la libro de la spiritoj - febnet.org.br
TRANSCRIPT
LA LIBRO DELA SPIRITOJ
SPIRITUALISMA FILOZOFIO
LA LIBRO DELA SPIRITOJ
enhavanta
La Principojn de la Spiritisma Doktrino
PRI LA SENMORTECO DE LA ANIMO, LA NATURO DE LA
SPIRITOJ KAJ TIES RILATOJ KUN LA HOMOJ, LA MORALAJ LEØOJ,LA NUNTEMPA VIVO, LA ESTONTA VIVO KAJ LA ESTONTECO
DE LA HOMARO,
LAÝ LA INSTRUADO DONITA DE LA SUPERAJ SPIRITOJ PERE
DE PLURAJ MEDIUMOJ,
kolektitajn kaj ordigitajnde
ALLAN KARDEC
FEDERAÇÃO ESPÍRITA BRASILEIRA(BRAZILA SPIRITISMA FEDERACIO)
ISBN 978-85-7328-511-6
B.N.
1a Speciala Eldono – 1.000 ekzempleroj
Titolo de la franca originalo:LE LIVRE DES ESPRITS(Parizo, la 18an de Aprilo 1857)
El la franca lingvo tradukis: L. C. PORTO CARREIRO NETO
Tiun /i tradukon la Brazila Spiritisma Federacio unue publikigis en la 18a de Aprilo1964 kaj represis en Novembro 1989.
91-AM; 000.1-O; 1/2007
Kovrilo de LUIS HU RIVAS
Grafika projekto: CLAUDIO CARVALHOCopyright byFEDERAÇÃO ESPÍRITA BRASILEIRA(Brazila Spiritisma Federacio)Av. L-2 Norte – Q. 603 – Conjunto F (SGAN)70830-030 – Brasília (DF) – Brazilo
0iuj rajtoj de reproduktado, kopiado, komunikado al la publiko kaj komerca ekspluatadode /i tiu verko estas ekskluzive rezervitaj al la Federação Espírita Brasileira – FEB(Brazila Spiritisma Federacio). Anka9 estas malpermesata 1ia parta reproduktado per iaajn formo, rimedo au procedo elektrona, di1ita, per fotokopiado, mikrofilmado, Internet,KD-rom (kompakta disko), sen anta9a kaj formala rajtigo de la Eldonejo, kiel preskribasla le1o 9.610/98, promulgita em Brazilo, kiu reguligas la rajtojn de a9toreco kaj tieskoneksajn rajtojn.
Kompostado kaj editorado:Presejo de la Eldona Fako de FEB Rua Souza Valente, 1720941-040 – Rio de Janeiro (RJ) – BraziloCNPJ n-ro 33.644.857/0002-84 I.E. n-ro 81.600.503
CIP-BRASIL. CATALOGAÇÃO-NA-FONTE SINDICATO NACIONAL DOS EDITORES DE LIVROS, RJ.
K27gKardec, Allan, 1804-1869
La libro de la spiritoj: la principoj de spiritisma doktrino / Allan Kardec;tradução de Luís da Costa Porto Carreiro Neto. – Rio de Janeiro:Federação Espírita Brasileira, 2007
600p.: 21cm
Traduko de: Le livre des esprits
ISBN 978-85-7328-511-6
1. Espiritismo. I. Federação Espírita Brasileira. II. Título.
06-4486. CDD 133.9 CDU 133.7
08.12.06 14.12.06 017301
ENHAVO
Prezento ..................................................................... 15
Enkonduko ................................................................. 19
Antaýparolo ................................................................ 67
UNUA PARTO
Primaraj Kaŭzoj
ÆAPITRO I – Dio ........................................................... 71
Dio kaj la Senfino ............................................. 71
Pruvoj pri la ekzisto de Dio .............................. 72
Atributoj de Dio ................................................ 74
Panteismo ........................................................ 76
ÆAPITRO II – Ĝeneralaj elementoj de la universo ........ 79
Konado de la principo de la ekzista¼oj ............. 79
Spirito kaj materio ............................................ 80
Proprecoj de la materio ................................... 84
Universa spaco ................................................ 86
ÆAPITRO III – La Kreado .............................................. 87
Formado de la mondoj ..................................... 87
Formado de la vivantaj esta¼oj ......................... 89
Loøatigo de la Tero. Adamo ............................ 91
Diverseco de la homaj rasoj ............................ 92
Plureco de la mondoj ....................................... 92
Konsideroj kaj konsentaj asertoj en la Biblio pri la mondkreado ............................................ 94
ÆAPITRO IV – La vivoprincipo ...................................... 99
Organaj kaj neorganaj esta¼oj .......................... 99
Vivo kaj morto .................................................. 102
Intelekto kaj instinkto ....................................... 104
DUA PARTO
La mondo de la Spiritoj
ÆAPITRO I – Pri la Spiritoj ............................................ 107
Origino kaj naturo de la Spiritoj ....................... 107
Primitiva normala mondo ................................. 110
Formo kaj æieestado de la Spiritoj ................... 111
Perispirito ......................................................... 113
Diversaj ordoj da Spiritoj .................................. 114
Spirita hierarkio ................................................ 115
Tria ordo — Neperfektaj Spiritoj ...................... 117
Dua ordo — Bonaj Spiritoj ............................... 121
Unua ordo — Puraj Spiritoj .............................. 123
Progresado de la Spiritoj ................................. 124
Anøeloj kaj demonoj ........................................ 129
ÆAPITRO II – Enkarniĝo de la Spiritoj .......................... 133
Celo de la enkarniøo ........................................ 133
Pri la animo ...................................................... 134
Materialismo .................................................... 140
ÆAPITRO III – Reveno el la enkorpa vivo al la spirita vivo ................................................. 145
La animo post la morto; øia individueco. La eterna vivo .................................................. 145
Disiøo de la animo je la korpo ......................... 148
Spirita konsterniteco ........................................ 152
ÆAPITRO IV – Plureco de la ekzistadoj ........................ 155Pri la reenkarniøo ............................................ 155
Justeco de la enkarniøo ................................... 157
Enkarniøo en la diversaj mondoj ..................... 158
Iompostioma transmigrado .............................. 165
Sorto de la infanoj post la morto ..................... 169
Sekso de la Spiritoj .......................................... 171
Parenceco, genealogia deveno ....................... 172
Fizikaj kaj moralaj simila¼oj .............................. 173
Denaskaj ideoj ................................................. 177
ÆAPITRO V – Konsideroj pri la plureco de la ekzistadoj ................................................... 181
ÆAPITRO VI – La spirita vivo ........................................ 193
Vagantaj Spiritoj ............................................... 193
Provizoraj mondoj ............................................ 197
Perceptoj, sensacoj kaj suferoj de la Spiritoj ... 199
Teoria studo pri la sensacoj de la Spiritoj ....... 205
Elekto de la provoj ........................................... 212
Transtombaj interrilatoj .................................... 221
Simpatiaj kaj antipatiaj rilatoj inter la Spiritoj.“Eternaj duonoj” ............................................... 226
Memoro pri la enkorpa ekzistado .................... 230
Solenoj memore de la mortintoj. Funebrajceremonioj ....................................................... 235
ÆAPITRO VII – Reveno al la enkorpa vivo .................... 239
Unuaj fazoj de la reveno .................................. 239
Kuniøo de animo kun korpo. Aborto ................ 243
Moralaj kaj intelektaj kapabloj de la homo ...... 248
Influo de la organismo ..................................... 250
Idioteco, frenezeco .......................................... 253
Pri la infanaøo .................................................. 256
Surteraj simpatioj kaj antipatioj ........................ 260
Forgeso pri la pasinteco .................................. 262
ÆAPITRO VIII – Liberiĝo de la animo ............................ 269
La dormo kaj la sonøoj .................................... 269
Spiritaj vizitoj inter vivantaj personoj ............... 276
Kaþita transiøo de la penso ............................. 278
Letargio, katalepsio, þajnaj mortoj ................... 279
Somnambulismo .............................................. 281
Ekstazo ............................................................ 286
Duobla vidado .................................................. 288
Teoria resumo pri somnambulismo, ekstazokaj duobla vidado ............................................. 290
ÆAPITRO IX – Agado de la Spiritoj en la korpa mondo . 297
Penetrado de la Spiritoj en nian penson ......... 298
Kaþita influo de la Spiritoj sur niajn pensojn kaj farojn .......................................................... 298
Demonposeditoj ............................................... 303
Konvulsiuloj ...................................................... 305
Sindonemo de la Spiritoj al iuj homoj .............. 307
Gardantaj anøeloj. Protektantaj, familiaraj aý simpatiantaj Spiritoj .......................................... 309
Antaýsentoj ...................................................... 322
Influo de la Spiritoj sur la okazojn de la vivo ... 323
Agado de la Spiritoj æe la naturaj fenomenoj ... 328
La Spiritoj dum la bataloj ................................. 331
Kontraktoj ......................................................... 333
Kaþita potenco. Talismanoj. Soræistoj .............. 335
Beno kaj malbeno ............................................ 337
ÆAPITRO X – Okupoj kaj misioj de la Spiritoj ............... 339
ÆAPITRO XI – La tri naturaj regnoj ............................... 351
La mineraloj kaj la vegeta¼oj ............................ 351
La bestoj kaj la homo ...................................... 354
Metempsikozo .................................................. 363
TRIA PARTO
Moralaj leĝoj
ÆAPITRO I – Dia aŭ natura leĝo ................................... 367
Karakteroj de la natura leøo ............................ 367
Origino kaj konado de la natura leøo .............. 369
Bono kaj malbono ............................................ 373
Divido de la natura leøo ................................... 378
ÆAPITRO II – I. Leĝo de adorado ................................. 381Celo de la adorado .......................................... 381
Ekstera adorado .............................................. 382
Kontempla vivo ................................................ 384
La preøo ........................................................... 384
Politeismo ........................................................ 389
Oferoj ............................................................... 390
ÆAPITRO III – II. Leĝo de laboro ................................... 395
Neceso de laboro ............................................ 395
Limo de laboro. Ripozo .................................... 397
ÆAPITRO IV – III. Leĝo de reproduktado ...................... 401
Loøantaro de la terglobo .................................. 401
Sinsekvado kaj perfektiøo de la rasoj .............. 402
Malhelpoj al la reproduktado ........................... 403
Edzeco kaj fraýleco ......................................... 404
Poligamio ......................................................... 406
ÆAPITRO V – IV. Leĝo de memkonservado ................. 407
Instinkto de memkonservado ........................... 407
Rimedoj por memkonservado .......................... 408
Øuado de surteraj riæa¼oj ................................. 411
Necesa¼oj kaj superflua¼oj ................................ 412
Memvolaj sindetenoj. Pentabstinoj .................. 413
ÆAPITRO VI – V. Leĝo de detruado .............................. 417
Necesa detruado kaj ekscesa detruado .......... 417
Detruantaj malfeliæegoj .................................... 420
Militoj ................................................................ 423
Hommortigo ..................................................... 424
Krueleco ........................................................... 425
Duelo ............................................................... 427
Puno de morto ................................................. 428
ÆAPITRO VII – VI. Leĝo de socio .................................. 433
Neceso de la societa vivo ................................ 433
Izolvivado. Silentpromeso ................................ 434
Familioligiloj ..................................................... 435
ÆAPITRO VIII – VII. Leĝo de progreso .......................... 437
Natura stato ..................................................... 437
Irado de la progreso ........................................ 438
Degenerintaj popoloj ........................................ 442
Civilizacio ......................................................... 446
Progreso de la homa leøaro ............................ 447
Influo de Spiritismo sur la progreson ............... 449
ÆAPITRO IX – VIII. Leĝo de egaleco ............................ 453
Natura egaleco ................................................ 453
Malegaleco de kapabloj ................................... 454
Sociaj malegalecoj ........................................... 455
Malegaleco de riæecoj ...................................... 455
Provoj de riæeco kaj de mizero ........................ 458
Egaleco de rajtoj de viro kaj de virino ............. 459
Egaleco antaý la tombo ................................... 461
ÆAPITRO X – IX. Leĝo de libereco ............................... 463
Natura libereco ................................................ 463
Sklaveco .......................................................... 464
Libereco de pensado ....................................... 466
Libereco de konscienco ................................... 467
Libera volo ....................................................... 469
Fatalo ............................................................... 471
Konado de la estonteco ................................... 478
Teoria resumo pri la instigilo de la homaj agoj .. 481
ÆAPITRO XI – X. Leĝo de justeco, amo kaj karitato ..... 487
Justeco kaj naturaj rajtoj .................................. 487
Rajto de propreco. Þtelo .................................. 490
Karitato kaj amo al proksimulo ........................ 492
Patrina amo kaj fila amo .................................. 495
ÆAPITRO XII – Morala perfekteco ................................. 497
Virtoj kaj malvirtoj ............................................ 497
Pasioj ............................................................... 504
Egoismo ........................................................... 506
Karakteriza¼oj de la virta homo ........................ 511
Konado de si mem ........................................... 512
KVARA PARTO
Esperoj kaj konsoloj
ÆAPITRO I – Surteraj suferoj kaj ĝuoj .......................... 517
Relativaj feliæo kaj malfeliæo ............................. 517
Perdo de amataj personoj ............................... 524
Elreviøoj. Nedankemo. Rompitaj korligiøoj ...... 527
Antipatiaj kuniøoj .............................................. 528
Timo antaý la morto ......................................... 530
Naýzo pri la vivo. Memmortigo ........................ 532
ÆAPITRO II – Estontaj suferoj kaj ĝuoj ......................... 541
La nenio. Estonta vivo ..................................... 541
Intuicio pri la estontaj suferoj kaj øuoj ............. 543
Partopreno de Dio en la punoj kaj rekompencoj .................................................... 544
Eco de la estontaj suferoj kaj øuoj .................. 545
Materiaj suferoj ................................................ 555
Kulpelpago kaj pento ....................................... 558
Daýro de la estontaj suferoj ............................ 563
Reviviøo de la karno ........................................ 571
Paradizo, infero kaj purgatorio ......................... 573
KONKLUDO ................................................................... 581
Prezento
ALLAN KARDEC estis la pseŭdonimo de HippolyteLéon Denizard Rivail, nas ki ta en Lyon (Franclando) la 3-ande Oktobro 1804, en klera familio. Ankoraŭ tre juna,li estis alti ri ta de la sciencoj. La faris siajn unua gra dajnstu dojn ĉe la Lernejo de Pestalozzi, en Yverdun (Svislando);de tiu mond ko na ta edu kis to li estis unu el plej distingiĝaj ler -nan toj kaj de ties eduk me to do li estis plej dili gen tapro pagan dis to; aĝante nur dek-kvar jarojn, li ler ni ga dis alsiaj kole goj tion, kion li iom post iom rice va dis de siajinstruantoj. La knabo estis edu ki ta en pro tes tan tis mo, sed,pro inti maj sen toj, li baldaŭ ekpen sis ian reli gian refor monkaj serĉis, de tiam, ian rime don por unui gi la kre dojn; tianrime don li tro vis en Spiritismo.
Li estis mem bro de plu raj aka de mioj, inter kiuj la ReĝaAkademio de Arras. De 1835 ĝis 1840 li faris, en sia hejmo,senpa gajn kur sojn pri fizi ko, kemio, ana to mio, astro no mio k.a.
Antaŭ ol sin dediĉi al la stu da do de la spi ri tis maj feno me noj,Kardec labo ra dis do sur plu raj kam poj de la homa agado kajpos tla sis pri tiuj plej diver sajn verkojn.
En 1855, kiam la manifestiĝoj de la Spiritoj komen cis estistu da taj, Kardec ilin serio ze eka ten tis; lia genio tie tuj ekvi disfak tojn, kiuj eks tre me inte re sus la homon, kaj la prin ci pon denovaj natu raj leĝoj, nome de la leĝoj, laŭ kiuj fariĝas la rila tojinter la vide bla kaj la nevi de bla mon doj; li kons ta tis, en lamanifestiĝado de la nevi de bla mondo, unu el la natu raj for toj,kies kona do sol vus multe da pro ble moj, pro sia stran ge cokon fu zan taj la homan spiriton. El la “paro lan taj tabloj”,el laŭŝajne senkaŭzaj fra poj, el la nekla ri ge blaj movoj deobjek toj kaj el mul taj aliaj oka zoj tias pe caj, Kardec, kiu,sam tem pe stu da dis mag ne tis mon, kolek tis ele men tojnsufiĉajn por verko: la 18-an de Aprilo 1857 venis enlumon la unua eldo no de “La Libro de la Spiritoj”, liaunua verko pri la afero Spiritismo. Ĝin sek vis: “La Librode la Mediumoj”, Januaro 1861; “La Evangelio laŭ Spiritis mo”, Aprilo 1864; “La Ĉielo kaj la Infero”, aŭ “LaJusteco de Dio laŭ Spiritismo”, Aŭgusto 1865; “La Genezo,la Mirakloj kaj la Antaŭdiroj”, Januaro 1868; k.a. La 1-ande Januaro 1858 li fon dis “La Revue Spirite”; la 1-an deAprilo de tiu sama jaro li fon dis, en Parizo, la unuanspi ri tis man socie ton regu le sta ri gi tan, sub la nomo“Société Parisienne des étu des spi ri tes”, kies eks klu zi vacelo estis la stu da do de ĉio ajn, kio povus helpi lapro gre son de tiu ĵus nas ki ta scienco.
Nenion li kon klu dis sen longa obser va do; kaj de siazorga, skru pu la obser va do li deduk tis la leĝojn de la tielnoma taj spi ri tis maj fenomenoj. Li pru vis, ke “supernaturaj”
16 ALLAN KARDEC
PREZENTO 17
fak toj neniel ekzis tas, ĉar, efek ti ve, ĉiuj feno me nojenteniĝas en la Naturo mem.
La 31-an de Marto 1869 la Spirito de Allan Kardecfor la sis sian karceron. Dum sia tuta vivo li tenis standardonkun la devi zo: “labo ro, soli da re co, tole re mo”; kajpor Spiritismo li sta ri gis la prin ci pon: “Ekster kari ta toekzis tas nenia savo”. Li ja kom pre nis la natu rajn leĝojn:ni penu sekvi liajn paŝosignojn.
“La Libro de la Spiritoj” sidi gis la bazon de la tutagran dio za kons truaĵo, kaj tial la “Federação Espírita Brasileira”,dezi ran te dis ko ni gi tra la mondo la ver ka ron de la “kodi gin to deSpiritismo”, elek tis ne nur ĉi tiun ver kon, sed ankaŭ,kom pre neble, Esperanton, por ties diskonigo.
LA TRADUKINTO
Rio-de-Ĵanej ro, la 31-an de Januaro 1943.*
* Tiu æi traduko estas farita por konkurso, kies juøado postulis longan tempon,æar la Eminentaj Juøintoj, S-roj A. Caetano Coutinho kaj Carlos Domingues,pacience komparis æiun frazon de la originalo kun æiu el la tri plej bonajtradukoj al ili prezentitaj; tial øi aperas antaý la publikotri jarojn post tiu dato. La du aliaj tradukoj, juøitaj ankaýbonaj kaj premiitaj, estis faritaj de Iþmael Gomes Braga, enRio-de-¬anejro, kaj Victor Luís Cao, en Montevideo, Urugvajo.
La Eldonistoj
Enkonduko
EN LA STUDADON DE LA SPIRITISMA DOKTRINO
I
Por ke nenia konfuzo naskiøu el la multobla senco deidentaj terminoj, la klareco postulas, ke novaj aferoj estuesprimataj per novaj vortoj. La vortoj spirita, spiritualisto,spiritualismo, spiritualista, spiritualisma havas precize difinitansignifon; atribui al ili novan signifon, celante ilin aplikial la doktrino de la Spiritoj, estus pliigi la jam tielmultnombrajn kaýzojn de dubasenceco. Efektive, spiritualismoestas la malo de materialismo; kiu kredas, ke li havas ensi ion krom materio, tiu estas spiritualisto; sed el tio nesekvas, ke li kredas la ekziston de Spiritoj kaj tieskomunikadon kun la videbla mondo. Anstataý la vortoj SPIRITA
kaj SPIRITUALISMO, ni uzas, por nomi æi tiun kredon, lavortojn spiritista, spiritisto, spiritisma kaj spiritismo, kies
formo memorigas ties originon kaj radiksencon; tio havasla utilon, ke ili estas perfekte kompreneblaj; kaj, aliflanke,la vorto spiritualismo konservas sian propran kaj øustansignifon.
Ni do diras, ke la spiritisma doktrino, aý Spiritismo,havas kiel principon la rilatojn inter la materia mondo kajla Spiritoj aý estuloj de la nevidebla mondo. La adeptoj deSpiritismo estas spiritistoj.
La Libro de la Spiritoj enhavas, speciale, la spiritismandoktrinon, kiu sin ligas al la øenerala spiritualisma doktrino,kies unu el la eroj øi estas. Jen la motivo, kial ni skribas sur lasupra parto de la unua paøo la vortojn SpiritualismaFilozofio.
II
Estas alia vorto, pri kiu ankaý gravas, ke ni nininterkomprenu, æar øi estas unu el la subteniloj de la tuta moraladoktrino kaj objekto de multenombraj diskutoj, pro manko deøuste fiksita signifo, nome la vorto animo. La malakordode opinioj koncerne la naturon de la animo originas el laaparta uzo, kiun æiu faras mem de tiu vorto. Perfekta lingvo,en kiu æiu ideo estus reprezentata de øusta vorto, malebligusmultajn diskutojn; posedante unu vorton por æiu aferokaj objekto, æiuj sin interkomprenus.
Laý la opinio de kelkaj homoj, la animo estas laprincipo de la organa materia vivo; øi ne havas ekzistadonpropran kaj neniiøas samtempe kiel la vivo: do, puramaterialismo. En æi tiu senco, kaj por komparo, ili diras, kefendita instrumento, jam ne kapabla eligi sonojn, ne havasanimon. Laý tiu opinio, la animo estas efiko, ne kaýzo.
20 ALLAN KARDEC
Aliaj kredas, ke la animo estas la principo de intelekto,la universa aganto, el kiu æiu estulo sorbas ioman parton.Laý la penso de tiuj, en la tuta universo ekzistas unu solaanimo, dis¼etanta erojn al la diversaj estuloj dotitaj perintelekto, dum ties vivo; æiu el tiuj eroj, post morto, revenasal la komuna fonto, kie øi miksiøas kun la tuto, same kiella riveroj kaj riveretoj refluas en la maron, el kiu ili fontis.Æi tiu opinio diferencas de la antaýa per tio, ke, laý øi,estas en ni io krom materio kaj ke io restas post morto;sed tio estus, pli aý malpli, kvazaý æio forfiniøus, æar, jamne havante individuecon, ni ne plu konscius pri ni mem.Laý tiu opinio, la universa animo estus Dio kaj æiu vivantoestus parto de la dia Estulo: æi tio estas ia modifita formode panteismo.
Aliaj, fine, asertas, ke la animo estas io morala, malsama,sendependa de la materio kaj konservanta sianindividuecon post morto. Sen kontraýdiro, æi tiu estas la plejøenerala signifo, æar, kun unu aý alia nomo, la ideo pri tiuesta¼o, postvivanta la korpon, troviøas en la stato de kredoinstinkta kaj nedependa de æiu instruado, en æiuj popoloj, kiaajn estas la grado de ties civiliziteco. Æi tiu doktrino, laýkiu la animo estas kaŭzo kaj ne efiko, estas tiu de laspiritualistoj.
Ne diskutante la meriton de tiuj opinioj kaj konsiderantenur la lingvan flankon de la demando, ni diras, ke tiujtri signifoj de la vorto animo formas tri malsamajn ideojn,æiu el kiuj postulus apartan vorton. Øi estas trisenca vorto,kiun æiu homo povas, ja prave, difini laý sia vidpunkto;neperfekteco troviøas en la idiomo, kiu havas unu solan vortonpor tri ideoj. Por forigi æian konfuzon, oni devus limigi
ENKONDUKO 21
la signifon de la vorto animo je unu el tiuj tri ideoj; laelekto ne gravas: la tuta demando estas interkompreniøo,pure konvencia afero. Þajnas al ni pli logike konsideri tiunvorton laý øia plej vulgara signifo; pro tio, ni nomas ANIMO
la nematerian kaj individuan estulon, kiu loĝas en ni kajkiu postvivas la korpon. Eæ se øi ne ekzistus kaj estus nuraimaga¼o, ni bezonus ian vorton por nomi tiun estulon.
Æe manko de aparta vorto por æiu el la du aliaj punktoj,ni nomas:
Vivoprincipo la principon de la materia organa vivo,kia ajn estas ties origino, komunan al æiuj vivantaj esta¼oj,ekde la vegeta¼oj øis la homo. Æar povas esti vivo senkonsidero al pensokapablo, tial la vivoprincipo estas iodistingiøa kaj sendependa. La vorto vivipovo ne esprimussaman ideon. Unuj opinias, ke la vivoprincipo estas propreco dela materio, efiko okazanta tiam, kiam la materio troviøas eniuj difinitaj cirkonstancoj; aliaj – kaj tiu æi estas la plejøenerala ideo –, ke øi kuþas en iu speciala, universe dissemitafluida¼o, el kiu æiu estulo sorbas kaj asimilas iomanparton dum sia vivo, same kiel ni vidas la inertajn korpojnensorbi lumon; øi estus do la vivofluidaĵo, kiu, laý iuj opinioj,estus neniu alia ol la elektra fluida¼o vivigita, ankaýnomata magneta fluidaĵo, nerva fluidaĵo k.a.
Kiel ajn la afero estas, unu fakto ekzistas, kiu ne povusesti malakceptita, æar øi rezultas el observado, nome, ke laorganaj estuloj havas en si ian forton, kiu naskas la fenomenon“vivo”, dum tiu forto ekzistas; ke la materia vivoestas komuna al æiuj organaj esta¼oj, kaj ne dependas deintelekto aý de penso; ke intelekto kaj penso estas kapablojde certaj organaj specoj; fine, ke el la organaj specoj, dotitaj
22 ALLAN KARDEC
per intelekto kaj penso, unu posedas specialan moralan senton,kiu havigas al øi nediskuteblan superecon antaý la ceteraj: lahoma speco.1
Oni komprenas, ke, kun pli ol unu signifo, la vorto animomalakordas nek kun materialismo, nek kun panteismo.Spiritualisto mem povas tute bone kompreni animon laý iuajn el la du unuaj difinoj, sen ia malutilo por la individuanemateria estulo, al kiu li donos alian nomon. Tiu vortoreprezentas do nenian ekskluzivan opinion: øi estas ia Proteo,kiun æiu alprenas laý sia plaæo, kaj jen la fonto de tiomda diskutoj.
Oni ankaý forigus konfuzon, eæ se estus uzata la vortoanimo en la tri nomitaj okazoj, per la almeto de iu kvalitavorto, kiu precize difinus la vidpunkton, laý kiu øi estasrigardata, aý la uzon, kiun oni faras el øi. Tiu estus doøenerala vorto, kiu reprezentus, samtempe, la principon dela materia vivo, de la intelekto kaj de la moralo, kaj kiessencoj distingiøus inter si per atributo, kiel, ekzemple,la gasoj distingiøas unuj de aliaj per la aldono de vortoj:hidrogeno, oksigeno, nitrogeno k.a.
Oni povus do diri – kaj eble estus plej bone: lavivo-animo, por esprimi la principon de la materia vivo; laintelekta animo, por esprimi la intelekto-principon; kaj la spiritaanimo2, por esprimi la principon de nia individueco postmorto. Kiel oni vidas, æio æi estas nura demando pri vortoj,sed ja tre grava demando por interkompreniøado. El æi tiuvidpunkto, la vivo-animo estas komuna al æiuj organhavaj
ENKONDUKO 23
1 Øustadire ”specaro” aý ”genro”. – La Trad.
2 En la franca originalo: “âme spirite”, t.e. tute rigorsence “spiritisma animo”; mitamen preferis “spirita animo”, mi ne scias, æu prave. – La Trad.
esta¼oj: vegeta¼oj, bestoj kaj homoj; la intelekta animo estaspropra al bestoj kaj al homoj; kaj la spirita animo apartenasnur al la homo.
Ni kredis necese insisti pri æi tiuj klarigoj, des pli, æarla spiritisma doktrino sin esence bazas sur la ekzisto, enni, de iu estulo ne dependanta de la materio kaj postvivantala korpon. Æar ni ofte uzados, en æi tiu verko, la vortonanimo, tial estis grave fiksi la signifon, kiun ni atribuasal øi, por ke okazu nenia miskompreno.
Ni alvenas nun al la æefa objekto de æi tiu preparainstruado.
III
Kiel æiu nova afero, la spiritisma doktrino havas siajnadeptojn kaj siajn kontraýulojn.
Ni provos respondi kelkajn kontraýdirojn de æi tiuj lastaj,ekzamenante la valoron de la motivoj, sur kiuj ili sinapogas; tamen ni ne arogas al ni esperi konvinki æiujn, æarmultaj kredas, ke la lumo estas farita nur por ili. Ni turnasnin al la personoj bonvolemaj, sen antaýe pretaj aý, spiteæion, neþanøeblaj ideoj, sed sincere dezirantaj instruiøi;al tiuj ni pruvos, ke la plimulto de la kontraýdira¼oj, prezentatajkontraý la spiritisma doktrino, originas de nekompletaobservado kaj de tro rapida kaj senpripensa juøo.
Ni rememorigu unue, en malmultaj vortoj, la kreskantanserion de la fenomenoj, el kiuj rezultis æi tiu doktrino.
La unua observata fakto estis la movado de plurajobjektoj; øi estis ordinare nomata turniĝantaj tabloj aý dancode la tabloj. Þajnas, ke tiu fenomeno estis rimarkita unue
24 ALLAN KARDEC
en Ameriko aý, pli bone, ke øi renoviøis en tiu regiono, æarla historio pruvas, ke øi okazadis jam en la plej antikvatempo; øi fariøis kune kun strangaj cirkonstancoj, kiajeksterordinaraj bruetoj, frapoj sen ia konata evidenta kaýzo. Detie øi rapide disvastiøis tra Eýropo kaj aliaj partoj de lamondo. Komence, øi estis akceptita kun granda nekredemo;sed la multeco de la eksperimentoj baldaý disfandis la dubojnpri ties realeco.
Se tiu fenomeno limigus sin al la movado de materiajobjektoj, øi povus do esti klarigita kiel efiko de kaýzo purefizika. Tro nesciaj ni ankoraý estas, ke ni konus æiajnkaþitajn naturajn agantojn, kiel ankaý æiujn proprecojn detiuj jam al ni familiaraj; cetere, la elektro æiutage kreskigasla multenombrajn rimedojn, kiujn øi havigas al la homo,kaj þajnas destinita heligi la sciencon per nova lumo. Neestus do neeble, ke la elektro, modifita de certaj cirkonstancoj,aý de alia nekonata aganto, estus la kaýzo de tiu movado.La kunsido de multe da homoj – kio pligrandigus la agpovon– laýþajne apogis tiun teorion, æar oni povus rigardi tiunkolekton kiel multoblan pilon, kies potenco estus rekte proporciaal la nombro de ties elementoj.
La ronda movado havis nenion eksterordinaran, æar øitroviøas en la Naturo mem; æiuj astroj movas sin ronde; onipovus do sin trovi antaý malgrandmezura kopio de la øeneralamovado de l’ universo aý, pli øustadire, ke ia øis tiamnekonata faktoro povis okaze naski æe la malgrandaj objektoj,en difinitaj kondiæoj, ian energion similan al tiu, kiupuþas la mondojn.
Sed tiu movado ne æiam estis ronda; ofte øi estis intermitakaj tute neregula; la objekto estis vigle skuata, renversata,trenata en ia ajn direkto kaj, kontraý æiuj leøoj
ENKONDUKO 25
de la statiko, levata de sur la planko kaj senapoge tenataen la aero. En tiuj faktoj estis nenio, kio ne povus estiklarigita per la influo de iu fizika nevidebla aganto. Æu nine vidas, ke la elektro faligas konstrua¼ojn, elradikigasarbojn, malproksimen ¼etas, altiras aý repuþas la plej pezajnkorpojn?
La strangaj bruetoj kaj krakoj – se oni akceptas, keili ne estis unu el la ordinaraj efikoj de la dilato de la lignoaý de ia alia hazarda kaýzo – povus ja origini el la densiøode iu kaþita fluida¼o: æu la elektro ne okazigas la plej fortajnbruegojn?
Øis tie æi, kiel oni vidas, æion povus enhavi la kampode la pure fiziologiaj kaj fizikaj faktoj. Ne elirante el æitiu klaso da ideoj, oni tie havis temon por studado seriozakaj inda je la atento de la scienculoj. Kial tio ne okazis?Æagrenas diri: tio venas de kaýzoj, pruvantaj, inter miloj dasimilaj faktoj, la frivolecon de la homa spirito. La vulgarecode la objekto, æefe uzata æe la unuaj eksperimentoj, eblekunhelpis por tiu indiferenteco. Kian influon ofte havis iu vortosur la plej gravan aferon! Ne konsiderante, ke la movadopovus esti komunikata al iu ajn objekto, oni daýrigadis plula eksperimentojn per la tabloj, sendube pro tio, æar tiu æimeblo estas la plej oportuna, kaj æar oni pli nature sidasæirkaý tablo ol æirkaý alia meblo. Nu, la superaj homojestas kelkafoje tiel infanecaj, ke ne estus neeble, ke certajeminentaj spiritoj opiniis nedigne okupiøi pri tio, kion oniinterkonsentis nomi la danco de la tabloj. Estas probable,ke, se la fenomeno, rimarkita de Galvani, estus rimarkitade nekleraj homoj kaj ricevus burleskan nomon, øi ankoraýmalþatinde kuþus apud la magia vergeto. Efektive, kiuscienculo ne opinius, ke li malaltiøus de sia piedestalo, se li
26 ALLAN KARDEC
okupiøus pri la danco de la ranoj?
Tamen kelkaj personoj, tiel modestaj, ke ili konsentis,ke la Naturo eble ankoraý ne eldiris sian lastan vorton prila afero, deziris vidi, por malþarøo de la konscienco; sed okazis,ke la fenomeno ne æiam respondadis al ilia espero; kaj,æarøi ne okazis konstante laý ilia volo kaj en ilia maniero deeksperimentado, tial ili konkludis malkonfirme. Spite al iliajuøodecido, la tabloj ne æesas turniøadi, kaj ni povas dirikiel Galileo: ili tamen sin movas! Ni diros plie: “la faktojmultiøis en tia maniero, ke ili hodiaý jam havas siajn rajtojn,kaj la tuta demando temas nur pri tio, ke oni trovu pri iliian racian klarigon.”
Æu oni povas ion konkludi kontraýan al la realeco de iufenomeno el tio, ke øi ne okazas en æiam sama maniero,laý la volo kaj la postuloj de observanto? Æu la elektraj kajla kemiaj fenomenoj ne konformiøas al difinitaj kondiæoj?Æu do ni ilin neu, æar ili ne fariøas ekster tiuj kondiæoj? Æuestas do io miriga, ke la movado de la objektoj, fare del’ homa fluida¼o, postulas ankaý difinitajn kondiæojn? kaj ketiu fenomeno ne okazas tiam, kiam la eksperimentanto, elsia vidpunkto, volas øin efektivigi laý sia kaprico aý submetiøin al la leøoj de l’ konataj fenomenoj, ne konsiderante, ke,pri novaj faktoj, povas kaj devas ekzisti novaj leøoj? Nu,por ekkoni tiujn leøojn, oni bezonas studadi la kondiæojn,en kiuj la faktoj efektiviøas, kaj tiu studado ne povas estifarata alie, ol per zorga, persista, ofte longega observado.
Sed, kontraýdiras kelkaj personoj, ofte kuþas en tioevidenta fripona¼o. Ni unue demandas, æu ili estas certaj prifripona¼oj; æu ili ne prenis por fripona¼oj efikojn, kiujn iline kapablis klarigi al si, tiel same, kiel kampulo prenis por
ENKONDUKO 27
lerta iluziisto kleran fizikiston, kiu faradis siajn eksperimentojn.Eæ se oni konsentas, ke ia iluzio ja kelkafoje okazis,æu tio estus do motivo por neado de la fakto? Æu ni neula Fizikon, æar kelkaj iluziistoj sin pretende titolas fizikistoj?Oni devas æiam konsideri la karakteron de l’ personoj kajla intereson, kiun ili havus, trompi. Æu tio estus nura þerco?Oni povas ja amuziøi dum momento; sed longedaýra þercoestus tiel teda por la trompanto kiel por la trompato.Cetere, en tiu þerctrompo, disvastiøanta de unu al la alia randode la mondo kaj praktikata de plej seriozaj, dignajkaj kleraj homoj, estus ja io tiel eksterordinara kiel lafenomeno mem.
IV
Se la fenomenoj, pri kiuj ni okupas nin, limigus sin alla movado de objektoj, ili restus, kiel ni diris, sur la kampode la fizikaj sciencoj; sed tio ne okazis; estis destinite, keili konduku nin sur la vojon de strangaj faktoj. Per ni nescias kies iniciato, oni kredis, ke oni eltrovis, ke la impulsodonata al la objektoj ne estis nura efiko de ia mekanika,blinda forto, sed ke, en tiu movado, evidentiøis la enmiksiøode ia inteligenta kaýzo.
De la momento, kiam æi tiu vojo estis malfermita, oniekhavis tute novan kampon por observado; leviøis la vualo,kiu kaþis al ni multajn misterojn. Æu, efektive, ekzistas iainteligenta potenco? Jen la demando. Se tia potenco ekzistas,kio øi estas, kia øia naturo, kiu øia origino? Æu øi estassuper la homaro? Jen aliaj demandoj, devenantaj de la unua.
La unuaj inteligentaj manifesta¼oj okazis pere de tabloj,kiuj sin klinadis kaj frapadis certan nombron da fojoj per
28 ALLAN KARDEC
unu el siaj piedoj, kaj kiuj tiel respondadis jes aý ne, laýinterkonsento, al la faritaj demandoj. Øis æi tiu punkto, nenionepre konvinkus la skeptikulojn, æar oni povus tie supoziian efikon de hazardo. Poste, oni ricevis pli longajn respondojn,per la literoj de la alfabeto: la meblo faris difinitannombron da frapoj, rilatan al la numero de æiu litero de laalfabeto, kaj tiel estis formataj vortoj kaj frazoj, respondantajal la faritaj demandoj. La øusteco de la respondoj kaj iliainterrilateco kun la demandoj kaýzis miregon. Demanditepri lia naturo, la mistera estulo, kiu tiel respondadis, deklaris,ke li estas Spirito aý Genio; li eldiris sian nomon kaj donisplurajn informojn pri sia persono. Æi tiu cirkonstanco estastre grava. Neniu ekpensis pri la Spiritoj por klarigi lafenomenon; æi tiu mem malkaþis sian kaýzon. Ofte, en laekzaktaj sciencoj, oni elpensas hipotezojn por ekhavi bazonpor sia rezonado; sed tia ne estas la nuna okazo.
Tia procedo por korespondado estis longedaýra kajmaloportuna. La Spirito – kaj tio estas ankaý notinda fakto –indikis alian rimedon. Unu el tiuj nevideblaj estuloj konsilisla almeton de krajono al korbo aý alia objekto. Tiu korbo,staranta sur paperfolio, estas ekmovata de tiu sama misterapotenco, kiu balancas la tablojn; sed, anstataý simpla regulamovado, la krajono faras per si mem literojn, kiuj formasvortojn, frazojn kaj tutajn paroladojn de multe da paøoj,temantajn pri la plej altaj demandoj pri filozofio, moralo,metafiziko, psikologio ktp; kaj tiel rapide, kiel se oni skribusper la mano.
Tiu konsilo estis donita samtempe en Ameriko, enFranclando kaj en pluraj aliaj landoj. Jen la vortoj, per kiujøi estis donita en Parizo, la 10-an de Junio 1853, al unu ella plej fervoraj adeptoj de la doktrino, jam de longe, ekde
ENKONDUKO 29
1849, sin okupinta pri la alvokado de la Spiritoj: “Alportuel la apuda æambro korbeton; ligu al øi krajonon; metuæi tiun sur la paperon kaj, sur la randon de l’ korbeto,viajn fingrojn”. Post kelkaj momentoj, la korbo ekmoviøis,kaj la krajono tre legeble skribis jenan frazon: “Mi absolutemalpermesas al vi komuniki al iu ajn, kion mi ¼us diris; lavenontan fojon, kiam mi skribos, mi skribos pli bone”.
Æar la objekto, al kiu oni adaptas krajonon, estas nurailo, tial øia naturo kaj formo tute ne gravas; oni seræis øianplej oportunan pozicion; fakte, multaj homoj uzas por tiotabuleton.
La korbeto, aý la tabuleto, povas esti ekmovata nur subla influo de personoj, por tio dotitaj per speciala kapablokaj nomataj mediumoj, tio estas, rimedoj aý perantoj interla Spiritoj kaj la homoj. La kondiæoj, havigantaj tiankapablon, dependas de kaýzoj samtempe moralaj kaj fizikaj,ankoraý neperfekte konataj; æar ekzistas mediumoj junaj kajmaljunaj, viroj aý virinoj, kun æiaj gradoj da intelektadisvolviøo. Cetere, tiu kapablo kreskas per ekzercado.
V
Poste oni konstatis, ke la korbo, aý la tabuleto, estisnura alpenda¼o de la mano kaj ke la mediumo, prenantemem la krajonon, skribis laý nevola, kvazaý febra impulso.Per æi tiu rimedo, la komunika¼oj fariøis pli rapide, pli facilekaj pli komplete; æi tiu estas la hodiaý plej øenerala procedo,des pli, æar la nombro da personoj dotitaj per tia kapabloestas grandega kaj pliiøas æiutage. La sperto, fine, konigisaliajn formojn de tiu kapablo, kaj oni eksciis, ke la komunika¼ojpovas ankaý okazi per la parolo, aýdado, vidado, palpado
30 ALLAN KARDEC
k.a., kaj eæ per rekta skribado de la Spiritoj, tio estas,sen ia helpo de la mano de l’ mediumo, aý de krajono.
Post tiu konstato, restis esplori esencan punkton, nomela rolon de la mediumo æe la respondoj kaj la parton, kiunli tie povas preni mekanike kaj morale. Du æefaj cirkonstancoj,kiujn ne devus preterlasi atentema observanto, povassolvi la demandon. La unua estas la maniero, kiel la korbosin movas sub la influo de l’ mediumo, æe la nura kontaktode liaj fingroj kun øia rando; la ekzameno pruvas la neebleconde ia ajn direktado. Tiu neebleco estas pli evidenta,kiam du aý tri personoj apogas kune la manojn sur la korbo;estus necesa vere eksterordinara akordo de movoj, kaj, kromtio, absoluta identeco de pensoj, por ke tiuj personoj povudoni saman respondon al la farita demando. Alia fakto, nemalpli stranga, kreskigas la embarason, nome la radikalamodifo de skribkaraktero, laý la sin manifestanta Spirito;kaj æiufoje, kiam iu Spirito revenas, lia skribkarakterorefariøas3. La mediumo devus do ekzerciøi en la þanøo desia skribkaraktero en dekoj da manieroj kaj, precipe, bonememori tiun, kiu apartenas al tiu aý tiu alia Spirito.
La dua cirkonstanco rezultas de la naturo mem de larespondoj: ili plej ofte, precipe tiam, kiam temas priabstraktaj aý sciencaj aferoj, staras okulfrape super la konojkaj, kelkafoje, trans la intelektaj limoj de la mediumo; cetere,æi tiu ordinare havas nenian konscion pri tio, kion liskribas sub tiu influo. Tre ofte li ja ne aýdas aý ne komprenasla prezentitan demandon, æar tiu æi povas esti farataen lingvo fremda al li, aý eæ mense, kaj la respondo povas
ENKONDUKO 31
3 Prave aý malprave, sed pro oportuneco, mi elektis la pronomon li por la estulo,cetere senseksa, nomata Spirito, kiel oni øin uzas por homo. – La Trad.
esti donata en tiu idiomo mem. Fine, ofte okazas, ke lakorbo skribas propramove, sen antaýa demando, pri ia ajnkaj tute neatendita afero.
Æe iuj okazoj, tiuj respondoj estas tiel saøaj, profundajkaj trafaj; ili elmontras tiel altajn, tiel superbelajn pensojn,ke ili ne povas elveni krom el iu supera intelekto, stampode la plej pura moraleco; aliajn fojojn, ili estas tielsenpripensaj, tiel frivolaj kaj ja tiel trivialaj, ke la racio rifuzaskredi, ke ili povas veni de tiu sama fonto. Tiu diversecode esprimomanieroj povas esti klarigita nur per lamalsameco de la sin manifestantaj intelektoj. Æu tiuj intelektojtroviøas en la homaro aý ekster la homaro? Jen la tema punkto,kies kompleta klarigo estas trovata en æi tiu verko,tia, kia øin donis la Spiritoj mem.
Jen do evidentaj efikoj, kiuj okazas ekster la kutimarondo de nia observado; kiuj fariøas ne mistere, sed en helataglumo; kiuj povas esti konstatataj de æiu persono; kiuj neestas privilegio de unu sola individuo, sed kiujn miloj dahomoj refaras laývole, æiutage. Tiuj efikoj havas nepre iankaýzon, kaj, æar ili montras la agon de iu intelekto kaj deiu volo, ili tial staras ekster la pure fizika sfero.
Pluraj teorioj estas elpensitaj pri æi tiu temo: ni ilinbaldaý ekzamenos kaj vidos, æu ili klarigas æiujn æirilatajnfaktojn. Ni dume konsentu la ekziston de estuloj aliaj olla homoj, æar tia estas la klarigo donata de la manifestiøantoj;kaj ni vidu, kion ili diras al ni.
VI
La estuloj, sin komunikantaj kun ni, nomas sin mem,kiel ni jam diris, Spiritoj aý Genioj, kaj deklaris, ke ili –
32 ALLAN KARDEC
almenaý kelkaj – apartenis al homoj vivintaj sur la Tero.Ili formas la spiritan mondon, kiel ni la korpan dum niasurtera vivo.
Por pli facile respondi kelkajn kontraýdirojn, ni resumosæi tie, per malmultaj vortoj, la plej reliefajn punktojn de ladoktrino, kiun ili instruis al ni.
“Dio estas eterna, neþanøema, nemateria, unika,æiopova, superege justa kaj bona.
“Li kreis la universon, kiu ampleksas æiujn animitajn kajneanimitajn, materiajn kaj nemateriajn esta¼ojn.
“La materiaj esta¼oj konsistigas la videblan aý korpanmondon; kaj la nemateriaj la nevideblan aý spiritan, tioestas la mondon de la Spiritoj.
“La spirita mondo estas la mondo normala, primitiva,eterna, antaýekzistanta kaj postvivanta æion.
“La korpa mondo estas nur akcesora, kaj povus æesiekzisti aý esti neniam ekzistinta, sen ia modifo de la esencomem de la spirita mondo.
“La Spiritoj por kelka tempo portas pereeman materianenvolva¼on, kies detruo, æe la morto, reliberigas ilin.
“El inter la diversaj specoj de korpaj esta¼oj, Dio destinisla homan superspecon por la enkarniøo de la Spiritojatingintaj ioman evoluogradon; tio havigas al la homaromoralan kaj intelektan pozicion super æiuj ceteraj specoj.
“La animo estas enkarniøinta Spirito, kies envolva¼o estasla korpo.
“Estas en la homo tri partoj: 1-a, la korpo aý materiaesta¼o, analoga je tiu de la bestoj kaj animita de la sama
ENKONDUKO 33
vivoprincipo; 2-a, la animo aý nemateria esta¼o, Spiritoenkarniøinta en la korpon; 3-a, la ligilo, altenanta la animonal la korpo, la meza principo inter la materio kaj la Spirito.
“La homo havas do du naturojn: pro sia korpo, li estassamnatura kiel la bestoj, kies instinktojn li posedas; pro siaanimo, li estas samnatura kiel la Spiritoj.
“La ligilo aý perispirito, kiu tenas la Spiriton æe la korpo,estas kvazaýa duonmateria envolva¼o. La morto estas laeldetruo de la malpli delikata tegilo; la Spirito konservasla duan, kiu estas por li etera korpo kaj kiun, en sia ordinarastato, ni ne vidas, sed kiu povas okaze fariøi videbla,eæ tuþebla, kiel æe la fenomenoj nomataj apera¼oj.
“La Spirito ne estas do ia abstrakta, nedifinita esta¼o,kiun oni povus akcepti nur per la penso, sed esta¼o reala,difinita kaj, kelkafoje, perceptebla per la vida, aŭda kajpalpa sentumoj.
“La Spiritoj apartenas al diversaj klasoj kaj estas egalajnek pri povo, pri inteligenteco, pri saøo, nek pri moraleco.Tiuj unuaklasaj estas superaj Spiritoj, distingiøantaj de laceteraj pro siaj perfekteco, konoj, proksimeco al Dio, purecode sentoj kaj amo al bono: ili estas la anøeloj aý purajSpiritoj. La ceteraj klasoj pli kaj pli malproksimiøas detiu perfekteco; tiuj, apartenantaj al la malsuperaj gradoj,estas inklinaj al la plimulto de niaj pasioj: malamo, envio,¼aluzo, fiero k.a.; ili plezuras æe la malbono. Kelkaj Spiritojestas nek tre bonaj, nek tre malbonaj; ili estas plimalordigemaj kaj turmentemaj ol malicaj, kaj tial iliajdistingiloj estas petolado kaj senlogikeco: ili estas laamuziøemaj aý frivolaj Spiritoj.
“La Spiritoj ne eterne apartenas al sama ordo. Æiuj
34 ALLAN KARDEC
progresas, trapasante la diversajn gradojn de la spirita hierarkio.Tiu progreso fariøas per enkarniøado, kiu estas ordonataal unuj kiel puno kaj al aliaj kiel misio. La materiavivo estas provo, kiun ili devas fari multe da fojoj, øis iliatingos la absolutan perfektecon; øi estas kvazaýa fandiloaý rafinejo, el kiu ili eliras pli aý malpli purigitaj.
“Forlasinte la korpon, la animo revenas al la mondo dela Spiritoj, el kie øi eliris, kaj, post pli aý malpli longatempo, kiun øi travivas kiel vaganta Spirito, øi rekomencasnovan materian ekzistadon.*
“Æar la Spirito devas ricevi multe da enkarniøoj, tialsekvas, ke ni æiuj havis jam multe da ekzistadoj kaj devoshavi ankoraý aliajn, pli aý malpli perfektigitajn, æu sur laTero, æu en aliaj mondoj.
“La enkarniøo de la Spiritoj fariøas æiam en la homangenton; estus eraro kredi, ke la animo aý Spirito povasenkarniøi en la korpon de besto.
“La pluraj enkorpaj ekzistadoj de la Spirito irigas æi tiunæiam antaýen, neniam posten; sed la rapideco de l’ progresodependas de niaj klopodoj por la perfekteco.
“La kvalitoj de la animo estas tiuj de la enkarniøintaSpirito, tio estas: virta homo estas enkarniøinta bona Spirito;malica homo estas enkarniøinta malpura Spirito.
“La animo jam havis sian individuecon antaý ol enkarniøikaj konservas øin post sia disiøo for de la korpo.
