İMMÜN CEVABIN

MEYDANA GELİŞİ

LENFOİD DOKULAR

• Primer Lenfoid Dokular–Timus–Bursa of Fabricus (Fabricus kesesi)–Kemik iliği

• Sekonder Lenfoid Dokular–Lenf düğümleri–Dalak–Mukozalarla ilişkili lenfoid dokular

»Bademcikler»Payer plakları»Mukoza altı lenfoid dokular

• Tersiyer Lenfoid Dokular–Deri ile ilişkili lenfoid dokular

• Timus:– Sternumun arkasında, üst mediastene

yerleşik bir dokudur.– Yeni doğanda tam gelişmiş durumda olup

(ortalama 70gr) yaşlılıkta çok küçülür (ortalama 3 gr).

– Anatomik olarak 2 lobtan oluşur,– Etrafı bağ dokusundan yapılmış bir

kapsülle çevrilidir,– Kapsül yer yer organ içine girintiler yaparak

lobları daha küçük bölmelere ayırır.

– Her lobül korteks ve medulla bölgelerine sahiptir.

– Korteks’te hücre sayısı çok olup çoğunluğu kemik iliğinden gelen olgunlaşmamış hücrelerden oluşur

– Korteks lenfositleri kısa ömürlü (3-4 gün) olup antijenik uyarı olmaksızın günde 3-4 defa bölünür.

– Medulla’da daha az hücre bulunur ve bunlar olgunlaşmış hücrelerdir.

– Olgun lenfositler daha uzun ömürlüdür (1-2 ay ile 1-2 yıl)

– Lobüllerde epitel hücrelerinden yapılmış bir ağ

bulunur ve buradan salgılanan çeşitli

maddelerin etkisiyle lenfosit öncüsü hücreler

olgun T lenfositleri haline dönüşür.

– Lenfosit öncüsü küçük hücrelerin T lenfositi

haline farklılaşması korteksten medullaya göç

sırasında olur.

– Olgunlaşan T lenfositleri immünolojik yeni

yetenekler kazanmış olarak timusu terk eder ve

sekonder lenfoid dokulara yerleşirler.

Timus epitelinden salgılanan maddeler

1-thymosin

4- thymosin

Thymopoietin

Thymulin

Thymic humoral faktör

Thymostimulin

Interleukin-7 (IL-7)

Yeni doğan bir farede timus çıkarılması sonucu gözlenen olaylar: – Sekonder lenfoid dokuların T

bölgelerinde (lenf bezlerinin parakortikal ve dalağın merkez arter çevresindeki ak pulpası) gerileme,

– Dolaşımdaki T lenfosit sayısında azalma,– Transplant reddinde gecikme,– Timusa bağımlı antijenlere karşı hümoral

cevap verilmemesi,– İnfeksiyonlara dirençsizlik ve 1-3 ay içinde

ölüm.

Menu FB

Menu FB

Timustan bir kesitin histolojik görünümü

a b

a: Normal kobay timusu

b: Kortikosteroid injeksiyonundan 48 saat sonraki hali

• Fabricus kesesi (Bursa of fabricus):– Kuşların kalın barsağının son kısmında (kloaka)

bulunan bir dokudur,– Histolojik yapıda korteks ve medulla bölgeleri

bulunur,– Buradaki lenfositler de spontan olarak çoğalma

gösterir,– Lenfosit öncüsü hücrelerin B lenfositleri haline

dönüştüğü dokudur.– Bursektomi yapılmış civcivlerde immünglobulin

cevabı (hümoral cevap) alınamaz.

• Kemik iliği:– Fötal hayatın 4. ayından itibaren kan

hücrelerinin yapıldığı (hemopoetik) bir dokudur,

– Histolojik yapıda yer alan sinüs ve sinüzoidlerin duvarında immünolojik olarak aktif hücreler bulunur,

– İlikteki stromal hücrelerin lenfosit öncüsü hücrelerle etkileşmesi sonucu salınan çeşitli lenfokinler, bu hücreleri etkileyerek olgun B lenfositleri haline geçmesini sağlar.

• Lenf düğümleri:– Lenf damarları boyunca vücudun her

tarafına yayılmış, 1-25 mm büyüklüğünde, fasulye biçiminde oluşumlardır.

