lecture 2 sanayi oncesi kentler ortacag
TRANSCRIPT
________________________________
SANAYİ-ÖNCESİ KENTLERİN TEMEL ÖZELLİKLERİ
(Ortaçağ Kentleri)________________________________
Roma İmparatorluğunun çökmesiyle Avrupa’da kentsel yaşam sekteye uğruyor
KARANLIK ÇAĞ
• Merkezi otoriteye dayalı Roma İmparatorluğunun birleştirici ve koruyucu gücü ortadan kalkıyor
• Barbar kavimlerin saldırıları ve istilası ile:
- kentler tahrip oluyor
- kentleri besleyen kırsal alanların ve ticaret yollarının
güvenliği kalmıyor
- nüfus daha güvenli yerlere göç ediyor
- salgın hastalıklar ile kent nüfusu giderek azalıyor
• Roma İmparatorluğunun ekonomik ve politik sürekliliğini sağlayan güçlü yol ağı kentlerin istilasını kolaylaştırıyor
• Askeri nedenlerle düzlüklerde kurulmuş olmaları Roma kentlerinin savunmasını imkansız kılıyor
Roma İmparatorluğunun sonu Kent uygarlığının sonu
• 9. yüzyıldan itibaren politik istikrar yeniden tesis edilmeye başlanıyor
• Yerleşik hayatın yeniden canlanmaya başladığı bir GEÇİŞ dönemi
• Kentlerden ziyade:
- manastır etrafında kümelenmiş köyler
- dağınık kırsal yerleşmeler sözkonusu
• Roma İmparatorluğunun birleştirici gücünü KİLİSEyükleniyor
11. Yüzyıldan itibaren KENTSEL YAŞAM yeniden canlanıyor:
Kent surlarının daha dayanıklıinşa edilmesine elveren teknoloji
Kentleri tekrar güvenli kılıyor
Tarımsal üretim yöntemlerinin geliştirilmesi, yeni topraklarıntarıma açılması
Verimlilik, tarımsal artı-üründe artış
Uzun mesafe ticaretin yeniden canlanması ile ekonomik canlılık
Kapalı ekonomiden çıkışsürecinin başlaması
Ticari aktivitenin canlanması ile Değiş-tokuş ekonomisinden Para ekonomisine geçiş süreci
Para ekonomisine geçiş Kırsal toprağın kentsel toprağa dönüşümünü teşvik ediyor
Kentsel nüfus vergilendirme ve kira yoluyla nakit gelir sağlıyor
• 12. ve 13. yüzyıllardan itibaren Batı Avrupa’da önemli bir kentsel gelişme dönemi yaşanıyor
• Bugünkü kentlerin birçoğunun kuruluş dönemi
• Ortaçağ şehirciliğinin ‘altın yılları’
Ortaçağ Kentlerinin Kuruluş Süreci________________________________________
• Feodal beyler toprakları üzerinde yaşayan halkı saldırılardan korumak üzere ‘kale kentler’ kuruyor (9.yy sonları)
• Sur dışında, kale kapısı önünde düzenli olarak pazar yeri kuruluyor Tüccarlar giderek bu alanda yerleşiyor
• Bu yerleşmeler giderek surlar ile çevrilerek kent içine alınıyor
• Tüccar ve zanaatkarlara özgürlük hakkı veriliyor (1 Yıl, 1 gün kentte ikamet etmek koşulu ile; serflikten özgürlüğe)
‘Kale kentten’ Kente; (Bourg Faubourg)
‘KENTİN HAVASI ÖZGÜR KILAR’
BOURG ve FAUBOURG
Cenevre Kent Maketi
‘İç kale’ ve katedral
Hristiyanlığın en etkin olduğu dönem
KİLİSE herşeye hakim
Cenevre Katedral
Hemen her kentin bir koruyucuAziz’i var
Bologna’nın koruyucu Azizi
LONCALAR Ortaçağ kentinin diğer önemli kurumu
• Üretimi niceliksel ve niteliksel olarak denetliyor (kalite, miktar, fiyat)
• Lonca mensupları arasında sosyal dayanışma
• Usta - çırak ilişkisi (işçi – işveren yerine)
• Tarım dışı üretimde uzmanlaşma loncalar arasında
• Lonca içinde işbölümü yok tüm üretim süreci baştan sona tek kişi tarafından
12. Yüzyıldan itibaren ticaretin gelişmesi ile bu üretim sürecinde çözülmeler meydana geliyor
Üretim ile ticaret ayrılıyor
Uzmanlaşmış bir ‘tüccar’ sınıfı doğuyor
Güvenlik ve istikrar ortamına bağlı olarak kentlerarası ticaret gelişiyor
Kentlerarası uzmanlaşmaTicaret burjuvazisinin yükselişi
Yükselen tüccar sınıfının:
• kendi hareket alanını genişletmek
• Özerklik elde etmek
amacıyla aralarında kurdukları dayanışma ile ilk BELEDİYEörgütleri kuruluyor
ORTAÇAĞ KENTİNİN ÖNEMLİ KURUMLARI:
• KİLİSE
• LONCA
• BELEDİYE
ORTAÇAĞ KENTLERİNDE MEKANSAL ORGANİZASYON
________________________________________
• Yerseçiminde savunma önemli faktör
• Ancak
• Kuruluş yeri bakımından çeşitlilik gösterirler:
• verimli tarım topraklarına ve• ticaret akslarına yakınlık da önemli
Korunaklı tepelerde.....