“Æe sia reveno en la mondon de la Spiritoj, la animo tierenkontiøas kun æiuj, kiujn øi konis sur la Tero, kaj æiuj
ENKONDUKO 35
* Inter æi tiu doktrino pri reenkarniøado kaj tiu pri metempsikozo, kiel akceptasiuj sektoj, estas karakteriza diferenco, kiu estos baldaý klarigita en æi tiuverko.
øiaj ekzistadoj bildiøas antaý øi per la rememoro pri labono kaj malbono, kiujn øi faris.
“La enkarniøinta Spirito vivas sub la influo de la ma-terio; la homo, kiu venkas tiun influon per altigo kaj purigode sia animo, proksimiøas al la bonaj Spiritoj, kun kiuj liiam estos. Sed, kiu, opiniante pli grava la homan naturon,lasas sin regi de malnoblaj pasioj kaj igas konsisti æiujnsiajn øojojn en la kontentigo de trivialaj apetitoj, tiu aliøasal la malpuraj Spiritoj.
“La enkarniøintaj Spiritoj loøas la plurajn globojn de launiverso; tiuj ne-enkarniøintaj aý vagantaj okupas neniundifinitan, limigitan regionon; ili estas æie en la spaco kajæe nia flanko, ili vidas kaj tuþas nin æiumomente; ili estastuta nevidebla homamaso, sin movanta æirkaý ni.
“La Spiritoj havas sur la morala, eæ sur la fizika mondo,senæesan influon; ili agas sur la materion kaj la penson,kaj estas unu el la potencoj de la Naturo, kaýzo efika degranda nombro da øis antaý nelonge ne klarigitaj, aýapenaý klarigitaj, fenomenoj, kiujn nur Spiritismo racieinterpretas.
“La rilatoj inter la Spiritoj kaj la homoj estas kontinuaj.La bonaj Spiritoj admonas nin al bono, kuraøigas nin æe laprovoj de la vivo kaj helpas nin elteni æi tiujn brave kajrezignacie; la malbonaj pelas nin en malbonon: estas porili plezuro vidi nin fali kaj identiøi kun ili.
“La komunikiøoj de la Spiritoj kun la homoj estas kaþitajaý malkaþaj. La unuaj fariøas per la bona aý malbonainfluo, kiujn ni preterkonscie ricevas de la Spiritoj; en æi tiuokazo, nia sagaceco devas distingi bonajn de malbonajinspiroj. La malkaþaj komunikiøoj estas tiuj farataj per
36 ALLAN KARDEC
skribado, per parolo aý per aliaj materialaj rimedoj, plej oftehelpe de mediumoj, kiuj servas kiel iloj æe tiuj manifestiøoj.
“La Spiritoj sin manifestas propravole aý per elvoko.Oni povas elvoki æiajn Spiritojn: tiujn, kiuj animis senfamajnhomojn, same kiel tiujn de plej kleraj personoj, kiu ajnestis la epoko, kiam ili vivis; tiujn de niaj parencoj, amikojaý malamikoj, kaj de ili ricevi, per skribitaj aý parolajkomunika¼oj, konsilojn, informojn pri ilia transtomba situacio,iliajn pensojn pri ni, kaj ankaý la konigojn, kiujnestas al ili permesite fari al ni.
“La Spiritojn altiras ilia simpatio por la morala karakterode la rondo ilin vokanta; la Superaj sentas plezuron en laseriozaj kunsidoj, kie regas amo al bono kaj sincera deziropor instruiøo kaj pliboniøo. Ilia æeestado forpelas lamalsuperajn Spiritojn; æi tiuj, kontraýe, trovas liberan enironkaj agas sen ia embaraso æe personoj frivolaj aý instigatajnur de scivolo, kaj æie, kie regas malnoblaj instinktoj. Anstataýbonaj konsiloj kaj utilaj instruoj, ni nenion devasatendi de ili krom bagatela¼oj, mensogoj, trivialaj sprita¼ojaý mistifikoj, æar, ofte, ili alprenas respektindajn nomojn,por pli bone konduki nin en eraron.
“La distingo inter la bonaj kaj la malbonaj Spiritoj estastre facila: la parolo de la Superaj Spiritoj estas æiam digna,nobla, stampita de plej alta moralo kaj libera de æia trivialapasio; iliaj konsiloj spiras plej puran saøon kaj celasæiam nian perfektigon kaj la bonon de la homaro.
“La parolo de la malsuperaj Spiritoj estas, kontraýe,senkonsekvenca, ofte triviala, eæ maldelikata; kelkafoje ili dirasion bonan kaj veran, sed, plej ofte, falsa¼ojn kaj absurda¼ojn,pro malico aý neklereco; ili moktrompas la kredemon
ENKONDUKO 37
kaj amuziøas per la naiveco de siaj demandantoj, flatanteties vantamon, nutrante ties dezirojn per falsaj esperoj.Resume, la seriozaj komunika¼oj, laý la tuta signifo de lavorto, okazas nur en seriozaj rondoj, kie regas intima konsentopri pensoj kun celo al bono.
“La moralo de l’ Superaj Spiritoj resume konsistas, kieltiu de la Kristo, en la jena evangelia maksimo: “Æion ajndo, kion vi deziras, ke la homoj faru al vi, vi ankaý farual ili”4; tio estas, fari æiam bonon, neniam malbonon.Æiu trovas en æi tiu principo øeneralan regulon por konduto,æe siaj eæ plej malgravaj agoj.
“La Spiritoj instruas al ni, ke egoismo, malhumileco,voluptamo estas pasioj, kiuj proksimigas nin al la bestanaturo, farante nin sklavoj de la materio; ke homo, kiu,jam en æi tiu mondo, sin liberigas de la materio, for¼etantede si la mondumajn vanta¼ojn kaj amante sian proksimulon,alproksimiøas al la spirita naturo; ke æiu el ni devas estiutila, laý la kapabloj kaj rimedoj, kiujn Dio disponigis alni por nin elprovi; ke la forta kaj multpova þuldas apogonkaj protekton al la malforta, æar tiu, kiu misuzas sian fortonkaj potencon por subpremi sian similulon, atencas laleøon de Dio. Ili instruas, fine, ke en la mondo de la Spiritoj,kie nenio povas esti kaþita, hipokritulo estos senmaskigitakaj æiuj liaj malnobla¼oj estos malkovritaj; ke laneevitebla kaj æiumomenta æeesto de tiuj, kiujn ni malutilis, estasunu el la punoj al ni difinitaj; ke de la supereco aý
38 ALLAN KARDEC
4Mateo, æap. 7, par. 12: el “La Nova Testamento de N. S. kaj S. Jesuo Kristo”,eld. 1926, de la Brita kaj Alilanda Biblia Societo (Londono). – La Aŭtoro citasnur parton de la paragrafo. La tuto estas: “Ĉion ajn do, kion videziras, ke la homoj faru al vi, vi ankaŭ faru al ili; ĉar ĉitio estas la leĝo kaj la profetoj”. – La Trad.
malsupereco de la Spiritoj dependas øuoj kaj suferojnekonataj de ni sur la Tero.
“Sed ili ankaý diras al ni, ke ne ekzistas neripareblajeraroj: æia eraro povas esti estingita per kompensa puno.La homo trovas por tio rimedojn en siaj pluraj ekzistadoj,kiuj ebligas al li antaýeniri sur la vojo de la progreso, laý siadeziro kaj penoj, øis la perfekteco – lia fina limþtono.”
Jen la resumo de la spiritisma doktrino, laý instruo dela Superaj Spiritoj. Ni vidu nun la argumentojn prezentatajnkontraý øi.
VII
Por multaj homoj, la kontraýstaro de la korporacioj descienculoj estas – se ne pruvo – almenaý peza konjektomalfavora al la koncernata afero. Ni ne troviøas inter tiuj,kiuj indigne krias kontraý la scienculoj, æar ni ne volas, keoni diru, ke ni donas al ili la hufobaton de la azeno; male,ni ilin alte estimas kaj sentus grandan honoron sidante en iliarondo; sed ilia opinio ne povus, en æiaj cirkonstancoj, estineapelaciebla juøo.
De la momento, kiam la sciencularo flanke lasas lamaterialan observadon de la faktoj, kiujn temas klarigi, la kampoestas malfermita al konjektoj; æiu alportas sian sistemeton,kiun li nepre volas starigi super la ceteraj kaj kiun lisubtenas obstine. Æu ni ne vidas, æiutage, la plej malakordantajnopiniojn alterne plej vigle rekomendataj kaj for¼etataj,jen forpuþataj kiel absurdaj eraroj, jen proklamataj kielnerefuteblaj vera¼oj? La faktoj, jen la vera kriterio de niajjuøoj, la nerebatebla argumento; se faktoj mankas, dubo estasdo la opinio de saøulo.
ENKONDUKO 39
Pri tre konataj aferoj la opinio de la scienculoj estas,pro justa motivo, fidinda, æar ili ja scias pli multe kaj plibone ol la vulgarularo; sed, koncerne novajn principojn,nekonatajn aferojn, ilia vidmaniero estas æiam nur hipoteza,æar ili ne estas malpli influataj de antaýjuøoj ol la ceterajhomoj; mi ja diras, ke scienculo havas pli da antaýjuøoj oliu alia homo, æar tute natura inklino igas lin æion enfermien sia fako; matematikisto vidas pruvojn nur en algebrademonstracio; kemiisto æion atribuas al la agado de l’elementoj, ktp. Æiu homo, sin dediæanta al iu fako, ligas aløi æiujn siajn ideojn; ekster sia kampo, li ofte perdas sianekvilibron, æar li volas æion trakti per sama provilo: tio estasrezultato de la homa malforteco. Volonte kaj fidplene mikonsultus kemiiston pri iu demando pri analizo, fizikiston prila povo de la elektro, mekanikiston pri iu mova forto; sed ilipermesos al mi, sen ia ofendo al la estimo, kiun postulas iliaspeciala scio, ke mi ne same rigardu ilian nean opinion priSpiritismo, opinion, kiu valoras ne pli ol tiu de arkitektopri iu muzika demando.
La vulgaraj sciencoj kuþas sur la proprecoj de lamaterio, kiun oni povas laývole eksperimenti kaj manipuli; laspiritismaj fenomenoj sin bazas sur la agado de intelektajestuloj, posedantaj volon propran kaj æiumomente montrantajal ni, ke ili ne estas submetitaj al nia kaprico.
La observoj ne povas do esti farataj en sama maniero;ili postulas specialajn kondiæojn kaj alian deirpunkton; voliilin subigi al niaj ordinaraj procedoj de esplorado estas kreineekzistantajn analogiojn. La øustasenca scienco estasnekompetenta, kiel scienco mem, pri la afero Spiritismo: øihavas kun æi tiu nenion komunan, kaj øia juøo, æu favoraaý kontraýa, neniom pezus. Spiritismo estas rezultato de
40 ALLAN KARDEC
persona konvinkiteco, kiun la kleruloj povas havi kiel tutesimplaj individuoj. Sed voli transdoni tiun demandon al lascienco valorus tiel same,kiel komisii al kunsidantaj fizikistojaý astronomoj la decidon pri la ekzisto de la animo. Efektive,Spiritismo estas entenata en du konceptoj, nome: la ekzistode la animo kaj ties stato post la morto; nu, estas supermezurenelogike pensi, ke iu homo estas nepre granda psikologopro tio, æar li estas altmerita matematikisto aý eminentaanatomiisto. Dissekcante la korpon, la anatomiisto seræasla animon, kaj, æar li ne trovas øin sub sia sekcilo,kiel iu nervo, aý æar li ne vidas øin elvaporiøi, kiel iu gaso,li tial konkludas, ke øi ne ekzistas, pro tio, ke li rigardasel ekskluzive materiala vidpunkto: æu sekvu de tio, ke liestas prava, kontraý la universala opinio? Tute ne. Oni vidasdo, ke Spiritismo ne troviøas en la sfero de kompetenteco dela scienco.
Kiam la spiritismaj kredoj estos vulgarigitaj, kiam iliestos øenerale akceptitaj – en tempo, kiu ne troviøas tremalproksime, se ni rigardas la rapidecon, kun kiu ilidisvastiøas –, okazos al ili tio sama, kio al æiuj novaj ideoj,komence trovintaj barojn; la kleruloj kapitulacos æe laevidenteco kaj ilin rekonos sub la forto de la cirkonstancoj.Øis tiam, neøustatempe oni distrus tiujn homojn de iliajapartaj laboroj, por ilin devigi trakti aferojn fremdajn al iliajokupoj kaj programo. Dume, tiuj, kiuj, sen antaýa øisfundastudado de la demando, sin deklaras kontraý øi kaj mokasæiun, kiu opinias malsame ol ili, forgesas, ke tio sama okazisal la plimulto de la grandaj eltrovoj, kiuj honorindigas lahomaron. Ili riskas vidi siajn nomojn pluigi la liston de lakleraj forpuþantoj de la novaj ideoj kaj enskribitaj æe tiujde la membroj de la scioplena akademio, kiu, en 1752,
ENKONDUKO 41
ricevis per tondra ridegado la memuaron de Franklin prila fulmoforigiloj; efektive, tiuj sinjoroj øin opiniis neindaesti metita inter la komunika¼ojn al ili adresatajn; aý iliestus inter tiuj akademianoj, kiuj igis Franclandon perdi laprofiton, kiun donus al øi la iniciato de la vapornavigacio,deklarante, ke la sistemo de Fulton estas nerealigebla revo;kaj tamen tiuj estis demandoj, pri kiuj ili estis kompetentaj.Se do tiuj akademioj, konsistantaj el la kremo de la klerulojen la mondo, havis nenion krom sarkasmo kaj malþatokontraý ideoj, kiujn ili ne komprenis, ideoj, kiuj, post kelkajjaroj, revoluciigis la sciencon, la morojn kaj la industrion,kial esperi, ke afero fremda al iliaj kutimaj okupoj ricevospli da favoro?
Tiuj eraroj de kelkaj homoj, kies memoron tiuj erarojfaras inda je bedaýro, ne povus ja senigi ilin je la meritoj,kiujn, pri aliaj aferoj, nia estimo rekonas æe ili; sed, æu iubezonas ian oficialan diplomon, por havi naturan saøon, kajæu, ekster la akademioj, ekzistas nur frenezuloj aý stultuloj?Oni bonvolu ekrigardi, kiuj estas la adeptoj de la spiritismadoktrino; oni vidu, æu inter ili estas nur malkleraj homojkaj æu la grandega nombro da meritaj homoj, sin dediæantajal øi, lasas, ke øi estu malþate lokita en la vicon de lakredoj de naivaj maljunulinoj. La karaktero kaj klereco deøiaj adeptoj indas, ke oni diru: æar tiaj homoj asertas, tialen øi nepre estas io reala.
Ni ankoraýfoje diras: se la faktoj, pri kiuj ni okupasnin, estus nura mekanika movado de la korpoj, la esploradode la fizika kaýzo de tiu fenomeno troviøus do en la kampo memde la scienco; sed, æar temas pri manifestiøoj ekster laleøoj konataj de la homaro, pri tio la materiala scienco estasnekompetenta, æar tiu fakto povas esti klarigita nek per
42 ALLAN KARDEC
algarismoj, nek per la mekanika forto. Kiam sin prezentastute nova fakto, ne apartenanta al iu el la konataj sciencoj,la sciencisto, por øin studadi, devas flanke lasi siajn konojnkaj konfesi, ke li havas en manoj demandon tute novan, kiune povas esti studata kun antaýe preta ideo.
La homo, kiu kredas sian prudenton neerarema, estastre proksima de eraro; eæ tiuj, kiuj havas plej falsajn ideojn,apogas sin sur sia prudento, kaj øuste pro tio ili forpuþasæion, kio þajnas al ili neebla. Æiuj, iam for¼etintaj la mirindajnelpensa¼ojn, pro kiuj hodiaý fieras la homaro, seræadis,por tio, helpon æe tiu juøisto. Tiel okazas, æar tio, kion oninomas prudento, estas ofte nenio alia ol maskita fiero; kajkiu opinias sin neerarema, tiu pavas, kvazaý li estus la egalulode Dio. Ni do turnas nin al la personoj, kiuj, pli saøaj,ne dubas pri tio, kion ili ankoraý ne vidis, kaj kiuj, juøantela estontecon laý la pasinteco, ne kredas, ke la homo jamalvenis al sia apogeo, nek ke la Naturo jam turnis al li lalastan paøon de sia libro.
VIII
Ni aldiru, ke la studado de iu doktrino, kiel la spiritisma,kiu kondukas nin al kampo de tiel novaj kaj tiel grandajaferoj, povas esti kun profito farata nur de homoj seriozaj,persistemaj, sen antaýjuøoj kaj animitaj de firma kaj sinceravolo alveni al iu rezultato. Ni ne povas nomi tiaj lahomojn, kiuj juøas apriore, ventanime kaj ne æion vidinte;tiujn, kiuj studas sen ia metodo, sen ia reguleco, sen la neprenecesa enpensiøo; des malpli ni atribuus tian kvaliton aliuj personoj, kiuj, domaøante sian reputacion de sprituloj,plej klopodas por trovi ian burleskan flankon æe la aferojplej veraj, aý, almenaý, konsiderataj tiaj de homoj, kies
ENKONDUKO 43
klereco, karaktero kaj konvinkoj rajtas la respekton de æiuj, kiujfieras pro noblaj sentoj. La personoj, kiuj ne opinias tiujnfaktojn indaj je ilia atento, detenu sin de juøo; neniuekpensas perforti iliajn kredojn, sed, siavice, ili bonvolurespekti la aliulajn.
Kio karakterizas seriozan studadon, tio estas la interligoobservata en øi. Æu oni miru, ke oni ne ricevas saøanrespondon pri aferoj, ja gravaj, kiam ili estas prezentatajsenelekte kaj abrupte, meze de amaso da sensencajdemandoj? Cetere, iu demando estas ofte kompleksa kaj, poresti klarigita, postulas preparajn aý aldonajn demandojn. Kiudeziras akiri iun sciencon, tiu devas fari pri øi metodanstudadon, komenci de la komenco, kaj sekvi la interrilaton kaj ladisvolviøon de la ideoj. Æu ekscius pli multe iu, kiu sin turnusal klerulo kun ia okaza demando rilata al scienco, nekonante de æi tiu eæ unu vorton? Æu la klerulo povus, eæ kunplej granda volonto, doni ian kontentigan respondon? Tiuseninterrilata respondo estus nepre nekompleta kaj do preskaýæiam nekomprenebla, aý povus þajni absurda kaj sensenca.Øuste tio sama okazas al niaj rilatoj kun la Spiritoj.Se iu deziras instruiøi en ilia lernejo, tiu devas ricevi kursonsub ilia gvidado; sed, same kiel æe ni, li devas elekti siajninstruistojn kaj diligente laboradi.
Ni jam diris, ke la Superaj Spiritoj venas nur al seriozajkunsidoj kaj precipe al tiuj, kie regas perfekta akordo depensoj kaj sentoj por la bono. Frivoleco kaj vantaj demandojmallogas ilin, same kiel, æe la homoj, ili mallogas lasaøulojn. La kampo estas, tiam, malfermita al la amaso dela mensogemaj kaj malseriozaj spiritoj, æiam embuskeatendantaj iun okazon por mokþerci kaj ridi nian naivecon. Kio,en tiaj kunvenoj, fariøas al serioza demando? Øi ja ekhavas
44 ALLAN KARDEC
respondon; sed, de kiu? Estas tute same, kiel se oniproponus al aro da gajvivantoj jenajn demandojn: kio estasanimo? kio estas morto? kaj aliajn tiajn aferojn. Se vi volasseriozajn respondojn, estu mem seriozaj laý la tuta signifode la vorto kaj konformiøu al æiuj necesaj kondiæoj; nurtiel vi havos grandajn rezultatojn; estu, plie, laboremaj kajpersistaj en viaj studoj, alie la Superaj Spiritoj vin forlasas,kiel faras instruisto rilate siajn maldiligentajn lernantojn.
IX
La movado de la objektoj estas elpruvita fakto; restasnur scii, æu en tiu movado ekzistas, aý ne, inteligentamanifestado kaj, se jes, kiu estas la origino de tia manifestado.
Ni ne parolas pri la inteligenta movado de iuj objektoj,nek pri la parolaj komunika¼oj, nek, ankaý, pri tiuj skribitaj de lamediumo mem; tiaj manifestiøoj, evidentaj al homoj,kiuj vidis kaj funde esploris la aferon, ne estas, unuavide,sufiæe sendependaj de la volo, ke novica observanto estusplene konvinkita. Ni parolos do nur pri la skriba¼o ricevitaper iu ajn objekto provizita per krajono, ekzemple korbo,tabuleto k.a. La maniero, kiel la fingroj de l’ mediumo sinapogas sur la objekto, kiel ni jam diris, estas tia, ke onisentime invitus la plej rafinitan lertulon, iel ajn influi laskribadon. Sed ni konsentu, ke, per miregiga lerteco, lamediumo povas trompi la plej akrajn okulojn; kiel oni klarigusla respondojn, kiam tiuj æi troviøas ekster la ideoj kaj lakonoj de la mediumo? Oni bonvolu rimarki, ke ili ne estasunusilabaj respondoj, sed, ofte, ke ili okupas multe da paøoj,skribataj kun plej miriga rapideco, pri afero, æu difinita, æuelektita de la Spirito mem. El sub la mano de la mediumoplej fremda al literaturo elfluas kelkafoje poezia¼oj kun tiaj
ENKONDUKO 45
superbeleco kaj pureco, ke la plej bonaj poetoj ne rifuzussubskribi ilin. Kio ankoraý pliigas la eksterordinarecon detiuj faktoj, tio estas, ke ili okazas æie kaj ke la nombro damediumoj supermezure kreskas. Æu tiuj faktoj estas realajaý ne? Al æi tiu demando ni havas unu solan respondon:vidu kaj observu; okazoj al vi ne mankos; sed plej graveestas, ke vi observadu ofte, dum longa tempo kaj laý lapostulataj kondiæoj.
Kion respondas la kontraýuloj æe la evidenteco? Vi estas,ili diras, moketrompataj de æarlatanoj aý implikitaj en iluzio.Unue, ni diros, ke æarlatanismo ne trovas lokon tie, kie neestas ia intereso; æarlatanoj ne laboras senpage. Tio estusdo, maksimume, mistifiko. Sed, pro kia stranga koincidotiuj trompistoj akordiøus æie en la mondo, por agisammaniere, estigi la samajn efikojn kaj doni, pri la samajdemandoj, en diversaj idiomoj, respondojn identajn, se nelaýforme, almenaý laýsence? Kiel kaj celante kion, gravaj,seriozaj, honorindaj, instruitaj personoj riskus sian nomonen tiaj artifika¼oj? Kiel la infanoj povus havi la pacienconkaj la lertecon necesajn al tiuj fenomenoj? æar, efektive, sela mediumoj ne estas pasivaj iloj, ili devus do posedi lerteconkaj instruitecon, neakordigeblajn kun iuj aøoj kaj socialajpozicioj.
Oni rebate diras, ke, se la observantoj ne estas mokatajde friponoj, ili estas ja trompataj de ia iluzio. Laý rigorarezonado, la kvalito de la atestantoj iom valoras; nu, jenla øusta tempo por demandi, æu la spiritisma doktrino,nombranta hodiaý milionojn da adeptoj, rekrutigas ilin nur internekleruloj? La fenomenoj, sur kiuj øi staras, estas tieleksterordinaraj, ke ili tute nature naskas dubon; sed, kioestus neakceptebla, tio estas la pretendo de iuj nekredemuloj
46 ALLAN KARDEC
je monopolo de la komuna saøo, tiel, ke, respektante nekla decregulojn nek la moralan valoron de siaj kontraýuloj,ili senceremonie alnomas stultaj æiujn, kiuj ne samopiniaskiel ili. Por saøaj personoj la opinio de instruitaj homoj,kiuj longan tempon vidadis, studadis kaj meditadis pri iuafero, estos æiam, se ne pruvo, almenaý favora supozo; æar,efektive, tiu afero indis la atenton de seriozaj homoj, kiujhavas nek intereson disvastigi eraron, nek tempon porbagateloj.
X
El la kontraýdiroj kelkaj estas pli versimilaj, almenaýþajne, æar fondataj sur la observado kaj prezentataj derespektindaj personoj.
Unu el ili baziøas sur la parolo de iuj Spiritoj, parolo,kiu ne þajnas inda je la nobleco, kiun, laý øenerala supozo,havas supernaturaj estuloj. Se oni bonvolos denove legi lasupre prezentitan resumon de l’ doktrino, oni tie rimarkos,ke la Spiritoj mem deklaras, ke ili estas egalaj nek pri scio,nek pri moralaj ecoj, kaj ke oni ne prenu laýlitere æion,kion ili diras. La saøaj homoj distingu la bonan de la malbona.Tiuj, kiuj el æi tio konkludas, ke ni havas aferon nurkun malicaj Spiritoj, kies sola intenco estas trompi nin, certene konas la komunika¼ojn faratajn en kunsidoj, kien venasnur Superaj Spiritoj; alie, tiuj personoj ne tiel pensus. Estasbedaýrinde, ke la sorto faris al ili tian malbonan servon, keøi montris al ili nur la malnoblan flankon de la mondo de laSpiritoj; æar ni ja ne volas supozi, ke ia simpatia inklinoaltiras al ili, prefere je la bonaj, la malbonajn, la mensogajnkaj tiujn Spiritojn, kies parolo estas indignige triviala. Oni
ENKONDUKO 47
povus, maksimume, konkludi, ke la solideco de l’ principojde tiuj personoj ne estas sufiæe granda por forpeli malbonon, kajke, trovante plezuron en la kontentigo de ilia sciemo prila afero, la malbonaj Spiritoj profitas ilian humoron porenþteliøi en ties medion, kaj la bonaj do foriøas.
Juøi laý tiuj faktoj la demandon pri la Spiritoj estus tielnelogike, kiel teksi la karakteron de iu popolo laý tio, kioestas dirata aý farata en kunsido de senpripensaj aý demalbonfamaj individuoj, kun kiuj nek saøaj nek dignaj homojhavas iajn rilatojn. Tiuj personoj troviøas en la situacio defremdlandano, kiu, alveninte al granda æefurbo tra la plejmalbelan antaýurbon, taksus æiujn loøantojn laý la morojkaj parolo de tiu mizera kvartalo. En la mondo de la Spiritojestas ankaý bona socio kaj malbona socio; tiuj personojbonvolu studi, kio okazas en la rondo de l’ eminentaj Spiritoj,kaj ili konvinkiøos, ke la æiela urbo enhavas ankaý ion kromla feæo de sia loøantaro. Sed, ili demandas, æu tiuj elektitajSpiritoj venas al nia medio? Al tio ni respondas: ne restuen la antaýurbo; vidu, observu kaj, poste, vi juøos; la faktojsin proponas al æiu ajn; escepte, se al tiuj personoj aplikiøasla jenaj vortoj de Jesuo: “Vidante, ili ne rimarkas, kajaýdante, ili ne aýdas nek komprenas”.5
Modifita formo de tiu opinio estas, ke oni vidas en lakomunika¼oj de la Spiritoj kaj en æiuj materialaj faktoj, kiujnili kaýzas, nur la enmiksiøon de ia diabla potenco, nova Proteo,kiu prenus sur sin æiajn formojn por nin pli bone trompi.Tiun ni ne kredas inda je serioza ekzameno, kaj tial ni neperdos tempon øin atentante; øin refutas niaj ¼usaj paroloj.
48 ALLAN KARDEC
5Mateo, æap. 13, par. 13, el sama eld. de “Nova Testamento”.– La Trad.
Ni aldiras nur, ke, se estus tiel, oni devus konfesi, ke ladiablo estas iafoje tre saøa, tre prudenta kaj, precipe, tremorala, alie oni konsentus la ekziston de bonaj diabloj.
Efektive, æu estas kredeble, ke Dio permesas, ke nur laSpirito de malbono sin manifestu por pereigi nin, kaj ne havigasal ni, kiel kontraýpezon, la konsilojn de la bonaj Spiritoj?Se Li tion ne povas fari, Li do estas senpova; se Li povaskaj ne faras, Li do ne estas bona; æu la unua, æu la duael tiuj supozoj estus blasfemo. Oni rimarku, ke konsenti lakomunikadon de la malbonaj Spiritoj estas jam rekoni laprincipon pri la manifestoj; nu, se ili okazas, ili povas fariøi nurkun la permeso de Dio; kiel kredi, sen malpieco, ke Lipermesas nur malbonon, esceptinte bonon? Tia doktrinokontraýas la plej elementajn ekkonojn pri la komuna saøo kajpri la religio.
XI
Stranga afero, iuj diras, estas tiu, ke oni parolas nur priSpiritoj de konataj personoj, kaj oni demandas sin, kial ilisolaj aperas. Tio estas eraro, devenanta, kiel multaj aliaj,de supra¼a observo. El la memvole venantaj Spiritoj, estaspli da nekonataj ol da famaj, kaj tiuj donas al si ian ajnnomon, ofte alegorian aý karakterizan. Rilate tiujn, kiujnoni elvokas, estas tre nature, ke, krom iu parenco aý amiko,oni sin turnas ankaý al siaj konatoj, prefere ol nekonatoj;la nomoj de distingiøaj personoj estas pli frapaj, kaj tial ilitiras al si la atenton pli ol aliaj.
Oni opinias strange ankaý, ke la Spiritoj de eminentulojkontentigas familiare nian peton al ili kaj atentas kelkafojeaferojn banalajn kompare kun la demandoj, pri kiuj ili sin
ENKONDUKO 49
okupadis dum sia vivo. Tio neniel mirigas iun ajn sciantan,ke la potenco aý la þatateco, kiun tiuj personoj øuis en æitiu mondo, havigas al ili nenian superecon en la spiritamondo; la Spiritoj konfirmas do jenajn vortojn el la Evangelio:“Multaj unuaj estos lastaj, kaj lastaj estos unuaj”6,kio devus esti komprenata kiel aludo al la pozicio, kiun æiuel ni okupos inter ili; tiel, iu homo, kiu estis la unua surla Tero, eble estos tie unu el la lastaj; tiu, antaý kiu nikurbiøis dum lia vivo, povas do sin prezenti, æe siamanifestiøo, kiel plej humila metiisto, æar, lasinte la vivon, liforlasis sian tutan grandecon; kaj la plej potenca monar¶oeble tie staras sub la plej malaltranga el siaj soldatoj.
XII
Fakto pruvita per observado kaj konfirmita de la Spiritojmem estas tio, ke la malsuperaj Spiritoj ofte sin paveprezentas kun la plej konataj kaj respektataj nomoj. Kiu povascertigi al ni, ke tiuj, asertantaj, ke ili estis iam,ekzemple, Sokrato, Julio Cezaro, Karlo Granda, Fénelon,Napoleono, Washington k.a., animis efektive la korpojn detiuj personoj? Æi tiu dubo þancelas kelkajn tre fervorajnadeptojn de la spiritisma doktrino; ili konsentas la venon kajla manifestiøon de la Spiritoj, sed ne scias, kiel identigi æitiujn. Tiu kontrolo estas ja tre malfacila; sed, se øi ne estasfarebla tiel aýtentike kiel per iu akto de vivoregistriøo, onipovas øin fari per konjekto, laý pluraj signoj.
Kiam sin manifestas al ni la Spirito de iu, kiun ni personekonis, ekzemple de parenco aý amiko, precipe se li
50 ALLAN KARDEC
6Mateo, æap. 19, par. 30, el sama verko. – La Trad.
mortis antaý nelonge, lia parolo øenerale akordas kun liakaraktero, kiun ni iam konis; tio estas ja memiga signo;sed dubo jam preskaý ne estas ebla, kiam la Spirito traktasprivatajn aferojn kaj rememorigas familiajn okazojn, konatajnnur de lia dialoganto. Iu filo certe ne eraros pri la parolode sia patro aý patrino, nek la gepatroj pri tiu de siafilo. Æe tiuj intimaj rememorigoj okazas iafoje faktoj, kiuj,pro sia mirindeco, konvinkos la plej obstinan nekredemulon.La plej nesentema skeptikulo estas ofte terurita de la neatenditajmalkaþoj, kiujn li aýdas.
Alia tre karakteriza cirkonstanco kunhelpas por laidentigo. Ni diris, ke la skribkaraktero de la mediumo øeneraleþanøiøas laý la venanta Spirito kaj ke tiu skribkarakteroestas tute sama æiufoje, kiam sin prezentas la sama Spirito;oni ofte konstatis, ke la skribkaraktero de la homoj, antaýnelonge mortintaj, tre similas tiun, kiun ili havis dum siavivo; la subskriboj estas kelkafoje absolute fidelaj. Vere nine prezentas æi tiun fakton kiel regulon kaj precipe kiel ionkonstantan; ni øin citas nur kiel ion ja notindan.
Nur la Spiritoj, atingintaj iun difinitan gradon da pureco,estas liberigitaj de æia korpa influo; sed, kiam ili ne troviøastute “senmateriiøintaj” (kiel ili sin esprimas), ili konservasla plimulton de la ideoj, de la inklinoj kaj eæ de lamanioj, kiujn ili havis sur la Tero, kaj tio estas ankoraý unurimedo por ilia rekono; sed oni trovas tiun rimedon precipe enmultego da detalaj faktoj, kiujn nur atenta kaj senæesaobservado povas malkaþi. Prezentas sin verkistoj kaj diskutassiajn proprajn verkojn aý doktrinojn, kiujn ili parte aprobasaý kondamnas; aliaj Spiritoj rememoras nesciatajn aýmalmulte konatajn okazojn de sia vivo aý de sia morto; onikonstatas æion, resume, kio estas almenaý moralaj pruvoj pri
ENKONDUKO 51
identeco, la solaj, kiuj povas helpi æe abstraktaj aferoj.
Se do, en kelkaj okazoj, oni povas, øis certa grado,fari la identigon de la elvokita spirito, motivo ne ekzistaspor tio, ke oni ne povas same sukcesi æe aliaj okazoj; se,rilate al personoj de longe mortintaj, oni ne disponas je lasamaj rimedoj por kontrolo, restas æiam ilia parolmanierokaj karaktero; æar, certe, la Spirito de virta homo ne parolaskiel tiu de iu malica aý diboæema. Koncerne la Spiritojn,kiuj alprenas respektindajn nomojn, ilia parolo kajmaksimoj ilin tuj senvualigas; kiu dirus, ke li estas ekzempleFénelon kaj ofendus, kvankam okaze, la komunan saøon kajla moralon, tiu malkovrus tuj sian fripona¼on. Se, kontraýe,liaj pensoj estas æiam puraj, konsekvencaj kaj konstante surla alta nivelo de l’ karaktero de Fénelon, ne estas do motivopor ia dubo pri lia identeco; alie, oni devus konsenti, keiu Spirito, predikanta nur bonon, povas konscie mensogi,cetere sen ia profito. La sperto instruas al ni, ke la samgradajkaj samkarakteraj Spiritoj, nutrantaj samajn sentojn,kolektiøas en grupojn kaj familiojn; nu, la nombro daSpiritoj estas nekalkulebla, kaj tro malaltaj ni estas, ke niilin æiujn konus: la plimulto el ili havas ja nomojn nekonatajnde ni. Iu Spirito samkategoria kiel Fénelon povas doveni anstataý li, ofte komisiite de li; tiu Spirito sin prezentaskun la nomo de tiu, kiu lin sendis, æar li ja povas anstataýisian samrangulon, kaj æar ni bezonas ian nomon por fiksiniajn ideojn; efektive, ne gravas, æu iu Spirito estas aý netiu de Fénelon; se li diras al ni edifajn vortojn kaj parolasal ni, kiel parolus Fénelon, li estas do bona Spirito; la nomo,kun kiu li sin prezentas, estas indiferenta, kaj estas oftenenio alia ol rimedo por la fiksado de niaj ideoj. Ion samanni ne diras pri la intimaj elvokoj; sed en æi tiu okazo, kiel
52 ALLAN KARDEC
ni diris, la identeco povas esti kontrolata per pli aý malplievidentaj pruvoj.
Estas vere, ke la reciproka anstataýo de la Spiritoj povaskaýzi multe da eraroj kaj ofte da mistifikoj; tio estasmalfacila¼o en la praktika spiritismo; sed ni neniam diris, keæi tiu scienco estas facila afero, nek ke oni povas øin lernisenpene, kvazaý ludante, same kiel, cetere, oni tiel lernasnenian alian sciencon. Ni senlace ripetadas, ke øi postulaspersistan, kelkafoje tre longan studadon; oni ne povas arbitreelnaski la faktojn: oni devas atendi, øis ili venos mem,kaj ili ofte fariøas en malplej antaýpensitaj cirkonstancoj.En la okuloj de atentema kaj pacienca esploranto, la faktojsvarmas, æar li konstatas milojn da karakterizaj nuancoj,kiuj estas por li lumradioj. Tio sama okazas al la vulgarajsciencoj: supra¼e rigardema homo vidas en floro nur formonelegantan, sed klerulo trovas en øi trezorojn por sia penso.
XIII
La supre faritaj rimarkoj igas nin diri kelkajn vortojnpri alia malfacila¼o, nome la neakordo de paroloj de laSpiritoj.
Æar la Spiritoj tre diferencas inter si per konoj kajmoraleco, estas klare, ke iu demando povas esti de ili traktataen rekte kontraýaj manieroj, laý la rango, kiun ili okupas,same kiel, se øi estus submetita alterne al klerulo, al malklerulokaj al triviala þerculo. Esenca punkto estas, kiel nidiris, ke ni sciu, al kiu ni nin turnas.
Sed, oni aldiras, kiel Spiritoj rekonataj kiel superaj neæiam akordas? Ni diros, unue, ke, krom la ¼us citita kaýzo,ankaý aliaj povas iel influi la respondojn, sen konsidero, por
ENKONDUKO 53
momento, pri la rango de la Spiritoj: jen æefa punkto, kiesklarigon liveros al ni la studado. Tial ni diras, ke tiuj studojpostulas senæesan atenton, profundan observadon kaj precipe,kiel æiuj ceteraj sciencoj, metodon kaj persistemon. Onibezonas jarojn por fariøi mezbona kuracisto kaj tri kvaronojnde sia vivo por esti klerulo; kaj oni volus en kelkajhoroj scipovi la sciencon pri la senlimo! Neniu do iluziiøu.La studado de Spiritismo estas grandega; øi tuþas æiajndemandojn de la metafiziko kaj de la sociala ordo; øi estastuta mondo, malfermiøanta antaý ni; æu oni do miru, ke onibezonas tempon, multege da tempo, por akiri tiujn konojn?
Tamen la neakordo ne æiam estas tiel reala, kiel øiþajnas. Æu ni ne vidas æiutage, ke homoj, praktikantaj komunansciencon, malsame difinas certan aferon, æu uzantealiajn vortojn, æu rigardante la demandon el diversajvidpunktoj, kvankam la fundamenta ideo estas unu sola?Kiu povos, tiu kalkulu la øis nun aperintajn difinojn prigramatiko! Ni aldiru, ke la formo de respondo ofte dependasde la formo de demando. Estus do infana aserto, ke ekzistasmalkonsento tie, kie plej ofte temas pri malsameco de vortoj.La Superaj Spiritoj neniel atentas la formon mem; la fundode la penso estas la sola, kio havas por ili valoron.
Ni konsideru ekzemple la difinon pri animo. Æar tiu æivorto ne havas fiksan signifon, tial la Spiritoj povas, samekiel ni, malakordi pri siaj difinmanieroj; unu povas diri, keøi estas la principo de la vivo; dua, nomi øin animfajrero;tria, aserti, ke øi estas io interna; kvara, ke øi estas ioekstera, ktp.; kaj æiuj estas pravaj laý siaj respektivajvidpunktoj.
Oni povus eæ kredi, ke kelkaj el ili estas adeptoj dematerialismaj teorioj, kio, tamen, ne estas vera. Io sama
54 ALLAN KARDEC
okazas kun la difinoj de Dio, nome, ke Li estas la principode æiuj a¼oj, la Kreinto de l’ universo, la superega intelekto,la senlimo, la Granda Spirito ktp. ktp.; sed, unuvorte, Liestas æiam la sama Dio. Ni menciu, fine, la klasigon de laSpiritoj. Æar ili formas seninterrompan serion, ekde la malsuperaøis la plej alta þtupo, ilia klasigo estas laývola; unueble ordigas ilin en tri klasojn, dua en kvin, dek aý dudek,laý sia bontrovo, kaj pro tio neniu eraras. Æiuj homaj sciencojprezentas similajn ekzemplojn; æiu klerulo havas sian propransistemon; la sistemoj þanøiøas, sed la scienco ne varias.Oni studu botanikon æu laý la sistemo de Linneu, æu laýJussieu, æu laý Tournefort – tute egale, oni scipovos botanikon.Ni do ne atribuu al pure konvenciaj aferoj graveconpli grandan, ol kiel ili indas, sed, kontraýe, havu por ni tutanvaloron tio, kio estas vere serioza; ofte pripensado igas ninektrovi, en iu þajne absurda afero, ian analogecon, neperceptitan æe la unua ekzameno.
XIV
Ni apenaý ekzamenus la kontraýdiron, prezentatan deiuj skeptikuloj pri la ortografiaj eraroj farataj de kelkaj spiritoj, seøi ne donus al ni la okazon fari esencan rimarkigon.Estas vero, ke la ortografio de la Spiritoj ne æiam estasneriproæinda; sed oni devas suferi grandan mankon de aliajmotivoj, por fari el tio aferon por grava kritiko, dirante, ke,se la Spiritoj scias æion, ili devas scii ortografion. Ni povusrespondi menciante la multenombrajn erarojn tiaspecajn,faratajn de pli ol unu klerulo sur la Tero, erarojn, kiuj tutene kompromitas iliajn meritojn. Sed estas en æi tiu faktopli grava demando. Por la Spiritoj, æefe por la Superaj Spiritoj,la ideo estas æio, la formo nenio estas. Liberigitaj el
ENKONDUKO 55
la materio, ili uzas parolon rapidan kiel la penso, æar lapenso mem flugas ja senpere al la celo; ili certe sentas sinembarasitaj, kiam, por komunikiøi kun ni, ili devas uzi lalongajn, implikajn formojn de l’ homa lingvo, kaj precipepro tio, ke la homa lingvo estas tro nesufiæa kaj neperfekta,por precize traduki iliajn ideojn. Tion ili mem diras; kajestas ja kurioze, vidi la rimedojn, kiujn ili ofte uzas porforigi tiun maloportunan baron. Okazus same kun ni, se nidevus esprimi nin en iu lingvo kun pli longaj vortoj kajfrazoj, kaj pli malriæa je esprimoj ol tiu, kiun ni praktikas.Same embarasita estas geniulo, kiu senpacienciøas pro lamalrapideco de sia plumo, æiam kuranta post lia penso. Estasdo kompreneble, ke la Spiritoj malmulte atentas la infanecandemandon pri ortografio, precipe tiam, kiam temas pri gravakaj serioza instruo. Æu ne estas ja miregige, ke ili sin esprimasindiferente en æiuj lingvoj kaj ke ili komprenas æiujnidiomojn? Oni do ne konkludu, ke la konvencia korektecode iu lingvo estas por ili fremda afero; ili øin observas tiam,kiam necese: ekzemple, ofte poezia¼o diktita de ili riskussentime la kritikon de la plej rigora puristo, malgraŭ laneklereco de la mediumo.
XV
Ekzistas plie homoj, kiuj trovas danøerojn æie kaj enæio, kion ili ne konas; pro tio ili nepre tiras malfavorankonsekvencon el la fakto, ke perdis la saøon kelkaj personojsin dediæantaj al æi tiuj studoj. Kia saøa homo vidus en tiufakto gravan kontraýdiron? Æu same ne okazas al æiujintelektaj okupoj, agantaj sur malfortan cerbon? Æu estaskonata la nombro da frenezuloj kaj maniuloj, viktimoj dela studoj matematikaj, medicinaj, muzikaj, filozofiaj k.a.?
56 ALLAN KARDEC
Æu ni pro tio forstreku tiujn studojn? Kion æi tio elmontras?Per la korpa laborado oni kripligas al si brakojn kaj krurojn,ilojn de materiala agado; per la intelekta laborado onidifektas al si la cerbon, ilon de la pensado. Sed, se la ilorompiøas, same ne fariøas al la spirito: æi tiu restas æiamsendifekta; kaj, sin malliginte de la materio, li ne malpliplene øuas æiujn siajn kapablojn. Analogie, kiel homo, liestas martiro de laboro.
Æiaj grandaj zorgoj de la spirito povas kaýzi frenezecon;la sciencoj, la artoj, la religio mem liveras sian kontribuon.La frenezeco havas kiel æefan kaýzon ian organan inklinonde la cerbo, inklinon, kiu faras æi tiun pli aý malpli tuþeblapor certaj impresoj. Se ja ekzistas tia inklino, æi tiu prenosformon de æefa zorgo, kiu fariøos do prempenso. Tiu prempensopovas esti tiu pri la Spiritoj, æe homo sin dediæantaal ties studado, same kiel øi povas esti pri Dio, la anøeloj,la diablo, la riæeco, la potenco, iu arto, iu scienco, la patrineco,iu politika aý socia sistemo. Estas probable, ke religiafrenezulo estus spiritisma frenezulo, se Spiritismo estuslia æefa absorba okupo, same kiel homo, freneziøinta proSpiritismo, perdus pro alia kaýzo la prudenton, laý lacir konstancoj.
Mi diras do, ke Spiritismo øuas nenian privilegion rilateal æi tiu demando; kaj mi kuraøas eæ diri: bone komprenate,Spiritismo estas antaýgardilo kontraý freneziøo.
El la plej multenombraj kaýzoj de cerba supereksciteco nimenciu la elreviøojn, la malfeliæa¼ojn, la kontraýatajnkorinklinojn, kiuj estas ankaý la plej ordinaraj kaýzoj dememmortigoj. Nu, la vera spiritisto rigardas la æimondajn aferojnel tiel alta vidpunkto; tiuj aferoj þajnas al li tiel malgrandajkaj bagatelaj, kompare kun la lin atendanta estonteco; la
ENKONDUKO 57
vivo estas por li tiel mallonga, tiel rapidfluga, ke la æagrenojestas, en liaj okuloj, nenio krom neagrablaj okaza¼etoj devojaøo. Tio, kio portus al alia persono veran afekcion, linapenaý tuþas. Li, cetere, scias, ke la æagrenoj estas provojutilaj al lia progresado, se li ilin suferas sen plendo, æar liestos iam rekompencita laý la kuraøo, kun kiu li ilin eltenis.Liaj konvinkoj naskas do en li, rezignacion, kiu lin þirmaskontraý malespero kaj, sekve, kontraý konstanta kaýzo defreneziøo kaj memmortigo. Li scias ankaý, el la komunika¼ojde la Spiritoj, la sorton de tiuj, kiuj memvole malplidaýrigassian vivon, kaj tiam tiu bildo estas sufiæe efektapor igi lin pripensi; tial la nombro de la homoj, kiuj proSpiritismo estas haltigataj sur tiu pereiga deklivo, estas jagrandega. Jen unu el la rezultatoj de æi tiu doktrino. Lanekredemaj ridu tiom, kiom ili volas; mi deziras al ili la konsolojn,havigatajn de æi tiu doktrino al tiuj, kiuj klopodaspor esplori øiajn misterajn profunda¼ojn.
En la nombron de la kaýzoj de freneziøo ni enkalkuluankoraý la timegon; la timego al la diablo jam difektis pliol unu cerbon. Æu oni konas la nombron da viktimoj, kiujnel homoj kun malforta imagpovo jam kaýzis la bildo pri lainfero, tiu bildo, kiun oni penas aspektigi pli timegiga perteruraj detaloj? La diablo, oni diras, teruras nur infanojn;li estas ia brido por ilia saøiøo, same kiel la infanmanøantokaj la lupkoboldo; sed, kiam ili ne plu timas tiun fantazianestulon, ili fariøas pli malbonaj ol antaýe; kaj jen, kiel rezulto,nekalkulebla estas la nombro da epilepsioj, kaýzitaj de ladifekto de delikataj cerboj. La religio estus tre malforta, se, promanko de timo, øia povo estus kompromitita; feliæe, ne estastiel; øi havas aliajn rimedojn por agi æe la animoj; Spiritismohavigas al øi pli efikajn kaj pli seriozajn rimedojn, se øi scias uzi
58 ALLAN KARDEC
ilin; montrante la realecon de la aferoj, tiu doktrino nuligas lapereigajn efikojn de iu supermezura timo.
XVI
Restas al ni ankoraý ekzameni du kontraýdirojn, la solajn,kiuj ja meritas tian nomon, æar ili sin bazas sur raciajteorioj. Ambaý konsentas la realecon de æiuj materiaj kajmoralaj fenomenoj, sed malakceptas la partoprenon de laSpiritoj.
Laý la unua el tiuj teorioj, æiaj manifesta¼oj, atribuatajal la Spiritoj, estus nenio alia ol magnetismaj efikoj;la mediumoj estus en stato, kiun oni povus nomi ekscititasomnambulismo, fenomeno, kiun povas atesti æiu homostudanta magnetismon. En tia stato, la intelektaj kapabloj havasnenormalan amplekson; la sfero de la intuiciaj perceptojplivastiøas trans la limojn de nia ordinara perceptokapablo.Tiam, la mediumo æerpus el si mem, dank’al sia klarvideco,æion, kion li diras, kaj æiujn konojn, kiujn li transdiras al ni,eæ pri aferoj fremdaj al li en lia kutima stato.
Ni tute ne malakceptas la potencon de somnambulismo,kies mireginda¼ojn ni vidis kaj kies æiujn fazojn ni studisdum pli ol tridek-kvin jaroj; ni konsentas, ke, efektive, multajspiritismaj manifestiøoj povas esti klarigataj en æi tiu maniero;sed seninterrompa kaj atenta observado prezentasmultegon da faktoj, kie la kunhelpo de la mediumo, alia oltiu, kiun li havas kiel pasiva ilo, estas absolute neebla. Altiuj, kiuj same opinias, ni diros tiel, kiel al la aliaj: “Vidukaj observu, æar vi certe ne æion vidis”. Ni plie, kielkontraýparolon, prezentos al ili du konsiderojn, tiritajn el iliateorio mem. El kie venis la spiritisma doktrino? Æu øi estas
ENKONDUKO 59
ia sistemo, kiun imagis kelkaj homoj por klarigi la faktojn?Tute ne. Kiu do øin malkaþis? Øuste tiuj mediumoj, kiesmensklarecon vi laýdegas. Se do tiu mensklareco estas tia,kia vi øin supozas, kial ili atribuus al Spiritoj tion, kion iliestus elæerpintaj el si mem? Kiel ili donus tiajn valoregajn,logikajn, superbelajn instruojn, pri la naturo de tiuj eksterhomajintelektoj? Unu el du jenaj hipotezoj: aý ili estasklarmensaj, aý ne; se ili estas tiaj kaj se oni fidas ilianveremon, oni ne povus, sen memkontraýdiro, akcepti, ke ilimensogas. Due, se æiuj fenomenoj originus el la mediumo,ili estus do egalaj æe la sama individuo, kaj oni ne vidusunu saman homon uzi tute kontrastajn parolojn, nek laýviceeldiri la plej interkontraýajn esprimojn. Tiu varieco de lamanifestiøoj, ricevataj per la mediumo, pruvas la diverseconde ties originoj; se do oni ne povas trovi tiujn fontojn æela mediumo mem, estas nepre necese ilin seræi ekster li.