– Lenfosit ve makrofajların (dendritik hücreler) adeta paketlenmiş durumda olduğu retiküler bir doku olup, etrafı bağ dokusundan yapılmış bir kapsülle çevrilidir.

– Kapsül içeriye doğru uzantılarla nodülü bölmelere ayırır.

– Histolojik yapıda 3 bölge gözlenir:

Korteks:

– En dıştaki tabakadır.

• Primer folikül (B lenfositi),

• Sekonder folikül (germinal merkez) ve

• Makrofajlar (dendritik hücreler)

– Germinal merkezlerde yoğun biçimde B hücre

aktivasyonu ve sonrasında plazma hücresi ve

hafızalı B hücre farklılaşması görülür.

– B hücre eksikliği olan çocuklarda primer ve

sekonder foliküller oluşmaz.

Parakortikal bölge:

– Derin kabuk bölgesi.

– Bol miktarda T lenfositi ve dendritik hücre

ihtiva eder,

– Dendritik hücreler antijen sunucu hücre

(ASH) olarak görev yapar ve bol miktarda

MHC Class II molekülleri taşır,

– T lenfositlerinden zengin olduğu için

“Timusa bağımlı bölge” de denir.

Medulla:

– Hilustan giren ve çıkan damarların arterio-

venöz sinüzoidlere dönüştüğü bölgedir,

– Çok az hücre ihtiva eder (çoğunluğu

plazma hücresi).

• Afferent lenfatiklerle gelen lenf sıvısı subkapsüler sinüse boşalır,

• Bu sıvı korteks, parakorteks ve medullaya doğru süzülürken içindeki bakteri vb. partiküller bölgedeki fagositik hücreler ve dendritik hücrelerce yakalanır,

• Partiküldeki antijenler immünojen haline getirildikten sonra MHC-Class II molekülleri aracılığı ile TH lenfositlerine sunulur.

• Bu şekilde TH lenfositleri, onların etkisiyle de B lenfositleri aktive olur.

• Antijenle temastan 4-7 gün sonra B ve TH hücreleri primer foliküle göç ederler,

• Primer folikülde dendritik hücreler, B hücreleri ve T hücrelerinin etkileşimleri sonucunda germinal merkezli sekonder foliküller oluşur.

• Burada dendritik hücrelerce salgılanan üreme faktörlerinin etkisiyle B hücreleri hızla bölünmeye başlar,

• Bölünen hücrelerden bir kısmı plazma

hücrelerine, bir kısmı da hafızalı B hücreleri

haline farklılaşır.

• Plazma hücreleri buradan medullaya göç

eder ve çok miktarda antikor salgılar.

• Bu antikorlar efferent lenf kanalları ile vücuda

yayılır.

• Dalak:

– Sol karın boşluğunun üst tarafında yer

alan, büyükçe (150-200 gr ağırlığında) ve

ovoid biçimde bir organdır.

– Bazı hastalık hallerinde büyüyerek ağırlığı

1.5-2 kg a kadar çıkabilir.

– Embriyoner hayatta myeloid bir organ

olmasına rağmen doğumdan sonra bu

özelliği kaybolur ve lenfoid doku olarak

görev yapar.

– Histolojik yapı bakımından 2 kısımdan meydana gelmiştir:• Kapsül• Dalak parankiması (Pulpa)

–Kırmızı pulpa–Ak pulpa

Kapsül: • Fibröz bağ dokusundan yapılmıştır. • Çok sayıda girintiler (trabeküla) yaparak dalağı

küçük bölmelere ayırır.• Az sayıda düz kas hücresi de ihtiva eder.

• Dalak parankiması (pulpa):– Kapsül tarafından küçük bölmelere

ayrılmıştır,– Her bir bölme geniş marginal zon ile

birbirinden ayrılmış kırmızı pulpa ve ak pulpa bölmelerinden oluşur.

Kırmızı pulpa:• Makrofaj (dendritik hücre) ve çok sayıda

eritrositin yer aldığı sinüzoidlerden meydana gelmiştir.

• Eski ve defektli kan hücrelerinin yıkıma uğratılarak vücuttan temizlendiği bölgedir.