Ostuni, İtalya
Casares, Güney İspanya
Kimi zaman düzlüklerde, su kenarlarında, ticaret yollarıüzerinde
Sloten, Hollanda
Yamaçlarda.....
Sırtlarda...
San Gimigano, İtalya
Sırtlarda....
Zaman içinde,Organik gelişmiş kentler
Fransa
İstisnalar BASTİDLER(Yeni Kent, uç kent)
Aigues Mortes, Fransa 13. yüzyıl başı
BASTİDLER Planlanmış, uç kentler
Grenade-sur-Garonne, Fransaca. 1300
• Organik gelişmeyi yönlendiren biçimlendiren güçlü bir merkezi otorite yok
• Önceden tasarlanmış bir plana göre gelişme yok (bastidler hariç)
• Doğal koşullar
• Gelenekler, görenekler
• Yazılı olmayan kurallarOrtaçağ Kentlerininbiçimlenişinde rol oynamıştır
Kuruldukları coğrafyaya göre çeşitlilik gösterirler
Ortaçağ Kentlerinin ortak özellikleri___________________________________
Küçük kentler (max. 100 bin nüfus; Kuzey
Avrupa’da 10bin; Hollanda daha da az)
Yaya kentleri - insan ölçeği
Doğal koşullaraTopografyayaİklime
Gündelik ihtiyaçlara cavap veren formlar
Venedik
uygun
Organik sokak dokusu, dar kıvrımlı yollarGayri muntazam yapı adaları ve parsel biçimleriDar sokaklar boyunca uzanan bitişik nizam konutlar
Venedik Kudüs
Kısıtlı kaynaklar ve
teknolojik yetersizlik
Roma İmparatorluğu veya Helenistik Yunan’da olduğu gibigörkemli, anıtsal yapılara izin vermiyor
Ayrıca, anıtsallığı mümkün kılacak politik güç de yok
BÜTÜNLÜK İÇİNDE ÇEŞİTLİLİK
Kilise veya katedral diğer yapıların etrafında kümelendiği en önemli yapı
Daima bir meydanla birlikte düşünülüyor
Venedik Meydanlar ve kiliseler sistemi
San Marco MeydanıVenedik
San Marco MeydanıVenedik
Venedik, kilise meydanı
Murano
Katedral MeydanıCenevre
Pazar Meydanı Antik Çağdaki Agora veya Forum gibi kentin ticari merkeziKilise Meydanı ve Pazar Meydanı birbiri ile bağlantısı olan iki güçlü kentsel öge
Pazar Meydanı, Cenevre
Belediye Binası ve Lonca Binası meydanlarla birlikte düşünülüyor
Piazza del Campo, Sienna
Kilise
Belediye Binası
Lonca Binası
Ortaçağ Kentini simgeleyen en önemli yapılarMeydanlarla ilişkilendiriliyor
Piazza del Campo, Sienna
Düğün Dansı, Sienna
Meydanlar:
Ortaçağ kentini oluşturan sosyal ve ekonomik süreçlerin ifadesi
Önemli kamusal alanlar Kent yaşamının merkezi
Piazza Navona, Roma
Meydanlar önemli kamusal alanlar kent yaşamının merkezi
Meydanlar önemli kamusal alanlar kent yaşamının merkezi
Balık pazarı, Venedik
Piazza del Campo, Sienna
Piazza Maggiore, Bologna, İtalya
Kopenhag, Danimarka
Ortaçağ Kentinde :
• Konut – işyeri ayrımı yok Yatayda fonksiyonel uzmanlaşma yok
• Alt katlar dükkan / atölye; Üst katlar konut(en zengin kentsoyluların konakların da bile)
• Mekanda sınıfsal ayrışma yok Zengin ile fakir yan yana
• Mahaller ağırlıklı olarak:- sosyal ve politik fraksiyonlara göre (Fraksiyonlar kenti)
YA DA- meslek loncalarına göre (Loncalar kenti)tanımlanıyor
FRAKSİYONLAR KENTİSan Gimignano