Laý aliaj opinioj, la mediumo estas ja la fonto de lamanifestiøoj; sed, anstataý el si mem, kiel volas la kreintojde la somnambulisma teorio, li rikoltas ilin el la æirkaýamedio. La mediumo estus do ia spegulo, kie kopiiøus æiujideoj, æiuj pensoj kaj konoj de la lin æirkaýantaj personoj:li dirus nenion, kio ne estus konata almenaý de kelkajkunsidantoj. Oni ne povus nei – kaj tiu estas ja principo dela doktrino – la influon de la æeestantoj sur la karakteronde l’ manifestiøoj; sed tiu influo estas tre malsama, ol kieloni supozas; de tia supozo øis la konkludo, ke la mediumoestas nura e¶o de la pensoj de siaj kunestantoj, la distancoestas grandega, kiel nediskuteble pruvas miloj da faktoj.Tio estas do grava eraro, ankoraýfoje montranta la danøeronde tro fruaj konkludoj. Ne povante nei la ekziston deiu fenomeno, kies verecon la vulgara scienco ne kontrolas,
60 ALLAN KARDEC
kaj ne volante konsenti la æeeston de Spiritoj, tiuj personojklarigas tiun fenomenon laý sia propra maniero. Ilia teorio estusverþajna, se øi povus enkalkuli æiujn faktojn; sed tielne okazas. Kiam oni, øis evidenteco, pruvas al ili, ke iujkomunika¼oj de la mediumo estas tute fremdaj al la pensoj,al la konoj, eæ al la opinioj de æiuj æeestantoj; ke tiuj komunika¼ojestas ofte spontaneaj kaj kontraýas æiajn antaýjuøojn,– tiuj personoj ne senkuraøiøas pro tia bagatelo.La disradiado, ili diras, etendiøas multe trans la rondon, kiunin senpere æirkaýas; la mediumo estas la respegulejo de latuta homaro, kaj tiel, se li ne æerpas siajn inspirojn apudsi mem, li ilin seræas malproksime, en la urbo, en la lando,en la tuta terglobo kaj eæ en aliaj sferoj.
Mi ne opinias, ke tiu teorio havigas klarigon pli simplankaj pli probablan, ol la spiritisma teorio, æar øi supozas aliemiregindan kaýzon. La koncepto pri estuloj, loøantaj la spaconkaj en konstanta kontakto kun ni, komunikantaj al nisiajn pensojn, ne ofendas la prudenton pli grave, ol la supozoje tiu alfluado de radioj, kiuj el æiuj punktoj de la universovenas kuniøi en la cerbon de iu individuo.
Ni ankoraý ripetas – kaj æi tiu estas esenca punkto,pri kiu ne estas impertinente insisti –, ke la somnambulismateorio kaj tiu, kiun oni povus nomi reflekta, estas elpensitajde la homo; ili estas individuaj opinioj, kreitaj por klarigode iu fakto; kontraýe, la doktrino pri la Spiritoj ne estashoma koncepto; øi estas diktita de la intelektuloj memsin manifestantaj, tiam, kiam neniu tion ekpensis kaj kiamla øenerala opinio øin forpuþadis; nu, ni demandas, el kie lamediumoj tiris doktrinon, ekzistantan en la penso de neniupersono sur la Tero? Ni demandas ankoraý, pro kia strangakoincido miloj da mediumoj, loøantaj en æiuj regionoj de
ENKONDUKO 61
la terglobo kaj sin neniam vidintaj, akordiøas por diri ionsaman? Se la mediumo, kiu la unua aperis en Franclando,estis influita de opinioj jam akceptitaj en Ameriko, pro kiastranga¼o li iris æerpi tiujn ideojn je æirkaý dek mil kilometrojtrans la maron, el popolo fremda laý moroj kaj lingvo,anstataý ilin preni æirkaý si?
Sed estas alia cirkonstanco, pri kiu oni ankoraý nepensis, kiel oni devus. La unuaj manifestiøoj, ne nur enFranclando, sed ankaý en Ameriko, ne okazis per skribado nekper parolo, sed per frapoj respondaj al la literoj de la alfabeto,kaj tiel ekestis vortoj kaj frazoj. Øuste per æi tiu rimedola sin prezentantaj estuloj diris, ke ili estas Spiritoj.Konsekvence, se oni povus supozi la kunhelpon de la mediumoæe la parolaj aý skribitaj komunika¼oj, tion supozi oni nepovus koncerne la frapojn, kies signifo ne povus esti antaýekonata.
Ni povus citi multe da faktoj, elmontrantaj, æe la sinmanifestanta estulo, evidentan individuecon kaj absolutansendependecon de la volo. Ni do invitas la aliopinianojn por plidetala observado; se ili deziros studadi sen antaýe preta juøokaj ne tiri konkludojn, antaý ol ili vidos æion, ili konfesos lanesufiæecon de sia teorio por klarigi la kaýzon de æio. Nilimigos nin al du jenaj demandoj: Kial la estulo sin manifestanta,kiu ajn li estas, rifuzas respondi kelkajn demandojnpri perfekte konataj aferoj, ekzemple, pri la nomo aý la aøode la demandanto, pri tio, kion li tenas en la mano, kionli faris la antaýtagon, kion li intencas fari morgaý, ktp.?Se la mediumo estas la spegulo de la penso de l’ æeestantoj,nenio estus do pli facila al li ol tiaj respondoj.
La kontraýuloj rebatas tiun argumenton, demandantesiavice, kial la Spiritoj, kiuj devas scii æion, ne povas diri tiel
62 ALLAN KARDEC
simplajn aferojn, laý la aksiomo: Kiu riveron tranaĝas, tiurivereton travadas; kaj ili konkludas, ke tio ne estas ago deSpiritoj. Se malklerulo aý þercemulo demandus erudicianakademion, ekzemple, kial estas lumtago je tagmezo, æu iukredas, ke tiaj kunsidantoj donus al si la penon seriozerespondi? Kaj, æu estus logike konkludi el ilia silento, aý el laironioj, per kiuj ili superþutus la demandinton, ke tiuj homojestas, sen ia escepto, azenoj? Nu, øuste pro tio, ke ili estassuperaj, la bonaj Spiritoj ne respondas senvalorajn, ridindajndemandojn kaj ne volontas esti eldemandataj, kvazaý juøatojen tribunalo; tial ili aý silentas aý konsilas pli seriozajnaferojn.
Ni demandas, fine, kial, iafoje, la Spiritoj venas aý forirasen iu difinita momento, kaj, post tiu momento, nek preøojnek petoj igas ilin reveni? Se la mediumo agus nur per lamensa impulso de la alestantoj, estas do evidente, ke, en æitiu okazo, la kunagado de æiuj voloj devus stimuli lianmensklarecon. Se do li ne cedas al ties deziro, kiu estas cetereplifortigita de lia volo mem, li do obeas influon alian ol lianpropran kaj de liaj æirkaýantoj, influon, kiu tiel elmontrasja sian sendependecon kaj individuecon.
XVII
Se la skeptikeco koncerne la spiritisman doktrinon nerezultas el sistema kontraýstaro, en kiu ekzistas ia intereso,øi originas preskaý æiam el nekompleta kono de la faktoj;tio tamen ne malhelpas, ke iuj homoj arogas al si decidila demandon, kvazaý ili øin perfekte konus. Oni povas estitre sagaca, eæ tre instruita, kaj ne havi komunan saøon; nu,la unua signo de neperfekta juøado æe iu persono estas
ENKONDUKO 63
opinii neerarema sian propran juøon. Multaj homoj vidas æela spiritismaj manifestiøoj nur kuriozan aferon; ni esperas, ke,per la legado de æi tiu libro, ili trovos en tiuj eksterordinarajfenomenoj ion alian ol simplan tempopasigilon.
La spiritisma scienco entenas du partojn, nome: la unuan,eksperimentan, kiu pritraktas la øeneralajn manifestiøojn; laduan, filozofian, kiu studas la inteligentajn manifestiøojn. Tiu,kiu observas nur la unuan, estas kvazaý iu, kiu konus fizikonnur per amuzaj eksperimentoj, ne esplorinte øisfundetiun sciencon. La vera spiritisma doktrino troviøas en lainstruado donata de la Spiritoj, kaj la konoj, enhavataj entiu instruado, estas tro gravaj, por esti akiritaj sen ia serioza,metoda studado, farata en silento kaj solerestado; efektive,nur tiel oni povas rimarki grandegan nombron da faktoj kajnuancoj, kiujn pretervidas supra¼a observanto, kaj kiuj ebligasiun opinion. Se æi tiu libro havus nenian alian rezultaton,ol montri la seriozan flankon de la demando kaj instigistudojn sur æi tiu kampo, øi do jam multe farus; kaj migratulus min, ke mi estas elektita por farota¼o, pri kiu,cetere, mi pretendas nenian personan meriton: la principoj,entenataj en æi tiu verko, ne estas krea¼oj miaj, sed, pli øuste,øia tuta merito apartenas al la Spiritoj, kiuj øin diktis. Miesperas, ke øi donos ankoraý unu rezultaton, nome gvidi lalernovolajn homojn, montrante al ili, en æi tiu studado,grandan, superan celon: la individuan kaj la socianprogresadon, kaj indiki al ili la vojon, kiun ili ekprenu al tiu celo.
Ni finu per lasta konsidero. Sondante la spacon, kelkajastronomoj eltrovis, inter la dissemitaj æielaj korpoj, malplena¼ojnþajne ne konformajn al la leøoj de la tuto; ili suspektis,ke tiuj malplena¼oj devas esti okupitaj de globoj, kiujn iliajokuloj ne atingis. Aliflanke, ili observis kelkajn efikojn, kies
64 ALLAN KARDEC
ENKONDUKO 65
kaýzo estis al ili nekonata, kaj ili diris: tie devas troviøi iumondo, æar tiu malplena¼o ne povas ekzisti; tiuj efikoj devashavi ian kaýzon. Juøante do la kaýzon laý ties efiko, ilipovis kalkuli la elementojn de tiu kaýzo, kaj poste la faktojpravigis iliajn antaývidojn. Ni apliku æi tiun rezonadon alalia klaso da ideoj.
Se oni observas la serion de la esta¼oj, oni konstatas,ke ili formas seninterrompan æenon, ekde la senviva materioøis la plej inteligenta homo. Sed, inter la homo kaj Dio –kiu estas la “alfa” kaj la “omega” de æiuj a¼oj7 –, kiasupermezura malplena¼o! Æu estas laýracie supozi, ke æe lahomo finiøas la eroj de tiu æeno, kaj ke li, sen mezaj gradoj,trapaþas la distancon inter si kaj la senlimo? La prudentodiras al ni, ke inter la homo kaj Dio devas ekzisti aliajæeneroj, same kiel øi diris al la astronomoj, ke, inter lakonataj mondoj, devas troviøi aliaj mondoj nekonataj. Kiufilozofio plenigis tiun mankon? Spiritismo montras al ni, ketiu spaco estas okupita de la æiurangaj estuloj de la nevideblamondo; kaj tiuj estuloj estas neniuj aliaj, ol la Spiritojde la homoj, atingintaj la diversajn nivelojn sur la þtuparo,kiu kondukas al la perfekteco; tiel, æio estas unu sola æeno,ekde la unua øis la lasta ero. Vi, kiuj neas la ekziston dela Spiritoj, plenigu do la spacon, kiun la Spiritoj okupas;kaj vi, kiuj mokas ilin, estu tiel kuraøaj kaj ridu je la verkojkaj je la æiopoveco de Dio!
ALLAN KARDEC.
7 Tio estas, la “komenco” kaj la “fino”. – La Trad.
Antaýparolo
Fenomenoj, ne fariøantaj laý la leøoj de la vulgarascienco, sin æie manifestas kaj montras, ke ilia kaýzo estasiu libera kaj inteligenta volo.
La prudento diras, ke inteligenta efiko nepre havas kielkaýzon inteligentan povon, kaj la faktoj pruvas, ke tiu povokapablas sin komuniki kun la homoj per materialaj signoj.
Tiu povo, demandite pri sia naturo, deklaris, ke øiapartenas al la mondo de la spiritaj estuloj, forlasintaj la homankorpan envolva¼on. Tiel estis konigita la doktrino pri laSpiritoj.
La komunika¼oj inter la spirita kaj la korpa mondojtroviøas en la naturo mem kaj tute ne estas supernatura¼oj;
tial iliajn postesignojn ni trovas æe æiuj popoloj kaj en æiujtempoj; hodiaý ili estas øeneralaj kaj evidentaj al ni æiuj.
La Spiritoj sciigas, ke estas alveninta la tempo difinitade la Providenco por universala manifestado kaj ke, kieladjutantoj de Dio kaj plenumantoj de Lia volo, ili havasla mision instrui la homojn kaj klarvidigi ties konsciencojn;tiel malfermiøas nova epoko por la rebonigo de la homaro.
Æi tiu libro estas la kolekto de iliaj instruoj; øi estasskribita laý la ordono kaj diktado de la Superaj Spiritoj,por ke estu starigitaj la bazoj de racia filozofio, libera dela antaýjuøoj de ia sistemeco; øi enhavas nenion alian ol laesprimon de ilia penso kaj nenion ne submetitan al iliaekzameno. Nur la metoda ordigo de la aferoj, la rimarkigoj kaj laformo de kelkaj partoj de la redakta¼o reprezentas la laboron detiu, kiu ricevis la mision publikigi æi tiun libron.
El la Spiritoj, kunhelpintaj por la farado de æi tiu verko,pluraj vivis dum diversaj tempoj sur la Tero, kie ili predikadis kajpraktikadis virton kaj saøon; aliaj, laý sia nomo, apartenis alneniu persono, kies memoron la historio konservis; sed iliansuperecon atestas la pureco de ilia doktrino kaj ilia identeco kuntiuj, kiuj havis alte estimatajn nomojn.
Jen la vortoj per kiuj ili donis, skribe kaj pere depluraj mediumoj, la mision skribi æi tiun libron:
“Okupiøu, kun zorgo kaj persistemo, pri la laboro, kiunvi entreprenis kun nia helpo, æar tiu laboro estas nia. Enøin ni metis la fundamentojn de la nova konstrua¼o, kiunun ekstaras kaj kiu iam kolektos æiujn homojn en unusaman senton de amo kaj karitato; sed, antaý ol diskonigiøin, ni øin kune revizios, por ekzameni æiujn øiajn detalojn.
68 ALLAN KARDEC
“Ni estos kun vi æiam, kiam vi petos, por helpi vin envia laboro, æar æi tiu misio estas nur parto de tiu, konfiditaal vi kaj jam al vi sciigita de unu el ni.
“El la aferoj instruitaj al vi kelkajn vi devos gardi kunvi sola, øis nova ordono; ni sciigos al vi la momentonoportunan por ties publikigo; dume, meditu pri ili, por esti pretatiam, kiam ni diros al vi.
“Sur la fronto de la libro stampu la vinbertrunkon, kiunni desegnis por vi*, æar øi estas la emblemo de la laborode l’ Kreinto; æiuj materialaj principoj, plej kapablajreprezenti korpon kaj spiriton, estas tie kunigitaj: la korpoestas la vinbertrunko, la spirito estas la suko; la animo,aý la spirito, ligita al la materio, estas la grajno. La homosubtiligas sian spiriton per laborado, kaj vi scias, ke nurper laborado de la korpo la spirito akiras scion.
“Ne malkuraøigu vin kritiko. Vi renkontos obstinegajnkontraýulojn, precipe en la rondo de homoj, kiujn interesasmalpacoj. Vi renkontos tiajn eæ en la mondo de la Spiritoj,æar tiuj, ankoraý ne tute liberigitaj el la materio, ofte klopodaspor dissemi dubon, pro malico aý neklereco; sed iraduæiam, kredu je Dio kaj paþu plu fidplene: ni staros apud vi,por vin subteni; kaj alproksimiøas la tempo, kiam la veroæie elþprucos.
“La vantemo de iuj homoj, kiuj flatas al si æion sciikaj volas æion klarigi laý sia maniero, naskos neakordajnopiniojn; sed tiuj, kiuj havos en la okuloj la grandanprincipon de Jesuo, kuniøos en la sama sento de amo al bono
ANTAÝPAROLO 69
* La supre stampita vinbertrunko estas la faksimilo de tiu desegnita de laSpiritoj.
70 ALLAN KARDEC
kaj interplektiøos per frata ligilo, kiu ampleksos la tutanmondon: ili flanke lasos la bagatelajn diskutojn pri vortoj,por okupi sin pri esencaj aferoj; kaj la fundo de l’ doktrinoestos æiam la sama por æiuj, kiuj ricevos komunika¼ojnde la Superaj Spiritoj.
“Nur kun persistemo vi sukcesos rikolti la frukton deviaj laboroj. La plezuro, kiun vi øuos vidante, ke la doktrinodisetendiøas kaj estas bone komprenata, estos al virekompenco, kies valoron vi konos eble pli øuste en laestonteco ol nun. Ne æagrenu vin do la dornoj kaj þtonoj,kiujn la nekredemaj kaj la malbonaj dis¼etos sur vianvojon; konservu vian fidon: kun fido vi venos al la celo,kaj vi æiam indos helpon.
“Memoru, ke la bonaj Spiritoj helpas nur tiujn, kiuj servasDion kun humileco kaj sinforgesemo, kaj forlasas iun ajn,kiu penas trovi, sur la vojo al la æielo, ian altigilon porteraj aferoj; tiuj Spiritoj foriras de apud la fiera kaj laambicia. Fiero kaj ambicio estos æiam baro inter la homokaj Dio; ili estas vualo, kaþanta la æielajn radiojn, kaj Dione povas, per blindulo, igi kompreni lumon.”
Sankta Johano, la Evangeliisto, Sankta Aŭgusteno,Sankta Vincento de Paŭlo, Sankta Ludoviko, La Spirito de Vero,Sokrato, Platono, Fénelon, Franklin, Swedenborg k.a.
UNUA PARTO
Primaraj kaýzoj
ÆAPITRO I
Dio
1. Dio kaj la Senfino.
2. Pruvoj pri la ekzisto de Dio.
3. Atributoj de Dio.
4. Panteismo.
DIO KAJ LA SENFINO
1. Kio estas Dio?
“Dio estas la superega intelekto, primara kaýzo deæiuj esta¼oj.”*
* La tekstoparto inter krampetoj, post la demandoj, estas la respondoj mem,donitaj de la Spiritoj. Diferencas per alia preslitero la rimarkoj kaj klarigoj,aldonitaj de la aýtoro, kiam æi tiuj povus esti konfuzitaj kun la respondoj. Sed,kiam tiuj komentarioj de la aýtoro formas tutajn æapitrojn, ili estas presitaj kielordinare, æar tiam miskompreno ne estas ebla.
2. Kion oni komprenu kiel senfinon?
“Tion, kio havas nek komencon nek finon: tion nekonatan;æio, kio estas nekonata, estas senfina.”
3. Ĉu oni povus diri, ke Dio estas la senfino?
“Nekompleta difino. Malriæeco de la lingvo de la homoj,nesufiæa por difini aferojn superajn ol ilia intelekto.”
Dio estas senfina laý Sia perfekteco, sed senfino estas
abstrakta¼o; diri, ke Dio estas la senfino, estas preni la atributon
por la kaýzo mem kaj difini ion nekonatan per io ankoraý malpli
konata.
PRUVOJ PRI LA EKZISTO DE DIO
4. Kie ni povas trovi la pruvon pri la ekzisto de Dio?
“En la aksiomo, kiun vi uzas en viaj sciencoj: neestas efiko sen ia kaýzo. Seræu la kaýzon de æio, kione estas homa faro, kaj via prudento respondos al vi.”
Por kredi je Dio, sufiæas ekrigardi la krea¼ojn. La universo
ekzistas, kaj havas do ian kaýzon. Dubi pri la ekzisto
de Dio estus tiel same, kiel nei, ke æiu efiko havas ian kaýzon,
kaj aserti, ke la nenio povis ion naski.
5. Kian konsekvencon ni tiru el la intuicia sento,
kiun ĉiuj homoj portas, pri la ekzisto de Dio?
“Ke Dio ja ekzistas; æar, alie, kia estus la originode tia sento, se æi tiu estus tute senbaza? Øi estasankoraý konsekvenco de la principo, ke ne ekzistas efikosen ia kaýzo.”
72 UNUA PARTO – ÆAPITRO I
6. Ĉu la intima sento, kiun ni havas pri la ekzisto
de Dio, ne estus rezultato de edukado kaj produkto de
akiritaj ideoj?
“Se estus tiel, kial viaj sovaøuloj havus tian senton?”
Se la sento pri la ekzisto de ia superega estulo estus
nura frukto de instruado, øi ne estus universala kaj ekzistus,
kiel la sciencaj konoj, nur æe la homoj, ricevintaj tiun
instruadon.
7. Ĉu povus esti trovita la primara kaŭzo de lakreado de la aĵoj ĉe la intimaj proprecoj de la materio?
“Kia estus do la kaýzo de tiuj proprecoj? Necesasæiam ia primara kaýzo.”
Atribui la komencan formadon de la a¼oj al la intimaj
proprecoj de la materio estus preni la efikon por la kaýzo,
æar tiuj proprecoj estas ankaý efiko, kiu nepre devas havi
ian kaýzon.
8. Kion ni pensu pri la opinio, kiu atribuas la unuanformadon al ia okaza kombino de la materio, alivorte,al la hazardo?
“Alia absurdo! Kia saøa homo povas rigardihazardon kiel intelektan esta¼on? Krom tio, kio estashazardo? Nenio.”
La harmonio, kontrolanta la mekanismon de la universo,
evidentigas antaýdifinitajn kombinojn kaj celojn, kaj øuste
pro tio øi montras la ekziston de iu intelekta potenco. Atribui
la komencan formadon al hazardo estus sensenca¼o, æar
hazardo estas blinda kaj ne povas naski la efikojn de intelekto.
Intelekta hazardo jam ne estus hazardo.
DIO 73
9. Kie oni vidas ĉe la primara kaŭzo supereganintelekton, superan ol ĉiuj intelektoj?
“Vi havas proverbon, kiu tekstas: “laý la frukto oniarbon ekkonas”. Nu! Rigardu la frukton kaj seræu tiesarbon. Nekredemo naskiøas el malhumileco. Malhumilahomo akceptas nenion super si, kaj pro tio li sin nomasforta spirito. Kompatinda estulo, kiun ekblovo de Diopovas neniigi!”
La povo de iu intelekto estas juøata laý ties faroj; æarneniu homo povas ja krei tion, kion la Naturo kreas, tialla primara kaýzo de la kreita¼aro povas esti nenio alia, ol iaintelekto supera ol la homaro.
Kiaj ajn estas la mirinda¼oj, farataj de la homa intelekto,tiu æi havas, siavice, ian kaýzon; kaj ju pli grandajla faroj de tiu intelekto, des pli granda devas esti la primara kaýzo.Øuste tiu superega intelekto estas la primara kaýzode æiuj a¼oj, kia ajn estas la nomo, kiun la homo donas al øi.
ATRIBUTOJ DE DIO
10. Ĉu la homo povas kompreni la intiman naturonde Dio?
“Ne; tio estas sento, kiu mankas al la homo.”
11. Ĉu estos iam donite al la homo kompreni lamisteron de Dio?
“Kiam lia spirito ne estos plu nebuligita de la materiokaj kiam, per sia perfekteco, li estos alproksimiøinta alDio, tiam la homo æi Tiun vidos kaj komprenos.”
La malgrandeco de la homaj kapabloj ne ebligas al lahomo kompreni la intiman naturon de Dio. Dum la infanecode la homaro, la homo ofte ne distingas la Kreinton je la
74 UNUA PARTO – ÆAPITRO I
kreito kaj rigardas Lin kiel estulon kun samaj neperfekta¼oj;sed, laýmezure kiel elvolviøas la morala sento, la homa pensopli bone penetras la fundon de la ekzista¼oj, kaj la homoformas al si pri Dio ideon pli øustan kaj konforman al lasana prudento, kvankam ja nekompleta estas tiu ideo.
12. Se ni ne povas koni la intiman naturon de Dio,ĉu ni kapablas almenaŭ prezenti al ni kelkajn el Liajperfektaĵoj?
“Jes, kelkajn. Proporcie kiel li liberiøas de la jugode l’ materio, la homo ilin pli bone komprenas; li ilinduonvidas per la penso.”
13. Kiam ni diras, ke Dio estas eterna, senfina,neŝanĝema, nemateria, unika, ĉiopova, superegejusta kaj bona, ĉu ni ne havas kompletan ideon priLiaj atributoj?
“El via vidpunkto, jes, æar vi kredas, ke vi æionæirkaýkomprenas; sed sciu, ke multe da aferoj starassuper la kompreno de l’ plej inteligenta homo, kaj portiuj via lingvo, limigita al viaj ideoj kaj sentoj, ne havastaýgajn esprimojn. La prudento diras al vi, efektive, keDio nepre posedas tiujn perfekta¼ojn en plej alta grado,æar, en la okazo, se mankus al Li eæ unu sola, aý se tiune estus senlima, Li jam ne estus supera ol æio kaj, sekve,Li ne estus Dio. Por stari super æiuj ekzista¼oj, Dio nepovas submetiøi al ia ajn sortovico, nek havi ian ajnel la neperfekta¼oj, kiujn konceptas la homa imagpovo.”
Dio estas eterna; se Li estus iam komenciøinta, Li doestus elveninta el la nenio, aý estus kreita de iu antaýaestulo. Tiel, ni iom post iom paþas al la senlimo kaj al laeterno.
DIO 75
Li estas neŝanĝema; se Li povus ricevi aliiøojn, la leøojde la universo havus neniom da fikseco.
Li estas nemateria; tio estas, lia naturo diferencas deæio, kion ni nomas materio; alie Li ne estus neþanøema, æarLi devus sperti la aliiøojn de la materio.
Li estas unika; se ekzistus pli ol unu Dio, estus do pliol unu penso kaj pluraj potencoj en la aranøo de l’ universo.
Li estas ĉiopova; æar Li estas unika. Se Li ne havusla superegan potencon, ekzistus iu alia pli aý tiel pova kielLi; Li ne estus farinta æiujn a¼ojn, kaj tiuj, kiujn Li ne estusfarinta, estus verko de alia dio.
Li estas superege justa kaj bona. La providenca saøecode la diaj leøoj elmontriøas æe la plej malgrandaj aferoj,kiel æe la plej grandaj; kaj tiu saøeco ne lasas, ke ni dubupri la justeco kaj boneco de Dio.
PANTEISMO
14. Ĉu Dio estas tute individua estulo aŭ, laŭ laopinio de kelkaj, ĉu Li estas la rezultanto de ĉiuj fortojkaj intelektoj de la universo kunigitaj?
“Se estus tiel, Li ne estus Dio, æar Li estus efiko,ne kaýzo; Li ne povas esti samtempe ambaý.
“Dio ekzistas, vi tion ne povas pridubi, kaj tio estasesenca afero; kredu min, ne iru pluen; ne enprofundiøuen labirinton, el kiu vi ne povus eltiriøi; tio ne farus vinpli bonaj, sed eble iom pli fieraj, æar vi pensus ion scii,dum, en efektiveco, vi scius nenion. Flanke lasu do æiujntiajn sistemojn; multe da aliaj aferoj vin pli rektekoncernas, komencante de vi mem; studu viajn proprajnneperfekta¼ojn, por ilin forskui de vi; tio estus al vi pliutila, ol deziri esplori tion, kio estas mem nepenetrebla.”
76 UNUA PARTO – ÆAPITRO I
15. Kion pensi pri la opinio, laŭ kiu ĉiuj korpoj enla Naturo, ĉiuj estaĵoj, ĉiuj globoj de la universo,estas partoj de Dio kaj konsistigas, kune, Dion mem;alivorte, kion pensi pri la panteisma doktrino?
“Ne povante fariøi Dio, la homo volas almenaý estiparto de Dio.”
16. Tiuj, kiuj praktikas tiun doktrinon, pretendastrovi en ĝi la demonstracion pri kelkaj el la atributojde Dio. Ĉar la mondo estas senlima, Dio estas, ĝustepro tio, senlima; ĉar la perfekta malplenaĵo aŭ nenioekzistas en neniu loko, Dio estas ĉie; ĉar Li estas ĉie,tial Li havigas al ĉiuj naturaj fenomenoj inteligentankaŭzon pro tio, ke ĉio estas neforigeble konsistaparto de Dio. Kion ni povas prezenti kontraŭ tiurezonado?
“La prudenton; pripensu mature, kaj ne estos al vimalfacile konstati la absurdecon de tiu rezonado.”
Tiu doktrino faras el Dio materian estulon, kiu, kvankamLi havas superegan intelekton, estus, en grandaj mezuroj,tio, kio ni estas en malgrandaj.
Nu, se estus tiel, kaj æar la materio senæese aliformiøas,Dio estus neniel starema; Li povus sperti æiajn sortoþanøojnkaj eæ havi æiajn homajn bezonojn; mankus al Li la neþanøemo,unu el la esencaj atributoj de la Dia Potenco. La proprecojde la materio ne povas harmonii kun la ideo pri Dio,sen malaltigo de Dio en nia penso, kaj æiaj subtila¼oj desofismo ne sukcesos solvi la problemon pri Lia intima naturo.Ni ne scias æion, kio Li estas, sed ni scias tion, kio Li ne povas ne esti.Panteismo estas tute kontraýa al la plej esencaj kvalitoj de Dio kaj nedistingas inter kreinto kaj kreito, øuste tiel, kiel se oni volus, ke lerte
DIO 77
78 UNUA PARTO – ÆAPITRO I
elpensita maþino estus neforigebla parto de la mekanikisto, kiu øinkonstruis.
La inteligenteco de Dio elmontriøas en Liaj verkoj, samekiel tiu de pentristo æe liaj bildoj; sed la verkoj de Dio neestas Dio mem, same kiel bildo ne estas la pentristo, øinkonceptinta kaj farinta.
^
ÆAPITRO II
ØENERALAJELEMENTOJ DE LAUNIVERSO
1. Konado de la principo de la ekzistaĵoj.
2. Spirito kaj materio.
3. Proprecoj de la materio.
4. Universa spaco.
KONADO DE LA PRINCIPO DE LA EKZISTAJOJ
17. Ĉu estas donite al la homo koni la principon dela ekzistaĵoj?
“Ne; Dio ne permesas, ke æio estu konigita al lahomo sur la Tero.”
18. Ĉu la homo povos iam penetri la misteron dela aĵoj, kiuj estas kaŝitaj antaŭ li?
“La vualo iom post iom leviøas antaý li, laý tio, kielli puriøas; sed, por kompreni iujn aferojn, li bezonaskapablojn, kiujn li ankoraý ne posedas.”
19. Ĉu la homo ne povas, per la sciencaj esploroj,penetri kelkajn sekretojn de la Naturo?
“La scienco estas donita al li por lia progreso suræiuj kampoj; sed li ne povas transpaþi la limojn difinitajnde Dio.”
Ju pli profunde estas al la homo permesite eniøi entiujn misterojn, des pli granda devas esti lia admiro je lapotenco kaj saøeco de la Kreinto; sed, æu pro fiero, æu promalforteco, lia intelekto mem lin ofte enretigas en iluzion;li amasigas sistemojn sur sistemojn, sed æiu pasanta tago montras al li,kiom da eraroj li akceptis kiel vera¼ojn, kaj kiom da vera¼oj li forpuþis kielerarojn. Jen aliaj elreviøoj por lia malhumileco.
20. Ĉu, krom la sciencaj esploroj, estas permesiteal la homo ankaŭ ricevi pli altrangajn komunikaĵojnpri tio, kion liaj sentumoj ne kapablas atesti?
“Jes; kiam Dio konsideras tion utila, Li povas malkovri alla homo tion, kion la scienco ne konigas.”
Øuste per tiaj komunika¼oj la homo ricevas, inter difinitaj limoj,la ekkonon de sia pasinteco kaj de sia estonta destino.
SPIRITO KAJ MATERIO
21. Ĉu la materio ekzistas ekde la tuta eterno, kielDio, aŭ ĉu ĝi estas iam kreita de Li?
“Dio sola scias tion. Tamen estas io, kion la prudentocerte montras al vi, nome, ke Dio, modelo de amo kajkaritato, neniam estis senokupa. Kiom ajn malproksimavi prezentus al vi la komenciøon de Lia agado, æu vipovas imagi Lin en eæ unu sekundon?”
80 UNUA PARTO – ÆAPITRO II
22. Oni ordinare difinas materion jene: ĉio, kio havasamplekson; ĉio, kio povas fari efikon sur niajsentumoj; ĉio nepenetrebla; ĉu tiuj difinoj estasekzaktaj?
“El via vidpunkto, jes, æar vi parolas nur laý viascio; sed la materio ekzistas ankaý en statoj nekonatajde vi; øi povas, ekzemple, esti tiel etereca kaj subtila, keøi neniel efikas al la sentumoj; kaj tamen øi estas jamaterio, kvankam tion vi ne rigardas kiel materion.”
– Kiel vi povas difini materion?
“Materio estas la ligilo katenanta la spiriton; øi estasla ilo, lin servanta, kaj sur kiun, samtempe, li agas.”
El æi tiu vidpunkto, oni povas diri, ke la materio estasla elemento, la perilo, per kiu kaj sur kiun la spirito agas.
23. Kio estas spirito?
“La intelekta principo de la universo.”
– Kia estas la intima naturo de la spirito?
“Ne estas facile analizi øin en via lingvo. Por vi,øi estas nenio, æar la spirito ne estas io palpebla; sedpor ni, øi estas io. Eksciu bone: la nenio estus la nulo,kaj la nulo ne ekzistas.”
24. Ĉu spirito estas sinonimo de intelekto?
“Intelekto estas esenca atributo de la spirito; sedambaý konfuziøas en komuna principo, kaj tial ambaýestas por vi kvazaý unu sola a¼o.”
25. Ĉu la spirito estas sendependa de la materio,aŭ ĉu li estas nura propreco de la materio, same kielkoloroj rilate al la lumo kaj sono al la aero?
ØENERALAJ ELEMENTOJ DE LA UNIVERSO 81
“Spirito kaj materio estas malsamaj aferoj; sed laspirito devas kuniøi kun la materio, por ke æi tiu ekhavuintelekton.”
– Ĉu tiu kuniĝo estas ankaŭ necesa, por ke la spiritopovu sin manifesti? (Ni ĉi tie difinas spiriton kiel laprincipon de la intelekto, ne konsiderante la individuajnestulojn tiel nomatajn.)
“Por via kompreno, øi estas necesa, æar vi ne havastian fiziologian organiza¼on, ke vi perceptus spiriton senmaterio; viaj sentumoj ne estas faritaj por tio.”
26. Ĉu oni povas koncepti spiriton sen materio, kajmaterion sen spirito?
“Sendube, per la penso.”
27. Ĉu do ekzistas du ĝeneralaj elementoj en launiverso, nome: materio kaj spirito?
“Jes, kaj super æio Dio, la Kreinto, la Patro de æiujesta¼oj. Tiuj tri elementoj estas la principo de æio, kioestas: ili formas la universan trion. Sed, al la materiaelemento estas necese aldoni la universan fluida¼on, kiuestas la perilo inter la spirito kaj la øustasenca materio,æar tiu æi estas tro maldelikata, por ke la spirito efikusur øin. Kvankam, øis ioma grado, oni povas enklasigi launiversan fluida¼on en la materian elementon, tiu fluida¼otamen distingiøas per apartaj proprecoj; se øi estus jamaterio, ne estus motivo por tio, ke ankaý la spirito neestus materio. Øi staras inter spirito kaj materio; persiaj nenombreblaj kombinoj kun la materio, kaj, sub laago de la spirito, øi kapablas naski la senfinan plureconde la ekzista¼oj, de kiuj vi konas nur malgrandan parton.Kiel elemento, servanta al la spirito, la universa, primitiva
82 UNUA PARTO – ÆAPITRO II
aý elementa fluida¼o estas la principo, sen kiu la materione nur troviøus en konstanta disdividado, sed ankaýneniam havus la proprecojn, kiujn la pezoforto donas alla korpoj.”
– Ĉu tiu fluidaĵo estus tiu, kiun ni nomas elektro?
“Ni diris, ke øi povas sperti sennombrajn kombinojn;tio, kion vi nomas elektra fluida¼o, magneta fluida¼o,estas modifitaj formoj de la universa fluida¼o, kiu,øustadire, estas nenio alia ol materio pli perfekta, plisubtila, kaj kiu povas esti konsiderata sendependa.”
28. Ĉar la spirito estas mem io, ĉu ne estus do pliprecize kaj pli kompreneble, se tiuj du ĝeneralajelementoj estus nomataj: inerta materio kaj intelektamaterio?
“Vortoj al ni nemulte gravas: la vortaro de via lingvokoncernas vin, por ke vi interkompreniøu. Viaj diskutojekestas preskaý æiam de la malsama maniero, en kiu vikomprenas samajn vortojn, æar via lingvo estas tronekompleta por esprimi aferojn, kiuj ne tuþas viajnsentumojn.”
Evidenta fakto superstaras æiujn hipotezojn: ni vidas
materion, kiu ne estas intelekta, kaj intelektan principon
sen dependan de materio. La origino kaj la kunrilato de æi tiuj du aferoj
estas de ni nekonataj. Æu ili havas aý ne iun komunan originon kaj
punktojn de necesa kontakto; æu la intelekto havas propran ekziston, æu
øi estas propreco aý nura efiko; æu øi estas, kiel opinias kelkaj homoj,
elflua¼o de Dio – jen, kion ni ne scias. Super æio æi, ni vidas intelekton,
kiu staras super æiuj ceteraj, kiu ilin regas kaj kiu de ili distingiøas per
esencaj atributoj. Tiu superega intelekto – jen, kion ni nomas Dio.
ØENERALAJ ELEMENTOJ DE LA UNIVERSO 83
PROPRECOJ DE LA MATERIO
29. Ĉu la pezeco estas esenca atributo de la materio?
“Jes, de la materio, kia vi øin komprenas; sed, ne dela materio konsiderata kiel universa fluida¼o. La subtila,etereca materio, konsistiganta tiun fluida¼on, estas de virigardata kiel senpeza, kvankam øi estas ja la principode via peza materio.”
Pezeco estas relativa propreco; ekster la altirosferoj dela mondoj ne ekzistas pezoj, same kiel ekzistas nek suproj,nek malsuproj.
30. Ĉu la materio konsistas el unu sola aŭ el plurajelementoj?
“El unu sola primitiva elemento. La korpoj, kiujn virigardas kiel simplajn, ne estas øustadire elementoj, sedaliigitaj formoj de la primitiva materio.”
31. El kio originas la diversaj proprecoj de la materio?
“Ili estas modifoj, kiujn la elementaj molekulojricevas æe sia kuniøo kaj en difinitaj kondiæoj.”
32. Laŭ ĉi tiu leĝo, ĉu la gustoj, la aromoj, lakoloroj, la sono, la venenaj aŭ sanigaj kvalitoj de l’korpoj estas do nuraj modifoj de unu sola primitivasubstanco?
“Jes, sen ia dubo; ili ekzistas nur pro la strukturode la organoj difinitaj por ilin percepti.”
Æi tiu principo estas pruvita per tio, ke ne æiuj perceptasen sama maniero la kvalitojn de la korpoj; io, kio plaæas al ies gusto,tute malplaæas al alia; unuj vidas blua tion, kion aliaj vidas ruøa; tio, kioestas venena kontraý iuj, estas sendanøera aý saniga por aliaj.
84 UNUA PARTO – ÆAPITRO II
33. Ĉu la sama elementa materio povas ricevi ĉiajnmodifojn kaj ekhavi ĉiajn proprecojn?
“Jes; kaj jen tio, kion vi devas kompreni, kiam nidiras, ke ĉio estas en la tuto.”*
Oksigeno, hidrogeno, nitrogeno, karbono kaj æiuj korpoj, kiujn ni
konsideras simplaj, estas nur modifa¼oj de unu primitiva substanco. Pro
nia nuna neebleco percepti – alie ol per la penso – tiun primitivan
materion, tiuj korpoj, el nia vidpunkto, estas veraj elementoj, kaj ni
povas, sen ia malutilo, ilin tiaj konsideri, øis nova tempo.
– Tiu teorio, laŭŝajne, pravigas la personojn, kiujakceptas en la materio nur du esencajn proprecojn: la forton kajla movadon, kaj kiuj rigardas ĉiujn ceterajn proprecojn kielduarangajn efikojn, variantajn laŭ la intenseco de la forto kaj ladirekto de la movado, ĉu ne?
“Æi tiu opinio estas øusta. Estas necese aldiri: ankaýlaý la kunaranøo de la molekuloj, kiel vi vidas ekzempleen maldiafana korpo, kiu povas fariøi travidebla, kajkontraýe.”
34. Ĉu la molekuloj havas difinitan formon?
“Sendube la molekuloj havas formon, sed, kiu øi estas, vine kapablas koncepti.”
ØENERALAJ ELEMENTOJ DE LA UNIVERSO 85
*Æi tiu principo klarigas la fenomenon, konatan de æiuj hipnotigistoj, nome:havigi, per la potenco de l’ volo, al iu ajn substanco, ekzemple al la akvo, tremalsamajn proprecojn, iun difinitan guston, kaj eæ la aktivajn kvalitojn de aliajsubstancoj. Æar, efektive, ekzistas unu sola primitiva elemento kaj la proprecojde l’ korpoj estas nenio alia ol rezulto de la modifoj de tiu elemento, tial sekvas,ke la malplej danøera substanco havas tian saman principon, kian la plejmalsaniga. Tiel, la akvo, kiu konsistas el unu volumo da oksigeno kaj duvolumoj da hidrogeno, fariøas detruema, se øia kvanto da oksigeno estasduobligita. Simila aliiøo povas fariøi per la magneta agado direktata de la volo.
86 UNUA PARTO – ÆAPITRO II
– Ĉu tiu formo estas konstanta aŭ ŝanĝema?
“Konstanta æe la primitivaj elementaj molekuloj, sedþanøema æe la duarangaj, kiuj estas nuraj kolektoj de launuaj; tio, kion vi nomas molekulo, staras ankoraý tromalproksime de la elementa molekulo.”
UNIVERSA SPACO
35. Ĉu la universa spaco estas senlima aŭ limigita?
“Senlima. Supozu limon al øi: kio ekzistus transe?Tio konfuzas vian prudenton, mi ja scias, kaj tamen tiusama prudento diras al vi, ke alie ne povus esti. Io samaokazas kun la senfino æe æiuj aferoj; ne sur via malgrandasfero vi kapablas kompreni la senfinon.”
Se ni supozus ian limon en la spaco, kiel ajn malproksimala penso øin konceptus, la prudento dirus al ni, ke, trans tiulimo, io nepre ekzistas; kaj tiel, æiam kaj æiam ankoraý lasupozata limo plue þoviøas, æar, eæ se ni trovus la absolutanmalplena¼on, æi tiu estus ankoraý spaco.
36. Ĉu la absoluta vakuo ekzistas ie en la universaspaco?
“Ne, nenio estas malplena; kion vi kredas malplena¼o,tio estas okupita de materio, kiun ne atingas viaj sentumojkaj viaj aparatoj.”
ÆAPITRO III
LA KREADO
1. Formado de la mondoj.
2. Formado de la vivantaj estaĵoj.
3. Loĝatigo de la Tero. Adamo.
4. Diverseco de la homaj rasoj.
5. Plureco de la mondoj.
6. Konsideroj kaj konsentaj asertoj en la Biblio pri la mondkreado.
FORMADO DE LA MONDOJ
La universo entenas la senfinan nombron de la mondoj,kiujn ni vidas, kaj de la mondoj, kiujn ni ne vidas, æiujnanimitajn kaj neanimitajn esta¼ojn, æiujn astrojn, sin movantajnen la spaco, kaj ankaý la fluida¼ojn, kiuj øin plenigas.
37. Ĉu la universo estas kreita aŭ ekzistas ekde latuta eterna tempo, kiel Dio?
“Sen ia dubo øi ne povus ekesti mem, kaj, se øiekzistus ekde la tuta eterna tempo, kiel Dio, øi do neestus farita¼o de Dio.”
La prudento diras al ni, ke la universo ne faris sin memkaj ke, æar øi ne povas esti ia hazarda¼o, øi devas do esti farita¼o de Dio.
38. Kiel Dio kreis la universon?
“Uzante ian esprimon, mi diras: per Sia volo. Neniohavigas pli bonan ideon pri tiu æiopova volo, ol jenajbelaj vortoj de Genezo: Dio diris: Estu lumo; kaj fariøislumo.”8
39. Ĉu ni povas ekkoni la manieron, kiel la mondojestas formitaj?
“Æio, kion ni povas diri kaj kion vi sukcesos kompreni,estas, ke la mondoj ekestas el la plidensiøo de la materiodissemita en la spaco.”
40. Ĉu, kiel oni hodiaŭ pensas, la kometoj estas iakomenco de plidensiĝo de la materio, mondoj enfazo de formiĝo?
“Jes, øuste. Sed absurdo estas kredi ilian influon;mi volas diri, tiun influon, kiun oni vulgare atribuas alili; æar æiuj æielaj korpoj havas sian apartan influon suriuj fizikaj fenomenoj.”
41. Ĉu tute elformita mondo povas malaperi, kajĉu la materio, ĝin konsistiganta, povas denovedissplitiĝi en la spaco?
“Jes. Dio renovigas la mondojn, same kiel Li renovigasla vivajn esta¼ojn.”
42. Ĉu ni povas scii, kiom da tempo daŭris la
88 UNUA PARTO – ÆAPITRO III
8 Genezo, æap. I, par. 3, el “La Malnova Testamento”, trad. de L. L. Zamenhof.– La Trad.
LA KREADO 89
^
formado de la mondoj, ekzemple de la Tero?
“Ni tion ne povas diri, æar Dio sola øin scias; kajja freneza estus tiu, kiu provus ekkoni la nombron dajarcentoj, kiun daýris tiu formado.”
FORMADO DE LA VIVANTAJ ESTAJOJ
43. Kiam la Tero komencis esti loĝata?
“En la komenco æio estas ¶aoso; la elementoj estisinterkonfuzitaj. Iom post iom, æiu a¼o eksidis sur sia lokokaj, tiam, aperis la vivantaj esta¼oj, konformaj al lastato de la globo.”
44. El kie venis tiuj vivantaj estaĵoj sur la Teron?
“Ili jam ekzistadis tie en øermformo kaj nur atendis lamomenton favoran al ilia elkoviøo. La organaj principojkuniøis tuj, kiam æesis la forto, kiu tenis ilin disigitaj,kaj estigis la øermojn de æiuj vivantaj esta¼oj; la øermojkonservis sin en latenta kaj inerta stato, kiel la krizalidokaj la semoj de la vegeta¼oj, øis la momento favora al laelvolviøo de æiu speco; tiam, la esta¼oj de æiu speco kuniøiskaj multobliøis.”
45. Kie troviĝis la organaj elementoj antaŭ laformado de la tero?
“Ili troviøis en kvazaýa fluida stato, en la spaco,meze inter la Spiritoj aý en aliaj planedoj, atendante lakreadon de la Tero, por komenci novan ekzistadon surnova globo.”
La kemio montras al ni, ke la molekuloj de la
neorganikaj korpoj kuniøas por formi kristalojn kun konstantareguleco, laý æiu speco, tuj kiam ili troviøas en la postulatajkondiæoj. La malplej granda aliiøo de tiuj kondiæoj sufiæaspor malhelpi la kuniøon de la elementoj aý, almenaý, laregulan kunaranøon, kiu formas la kristalon. Kial ne okazussame kun la organaj elementoj? Ni konservas dum jarojplantosemojn, kiuj elvolviøas nur en iu difinita temperaturokaj en favora medio; oni vidis grajnojn de tritiko øermi postmultaj jarcentoj. Ekzistas do en tiuj semoj ia latenta vivoprincipo,atendanta nur la oportunan okazon por sia elvolviøo.Æu tio, kio æiutage okazadas antaý niaj okuloj, ne povusfariøi ekde la origino de l’ terglobo? Æu tia formado dela vivaj esta¼oj, elirintaj el la ¶aoso per la forto mem de laNaturo, iel malpliigus la grandecon de Dio? Kontraýe: øiplikonformiøas al la ideo, kiun ni havas pri Lia potenco,kiu agas sur sennombrajn mondojn laý eternaj leøoj. Tiuteorio, en vereco, ne solvas la demandon pri la origino de laelementoj de la vivo; sed Dio havas Siajn misterojn kajdifinis limojn al niaj esploroj.
46. Ĉu ankoraŭ hodiaŭ spontanee naskiĝas estaĵoj?
“Jes; sed la primitiva øermo jam ekzistadis enlatenta stato. Æiutage vi atestas tiun fenomenon. Æu lahistoj de la homo kaj bestoj ne enhavas øermojn degrandega nombro da vermoj, atendantaj, por sia elkresko,nur la putran fermentadon necesan al ilia ekzistado?Øi estas malgranda mondo, kiu dormadas kaj kiu venasen la vivon.”
47. Ĉu la homa genro ankaŭ troviĝis inter la organajelementoj entenataj en la tera globo?
“Jes, kaj øi ekaperis æe sia momento; øuste pro tiooni diras, ke la homo estas formita el þlimo de la Tero.”
90 UNUA PARTO – ÆAPITRO III
48. Ĉu ni povas scii la momenton, kiam aperis lahomo kaj aliaj estaĵoj vivantaj sur la Tero?
“Ne; æiuj viaj kalkuloj estas ¶imeroj.”
49. Se la ĝermo de la homa specaro troviĝis inter laorganaj elementoj de la terglobo, kial ne ekestashodiaŭ, memvole, homoj, kiel ĉe sia origino?
“La principo de la ekzista¼oj kuþas en la sekretojde Dio; tamen, oni povas diri, ke la homoj, tuj post siadisvastiøo sur la Tero, ensorbis la elementojn necesajnal ilia formado, kaj transigas tiujn elementojn pluen, laýla leøoj de reproduktado. Io sama okazis al la ceterajspecoj de vivantaj esta¼oj.”
LOĜATIGO DE LA TERO. ADAMO
50. Ĉu la homa genro devenas de unu sola homo?
“Ne; tiu, kiun vi nomas Adamo, estis nek la unua,nek la sola, kiu loøatigis la Teron.”
51. Ĉu ni povas scii, dum kiu epoko vivis Adamo?
“Proksimume dum tiu, kiun vi supozas: æirkaý kvarmil jarojn antaý la Kristo.”
La homo, kiun la tradicio nomas Adamo, estis unu eltiuj, postvivintaj, en iu regiono, kelkajn el la grandaj kataklismoj,kiuj, dum pluraj epokoj, skuegis la supra¼on de la terglobo;tiu homo fariøis la trunko de unu el la rasoj nun vivantaj sur la Tero. Lanaturaj leøoj kontraýas al tio, ke la progresoj de la homaro, konstatitajmulte antaý la veno de la Kristo, povis fariøi en kelkaj jarcentoj, kieldevus okazi, se la homo estus sur la tero nur de la tempo dela tiel nomata Adamo. Kelkaj personoj, pli prave, konsiderasAdamon mito aý alegorio, reprezentanta la unuajn aøojn de la mondo.
