ЛЕКЦ №7 САНХҮҮГИЙН ХЭРЭГСЛҮҮД, ТООЦООЛОХ

ҮНДЭСЛЭЛ

СЭДВИЙН АГУУЛГА:1. Санхүүгийн хэрэгслүүд, тэдгээрийн төрөл,

ангилал2. Хувьцаа, түүний төрлүүд3. Хувьцааны үнэлгээ хийх аргазүй4. Семинарын даалгавар

Санхүүгийн хэрэгслүүд, тэдгээрийн төрөл,

ангилал, тооцох аргазүйн талаар нэгдсэн ойлголт

өгөх

СЭДВИЙН ЗОРИЛГО:

2

Түлхүүр үгс

Санхүүгийн хэрэгслүүд- Financial instrumentsҮнэт цаас- SecuritiesХувьцаа- StockБонд- BondӨрийн капитал- Debt capitalВексель - Promissory noteСертификат- CertificateДеривативууд- DerivativesҮнэлгээ- Valuation

САНХҮҮГИЙН ХЭРЭГСЭЛ

Тодорхойлолт: Хөрөнгө эзэмших, хүлээн авах, шилжүүлэх эрхүүдийг гэрчилсэн хувьцаа, бонд, дериватив гм үнэт цаас, санхүүгийн баримтууд болон мөнгө, түүнтэй адилтгах хөрөнгүүд

5

САНХҮҮГИЙН ХЭРЭГСЛҮҮД

Санхүүгийн хэрэгслүүд (зорилгоор)

Хөрөнгө оруулалтын хэрэгсэл • Өгөөж олох зорилготой /бонд, хувьцаа, хадгаламжийн

сертификат гм/Санхүүжилтийн хэрэгсэл• Санхүүгийн эх үүсвэр олох зорилготой / бонд, хувьцаа,

хадгаламжийн сертификат гм /Валют • Гадаад худалдаа, хамтын ажиллагаанд шаардлагатай валютаар

хангах зорилготой.Дериватив• Ханшийн эрсдлээс хамгаалах буюу ашиг олох зорилготой,

суурь хэрэгслийн үнэд суурилж үнэ нь тогтоогддог санхүүгийн хэрэгсэл

Зарим таваар• /алт гм/

Хөрөнгийн ангилал

Санхүүгийн хэрэгслүүд (хөрөнгийн шинжээр)

Үнэт цаас

Бусад мөнгөн хөрөнгө

Биржийн деривативууд

Биржийн бус деривативууд

Урт хугацаат өр төлбөр

1 жилээс дээш Бонд Зээл

Бондын фьючерсБондын фьючерс гэрээний опшин

Хүүгийн төвшний свопХүүгийн төвшний опшин

Богино хугацаат өр төлбөр

1 жилээс доошВексель

Хадгаламж, хадгаламжийн сертификат

Богино хугацааны фьючерс гэрээ

Форвард гэрээ

Хувь нийлүүлсэн

хөрөнгөХувьцаа

Хувьцааны опшинФьючерс

Хувьцааны опшин

Гадаад валютГадаад валютын спот гэрээ

Валютын фьючерс гэрээ

Гадаад валютын опшинГадаад валютын своп

Үнэт цаас гэдэг нь өмчлөх болон бусад эрхүүдийг баталгаажуулсан санхүүгийн

хэрэгслийг хэлдэг.

Үнэт цаасаар баталгааждаг эрхүүд: Хөрөнгө эзэмших, тодорхой хугацааны дараа хөрөнгөө

буцаан авах, орлогоос нь хувь хүртэх, эд хөрөнгө хүлээн авах гм

Үнэт цаас гаргах үйл ажиллагааг үнэт цаасны эмисс гэнэ.

Үнэт цаасны үндсэн шинж

Санхүүжилтын

эх үүсвэр болно

Санхүүгийн зах

зээл дээр

арилжаалагдана.

Эзэмшигчдээ

тодорхой

хэмжээний

орлого оруулна

.

Үнэт цаасны ангилал

Өрийн хэрэгсэл-

Бонд, вексель гм

Хөрөнгө эзэмших

эрх- Хувьцаа

Үүсмэл үнэт цаас- Дериватив

ууд

Өрийн хэрэгсэл

Мөнгө зээлдүүлснийг гэрчилнэ

Эргэн төлөгдөх хугацаатай

Хүүгийн орлого олно

• Үүсмэл үнэт цаас: Үнэ цэнэ нь бусад активын үнэ тухайлбал хувьцаа, өрийн бичиг, валют болон бусад бараа таваарын үнээс хамаарч байдаг санхүүгийн хэрэгсэл

• Үүсмэл үнэт цаасны үндсэн үүрэг: Тулгуурласан активынхаа хөрөнгө оруулалтын эрсдлийн түвшинг бууруулах

Үнэт цаас гаргалтын зорилго

1.Засгийн газар:

Төсвийн алдагдлыг

нөхөх

Мөнгөний бодлого

хэрэгжүүлэх

2.Орон нутгийн засаг

захиргааны байгууллага:

Нийтийн ашиглалтын барилга

байгууламжийг барихад

хөрөнгө дайчлах

3.Компани:

Дүрмийн сангаа

бүрдүүлэх

Санхүүгийн эх үүсвэр

олох

ҮНЭТ ЦААСНЫ АНГИЛАЛ ТӨРӨЛ

Гаргалтын байдлаар• Биет • Биет бус

Хугацаагаар• Урт хугацааны• Дунд хугацааны• Богино хугацааны

Эзэмшигчийн байдлаар• Нэрийн• Мэдүүлгийн• Зөвшөөрлийн

Худалдах нөхцөлөөр• Биржийн• Биржийн бус

Эрсдлээр• А ангиллын• В ангиллын• С ангилллын

Гаргагчаар• Улсын• Корпорацийн

Хувьцаа: Компанийн хөрөнгийн тодорхой хэсгийг өмчилж байгааг гэрчлэх баримт.Хувьцаа гаргалтын зорилго:• Дүрмийн сангаа бүрдүүлэх• Нэмэлт хөрөнгийн эх үүсвэр олж

авах

Хувьцаа гаргалт

•Анхдагч (IPO)•Хоёрдогч (SPO)

Хувьцаа•Энгийн•Давуу эрхийн•Халаасны

Энгийн хувьцаа

Давуу эрхийн хувьцаа

1. Зах зээл дээр өөрийн хувьцааны үнэ унасан

үед эрэлтийг нь нэмэгдүүлэх

2. Корпорацийн хяналтын

бүтцийг өөрчлөх

Энэ тохиолдолд хувьцааны үнэ өссөн

үед халаасны хувьцааг эргүүлж

худалдана.

Энэ зорилгоор худалдан авсан үед халаасны хувьцааг эргэлтээс

хасна

Хувьцааг халааслах зорилго:

Хувьцааны үр өгөөжХувьцаагаар мөнгө олох

Ногдол ашиг хүртэх

Хувьцаагаа зарж бэлэн мөнгөтэй болох

Хувьцааны үнийн зөрүүгээс ашиг олох

Бусад өгөөжБусдад бэлэглэх

Өв залгамжлах

Зээлийн барьцаа болгон ашиглах

Ногдол ашиг

• Компанийн олсон ашгаас хувьцаа эзэмшигчдэд хуваарилж байгаа хэсэг.

НОГДОЛ АШГИЙН ХЭМЖЭЭНД НӨЛӨӨЛӨХ ХҮЧИН ЗҮЙЛС

Тайлангийн хугацаанд компанийн олсон цэвэр ашгийн хэмжээ

ТУЗ (ХНХ)-аар хувьцаа эзэмшигчдэд хуваарилахаар шийдвэрлэсэн ашгийн хэмжээ

Компанийн гаргасан нийт хувьцааны тоо

Эзэмшиж байгаа хувьцааны тоо

3. ÕÓÂÜÖÀÀÍÛ ҮÍÝËÃÝÝ:

Ямар зорилгоор хувьцааг худалдаж авах вэ?

•А

шиг

оло

хНэгж хувьцааг ямар үнээр худалдаж авах вэ?

•За

х зэ

элий

н үн

э

Хувьцааны зах зээлийн үнэ: Хувьцаанаас орж ирэхээр хүлээгдэж буй мөнгөн урсгалын өнөөгийн үнэ цэнэ.

n

tt

n

tt

t trTFr

FPV

11

^ ),(2)1(

Энгийн хувьцааны үнэлгээ

Õóâüöààíû çàõ çýýëèéí ¿íý /¥-ººð/ t-ð õóãàöààíû ýöýñò îëãîãäîõ íîãäîë

àøèã /¥/ (r) Õóâüöààíû îðëîãûí íîðì áóþó òóõàéí

õóâüöààíààñ õºðºí㺠îðóóëàã÷äûí ç¿ãýýñ øààðäàæ áóé ºãººæèéí õýìæýý /%-èàð/

n

k

DVs

n

tt

t

1 )1(

VstD

k

26

Õóãàöààã¿é æèãä ìºíãºí óðñãàëûí ¿íýëãýý:

r

APVA

Kps

DVps

Vps

DKps

Давуу эрхтэй хувьцааны зах зээлийн үнэ ₮

D- Жил бүр ижил хэмжээгээр олгох ногдол ашиг ₮

Кps - Давуу эрхтэй хувьцааны орлогын норм буюу шаардлагатай өгөөжийн хэмжээ %

Vps

Äàâóó ýðõòýé õóâüöààíû ¿íýëãýý

Æèøýý . Òîðãîí êîìïàíè íýã á¿ð íü 100 òºãðºãèéí íýðëýñýí ¿íýòýé, íýðëýñýí ¿íèéí 15 %-òàé òýíöýõ õýìæýýíèé íîãäîë àøèã òºëºõ äàâóó ýðõòýé õóâüöàà ãàðãàñàí. Õóâüöààíû øààðäëàãàòàé ºãººæèéí õýìæýý íü 16 % áàéõ áîë òóñ êîìïàíè ãàðãàñàí õóâüöààãàà õàìãèéí áàãàäàà ÿìàð ¿íýýð áîðëóóëæ áîëîõ âý?

Бодолт

75.93%16

%15100

x

Kps

DVps

Ашиглах материал

“Санхүүгийн үндэс” сурах бичиг 3.1, 3.2 уншАнгли сурах бичгээс холбогдох хэсэг

Гэрийн даалгавар

• Сэдвийг холбогдох сурах бичгээс дэлгэрүүлэн унш

• ДЭХ-ны дараахь төрлүүдийг бие даан судал.

Давуу эрхийн хувьцааны төрлүүд

• Prior Preferred Stock • Preference Preferred Stock • Convertible Preferred Stock• Participating Preferred Stock • Cumulative Preferred Stock

Дараагийн хичээлийн сэдэв

• Өрийн бичиг, түүний төрлүүд