Ak pulpa:

• Dalak arterlerinin çevresinde yer alan

bölgeler olup, arteri saran lenfoid

kılıflardan (Periarteriolar Lenfoid Sheats

=PALS) oluşur.

• Çok sayıda T lenfositi vardır,

• PALS’ın periferinde yer alan marginal

zon bölgesinde B lenfositleri bulunur ve

bunlar primer foliküller halinde organize

olmuştur.

B ve T hücrelerinin ilk aktivasyonu PALS da olur:

• Dalağın afferent lenfatikleri olmadığı için

antijenler dalağa doğrudan splenik arter ile

gelir ve marjinal zona bırakılır.

• Burada dendritik hücreler tarafından

yakalanır ve PALS’a taşınır, daha sonra

MHC-Clas II molekülleri ile TH lenfositlerine

sunulur,

• TH hücreleri B hücrelerini aktive eder,

• Aktive olan B hücreleri, bir kısım TH

hücreleri ile birlikte marginal zondaki

primer foliküllere göç eder, bu şekilde

sekonder foliküller (germinal merkezler)

oluşur,

• B hücreleri burada hızla bölünür ve bir

kısmı plazma hücresi haline geçer.

• Plazma hücreleri de bol miktarda antikor

sentezleyerek dolaşıma bırakır.

• Mukozalarla ilişkili lenfoid dokular (Mucosal-associated lymphoid tissue=MALT):– Özellikle gastrointestinal, solunum ve ürogenital

sistem mukozalarının altındaki bölgede bulunan lenfoid dokulardır

– Bu grupta yer alan tonsilla, apendiks ve payer plakları gibi dokular nodüler ve foliküler yapılı olup, nisbeten organize bir görünüm sergilerler.

– Bu tip dokuların bir kısmı da barsak villuslarının lamina propriasında dağınık veya seyrek topluluklar halinde yer alan lenfoid hücrelerden meydana gelmiştir.

– Bu dokular, mukozal bölgelerde savunma görevi yapar.

– Mukoz membranların epitel hücreleri; solunum, sindirim ve ürogenital sistem lümenine gelen antijenlerin MALT’a transferi ve sonrasında immün cevap verilmesinde önemli rol oynarlar.

– Bu antijen transportu M hücresi denilen özel hücrelerce yapılır.

– M hücrelerinin özellikleri:

• Organize lenfoid foliküller üzerinde uzanan

mukoz membranın küçük bir bölgesinde yer

alırlar,

• Mikrovilileri olmayan yassı epitel hücreleridir,

• Lümene bakan yüzünde endositik veziküller

bulunur,

• Cep şeklinde derince bir girintisi vardır,

• Cep, B hücresi, T hücresi ve makrofajlarla

doludur.

– Barsak lümenine gelen bir antijen yüzeydeki veziküller aracılığı ile cebe doğru aktarılır,

– Antijen burada MHC-clas II molekülleri aracılığı ile TH lenfositlerine sunulur,

– Aktive olan TH hücreleri epitel altındaki lamina propriada yer alan lenfoid foliküllerdeki B hücrelerini aktive eder,

– B hücreleri aktivasyondan sonra plazma hücresi haline farklılaşarak folikülü terkeder ve IgA sınıfı antikorlar salgılarlar.

– Bu antikorlar epitele gelerek sIgA halinde lümene salınırlar.

• Deri ile ilişkili lenfoid dokular:– Derinin en dışındaki epidermis tabakası

keratinosit denilen özel epitel hücrelerinden yapılmıştır

– Bu hücreler çok sayıda sitokin salgılarlar ve lokal inflamasyon reaksiyonuna neden olurlar,

– Bu hücreler ayrıca MHC-clas II moleküllerine sahip olmaları nedeniyle ASH olarak ta görev yapabilirler,

– Epidermis arasında dağınık biçimde langerhans hücreleri bulunur. Bu hücreler deri yoluyla gelen antijenleri fagosite ettikten sonra epidermisten bölgesel lenf bezlerine göç ederler,

– Burada parmaksı dendritik hücreler haline dönüşürler,

– Lenf bezlerinde, önce TH, daha sonra da B lenfositleri uyarılarak immün cevap oluşturulur.