LA KREADO 91
DIVERSECO DE LA HOMAJ RASOJ
52. El kio originas la fizikaj kaj moralaj diferencoj,karakterizantaj la homajn rasojn sur la Tero?
“El la klimato, el la vivmaniero kaj el la kutimoj.Tion saman oni rimarkas æe du filoj de l’ sama patrino:se ili estas edukitaj en malsamaj lokoj kaj manieroj, ilineniel intersimilas, el la morala vidpunkto.”
53. Ĉu la homo naskiĝis en pluraj lokoj de laterglobo?
“Jes, en pluraj lokoj kaj epokoj, kaj tiu estas unuel la kaýzoj de la diverseco de la rasoj; poste, disiøinteen malsamajn klimatojn kaj miksiøinte kun aliaj rasoj,la homoj estigis novajn tipojn.”
– Ĉu tiuj diferencoj konsistigas diversajn specojn?
“Tute ne; æiuj apartenas al unu sola familio; æu lavarioj de iu frukto malebligas øin aparteni al unu samaspeco?”
54. Ĉar la homoj ne devenas de unu sola, ĉu ili tialne konsideru sin fratoj unuj de la aliaj?
“Æiuj homoj estas fratoj en la okuloj de Dio, æaræiuj estas animitaj de spirito kaj æiuj iras al sama celo.Vi volas ekpreni la vortojn æiam laýlitere.”
PLURECO DE LA MONDOJ
55. Ĉu ĉiuj globoj, cirkulantaj en la spaco, estasloĝataj?
92 UNUA PARTO – ÆAPITRO III
“Jes, kaj la surtera homo tute ne estas, kiel onikredas, la unua per inteligenteco, boneco kaj perfekteco.Tamen multaj homoj taksas sin alte estimindaj kaj revekredas æi tiun planedeton la sola, kiu havas la privilegionposedi raciajn estulojn. Fiero kaj vantamo! Ili opinias, ke Diokreis la universon nur kaj sole por ili!”
Dio loøatigis la mondojn per vivaj esta¼oj, kiuj æiujkunhelpas al la plenumado de Liaj providencaj projektoj.Kredi, ke la vivaj esta¼oj estus limigitaj tie, kie ni loøas enla universo, estus dubi pri la Dia saøeco, kiu nenion farassenutilan. Dio destinis tiujn mondojn al celo pli serioza olsimpla amuzo por niaj okuloj. Krom tio, nenio pravigas, æupro la pozicio, la amplekso aý la fizika strukturo de la Tero,la supozon, ke nur la Tero havas la privilegion esti loøata,kun escepto de miloj da similaj mondoj.
56. Ĉu la fizika strukturo de la globoj estas la sama?
“Ne; ili neniom similas unuj al la aliaj.”
57. Se la fizika strukturo de la mondoj ne estasla sama, ĉu do sekvas, ke la estaĵoj, tie vivantaj,havas malsamajn fiziologiajn organizaĵojn?
“Sendube, same kiel viaj fiþoj estas faritaj por vivien la akvo, kaj la birdoj en la aero.”
58. Ĉu al la mondoj plej malproksimaj de la sunomankas lumo kaj varmo, ĉar la suno sin montras al ilikun aspekto de negrava stelo?
“Æu vi do kredas, ke ekzistas neniaj fontoj de lumokaj varmo krom la suno? Æu neniom valoras la elektro,kiu, en iuj mondoj, ludas rolon de vi nekonatan, multepli gravan ol sur la Tero? Cetere, ni ne diris, ke æiuj
LA KREADO 93
esta¼oj havas tian saman organismon, kiel vi, aý ke iliposedas organojn egalajn al la viaj.”
La kondiæo de ekzistado de la esta¼oj, loøantaj la plurajnmondojn, devas konformiøi al la medio, kien tiuj esta¼oj estas vokatajpor vivi. Se ni estus neniam vidintaj fiþojn, ni ne komprenus, kiel iuesta¼o povus vivi en akvo. Tio sama okazas al la ceteraj mondoj,sendube posedantaj elementojn de ni nekonatajn. Æu ni ne vidas, surla Tero, la longajn polusajn noktojn, lumigatajn de la elektro de lanordaj aýroroj? Æu ne estus ja eble, ke en iuj mondoj la elektroabundas pli ol sur la Tero, kaj ke øi tie havas øeneralan agadon, kiesefikojn ni ne komprenas? Tiuj mondoj povas do havi en simem la fontojn de lumo kaj varmo, necesajn al tieaj loøantoj.
KONSIDEROJ KAJ KONSENTAJ ASERTOJ ENLA BIBLIO PRI LA MONDKREADO
59. La popoloj, laý sia instruiteco, faris al si tre malakordajnideojn pri la mondkreado. La prudento, apogita sur la scienco,rekonis la neverþajnecon de kelkaj teorioj; la teorio, donata de laSpiritoj, konfirmas la opinion, jam de longe akceptitan de la plejkleraj homoj.
La kontraýdiro, kiun oni povas prezenti rilate tiun teorion,estas, ke tiu teorio ne akordas kun la teksto de l’ sanktajlibroj; sed pli profunda studado portas la konkludon, ketiu malakordo estas pli þajna ol reala kaj rezultas de lainterpreto de ofte alegoria esprimo.
La demando, æu Adamo estis la unua homo kaj unikapatro de la surtera homaro, ne estas la sola, pri kiu la religiajkredoj devis sin modifi. La turniøado de la Tero þajnis, iam,tiel kontraýa al la sankta teksto, ke en tiu aserto oni trovispretekston por æiaj persekutoj; tamen la Tero turniøas spiteal la anatemoj; kaj neniu hodiaý tion povus refuti, sen malprofito por siaprudento mem.
94 UNUA PARTO – ÆAPITRO III
La Biblio diras ankaý, ke la mondo estas kreita en sestagoj kaj ke tiu kreado datiøas de kvar mil jaroj antaý lanaskiøo de la Kristo. Antaý tiu tempo la Tero ne ekzistis;øi estas tirita el la nenio; la teksto estas formala. Sed, jen,la pozitiva scienco, la nefleksebla scienco pruvas la malon.
La formado de la terglobo troviøas stampita per neelviþeblajsignoj en la fosiliaj tavolaroj, kaj estas pruvite, ke lases tagoj de la mondkreado estas ses periodoj, æiu el kiujeble de centoj da jarmiloj. Tio æi ne estas ia sistemo, iadoktrino, ia izola opinio, sed fakto tiel reala kiel la movadode la Tero, kiun la teologio ne povas ne akcepti: evidentapruvo pri la eraro, en kiun oni povas fali, se oni prenaslaýlitere la esprimojn de ofte figura dirmaniero. Æu ni dokonkludu, ke la Biblio eraras? Ne, sed, kontraýe, ke la homojøin erare interpretis.
Sondante la arkivojn de la Tero, la scienco konstatis laordon, laý kiu la vivantaj esta¼oj aperis sur la supra¼o del’ planedo; tiu ordo akordas kun la indikita en la Genezo, kuntiu diferenco, ke tiu apero, anstataý esti mirakle elþprucintael la manoj de Dio en kelkaj horoj, fariøis, æiam per Liavolo, laý la leøo pri la naturaj fortoj, en kelke da jarmilionoj.Æu, pro tio, Dio estas malpli granda kaj malpli pova?Æu Lia verko estas malpli bela pro tio, ke øi ne havas laprestiøon de l’ subiteco? Certe, ne; oni farus pri Dio tremizeran ideon, se oni ne rekonus Lian æiopovecon super laeternaj leøoj, al kiuj la mondoj obeas. La scienco tute nemalaltigas la Dian verkon, sed, male, øi prezentas al ni tiunverkon kun aspekto pli grandioza kaj pli konforma al tio,kion ni scias pri la potenco kaj majesteco de Dio, æar tiuverko estas ja plenumita sen nuligo de la naturaj leøoj.
Konsentante pri æi tiu parto kun Moseo, la scienco starigisla homon sur la lastan lokon en la ordo de l’ kreado
LA KREADO 95
de la vivantaj esta¼oj; sed Moseo diris, ke la universaladiluvo okazis en la jaro 1654, kaj la geologio asertas,ke tiu granda kataklismo fariøis, antaý ol aperis la homo,æar ne estas øis hodiaý trovitaj, sur la primitivaj tavoloj,postesignoj de homo kaj de samkategoriaj bestoj – laý lafizika vidpunkto; sed nenio pruvas, ke tio estas neebla; multajeltrovoj jam naskis dubojn pri tiu scienca aserto; povosdo okazi, ke oni baldaý ekhavos la materialan certecon pritiu antaýeco de la homa raso kaj, tiam, oni konstatos, ke,pri tiu, kiel pri aliaj temoj, la biblia teksto estas figuro.
La demando kuþas en tio, scii, æu la geologia kataklismoestas tiu sama travivita de Noa; nu, la tempo necesa al laformado de l’ fosiliaj tavoloj ne allasas konfuzon; kaj, kiamaperos signoj pri la ekzisto de la homo antaý la grandakatastrofo, tiam estos pruvite, aý ke Adamo ne estis la unuahomo, aý ke lia kreado perdiøas en la nokto de l’ tempo.Kontraý la evidenteco, konjektoj estas neeblaj; estos donecese akcepti la fakton, kiel estas akceptitaj la movado de laTero kaj la ses periodoj de la mondkreado.
La ekzisto de la homo antaý la geologia diluvo estas jaankoraý hipoteza; sed ni vidos tuj, ke øi ne estas tiel hipotezakiel øi þajnas. Se ni konsentus, ke la homo aperis, la unuanfojon sur la Tero, kvar mil jarojn antaý la Kristo, kaj kepost 1650 jaroj la tuta homa raso estis detruita, escepte deunu sola familio, rezultas do, ke la loøatigo de la Terodatiøas nur de la tempo de Noa, tio estas, de 2350 jaroj antaýnia epoko. Nu, kiam la hebreoj migris en Egiptujon, en ladek-oka jarcento a.K., ili trovis tiun landon jam tre loøata kaj kun treprogresinta civilizacio. La historio diras, ke en tiu tempo Hindujo kajaliaj landoj estis same prosperaj; æi tie ni rezonas sen konsidero pri lakronologio de iuj popoloj, datiøanta de multe pli antaýa epoko. Onidevus do konsenti, ke, de la dudek-kvara øis la dek-oka jarcento a.K. –aý dum la daýro de 600 jaroj – , ne nur la idaro de unu solahomo povis loøatigi æiujn tiam konatajn grandegajn regionojn
96 UNUA PARTO – ÆAPITRO III
LA KREADO 97
– se oni supozas, ke la ceteraj estis ankoraý senhomaj – ,sed ankaý, ke, dum tiel mallonga intertempo, la homa genrosupreniris de la absoluta bruteco de l’ primitiva stato øisla plej alta grado da intelekta elvolviøo: tio kontraýas æiujnantropologiajn leøojn.
La diverseco de la rasoj konfirmas æi tiun opinion. Laklimato kaj la kutimoj sendube modifas la fizikan karakteron;sed oni scias, øis kie æi tiuj kaýzoj povas influi, kajla fiziologia ekzameno pruvas, ke ekzistas inter iuj rasojstrukturaj diferencoj, pli profundaj, ol kiajn naskus la klimato.La kunmiksiøo de rasoj produktas la mezajn tipojn;øi iom post iom forviþas, sed ne kreas la ekstremajn karakterojn;øi naskas nur variojn; nu, por kunmiksiøo de rasoj,estus nepre necesaj malsamaj rasoj; sed, kiel klarigi laekziston de tiuj rasoj, se oni donas al ili originon komunankaj tiel proksiman en la tempo? Kiel konsenti, ke, en kelkajjarcentoj, iuj idoj de Noa øis tia grado aliiøis, ke ili estigis,ekzemple, la etiopian rason? Tia metamorfozo ne estaspli akceptebla ol la hipotezo pri iu komuna origino de lupokaj þafo, de elefanto kaj afido, de birdo kaj fiþo. Ni rediras:nenio superas la evidentecon de l’ faktoj. Æio, kontraýe, klariøas,se oni akceptas la ekziston de la homo antaý la epoko,dum kiu oni øenerale kredas, ke li vivis, kaj la plureconde fontoj de la rasoj; ke Adamo, vivinta antaý ses mil jaroj,loøatigis nur ankoraý senhoman regionon; ke la diluvo, æeNoa, estis parta katastrofo, kiun oni konfuzas kun la geologiakataklismo; kaj fine, se oni konsideras la alegorianformon, karakterizan de la orienta stilo, trovatan en la sanktajlibroj de æiu popolo. Ne estas do saøe akuzi frivole, kielfalsajn, doktrinojn, kiu povas, pli aý malpli frue, kiel tiomda aliaj, ankoraý disbati siajn kontraýantojn. La religiajdoktrinoj, anstataý perei, gloriøas irante þultro æe þultro kunla scienco: jen la sola rimedo, kiun ili uzu, por prezenti al laskeptikuloj neniun vundeblan flankon.
98 UNUA PARTO – ÆAPITRO III
^
ÆAPITRO IV
LA VIVOPRINCIPO
1. Organaj kaj neorganaj estaĵoj.
2. Vivo kaj morto.
3. Intelekto kaj instinkto.
ORGANAJ KAJ NEORGANAJ ESTAJOJ
La organaj esta¼oj estas tiuj, enhavantaj iun fonton deintima aktiveco, kiu donas al ili la vivon; ili naskiøas, kreskas,sin reproduktas per si mem kaj mortas, estas provizitajper specialaj organoj por la plenumado de la agoj de la vivonecesaj al ilia konservado. Tiaj estas la homoj, la bestoj kajla vegeta¼oj. La neorganaj esta¼oj estas æiuj, kiuj ne posedasvivoforton nek proprajn movojn, kaj kiuj konsistas el simpladensiøo de la materio: tiaj estas la mineraloj, inter aliaj laakvo, la aero k. c.
60. Ĉu unu sama forto kunigas la elementojn de lamaterio en la organaj kaj en la neorganaj korpoj?
“Jes; la leøo pri altiro estas la sama por ciuj.”
61. Ĉu estas ia diferenco inter la materio de laorganaj kaj tiu de la neorganaj korpoj?
“La materio estas æie la sama; sed en la organajkorpoj øi troviøas vivigita.”
62. Kiu nome estas la kaŭzo de la vivigo de l’materio?
“Ties kuniøo kun la vivoprincipo.”
63. Ĉu la vivoprincipo kuŝas en ia aparta aganto,aŭ ĉu ĝi estas propreco de la organa materio;unuvorte, æu ĝi estas efiko aŭ kaŭzo?
“Tiel efiko, kiel kaýzo. La vivo estas efiko de lainfluo de iu aganto sur la materion; tiu aganto, senla materio, ne estas vivo, same kiel la materio ne povasvivi sen tiu aganto. Æi tiu donas vivon al æiuj esta¼oj,kiuj øin ensorbas kaj asimilas.”
64. Ni jam vidis, ke spirito kaj materio estas duelementoj, konsistigantaj la universon; ĉu lavivoprincipo estas ia tria elemento?
“Jes, øi estas sendube unu el la elementoj necesajal la strukturo de la universo; sed øi siavice originas de launiversa materio, kiu por tio sin modifas; vi rigardasøin kiel elementon, similan al oksigeno kaj hidrogeno –cetere, ne primitivaj elementoj, æar æiuj venas el unu samaprincipo.”
– Ŝajnas do, ke la vivoforto ne estiĝas el tute aliaprimitiva aganto, sed el aparta propreco de la universamaterio, aparta propreco, rezultanta de certaj modifoj;ĉu ne?
“Øi estas la sekvo de tio, kion ni diris.”
100 UNUA PARTO – ÆAPITRO IV
65. Ĉu la vivoprincipo troviĝas en iu el la de ni
konataj korpoj?
“Øia fonto esta la universa fluida¼o; øi estas tio,
kion vi nomas vivigita magneta aý elektra fluida¼o. Øi
estas la perilo, la ligilo, inter spirito kaj materio.”
66. Ĉu la vivoprincipo estas la sama en ĉiuj organaj
estaĵoj?
“Jes, sed modifita laý la specoj. Øi estas tio, kio donas
al ili movokapablon kaj agpovon, kaj kio diferencigas
ilin de la inerta materio; æar la movado de la materio ne
estas vivo; la materio ricevas, ne komunikas, movon.”
67. Ĉu la vivoforto estas konstanta atributo de la
vivoaganto, aŭ ĉu ĝi elvolviĝas nur per la funkciado
de l’ organoj?
“Øi elvolviøas nur kun la korpo. Æu ni ne diris, ke
tiu aganto sen la materio ne estas vivo? La kuniøo de la
du a¼oj estas necesa, por ke estu vivo.”
– Ĉu oni povas diri, ke la vivoforto estas en latenta
stato, kiam la vivoaganto ne estas ligita al la korpo?
“Jes, øuste.”
La tuto de la organoj formas ian mekanismon, funkciantan
per la intima aktiveco aý vivoprincipo, kiu ekzistas en ili.
La vivoprincipo estas la mova forto de la organaj korpoj.
Samtempe, kiam la vivoaganto movas la organojn, la funkciado de æi
tiuj subtenas kaj plifortigas la agadon de la vivoaganto, proksimume
tiel, kiel frotado naskas varmon.
LA VIVOPRINCIPO 101
VIVO KAJ MORTO
68. Kiu esta la kaŭzo de la morto de l’ organajestaĵoj?
“La elæerpiøo de la organoj.”
– Ĉu ni povas kompari la morton al la ĉeso de lamovo de difektita maŝino?
“Jes; se la maþino estas malbone muntita, øia risortorompiøas; se la korpo estas malsana, la vivo estingiøas.”
69. Kial iu lezo ĉe la koro, prefere ol iu difekto enalia organo, kaŭzas la morton?
“La koro estas vivomaþino, sed øi ne estas la solaorgano, kies difekto kaýzas morton; øi estas nur unu ella esencaj radoj.”
70. Kio fariĝas la materio kaj la vivoprincipo de laorganaj estaĵoj okaze de ties morto?
“La inerta materio malkomponiøas kaj formas aliajnkorpojn; la vivoprincipo revenas al la fluida maso.”
Æe la morto de l’ organa esta¼o, la elementoj, kiuj øinkonsistigis, faras inter si novajn kombinojn por konstrui aliajnesta¼ojn; æi tiuj elprenas el la universa fonto la principon dela vivo kaj de la aktiveco, kiun ili sorbas kaj asimilas, kajkiun ili redonas al tiu fonto, kiam ili æesas vivi.
La organoj estas kvazaý penetritaj per vivofluida¼o; æitiu havigas al æiuj partoj de la organismo agokapablon, kiu,en iuj lezoj, rekunigas tiujn partojn kaj restarigas momenteæesintajn funkciojn. Sed, kiam la elementoj, nepre necesajal la harmonia funkciado de la organoj, estas detruitaj aýtreege difektitaj, la vivofluida¼o ne kapablas komuniki al ili
102 UNUA PARTO – ÆAPITRO IV
la vivomovadon, kaj la esta¼o mortas.
La organoj pli aý malpli intense reagas unuj kontraýla aliaj; de la koncerto de l’ tuto rezultas ilia agadoreciproka. Kiam ia ajn kaýzo rompas tiun koncerton, iliajfunkcioj haltas, same kiel la funkciado de maþino, kies esencajpecoj estas difektitaj. Tute same, horloøo konsumiøas de lauzado aý elartikiøas de akcidento: øia mova forto jam nekapablas øin plu funkciigi.
En elektra aparato ni havas pli ekzaktan bildon de lavivo kaj de la morto. Tiu aparato gardas elektron, kiel æiujkorpoj el la Naturo, en latenta stato. La elektraj fenomenojsin manifestas nur tiam, kiam la fluida¼o estas incitita deia speciala kaýzo; tiam, ni povus diri, ke la aparato kvazaývivas. Tuj kiam æesas tiu kaýzo, la fenomeno æesas: laaparato reprenas sian inertecon. La organaj korpoj estus dokvazaýaj piloj aý elektraj aparatoj, kie la aktiveco de lafluida¼o estigas la fenomenon de la vivo: la æeso de tiu aktivecoalportas la morton.
La kvanto da vivofluida¼o ne estas la sama en æiujorganaj esta¼oj; øi diversas laý la specoj kaj ne estas konstanta,tiel en unu individuo, kiel en la individuoj de unu sama speco.Kelkaj estas, por tiel diri, saturitaj de vivofluida¼o, dumaliaj apenaý havas sufiæan kvanton; de tio rezultas, ke iujhavas pli aktivan, pli rezistan kaj, iamaniere, superabundanvivon.
La vivofluida¼o elæerpiøas; øi povas fariøi nesufiæa por lakonservado de l’ vivo, se øi ne estos refreþigita per ensorbokaj asimilado de substancoj øin enhavantaj.
La vivofluida¼o transiøas de unu en alian individuon. Tiu,kiu havas pli multe, povas øin liveri al iu, kiu havas malplimulte, kaj, æe iuj okazoj, reanimi baldaý estingiøontan vivon.
INTELEKTO KAJ INSTINKTO
LA VIVOPRINCIPO 103
71. Æu la intelekto estas atributo de la vivoprincipo?
“Ne, æar la vegeta¼oj vivas, sed ne pensas: ili havasnur organan vivon. Intelekto kaj materio estas nedependajunu de la dua, æar iu korpo povas vivi sen intelekto;sed la intelekto povas sin manifesti nur pere de la materiajorganoj; estas necesa la kuniøo de la spirito, por ke lavivigita materio ricevu intelekton.”
La intelekto estas speciala kapablo, propra al iuj klasojda organaj esta¼oj; øi donas al æi tiuj, kune kun la penso,la volon agi, la konscion pri ilia ekzistado kaj individueco,kaj la rimedojn, por ke ili starigu rilatojn kun la eksteramondo kaj prizorgu siajn bezonojn.
Estas do distingeblaj: 1-e, la senanimaj esta¼oj, konsistantajsole el materio, sen vivoforto kaj intelekto, nome la mineraloj; 2-e, lavivigitaj senpensaj esta¼oj, formitaj el materio kaj dotitaj per vivoforto,sed ne per intelekto; 3-e, la animitaj pensokapablaj esta¼oj,formitaj el materio, dotitaj per vivoforto kaj, krom tio, posedantaj laintelektoprincipon, kiu havigas al ili la kapablon pensi.
72. Kiu estas la fonto de la intelekto?
“Ni jam diris: la universa intelekto.”
– Ĉu oni povus diri, ke ĉiu estaĵo ĉerpas iomankvanton da intelekto el la universa fonto kaj ĝin asimilas,same kiel li ĉerpas kaj asimilas la principon de la materiavivo?
“Tio estas nura komparo, sed ne øusta, æar intelektoestas kapablo propra al æiu esta¼o kaj estas øia moralaindividueco. Cetere, vi jam scias, ke ekzistas aferoj, kiujn penetrine estas donite al la homo, kaj æi tiu afero estas unu el ili.”
73. Ĉu instinkto estas nedependa de intelekto?
“Ne øustasence nedependa, æar instinkto estas
104 UNUA PARTO – ÆAPITRO IV
LA VIVOPRINCIPO 105
kvazaýa intelekto. Instinkto estas senrezona intelekto;per øi la esta¼oj estas instigataj prizorgi siajn bezonojn.”
74. Ĉu oni povas difini ian limon inter instinkto kajintelekto, tio estas, indiki, kie finiĝas unu kajkomenciĝas la dua?
“Ne, æar ili ofte sin miksas; sed oni povas tre bonedistingi la agojn de instinkto je tiuj de intelekto.”
75. Ĉu estas ĝuste aserti, ke la instinktaj kapablojmalpliiĝas, laŭmezure kiel la intelektaj kreskas?
“Ne; la instinkto æiam ekzistas, sed la homo øinflanken metas. La instinkto povas konduki ankaý al bono;øi estas tio, kio nin preskaý æiam gvidas, kaj iafoje plisekure ol la prudento: øi neniam devojiøas.”
– Kial la prudento ne ĉiam estas neeraremagvidanto?
“Øi estus tia, se øin ne forklinus malbona edukado,fiero kaj egoismo. La instinkto ne rezonas; la prudentopermesas elekton kaj havigas al la homo liberan volon.”
Instinkto estas komenca intelekto, kiu diferencas de laøustasenca intelekto per tio, ke øiaj manifestiøoj estas preskaýæiam spontaneaj, dum tiuj de intelekto rezultas de maturiøinta decido.
La manifestiøoj de la instinkto diversas laý la specoj kajbezonoj. Æe la esta¼oj, kiuj konscias kaj perceptas la eksterajn aferojn,instinkto kuniøas kun intelekto, tio estas, al volo kaj libereco.
DUA PARTO
La mondo de la Spiritoj
ÆAPITRO I
PRI LA SPIRITOJ
1. Origino kaj naturo de la Spiritoj.
2. Primitiva normala mondo.
3. Formo kaj ĉieestado de la Spiritoj.
4. Perispirito.
5. Diversaj ordoj de Spiritoj.
6. Spirita hierarkio.
7. Progresado de la Spiritoj.
8. Anĝeloj kaj demonoj.
ORIGINO KAJ NATURO DE LA SPIRITOJ
76. Kian difinon oni povas doni pri la Spiritoj?*
* Ni uzas tie æi la vorton Spirito por difini individue la eksterkorpajn estulojn, nela intelektan elementon de la universo.
“Oni povas diri, ke ili estas la intelektaj estuloj dela kreita¼aro. Ili okupas la universon ekster la materiamondo.”
77. Ĉu la Spiritoj estas kreitaĵoj diferencaj de Dio,aŭ ĉu ili estas eliĝaĵoj aŭ partoj de Dio, kaj, pro tio,nomataj idoj de Dio?
“Dio mia! Ili estas Lia verko, øuste tiel, kiel maþinoestas fabrika¼o de la homo; tiu maþino estas produkto de lahomo, sed øi ne estas la homo mem. Vi scias, ke,kiam iu faras ion belan kaj utilan, tiu nomas øin siaido, sia krea¼o. Nu! Tio sama okazas rilate al Dio: niestas Liaj idoj, æar ni estas Lia verko.”
78. Ĉu la Spiritoj havis ian komencon aŭ ekzistas,kiel Dio, ekde la tuta eterna tempo?
“Se la Spiritoj ne estus ricevintaj ian komencon, ilido estus egalaj al Dio; ili estas Liaj krea¼oj kajsubordigitaj al Lia volo. Dio ekzistas ekde la tuta eterno– tio estas neneigebla; sed, kiam kaj kiel Li kreis nin,tion ni tute ne scias. Vi povas diri, ke ni ne haviskomencon, se, tion dirante, vi deziras esprimi, ke Dio,æar eterna, certe kreadis senhalte; sed, kiam kaj kiel æiuel ni estis farita, neniu scias: øuste tie kuþas la mistero.”
79. Ĉar ekzistas du ĝeneralaj elementoj en la universo,nome la intelekta kaj la materia, ĉu oni povus diri, kela Spiritoj konsistas el la intelekta elemento, samekiel la inertaj korpoj konsistas el la materia?
“Jes, evidente; la Spiritoj estas la individuigo de laintelekta principo, kiel la korpoj estas de la materia; la tempo kajla maniero de tiu formado – jen, kion ni ne scias.”
108 DUA PARTO – ÆAPITRO I
80. Ĉu la kreado de la Spiritoj estas kontinua aŭokazis nur ĉe la origino de la tempo?
“Øi estas kontinua, tio estas, Dio neniam æesiskreadi.”
81. Ĉu la Spiritoj estiĝas per si mem aŭ devenasunuj de la aliaj?
“Dio kreis ilin, kiel æiujn esta¼ojn, per Sia volo; sed,mi ripetas, ilia origino estas mistero.”
82. Ĉu estas ĝuste aserti, ke la Spiritoj estasnemateriaj?
“Kiel difini ion, kiam mankas esprimoj por komparokaj kiam oni posedas nesufiæan lingvon? Æu iu denaskablindulo povas difini lumon? Nemateria ne estas la øustavorto; senkorpa estus pli øusta: æar vi devas ja kompreni, ke,estante krea¼o, la Spirito devas esti io; øi estaskvintesenca materio, sed sen io analoga sur la Tero, kajtiel etereca, ke øi ne tuþas viajn sentumojn.”
Ni diras, ke la Spiritoj estas nemateriaj, æar ilia esencodiferencas de æio, kion ni konas kun la nomo materio. Popoloel blinduloj havus neniajn esprimojn por priskribi lumon kajties efikojn. Denaska blindulo kredas, ke li havas æiajnperceptojn per la orelo, la odorsento, la gusto kaj la palpado;sed li ne komprenas ideojn, kiujn li ricevus per la al limankanta sentumo. Tiel ankaý, pri la esenco de la transhomajestuloj ni estas veraj blinduloj. Ni ne kapablas difiniilin, krom per komparoj, æiam neperfektaj, aý per grandapeno de nia imagpovo.
83. Ĉu la Spiritoj forfiniĝas? Oni komprenas, ke laprincipo, el kiu ili venas, estas eterna; sed, kion ni
PRI LA SPIRITOJ 109
deziras scii estas tio, ĉu ilia individueco havos finon;ĉu, post difinita tempo, pli aŭ malpli longa, laelemento, ilin konsistiganta, disdividiĝas kaj revenasen la tuton, kiel okazas kun la materiaj korpoj. Estasmalfacile kompreni, ke io, iam komenciĝinta, iam nefiniĝos.
“Estas multaj aferoj, kiujn vi ne komprenas, æarvia intelekto estas limita; sed tio ne estas motivo,por ke vi ilin ne akceptu. Infano ne havas tian samankomprenpovon kiel lia patro, kaj neklerulo ne tiansaman kiel klerulo. Ni diras, ke la ekzistado de la Spiritojne finiøas, kaj nunmomente nenion pli ni povas sciigi.”
PRIMITIVA NORMALA MONDO
84. Ĉu la Spiritoj konsistigas mondon apartan,ekster tiu, kiun ni vidas?
“Jes, la mondon de la Spiritoj aý de la senkorpajintelektoj.”
85. Kiu nome el tiuj du mondoj: la spirita kaj lakorpa, estas la ĉefa inter la ekzistaĵoj?
“La spirita mondo, kiu antaýekzistas kaj transvivasæion.”
86. Ĉu la korpa mondo povus ĉesi ekzisti, aŭ estineniam ekzistinta, sen konsekvenca aliiĝo de laesenco de la spirita mondo?
“Jes, ili havas inter si nenian dependecon, tamenilia kunrilateco estas konstanta, æar ili senæese agas unusur la duan.”
110 DUA PARTO – ÆAPITRO I
87. Ĉu la Spiritoj okupas ian difinitan kaj limigitanregionon en la spaco?
“La Spiritoj estas æie; ili okupas la senfinan spacon.Æiumomente vi havas æe vi kelkajn, kiuj vin observaskaj influas sur vin, sen via konscio. La Spiritoj estas unuel la potencoj de la Naturo; ili estas la iloj, kiujn Diouzas por plenumi Siajn providencajn projektojn; sed neæiuj Spiritoj iras æien, æar ekzistas regionoj nealireblajpor tiuj malpli progresintaj.”
FORMO KAJ ĈIEESTADO DE LA SPIRITOJ
88. Ĉu la Spiritoj havas difinitan, limigitan kajkonstantan formon?
“En viaj okuloj, ne; en la niaj, jes; ili estas, se vivolas tiel diri, ia flamo, ia luma¼o aý ia etereca fajrero.”
– Ĉu tia flamo aŭ fajrero havas koloron?
“Por vi øi varias ekde la malhela koloro øis la rubenabrilo, laý tio, æu la Spirito estas pli aý malpli pura.”
Ni ordinare reprezentas la geniojn kun flamo aý stelosur la frunto; øi estas alegorio, proksimume reprezentantala eterecan naturon de la Spiritoj. Tiun emblemon oni lokassur la supran parton de la kapo, æar tie sidas la intelekto.
89. Ĉu la Spiritoj bezonas iom da tempo por traflugila spacon?
“Jes; sed tiu tempo estas rapida kiel la penso.”
– Ĉu la penso ne estas la translokiĝanta animomem?
PRI LA SPIRITOJ 111
“Kiam la penso estas ie, la animo estas ankaý tie,æar pensanto estas la animo. La penso estas unu el øiajatributoj.”
90. Ĉu la Spirito, iranta de loko al loko, konsciaspri la distanco trairata, pri la spaco traflugata; aŭ ĉu lisin subite transportas al la loko, kien li volas iri?
“Okazas ambaý aferoj; la Spirito povas ja, se li volas,koni la distancon, kiun li trairas, sed tiu distanco povasankaý tute forviþiøi; tio dependas de lia volo kaj ankaýde lia pli aý malpli rafinita naturo.”
91. Ĉu la materio ne estas baro kontraŭ la trapasode la Spiritoj?
“Ne; ili penetras æion; aero, tero, akvo kaj eæ fajropovas esti, tute egale, trapasataj de Spiritoj.”
92. Ĉu la Spiritoj estas nature dotitaj per la kapablode ĉieestado; alivorte, ĉu iu sama Spirito povas sindisdividi aŭ troviĝi en pluraj lokoj samtempe?
“La Spirito sin ne disdividas; sed æiu estas centrodisradianta en pluraj direktoj, kaj tial þajnas, ke li estassamtempe en pluraj lokoj. Vi vidas la sunon, kiu estasunu sola, disradii æirkaý sin kaj dis¼eti lumon tremalproksimen; malgraý tio, øi ne diseriøas.”
– Ĉu ĉiuj Spiritoj disradias sampotence?
“lli tre diferencas inter si; tio dependas de la gradode pureco de æiu Spirito.”
Æiu Spirito estas unuo nedividebla, tamen kapablantadisetendi la penson en diversajn lokojn, sen ia disrompo. Nurlaý tiu æi senco oni komprenu la kapablon de æieestado,
112 DUA PARTO – ÆAPITRO I
atribuatan al la Spiritoj. Tiel same, fajrero ¼etas malproksimensian lumon kaj estas videbla el æiuj punktoj sur la horizonto.Tiel, ankaý, iu persono, sin ne delokante nek sin disdividante,povas transsendi ordonojn, signojn kaj movojn al pluraj lokoj.
PERISPIRITO
93. Ĉu la Spirito mem estas nekovrita aŭ, kielopinias iuj homoj, ĉu li estas envolvita en iasubstanco?
“Envolvas la Spiriton substanco, etereca por viarigardo, sed ankoraý tre maldelikata por la nia; sufiæeetereca tamen, por ke la Spirito povu altiøi en la atmosferokaj transiri de loko al loko.”
Kiel øermo de frukto estas æirkaýita de la perispermo,tiel ankaý la Spirito, øustadirite, estas kovrita de envolva¼o,kiun, por komparo, oni povas nomi perispirito.
94. El kie la Spirito ĉerpas tiun duonmaterianenvolvaĵon?
“El la universa fluida¼o, æirkaýanta æiun globon.Pro tio la perispirita envolva¼o ne estas la sama en æiujmondoj ; pasante de unu al alia mondo, la Spirito þanøassian envolva¼on, same kiel vi þanøas vian veston.”
– Tial, kiam Spiritoj, loĝantaj superajn mondojn,venas sur la Teron, ili surmetas pli maldelikatanperispiriton?
“Ili bezonas vesti sin per via materio; tion ni jam diris.”
95. Ĉu la duonmateria envolvaĵo de la Spirito prenasdifinitajn formojn kaj estas perceptebla?
PRI LA SPIRITOJ 113
“Jes; formon, laý la plaæo de la Spirito; li prenasformon videblan kaj eæ palpeblan, kaj tiel li kelkafojeaperas al vi, æu en sonøoj, æu en maldormeco.”
DIVERSAJ ORDOJ DE SPIRITOJ
96. Ĉu la Spiritoj estas ĉiuj egalaj, aŭ ĉu ekzistasen ilia rondo ia hierarkio?
“Ili apartenas al diversaj ordoj, laý la respektiveatingitaj gradoj de perfekteco.”
97. Ĉu ekzistas difinita nombro da ordoj aŭ gradojda perfekteco inter la Spiritoj?
“Tiu nombro estas senlima, æar inter tiuj ordojestas nenia limlinio, kvazaý ia baro; kaj tial oni povaslaývole pli aý malpli multigi tiujn ordojn; tamen, se onikonsideras iliajn øeneralajn karakterojn, oni povas ilinredukti al tri æefaj ordoj.
“Oni povas loki en la unuan ordon tiujn, alvenintajnal la perfekteco: la Spiritojn purajn; en la duan tiujn,troviøantajn en la mezo de la þtuparo : la deziro al bonoestas ilia absorba zorgo. Tiuj lastgradaj ankoraý troviøasæe la komenco de sia suprenirado : la neperfektaj Spiritoj ;æi tiujn karakterizas neklereco, inklino al malbono kaj æiajmalnoblaj pasioj, kiuj malrapidigas ilian progreson.”
98. La duaordaj Spiritoj nutras nur la deziron albono; ĉu ili havas ankaŭ la kapablon ĝin praktiki?
“Ili havas tiun kapablon laý la grado de sia perfekteco:unuj scipovas la sciencojn, aliaj havas saøon kajbonecon; sed æiuj devas ankoraý elporti provojn.”
114 DUA PARTO – ÆAPITRO I
99. Ĉu ĉiuj triaordaj Spiritoj estas esence malbonaj?
“Ne, kelkaj faras nek malbonon nek bonon; aliaj,kontraýe, plezuras per la malbono kaj øojas tiam, kiamili havas okazon øin fari. Krom tiuj, estas ankaý lafrivolaj aý gajpetolemaj Spiritoj, pli malpacigemaj olmalbonaj, pli inklinaj al þerco ol øustadire al malico,plezurantaj trompi kaj kaýzi negravajn æagrenojn, prokiuj ili ridas.”
SPIRITA HIERARKIO
100. Antaýkomencaj rimarkoj. – La klasigo de laSpiritoj sin bazas sur la grado de progreso, æe kiu ili respektivetroviøas, sur la akiritaj kapabloj kaj sur la neperfekta¼oj, de kiuj ilidevas sin liberigi. Æi tiu klasigo estas tamen neniel absoluta; æiukategorio prezentas difinitan karakteron nur tiam, kiamkonsiderata rilate al la tuto; de unu al alia grado la transiro estasapenaý sentebla, kaj sur la limoj la nuanco elviþiøas, same kielokazas al la naturaj regnoj, al la æielarkaj koloroj, aý, ankoraý, alla fazoj de la homa vivo. Oni povas do starigi pli aý malpligrandan nombron da klasoj, laý la prismo, tra kiu oni rigardas lademandon.
Okazas æi tie tio sama, kio al æiuj sistemoj de sciencajklasigoj : tiuj sistemoj povas esti pli aý malpli kompletaj,pli aý malpli raciaj aý oportunaj por la kompreno; tamen,kiaj ajn ili estas, ili ne modifas la fundon mem de lascienco. Demandite pri æi tiu afero, la Spiritoj povis doneakordi pri la nombro de la kategorioj ; sed tio estasbagatela¼o. Kelkaj homoj faris el tiu þajna neakordecoarmilon, ne pensante pri tio, ke la Spiritoj alligas neniangravecon al pure konvenciaj aferoj. Por la Spiritoj penso
PRI LA SPIRITOJ 115
estas æio: ili lasas al ni formon, elekton de vortoj, klasigojn,unuvorte, sistemojn.
Ni ankoraý faru jenan konsideron, kiun oni neniammalatentu: inter la Spiritoj, kiel inter la homoj, estasmulte da nekleraj, kaj tial oni neniam estus tro singardakontraý la inklino kredi, ke ili æiuj devas nepre scii æion,nur pro tio, ke ili estas Spiritoj. Æia klasigo postulasmetodon, analizon kaj profundan konadon de la demando.Nu, en la mondo de la Spiritoj, tiuj posedantaj nevastajnkonojn estas, kiel la nekleruloj de nia mondo, nekapablajkompreni ian sintezon, formuli ian sistemon; ili ne konas,aý nur neperfekte komprenas, ian ajn klasigon; laý iliaopinio, æiuj Spiritoj al ili superaj apartenas al la unuaordo, æar ili ne kapablas taksi la nuancojn de scio,kompetenteco kaj moralo, kiuj distingigas tiujn superajnestulojn, same kiel faras neinstruita homo rilate lacivilizitajn personojn. Eæ la Spiritoj, kapablaj tion fari,povas neakordi pri detaloj, precipe tiam, kiam disdividadoestas neniel absoluta. Linneu, Jussieu, Tournefort, æiuhavis sian apartan metodon, sed la botaniko pro tio neþanøiøis, æar ja ili ne elpensis la vegeta¼ojn, nek tieskarakterojn, sed nur observadis analogiojn kaj laý æi tiujili formis grupojn aý klasojn. Ne alimaniere ni agis; nielpensis nek la Spiritojn, nek ties karakterojn; ni vidiskaj observis; ni juøis ilin laý iliaj vortoj kaj agoj, kajposte ni klasigis ilin laý iliaj similecoj, nin bazante surla informoj donitaj de ili mem.
La Spiritoj ordinare konsentas tri æefajn kategoriojnaý tri grandajn grupojn. En la lasta kategorio, tiu plejmalalta en la hierarkio, troviøas la neperfektaj Spiritoj,karakterizitaj per la superrego de la materio kaj per ilia
116 DUA PARTO – ÆAPITRO I
inklino al malbono. Tiuj duakategoriaj karakterizas sinper la regado de la Spirito super la materio kaj per ladeziro al bono: ili estas la bonaj Spiritoj. La unuakategorio, fine, enkalkulas la purajn Spiritojn, tiujn, kiujjam atingis la superegan gradon de perfekteco.
Æi tiu klasigo þajnas al ni perfekte racia kaj prezentastre difinitajn karakterojn; restis al ni nur reliefigi, persufiæa nombro da subkategorioj, la æefajn nuancojn dela tuto. Tion ni faris kun la helpo de la Spiritoj, kiesbonvolaj instruoj neniam mankis al ni.
Laý æi tiu klasigo estas facile difini la ordon kaj lagradon de supereco aý malsupereco de la Spiritoj, kunkiuj ni povas rilati, kaj, sekve, taksi la gradon de fidokaj estimo, kiujn ili indas de ni; øi estas kvazaý la þlosilode la spiritisma scienco, æar, konigante al ni la intelektajnkaj moralajn malegala¼ojn de la Spiritoj, nur øi klarigasla anomaliojn æe la komunika¼oj. Ni devas tamen rimarkigi,ke la Spiritoj ne æiam apartenas al tiu aý tiu aliaklaso; æar iliaj progresoj fariøas nur iom post iom –kaj ofte en unu direkto pli ol en alia –, tial ili povaskunigi en si la karakterojn de pluraj kategorioj, kionestas facile konstati per iliaj agoj kaj parolo.
TRIA ORDO – NEPERFEKTAJ SPIRITOJ
101. ØENERALAJ KARAKTEROJ. – Regado de lamaterio super la spirito; inklino al malbono; neklereco, fiero,egoismo kaj æiaj malnoblaj pasioj devenantaj de tiuj.
Ili havas intuicion pri Dio, sed Lin ne komprenas.
Ne æiuj estas esence malbonaj; æe kelkaj ekzistasprefere frivoleco, senlogikeco kaj ruzeco, ol vera malico.
PRI LA SPIRITOJ 117
Kelkaj faras nek bonon, nek malbonon, sed øuste pro tio,ke ili ne prakitikas bonon, ili ja elmontras malsuperecon.
Aliaj, kontraýe, plezuras æe malbono kaj øojas, kiam ilihavas okazon øin fari.
Ili povas aligi la intelekton al malico aý al ruzeco;sed, kia ajn estas ilia intelekta disvolviøo, ili havas nealtajn ideojn kaj pli aý malpli abomenindajn sentojn.
Iliaj konoj pri la aferoj de la spirita mondo estastre malvastaj, kaj la malmulto, kiun ili scias, miksiøaskun la ideoj kaj antaýjuøoj de la enkorpa vivo. Ilikapablas doni al ni nur falsajn kaj nekompletajn ideojn;sed atenta observanto ofte trovas en iliaj komunika¼oj,kvankam neperfektaj, konfirmon pri la grandaj vera¼oj,instruataj de la Superaj Spiritoj.
Ilia karaktero elmontriøas per ilia parolo. Æiu Spirito,ellasanta en siaj komunika¼oj malbonan penson, povasesti klasigita en la trian ordon; sekve, æia malbona penso,inspirata al ni, venas de iu Spirito de tiu ordo.
Ili vidas la feliæon de la bonuloj, kaj tio estas por ilisenæesa turmento, æar ili suferas æiajn æagrenojn, kiujnenvio kaj ¼aluzo povas naski.
Ili konservas la memoron kaj percepton de la suferojde sia enkorpa vivo, kaj tiu impreso estas ofte pli penigaol la reala. Ili vere suferas, ne nur pro la malbonoj, kiujnili spertis, sed ankaý pro tiuj, kiujn ili kaýzis al aliajpersonoj; kaj, æar tiu suferado estas longedaýra, ili tialkredas øin senfina; Dio, por puni ilin, volas, ke ili tielsupozu.
Oni povas disdividi ilin en kvin æefajn klasojn.
102. Deka klaso. – NEPURAJ SPIRITOJ – Tiujestas inklinaj al malbono kaj el tio faras la objekton de siaj
118 DUA PARTO – ÆAPITRO I
okupoj. Kiel Spiritoj, ili donas perfidajn konsilojn, blovasmalpacon kaj malfidon, kaj surmetas æiajn maskojn por trompi.Ili alkroæiøas al æiuj karakteroj sufiæe malfortaj por cedi al iliajsugestoj, celante ties ruiniøon; ili øojas malrapidigante laprogreson de tiuj malfortuloj, tio estas, igante tiujn æi fali sub latravivataj provoj.
Estas simple ekkoni la nepurajn Spiritojn per la parolode iliaj komunika¼oj; la trivialeco kaj la maldelikateco dela esprimoj, æe la Spiritoj kiel æe la homoj, estas æiamsigno de morala, krom ankaý intelekta malsupereco. Iliajkomunika¼oj elmontras la malnoblecon de iliaj inklinoj,kaj, se ili intencas nin trompi, uzante saøan parolon, ilifine elperfidas ties originon, æar ili ne povas tenadi lafarson longatempe.
Iuj popoloj faris el ili malicajn diojn; aliaj ilin nomasdemonoj, malbonaj genioj kaj Spiritoj de malbono.
La vivantaj estuloj, kiujn ili, kiam enkarniøintaj,animas, estas inklinaj al æiaj malvirtoj, kiuj naskasla malþatindajn kaj malnobligajn pasiojn: voluptamon,kruelecon, friponecon, hipokritecon, avidecon, hontindanavarecon. Tiuj homoj praktikas malbonon por simplaplezuro, plej ofte sen ia motivo, kaj, pro malamo al bono,ili preskaý æiam elektas siajn viktimojn en la rondo dehonestuloj. Ili estas malfeliæegoj por la homaro, kia ajnilia socia pozicio, kaj ilia supra¼a lako el civiliziteco neþirmas ilin kontraý honto kaj malhonoro.
103. Naýa klaso. – FRIVOLAJ SPIRITOJ – Tiuj estasnekleraj, þerctrompemaj, nekonsekvencaj kaj mokemaj. Ilienmiksiøas en æion, æion respondas, tute ne atentante laveron. Ili prezuras kaýzante negravajn æagrenojn kajnegrandajn øojojn, naskante æikanojn, þerce kondukante en
PRI LA SPIRITOJ 119
eraron per trompoj kaj petola¼oj. Al æi tiu klaso apartenas laSpiritoj vulgare konataj kiel gajpetoluloj, gnomoj kaj koboldoj.Ili staras sub la dependo de la Superaj Spiritoj, kiuj ilin uzas,kiel ni niajn servistojn.
En la komunikiøoj kun la homoj, ilia parolo estas,iafoje, sprita kaj þerca, sed preskaý æiam supra¼a; iliprofitas la maniojn kaj la ridindan flankon de la personoj,por tiujn reliefigi morde kaj sarkasme. Se ili alprenassupozajn nomojn, tion ili plej ofte faras pli por amuzool pro malico.
104. Oka klaso – PSEÝDO-KLERAJ SPIRITOJ– Tiuj havas vastan scion, sed ili vante kredas, ke ili scias pli, olkiom reale. Farinte kelkajn progresojn, el diversaj vidpunktoj, iliþajnigas, en sia parolo, ian seriozecon, kiu povas trompi nin priiliaj kapabloj kaj konoj; sed tio plej ofte estas nenio krom rebildode la antaýjuøoj kaj sistemaj ideoj de ilia surtera vivado; øi estasia miksa¼o el kelkaj vera¼oj kun plej absurdaj eraroj, kietravidiøas tromemfido, fiero, ¼aluzo kaj obstineco, de kiuj iliankoraý ne povis sin liberigi.
105. Sepa klaso – NEÝTRALAJ SPIRITOJ –Tiuj ne estas sufiæe bonaj por fari bonon, nek sufiæe malbonajpor fari malbonon; ili kliniøas tiel al unu kiel al la dua flanko,kaj ne altiøas super la vulgaran kondiæon de la homaro, æumorale, æu intelekte. Ili sentas sin alligitaj al la aferoj de lamondo, kies banalajn øojojn ili resopiras.
106. Sesa klaso – FRAPANTAJ KAJ MALORDIG-EMAJ SPIRITOJ – Æi tiuj Spiritoj, øustadire, ne formas klasondistingiøantan per personaj kvalitoj; ili povas aparteni al iu ajn ella klasoj de la tria ordo. Ili manifestas sian æeeston ofte per
120 DUA PARTO – ÆAPITRO I
senteblaj kaj fizikaj efikoj, kiaj, ekzemple, frapoj, movado kajnenormala delokiøo de solidaj korpoj, agitado de la aero ktp. Pliol la ceteraj, ili montras alligon al la materio, kaj þajnas esti laagantoj de la æefaj þanøoj de la elementoj de l’ terglobo, per siaefiko sur la aero, la akvo, la fajro, la malmolaj korpoj kaj laprofunda¼oj de la Tero. Oni konstatas, ke tiuj fenomenoj nedevenas de ia hazarda kaj fizika kaýzo tiam, kiam tiuj faktojhavas intencan kaj inteligentan karakteron. Æiuj Spiritojkapablas okazigi tiajn fenomen- ojn, sed la Superaj Spiritoj ilinordinare komisias al la malsuperaj, pli taýgaj por materialaj olpor intelektaj aferoj. Kiam la Superaj Spiritoj opinias, ketiaspecaj manifestiøoj estas utilaj, ili uzas tiujn Spiritojn kiel siajnhelpantojn.
DUA ORDO – BONAJ SPIRITOJ
107. ØENERALAJ KARAKTEROJ. – Regado de laspirito super la materio, deziro al bono. Iliaj kvalitoj kaj iliakapableco praktiki bonon rilatas kun la þtupo, kiun ili atingis:unuj posedas scion, aliaj saøon kaj bonecon, kaj la plejprogresintaj havas kune la scion kaj la moralajn kvalitojn. Æarili ankoraý ne tute senmateriiøis, tial ili konservas pli aý malplinete, laý sia rango, postsignojn de la enkorpa vivo,elmontratajn æu per la parolo, æu per la kutimoj, en kiuj sintrovas eæ kelkaj el iliaj manioj; alie, ili estus Spiritoj perfektaj.
Ili komprenas Dion kaj la senfinon, kaj jam øuas lafeliæon de la bonuloj. Ili estas feliæaj pro la bono, kiunili faras, kaj pro la malbono, kiun ili antaýhaltigas. Laamo, ilin kuniganta, estas por ili fonto de dolæega feliæo,kiun ne ombras envio, konsciencoriproæoj aý iu el lamalnoblaj pasioj, turmentantaj la neperfektajn Spiritojn;
PRI LA SPIRITOJ 121
tamen ili æiuj ankoraý devas elporti provojn, por atingila absolutan perfektecon.
Kiel Spiritoj, ili inspiras bonajn pensojn, deturnas lahomojn for de la malbono-vojo, protektas, kiam surla Tero, la homojn, kiuj indas ilian protekton, kajnuligas la influon de la neperfektaj Spiritoj sur la personojn,al kiuj tia influo ne plaæas.
La homoj, en kiujn ili estas enkarniøintaj, estasbonaj kaj korfavoraj kontraý siaj similuloj; ili neniamenlasas en sian koron malamon, resenton, envion aý¼aluzon, kaj faras bonon pro amo al bono.
Al æi tiu ordo apartenas la Spiritoj, nomataj de lavulgaraj kredoj bonaj genioj, protektantaj genioj kajSpiritoj de bono. Dum la tempoj de superstiæoj kajneklereco, oni rigardadis ilin kiel bonfarantajn diojn.
Ni povas disdividi ilin laý kvar æefaj grupoj:
108. Kvina klaso. – BONFAREMAJ SPIRITOJ –Ilia superstara kvalito estas boneco; ili volonte komplezas kajprotektas la homojn, sed ilia scio estas nevasta: ilia progresofariøis pli en la morala ol en la intelekta direkto.
109. Kvara klaso. – ERUDICIAJ SPIRITOJ – Kiodistingas ilin, tio estas speciale la amplekso de iliaj konoj.
Ili okupiøas malpli pri la moralaj ol pri la sciencajdemandoj, por kiuj ili havas pli grandan kapablecon; sedili rigardas la sciencon nur el la vidpunkto de øia utileco,ne enþovante en øin la pasiojn, proprajn al la neperfektajSpiritoj.
110. Tria klaso – KLERAJ SPIRITOJ – Plej altajmoralaj kvalitoj formas ilian distingan karakteron. Ili ne
122 DUA PARTO – ÆAPITRO I
posedas senlimajn konojn, sed intelektan kapablecon tian, keili faras øustan juøon pri homoj kaj aferoj.
111. Dua klaso – SUPERAJ SPIRITOJ – Tiujkunigas kun scio saøon kaj bonecon. Ilia parolo elspiras nurkorfavoron; øi estas æiam digna, alta kaj, ofte, superbela; øiasupereco faras ilin, pli ol la ceterajn, kapablaj doni al ni treøustajn konojn pri la aferoj de l’ senkorpa mondo, en la limojde tio, kion al la homo estas donite scii. Ili volontekomunikiøas kun la homoj, kiuj sincere seræas la veron kajkies animo estas sufiæe liberigita el la teraj ligiloj por komprenila veron; sed ili foriøas de tiuj, instigataj nur de scivolemo, aýkiuj, sub la influo de la materio, sin deturnas de la praktikadode bono. Kiam, escepte, ili enkarniøas sur la Tero, tiam ilivenas plenumi ian progresomision, kaj prezentas al ni la tiponde perfekteco, kian la homaro povas aspiri sur æi tiu planedo.
UNUA ORDO – PURAJ SPIRITOJ
112. ØENERALAJ KARAKTEROJ. – Nenia influo de lamaterio sur la spiriton. Intelekta supereco, kun absolutamoraleco, kompare kun la Spiritoj de la ceteraj ordoj.
113. Unua klaso – KLASO UNIKA – Ili iris æiujn þtupojn dela hierarkio kaj seniøis je æiuj nepura¼oj de la materio. Atingintela perfektecon eblan al iu kreito, ili jam ne devas sperti provojnkaj suferojn. Ne devante reenkarniøi en pereemajn korpojn, ilivivas la eternan vivon en la sino de Dio.
Ili øuas nedifekteblan feliæon, æar ilin jam neturmentas bezonoj kaj alterna¼oj de la materiala vivo;sed tiu feliæo ne estas la øuado de ia monotona senfareco,travivata ĉe eterna rigardado. Ili estas la komisiitoj kaj
PRI LA SPIRITOJ 123
adjutantoj de Dio, kies ordonojn ili plenumas, por latenado de la universa harmonio. Ili reøas super æiujSpiritoj malsuperaj ol ili, helpas ties perfektiøon kajdifinas iliajn komisiojn. Subteni la homojn æe ties doloroj,admoni ilin al bono aý al pago de la eraroj, kiujmalproksimigas la homojn for de la superega feliæo –estas por la puraj Spiritoj dolæega okupo. Ili estas konat-aj, iafoje, kiel anĝeloj, ĉefanĝeloj aý serafoj.
La homoj povas komunikiøi kun ili, sed tromemfidaestus tiu, kiu volus ilin æiam havi al sia dispono.
PROGRESADO DE LA SPIRITOJ
114. Ĉu la Spiritoj estas bonaj aŭ malbonaj per sianaturo mem, aŭ ĉu ili mem pliboniĝas?
“La Spiritoj per si mem pliboniøas, kaj tiel ili pasasde malsupera ordo al la sekvanta supera ordo.”
115. Ĉu el la Spiritoj kelkaj estas kreitaj bonaj kajaliaj, malbonaj?
“Dio kreis æiujn Spiritojn simplaj kaj sensciaj. Al æiuel ili Dio donis mision, por ke æiu Spirito sin instruu kajiom post iom atingu la perfektecon per konado de vero,kaj por proksimigi æiujn al Li. La eterna kaj senþanøafeliæo konsistas en tiu perfekteco. La Spiritoj akiras tiujnkonojn trapasante la provojn, kiujn Dio trudas al ili;unuj akceptas tiujn provojn obeeme, kaj tiel ili pli rapidevenas al la ekstrema¼o de sia destino; sed aliaj travivassiajn provojn nur murmurante, kaj tial, pro sia kulpomem, ili restas malproksimaj de la perfekteco kaj de lapromesita feliæo.”
124 DUA PARTO – ÆAPITRO I
– Laŭ tio, ŝajnas, ke, ĉe sia origino, la Spiritoj estaskiel la infanoj, sensciaj kaj nespertaj, sed kiuj, iom postiom, ekhavas la al ili mankantajn konojn, tra la sinsekvajfazoj de la vivo; ĉu ne?
“Jes, la komparo estas øusta; ribelema infano restasneklera kaj neperfekta; øi havigas al si pli aý malpli daprofito laý sia obeemo; sed la vivo de la homo havasfinon, kaj tiu de la Spiritoj daýras plu øis la senfino.”
116. Ĉu estas Spiritoj, kiuj eterne restos en lamalsuperaj ordoj?
“Ne; æiuj estos fine perfektaj; ili þanøiøas, sed tiuþanøiøo postulas tempon, æar, kiel ni jam diris, justa kajkompatema patro ne povas eterne tenadi siajn filojn enekzilejo. Æu vi volus do, ke Dio, tiel granda, tiel bona,tiel justa, estu pli malbona ol la homoj?”
117. Ĉu dependas de la Spiritoj akceli siajn progresojnal la perfekteco?
“Certe; ili atingas la perfektecon en pli aý malplida tempo, laý sia deziro kaj submetiøo al la volo de Dio.Æu obeema infano ne instruiøas pli rapide ol ribelema?”
118. Ĉu la Spiritoj povas degeneri?
“Ne; laýmezure kiel ili antaýeniras, ili komprenastion, kio tenadis ilin malproksimaj de la perfekteco. Kiamiu Spirito finas unu provon, li posedas la scion, kiun liæerpis el øi, kaj li tiun neniam forgesas. Eble li restassur la sama loko, sed li neniam retropaþas.”
119. Ĉu Dio ne povus evitigi al la Spiritoj la provojn,kiujn ili devas sperti, por atingi la unuan ordon?
PRI LA SPIRITOJ 125
“Se la Spiritoj estus kreitaj perfektaj, ili do ne havusmeriton, por øui la bona¼ojn de tiu perfekteco. Kie estusla merito sen klopodo? Cetere, la malegaleco, ekzistantainter ili, estas necesa al iliaj personecoj; kaj la misio, kiunili plenumas æe tiuj malsamaj gradoj, troviøas en laprojektoj de la Providenco por la universa harmonio.”
Æar, en la socia vivo, æiuj homoj povas atingi la unuajnpoziciojn, tial oni devus ankaý demandi, kial la reganto deiu lando ne faras generalojn el æiuj siaj soldatoj; kial lasubordaj oficistoj ne estas mastroj; kial ne estas majstrojæiuj lernantoj. Nu, estas jena diferenco inter la socia kaj la spirita vivo:la unua estas limigita kaj ne æiam havigas tempon, por ke iu trairu æiujnrangojn; la dua estas senlima kaj donas al æiu la eblon supreniri øis lasuperega rango.
120. Ĉu ĉiuj Spiritoj trapasas la elprovon de malbonopor atingi bonon?
“Ne la elprovon de malbono, sed tiun de nescio.”
121. Kial iuj Spiritoj sekvis la vojon de bono kajaliaj tiun de malbono?
“Æu ili ne havas liberan volon? Dio ne kreis malbonajnSpiritojn; Li formis ilin simplaj kaj sensciaj, tioestas, kapablaj tiel por bono, kiel por malbono; tiuj, kiujestas malbonaj, fariøas tiaj laý sia volo mem.”
122. Kiel la Spiritoj, ĉe sia komenco, tiam, kiamili ne havas konscion pri si mem, povas libereelekti inter bono kaj malbono? Ĉu ekzistas ĉe iliia principo, ia inklino, ilin pelanta sur la unuan aŭsur la duan el tiuj vojoj?
“La libera volo elvolviøas proporcie kiel la Spiritoekhavas konscion pri si mem. Lia libereco malaperus, se
126 DUA PARTO – ÆAPITRO I
por tia elekto lin instigus iu kaýzo nedependa de lia volo.La kaýzo ne troviøas en la Spirito mem, sed ekster li, tio estas,en la influoj, al kiuj li cedas per sia libera volo. Jen la grandafiguro pri la falo de la homo kaj pri la origina peko; unuj cedis alla tento, aliaj øin kontraýstaris.”
– El kie venas tiuj influoj sur la Spirito?
“El la neperfektaj Spiritoj, kiuj provas ekposedi linkaj lin subigi, kaj kiuj sentas plezuron lin faligante. Tiujnoni ekpensis reprezenti per la figuro de Satano.”
– Ĉu tian influon ricevas la Spirito nur ĉe siakomenco?
“Tia influo akompanas lin dum lia vivo de Spirito,øis li atingos tian potencon super si mem, ke la malbonajrezignas lin persekuti.”
123. Kial Dio permesis, ke la Spiritoj povu sekvila vojon de malbono?
“Kiel tro kuraøaj vi estas, ke vi petas de Dio kontentigonpri Liaj agoj! Æu vi kapablas penetri Liajn intencojn? Tamen al vimem vi povas diri: la saøeco de Dio kuþas en la elektolibereco,kiun Li lasas al æiu Spirito, æar æiu havas la meriton el siaj faroj.”
124. Ĉar ekzistas Spiritoj, de la komenco paŝantajsur la vojo de absoluta bono, kaj aliaj sur tiu deabsoluta malbono, ĉu tial sendube ekzistasmezaj gradoj inter tiuj du ekstremoj?
“Jes, certe, kaj tiuj estas la granda plimulto.”
125. Ĉu la Spiritoj, sekvintaj la vojon de malbono,povos atingi la saman gradon de supereco, kiel laceteraj?
PRI LA SPIRITOJ 127
“Jes, sed la eternaj tempoj estos pli longaj.”
Kiel eternajn tempojn ni komprenu la ideon, kiun la
malsuperaj Spiritoj faras pri la æiamdaýreco de siaj suferoj, æar ties
finon ne estas al ili donite antaývidi kaj tiu ideo renoviøas æe æiuj
provoj, æe kiuj ili falas.
126. Ĉu la Spiritoj, venintaj al la superega grado,post kiam ili trapasis la malbonon, havas, en laokuloj de Dio, malpli da merito ol la ceteraj?
“Dio rigardas la deviintojn per samaj okuloj kajamas æiujn per sama koro. Tiuj estis nomataj malbonaj,æar ili falis: antaý ol fali, ili estis nur simplaj.”
127. Ĉu la Spiritoj estas kreataj kun egalaj intelektajkapabloj?
“Ili estas kreataj egalaj, sed, æar ili ne scias, el kieili venas, estas necese, ke la libera volo agu. Ili progresaspli aý malpli rapide, tiel pri intelekto, kiel pri moraleco.”
La Spiritoj, de la komenco sekvantaj la vojon de bono,ne estas, pro tio, nepre perfektaj; se ili ne havas malbonajninklinojn, tio ne sekvigas, ke ili ne bezonas ricevi spertonkaj konojn necesajn al la perfekteco. Ni povas kompari ilinal infanoj, kiuj, kia ajn estas la boneco de iliaj naturajinstinktoj, devas elvolviøi, instruiøi, kaj ne iras abrupte deinfaneco al matureco; sed, same kiel ekzistas iuj bonaj kajaliaj malbonaj homoj ekde sia infaneco, tiel ankaý ekzistasbonaj kaj malbonaj Spiritoj ekde sia komenco; sed estasesenca diferenco, nome, ke infano havas tute formitajn instinktojn,kaj la Spirito, dum sia formado, estas nek bona,nek malbona; li havas æiajn inklinojn kaj elektas unu aýalian direkton, laý sia libera volo.
128 DUA PARTO – ÆAPITRO I
ANĜELOJ KAJ DEMONOJ
128. Ĉu la estuloj, kiujn ni nomas anĝeloj, ĉefanĝelojkaj serafoj, formas apartan kategorion, kunnaturo malsama ol tiu de la ceteraj Spiritoj?
“Ne; ili estas puraj Spiritoj: tiuj plej alte starantajen la hierarkio, havantaj æiajn perfekta¼ojn.”
La vorto anĝelo naskas en ni ordinare la ideon pri moralaperfekteco; tamen øi ofte estas uzata ankaý por difiniæiujn bonajn kaj malbonajn estulojn, vivantajn ekster la homaro. Onidiras ekzemple: la bona kaj la malbona anøelo, la anøelo de lumo kajla anøelo de mallumo; en æi tiu okazo øi estas sinonimo de Spirito aýgenio. Æi tie ni uzas tiun vorton laý ties bona senco.
129. Ĉu la anĝeloj trairis ĉiujn gradojn de lahierarkio?
“Jes; sed, kiel ni jam diris, iuj akceptis sian misionne murmurante kaj venis pli rapide al la perfekteco;aliaj uzadis pli aý malpli longan tempon por øin atingi.”
130. Se estas erara la opinio, akceptanta, ke iujestuloj estas kreataj perfektaj kaj superaj ol ĉiujceteraj, kiel ni klarigu, ke ĝi troviĝas en la tradiciode preskaŭ ĉiuj popoloj?
“Sciu, ke via mondo ne ekzistas ekde la tuta eterno,kaj ke, longan tempon antaý ol øi ekzistis, multe da Spiritojestis jam atingintaj la perfektecon; tial, la homojkredis, ke tiuj Spiritoj estis æiam tiaj.”
131. Ĉu ekzistas demonoj, laŭ la vulgara senco detiu vorto?
“Se ili ekzistus, ili estus kreitoj de Dio; nu, æu Dio
PRI LA SPIRITOJ 129
estus bona kaj justa, se Li kreus estulojn, kiuj estumalfeliæaj, eterne inklinaj al malbono? Se ekzistas demonoj,ili loøas vian malsuperan planedon kaj aliajn similajn;neniuj aliaj ol la hipokrituloj faras el Dio justa malbonankaj venøeman Dion, kaj pensas, ke ili plaæas al Li per laabomena¼oj, kiujn ili faras en Lia nomo.”
Nur laý sia hodiaýa senco la vorto demonoj kuntrenasla ideon de malbonaj Spiritoj, æar la greka vorto daimon,de kiu tiu venis signifas genio, intelekto, kaj estis uzata porsenkorpaj estuloj, indiferente æu bonaj aý malbonaj.
La vorto “demonoj”, laý sia vulgara senco, pensigas priesence malicaj estuloj, kiuj estus, kiel æiuj, kreitoj de Dio;nu, Dio, superege justa kaj bona, ne povus krei estulojn natureemajn al malbono kaj kondamnitajn por eterne. Se iline estus kreitoj de Dio, aý ili do ekzistus, kiel Li, ekde latuta eterna tempo, aý ekzistus pluraj regantaj potencoj.
La unua kondiæo de iu ajn doktrino estas øia logikeco;nu, la doktrino pri la demonoj, en sia absoluta senco, estasfalsa pro tiu esenca bazo. Ke, laý sia kredo, la neprogresintajpopoloj, ne konante la atributojn de Dio, konsentas laekziston de malicaj dioj kaj ankaý tiun de la demonoj, onikomprenas; sed la homo, kiu konsideras bonecon la plej altaatributo de Dio, estas nepre nelogika kaj sinkontraýa, akceptante,ke Dio kreis estulojn, sin dediæantajn al malbonokaj destinitajn øin æiam faradi, æar tio estas nei la boneconde l’ Plejsupra. La adeptoj de la kredo je demonoj sin apogassur la vortoj de la Kristo; ne mi malakceptus la aýtoritateconde lia instruado, kiun mi dezirus vidi pli en la koro, ol surla lipoj de la homoj; sed, æu ili estas certaj pri la senco, laýkiu Jesuo uzadis la vorton demono? Æu oni scias, ke la alegoriaformo estis unu el la distingigaj ecoj de lia parolo? Æu æion,kion entenas la Evangelio, oni prenu laýlitere? Sufiæas al ni,
130 DUA PARTO – ÆAPITRO I
kiel pruvo, jena peco:
“Tuj post la aflikto de tiuj tagoj la suno mallumiøos,kaj la luno ne donos sian lumon, kaj la steloj falos el laæielo, kaj la potencoj de la æielo þanceliøos. Vere mi diras alvi: æi tiu generacio ne forpasos, øis æio tio plenumiøos.”9
Æu ni ne vidis la formon de la biblia teksto kontraýdiritade la scienco, koncerne la mondkreadon kaj la movon de laTero? Æu ne okazus io sama al certaj metaforoj, uzatajde la Kristo, kiu devis paroli laý la tempo kaj lokoj? La Kristone povus konscie diri nevera¼on; sekve, se en lia paroloestas esprimoj þajne neakordaj kun la racio, ni do ilin aýne komprenas aý neøuste interpretas.
La homoj agis rilate al la demonoj same, kiel rilate alla anøeloj; kiel la homoj kredis, ekde la tuta eterno, jeperfektaj estuloj, tiel ankaý ili prenis la malsuperajn Spiritojnpor estuloj eterne malbonaj. Kiel demonojn oni devas dokompreni la nepurajn Spiritojn, el kiuj multaj valoras ne pliol tiuj øustadire tiel nomataj, tamen kun la diferenco, ke tiastato estas por la nepuraj Spiritoj nur pasema. Tiuj æi estasneperfektaj Spiritoj, murmurantaj kontraý siaj provoj kaj, protio, al ili submetitaj por pli da tempo; sed, siavice, ili atingosla celon, kiam ili tion deziros. Oni povus do akcepti la vortondemono laý æi tiu limigita senco; sed, kiel hodiaý komprenata,øi povus konduki en eraron, æar tiel oni kredus la ekzistonde estuloj kreitaj speciale por malbono.
Satano estas evidente la personigo de malbono subalegoria formo, æar oni ne povas konsenti malbonan estulon,kiu batalus, potenco kontraý potenco, kontraý Dio, kaj kiessola okupo estus spite malhelpi al la Diaj decidoj. Æar libezonas figurojn kaj imagojn, kiuj lin impresu, tial la homo
PRI LA SPIRITOJ 131
9 Mateo, cap. 24, par. 29 kaj 34. – La Trad.
132 DUA PARTO – ÆAPITRO I
imagis al si senkorpajn estulojn kun materia formo kaj atributoj,kiuj prezentus ties bonajn kaj malbonajn kvalitojn.Tial, la antikvuloj, dezirante personigi la tempon, pentris øinkiel maljunulon kun falæilo kaj sablohorloøo; øin reprezentikiel junulon, estus sensenca¼o; same okazas kun la alegoriojde Riæeco, Vero k.a. La modernuloj reprezentis la anøelojn,aý purajn Spiritojn, kiel disradiantajn figurojn, kun blankajflugiloj, emblemo de pureco; Satanon kun kornoj, ungegojkaj la atributoj de la besta naturo, emblemoj de la malnoblaj pasioj.La vulgarularo, kiu prenas la aferojn laýlitere, vidis en tiuj emblemojrealan individuon, tiel same, kiel oni iam vidis Saturnon en la alegoriode la Tempo.
ÆAPITRO II
ENKARNIØO DELA SPIRITOJ
1. Celo de la enkarniĝo.
2. Pri la animo.
3. Materialismo.
CELO DE LA ENKARNIĜO
132. Kiu estas la celo de enkarniĝo de la Spiritoj?
“Dio ordonas enkarniøon al la Spiritoj, por la celoigi ilin atingi la perfektecon; por unuj øi estas puno,por aliaj misio. Sed, por tiu perfekteco, la Spiritoj devaselporti ĉiajn sortovicojn de enkorpa ekzistado: jen, kieestas la kulpelpago. Enkarniøo havas ankaý duan celon:igi la Spiriton esti en tiaj kondiæoj, ke li plenumu sianparton en la Dia verko; por tiu plenumado li ekprenas,sur æiu planedo, veston konforman al la esenca materiode tiu planedo; kaj tiel, samtempe kiam li kunhelpas porla øenerala verko, li mem perfektiøas.”
La agado de la korphavaj estuloj estas necesa al la iradode l’universo; sed Dio, per Sia saøeco, volis, ke en tiu
agado mem ili trovu rimedon por progresi kaj alproksimiøial Li. Tiel, laý mireginda leøo de Lia Providenco, æiuj aferojformas tutan seninterrompan æenon kaj estas inter si solidarajen la Naturo.
133. Ĉu la Spiritoj, ekde sia komenco irantaj la vojonde bono, bezonas enkarniĝon?
“Æiuj estas kreataj simplaj kaj sensciaj; ili instruiøasdum la bataloj kaj æagrenoj de la enkorpa vivo. Dio, kiuestas justa, ne povus fari kelkajn feliæaj, sen suferojkaj laborado, kaj, sekve, sen meritoj.”
– Kian profiton do tiras la Spirito el tio, ke li sekvisla vojon de bono, se tia konduto ne ŝparas al li la suferojnde la enkorpa vivo?
“Li alvenos pli rapide al la supro; cetere, la suferojdum la vivo estas ofte rezultoj de la neperfekta¼oj de laSpirito; ju malpli da neperfekta¼oj li havas, des malpligrandaj estas liaj turmentoj; tiu, kiu ne estas enviema,¼aluza, avara aý ambicia, ne elportas la sekvojn de tiujmalvirtoj.”
PRI LA ANIMO
134. Kio estas animo?
“Enkarniøinta Spirito.”
– Kio estis la animo antaŭ ol kuniĝi kun la korpo?
“Spirito.”
– Ĉu animoj kaj Spiritoj estas do la sama unu?
“Jes, animoj kaj Spiritoj estas unu kaj sama afero.
134 DUA PARTO – ÆAPITRO II
Antaý ol ligiøi al korpo, la animo estas unu el la intelektajestuloj, kiuj loøas la nevideblan mondon kaj kiuj surmetasmomentan karnan envolva¼on por sin purigi kaj sininstrui.”
135. Ĉu ekzistas en la homo io alia, ol animo kajkorpo?
“Ekzistas la ligilo, kuniganta animon kun korpo.”
– Kia estas tiu ligilo?
“Duonmateria, tio estas, meznatura inter Spirito kajkorpo. Tio estas nepre necesa, por ke ili povu sin reciprokekomuniki. Øuste per tiu ligilo la Spirito influas sur lamaterion, kaj kontraýe.”
La homo konsistas do el tri esencaj partoj:
1-a: La korpo, aý materia esta¼o, simila al tiu de labestoj kaj animita de la sama vivoprincipo.
2-a: La animo, enkarniøinta Spirito, kies loøejo estasla korpo.
3-a: La meza principo, aý perispirito, duonmateriasubstanco, servanta al la Spirito kiel unua envolva¼o kaj ligantaanimon al korpo. Tiaj estas, en frukto, la øermo, la perispermokaj la þelo.
136. Ĉu la animo estas sendependa de lavivoprincipo?
“Korpo estas nura envolva¼o; ni ne æesos tionrediradi.”
– Ĉu la korpo povas ekzisti sen la animo?
“Jes; tamen, tuj kiam la korpo æesas vivi, la animoforlasas øin. Antaý la naskiøo ankoraý ne estas definitiva
ENKARNIØO DE LA SPIRITOJ 135
kuniøo de la animo kun la korpo; sed, post kiam tiukuniøo estas farita, la morto de la korpo disþiras la ligilojn,kiuj øin tenas æe la animo, kaj æi tiu øin forlasas.La organa vivo povas vivigi senaniman korpon, sed laanimo ne povas loøi korpon sen organa vivo.”
– Kio estus nia korpo, se animo ne estus ligita al ĝi?
“Senintelekta amaso da karno, æio, kion vi volas, keøi estu, sed neniel homo.”
137. Ĉu unu sola Spirito povas samtempe enkarniĝien du homojn?
“Ne; la Spirito estas nedividebla, kaj tial li ne povasanimi samtempe du homojn”. (Vidu, en la “Libro de laMediumoj”, la æapitron: Dukorpeco kaj transfiguriĝo.)
138. Kia ni juĝu la opinion de homoj, kiuj konsiderasla animon kiel la principon de la materia vivo?
“Tio estas demando pri vortoj; ni ne okupiøas pritio: komencu komprenante vin reciproke.”
139. Iuj Spiritoj, kaj, antaŭ ili, iuj filozofoj, difinisla animon: fajrero, eliøinta el la granda Tuto; kial tianeakordo?
“Estas tie nenia neakordo; tio dependas de la sencode vortoj. Kial vi ne havas unu vorton por æiu ideo?”
La vorto animo estas uzata por tre malsimilaj aferoj.Kelkaj tiel nomas la vivoprincipon, kaj, laý æi tiu signifo,estas øuste diri, metafore, ke animo estas ia fajrero, eliøinta el lagranda Tuto. Æi tiuj lastaj vortoj vidigas la universanfonton de la vivoprincipo, el kiu æiu estulo prenasiun parton kaj kiu revenas al la fluidmaso post la morto.
136 DUA PARTO – ÆAPITRO II
Tia ideo neniel forpuþas tiun pri iu morala esta¼o aparta, nedependa dela materio, konservanta sian individuecon. Øuste tiu esta¼o estas ankaýnomata animo, kaj, laý æi tiu signifo, oni povas diri, ke animo estasenkarniøinta Spirito. Donante pri la animo malsamajn difinojn, la Spiritojparolis laý la senco, kiun ili atribuas al tiu vorto, kaj laý la teraj ideoj,de kiuj ili estis ankoraý influataj. Tio estas rezultato de lanesufiæeco de la homa lingvo, kiu ne posedas unu vorton poræiu ideo; de tio venis granda nombro da eraroj kaj diskutoj:jen kial la Superaj Spiritoj diras, ke ni penu unue precizigila signifon de niaj vortoj.*
140. Kion ni pensu pri la teorio, asertanta, ke laanimo estas disdividita en tiom da partoj, kiom damuskoloj, kaj ke tiel ĝi direktas ĉiun el la funkciojde la korpo?
“Tio ankoraý dependas de la signifo, laý kiu oniprenas la vorton animo ; se oni øin konsideras kiel lavivofluida¼on, tiu teorio estas øusta; se kiel la enkarniøintanSpiriton, oni eraras. Ni diris, ke la Spirito estasnedividebla; øi komunikas movon al la organoj pere dela intera fluida¼o, tamen sen diseriøo.”
– Malgraŭ tio, kelkaj Spiritoj donis tiun difinon...
“La seninstruaj Spiritoj povas preni la efikon porla kaýzo.”
La animo agas pere de la organoj, kaj æi tiuj funkciasper la vivofluida¼o, kiu sin dividas inter ili, pli abunde æetiuj, kiuj estas la centroj de movoj. Sed tiu æi klarigo nepovas konveni al animo konsiderata kiel Spirito, kiu loøas lakorpon dum la vivo kaj kiu forlasas la korpon æe la morto.
ENKARNIØO DE LA SPIRITOJ 137
* Vidu, en la Enkonduko, § 11, la klarigon pri la vorto animo.
141. Ĉu estas io vera en la opinio, ke la animo estasekstera kaj ĉirkaŭas la korpon?
“La animo ne estas entenata en la korpo, kiel birdoen kaøo; øi disradias kaj sin manifestas ekstere, kiellumo tra vitra globo, aý kiel sono æirkaý sona centro;nur laý æi tiu senco oni povas diri, ke la animo estasekstera, sed, neniel, ia envolva¼o de la korpo. La animoposedas du envolva¼ojn, el kiuj unu, subtila, malpeza,kiun vi nomas perispirito; la dua, maldelikata, materia,peza – la korpo. La animo estas la centro de tiuj æienvolva¼oj, kiel øermo en la kerno; tion ni jam diris.”
142. Kion pensi pri tiu alia teorio, laŭ kiu la animo,ĉe la infano, iom post iom kompletiĝas en ĉiufazo de la vivo?
“La Spirito estas unu sola; øi estas elfarita tiel enla infano, kiel en la matura homo; kio elvolviøas kajfariøas kompleta, tio estas la organoj aý iloj de lamanifestiøoj de la animo. Tio estas ankaý preni la efikonpor la kaýzo.”
143. Kial ĉiuj Spiritoj ne same difinas la animon?
“Ne æiuj estas sufiæe instruitaj pri æi tiu temo;kelkaj ankoraý tro malmulte progresis, ke ili komprenusabstraktajn aferojn; ili estas, kiel viaj infanoj; aliajestas pseýdo-kleruloj, pedante parolantaj por imponi alla simpluloj: io simila okazas inter la homoj. Krom tio,la kleraj Spiritoj mem povas esprimi sian penson pervortoj, kiuj, kvankam malsamaj, havas esence egalanvaloron, precipe tiam, kiam temas pri aferoj, kiujn via lingvo nepovas klare reprezenti; tiam, ili bezonas uzi figurojn kajkomparojn, kiujn vi eble prenas erare por la realo.”
138 DUA PARTO – ÆAPITRO II
144. Kion ni komprenu kiel animon de la mondo?
“La universan principon de la vivo kaj de la intelekto,kie naskiøas la individuecoj. Sed la homoj, kiuj uzas tiujnvortojn, ofte ne sin mem komprenas. La vorto animo estas tielelasta, ke æiu povas øin interpreti laý sia bontrovo. Oni jam iafojekredis la Teron animhava; ni devas per tio kompreni la aron dela sindonaj Spiritoj, kiuj gvidas viajn agojn sur la bona vojo, kiamvi ilin obeas, kaj kiuj estas kvazaý vicestroj de Dio æe viaplanedo.”
145. Multaj antikvaj kaj modernaj filozofoj longantempon diskutadis pri la psikologia scienco: kial iline atingis la veron?
“Tiuj homoj estis la pioniroj de la eterna spiritismadoktrino; ili preparadis la vojojn. Ili estis homoj, kaj povis erari,æar ili prenis siajn proprajn ideojn por la lumo; sed iliaj erarojmem utilas por elstarigi la veron, æar tiuj eraroj elmontras la porkaj la kontraý; cetere, inter tiuj eraroj troviøas grandaj vera¼oj,kiujn vi komprenos per kompara studado.”
146. Ĉu la animo okupas ian difinitan, limigitan lokon enla korpo?
“Ne, tamen øi estas precipe en la kapo de l’grandajgenioj, en tiu de æiuj, kiuj intense pensadas; kaj en la koro detiuj, kiuj forte sentas kaj kies agoj celas al la homaro.”
– Kion ni pensu pri la opinio de personoj, kiuj lokas laanimon en ian vivocentron?
“Tio signifas, ke la Spirito loøas precipe en tiu parto de viaorganismo, æar al tiu parto venas æiaj sentoj. La personoj, kiujlokas øin en la punkton, de ili rigardatan kiel centron de lavivoforto, konfuzas øin kun la vivofluida¼o aý vivoprincipo. Oni
ENKARNIØO DE LA SPIRITOJ 139
tamen povas diri, ke la sidejo de la animo troviøas precipe en laorganoj, servantaj por la intelektaj kaj moralaj manifestiøoj.”
MATERIALISMO
147. Kial la anatomiistoj, la fiziologiistoj kaj ĝenerale, lahomoj, kiuj enprofundiĝas en la naturajnsciencojn, sin preskaŭ ĉiam lasas treni enmaterialismon?
“Fiziologiisto pri æio konkludas el tio, kion li vidas.Fiereco de la homoj, kiuj vante kredas, ke ili æion scias,kaj kiuj ne konsentas, ke io kuþas for de ilia komprenpovo!Ilia scio faras ilin tromemfidaj; ili pensas, ke la Naturo havasneniajn sekretojn por ili.”
148. Ĉu ne estas ja bedaŭrinde, ke materialismoestas sekvo de studoj, kiuj, kontraŭe, devus montrial la homo la superecon de la Intelekto reganta lamondon? Ĉu oni de tio konkludu, ke tiuj studojestas danĝeraj?
“Ne estas vero, ke materialismo estas sekvo de tiujstudoj: tia falsa konkludo estas tirata de la homo, æartiu æi povas misuzi æion, eæ la plej bonajn aferojn. Kromtio, la nenio teruras ilin pli, ol kiel ili deziras kredigi;tiaj fortaj spiritoj estas pli fanfaronaj ol kuraøaj. Multajestas materialistoj, æar ili trovas nenion, kio povus plenigila abismon, malfermitan antaý iliaj okuloj; proponu alili ankron por sinsavo, kaj vi vidos ilin al øi plej avidealkroæiøi.”
Pro stranga eraro de la intelekto, kelkaj personoj vidasen la organaj estuloj nur la agadon de la materio kaj al æi
140 DUA PARTO – ÆAPITRO II
tiu atribuas æiajn niajn agojn. Ili vidas en la homa korponenion alian ol ian elektran maþinon; ili studis la mekanismonde la vivo nur tra la funkciado de la organoj; ili vidis, keøi ofte estingiøas pro la nura rompiøo de iu fadeno, kajnenion vidis krom tiu fadeno; ili ekzamenis, æu io ankoraýrestas, kaj trovante nur materion – nun inertan –, nevidante ian animon forflugi kaj ne povante øin palpi, ili dokonkludis, ke æio kuþis en la proprecoj de l’materio kaj, sekve,ke post la morto restas nur penso nula. Bedaýrindakonsekvenco, se tiel estus; la homo havus fundamenton por pensiekskluzive pri si mem kaj por meti super æion la kontentigonde la materiaj øuoj; æiuj sociaj ligiloj disrompiøus, kajpereus fatale la plej sanktaj amoj. Feliæe, tiaj ideoj tutene estas øeneralaj; oni povas eæ diri, ke ili ampleksas tremalgrandan rondon kaj estas nur individuaj opinioj, æar ilinenie formis ian doktrinon. Socio fondita sur tiaj bazojenhavus en si mem la øermon de dissolviøo, kaj øiaj anojbaldaý sin disbuæus reciproke, kiel sovaøaj bestoj.
La homo havas instinkte la penson, ke por li æio neforfiniøas kun la vivo; li sentas timegon antaý la nenio; vaneli penas stari kontraý la penso pri sia estonteco: kiam alvenasla ekstrema momento, malmultaj estas tiuj, kiuj ne demandassin mem, kio ili fariøos, æar la ideo lasi la vivon senreveneestas iel frakasa. Kiu, efektive, povus rigardi indiferenteabsolutan, eternan disiøon je æio, kion li amis? Kiu, sen iaterursento, povus vidi malfermiøi, antaý liaj okuloj, lasenmezuran abismon de la nenio, kien estus entombigitaj poreterne æiaj liaj kapabloj, æiuj liaj esperoj, kaj diri al si mem:Nu! Post mi, nenio, nenio krom la malplena¼o; æio senhelpeelfiniøas; post kelkaj tagoj mia persono forviþiøos de lamemoro de miaj postvivantoj; tre rapide malaperos æia paþosignode mia irado sur la Tero; eæ la bono, kiun mi disdonis, estosforgesita de la sendankuloj, kiujn mi helpis; kaj ekzistos nenio,por kompensi miajn penojn, ekzistas nenia alia perspektivo
ENKARNIØO DE LA SPIRITOJ 141
ol jena: mia korpo dentskrapata de vermoj!
Æu tiu æi bildo ne estas iel terura kaj glacia? La religioinstruas, ke tiel ne povas okazi kaj la prudento tion konfirmas;sed tiu estonta ekzistado – nebuleca kaj nepreciza– havas nenion, kio kontentigus nian amon al la certeco;jen, kio æe multaj naskas dubon. Ni havas animon, sed kioestas tiu animo? Æu øi havas ian formon, ian ajn aspekton?Æu øi estas difinita aý nedifinita esta¼o? Iuj diras, ke øiestas blovo de Dio, aliaj fajrero, aliaj parto de la grandaTuto, la principo de la vivo kaj de la intelekto; sed, kianprofiton havigas al ni æio æi? Kio helpas nin, ke ni havasanimon, se, post æi tiu vivo, øi disfandiøas en la senlimaspaco, kiel la akvogutoj de oceano? Æu la perdo de l’ individuecone egalvaloras al la nenio? Oni diras ankaý, ke øiestas nemateria; sed io nemateria ne povas havi difinitajnampleksojn: por ni øi estas nenio. La religio instruas, keni estos feliæaj aý malfeliæaj, laý la bono aý la malbono,kiun ni faris; sed kia estas tiu feliæo, nin atendanta enla sino de Dio? Æu øi estas la beateco, la eterna adorado,dum kiu ni havas nenian alian okupon, ol eldiri laýdojn alla Kreinto? Æu la flamoj de l’infero estas reala¼o aý figuro?La eklezio mem donas al øi æi tiun lastan sencon; en kiodo konsistas la suferoj en la infero? Kie situacias tiuturmentejo? Unuvorte: kion oni faras kaj vidas en tiu mondo,nin æiujn atendanta? Oni diras, ke neniu el tie iam revenis,por ion sciigi. Tio estas eraro; la misio de Spiritismo estasøuste, klarigi al ni tiun estontecon, ebligi al ni, øis certagrado, øin tuþi per la fingro kaj vidi per la okuloj, jam neper rezonado, sed per faktoj.
Dank’al la komunika¼oj de la Spiritoj, tiu estonteco jamne estas ia supozo, ia probabla¼o, kiun æiu povas mem fantazii, kiun lapoetoj beligas per siaj fikcioj aý ornamas per trompaj alegoriaj imagoj;tiu estonteco estas evidenta reala¼o, æar la transtombaj estuloj mem
142 DUA PARTO – ÆAPITRO II
ENKARNIØO DE LA SPIRITOJ 143
venas al ni priskribi sian situacion kaj diri, kion ili faras; kaj tiel, iliebligas al ni, se oni povas tiel diri, æeesti æiujn okazetojn de ilia novavivo kaj antaýscii nian neeviteblan sorton, laý niaj meritoj. Æu estas entio io kontraýreligia? Male, æar la nekredemuloj tie trovaskredon, kaj la timemuloj refreþigilon por sia fervoro kajfido. Spiritismo estas do la plej pova helpanto de la religio;kaj, se øi ekzistas, tion permesas Dio, por ke øi revigliguniajn esperojn þanceliøantajn kaj rekonduku nin sur la vojonde bono per la perspektivo de la estonteco.
ÆAPITRO III
REVENO EL LAENKORPA VIVO ALLA SPIRITA VIVO
1. La animo post la morto; ĝia individueco. La eternavivo.
2. Disiĝo de la animo je la korpo.
3. Spirita konsterniteco.
LA ANIMO POST LA MORTO; ĜIA INDIVIDUECO.LA ETERNA VIVO.
149. Kio fariĝas la animo ĉe la momento de lamorto?
“Øi fariøas denove Spirito, tio estas, øi revenas alla mondo de la Spiritoj, kiun øi iam provizore forlasis.”
150. Ĉu la animo konservas sian individuecon post lamorto?
“Jes, øi neniam perdas sian individuecon. Kio do øiestus, se øi ne konservus tiun proprecon?”
– Kiel la animo pruvas sian individuecon, se ĝi jamne havas sian materian korpon?
“La animo konservas ankoraý fluida¼on, øian propra¼on,kiun øi prenas el la atmosfero de sia planedo kajkiu donas al øi la aspekton de øia lasta enkarniøo, nomela perispiriton.”
– Ĉu la animo kunportas nenion el ĉi tiu mondo?
“Nenion pli ol la memoron kaj la deziron transiri enpli bonan mondon. Tiu memoro estas plena de dolæeco aý deamareco, laý tio, kiel la animo uzis sian vivon;ju pli pura øi estas, des pli bone øi komprenas la vanteconde tio, kion øi lasis sur la Tero.”
151. Kion ni pensu pri la opinio, laŭ kiu la animo,post la morto, revenas al la universa tuto?
“Æu la aro de la Spiritoj ne formas unu tuton? Æu tione estas tuta mondo? Kiam vi troviøas en kunsidantaro,vi estas parto de tiu kolekto kaj tamen vi æiam konservasvian individuecon.”
152. Kian pruvon ni povas ricevi pri la individuecode la animo post la morto?
“Æu vi ne havas tiun pruvon per la komunika¼oj,kiujn vi ricevas? Se vi ne estas blindaj, vi vidos; se vine estas surdaj, vi aýdos, æar tre ofte parolas al vi iuvoæo, kiu malkaþas la æeeston de iu estulo æe vi.”
La homoj, kiuj pensas, ke æe la morto la animo revenasal la universa tuto, eraras, se, tiel dirante, ili opinias, ke,simila al akvoguto falanta en oceanon, la animo perdas sianindividuecon; tamen ilia opinio estas øusta, se ili konsideras
146 DUA PARTO – ÆAPITRO III
la universan tuton kiel la aron de la senkorpaj estuloj, æarunu el la elementoj de tiu aro estas æiu animo aý Spirito.
Se la animoj estus kunmiksitaj en la maso, ili havusdo la kvalitojn de la tuto, kaj nenio ilin distingus unujn de laaliaj; ili ne havus intelekton nek kvalitojn proprajn; tamenni vidas, kontraýe, ke en æiuj siaj komunika¼oj ili elmontraskonscion pri sia memo kaj apartan volon. La nekalkulebladiverseco, kiun ili prezentas el æiuj vidpunktoj, estas ja lalogika sekvo de iliaj individuecoj. Se post la morto ekzistusla tiel nomata granda Tuto, kiu ensorbus en si la individuojn,tiu Tuto estus do unuforma, kaj la komunika¼oj, kiujn niricevus el la nevidebla mondo, estus sekve identaj. Sed, æarsin manifestas al ni estuloj bonaj kaj malbonaj, kleraj kajneinstruitaj, feliæaj kaj malfeliæaj; kun æiaj karakteroj, tioestas, gajaj kaj malgajaj, frivolaj kaj seriozaj, k.a.; tial,estas evidente, ke ili estas malsamaj estuloj.
La individueco ankoraý plievidentiøas tiam, kiam tiujestuloj pruvas sian identecon per nepridiskuteblaj signoj,per konfirmeblaj personaj detaloj rilataj al ilia surtera vivo; tiu identecone povas esti pridubata, kiam ili aperas al ni videble. La individueco dela animo estis al ni instruata teorie, kiel sankta dogmo; Spiritismo øinfaras memevidenta kaj, se tiel diri, materia.
153. Laŭ kiu senco devas esti komprenata la eternavivo?
“La eterna vivo estas tiu de la Spirito; tiu de lakorpo estas nedaýra kaj pasema. Kiam la korpo mortas,la animo revenas en la eternan vivon.”
– Ĉu ne estus pli ĝuste nomi eterna vivo la vivonde la puraj Spiritoj, de tiuj, kiuj, atinginte la perfektecon,jam ne devas elporti provojn?
REVENO EL LA ENKORPA VIVO AL LA SPIRITA VIVO 147
“Tiu estas, prefere, la eterna feliæo; sed tio estasnura demando pri vortoj; nomu la aferojn tiel, kiel vivolos, kondiæe, ke vi interkompreniøu.”
DISIĜO DE LA ANIMO JE LA KORPO
154. Ĉu la disiĝo de la animo je la korpo estasdolora?
“Ne; ofte la korpo suferas pli multe dum la vivool æe la momento de la morto; la animo neniel partoprenasen tio. La suferoj, kiujn oni iafoje elportas æe la momentode la morto, estas ĝuado por la Spirito, kiu vidas tielveni la finon de sia ekzilo.”
Æe la natura morto, kiu okazas sekve de elæerpiøo dela organoj, kaýzata de maljuneco, la homo preterkonscie forlasas lavivon; li estas kvazaý lampo estingiøanta pro manko de oleo.
155. Kiel fariĝas la disiĝo de la animo je la korpo?
“Kiam rompiøis la ligiloj, øin tenantaj æe la korpo,la animo forliberiøas.”
– Ĉu la disiĝo okazas subite? Ĉu estas ia klaredifinita limo inter vivo kaj morto?
“Ne; la animo malligiøas iom post iom kaj ne liberiøaskvazaý enkaøigita birdo, subite redonita al libereco.Tiuj du statoj tuþas unu alian kaj konfuziøas; tiel, laSpirito iom post iom malimplikiøas el siaj ligiloj; ĉi tiujmalstreĉiĝas, ne, ĝustadire, ŝiriĝas.”
Dum la vivo la Spirito estas ligita al la korpo per siaduonmateria envolva¼o – la perispirito; la morto estas detruonur de la korpo, kaj ne de tiu dua envolva¼o, kiu disiøas
148 DUA PARTO – ÆAPITRO III
de la korpo, kiam tie æesas la organa vivo. La observadopruvas, ke, æe la momento de morto, la liberiøo de la perispiritone estas tuj kompleta; øi okazas laýgrade kaj pli aýmalpli rapide, laý la individuo; æe kelkaj tiu liberiøo estastre rapida, kaj oni povas diri, ke la momento de la mortoestas ankaý tiu de la liberiøo, kun intertempo de kelkajhoroj; æe aliaj, precipe æe tiuj, kies vivo estis tre materiecakaj voluptama, tiu ellaso estas tre malrapida kaj daýrasiafoje tagojn, semajnojn kaj eæ monatojn; tio tamen ne signifas,ke en la korpo ankoraý restas ia vivoforto, aý ke revenoal la vivo estas ebla, sed nuran inklinon reciprokan inter lakorpo kaj la Spirito; tiu inklino estas æiam proporcia alla graveco, kiun, dum la vivo, la Spirito alligis al la materio.Estas, en efektiveco, logike kompreni, ke, ju pli la Spiritoidentiøas kun la materio, des pli malfacile li øin forlasas; kajke la intelekta kaj morala aktiveco, la nobleco de la pensoj,estigas ian komencon de liberiøo eæ dum la vivo de l’korpo:kiam la morto alvenas, tiam la liberiøo okazas preskaý tuj.Jen la rezultato de studoj, faritaj æe æiuj individuoj, observitajen la momento de ilia morto.
Tiuj observoj ankoraý pruvas, ke la ligiteco, en iuj individuoj,inter animo kaj korpo, estas iafoje tre peniga, æarla Spiritoj povas eksenti timegon de malkomponiøo. Æi tiuokazo estas escepta kaj propra al iuj manieroj vivi kaj al iujmanieroj morti; øi sin prezentas æe kelkaj memmortigintoj.
156. Ĉu la definitiva disiĝo de la animo je la korpopovas efektiviĝi antaŭ la absoluta ĉeso de laorgana vivo?
“Æe la agonio, la animo kelkafoje jam forlasis lakorpon; al æi tiu restas nur la organa vivo. La homo jam nekonscias pri si kaj tamen ankoraý restas al li vivbloveto.
La korpo estas maþino, kiun la koro funkciigas; øi ekzistas
REVENO EL LA ENKORPA VIVO AL LA SPIRITA VIVO 149
dum la koro cirkuligas la sangon en la vejnoj, kaj portio øi ne bezonas animon.”
157. Ĉu, en la momento de la morto, la animo havasian aspiron aŭ ekstazon, kiu igas ĝin duonvidi lamondon, kien ĝi estas transironta?
“Ofte la animo sentas, ke kvazaý þiriøas la ligiloj,øin tenantaj æe la korpo; ĝi tiam kiel eble klopodas porilin tute ŝiri. Jam parte liberigite el la materio, øi vidasla estontecon, etendiøantan antaý øi, kaj anticipe øuasla staton de Spirito.”
158. Ĉu la ekzemplo pri la raŭpo, kiu unue treniĝassur la tero, poste sin enfermas en la krizalidon enstato de ŝajna morto, post kiu ĝi renaskiĝas porbrila ekzistado, povas havigi al ni ian ideon pri lasurtera vivo, la tombo kaj, fine, nia novaekzistado?
“En malgrandaj mezuroj. La figuro estas bona;tamen ne prenu øin laýlitere, kiel vi tiel ofte faras.”
159. Kian impreson ricevas la animo ĉe la momento,kiam ĝi konstatas, ke ĝi estas jam en la mondode la Spiritoj?
“Tio dependas; se vi faris malbonon kun la deziroøin fari, vi tuj, æe la unua momento, forte hontas pro tio.Por justulo, estas malsame: lia animo sentas sin kvazaýsenigita de granda pezo, æar øi timas neniun rigardon,kiu øin ekzamenus.”
160. Ĉu la Spirito tuj renkontas la personojn, kiujnli konadis sur la Tero kaj kiuj mortis pli frue?
150 DUA PARTO – ÆAPITRO III
“Jes, laý la estimo reciproka; ofte ili venas lin akceptiæe lia eniro en la mondon de la Spiritoj kaj lin helpasdemeti la materiajn vindojn; li ankaý renkontas denovemultajn konatojn, kiujn li jam de longe ne vidis dum siarestado sur la Tero; li vidas tiujn, kiuj erarvagadas, kaj irasvizite al la fratoj ankoraý enkarniøintaj.”
161. Ĉe la perforta kaj akcidenta morto, tiam, kiamla organoj ankoraŭ ne estas malfortiĝintaj pro laaĝo aŭ pro malsanoj, ĉu la disiĝo de la animo kajla ĉeso de la vivo estas samtempaj?
“Ordinare tiel estas; sed, æe æiuj okazoj, la tempointer la du okazoj estas tre mallonga.”
162. Ĉu post senkapigo, ekzemple, la homo konservas,dum kelkaj momentoj, la konscion pri si?
“Ofte li øin konservas kelkajn minutojn, øis laorgana vivo tute estingiøos. Sed ankaý, aliajn fojojn, liamaltrankvileco pri la morto igas lin perdi sian konscionantaý la momento de la ekzekuto.”
Temas æi tie pri la konscio, kiun la kondamnito povas
havi pri si mem kiel homo kaj pere de siaj organoj, ne kiel
Spirito. Se li ne perdis la konscion antaý la ekzekuto, li
tamen povas øin konservi dum malmultaj momentoj, kiuj
nepre forpasas, kiam æesas la organa vivo de la cerbo; sed
tio ne signifas, ke la perispirito estas tute liberigita el la
korpo; kontraýe, æe æiuj okazoj de perforta morto, tio estas,
kiam la morto ne estas sekvo de la iompostioma estingiøo
de la vivofortoj, la ligiloj, kunigantaj la korpon kun la perispirito,
estas pli persistaj, kaj malpli rapida la kompleta liberiøo.
REVENO EL LA ENKORPA VIVO AL LA SPIRITA VIVO 151
SPIRITA KONSTERNITECO
163. Ĉu la animo, forlasinte la korpon, havas tujankonscion pri si mem?
“Tujan konscion ne øuste; øi kelkan tempon restasen konsterniteco.”
164. Ĉu ĉiuj Spiritoj sentas, samgrade kaj dum lasama tempo, la konsternitecon, kiu sekvas ladisiĝon de la animo je la korpo?
“Ne; tio dependas de ilia ordo en la hierarkio. LaSpirito, kiu estas jam purigita, preskaý tuj konstatassian staton, æar li jam liberiøis el la jugo de l’ materiodum sia vivo; kontraste kun tio, voluptama homo, kieskonscienco ne estas pura, konservas dum multe pli datempo la impreson pri la materio.”
165. Ĉu la konado de Spiritismo iel influas la pli aŭmalpli longan daŭradon de la konsterniteco?
“Spiritismo øin forte influas, æar la Spirito jamantaýe komprenis sian situacion; sed la farado de bonokaj la bona konscienco tion multe pli forte influas.”
Æe la momento de la morto, æio estas komence konfuzo:la animo bezonas iom da tempo por sin orienti; øi estaskvazaý perpleksa, en la stato de iu homo, kiu vekiøus deprofunda dormado kaj penus al si klarigi sian situacion.La klareco de la ideoj kaj la memoro pri la pasinteco revenasal øi laý tio, kiel malpliiøas la influo de la materio,kiun øi ¼us forlasis, kaj kiel disbloviøas la kvazaýa nebulo,malklariganta øiajn pensojn.
La tempo de konsterniteco, sekvanta la morton, estastre diversa: øi povas daýri kelkajn horojn, monatojn, eæ multajn
152 DUA PARTO – ÆAPITRO III
jarojn. La Spiritoj, por kiuj øi estas malplej longa, estastiuj, jam en vivo sin identigintaj kun sia estonta stato, æarili tuj komprenas sian situacion.
Tiu konsterniteco prezentas apartajn cirkonstancojn, laýla karaktero de la individuoj kaj, precipe, laý la speco demorto.
Æe la perfortaj mortoj, per memmortigo, ekzekuto,akcidento, apopleksio, vundoj k.a., la Spirito estas surprizita,forte ekmiras, kaj ne kredas la morton; tiun iluzion li tenaspersiste; kvankam li vidas la korpon kaj scias, ke øi estaslia, li ne komprenas, kial li estas for de øi; li seræas siajnkarulojn, parolas al ili kaj ne komprenas, kial ili ne atentaslin. Tiu iluzio daýras øis la plena disiøo de la perispirito.Nur tiam, la Spirito rekonas sin mem kaj ekscias, ke li jamne apartenas al la rondo de l’ surteraj vivantoj. Tiufenomeno estas facile klarigebla. Surprize trafite de la morto,la Spirito estas konfuzita pro la abrupta þanøo, okazinta enli; por li, morto estas ankoraý sinonimo de eldetruo, de nuligo,kaj, æar li pensas, vidas kaj aýdas, tial li kredas, ke li neestas mortinta. Pligrandigas lian iluzion tio, ke li vidas sinkun ia korpo, kiu, laý la formo, estas simila al la antaýa,sed kies eterecan strukturon li ankoraý ne havis tempon porstudi; li opinias tiun korpon solida kaj kompakta, kiel launua; kaj, kiam oni atentigas lin al tio, li miras, ke li ne povas sin palpi.Tiu fenomeno estas analoga al tiu, kiu okazas kun la nespertajsomnambuloj, kiuj ne kredas, ke ili estas dormantaj. Por tiuj, ladormado estas sinonimo de æeso de funkciado de la kapabloj; nu, æarili vidas kaj pensas libere, tial ili kredas, ke ili ne dormas. Iuj spiritojprezentas æi tiun aspekton, eæ tiam, kiam la morto ne venis abrupte;sed tiu aparta okazo estas pli ofta æe tiuj, kiuj, kvankammalsanaj, ankoraý ne pensis pri morto. Oni tiam vidas lakuriozan spektaklon, ke iu Spirito æeestas siajn proprajnfunebrajn ceremoniojn, kiel se tiuj æi koncernus alian personon,kaj pri tio li parolas kvazaý pri afero, kiu lin ne tuþas, øis
REVENO EL LA ENKORPA VIVO AL LA SPIRITA VIVO 153
154 DUA PARTO – ÆAPITRO III
la momento, kiam li komprenas la veron.
La konsterniteco, sekvanta la morton, estas neniel penigapor virta homo: por æi tiu øi estas trankvila kaj tute similaal la impreso post normala vekiøo. Sed por tiu, kies konsciencone estas pura, la konsterniteco estas plena de angorokaj maltrankvileco, kiuj pliiøas laýmezure, kiel li sin rekonas.
Æe la okazoj de kolektiva morto, estas observate, ke neæiuj, samtempe mortintaj, æiam tuj vidas unuj la aliajn. Ensia konsterniteco, æiu iras iun direkton kaj atentas nur tiujn,kiuj lin aparte interesas.
ÆAPITRO IV
PLURECO DE LAEKZISTADOJ
1. Pri la reenkarniĝo.
2. Justeco de la reenkarniĝo.
3. Enkarniĝo en diversaj mondoj.
4. Iompostioma transmigrado.
5. Sorto de la infanoj post la morto.
6. Seksoj de la Spiritoj.
7. Parenceco, genealogia deveno
8. Fizikaj kaj moralaj similaĵoj.
9. Denaskaj ideoj.
PRI LA REENKARNIĜO
166. Kiel la animo, ankoraŭ ne atinginta la perfektecon dum la enkorpa vivo, povaskompletigi sian elpuriĝon?
“Per tio, ke øi sin submetas al la provo de novaekzistado.”
– Kaj, kiel ĝi plenumas tiun novan ekzistadon? Ĉuper sia aliiĝo, kiel Spirito?
“Per plipuriøo, la animo sendube trapasas ian aliiøon,sed por tio øi bezonas la provon de enkorpa vivo.”
– Ĉu la animo havas do plurajn enkorpajn ekzistadojn?
“Jes, ni æiuj havas multe da ekzistadoj. La homoj,asertantaj al vi ion kontraýan, volas tenadi vin en nescieco,en kiu ili mem troviøas: jen ilia deziro.”
– Ŝajnas, ke de tio rezultas, ke la animo, forlasintela korpon, ekprenas alian; alivorte, ke ĝi eniĝas en novankorpon; ĉu ni tiel komprenu tiun principon?
“Evidente.”
167. Kiu estas la celo de la enkarniĝo?
“La kulpelaæeto, la grada pliboniøo de la homaro;sen tio, kie estus justeco?”
168. Ĉu la nombro de la enkorpaj ekzistadoj estaslimigita, aŭ ĉu la Spirito eterne reenkarniĝas?
“Kun æiu nova ekzistado la Spirito faras unu paþonantaýen sur la vojo de l’ progresado; sed, seniøinte jeæiaj malpura¼oj, li ne plu bezonas la provojn de enkorpavivo.”
169. Ĉu la nombro de la enkarniĝoj estas la samapor ĉiuj Spiritoj?
“Ne; Spirito, kiu rapide iras, þparas al si multe daprovoj. Tamen tiuj sinsekvaj enkarniøoj estas æiam tremultenombraj, æar la progresado havas nenian limon.”
156 DUA PARTO – ÆAPITRO IV
170. Kio fariĝas la Spirito post sia lasta enkarniĝo?
“Feliæega Spirito; li estas Spirito pura.”
JUSTECO DE LA ENKARNIĜO
171. Sur kio sin bazas la dogmo de reenkarniĝo?
“Sur la justeco de Dio kaj sur la revelacio, æar, kielni diris, bona patro æiam lasas al siaj idoj pordonmalfermitan al la pento. Æu la prudento ne diras al vi, keestus nejuste rifuzi por æiam la eternan feliæon al tiuj,de kiuj ne dependis ilia pliboniøo mem? Æu æiuj homojne estas idoj de Dio? Nur æe la egoistoj sin trovas lamaljusteco, la necedema malamo kaj la nepardoneblajkrimoj.”
Æiuj spiritoj inklinas al perfekteco, kaj Dio liveras al ilila rimedojn øin atingi per la provoj de la enkorpa vivo; perSia justeco, Li donas al ili la eblon fari, en novaj ekzistadoj,tion, kion ili ne povis fari aŭ elplenumi ĉe unua provo.
Ne harmonius kun la justeco, nek kun la boneco de Dio,forpuþi por æiam tiujn, kies pliboniøo eble renkontis barojn,nedependajn de ilia volo kaj devenantajn de la medio mem,en kiu ili troviøas. Se la sorto de la homo estus neþanøeblefiksita post la morto, Dio do ne taksus æies agojn per samapesilo kaj ne traktus æiujn senpartie.
La doktrino pri la reenkarniøo, tio estas, tiu, laý kiuestas konsentataj pluraj sinsekvaj ekzistadoj al la homo, estasla sola konforma al la ideo, kiun ni faras pri la justecode Dio rilate al la homoj starantaj sur malsupera moralanivelo; la sola, kiu povas klarigi al ni la estontecon kajfirmigi niajn esperojn, æar øi havigas al ni la rimedon porelpago de niaj eraroj per novaj provoj. Tion la prudentomontras kaj la Spiritoj instruas al ni.
PLURECO DE LA EKZISTADOJ 157
La homo, konscianta pri sia nesupereco, trovas en ladoktrino pri reenkarniøo konsolantan esperon. Se li kredasla justecon de Dio, li do ne devas esperi, ke Dio donos al lipozicion egalan al tiu de la homoj, kiuj faris pli ol li; sed laideo, ke tiu nesupereco ne por æiam malebligas al li ricevila superegan bonon, kiun li povos ricevi per novaj klopodoj,subtenas lin kaj revigligas lian kuraøon. Kiu, æe la fino desia vojo, ne bedaýras, ke li tro malfrue akiris sperton, el kiuli jam ne povas profiti? Tiu tro malfrua sperto ne estasperdita: li øin profitos en nova vivo.
ENKARNIĜO EN LA DIVERSAJ MONDOJ
172. Ĉu ĉiuj niaj enkorpaj ekzistadoj okazas sur laTero?
“Ne æiuj; ili okazas en diversaj mondoj; tiu sur laTero ne estas la unua nek la lasta; øi estas unu el la plejmateriecaj kaj malproksimaj de la perfekteco.”
173. Ĉu la animo, en ĉiu nova enkorpa ekzistado,pasas de unu al alia mondo, aŭ ĉu ĝi povas haviplurajn ekzistadojn sur la sama globo?
“Øi povas revivi plurajn fojojn sur la sama globo,se øi ne estos sufiæe antaýeniøinta por transpasi al iusupera globo.”
– Ĉu ni do povas reaperadi plurajn fojojn sur laTero?
“Certe.”
– Ĉu ni povas reveni al la Tero post vivoj en aliaj mondoj?
“Sendube; vi eble jam vivis en aliaj mondoj, kiel
158 DUA PARTO – ÆAPITRO IV
ankaý sur la Tero.”
174. Ĉu revivi sur la Tero estas io necesa?
“Ne; sed, se vi ne progresos, vi povos iri en alianmondon ne pli bonan aý eæ pli malbonan.”
175. Ĉu oni iel profitas el sia reveno sur la Teron?
“Oni ricevas nenian apartan profiton, escepte se onivenas por iu misio, per kiu oni progresas tie, kiel en aliaajn mondo.”
– Ĉu oni ne estus pli feliĉa, restante kiel Spirito?
“Ne, tute ne; oni restus sur la sama þtupo, kaj æiujdeziras paþi al Dio.”
176. Ĉu, post sia enkarniĝo en aliaj mondoj, laSpiritoj povas enkarniĝi sur la Tero, kvankam ili ĉitie neniam vivis antaŭe?
“Jes, tiel sur la Tero, kiel en aliaj mondoj. Ĉiujmondoj estas solidaraj: kio ne fariøas en unu, tio fariøasen alia.”
– Ĉu do estas homoj, la unuan fojon vivantaj sur laTero?
“Estas multaj kaj diversgradaj.”
– Ĉu ni povus, per ia signo, scii, kiam iu spiritoaperas sian unuan fojon sur la Tero?
“Tio estus neniel utila.”
177. Ĉu, por atingi la perfektecon kaj la supereganfeliĉecon, kiu estas la celo de ĉiuj homoj, laSpirito devas trapasi la vicon de ĉiuj mondoj de la
PLURECO DE LA EKZISTADOJ 159
universo?
“Ne, æar multaj mondoj troviøas sur la samaprogresonivelo, kaj do la Spirito tie nenion lernus.”
– Kiel do oni klarigu la plurecon de ekzistadoj surla sama globo?
“Æiufoje, kiam li estas tie, la Spirito povas troviøien tre malsamaj situacioj, kiuj estos por li aliaj okazojpor lia plua spertiøo.”
178. Ĉu la Spiritoj povas vivi korpe en mondojmalsuperaj ol tiuj, kie ili jam vivis?
“Jes, tiam, kiam ili tien iras por iu progresomisio; en æitiu okazo, ili plezure ricevas la suferojn de tiu ekzistado,æar tiuj suferoj havigas al ili rimedon por ilia evoluado.”
– Ĉu tio ne povas okazi kiel puno? Ĉu ne okazas,ke ribelemaj Spiritoj estas sendataj de Dio en malsuperajnmondojn?
“La Spiritoj povas resti sur la sama nivelo, sed ilineniam returne paþas; ilia puno estas, ke ili ne antaýeniraskaj devas rekomenci la misuzitajn ekzistadojn en mediokonvena al ilia naturo.”
– Kiuj estas tiuj, devantaj rekomenci samanekzistadon?
“Tiuj, kiuj ne plenumis sian mision aý ne venkis siajnprovojn.”
179. Ĉu ĉiuj estuloj, loĝantaj ĉiun el la mondoj,havas saman gradon da perfekteco?
“Ne; okazas tiel, kiel sur la Tero; unuj estas pli,aliaj malpli progresintaj.”
160 DUA PARTO – ÆAPITRO IV
180. Ĉu, pasante de unu al alia mondo, la Spiritokonservas la intelekton, kiun li posedis?
“Sendube; intelekto ne pereas, sed la Spirito ne æiamdisponas je samaj rimedoj por øin manifesti: tio dependasde lia supereco kaj de la korpo, kiun li ekprenos.” (ViduInfluo de la organismo – æap. VII).
181. Ĉu la estuloj, loĝantaj la plurajn mondojn,havas korpojn similajn al la niaj?
“Sendube ili havas korpojn, æar estas nepre necese,ke la Spirito estu vestita per ia materio por agi sur lamaterion, sed tia envolva¼o estas pli aý malpli kruda, laýla purecogrado atingita; tie estas la diferenco inter lamondoj, kiujn ni devas sinsekve loøi: estas multe daloøejoj en la domo de nia Patro, kaj, sekve, multe da þtupojen la hierarkio de l’ perfektiøo. Kelkaj scias tion, kajpri tio konscias sur la Tero; same al aliaj tute ne okazas.”
182. Ĉu ni povas ekzakte koni la fizikan kaj moralanstaton de aliaj mondoj?
“Ni, Spiritoj, povas respondi nur laý la þtupo, kievi troviøas; tio estas, ne bone estas, ke tiajn aferojn nimalkaþu al æiuj, æar ne æiuj estas kapablaj ilin komprenikaj tiu malkaŝo multajn konfuzus.”
Proporcie kiel la Spirito plipuriøas, ankaý la korpo, kiulin vestas, alproksimiøas al la spirita naturo. La materioestas malpli densa kaj jam ne pene treniøas sur la tersupra¼o;la fizikaj bezonoj estas malpli krudaj, kaj la vivaj estulojne bezonas sin reciproke buæadi por sia nutrado. LaSpirito estas pli libera kaj havas, pri malproksimaj aferoj,perceptojn de ni nekonatajn; li vidas per la korpaj okulojtion, kion ni povas vidi nur per la penso.
PLURECO DE LA EKZISTADOJ 161
La plipuriøo de la Spiritoj portas moralan perfektiøon
al la homoj, en kiujn ili enkarniøas. La bestaj pasioj
malplifortiøas kaj egoismo cedas lokon al frateca sento. Tial,
en la mondoj superaj ol la Tero, militoj ne okazas; malamoj
kaj malkonsentoj ne havas pravon de ekzisto, æar neniu pensas
malutili sian similulon. Dank’ al intuicio pri la estonteco,
al la trankvileco, kiun al ili øuigas konscienco sen iaj
riproæoj, morto kaýzas al ili neniom da zorgo: ili vidas øin
veni sen ia timo kaj øin rigardas kiel simplan aliiøon.
Þajnas, ke la daýro de la vivo, en la mondoj, estas konforma
al la fizika kaj morala supereco, kaj tio estas ja
laýracia. Ju malpli materieca estas la korpo, des malpli
facile øi ricevas sortoþanøojn, kiuj øin malordigas; ju pli
pura estas la Spirito, des malpli da pasioj lin konsumas. Tio
estas ankoraý unu favoro de la Providenco, kiu en tiu maniero
deziras malpliigi la suferojn de la Spirito.
183. Ĉu, transirinte de unu al alia mondo, la Spiritoekvivas novan infanaĝon?
“La infanaøo estas æie nepre necesa transiøo, sednenie øi estas tiel stulta, kiel æe vi.”
184. Ĉu la Spirito rajtas elekti la mondon, kiun lidevas loĝi?
“Ne æiam; sed li povas tion peti kaj sukcesi, se li øinmeritas, æar la Spiritoj povas veni en mondojn nurkonformajn al la grado de ties progreso.”
– Se la Spirito petas nenion, kio difinas la mondon,kie li enkarniĝos?
“La grado de lia progreso.”
162 DUA PARTO – ÆAPITRO IV
185. Ĉu la fizika kaj la morala statoj de la vivajestuloj estas ĉiam la sama sur ĉiu globo?
“Ne, ankaý la mondoj estas submetitaj al la leøo deprogreso. Æiuj komenciøis kiel la via, en malsupera stato,kaj la Tero trapasos similan aliiøon; øi estos paradizo,kiam æiuj homoj estos bonaj.”
Tiel, la hodiaýaj rasoj de la Tero iam malaperos kaj
estos anstataýataj de æiam pli perfektaj estuloj; tiuj progresintaj
rasoj sekvos la nunan, same kiel æi tiu venis post aliaj
malpli alte starantaj.
186. Ĉu estas mondoj, kie la Spirito, ĉesante loĝimaterian korpon, havas kiel envolvaĵon nur laperispiriton?
“Jes; tiu envolva¼o mem fariøas tiel etereca, ke, porvi, øi kvazaý ne ekzistus; tiu estas la stato de la purajSpiritoj.”
– De tio, laŭŝajne, rezultas, ke ekzistas nenia difinitalimo inter la stato ĉe la lastaj enkarniĝoj kaj tiu de puraSpirito. . .
“Jes, tia limo ne ekzistas; la diferenco iom post iomforviþiøas kaj fariøas nesentebla, kia estas la transiøode nokto en lumtagon.”
187. Ĉu la substanco de la perispirito estas la samasur ĉiuj globoj?
“Ne; øi estas pli aý malpli etereca. Pasante de unual alia mondo, la Spirito sin tegas per la materio propra alæiu el tiuj mondoj, tiel rapide kiel fulmo.”
PLURECO DE LA EKZISTADOJ 163
164 DUA PARTO – ÆAPITRO IV
188. Ĉu la puraj Spiritoj loĝas specialajn mondojn,aŭ ĉu ili troviĝas en la universa spaco, nedevante restadi sur difinitaj globoj?
“La puraj Spiritoj loøas certajn mondojn, sed ili tiene devas restadi, kiel la homoj sur la Tero; ili povas, plibone ol la ceteraj, esti tie, kie ili volas.”*
* Laý la Spiritoj, el æiuj globoj, konsistigantaj nian planedan sistemon, la Teroestas unu el tiuj, kiuj havas fizike kaj morale malpli progresintajn loøantojn;Marso estas malsupera ol øi kaj Jupitero tre supera, el æiuj vidpunktoj. LaSuno ne estas mondo loøata de korpaj esta¼oj, sed kunvenejo de SuperajSpiritoj, kiuj el tie disradias, per la penso, al la aliaj mondoj, kiujn ili regas perede malpli alte starantaj Spiritoj; kun tiuj æi ili komunikiøas per la universafluida¼o. Laý sia fizika strukturo, la suno estus fonto de elektro; þajnas, ke æiujaliaj sunoj troviøas en identaj kondiæoj.
La volumenoj kaj la distancoj, en kiuj tiuj mondoj troviøas for de la suno, havasnenian nepran rilaton kun ilia rango, æar, se estus tiel, Venuso estus pliprogresinta ol la Tero, kaj Saturno malpli ol Jupitero.
Multaj Spiritoj, animintaj personojn konatajn sur la Tero,diris, ke ilireenkarniøis en Jupitero, unu el la mondoj plej proksimaj al la perfekteco, kajmiris, ke ili vidis, sur tiu tiel altnivela planedo, homojn, kiujn la øenerala opinio,sur la Tero, ne lokis sur la saman þtupon. Tio havas nenion surprizan, se onipripensas, ke kelkaj Spiritoj, loøantaj Jupiteron, eble estis senditaj al la Teropor misio, kiu, el la socia vidpunkto, ne havigus al ili la unuan rangon; due, ke,inter sia ekzistado sur la Tero kaj sia nuna en Jupitero, eble ili havis aliajn, perkiuj ili progresis; trie, fine, ke en tiu mondo, kiel en la nia, ekzistas pluraj gradojde disvolviøo, kaj ke inter tiuj gradoj povas esti tia distanco, kia, æe ni, intersovaøulo kaj civilizita homo. Æar iu Spirito loøas Jupiteron, de tio do ne sekvas,ke li estas sur la nivelo de la plej altaj estuloj de tiu mondo, same kiel oni nestaras nepre sur la nivelo de akademiano nur pro tio, ke oni vivas en Parizo.
La kondiæoj pri grandaøeco ankaý ne estas æie la samaj, kiaj sur la Tero,kaj la aøoj ankaý ne estas kompareblaj. La Spirito de iu persono mortinta jamde multaj jaroj diris, ke li estas enkarniøinta, de ses monatoj, en mondo, kiesnomon ni ne konas. Demandite, kian aøon li havas en tiu mondo,li respondis: “Mi ne povas kalkuli øin, æar ni ne kalkulas kiel vi; cetere, lavivmaniero ne estas la sama; oni æi tie elvolviøas multe pli rapide; tamen,
IOMPOSTIOMA TRANSMIGRADO
189. Ĉu la Spirito ĝuas plene siajn kapablojn ekdede la komenco de sia formado?
“Ne, æar la Spirito, kiel la homo, havas sian infanaøon.Æe la komenco, la Spiritoj havas nur instinktan ekzistadon,malfortan konscion pri si kaj pri siaj agoj; nur iom postiom la intelekto elvolviøas.”
190. Kia estas la stato de la animo ĉe sia unuaenkarniĝo?
“La stato de infanaøo dum la enkorpa vivo; laintelekto apenaý ekburøonas: ĝi provas sin en la vivo.”
191. Ĉu la animoj de niaj sovaĝuloj estas animojankoraŭ en infaneco?
“Relativa infaneco, sed ili estas jam elvolviøintajanimoj; ili portas pasiojn.”
– Ĉu do pasioj estas signo de evoluo?
“De evoluo, jes, sed ne de perfekteco; ili estas signode la aktiveco kaj konscio pri la memo; en la primitivaanimo, intelekto kaj konscio estas en øermostato.”
PLURECO DE LA EKZISTADOJ 165
kvankam mi estas tie jam de ses el viaj monatoj, mi povas diri, ke, rilate laintelekton, mi havas tridek jarojn laý la kalkulmaniero sur la Tero.”
Multaj analogaj respondoj estas donitaj de aliaj Spiritoj, kaj tio estas nenielneverþajna. Æu ni ne vidas sur la Tero, ke tiom da bestoj ricevas en kelkajmonatoj sian normalan disvolviøon? Kial ne okazus same al la homo en aliajsferoj? Ni rimarkigu, plie, ke la elvolviøo, kiun la surteraj homoj havas aøantetridek jarojn, eble estas nur ia infanaøo, kompare kun la kresko, kiun li devasatingi. Estas signo de forta miopeco, pri æio preni nin por tipoj de la kreita¼aro,kaj estas sur tre malaltan nivelon loki Dion, kredi, ke, krom ni, nenio ekzistas,kio estus ebla al Li.
La vivo de la Spirito, en sia tuta daýro, trapasas tiajnsamajn fazojn, kiajn ni vidas en la enkorpa vivo; li iom postiom transiras de la embriostato al la infaneco, kaj de æitiu li venas, per sinsekvaj fazoj, al la plenaøeco, kiu estasla perfekteco; estas tamen jenaj diferencoj, nome, ke li nekonas malfortiøon nek kadukecon, kiel en la enkorpa vivo;ke lia vivo, kiu havis komencon, neniam finiøas; ke li bezonasgrandegan tempon, laý nia kalkulmaniero, por pasi de la spiritainfanaøo al plena elkresko; kaj ke lia progreso ne fariøas en unu solasfero, sed en pluraj mondoj. La vivo de la Spirito konsistas do el vicoda enkorpaj ekzistadoj, el kiuj æiu estas por li okazo por unu paþoantaýen, same kiel æiu enkorpa ekzistado konsistas el vico da tagoj,en æiu el kiuj la homo pliigas sian sperton kaj instruitecon.
Sed, same kiel en la vivo de la homo kelkaj tagoj estassenfruktaj, en tiu de la Spirito kelkaj enkorpaj ekzistadoj estassenrezultaj, kiam li ne scias tiri el ili profiton.
192. Ĉu, ekde ĉi tiu vivo, per perfekta konduto,oni povas tuj transsalti ĉiujn ŝtupojn kaj fariĝipura Spirito, ne paŝante sur la interaj niveloj?
“Ne, æar tio, kion la homo opinias perfekta, estasankoraý malproksima de la perfekteco; ekzistas kvalitoj,kiujn li tute ne konas kaj kiujn li neniel komprenas. Lipovas esti tiel perfekta, kiel tion ebligas lia tera naturo,sed tio ne estas la absoluta perfekteco. Infano, kiel ajnfrumatura øi estas, devas travivi junaøon, antaý ol venial matureco; tiel same, malsanulo trapasas la fazon deresaniøado, antaý ol tute rericevi la sanon. Krom tio, laSpirito devas antaýenpaþi pri scio kaj moraleco; se liprogresis en unu sola direkto, li devas progresi en la dua,por atingi la supron de la þtuparo; sed, ju pli antaýenla homo iras dum sia nuna vivo, des malpli daýraj kajpenigaj estos liaj sekvantaj provoj.”
166 DUA PARTO – ÆAPITRO IV
– Ĉu la homo povas almenaŭ certigi al si, ekde ĉitiu vivo, malpli amaran estontan ekzistadon?
“Jes, sendube; li povas malpliigi la longecon kaj lamalfacila¼ojn de sia vojo. Nur la maldiligenta restadasĉiam sur la sama loko.”
193. Ĉu iu homo povas, en siaj novaj ekzistadoj,defali de sia nuna nivelo?
“De sia socia pozicio, jes; de sia spirita rango, ne.”
194. Ĉu la animo de virta homo povas, en novaenkarniĝo, doni vivon al la korpo de malvirtulo?
“Ne, æar øi ne povas degeneri.”
– Ĉu la animo de maliculo povos iam esti tiu denobla homo?
“Jes, se øi pentis: en æi tiu okazo, tio estas rekompenco.”La irado de la Spiritoj estas æiam progresa, neniam
regresa; ili iom post iom altiøas en la hierarkio kaj neniamdefalas de la þtupo, kiun ili jam atingis. En siaj pluraj enkorpajekzistadoj, ili povas malsupreniri kiel homoj, sed ne kiel Spiritoj. Kaj tiel,la animo de iu altpotenculo de la Tero povas poste enkorpiøi en plejmalaltrangan metiiston, kaj kontraýe, æar la pozicioj en la homa socioestas ofte kontraýproporciaj al la grado de la moralaj sentoj. Herodoestis reøo kaj Jesuo estis æarpentisto.
195. Ĉu la eblo, kiun oni havas, pliboniĝi en aliaekzistado, ne povas igi iujn personojn obstini surla malbona vojo, pro la konvinko, ke ili povos jasin korekti estonte?
“Kiu tiel pensas, tiu kredas nenion; la ekpenso mempri ia eterna puno lin ankaý ne bridas, æar lia prudento
PLURECO DE LA EKZISTADOJ 167
repuþas tian punon, kaj tiu ekpenso kondukas al absolutanekredemo. Se estus pasintatempe uzataj nur raciajrimedoj, por direkti la homojn, ne ekzistus tiom daskeptikuloj. Neperfekta Spirito povas, efektive, tiel pensi,kiel vi diras, dum sia enkorpa vivo; sed, liberigite el lamaterio, li ekpensos alie, æar li baldaý konstatos sianeraran kalkulon: li do venos kun kontraŭaj sentoj ennovan ekzistadon. Tiel plenumiøas lia progreso, kaj jenkial estas sur la Tero iuj homoj, pli progresintaj ol aliaj;unuj jam posedas sperton, kiun aliaj ne havas, sed ankaýæi tiuj øin akiros iom post iom. De ili dependas plirapidigisian progreson aý øin senfine malfruigi.”
La homo, troviøanta en malbona pozicio, deziras øinþanøi kiel eble plej rapide. Tiu, kiu estas konvinkita, ke lasuferoj en æi tiu vivo rezultas de liaj neperfekta¼oj, penoscertigi al si novan malpli æagrenan vivon; kaj æi tiu pensolin deklinos de la vojo de malbono pli rapide, ol la penso pri laeterna fajro, kiun li ne kredas.
196. Ĉar la Spiritoj ne povas perfektiĝi krom perla afliktoj de la enkorpa ekzistado, ĉu do sekvas,ke la materia vivo estas ia elpurigejo aŭ fandilo,kiun la estuloj de la spirita mondo devas trapasipor veni al la perfekteco?
“Jes, øuste tio. Ili pliboniøas en tiuj provoj, evitantemalbonon kaj farante bonon. Sed nur post multo dasinsekvaj enkarniøoj aý puriøoj ili trafas, en pli aý malplilonga tempo, laŭ siaj klopodoj, la celatan punkton.”
– Kiu influas sur la alia: ĉu la korpo sur la Spirito,por ĉi tiun plibonigi, aŭ ĉu la Spirito sur la korpo?
“La Spirito estas æio; la korpo estas vesto, kiuputras: jen la tuta demando.”
168 DUA PARTO – ÆAPITRO IV
En la suko de l’ vinbero ni trovas materian komparoninter la sinsekvaj gradoj de la puriøado de la animo. Tiu sukoenhavas fluida¼on, nome alkoholon; sed æi tiu estas malfortigitade granda nombro da fremdaj substancoj, modifantaj tiesesencon; la alkoholo atingas sian absolutan purecon nur postripetataj distiladoj, æe æiu el kiuj øi seniøas je iu malpura¼o.La distililo estas la korpo, kien la animo devas eniri por sinpurigi; la fremdaj substancoj estas kvazaý la perispirito, kiuankaý sin purigas, proporcie kiel la Spirito alproksimiøas alla perfekteco.
SORTO DE LA INFANOJ POST LA MORTO
197. Ĉu la Spirito de infano, mortinta en tre malaltaaĝo, povas esti tiel progresinta, kiel tiu de maturahomo?
“Iafoje li estas eæ multe pli progresinta, æar li eblevivis multe pli kaj posedas pli da sperto, precipe se liprogresis.”
– Ĉu do la Spirito de iu infano povas stari sur ŝtupopli alta, ol tiu de ĝia patro mem?
“Tio estas tre ofta; æu vi tion ne vidas tiom da fojojsur la Tero?”
198. Ĉu la Spirito de infano, kiu mortis tre malgrandaĝakaj kiu ne povis fari malbonon, apartenas al lasuperaj gradoj?
“Se la infano ne faris malbonon, ankaý bonon øi nefaris, kaj Dio ne evitigas al tiu Spirito la provojn, kiujnli devas elporti. Se li estas pura, li tia estas ne pro tio,ke li liberiøis el infana korpo, sed pro tio, ke li estisprogresinta kiel Spirito mem.”
PLURECO DE LA EKZISTADOJ 169
199. Kial la vivo estas tiel ofte tranĉata duminfanaĝo?
“La daýro de la vivo de infano povas esti, por laSpirito enkarniøinta en øin, la kompletigo de iu antaýaekzistado, interrompita antaý sia natura fino, kaj la mortode l’infano estas, preskaý æiam, provo aŭ puno por tiesgepatroj.”
– Kio fariĝas al la Spirito de tro frue mortintainfano?
“Li rekomencas novan ekzistadon.”
Se la homo havus unu solan ekzistadon, kaj se, post æitiu, lia estonta sorto estus por æiam fiksita, kian stranganmeriton havus la duono de l’ homa gento, mortanta æe infanaøo,por, sen ia peno, øui la eternan feliæon? Kun kiarajto tiu duono estus sendevigita elporti la ofte tiel akrajnkondiæojn, trudatajn al la alia duono? Tia aranøo de laaferoj ne povus konformiøi al la justeco de Dio. Per lareenkarniøado estas egaleco por æiuj; la estonteco apartenasal æiuj, sen ia escepto aý favoro al iu ajn; la trenpaþaj povasplendi nur kontraý si mem. La homo devas ricevi la meritonde siaj agoj, æar li por tiuj respondas.
Cetere, ne estas racie konsideri la infanaøon normalastato de senkulpeco. Æu ni ne vidas infanojn kun la plej fiajinstinktoj, en aøo, kiun la edukado ankoraý ne povis influi?Æu ni ne vidas kelkajn, kiuj æe sia naskiøo, kvazaýkunportas hipokritecon, perfidemon, eæ la instinkton de þtelokaj murdo, spite al la bonaj ekzemploj ilin æirkaýantaj? Lacivila leøo deklaras ilin senkulpaj pro siaj krimoj, æar øirekonas, ke ili kondutas sensaøe; kaj øi ja pravas, æar, efektive,infanoj kondutas prefere laý sia instinkto, ol laý antaýdecidita
170 DUA PARTO – ÆAPITRO IV
intenco; sed, de kie povas deveni tiuj instinktoj tiel
malsamaj æe infanoj samaøaj, egale edukataj kaj elmetataj
al samaj influoj? De kie venas tia tro frua malico, se ne
de la malsupereco de la Spirito, æar la edukado ja neniel
influis? Malvirtaj infanoj estas tiaj, æar iliaj Spiritoj estas
malmulte progresintaj; kaj tial, ili suferas la sekvojn, ne de
siaj infanaj agoj, sed de tiuj faritaj dum antaýaj ekzistadoj; tial, la
leøo estas la sama por æiuj kaj la justeco de Dio æiujn ampleksas.
SEKSO DE LA SPIRITOJ
200. Ĉu la Spiritoj havas sekson?
“Ne tian, kiel vi komprenas, æar sekso dependas defiziologia konstruo. Ekzistas inter ili amo kaj simpatio,sed fonditaj sur simileco de sentoj.”
201. Ĉu la Spirito, animinta la korpon de viro, povas,en nova ekzistado, animi tiun de virino, kajkontraŭe?
“Jes; samaj Spiritoj animas virojn kaj virinojn.”
202. Ĉu, kiam la Spirito estas nur Spirito, li preferaseniĝi en korpon de viro aŭ en tiun de virino?
“Tio malmulte tuþas la Spiriton: øi dependas de laprovoj, kiujn li devas elporti.”
La Spiritoj enkarniøas en virojn aý virinojn pro tio, ke ili
ne havas sekson; æar ili devas progresi en æiuj direktoj, tial
æiu sekso, æiu socia pozicio havigas al ili provojn kaj devojn
apartajn, kaj okazojn akiri sperton. Tiu, kiu estus æiam viro,
scius nur tion, kio koncernas viron.
PLURECO DE LA EKZISTADOJ 171
PARENCECO, GENEALOGIA DEVENO
203. Ĉu la gepatroj transigas al siaj idoj iom desia animo aŭ ĉu ili donas al tiuj nur la materianvivon, al kiu alia animo poste almetos la moralanvivon?
“La gepatroj donas al siaj idoj nur la materian vivon,æar la animo estas nedividebla. Stulta patro povas naskigitalentajn filojn, kaj kontraýe.”
204. Ĉar ni havas plurajn ekzistadojn, ĉu tial niaparencaro havas sian originon trans la limoj denia hodiaŭa ekzistado?
“Ne povas esti alie. La sinsekvado de la enkorpajekzistadoj estigas, inter la Spiritoj, ligilojn, kiuj havassian originon en iliaj antaýaj ekzistadoj; de tio ekestasofte simpatioj inter vi kaj iuj Spiritoj þajne fremdaj al vi.”
205. En la okuloj de kelkaj personoj, la doktrinopri la reenkarniĝo ŝajnas detrui la familioligilojn,ĉar tiu doktrino asertas, ke tiuj ligiloj originas detempo antaŭ la nuna ekzistado. . .
“Tiu doktrino plilongigas, ne rompas, tiujn ligilojn.Se la parenceco estas ja fondita sur antaýaj estimoj, laligiloj inter la anoj de unu sama familio estas do neprepli firmaj. Tiu doktrino pliigas la devojn pri frateco, æaren via najbaro aý en via servisto eble estas Spirito, iamligita al vi per sama sango.”
– Tamen malgrandiĝas la graveco, kiun kelkaj homojatribuas al sia deveno, ĉar ni povas havi, kiel patron,viron, kies Spirito iam apartenis al tre malsama raso aŭ
172 DUA PARTO – ÆAPITRO IV
PLURECO DE LA EKZISTADOJ 173
^
vivis en tute malsamaj kondiĉoj.
“Estas vere, sed tia graveco havas kiel fundamentonla malhumilecon: kion la plimulto opinias honorinda æesiaj prauloj, tio estas la titoloj, la pozicio kaj la riæeco.Iu hontus, ke lia avo estis honesta þuisto; sed li fierus,se li devenus de diboæa nobelo. Tamen, kion ajn oni dirasaý faras, neniu malhelpos, ke la aferoj estu tiaj, kiaj iliestas, æar Dio ne konformigis la leøojn de la Naturo al lavantamo de la homoj.”
206. Ĉar ekzistas nenia devenrilato inter la Spiritojde la anoj de unu sama familio, ĉu la kulto por laprapatroj estas do ridinda afero?
“Certe ne, æar estas æiam agrable aparteni al familio,en kiun enkarniøis altaj Spiritoj. Kvankam la Spiritoj nedevenas unuj de aliaj, tamen ili nepre estimas tiujn, alili altenatajn per familioligiloj; ilin ofte altiras al iufamilio simpatio aý antaýaj ligiloj; sed, estu certaj, laSpiritojn de viaj prapatroj neniom honoras la kulto, kiunvi al ili faras pro fiero; iliaj meritoj falas sur vin nurtiam, kiam vi klopodas por sekvi la bonajn ekzemplojn,kiujn ili donis al vi; nur tiam via memoro povas esti alili ne nur plaæa, sed ankaý utila.”
FIZIKAJ KAJ MORALAJ SIMILAJOJ
207. La gepatroj heredigas al siaj idoj ian fizikansimilaĵon; ĉu ili heredigas ankaŭ ian moralansimilaĵon?
“Ne, æar gepatroj kaj idoj havas malsamajn animojnaý Spiritojn. Korpo devenas de korpo, sed Spirito ne
devenas de Spirito. Æe la samrasanoj estas solesangsameco.”
– El kio originas la moralaj similaĵoj, kelkafojeekzistantaj inter gepatroj kaj ties idoj?
“Tiuj estas reciproke simpatiantaj Spiritoj, altirataj,unuj al la aliaj, de la simileco de siaj inklinoj mem.”
208. Ĉu la Spiritoj de la gepatroj havas nenianinfluon sur tiuj de iliaj idoj post ties naskiĝo?
“Kontraýe, tre grandan. Kiel ni jam diris, la Spiritojdevas kunhelpi por la reciproka progresado. Nu! La Spiritoj de la gepatroj havas kiel mision disvolvi per edukadola Spiritojn de iliaj idoj; tio estas tasko por la gepatroj,kaj ĉi tiuj estos kulpaj, se ili ĝin ne plenumos.”
209. Kial de bonaj, virtaj gepatroj naskiĝas malicajidoj? Aŭ, alivorte, kial la bonaj kvalitoj de lagepatroj ne ĉiam altiras, pro simpatio, bonajnSpiritojn, por ke ĉi tiuj animu iliajn idojn?
“Malbona Spirito povas peti bonajn gepatrojn,esperante, ke iliaj konsiloj lin gvidos sur pli bona vojo, kajDio lin ofte konfidas al tiaj gepatroj.”
210. Ĉu la gepatroj povas, per siaj pensoj kaj preĝoj,altiri al korpo de iu venonta ido bonan Spiriton,anstataŭ malbona?
“Ne; sed ili povas plibonigi la Spiriton de sia ido,al ili konfiditan: tio estas ilia devo; malbonaj idoj estasprovo por siaj gepatroj.”
211. De kio venas la karaktersimileco, iafoje
174 DUA PARTO – ÆAPITRO IV
ekzistanta inter du fratoj, precipe inter dunaskitoj?
“Ili estas reciproke simpatiantaj Spiritoj,alproksimiøintaj pro la simileco de sentoj kaj ĝojantaj,ke ili estas kune.”
212. Ĉu en la individuoj, kies korpoj estas kunligitajkaj havas kelkajn komunajn organojn, estas duSpiritoj, aŭ alivorte, du animoj?
“Jes, sed tiel similaj, ke ili preskaý æiam þajnas al viunu sola.”
213. Ĉar la Spiritoj enkarniĝas en dunaskitojn prosimpatio, de kio venas la malamo kelkafojekonstatata inter ili?
“Ne estas regulo, ke dunaskitoj estas æiam reciprokesimpatiantaj Spiritoj; malbonaj Spiritoj povas ankaýdeziri kune batali sur la areno de la vivo.”
214. Kion ni pensu pri la onidiro, ke infanoj sinreciproke batas en la patrina ventro?
“Figuro! Por vive pentri, ke ilia reciproka malamoestas enradikita en iliaj koroj, oni atribuis al tiu malamooriginon antaýan je ilia naskiøo. Vi ordinare ne sufiæe atentasal poeziaj metaforoj.”
215. Kiu estas la kaŭzo de la aparta karaktero, perkiu ĉiu popolo distingiĝas?
“La Spiritoj formas ankaý familiojn pro la similecode inklinoj, pli aý malpli noblaj, laý ilia progreso. Popoloestas granda familio, en kiu kolektiøas reciprokesimpatiantaj Spiritoj. La emo, kiun havas la anoj de tiujfamilioj, kuniøi, naskas la similecon, trovatan æe la
PLURECO DE LA EKZISTADOJ 175
distinga karaktero de æiu popolo. Æu vi pensas, kebonaj, noblaj Spiritoj elektas por enkarniøo kruelan, fianpopolon? Ne; la Spiritoj simpatias la kolektivojn, kiel laindividuojn; ili seræas sian konvenan medion.”
216. Ĉu la homo konservas, en siaj novaj ekzistadoj,postesignojn de la morala karaktero de siajantaŭaj ekzistadoj?
“Jes, tio povas okazi; sed, progresinte, li aliiøas.Ankaý lia socia pozicio povas jam ne esti la sama; se elmastro li fariøas sklavo, liaj gustoj estas tute malsamaj,kaj vi lin apenaý rekonas. Æar la Spirito estas la samaen siaj pluraj enkarniøoj, liaj manifestiøoj povas tialprezenti inter si analoga¼ojn, tamen modifitajn de lakutimoj de lia nova pozicio, øis rimarkinda perfektiøotute aliigos lian karakteron; æar, anstataý fiera kajmalbona, li povas esti humila kaj bonkora, se li pentis.”
217. Ĉu la homo, en siaj pluraj enkarniĝoj, konservasfizikajn postesignojn de siaj antaŭaj ekzistadoj?
“La korpo eldetruiøas, kaj la nova havas nenionkomunan kun la antaýa. Tamen la Spirito rebildiøas en lakorpo; estas vere, ke æi tiu estas nur materio, sed, malgraýtio, øi estas modelita laý la kapabloj de la Spirito, kiustampas sur la korpo ian karakteron, precipe æe lafizionomio; oni tial øuste konsideras la okulojn la spegulode l’animo, tio estas, æefe la vizaøo spegulas la animon.Treege malbela homo havas æiam ion, kio faras linplaæemiena, se li entenas bonan, saøan, mildan Spiriton;aliflanke, ekzistas tre belaj vizaøoj, pri kiuj vi ekhavasnenian senton, aý kontraý kiuj vi eksentas eæ abomenon.Vi eble kredas, ke nur belstrukturaj korpoj estas envolva¼oj
176 DUA PARTO – ÆAPITRO IV
de perfektaj Spiritoj; sed rimarku, ke vi æiutagerenkontas noblajn homojn sub monstraj ekstera¼oj. Eætiam, kiam ne ekzistas forta simileco inter vizaøaj trajtoj,la egaleco de gustoj kaj inklinoj povas do naski la tielnomatan familiomienon.”
La korpo, kiu vestas la animon en nova enkarniøo,nenian nepran analogion havas kun tiu, kiun la animo iamforlasis, æar la animo øin prenis eble el alia trunko; estustial absurdo konkludi, ke en la sinsekvado de la ekzistadoj,estus ia korpa simileco, kiu estus nur hazarda. Tamen lakvalitoj de la Spirito ofte modifas la organojn, al li servantajnpor liaj manifestoj, kaj stampas sur la vizaøo, eæ surla gestoj, ian distingilon. Efektive, sub la plej modesta vestooni povas malkovri esprimon de grandeco kaj digno, dum,sub la mantelo de potenca suvereno, oni iafoje vidas esprimonde malnobleco kaj malvirto. Kelkaj personoj, devenintaj demalaltega pozicio, akiras senpene la kutimojn kaj manierojnde la socio, kaj tial þajnas, ke ili tie denove renkontas sianelementon; aliaj, malgraý sia deveno kaj edukado, kvazaýsentas sin fremdaj kaj konfuzitaj en tiu rondo. Kiel klarigiæi tiun fakton, alie ol tiel, ke øi estas kopio de la antaýapozicio de la Spirito?
DENASKAJ IDEOJ
218. Ĉu la enkarniĝinta Spirito ne konservas ianmemoron de siaj perceptoj kaj konoj el antaŭajekzistadoj?
“Restas æe li nebuleca memoro, kiu havigas al li tion,kion oni nomas denaskaj ideoj.”
– Ĉu do la teorio pri la denaskaj ideoj ne estas ia ĥimero?
PLURECO DE LA EKZISTADOJ 177
178 DUA PARTO – ÆAPITRO IV
“Ne; la konoj, akiritaj en æiu ekzistado, ne perdiøas;la Spirito, liberigite el la materio, ilin æiam memoras.En la karno li povas, provizore, ilin parte forgesi, sedlia intuicio pri ili helpas lian progresadon; se ne estustiel, li devus æiam denove rekomenci. En æiu novaekzistado, la Spirito prenas kiel deirpunkton tiun, kie lihaltis en sia antaýa ekzistado.”
– Devas do esti granda interrilato inter du sinsekvajekzistadoj, ĉu ne?
“Ne æiam tiel granda, kiel vi povus kredi, æar lapozicioj estas iafoje tre malsamaj, kaj la Spirito ebleprogresis dum la tempo inter la du ekzistadoj.” (216)
219. Kiu estas la origino de la eksterordinarajkapabloj de individuoj, kiuj, sen antaŭa studado,kvazaŭ havas ian intuicion pri certaj konoj, kiaj lalingvoj, la kalkulado k. s.?
“Memoro de la pasinteco; antaýa progreso de laanimo, sed pri kiu la individuo ne konscias. El kio, laývia opinio, venus tiaj kapabloj? La korpo þanøiøas, sedla Spirito estas la sama, kvankam li þanøas sian veston.”
220. Kiam iu Spirito translokiĝas en alian korpon,ĉu li povas perdi iujn intelektajn kapablojn,ekzemple: jam ne senti guston por la artoj?
“Jes, tiam, kiam li malnobligis aý misuzis tiujn kapablojn.Krom tio, iu kapablo povas dormeti dum unu ekzistado, pro tioke la Spirito deziras disvolvi alian, sen ia rilato kun la unua; æi tiurestas do en latenta stato, kaj estonte reaperos.”
221. Ĉu, pro ia memoro, la homo havas, eĉ kiel
PLURECO DE LA EKZISTADOJ 179
sovaĝulo, instinktan senton pri la ekzisto de Diokaj la antaŭsenton pri la estonta vivo?
“Jes, memoro, kiun li konservis pri tio, kion li sciiskiel Spirito, antaý ol enkarniøi; sed fiero ofte sufokastian senton.”
– Ĉu ne devenas de tiu sama memoro certaj kredojrilataj al la spiritisma doktrino, kiujn oni trovas en ĉiujpopoloj?
“Tiu doktrino estas tiel malnova kiel la mondo, kajpro tio øi estas æie trovata; tio estas pruvo pri øia vereco.Konservante la intuicion pri sia spirita stato, la Spiritohavas instinktan konscion pri la ekzisto de la nevideblamondo; sed tiu konscio estas ofte difektita de antaýjuøoj,kaj malklereco tien enmiksas superstiæon.”
ÆAPITRO V
KONSIDEROJ PRI LAPLURECO DELA EKZISTADOJ
222. La dogmo de la reenkarniøado, diras kelkajpersonoj, ne estas nova; jam Pitagoro øin akceptis. Ni neniamdiris, ke la spiritisma doktrino estas moderna elpensa¼o; kielleøo de la Naturo, Spiritismo certe ekzistas ekde la origino dela tempo, kaj æiam, en æi tiu libro, ni penadis elmontri, ke onitrovas postesignojn de tiu doktrino en la plej malproksimaantikveco. Pitagoro, kiel sciate, ne estis la aýtoro de lasistemo pri la metempsikozo; li æi tiun ektrovis æe la hindajfilozofoj kaj en Egiptujo, kie øi ekzistadis jam de nememorebladato. La ideo pri la transmigrado de la animoj estis do vulgarakredo, akceptata de la plej eminentaj homoj. Kiel øi venis alili? Æu per revelacio aý per intuicio? Ni tion ne scias; sed, negrave kiel, iu ideo ne trapasas la aøojn kaj ne sukcesas estiadoptata de eminentaj intelektuloj, se øi ne havas seriozanfundamenton. La malnoveco de tiu doktrino estas preferepruvo, ol motivo por kontraýdiro. Tamen, kiel ankaý sciate,ekzistas inter la metempsikozo, akceptata de la antikvuloj, kajla hodiaýa doktrino pri la reenkarniøado granda diferenco,nome, ke la Spiritoj absolute malkonsentas la transmigradonde homo al bestoj, kaj reciproke.
Instruante la dogmon de la plureco de l’enkorpajekzistadoj, la Spiritoj do refreþigas doktrinon jam ekzistantandum la unua aøo de la mondo kaj konservatanøis niaj tagoj en la intima penso de multaj homoj; sedla Spiritoj øin prezentas al ni de vidpunkto pli racia, plikonforma al la gradaj leøoj de la Naturo kaj pli akordakun la saøeco de l’ Kreinto, sen la akcesora¼oj de lasuperstiæo. Notinda cirkonstanco estas tio, ke ne estaslegata nur en æi tiu libro tio, kion ili instruadis en la lastepasintaj jaroj: antaý la publikigo de æi tiu verko,nombraj samspecaj komunika¼oj estis ricevitaj en plurajlandoj, kaj ili poste refariøadis en rimarkinda maniero.Estus nun eble la oportuna okazo por æi tie ekzameni,kial ne æiuj Spiritoj þajnas interakordi pri tiu æi punkto;ni poste revenos al øi.
Ni ekzamenu la aferon tra alia prismo, apartiganteæian enmiksiøon de Spiritoj. Ni flanken metu æi tiujnpor unu momento: ni supozu ke æi tiu teorio ne venis alni de ili, kaj ke pri Spiritoj neniam estis ia ajn parolo.Ni loku nin provizore sur neýtrala kampo, tio estas, nikonsentu egalan probablecon al la hipotezo pri la plurecokaj al tiu pri la unueco de la enkorpaj ekzistadoj; kajni vidu, al kiu flanko nin klinos la racio kaj nia interesomem.
Kelkaj personoj forpuþas la ideon pri la reenkarniøadopro la sola motivo, ke øi ne konvenas al ili: ilidiras, ke jam al ili sufiæas unu ekzistado kaj ke ili nedezirus komenci alian similan; estas eæ homoj, kiujn lasola ekpenso, reaperi sur la Tero, rabiigas de indignego.Nur pri unu afero ni ilin demandas, nome: æu ili pensas, keDio aýdis ilian opinion kaj konsultis iliajn gustojn, por
182 DUA PARTO – ÆAPITRO V
starigi la leøojn de la universo. Nu, unu estas vera el ladu jenaj hipotezoj: la reenkarniøado aý ekzistas, aý neekzistas. Se øi ekzistas, oni do øin vane kontraýbatalos;oni ja devas sin submeti al øi, kaj Dio petos neniespermeson por tiel agi. Þajnas al ni, ke ni aýdas malsanulondiri: “hodiaý mi multe suferis, kaj mi ne volas morgaýsuferi plu”. Kiom ajn granda estas lia malbona humoro,li devas ne malpli suferi la morgaýon kaj la sekvantajn tagojn,øis li tute resaniøos. Se tiuj personoj devas korperevivi, ili nepre revivos kaj reenkarniøos; ili vane ribelus,same kiel knabo, ne volanta iri al lernejo, aý kondamnito,en malliberejon, devas senrimede obei. Tiaj kontraýdirojestas tro naivaj por indi seriozan ekzamenon. Ni tamendiros al tiuj personoj, por ilin trankviligi, ke la spiritismadoktrino pri la reenkarniøado ne estas tiel terura kielþajnas, kaj ke, se ili øin profunde studus, ili øin ne tieltimus; ili scius, ke la kondiæoj de tiu nova ekzistadodependas nur de ili mem: tiu ekzistado estos feliæa aýmalfeliæa, laý iliaj faroj en tiu æi mondo; Kaj ke ili povas,en ĉi tiu vivo, leviĝi tiel alten, ke ili ne bezonas timi refalien la ŝlimon.
Ni supozas, ke ni parolas al personoj, kredantaj ianajn estontecon post la morto, kaj ne al tiuj, preferantajla nenion kiel perspektivon, nek al tiuj, asertantaj, ke laanimo dissolviøos en la universa tuta¼o, kiel la pluvogutojen oceano, kio estas entute pli aý malpli la sama unu.Se do vi kredas ian ajn estontecon, vi certe ne akceptas,ke øi estas la sama por æiuj; alie, kia estus la utilecode la bono? Kial bridi sin mem? Kial ne kontentigi æiajnpasiojn, æiajn dezirojn, eæ kun malutilo por alia homo,se la fina rezultato estus sama? Vi kredas, ke tiu estontecoestos ja pli aý malpli feliæa, laý tio, kion vi estos farinta
KONSIDEROJ PRI LA PLURECO DE LA EKZISTADOJ 183
dum la vivo; se tiel estas, æu vi havas la deziron esti entiu estonteco kiel eble plej feliæa, æar tiu feliæo daýrosla eternan tempon? Æu vi flatus al vi esti unu el la plejperfektaj homoj, jam ekzistintaj sur la Tero, kaj, pro tio,vi pretendus tuj la eternan feliæon de la elektitoj? Ne.Vi konsentas, ke estas homoj pli bonaj ol vi, kun rajtoje pli bona loko; kaj tiel pensante, vi ne rigardas vinen la rondo de la sendignuloj. Nu! loku vin per la penso,por unu momento, en tiu meza pozicio, kiun vi rajtas,æar vi tion ja konsentas; kaj prezentu al vi, ke iu dirasal vi: Vi suferas, vi ne estas tiel feliæa, kiel vi povus esti,dum æe vi aliaj homoj øuas perfektan, kompletan feliæon;æu vi volas interþanøi vian pozicion kontraý la ilia? – Sendube,vi respondos; kion mi faru por tio? – Tre malmulte: rekomencution, kion vi fuþis, kaj klopodu por øin pli bone fari. – Æu vihezitus øin akcepti, eæ je la kosto de multe da ekzistadoj plenajde suferoj? Ni faru pli prozan komparon. Se al homo, kiu, netroviøante en ekstrema mizero, suferus tamen pro la troanesufiæeco de siaj vivrimedoj, oni dirus: Jen grandega riæa¼o; vipovas øin profiti, sed por tio vi devas penege labori dumunu minuto. Eæ se li estus la plej maldiligenta homo surla Tero, li ne hezitus diri: Mi laboru unu minuton, du minutojn,unu horon, tutan tagon, se tio estas necesa; kiom tio valoraskompare kun la abundeco øis la fino de mia vivo? Nu, kio estasla daýro de enkorpa vivo rilate al la eterna tempo? Malpli ol unuminuto, malpli ol unu sekundo.
Ni jam aýdis jenan rezonadon: Dio, kiu estassuperege bona, ne devas trudi al la homo la rekomenconde vico da mizeroj kaj suferoj. Æu oni opinias, ke Li estuspli bona kondamnante la homon al eterna suferado prokelke da momentoj da eraro, ol donante al la kreito larimedojn por kompenso de eraroj? “Du fabrikistoj havis po
184 DUA PARTO – ÆAPITRO V
unu laboristo, kiu povis aspiri al la pozicio de asociintode sia mastro; sed okazis, ke foje tiuj du laboristoj tremalbone uzis sian tagon kaj meritis maldungon. Unu el lafabrikistoj ja maldungis sian laboriston, malgraý æiuj tiespetegoj, kaj, ne ektrovinte plu laboron, la kompatindamortis de mizero. La dua fabrikisto diris al la sia: Viperdis unu tagon kaj, kiel kompenson, vi þuldas al mialian; vi fuþis vian laboron kaj vi þuldas al mi la kompensonde tiu malprofito; mi permesas al vi øin rekomenci;klopodu por øin bone plenumi, kaj vi æiam povos aspirial la supera pozicio, kiun mi promesis al vi.” Æu estasnecese demandi, kiu el la du fabrikistoj estis pli humana?Æu Dio, kiu estas la kompatemo mem, estus malplielpetebla ol iu homo?
La penso, ke nia sorto estas por æiam fiksita laýla rezultato de kelke da provjaroj, eæ tiam, kiam ne dependasde ni mem, atingi la perfektecon sur la Tero, estas ja frakasa,dum la kontraýa ideo estas treege konsola: æi tiu lasas al ni laesperon. Ne deklarante nin por aý kontraý la plureco de laekzistadoj, ne akceptante unu hipotezon plivole ol la duan, nidiras, ke, se oni devus elekti, neniu preferus senapelacianjuøon. Unu filozofo asertis, ke, se Dio ne ekzistus, estus neceseelpensi Lin, por la feliæo de la homa gento; ion saman oni povasdiri pri la plureco de l’ ekzistadoj. Sed, kiel ni jam diris, Dione petas nian permeson, nek konsultas niajn gustojn; kajla reenkarniøado estas fakto aý ne. Ni vidu, æe kiu flankotroviøas la probablecoj, kaj ni observu la demandon elalia vidpunkto, ankoraý sen ia konsidero pri la instruadode la Spiritoj, kaj rigardante øin nur kiel filozofian studon.
Se la reenkarniøado ne ekzistas, estas evidente, ke laenkorpa ekzistado estas unu sola. Se nia nuna enkorpa
KONSIDEROJ PRI LA PLURECO DE LA EKZISTADOJ 185
ekzistado estas la sola, la animo de æiu individuo estasdo kreita æe la momento mem de lia naskiøo, escepte seoni konsentus, ke la animo antaýekzistis; se tiel estasni povus demandi, kio øi estis antaý la naskiøo, kaj æutiu stato ne estis mem ia ekzisto, kia ajn tiu æi estis.Krom la du jenaj ekzistas neniu hipotezo: la animo aýekzistis antaý la korpo, aý ne; se øi jam antaýe ekzistis,kiu nome estis øia situacio? Æu øi konsciis, aý ne, pri si?Se øi ne konsciis pri si, tio estus tio sama, kiel se øi neekzistus; se øi havis sian individuecon, æi tiu kreskis aýne progresis; æiuokaze, en kia grado la animo venis kuniøikun la korpo? Akceptante, laý la vulgara kredo, ke laanimo naskiøas kun la korpo, aý – kio estas sama –ke antaý sia enkarniøo øi posedas nur negativajn kapablojn,ni proponas jenajn demandojn:
1-a. Kial la animo elmontras kapablojn tiel diferencajnkaj nedependajn de la ideoj ricevitaj per edukado?
2-a. De kio devenas la eksternormala kapablo de iujinfanoj por tiu aý tiu alia scienco, dum aliaj infanojrestas malsuperaj aý mezbonaj sian tutan vivon?
3-a. Kial iuj havas denaskajn aý intuiciajn ideojn,ne ekzistantajn æe aliaj?
4-a. De kio venas, æe iuj infanoj, tiuj tro fruajinstinktoj de virtoj aý malvirtoj, tiuj denaskaj sentoj dedigno aý malnobleco, kontrastantaj kun la medio, kienaskiøis tiuj infanoj?
5-a. Kiel iuj homoj, sen ia rigardo je ilia edukiteco,estas pli progresintaj ol aliaj?
6-a. Kial ekzistas sovaøaj kaj civilizitaj homoj? Se viadoptas hotentotan suæinfanon, kaj se vi øin edukas en viaj plejfamaj liceoj, æu vi iam faros øin ia Laplace aý ia Newton?
186 DUA PARTO – ÆAPITRO V
Ni demandas: kiu la filozofio, kiu la teozofio, kapablasolvi tiujn problemojn? La animoj, æe sia naskiøo, estasaý egalaj, aý neegalaj: se ili estas egalaj, kial ili prezentastiel malsamajn kapablojn? Æu oni dirus, ke tio dependasde la organismo? æi-okaze, tiu estas la plej monstra kajla plej malmorala doktrino. La homo estas nenio alia olmaþino, ol marioneto de la materio; li jam ne respondaspri sia faroj; æion li povas atribui al siaj fizikaj neperfekta¼oj.Se la animoj estas neegalaj, tio okazas, æar Dioilin tiaj kreis; sed, kial do tiu denaska supereco favordonitaal kelkaj? Æu tia partieco konformiøas al la justecokaj amo, kiun Li dediæas egale al æiuj Siaj kreitoj?
Ni akceptu, kontraýe, sinsekvadon de progresaj antaýajekzistadoj, kaj æio estos klarigita. La homoj kunportas,æe sia naskiøo, la intuicion pri tio, kion ili akiris; ili estaspli aý malpli progresintaj, laý la nombro de siaj ekzistadoj,laý tio, kiel ili troviøas pli aý malpli proksimaj al siadeirpunkto, same kiel, en rondo el diversaøaj individuoj,æiu havas disvolvitecon proporcian al la nombro davivitaj jaroj; la sinsekvaj ekzistadoj estas, rilate al la vivode la animo, tio, kio la jaroj estas rilate al la korpo.Kolektu iutage mil individuojn, aøantajn ekde unu øisokdek jaroj; imagu, ke vualo estas ¼etita sur æiujn antaýajnjarojn kaj ke vi opinias, ke ili æiuj naskiøis en unusama tago; vi kompreneble demandos, kial iuj estas altaj kajaliaj malaltaj, iuj junaj kaj aliaj maljunaj, iuj instruitaj kaj aliajmalkleraj; sed, se la nubo, kaþanta al vi la pasintecon,aerdisiøos; se vi ekscios, ke iliaj vivoj estis øis tiam pli aý malplilongaj, – æio estos tuj klarigita. Dio, per Sia justeco, ne povuskrei iujn anim- ojn pli, kaj aliajn malpli perfektaj; sed, laý ladoktrino pri la plureco de l’ ekzistadoj, la malegaleco, kiun nikonstatas inter la animoj, neniel kontraýas la plej rigoran
KONSIDEROJ PRI LA PLURECO DE LA EKZISTADOJ 187
justecon: ni vidas nur la nunecon, sed ne la pasintecon.Æu tiu æi rezonado kuþas sur ia sistemo, sur ia senbazasupozo? Ne; ni ekiras de nepridiskutebla, evidenta fakto,nome, de la malegaleco de la kapabloj kaj de la intelektakaj morala nivelo; kaj ni konstatas, ke tiu fakto estasklarigebla per neniu ajn el la vulgaraj teorioj; kontrastekun æi tiuj, ilia klarigo estas simpla, natura kaj logikaper la alia teorio. Æu estas racie preferi la teoriojn, kiujne klarigas la faktojn, ol tiun, kiu donas al ni pri tiujfaktoj logikan klarigon?
Koncerne la sesan demandon, oni sendube dirus, kela hotentoto estas malsuperrasa; sed, ni demandus, æu lahotentoto estas homo aý ne? Se li estas homo, kial doDio rifuzis al li kaj al liaj samrasuloj la privilegiojn, perkiuj Li favoris la blankan rason? Se li ne estas homo,kial oni do klopodas, por lin kristanigi? La spiritisma doktrinoampleksas pli vastajn horizontojn; por øi ne ekzistas plurajspecoj de homoj: ekzistas nur homoj, kies spiritoj estas pli aýmalpli progresintaj, sed povantaj antaýenpaþi. Æu tio ne estaspli konforma al la justeco de Dio?
Ni ¼us ekzamenis la animon en øia pasinteco kajnuneco; se ni øin konsideros en øia estonteco, ni troviøosantaý samaj malfacila¼oj.
1-e. Se nia nuna ekzistado, konsiderata kiel la sola,devas decidi pri nia sorto, kiuj estos do, en la venontavivo, la respektivaj pozicioj de sovaøulo kaj de civilizitahomo? Æu ili staros sur la sama nivelo, aý æu ili havosmalsaman kvanton da eterna feliæo?
2-e. Æu la homo, klopodanta sian tutan vivon porsin plibonigi, ekhavos la saman pozicion, kian tiu, kiurestis post la unua, ne pro sia kulpo mem, sed pro tio,ke mankis al li tempo kaj eblo sin ankaý plibonigi?
188 DUA PARTO – ÆAPITRO V
3-e. Æu la homo, faranta malbonon, æar li ne povisesti konvene instruita, devos respondi por iu situacio, kiune dependis de li mem?
4-e. Oni klopodas por instrui, moraligi, civilizi lahomojn; sed, se unu estas instruita, aliflanke milionojmortas æiutage, antaý ol la lumo atingis ilin; kia estosilia sorto? Æu ili estos traktataj kiel sendignuloj? Se ne,kion do ili faris por indi troviøi æe la sama rango kunla ceteraj?
5-e. Kia estas la sorto de l’infanoj mortantaj antaýol ili povis fari bonon aý malbonon? Se ili estos lokitajæe la elektitoj, kial do tia favoro donita al iu, nenionfarinta por øin meriti? Per kia privilegio estos al iliþparataj la æagrenoj de la vivo?
Æu ekzistas iu doktrino, kapabla solvi æi tiujn problemojn?Konsentu pri la sinsekvaj ekzistadoj, kaj æio estosklarigita konforme al la justeco de Dio. Kion oni nepovis fari dum unu ekzistado, tion oni faros dum alia;tiel, neniu evitas la leøon de progresado, æiu estasrekompencata laý sia reala merito, kaj neniu restas eksterede la superega feliæo, al kiu li povas aspiri, kiaj ajn la baroj,kiujn li renkontis sur sia vojo.
Æi tiuj demandoj povus esti senfine multigitaj, tielmultenombraj estas la psikologiaj kaj moralaj problemoj,kiuj trovas solvon nur en la doktrino pri la plureco del’ ekzistadoj; ni limigas nin al la plej øeneralaj demandoj.
Kvankam tio estas vera, eble oni dirus, tamen ladoktrino pri la reenkarniøado ne estas akceptita dela roma eklezio; tio estus la renverso de la religio. Neestas nia celo pritrakti nun æi tiun demandon; sufiæasal ni, ke ni ja pruvis, ke la teorio pri la reenkarniøado
KONSIDEROJ PRI LA PLURECO DE LA EKZISTADOJ 189
estas eminente morala kaj racia, kaj tio, kio estas moralakaj racia, ne povas kontraýi religion, kiu proklamas Dion kiel laplej altgradan bonecon kaj prudenton. Kio fariøusla religio, se, kontraý la universala opinio kaj la atestode la scienco, øi obstinus kontraý la evidenteco kaj forpuþusde sia sino iun, kiu ne kredus la movadon de lasuno kaj la ses tagojn de l’mondkreado? Kian kreditonøi meritus, kian aýtoritaton havus æe la kulturitaj popolojiu religio fondita sur evidentaj eraroj, prezentataj kielsanktaj dogmoj? Kiam la vero elmontriøis, la eklezio saøeakceptis la evidentecon. Se estas pruvite, ke tiom daekzistantaj aferoj estus neeblaj sen la reenkarniøado; sekelkaj dogmaj demandoj ne povas esti klarigitaj alie olper æi tiu rimedo, urøas do æi tiun akcepti, kaj rekoni,ke estas nur þajna la kontraýeco inter æi tiu doktrinokaj tiuj dogmoj. Poste ni montros, ke la religio estaseble malpli malproksima de tiu doktrino, ol kiel oni pensas;kaj ke pro tio la religio ne perdus pli, ol kiom øi perdispro la konstato de l’ turniøo de la Tero kaj de l’ geologiajperiodoj, kiuj, laý la unua ekrigardo, þajnis kontraýi lasanktajn tekstojn. Krom tio, la principo de la reenkarniøadoelstaras el pluraj pecoj de la Sanktaj Skriboj, kajtroviøas tute klare en la Evangelio:
“Kaj dum ili malsupreniris de la monto (post latransfiguriøo), Jesuo ordonis al ili, dirante: Rakontual neniu la vizion, øis la Filo de la homo releviøos el lamortintoj. Kaj liaj disæiploj demandis lin, dirante: Kialdo diras la skribistoj, ke Elija devas veni antaýe? Kaj liresponde diris: Vere Elija venas antaýe, kaj restarigosæion; sed mi diras al vi, ke Elija jam venis, kaj oni nekonis lin, sed faris al li æion, kion ili volis. Tiel ankaýla Filo de la homo estas suferonta sub ili. Tiam la disæiploj
190 DUA PARTO – ÆAPITRO V
komprenis, ke li parolis al ili pri Johano, la Baptisto.”(Mateo, æap. XVII, par 9 øis 13.)10
Æar Johano, la Baptisto, estis Elija, tial la Spiritode Elija reenkarniøis en la korpon de Johano, la Baptisto.
Cetere, kia ajn estas la opinio, kiun æiu havas pri lareenkarniøado, æu oni øin akceptas aý ne, oni øin devas nepreelporti en la okazo, se øi ekzistas, spite al æia kontraýa kredo.La esenca punkto estas, ke la instruado de la Spiritoj estaseminente kristana, æar øi apogas sin sur la senmorteco de laanimo, sur la estontaj suferoj aý rekompencoj, sur la justeco deDio, sur la libera volo de la homo kaj sur la moralo de la Kristo;tiu instruado ne estas do kontraýreligia.
Ni rezonis, kiel ni diris, flanken metante la instruadon dela Spiritoj, instruadon, kiu, por iuj personoj, havas nenianaýtoritaton. Ni, kaj multaj aliaj, adoptis la opinion pri la plurecode la ekzistadoj, ne sole pro tio, ke øi venis de la Spiritoj, sedankaý pro tio, ke øi þajnis al ni la plej logika kaj ke øi estas lasola, kiu solvas demandojn, øis nun nesolvitajn.
Eæ se øi estus veninta de simpla mortulo, mi øin estus tutesame adoptinta, kaj por øi mi ne hezitus rezigni miajn ideojnmem; de tiam, kiam estas pruvite, ke iu ideo estas falsa, la dignopli perdos ol profitos, obstinante en la falsa ideo. Mi estus øinforpuþinta, kvankam øi venus de la Spiritoj, se øi þajnus al mikontraýa al la racio, same kiel mi tiom da aliaj for¼etis; æar miscias, laý propra sperto, ke ne devas esti blinde akceptata æio,kio venas de la Spiritoj, kiel ankaý ne æio estas akceptata, kiovenas de la homoj. La unua merito de tiu opinio, laý mia juøo,estas øia logikeco; alia merito estas, ke øi estas konfirmata dela faktoj, cetere faktoj pozitivaj kaj, se oni povas tiel diri,
KONSIDEROJ PRI LA PLURECO DE LA EKZISTADOJ 191
10 El la sama Esperanto-trad. de “Nova Testamento”. – La Trad.
192 DUA PARTO – ÆAPITRO V
materiaj, kiujn atenta kaj metoda studado povas montri al iu ajn,kiu prenas sur sin la taskon ilin pacience kaj persiste observadi,kaj æe kiuj nenia dubo estas allasebla. Kiam tiuj faktoj estos tielvulgarigitaj kiel la formado kaj la movado de la Tero,æiuj nepre devos kapitulaci antaý la evidenteco; kaj tieskontraýantoj tiam vidos, ke estis nulaj æiuj iliaj argumentoj.
Resume, ni do konfesu, ke la doktrino pri la plurecode l’ ekzistadoj estas la sola, kiu klarigas tion, kio, senøi, estas neklarigebla; ke øi estas treege konsola kajkonforma al la plej rigora justeco, tabulo de savo, kiunDio, per Sia kompatemo, donis al la homo.
La vortoj mem de Jesuo allasas neniajn dubojn pri tio.
Jen, kio estas legata en la Evangelio laý Sankta Johano,æap. 3, par. 3 øis 7:
“3. Jesuo respondis kaj diris al li (Nikodemo):Vere, vere mi diras al vi: Se homo ne estas denove naskita,li ne povas vidi la regnon de Dio.11
4. Nikodemo diris al li: Kiel povas homo naskiøi,kiam li estas maljuna? æu li povas eniri denove en laventron de sia patrino kaj naskiøi?
5. Jesuo respondis: Vere, vere mi diras al vi: Sehomo ne estas naskita el akvo kaj la Spirito, li ne povaseniri en la regnon de Dio.
6. Tio, kio naskiøas el la karno, estas karno; kajtio, kio naskiøas de la Spirito, estas spirito.
7. Ne miru, ke mi diris al vi: Vi devas esti denovenaskitaj.” (Vidu § 1010: Reviviĝo de la karno. )
11 Por la kursivo en æi tiu biblia teksto respondas la aýtoro, tio estas, A. Kardec.– La Trad.
ÆAPITRO VI
LA SPIRITA VIVO
1. Vagantaj Spiritoj.
2. Provizoraj mondoj.
3. Perceptoj, sensacoj kaj suferoj de la Spiritoj.
4. Teoria studo pri la sensacoj de la Spiritoj.
5. Elekto de la provoj.
6. Transtombaj interrilatoj.
7. Simpatiaj kaj antipatiaj rilatoj inter la Spiritoj. “Eternaj duonoj”.
8. Memoro pri la enkorpa ekzistado.
9. Solenoj memore de la mortintoj. Funebraj cerimonioj.
VAGANTAJ SPIRITOJ
223. Ĉu la animo reenkarniĝas tuj post sia disiĝoje la korpo?
“Kelkafoje tuj, sed preskaý æiam post pli aý malplilongaj intertempoj. En la superaj mondoj la reenkarniøoestas preskaý æiam senprokrasta; æar en tiuj mondoj lakorpa materio estas malpli kruda, tial la enkarniøinta
Spirito øuas preskaý æiujn spiritajn kapablojn, lianormala stato estas kvazaý tiu de la klarmensajsomnambuloj.”
224. Kio fariĝas la animo dum la intertempo de laenkarniĝoj?
“La animo estas tiam vaganta Spirito, aspirantanovan destinon; øi atendas.”
– Kiel longa estas la daŭro de tiuj intertempoj?
“De kelkaj horoj øis miloj da jarcentoj. Cetere,øustadire, estas nenia difinita limo por la tempo devagado; tiu tempo povas longe daýradi, sed øi estas neniameterna; pli aý malpli frue, la Spirito nepre trovos neceserekomenci ekzistadon, kiu utilos al la purigo de liajantaýaj ekzistadoj.”
– Ĉu tiu daŭro dependas nur de la volo de la Spirito,aŭ ĉu ĝi povas esti al li ordonata por pekelpago?
“Øi estas decido de la libera volo; la Spiritoj tuteklare scias, kion ili faras; sed ekzistas ankau tiaj, porkiuj la vagado estas puno ordonita de Dio; aliaj petas, ketiu intertempo estu plilongigita, por ke ili daýrigu studojn,kiuj nur en la spiritostato povas esti farataj kunprofito.”
225. Ĉu la vagado estas, per si mem, signo demalsupereco de la Spiritoj?
“Ne, æar ekzistas æiugradaj vagantaj Spiritoj. Laenkarniøo estas pasema stato, kiel ni jam diris; en sianormala stato, la Spirito havas nenian ligitecon kun lamaterio.”
194 DUA PARTO – ÆAPITRO VI
226. Ĉu oni povas diri, ke ĉiuj ne enkarniĝintajSpiritoj troviĝas en vagado?
“Tiuj devantaj reenkarniøi, jes; sed la puraj Spiritoj,atingintaj la perfektecon, ne vagadas: ilia stato estasdefinitiva.”
El la vidpunkto de la intimaj kvalitoj, la Spiritoj apartenasal pluraj ordoj aý gradoj, kiujn ili sinsekve trapasas,laý tio, kiel ili puriøas. Laý sia stato, ili povas esti: enkarniĝintaj,tio estas, ligitaj al iu korpo; vagantaj, aý neligitaj almateria korpo kaj atendantaj novan enkarniøon por sinplibonigi; puraj Spiritoj, tio estas, perfektaj, jam ne bezonantajenkarniøon.
227. Kiel sin instruas la vagantaj Spiritoj? Certene same, kiel ni, ĉu ne?
“Ili studas sian pasintecon kaj seræas rimedojn poraltiøi. Ili vidas, observas tion, kio okazas en la trakuratajlokoj; ili aýdas la paroladojn de la kleruloj kaj la konsilojnde la Spiritoj superaj ol ili; kaj el tio ili rikoltas ideojn,kiujn ili øis tiam ne posedis.”
228. Ĉu la Spiritoj konservas kelkajn el la homajpasioj?
“La Superaj Spiritoj forlasas kun sia envolva¼o lamalnoblajn pasiojn kaj konservas nur bonecon; sedla malsuperaj konservas tiujn pasiojn; alie, ili estusankaý unuaordaj.”
229. Kial la Spiritoj, forirante de la Tero, tie neforlasas tiujn fipasiojn, kvankam ili vidas tiesmalutilojn?
“Sur æi tiu mondo ekzistas treege enviemaj homoj;
LA SPIRITA VIVO 195
æu vi pensas, ke, tuj kiam ili øin lasas, ili perdas tianmalvirton? Post ilia foriro de æi tie, precipe tiujn, kiujhavis fortajn pasiojn, ankoraý æirkaýas ia atmosfero, kiupluigas tiujn pasiojn, æar la Spirito ne estas tute liberigitael la influoj de la surtera vivo; nur dum momentoj liduonvidas la veron, kiu kvazaý indikas al li la bonanvojon.”
230. Ĉu la Spirito progresas en sia vagstato?
“Li povas multe pliboniøi, æiam laý sia volo kajdeziro; sed nur en la enkorpa ekzistado li praktikas lanovajn akiritajn ideojn.”
231. Ĉu la vagantaj Spiritoj estas feliĉaj aŭmalfeliĉaj?
“Pli aý malpli, laý æies meritoj. Ili suferas pro lapasioj, kies guston ili konservas, aý estas feliæaj laý tio,æu ili estas pli aý malpli liberigitaj el la materio. En siavagstato, la Spirito duonvidas, kio mankas al li por lafeliæo; tiam, li seræas la rimedojn por øin atingi; sed neæiam estas al li permesite reenkarniøi laý sia deziro, kajtio estas do puno.”
232. Ĉu, en sia vagado, la Spiritoj povas iri al ĉiujmondoj?
“Tio dependas; kiam la Spirito forlasas la korpon,li, pro tio, ne tute malligiøas de la materio; li ankoraýapartenas al la mondo, kie li vivis, aý al samgrada mondo,escepte se li progresis dum sia vivo; tiu estas la celo, alkiu li devas direktiøi, alie li neniam perfektiøus. Tamenli povas iri al iuj superaj mondoj, sed tie li estas kvazaýafremdulo; oni povas diri, ke li ilin apenaý duonvidas, kaj
196 DUA PARTO – ÆAPITRO VI
øuste tio naskas æe li la deziron pliboniøi, por indi la feliæonøuatan en tiuj mondoj kaj la rajton ilin estonte loøi.”
233. Ĉu la jam purigitaj Spiritoj iras al la malsuperajmondoj?
“Ili tien iras ofte, por kunhelpi ilian progresadon;alie, la mondoj estus forlasitaj al si mem, sen gvidantoj,kiuj ilin kondukus.”
PROVIZORAJ MONDOJ
234. Ĉu ekzistas, kiel oni diris al ni, mondoj, servantajkiel stacioj kaj ripozejoj al la vagantaj Spiritoj?
“Jes; ekzistas mondoj speciale difinitaj por lavagantaj estuloj kaj kiujn ili povas nedaýre loøi; iajbivakoj por ripozo dum tre longa vagado, kiu estas statoæiam iom peniga. Tiuj estas, inter la mondoj, mezajpozicioj konformaj al la naturo de la Spiritoj, kiuj povastien iri, kaj kiuj tie øuas pli aý malpli grandankomforton.”
– Ĉu la Spiritoj, loĝantaj tiujn mondojn, povas ilinforlasi laŭ sia bontrovo?
“Jes; la Spiritoj, troviøantaj en tiuj mondoj, povasde tie foriri al la loko, kien ili devas direktiøi. Prezentual vi migrantajn birdojn, kiuj eksidas sur insulon kajkiuj tie restadas, øis ili rericevos fortojn por flugi plual sia destino.”
235. Ĉu la Spiritoj progresas dum sia haltadoen tiuj provizoraj mondoj?
“Certe; tiuj, kiuj tial kolektiøas, celas instrui sin kaj
LA SPIRITA VIVO 197
pli facile ricevi permeson por eniri en pli bonajn lokojn,kaj, ankaý, atingi la saman pozicion kiel la elektitoj.”
236. Ĉu la provizoraj mondoj estas eterne, kaj prosia tute aparta naturo, destinitaj por la vagantajSpirito?
“Ne; ilia stato estas nur nedaýra.”
– Kaj, ĉu ili estas samtempe loĝataj de korpajestuloj?
“Ne; ilia supra¼o estas sennaska; iliaj loøantojbezonas nenion.”
– Ĉu tia sennaskeco estas konstanta kaj propra alilia aparta naturo?
“Ne; øi estas nur transiøa stato.”
– Tiuj mondoj devas do havi neniajn naturajnbelaĵojn, ĉu ne?
“La Naturo estas esprimata per la bela¼oj de l’senlima spaco, ne malpli mirindaj ol tiuj, kiujn vi nomasnaturaj bela¼oj.”
– Ĉar la stato de tiuj mondoj estas provizora, ĉu tialnia Tero estos iam unu el ili?
“Øi jam estis tia.”
– En kiu epoko?
“Dum sia formado.”
Nenio estas senutila en la Naturo; æiu a¼o havas siancelon, sian destinon; la malplena¼o ne ekzistas, æio estas okupita, lavivo estas æie. Dum la longega vico da jarcentoj, antaýintaj la aperon
198 DUA PARTO – ÆAPITRO VI
de la homo sur la Tero; dum tiuj treniøantaj periodoj de transiøo,atestataj de la geologiaj tavoloj; eæ antaý la ekesto de la unuaj organajesta¼oj, – sur æi tiu maso senforma, en æi tiu ¶aoso, kie la elementojkonfuziøis, estis tamen vivo; estuloj, ne havantaj niajn bezonojn kajfizikajn sensacojn, tie trovis rifuøon. Dio volis, ke, eæ entia neperfekta stato, la Tero utilu por io. Kiu do kuraøusdiri, ke, el tiom da miloj da mondoj cirkulantaj en la senlimaspaco, unu sola, unu el plej malgrandaj, perdita en tiatumultego, havas la ekskluzivan privilegion esti loøata? Kiaestus do la utileco de la ceteraj? Æu Dio ilin eble faris por la sola celoplezurigi la rigardon de la homoj? Absurda supozo, ne konforma al lasaøo, kiu sin manifestas æe æiuj Liaj verkoj, kaj neakceptebla konjekto,se oni ekspensas pri tiom da aliaj mondoj, ekzistantaj ekster la vidpovode niaj okuloj. Neniu kontraýdiros, ke, en tiu ideo pri mondoj ankoraýne taýgaj por la materia vivo kaj, tamen, loøataj de vivaj esta¼ojkonvenaj al tia medio, estas io granda kaj superbela, en kio oni ebletrovos la solvon de pli ol unu problemo.
PERCEPTOJ, SENSACOJ KAJ SUFEROJ DELA SPIRITOJ
237. Ĉu la animo, en la mondo de la Spiritoj, havasankoraŭ la perceptojn, kiujn ĝi havis en ĉi tiuvivo?
“Jes, kaj ankaý aliajn, kiujn øi ne havis, æar lakorpo estis kvazaýa vualo, ilin ombranta. La intelektoestas atributo de la Spirito, sed tiu atributo pli liberemanifestiøas tiam, kiam nenio øin malhelpas.”
238. Ĉu la Spiritoj havas senlimajn perceptojn kajkonojn, tio estas, ĉu ili scias ĉion?
“Ju pli ili alproksimiøas al la perfekteco, des pli ili
LA SPIRITA VIVO 199
scias; se ili estas superaj, ili multe scias; la malsuperajpli aý malpli bone scias ion pri æiuj aferoj.”
239. Ĉu la Spiritoj konas la principon de laekzistaĵoj?
“Laý sia rango kaj pureco; la malsuperaj Spiritojne scias pli ol la homoj.”
240. Ĉu la Spiritoj komprenas la daŭron de la tempo,kiel ni?
“Ne, kaj øuste tio faras, ke vi ne æiam komprenas nin,kiam temas pri difino de datoj aý epokoj.”
La Spiritoj vivas ekster la tempo, kia ni øin komprenas;por ili, daýro kvazaý nuliøas; kaj la jarcentoj, tiel longaj por ni, estas porili nur kvazaý momentoj perdiøantaj en la eterno, same kiel lamalegala¼oj de grundo kvazaý ebeniøas kaj malaperas antaý la okulojde homo, kiu leviøas en la spaco.
241. Ĉu la Spiritoj faras pri la nuneco ideon pliprecizan kaj ĝustan ol ni?
“Proksimume tiel, kiel iu, kiu vidas klare, faras prila a¼oj ideon pli precizan ol blindulo. La Spiritoj vidastion, kion vi ne vidas; ili juøas en malsama maniero olvi; sed, mi ankoraýfoje diras, tio dependas de ilia ordo.”
242. Kiel la Spiritoj ekkonas sian pasintecon? Ĉutiu kono havas nenian limon por ili?
“La pasinteco, kiam ni nin okupas pri øi, estasnuneco, øuste tiel, kiel vi memoras ion, kio vin æagrenisdum via ekzilo. Estas nur tiu diferenco, ke ni, jam nehavante la materian vualon, kiu nebuligis nian intelekton,memoras aferojn, kiujn vi ne kapablas memori; sed ne
200 DUA PARTO – ÆAPITRO VI
æion la Spiritoj scias: en la unua vico estas ilia kreado.”
243. Ĉu la Spiritoj konas la estontecon?
“Tio ankaý dependas de ilia perfekteco; ili ofte øinapenaý duonvidas, sed estas ne ĉiam permesite al iliĝin malkaŝi ; kiam ili øin vidas, øi þajnas al ili kvazaýnuna. La Spirito vidas la estontecon æiam pli klare,proporcie kiel li altiøas al Dio. Post la morto, la animo vidaskaj kaptas, per sola rigardo, siajn pasintajn migradojn,sed øi ne povas vidi, kion Dio al øi destinas; por tio, øidevas sin tute doni al Li post multe da ekzistadoj.”
– Ĉu la Spiritoj, atingintaj la perfektecon, havasplenan konon pri la estonteco?
“Plenan ne estas la øusta vorto, æar Dio sola estasla Superega Majstro, kaj neniu ajn povas Lin egali.”
244. Ĉu la Spiritoj vidas Dion?
“Nur la Superaj Spiritoj Lin vidas kaj komprenas;la malsuperaj Lin nur sentas kaj konjektas.”
– Kiam malsupera Spirito diras, ke Dio permesasaŭ malpermesas al li ion, kiel do li scias, ke tiu ordonovenas de Dio?
“Tiu Spirito ne vidas Dion, sed li sentas la Diansuperpotencon; kiam io ne devas esti farita aý iu vortone devas esti dirita, tiu Spirito eksentas, kiel intuicion,nevideblan averton, malpermesantan al li tion fari. Æu vimem ne havas antaýsentojn, kiuj estas ja sekretaj avertoj,konsilantaj al vi fari aý ne fari tion aý tion alian? Iosama okazas al ni, kun tiu diferenco, ke øi estas plisentebla; vi ja komprenas, ke, æar la esenco de la Spiritoj
LA SPIRITA VIVO 201
estas pli subtila ol via, tial ni pli bone povas ricevi laDiajn avertojn.”
– Ĉu al la malsuperaj Spiritoj la ordono estas donatarekte de Dio aŭ pere de aliaj Spiritoj?
“Øi ne venas al ili rekte de Dio mem; por komunikiøikun Li, oni bezonas specialan indon. Dio transsendas alili Siajn ordonojn pere de Spiritoj, pli alte starantaj perinstruiteco kaj perfekteco.”
245. Ĉu la vidpovo de la Spiritoj estas limigita, kiatiu de la korpaj estuloj?
“Ne; la vidpovo kuþas en ili mem.”
246. Ĉu la Spiritoj bezonas lumon por vidi?
“Ili vidas per si mem, ne bezonante ian eksteranlumon; por ili ne ekzistas mallumo, escepte de tiu, en kiuili eble troviøas por kulpelpago.”
247. Ĉu la Spiritoj devas translokiĝi por vidi dumalsamajn punktojn? Ĉu, ekzemple, ili povas vidisamtempe lokojn en ambaŭ hemisferoj de laterglobo?
“Æar la Spirito translokiøas kun la rapideco de lapenso, tial oni povas diri, ke li vidas æie samtempe; liapenso povas disradii kaj sin direkti samtempe al multajlokoj; sed tiu kapablo dependas de lia rango; ju malplipura li estas, des pli malgranda estas la trafpovo de liarigardo; nur la Superaj Spiritoj kapablas unu tutonampleksi.”
La vidkapablo de la Spiritoj estas propreco esenca de
202 DUA PARTO – ÆAPITRO VI
ilia naturo kaj ekzistanta en ilia memo, same kiel lumoenteniøas en æiuj partoj de luma korpo; øi estas ia universalumeco, etendiøanta al æio, ampleksanta samtempe spacon,tempon kaj a¼ojn, kaj por kiu ne ekzistas mallumo nekmateriaj baroj. Oni ja komprenas, ke tiel devas okazi; æar, æela homo, vidado fariøas per funkciado de organo impresitade lumo, tial, kiam æi tiu mankas, la homo troviøas enmallumo; æe la Spirito, æar la vidkapablo estas atributo propraal li, sen ia bezono de iu ekstera faktoro, tial vidado ne dependas delumo. (Vidu Ĉieestado, § 92.)
248. Ĉu la Spirito vidas la aĵojn tiel distinge kiel ni?
“Pli distinge, æar lia rigardo penetras tion, kion lavia ne kapablas penetri; nenio øin baras.”
249. Ĉu la Spirito perceptas la sonojn?
“Jes, kaj eæ sonojn, nepercepteblajn por viaj obtuzajoreloj.”
– Ĉu la aŭdkapablo troviĝas, kiel la vidkapablo, enli tuta?
“Æiuj perceptoj estas atributoj de la Spirito kaj estasnedisigeblaj partoj de lia memo; kiam lin tegas materiakorpo, tiuj perceptoj venas al li nur pere de la organoj;sed, kiam li estas libera, ili jam ne estas lokitaj en difinitaorgano.”
250. Ĉar la perceptoj estas atributoj de la Spirito,ĉu tiu ĉi povas evitigi ilin al si?
“La Spirito vidas kaj aýdas, kion li volas. Tio estasøenerala aserto, kaj precipe rilata al la Superaj Spiritoj,æar la neperfektaj aýdas kaj vidas, ofte spite al sia volo,tion, kio povas esti utila al ilia pliboniøo.”
LA SPIRITA VIVO 203
251. Ĉu la Spiritoj kapablas senti muzikon?
“Æu vi parolas pri la tera muziko? Kiom øi valoraskompare kun la æiela muziko, kun tiu harmonio, pri kiunenio sur la Tero povas havigi al vi ian ideon? Unu estasrilate al la dua, same kiel kanto de sovaøulo rilate dolæanmelodion. Tamen la vulgaraj Spiritoj povas iom plezuriaýdante vian muzikon, æar ili ankoraý ne estas kapablajkompreni alian pli belan. La muziko prezentas al la Spiritojsupermezuran æarmon, æar ilia sentemo estas tre alta; ni povasaýdi la æielan muzikon, kiu estas æio, kion la spirita imagemopovas koncepti pri io plej bela kaj milda.”
252. Ĉu la Spiritojn tuŝas la belaĵoj de la Naturo?
“La naturaj bela¼oj de la mondoj estas tiel diversajke ni tute ne kapablas ilin koni. Jes, tiuj bela¼oj tuþasla Spiritojn, laý ties kapablo ilin taksi kaj kompreni; porla Superaj Spiritoj ekzistas tutobela¼oj, æe kiuj, por tieldiri, malaperas la detalobela¼oj.”
253. Ĉu la Spiritoj spertas niajn fizikajn bezonojnkaj suferojn?
“La Spiritoj konas ilin, æar ili jam travivis tiujnbezonojn kaj suferojn; sed æi tiujn ili ne elportas materiekiel vi: ili estas Spiritoj.”
254. Ĉu la Spiritoj spertas lacecon kaj bezonon deripozo?
“Ili ne povas sperti lacecon tian, kia vi øin komprenas,kaj sekve ili ne bezonas korpan ripozon, æar ili ne havasorganojn, kies forto devus esti restarigita; sed la Spiritoripozas laý tiu senco, ke li ne troviøas en konstantaaktiveco. La Spirito ne agas en materiala maniero; lia
204 DUA PARTO – ÆAPITRO VI
ago estas tute intelekta kaj lia ripozo nur morala: tiosignifas, ke æe kelkaj momentoj lia penso ne estas tielaktiva nek sin fiksas sur ia difinita objekto; tio estasvera ripozo, kiun cetere oni ne povas kompari kun lakorpa. La kvazaýa laceco, kiun la Spiritoj povas senti,rilatas al ilia malsupereco, æar ju pli altrangaj ili estas,des malpli necesa al ili estas ripozo.”
255. Kiam iu Spirito diras, ke li suferas, kia estastiu sufero?
“Moralaj angoroj, kiuj lin turmentas pli akre, ol lafizikaj suferoj.”
256. Kiel do oni klarigu, ke iuj Spiritoj plendas provarmo aŭ malvarmo?
“Tio estas memoro pri tio, kion ili suferis dum siavivo, memoro iafoje tiel peniga kiel la realo; ofte, ankaý,tio estas ia komparo, per kiu, manke de pli bonaj vortoj,ili esprimas sian situacion. Kiam ili memoras sian korpon,ili sentas ian impreson, same kiel homo, demetinte mantelon,kredas, kelkan tempon, ke li øin ankoraý surhavas.”
TEORIA STUDO PRI LA SENSACOJ DE LA SPIRITOJ
257. La korpo estas la sidejo de l’doloro; de æiu tiuøi estas, se ne la primara, almenaý la senpera kaýzo. Laanimo havas percepton pri tiu doloro: tiu percepto estas laefiko. La memoro, kiun la animo konservas pri øi, povas estitre peniga, sed ne povas agi fizike. Efektive, varmo kajmalvarmo ne povas difekti la histojn de la animo; la animopovas nek frostiøi, nek brulkonsumiøi. Æu ni ne vidas æiutage,ke la memoro aý la timo pri ia malsano faras tian efikon, kian
LA SPIRITA VIVO 205
la realo, kaj eæ okazigas morton? Æiu scias, ke la personoj, elkiuj estas amputita iu membro, sentas dolorojn en tiu jamneekzistanta parto de la korpo. Certe, ne tiu membro estas lasidejo, eæ ne la deirpunkto de la doloro: okazas nura impreso,konservata de la cerbo – nenio pli. Oni povas do kredi, ke iosimila fariøas pri la suferoj de la Spirito post la morto de l’korpo. Pli profunda studado pri la perispirito, kiu ludas tielgravan rolon en æiuj spiritismaj fenomenoj, kiaj la vaporecajaý la palpeblaj apera¼oj; la stato de la spirito æe la momentode la morto; lia tiel ofta sento, ke li ankoraý vivas; la tielimpresa bildo pri la memmortigintoj, pri la ekzekutitoj, pri tiujvivintaj en la þlimo de l’materiaj øuoj, kaj multaj aliaj faktoj –¼etis lumon sur æi tiun demandon kaj donis okazon por klarigoj,kies resumo estas jena:
La perispirito estas ligilo, kuniganta la Spiriton kunla materio de l’ korpo; øi estas æerpata el la æirkaýamedio, el la universa fluida¼o, kaj havas komunajnproprecojn kun la elektro, kun la magneta fluida¼o kaj,øis ioma grado, kun la inerta materio. Oni povus diri, keøi estas la kvintesenco de la materio. Øi estas la principode la organa vivo, sed ne de la intelekta vivo: la intelektavivo kuþas en la Spirito. Krom tio, øi estas la sidejo de la eksterajsensacoj. En la korpo, tiuj sensacoj estas lokitaj en la organoj,kiuj servas al ili kiel kanaloj. Tuj kiam la korpo estas eldetruita,la sensacoj sin manifestas æie. Jen, kial la Spirito ne diras, ke lisuferas æe la kapo aý æe la piedoj. Estas grave ne konfuzi lasensacojn de la perispirito, kiam æi tiu estas libera, kun tiuj de lakorpo: æi tiujn lastajn ni povas preni nur por komparo, neniampro analogio. Liberigite el la korpo, la Spirito povassuferi, sed tia sufero ne estas korpa, nek, ankaý, ekskluzivemorala, kia la konsciencoriproæo, æar li ja plendas provarmo aý malvarmo; la Spirito ne suferas pli dum vintro
206 DUA PARTO – ÆAPITRO VI
ol dum somero: ni jam vidis ilin trapasi flamojn, sentantenenion penigan; ni do konkludas, ke temperaturo kaýzasal ili nenian impreson. La doloro, kiun ili spertas, ne estasdoloro øustadire fizika, sed ia nedifinita intima sento,kiun la Spirito mem ne æiam povas kompreni, øuste protio, ke tia doloro havas neniun difinitan lokon kaj neestas kaýzata de eksteraj faktoroj: øi estas pli imaga olreala; sed, eæ tia, øi ja turmentas. Tamen øi kelkafojeestas pli ol memoro, kiel ni baldaý vidos.
La sperto diras al ni, ke æe la momento de la morto,la perispirito pli aý malpli rapide liberiøas de la korpo;dum la unuaj momentoj, la Spirito ne povas klarigi al sisian situacion; li ne kredas, ke li mortis; li sentas, keli vivas; li vidas sian korpon, li scias, ke øi apartenas al li,sed li ne komprenas, kial li estas for de øi; tia stato daýrasdum ekzistas ligiteco inter la korpo kaj la perispirito.Unu memmortiginto iam diris al ni: Ne, mi ne estasmortinta; kaj li diris plu: tamen mi sentas, ke la vermojdismordas min. Nu, certe la vermoj ne estis dismordantajlian perispiriton, kaj des malpli la Spiriton: ili mordadis nur liankorpon. Sed, æar la disiøo de la korpo je la perispirito neestis kompleta, tial ekzistis ia morala refrapo, transiganta al laSpirito tion, kio okazadis en la korpo. Refrapo ankoraý ne estasla øusta vorto, æar øi povas kredigi tro materialan efikon: laSpirito havis antaý si, prefere, la vizion pri tio, kio okazadis en lakorpo, al kiu li estis ankoraý ligita per la perispirito; kaj tiuniluzion li prenis kiel reala¼on. Lia sento ne estis ankaý memoro,æar, dum sia vivo, li estis neniam dismordata de vermoj: øi estistiumomenta sensaco.
Oni do vidas la konkludojn, kiujn oni povas tiri ella faktoj, kiam æi tiuj estas atente observataj. Dum sia
LA SPIRITA VIVO 207
vivo, la korpo ricevas la eksterajn impresojn kaj ilintransigas al la Spirito pere de la perispirito, kiu estas,probable, tio, kion oni nomas nerva fluida¼o. La mortintakorpo nenion sentas, æar en øi jam ne estas Spirito nekperispirito. La perispirito, liberigite el la korpo, ricevasla sensacon; sed, æar æi tiu ne venas per iu difinitaorgano, tial øi disetendiøas en la tutan perispiriton. Nu,la perispirito estas ja nenio alia ol transigilo, æar janur la Spirito konscias pri sensacoj; se povus do ekzistiperispirito sen Spirito, øi ne sentus pli ol la mortintakorpo; tiel same, se la Spirito ne havus perispiriton, lintuþus nenia ajn peniga sensaco: øuste tio okazas al latute elpurigitaj Spiritoj. Ni scias, ke, ju pli purajla Spiritoj fariøas, des pli etereca la esenco de la perispirito;el tio sekvas, ke la influo de la materio malpliiøas,laýmezure kiel la Spirito progresas; alivorte, laý tio, kiellia perispirito fariøas malpli kruda.
Sed, oni diros, tiel la agrablaj, kiel la malagrablajsensacoj, estas transigataj de la perispirito al la Spirito;nu, se la pura Spirito estas neatingebla por unuj, li devasesti ankaý netuþebla por aliaj. Jes, certe, rilate alsensacoj, venantaj nur de la influo de la materio, kiunni konas; la sono de niaj muzikinstrumentoj, la parfumode niaj floroj faras æe la Spirito nenian impreson, kajtamen estas en li intimaj, nedireble æarmaj sensacoj, prikiuj ni povas fari nenian ideon, æar tiujn sensacojn nidifinus tiel bone, kiel denaskaj blinduloj la lumon;ni scias, ke tio fariøas, sed kiel? Nia scio tion ne trafas.Ni scias, ke en la Spirito ekzistas percepto, sensaco,aýdado kaj vidado; ke tiuj kapabloj estas atributoj delia tuta memo, kaj ne, kiel en la homo, de parto de la individuo;sed, ni ree demandas, per kia perilo? Ni tion
208 DUA PARTO – ÆAPITRO VI
ne scias. La Spiritoj mem tion ne povus klarigi al ni, æarnia lingvo ne taýgas por esprimi ideojn, kiajn ni ne havas;tiel same, la lingvo de sovaøuloj ne havas vortojn porreprezenti niajn artojn, niajn sciencojn kaj niajn filozofiajndoktrinojn.
Kiam ni diras, ke la Spiritojn ne tuþas la impresojde nia materio, ni parolas pri la tre superaj Spiritoj, kiesetereca envolva¼o havas nenion analogan sur la Tero.Tio ne okazas kun tiuj, kies perispirito estas pli densa;æi tiuj perceptas niajn sonojn kaj odorojn, sed ne perparto de sia memo, kiel tiam, kiam ili estis enkarniøintaj.Oni povus diri, ke la molekulaj vibroj estas sentataj deilia tuta memo; tial, la vibroj atingas la sensoriumcommune, kiu estas la Spirito mem, kvankam ili tiealprenas novan formon, kaj eble ankaý faras malsamanimpreson; tio do modifas ilian percepton. Ili aýdas lasonon de nia voæo, kaj tamen ili nin komprenas sen helpode parolo, per nura pensotransiøo; kaj apogas nian asertonla fakto, ke tiu penetro estas des pli facila, ju pli liberigitael la materio troviøas la Spirito.
Koncerne la vidpovon de la Spiritoj, øi ne dependasde nia lumo. La vidkapablo estas esenca atributo de laanimo: por æi tiu ne ekzistas mallumo; tamen tiu kapabloestas pli ampleksa kaj akra æe la plipurigitaj animoj. La animo,aý Spirito, enhavas do en si mem æiujn perceptokapablojn;dum la korpa vivo la perceptoj estas malhelpatajde la maldelikata materio de niaj organoj; dum laeksterkorpa vivo tiu malhelpo iom post iom neniiøas,proporcie kiel la duonmateria envolva¼o malplidensiøas.
Tiu envolva¼o, eligita el la medio, diversas laý lanaturo de la mondoj. Transpasante de unu al alia mondo,
LA SPIRITA VIVO 209
la Spiritoj þanøas sian envolva¼on, same kiel ni þanøasnian veston pasante de vintro al somero, aý de l’ polusoal la ekvatoro. Kiam ili venas vizite al ni, la pli altrangajSpiritoj prenas la teran perispiriton, kaj tiam iliajperceptoj fariøas tiel, kiel æe niaj vulgaraj Spiritoj; sed ili æiuj,superaj aý malsuperaj, aýdas kaj sentas nur tion,kion ili volas aýdi kaj senti. Kvankam la Spiritoj nehavas sensorganojn, tamen ili povas laývole farisiajn perceptojn aktivaj aý nulaj; la sola, kion ili estasdevigataj aýdi, estas la konsiloj de la bonaj Spiritoj. Lavidpovo estas æiam akra, sed ili povas reciproke fariøinevideblaj por aliaj. Laý sia rango, ili povas sin kaþi detiuj, kiuj estas malsuperaj ol ili, sed neniam de siajsuperuloj. Æe la unuaj momentoj, sekvantaj la morton,la vidado de la Spirito estas æiam malklara kaj konfuza;øi klariøas, laýmezure kiel la Spirito sin liberigas, kajpovas ekhavi tian saman klarecon, kian øi havis dum lavivo, krom ankaý la penetrado en korpojn maldiafanajnpor ni. Koncerne la trafpovon de la vidado tra la senlimaspaco, en la estontecon kaj la pasintecon, tio dependasde la pureco kaj rango de la Spirito.
Tiu teorio, oni diros, estas nemulte trankviliga. Nipensis, ke, liberigite el nia maldelikata envolva¼o – sidejode niaj doloroj –, niaj suferoj tuj forfiniøus; sed, jenvi diras al ni, ke ni suferados plu; æu en tiu aý en tiualia maniero, ni entute suferos. Ve! Jes, ni eble ankoraýsuferados multe kaj longan tempon; sed ni povas ankaýne plu suferi, eæ de post la momento, kiam ni lasas laenkorpan vivon.
La suferoj en æi tiu mondo estas kelkafoje nedependajde ni, sed multaj estas rezultatoj de nia volo mem. Onireen paþu al ilia origino, kaj oni konstatos, ke la plimulto
210 DUA PARTO – ÆAPITRO VI
el ili devenas de kaýzoj, kiujn oni povus eviti. Kiom dasuferoj, kiom da malsanoj la homo ricevas el siaj ekscesoj,el sia ambicio, unuvorte, el siaj malnoblaj pasioj! Lahomo, kiu æiam sobre vivus, kiu nenion trouzus, kaj kiuestus æiam simpla pri siaj gustoj kaj modesta pri siajdeziroj, evitigus al si multajn æagrenojn. Tio sama okazasal la Spirito: liaj suferoj estas æiam rezultato de lamaniero, kiel li vivis sur la Tero; certe, li jam ne suferosde podagro aý de reýmatismo, sed li spertos aliajn suferojn,ne pli mildajn ol tiuj. Ni jam vidis, ke liaj suferoj estasrezultato de la ligiteco, ankoraý ekzistanta inter likaj la materio; ke, ju pli liberigita li estas el la influode la materio, aý alivorte, ju pli malbrutigita, des malpli dapenigaj sensacoj li havas; nu, dependas de li mem liberigisin de tiu influo, tuj ekde æi tiu vivo; li havas liberanvolon, kaj do la povon fari aý ne fari; li bridu siajnbestajn pasiojn, li forpuþu de si malamon, ¼aluzon kajfieron; lin ne sklavigu egoismo; li purigu sian animon perbonaj sentoj; li praktiku bonon; li ne atribuu al laæimondaj aferoj gravecon pli grandan, ol kian ili indas;kaj, tiel farante, eæ ankoraý en la korpa tega¼o, li estosjam purigita kaj liberigita el la materio, kaj lasante tiuntega¼on, li jam ne ricevos ties influon. Se li tiel kondutos,la suferoj, kiujn li iam travivis, postlasos æe li nenianpenigan memoron; pri tiuj restos æe li nenia malagrablaimpreso, æar ili tuþis nur la korpon, ne la Spiriton: liøojas, ke li vidas sin libera de ili, kaj la trankvileco delia konscienco lin antaýgardos kontraý æia morala sufero.Ni demandis milojn da Spiritojn , el æiuj klasoj de la socio,el æiuj sociaj pozicioj; ni studadis ilin dum æiuj fazoj deilia spirita vivo, ekde la momento, kiam ili forlasis lakorpon; ni sekvis ilin, paþo post paþo, en tiu transtomba
LA SPIRITA VIVO 211
vivo, por observi la þanøojn, okazantajn æe ili, æe iliajideoj, æe iliaj sensacoj; kaj, en æi tiu rilato, ne la plejvulgaraj homoj liveris al ni malplej valorajn studotemojn.Nu, ni æiam vidis, ke la suferoj estas kunrilataj kun lakonduto, kies sekvojn la Spiritoj elportas, kaj ke tiunova ekzistado estas fonto de nedirebla feliæo por tiuj,laýirintaj la bonan vojon; de tio sekvas, ke tiuj, kiujsuferas, tion mem volis, kaj ke, tiel en la alia mondo,kiel en æi tiu, ili devas plendi nur kaj sole kontraý si mem.
ELEKTO DE LA PROVOJ
258. Ĉu, en sia vagado, antaŭ ol komenci novanenkorpan ekzistadon, la Spirito konscias kajantaŭvidas, kio al li okazos dum tiu ekzistado?
“Li mem elektas la specon de provoj, kiujn li dezirassperti, kaj øuste en tio konsistas la libera volo.”
– Ĉu ne Dio trudas do la ĉagrenojn de la vivo, kielpunon?
“Nenio okazas sen la permeso de Dio, æar neniukrom Li starigis æiujn leøojn, al kiuj la universo obeas.Vi nun demandos, kial Li starigis unu leøon prefere olalian? Donante al la Spirito liberecon pri elekto, Dioþarøas la Spiriton per la tuta respondeco pri agoj kajsekvoj. Nenio embarasas ties estontecon; al la Spiritoestas permesate sekvi la vojon tiel de bono, kiel demalbono. Se li falas, restas tamen al li la konsolo, kene æio estas forfinita por li, æar Dio, per Sia boneco, lasasal li la liberecon rekomenci tion, kio ne estis laýdeveplenumita. Cetere, estas necese distingi tion, kio venas ella volo de Dio, de tio, kion faras la volo de la homo.
212 DUA PARTO – ÆAPITRO VI
Se iu danøero minacas vin, ne vi, sed Dio, øin kreis; sed,vi povas eksenti deziron elmeti vin al tiu danøero, æar vitie vidis rimedon por progreso, kaj Dio tion permesas.”
259. Se la Spirito rajtas elekti la provojn, kiujn lidevas trapasi, ĉu do sekvas, ke ĉiaj ĉagrenoj,kiujn ni travivas, estas antaŭviditaj kaj elektitaj deni mem?
“Æiaj ne estas la øustasenca vorto, æar oni ne povas diri,ke vi elektis aý antaývidis eæ la plej bagatelajn aferojn,æion, kio al vi okazas en la mondo; vi elektis la specon deprovoj: la cirkonstancaj okazetoj rezultas de la pozicio,kiun vi okupas, kaj, ofte, de viaj agoj mem. Se la Spiritovolis naskiøi, ekzemple, æe maliculoj, li ja sciis la danøerojn,en kiujn li estos trenata, sed li ne antaývidis æiun ella agoj, kiujn li faros; tiuj agoj estas efiko de lia volokaj de lia libera decido. La Spirito scias, ke, elektantetiun aý tiun alian vojon, li havos antaý si tiun aý tiunalian specon de luktado; li scias do la specon de sortovicoj,en kiuj li troviøos, sed li ne scias, æu okazos tio aý tio alia.La detaloj ekestas el la cirkonstancoj kaj el la potencode la aferoj. Estas antaývidataj nur la gravaj okazoj,influantaj la destinon. Se vi iras kavoplenan vojon, vi scias, ke videvas tre zorgi, æar vi riskas fali; sed vi ne scias, kien vi falos,nek, eæ irante tre singarde, æu vi ne falos. Se, laýirante iunstraton, tegolo falos al vi sur la kapon, ne kredu, ke estis“skribite”, kiel oni vulgare diras.”
260. Kiel iu Spirito povas deziri naskiĝi ĉe fihomoj?
“Estas necese, ke li estu sendita al iu rondo, kie lipovos trapasi la provon de li petitan. Nu, devas do ekzistianalogeco inter tiu provo kaj tiu rondo. Por kontraýbatali
LA SPIRITA VIVO 213
la instinkton de banditismo, oni devas troviøi en kontaktokun rabistoj.”
– Se do ne ekzistus sur la Tero homoj de malicatemperamento, ĉu la Spirito ne trovus tie la rimedonnecesan por certaj provoj?
“Æu tio estus motivo por plendo? Tio okazas en lasuperaj mondoj, kien malbono ne estas allasata kaj kie,tial, vivas nur bonaj Spiritoj. Klopodu, por ke la Terotroviøu plej baldaý en tiuj kondiæoj.”
261. Ĉu la Spirito, dum la provoj, al kiuj li devassin submeti, por atingi la perfektecon, devossperti ĉiajn tentojn? Ĉu li devas travivi ĉiajncirkonstancojn, kiuj povos veki en li fieron,ĵaluzon, avarecon, voluptamon k.a.?
“Certe ne; æar vi scias, ke iuj laýiras, ekde siakomenco, vojon, kiu evitigas al ili multajn provojn; sedtiu, lasanta sin konduki sur malbona vojo, riskas æiajndanøerojn proprajn al tiu vojo. Iu Spirito povas, ekzemple,peti riæecon, kaj tiu æi provo povas esti donita al li;tiam, laý sia karaktero, li povas fariøi avara aý malavara,egoista aý komplezema, aý fordoniøi al æiaj volupta¼oj; sed tione signifas, ke li devas nepre trapasi æiujn tiujn inklinojn.”
262. Kiel povas la Spirito, ĉe sia komenco, simpla,senscia, sensperta, elekti plenkonscie ianekzistadon, kaj kial li devas respondi por tiuelekto?
“Manke de lia sperto, Dio montras al la Spirito lianvojon, same kiel vi faras al infano, ekde ties lulilo; sedDio iom post iom igas la Spiriton fari mem sian elekton,
214 DUA PARTO – ÆAPITRO VI
laýmezure kiel ties libera volo disvolviøas; kaj tiam, tiuSpirito ofte dekliniøas kaj ekpaþas malbonan vojon, se line aýdas la konsilojn de la bonaj Spiritoj; jen, kion onipovus nomi la falo de la homo.”
– Kiam la Spirito posedas sian liberan volon, ĉu laelekto de la enkorpa ekzistado dependas ĉiam ekskluzivede lia volo, aŭ ĉu tiu ekzistado povas esti al li ordonatade Dio, por kulpelpago?
“Dio scias atendi; Li ne akcelas kulpelpagon; tamenLi povas ordoni iun ekzistadon al iu Spirito en la okazo,se æi tiu, pro sia malsupereco aý malvolonto, ne estaskapabla kompreni, kio estus al li plej utila; Dio agasankaý tiel, kiam Li vidas, ke tiu ekzistado povas utili al la purigokaj progreso de la Spirito, kaj krome por puno.”
263. Ĉu la Spirito faras sian elekton tuj post lamorto?
“Ne; multaj, kiel ni jam diris, pensas, ke iliaj suferojestos eternaj: tio estas puno.”
264. Kio gvidas la Spiriton pri la elekto de laprovoj, kiujn li devas travivi?
“La Spirito elektas, laý la speco de siaj kulpoj, tiujnprovojn, kiuj povos esti por li kulpelaæeto kaj per kiujli povos pli rapide antaýeniri. Iuj povas do trudi al sivivon plenan de mizero kaj necesbezonoj, por provi elportiilin kuraøe; aliaj provi sin per la tentoj, kiujn vekasriæeco kaj estreco, multe pli danøeraj pro iliaj eventualajtrouzo kaj misuzo, kiel ankaý pro la fiaj pasioj, kiujnili naskas; aliaj, fine, volas sin provi per la bataloj, kiujnili devos elteni æe la kontakto kun la malvirto.”
LA SPIRITA VIVO 215
265. Se iuj Spiritoj elektas, kiel provon, kontaktonkun la malvirto, ĉu aliaj ne faras tiun elekton prosimpatio kaj deziro vivi en rondo konforma al iliajgustoj, aŭ por povi sin materiale fordoni almateriaj inklinoj?
“Certe kelkaj tiaj ekzistas, sed nur inter tiuj, kiesmoralo ankoraý malmulte disvolviøis; la sufero venospropramove, kaj ili ĝin pli longe elportos. Pli aý malpli frue, ilikomprenos, ke la plena satigo de la brutaj pasiojhavas por ili bedaýrindajn rezultatojn, kiujn ili suferadosdum tempo, kiu þajnos al ili eterna; kaj Dio povas lasiilin en tiu stato, øis ili komprenos siajn erarojn kaj petosæi tiujn elaæeti per profitaj suferoj.”
266. Ĉu ne ŝajnas nature, ke estu elektataj lamalplej penigaj provoj?
“Laý via opinio, jes; laý tiu de la Spirito, ne; kiamli estas libera de la materio, la iluzio æesas, kaj tiam lipensas alie.”
La homo, sur la Tero, sub la influo de la korpaj ideoj,vidas nur la penigan flankon de la provoj; tial, þajnus alli tute natura la elekto de tiuj, kiuj, laý lia vidpunkto, povaskuniøi kun la materiaj øuoj; sed, en la spirita vivo, li komparastiujn pasemajn kaj bestajn øuojn kun la senþanøafeliæo, kiun li duonvidas; kaj, æe tio, kiom valoras por likelkaj nedaýraj suferoj? La Spirito povas do elekti la plejseveran provon kaj, sekve, la plej malfacilan ekzistadon, esperantepli rapide veni al pli bona stato, same kiel malsanuloelektas ofte la plej malagrablan medikamenton, porpli rapide resaniøi. Tiu, kiu volas alligi sian nomon al laeltrovo de nekonata lando, ne elektas vojon tapiþitan perfloroj; tiu scias la danøerojn, kiujn li riskos, sed ankaý lagloron, kiu lin atendas, se li sukcesos.
La doktrino pri la libereco je elekto de niaj ekzistadoj
216 DUA PARTO – ÆAPITRO VI
kaj provoj jam ne þajnas eksterordinara, se ni konsideras,ke la Spiritoj, kiel senmateriaj, rigardas la aferojn enmaniero malsama ol ni. Ili vidas la celon, aferon por ili multepli seriozan, ol la nedaýraj øuoj en æi tiu mondo; post æiuekzistado, ili vidas la faritan paþon kaj komprenas, kiomankoraý restas al ili marþi, por atingi tiun celon; jen, kialili sin volonte submetas al æiaj sortovicoj de la enkorpa vivokaj petas mem tiujn, kiuj povas ilin pli rapide irigi. Ne estasdo mirige, ke la Spirito ne æiam preferas la plej glatanekzistadon. En sia neperfekta stato, li ne povas øui tiunsenæagrenan vivon; li øin duonvidas, kaj, por øin rajti, lipenas perfektiøi.
Æu ni cetere ne vidas æiutage ekzemplojn de similajelektoj? Kion faras la homo, kiu dum unu parto de sia vivoseninterrompe, senæese laboradas, por kolekti tion necesan alsia bonstato, krom trudi al si mem taskon, por pli bonaestonteco? Kion faras militisto, plenumanta danøeran entreprenon,vojaøanto spitanta gravajn danøerojn por la interesode la scienco aý de sia riæeco, krom elporti volontajn provojn,el kiuj, se ili sukcesos, venos al ili honoro kaj profito? Alkio la homo sin ne submetas kaj kion li ne riskas pro siaintereso aý gloro? Æu æiaj konkursoj ne estas ankaý provoj,al kiuj la homo sin volonte submetas, celante altiøi en laelektita kariero? Neniu havigas al si altan socian pozicionen la sciencoj, en la artoj aý en la industrio alie, ol trapasantela vicon de la malsuperaj pozicioj, kiuj estas japrovoj. La homa vivo estas do kopia¼o de la spirita vivo;tie ni retrovas, en malgrandaj mezuroj, æiujn samajn okazetojn.Se do en la homa vivo ni ofte elektas la plej krudajnprovojn, kun la deziro atingi pli altan celon, kial la Spirito,kiu pli malproksime vidas kaj por kiu la enkorpa vivonenio alia estas ol rapidfluga interokaza¼o, ne elektulaborplenan, lacigan ekzistadon, se øi lin nepre kondukos al laeterna feliæo?
LA SPIRITA VIVO 217
Tiuj, asertantaj, ke, se al la homo estus donite elektisian ekzistadon, æiuj estus do princoj aý milionuloj, estas kielmiopuloj, vidantaj nur tion, kion ili tuþas, aý kiel frandemajknaboj, kiuj, demandite pri la profesio, kiun ili preferas, respondas:pasteæisto aý konfitisto.
Tiel same, vojaøanto, sur la fundo de valo malklarigitade densa nebulego, ne vidas la longecon nek la ekstrema¼ojnde sia vojo; alveninte al la supro de l’ monto, li mezurasper rigardo la laýiritan vojon kaj tiun, kiun li ankoraý paþos;li vidas sian celon, la malfacila¼ojn, kiujn li devas ankoraývenki, kaj povas pli certe plani la rimedojn por tien alveni.La enkarniøinta Spirito estas komparebla kun la vojaøantoæe la malsupro de l’ monto; sen la øenaj teraj ligiloj, li superrigardas laæirkaýa¼on, kiel la vojaøanto sur la supro de la monto. Por la vojaøanto,la celo estas ripozo post laceco; por la Spirito, øi estas la superegafeliæo post provoj kaj afliktoj.
Æiuj Spiritoj diras, ke, en sia vagado, ili esploras, studas,observas, por poste fari sian elekton. Æu ni ne havas ankaýekzemplon pri æi tiu fakto dum la enkorpa vivo? Æu nine seræas, ofte dum jaroj, la karieron, kiun ni poste libere alprenas, æarni øin konsideris la plej taýga por nia irado? Se unu ne prosperas al ni,ni provas alian. Æiu kariero, kiun ni alprenas, estas fazo, periodo de lavivo. Æu ni ne uzas æiun tagon por projekti, kion ni faros la tagonsekvantan? Nu, kio estas por la Spirito la enkorpaj ekzistadoj, kromfazoj, periodoj, tagoj de lia spirita vivo, kiu estas, kiel niscias, lia normala vivo, æar la enkorpa vivo estas nur provizorakaj pasema?
267. Ĉu la Spirito povus fari sian elekton dum siaenkorpa vivo?
“Lia deziro povas influi lian elekton; tio dependasde lia intenco; sed, kiel libera Spirito, li iafoje vidas la
218 DUA PARTO – ÆAPITRO VI
aferojn en tre malsama maniero. Nur la Spirito farastiun elekton; sed, mi ripetas, li povas fari øin dum siamateria vivo, æar la Spirito æiam havas momentojn, kiamli estas for de la influo de l’ materio, kie li loøas.”
– Multaj homoj deziras altajn poziciojn kaj riĉecon,sed certe ne kiel punon nek kiel provon, ĉu ne?
“Sendube; la materio tion deziras por sia øuado, kajla Spirito tion volas, por sperti ties alterna¼ojn.”
268. Ĉu la Spirito devas konstante trapasi plurajnprovojn, ĝis la perfekta pureco?
“Jes; sed tiuj provoj ne estas tiaj, kiaj vi ilinkomprenas; vi nomas provoj la materiajn suferojn; nu,atinginte certan stadion, kvankam li ankoraý ne estasperfekta, la Spirito jam ne estas devigita sperti tiajnprovojn, sed li devas ankoraý plenumi devojn, kiuj helpaslin perfektiøi kaj kiuj estas por li neniel penigaj; almenaýkunhelpi por la perfektiøo de aliaj.”
269. Ĉu la Spirito povas erari pri la efikeco de laprovo, kiun li elektis?
“Li povas elekti provon superan ol liaj fortoj, kajli do falas; li povas ankaý elekti iun neniom fruktodonanal li, ekzemple, se li elektas neniofaran, senutilan vivon;sed, tiam, tuj kiam li revenas al la spirita mondo, likonstatas, ke li nenion gajnis, kaj petas, ke estu al lipermesite kompensi la forperditan tempon.”
270. De kio dependas la naturaj inklinoj de kelkajpersonoj al iu kariero kaj ilia volo praktiki iunprofesion prefere ol alian?
LA SPIRITA VIVO 219
“Þajnas al mi, ke vi mem kapablas respondi tiundemandon. Æu tio ne estas sekvo de æio, kion ni jam dirisrilate la elekton de la provoj kaj la progreson efektivigitanen antaýa ekzistado?”
271. Se la Spirito studas dum sia vagado la diversajnkondiĉojn, en kiuj li povos progresi, kiel li pensas,ke li povas tion fari, naskiĝante ekzemple ĉe iukanibala popolo?
“Ne la Superaj Spiritoj naskiøas æe kanibaloj, sedSpiritoj samkategoriaj kiel kanibaloj aý malsuperaj olæi tiuj.”
Ne scias, ke niaj kanibaloj ne troviøas sur la plejmalalta þtupo de la hierarkio, kaj ke ekzistas mondoj, kiebruteco kaj krueleco estas ankoraý pli grandaj. La Spiritoj detiuj mondoj estas do ankoraý malsuperaj ol tiuj plej malaltestarantaj en nia mondo; tial, veni vivi æe niaj sovaøulojestas por tiuj jam progreso, same kiel progreso estus porniaj kanibaloj praktiki æe ni profesion, kiu ilin devigus fluigisangon. Ke la Spiritoj de tiuj mondoj ne celas pli alten,estas klarigeble per tio, ke ilia malsupereco ne ebligas al ilikompreni pli grandan progreson. La Spirito povas nur iom post iompaþi; li ne povas transiri per unu eksalto la distancon inter barbarecokaj civilizacio; kaj per tio evidentiøas la neceso de reenkarniøado, jakonforma al la justeco de Dio. Alie, kia estus la sorto de tiuj milionoj dahomoj, æiutage mortantaj sur la lasta vico de malalteco, se ne estusal ili donataj la rimedoj, por ke ili atingu pli altan nivelon? Kial Dio rifuzusal ili la favorojn, konsentatajn al la ceteraj homoj?
272. Ĉu Spiritoj, venintaj el iu mondo malsupera olla Tero aŭ el tre malmulte evoluinta popolo, kiajla kanibaloj, povus naskiĝi ĉe niaj civilizitajpopoloj?
220 DUA PARTO – ÆAPITRO VI
“Jes, kelkaj devojiøas, æar ili volas sin levi tro alten;sed, tiam, ili sentas sin fremdaj æe vi, æar ili havas morojnkaj instinktojn, neakordantajn kun la viaj.”
Tiaj individuoj prezentas al ni la bedaýrindan spektaklonde sovaøeco æe la civilizacio; reveni en la rondon de l’kanibaloj ne estus por ili defalo: ili farus nenion alian, ol reprenisian lokon, kaj eble ili profitus el tiu reveno.
273. Ĉu la Spirito de iu homo, apartenanta alcivilizita raso, povus, por kulpelpago, reenkarniĝiinter sovaĝuloj?
“Jes, sed tio dependas de la speco de puno; mastro,kiu estis nehumana kontraý siaj sklavoj, povos, siavice,fariøi sklavo kaj suferi bruta¼ojn tiajn, kiajn li iamsuferigis. Tiu, kiu estris dum iu epoko, povos, dum novaekzistado, obei tiujn samajn homojn, kiuj humile kliniøisal lia volo. Tio estas puno, kiun Dio povas dikti, se lahomo misuzis sian potencon. Iu bona Spirito povas ankaýelekti ekzistadon multinfluan æe tiaj popoloj, por instigiilian progreson; en æi tiu okazo, tio estas misio.”
TRANSTOMBAJ INTERRILATOJ
274. Ĉu la ordoj de la Spiritoj starigas inter ĉi tiujian hierarkion, tio estas, subecon kaj aŭtoritaton?
“Jes, tre grandan; la Spiritoj havas, unuj super laaliaj, aýtoritaton konforman al ilia supereco kaj kiunili ekzercas per nekontraýstarebla morala potenco.”
– Ĉu la malsuperaj Spiritoj povas sin malsubmetial la aŭtoritato de siaj superuloj?
“Mi diris: nekontraýstarebla.”
LA SPIRITA VIVO 221
275. Ĉu la povo kaj la estimo, kiujn iu homo ĝuissur la Tero, havigas al li ian superecon en laspirita mondo?
“Ne; æar en la spirita mondo la malgrandaj estosplialtigitaj kaj la grandaj estos humiligitaj. Legu laPsalmaron.”
– Kiel ni komprenu tiun plialtigon kaj tiunhumiligon?
“Æu vi ne scias, ke la Spiritoj apartenas al diversajordoj, laý siaj meritoj? Nu! La plej granda sur la Teropovas esti unu el tiuj, apartenantaj al la lasta klaso enla spirita mondo, dum lia servisto mem povas estiunuaklasa. Æu vi komprenas? Æu Jesuo ne diris: “Kiusin plialtigos, tiu estos humiligita; kaj kiu sin humiligos,tiu estos plialtigita”?”12
276. Ĉu tiu, kiu estis potenca sur la Tero kaj kiutroviĝas en malalta pozicio ĉe la Spiritoj, sentassin pro tio humiligita?
“Kelkafoje tre humiligita, precipe tiam, kiam li estisfiera kaj enviema.”
277. Ĉu soldato, kiu, post batalo, renkontas siangeneralon en la spirita mondo, ankoraŭ rekonaslin kiel sian superulon?
“La titolo neniom valoras: la reala supereco estasla sola grava.”
222 DUA PARTO – ÆAPITRO VI
12 Mateo, æap. 23, par. 12 – La Trad.
278. Ĉu la Spiritoj de la diversaj ordoj konfuziĝasunuj kun la aliaj?
“Jes kaj ne: tio estas, ili vidas sin reciproke, sed ilidistingas unujn de aliaj. Ili alproksimiøas aý malproksimiøas,laý la analogeco aý antipatio de la reciprokaj sentoj, same kielokazas æe vi. Tio estas tuta mondo, kaj de ĝi la via estas nurpala bildo. La samordaj Spiritoj kolektiøas pro ia altirforto, kajformas grupojn aý familiojn el Spiritoj, kunetenataj de simpatiokaj komunaj celoj: la bonaj, de la deziro fari bonon; la malbonaj,de la deziro fari malbonon, de la honto pro siaj kulpoj aý de labezono troviøi æe estuloj similaj al ili.”
Tia estas granda urbo, kie la homoj de æiuj klasoj kajpozicioj sin reciproke vidas kaj renkontas, sin ne intermiksante; kie lasociaj rondoj ekestas el la analogeco de gustoj; kie virto kaj malvirto sinintertuþas, sed sen ia parolo.
279. Ĉu ĉiuj Spiritoj povas veni unuj al aliaj?
“La bonaj iras æien, kaj tio estas necesa, por ke ilipovu havi influon super la malbonaj; sed la regionoj, loøataj dela bonaj Spiritoj, estas fermitaj por la neperfektaj, por ke æi tiujne alportu tien la konfuzon, kiun kaýzus la malnoblaj pasioj.”
280. Kiaj estas la rilatoj inter la bonaj kaj lamalbonaj Spiritoj?
“La bonaj klopodas por kontraýbatali la fiajn inklinojnde la malbonaj, celante kunhelpi por ties plialtigo;tio estas misio.”
281. Kial la malsuperaj Spiritoj plezuras tirante ninen malbonon?
“Pro envio, ke ili ne indis lokon æe la bonaj. Estas
LA SPIRITA VIVO 223
ilia deziro kiel eble malhelpi la ankoraý nespertajnSpiritojn, atingi la plej altan bonon; ili volas, ke aliajsuferu tion, kion ili suferas. Æu io same ne okazas æe vi?”
282. Kiel la Spiritoj sin reciproke komunikas?
“Ili vidas kaj komprenas sin reciproke; parolo estasmateriala: øi estas bildo de la Spirito. La universa fluida¼oestigas inter ili konstantan komunikon; øi estas la transigilo de lapenso, tia, kia la aero rilate la sonon; ia speco de universatelegrafo, interliganta æiujn mondojn kaj ebliganta al la Spiritojsin reciproke korespondi el unu al alia mondo.”
283. Ĉu la Spiritoj povas reciproke kaŝi siajn pensojn?Ĉu ili povas eviti unuj la aliajn?
“Ne; por ili æio estas nuda, precipe tiam, kiam iliestas perfektaj. Ili povas sin reciproke malproksimigi, sedili æiam vidas unuj la aliajn. Tamen tio ne estas absolutaregulo, æar iuj Spiritoj povas ja fariøi nevideblaj poraliaj, se ili opinias tion utila.”
284. Kiel la Spiritoj, jam ne havante korpon, povascertigi sian identecon kaj distingiĝi de la ceterajspiritaj estuloj, ilin ĉirkaŭantaj?
“Ili certigas sian identecon per la perispirito, kiufaras ilin estuloj diferencaj unuj de aliaj, kiel la korpojdistingigas la homojn.”
285. Ĉu la Spirito sin reciproke rekonas pro tio, keili kunvivis sur la Tero? Ĉu filo rekonas sianpatron, ĉu amiko sian amikon?
“Jes, kaj tiel en sinsekvaj generacioj.”
224 DUA PARTO – ÆAPITRO VI
– Kiel la homoj, sin reciproke konintaj sur la Tero,rekonas unuj la aliajn en la spirita mondo?
“Ni vidas nian pasintan vivon, kaj en øi ni legaskvazaý en libro; vidante la pasintecon de niaj amikoj kajmalamikoj, ni vidas ilian transiron de vivo al morto.”
286. Kiam la animo forlasas sian morteman restaĵon,ĉu ĝi vidas tuj siajn parencojn kaj amikojn, kiuj irispli frue ol ĝi en la spiritan mondon?
“Ne æiam tuj; æar, kiel ni jam diris, øi bezonas iomda tempo por certiøi pri sia stato kaj por forskui lamaterian vualon.”
287. Kiel la animo estas akceptata ĉe sia revenoal la mondo de la Spiritoj?
“La animo de justulo, kiel amata frato, de longeatendata; tiu de malbonulo, kiel malþatata individuo.”
288. Kian senton ekhavas la malpuraj Spiritoj,vidante alveni alian malbonan Spiriton?
“Ili øojas, ke ili vidas similulon, kiu, kiel ili, ne øuasla senfinan feliæon, tiel same, kiel æe vi fripono estasakceptata de siaj egaluloj.”
289. Ĉu niaj parencoj kaj amikoj venas kelkafojerenkonte al ni, kiam ni lasas la Teron?
“Jes, ili iras renkonte al la animo, de ili amata; iliøin salutas, kvazaý øi revenus el vojaøo, se øi sin savisde la danøeroj de sia vojo, kaj helpas ĝin malimplikiĝi dela korpaj ligiloj. Estas komplezo al la bonaj Spiritoj, tio,ke Spiritoj, kiuj ilin estimis, venas ilin akcepti; la nepura,kontraýe, restas en soleco aý estas æirkaýita nur de aliaj
LA SPIRITA VIVO 225
samgradaj: tio estas puno.”
290. Ĉu parencoj kaj amikoj restas ĉiam kune postsia morto?
“Tio dependas de ilia rango kaj de la vojo, kiun ilisekvas por sia progreso. Se unu el ili troviøas pli antaýekaj iras pli rapide ol la alia, ili ne povos do restadi kune;ili povos kelkafoje sin reciproke vidi, sed ili estos poræiam kune nur tiam, kiam ili povos iri flanko æe flanko,aý kiam ili estos atingintaj egalan stadion. Cetere, laneeblo vidi parencojn kaj amikojn estas iafoje puno.”
SIMPATIAJ KAJ ANTIPATIAJ RILATOJ INTER LASPIRITOJ. “ETERNAJ DUONOJ”
291. Ĉu, krom la ĝenerala simpatio pro simileco, laSpiritoj portas reciproke aliajn apartajn inklinojn?
“Jes, kiel æe la homoj; sed la inklino, interligantala Spiritojn, estas pli forta, kiam la korpo forestas, æar tiam laSpiritoj jam ne troviøas sub la potenco de la pasioj.”
292. Ĉu la Spiritoj portas reciprokan malamon?
“Malamo estas nur inter nepuraj Spiritoj, kaj øustetiuj blovas inter la homojn malamikecon kaj disiøojn.”
293. Ĉu du homoj, iamaj malamikoj sur la Tero,konservas resentojn en la spirita mondo?
“Ne; ili komprenas, ke ilia reciproka malamo estisstulta, kaj infaneca ties motivo. Nur la neperfektajSpiritoj konservas ian resenton, dum ili sin ne purigas.Se ilin disigis nur materiala intereso, eæ se ili estasmalmulte liberigitaj el la materio, ili ne ekpensos plu pri
226 DUA PARTO – ÆAPITRO VI
tio. Se ne ekzistas la antipatio inter ili kaj se estosmalaperinta la motivo de l’ malpaco, ili povas plezurerestarigi siajn interrilatojn.”
Tiel same du lernantoj, atinginte la aøon de prudento,rekonas la bagatelecon de la demandoj, pro kiuj ili malpacis dum siainfaneco, kaj ne plu nutras reciprokan malbonan senton.
294. Ĉu la memoro pri la malbonaj agoj, kiujn duhomoj faris unu kontraŭ la dua, estas malhelpo alilia reciproka simpatio?
“Jes; øi igas ilin sin deturni unu de la dua.”
295. Kian senton havas, post la morto, tiuj, al kiujni malutilis sur la Tero?
“Kiam bonaj, ili pardonas, laý via pento. Kiammalbonaj, ili povas konservi resenton kaj, iafoje, persekutivin eæ dum alia ekzistado. Dio povas permesi tion, kielpunon.”
296. Ĉu la individua korinklino de la Spiritoj estasaliiĝema?
“Ne, æar pri tio ili ne povas erari; ili jam ne havasla maskon, post kiu hipokriteco sin kaŝas, kaj tial lakorinklino de la puraj Spiritoj estas nevariema. La amo,ilin kuniganta, estas por ili fonto de superega feliæo.”
297. Ĉu la korinklino, kiun du homoj dediĉis unual la alia sur la Tero, ĉiam daŭras plu en lamondo de la Spiritoj?
“Sendube, kiam fondita sur vera simpatio; sed, sela fizikaj kaýzoj havas en tiu inklino pli grandan partonol la simpatio, tiam tiu inklino malaperas kun sia kaýzo.
LA SPIRITA VIVO 227
La alligiteco inter Spiritoj estas pli solida kaj daýra olsur la Tero, æar øi ne troviøas sub la kaprico de materiajinteresoj kaj de memamo.”
298. Ĉu la animoj, devantaj kuniĝi unu kun la dua,estas, ekde sia origino, antaŭdestinitaj porkuniĝo? Ĉu ĉiu el ni havas, ie en la universo, sianduonon, kun kiu ĉiu estas iam fatale kuniĝonta?
“Ne; nenia aparta kaj fatala kuniøo estas inter duanimoj. Kuniøo ekzistas inter æiuj Spiritoj, sed malsamgrada,laý la respektivaj rangoj, tio estas, laý iliaj gradojda perfektiøo; ju pli perfektaj, des pli forte kunigitaj. Elmalkonkordo naskiøas æiaj doloroj de la homaro, kajel konkordo rezultas plena feliæo.”
299. Laŭ kiu senco devas esti konsiderata la vortoduono, kiun iuj Spiritoj uzas, por nomi la sinreciproke simpatiantajn Spiritojn?
“Tiu esprimo estas neøusta; se unu Spirito estus laduono de alia, tiam, kiam ili ne estus kune, æiu el ili estusnekompleta.”
300. Ĉu du Spiritoj perfekte simpatiantaj unu laduan, kiam kuniĝintaj, restos tiel por eterne, aŭĉu ili povos disiĝi, por kuniĝi kun aliaj Spiritoj?
“Æiuj Spiritoj estas kunigitaj unuj kun la aliaj; miparolas pri tiuj, kiuj jam atingis la perfektecon. En lamalsuperaj sferoj, kiam iu Spirito plialtiøas, li ne plusentas simpation por tiuj, kiujn li forlasis.”
301. Ĉu du, sin reciproke simpatiantaj Spiritoj estas
228 DUA PARTO – ÆAPITRO VI
la alplenigaĵo unu de la dua, aŭ ĉu tiu simpatioestas nura rezultato de perfekta identeco?
“La simpatio, altiranta iun Spiriton al alia, rezultasel perfekta akordeco de inklinoj kaj instinktoj; se unudevus kompletigi la duan, li do perdus sian individuecon.”
302. Ĉu la identeco, necesa al perfekta simpatio,konsistas nur en simileco de pensoj kaj sentoj, aŭankaŭ en egaleco de la akiritaj konoj?
“En egaleco de niveloj en la hierarkio.”
303. Ĉu la Spiritoj, hodiaŭ sin ne reciprokesimpatiantaj, povos iam simpatii unu la duan?
“Jes; æiuj sin reciproke simpatios. Spirito, hodiaýtroviøanta en malsupera sfero, venos, per sia perfektiøo,en la sferon, kie loøas alian. Ilia renkontiøo okazos plifrue, se la pli evoluinta Spirito, nevolonte elportante siajnprovojn, restos en la sama stato.”
– Ĉu du sin reciproke simpatiantaj Spiritoj povasne plu simpatii unu la duan?
“Certe, se unu el ili estas maldiligenta.”
La teorio pri la “eternaj duonoj” estas figuro pri lakuniøo de du sin reciproke simpatiantaj Spiritoj; tio estas esprimo,uzata eæ en la vulgara parolo, kaj tial ni øin ne prenulaýlitere; certe, la Spiritoj, øin uzantaj, ne apartenas al altaordo; la sfero de ties ideoj estas, tute certe, malvasta, kajili esprimas sian penson per vortoj, kiujn ili uzadis dum siaenkorpa vivo. Devas do esti flanken metita la ideo, ke du Spiritoj estaskreitaj unu por la dua kaj ke ili iam nepre kuniøos por la tuta eternatempo, post pli aý malpli daýra diseco.
LA SPIRITA VIVO 229
MEMORO PRI LA ENKORPA EKZISTADO
304. Ĉu la Spirito memoras sian enkorpanekzistadon?
“Jes, tio estas, vivinte plurajn fojojn kiel homo, limemoras, kio li estis, kaj mi asertas al vi, ke li iafojeridas kaj bedaýras sin mem.”
Tute same, kiel matura homo ridas siajn junulajn freneza¼ojn aý
siajn infanjarajn senvalora¼ojn.
305. Ĉu la memoro pri la enkorpa ekzistado sinprezentas al la Spirito komplete kaj subite post lamorto?
“Ne; øi venas iom post iom, kiel io sin elþovantael nebulego, kaj proporcie kiel li streæas sian atenton al øi.”
306. Ĉu la Spirito memoras detale ĉiujn okazojn desia vivo; ĉu li ĝin tutan ĉirkaŭprenas perretrospektiva rigardo?
“Li memoras la aferojn laý la sekvoj, kiujn ili alportisal lia spiritostato; sed vi komprenas, ke al kelkaj faktojli donas neniom da valoro, kaj tiujn memori li tute neekpensas.”
– Sed, ĉu li povus ilin memori, se li volus?
“Li povas, sen ia manko, memori æiajn detalojn kajmalgrava¼ojn, tiel de la okazoj kiel de la pensoj; sed,kiam tio estas neniel utila, li tion ne faras.”
– Ĉu li vidas la celon de la surtera vivado rilatela estontan vivon?
230 DUA PARTO – ÆAPITRO VI
“Certe li tiun celon vidas kaj komprenas pli bone,ol tiam, kiam li troviøis en karno; li komprenas la necesonde l’ puriøo por la atingo de la supro; kaj li scias, ke enæiu ekzistado li seniøas je kelkaj malpura¼oj.”
307. Kiel la pasinta vivo de iu Spirito estas stampitasur lia memoro? Ĉu tio fariĝas per penado de liaimagpovo aŭ kiel bildo antaŭ liaj okuloj?
“Ambaý aferoj okazas; æiuj faktoj, kies memorointeresas lin, kvazaý æeestas; la ceteraj troviøas en pliaý malpli densa nebulo æe lia penso, aý estas tute forgesitaj.Ju pli liberigita el la materio, des malpli gravaj laSpirito konsideras la materialajn aferojn. Vi ofte elvokasvagantan Spiriton, kiu ¼us forlasis la Teron kaj kiu tamenne memoras la nomojn de la homoj, kiujn li amis, nekmultajn aliajn apartajn aferojn, kiuj þajnas al vi gravaj:tiel okazas pro tio, ke ili havas por li malmultan valoronkaj, tial, ili falas en forgeson. Tio, kion li bone memoras,estas la æefaj faktoj, kontribuintaj por lia plialtiøo.”
308. Ĉu la Spirito memoras ĉiujn ekzistadojn, kiujantaŭiris tiun ĵus finitan?
“Lia tuta pasinteco sterniøas antaý li, kiel antaý vojaøantoliaj marþaj distancoj; sed, kiel ni diris, la Spirito ne tute memorasæiujn siajn agojn; li ilin memoras laý ties influo sur lia nuna stato.Koncerne liajn unuajn ekzistadojn, – kiuj povas esti konsideratajla infanaøo de la Spirito – tiuj perdiøas en la spaco, malaperasen la forgesonokto.”
309. Kia la Spirito opinias la korpon, kiun li ĵusforlasis?
“Senvalora vesto, kiu lin ĝenis, kaj li øojas vidantesin sen tia þarøo.”
LA SPIRITA VIVO 231
– Kian senton li havas, vidante sian korponputranta?
“Tio preskaý æiam estas al li indiferenta: øi estasio, tute negrava al li.”
310. Ĉu, post kelka tempo, la Spirito rekonas laostojn aŭ iun alian objekton, iam apartenintan alli?
“Kelkafoje; tio dependas de la pli aý malpli altavidpunkto, el kiu li observas la surterajn aferojn.”
311. Ĉu la respekto, kiun ni havas por la materiajaĵoj apartenintaj al la Spirito, altiras lian atentonal tiuj objektoj kaj lin plezurigas?
“Æiam plaæas al la Spirito, ke oni memoras lin; liajiamaj objektoj, kiujn vi konservas, revenigas lin al viamemoro; tamen ne tiuj objektoj, sed la penso, altiraslin al vi.”
312. Ĉu la Spiritoj konservas memoron pri siajsuferoj en sia lasta ekzistado?
“Ofte, kaj tiu memoro igas ilin pli bone taksi lavaloron de l’ feliæo, kiun ili povas øui kiel Spiritoj.”
313. Ĉu homo, kiu estis feliĉa sur la Tero, bedaŭras,forirante de tie, ke li perdis la plezurojn, kiujn liĝuadis?
“Nur la malsuperaj Spiritoj bedaýras la perdon deplezuroj, kiuj respondas al la nepureco de ilia naturo kajkiujn ili nun pagas per suferoj. Por la Superaj Spiritoj,la eterna feliæo estas miloble preferinda, ol la momentajplezuroj sur la Tero.”
232 DUA PARTO – ÆAPITRO VI
Tiel ankaý, matura homo malþatas tion, kio æarmis liajn
infanajn jarojn.
314. Ĉu homo, kiu komencis grandajn laborojn porutila celo kaj ilin vidas interrompitaj de la morto,bedaŭras, en la transtomba mondo, ke li lasis ilinnekompletaj?
“Ne, car li vidas, ke aliaj estas destinitaj por finitiujn laborojn. Anstataý bedaýri, li klopodas por admonialiajn noblasentajn Spiritojn ilin pluigi. Lia celo, sur la Tero,estis la bono de la homaro: nu, tiu celo pluas enla spirita mondo.”
315. Ĉu tiu, kiu postlasis artajn aŭ literaturajnverkojn, konservas al tiuj la saman amon, kian lihavis al ili dum sia vivo?
“Li rigardas tiun el alia vidpunkto kaj laý siarango; iafoje li malaprobas tion, kion li plej admiris.”
316. Ĉu la Spirito ankoraŭ interesiĝas pri la laboroj,farataj sur la Tero por la progresado de la artojkaj de la sciencoj?
“Tio dependas de lia rango aý de la misio, kiun liestas plenumonta. Tio, kio þajnas al vi mirinda, iafojetre malmulte valoras por iuj Siritoj; æi tiuj øin rigardastiel, kiel klerulo taksas verkon de senspertulo. Li ekzamenastion, kio elmontras noblecon kaj progresojn de la enkarniøintajSpiritoj.”
317. Ĉu la Spiritoj konservas, post la morto, amonal sia patrolando?
“La sama principo æi tie valoras: por la Superaj Spiritoj,
LA SPIRITA VIVO 233
patrolando estas la universo; sur la Tero, ilia patrolando estastie, kie ili trovas pli da simpatiaj personoj.”
La situacio de la Spiritoj kaj ilia maniero taksi la aferojndiversas senfine, laý la grado da morala kaj intelektaelvolviøo. Ordinare, la superklasaj Spiritoj nedaýre haltas surla Tero; æio, kio tie okazas, estas tiel bagatela, komparekun la grandiozaj aferoj en la senlima spaco; æio, kion lahomoj juøas plej grava, estas por tiuj Spiritoj tiel infaneca,ke ili trovas en nia mondo malmultajn alloga¼ojn,escepte, se ili estas æi tien vokitaj por helpi la progresadonde la homaro. La mezklasaj Spiritoj ofte restadas æe ni plida tempo, kvankam ili konsideras la aferojn el vidpunktopli alta ol tiam, kiam ili estis enkarniøintaj. La vulgaraj Spiritoj,se tiel diri, trovas æi tie sian hejmon, kaj estas laplimulto de l’ loøantaro de la nevidebla mondo; ili havasproksimume, la samajn ideojn, la samajn gustojn, la samajninklinojn, kiujn ili havis en la korpa envolva¼o; ili enmiksiøasen niajn kunvenojn, en niajn negocojn kaj amuzojn, kajen tiuj ili pli aý malpli aktive partoprenas, laý sia karaktero.Ne povante kontentigi siajn pasiojn, ili øuigas kaj instigasla homojn, sin donantajn al tiuj pasioj. El tiaj Spiritoj estaskelkaj pli seriozaj, kiuj vidas kaj observas la aferojn de niamondo, por instrui sin kaj perfektiøi.
318. Ĉu la ideoj de la Spiritoj sin modifas en laspirita mondo?
“Jes, la ideoj sin forte modifas, proporcie kiel laSpirito estas malpli ligita al la materio. Li povas, æekelkaj okazoj, longe konservadi siajn ideojn, sed la influode la materio iom post iom malpliiøas, kaj ili vidas pli klare; tiam,li seræas la rimedon por sin plibonigi.”
319. Se la Spirito jam vivis la spiritan vivon, antaŭol enkarniĝi, kial do lia miro æe lia reveno en la
234 DUA PARTO – ÆAPITRO VI
spiritan mondon?
“Tio estas unuamomenta efiko kaj malklareco,sekvanta la vekiøon; poste li plene rekonsciiøas, laýgrade,kiel revenas al li la memoro pri la pasinteco kaj kielestingiøas la impreso pri la surtera vivo.” (163 kajsekvantaj.)
SOLENOJ MEMORE DE LA MORTINTOJ.FUNEBRAJ CEREMONIOJ
320. Ĉu la Spiritojn tuŝas la memoro de tiuj, kiujnili amis sur la Tero?
“Multe pli, ol kiel vi pensas; tiu memoro pligrandigasilian feliæon, se ili estas jam feliæaj; se ili estas malfeliæaj,øi estas senpezigilo.”
321. Ĉu la tago de la Mortintoj havas por la Spiritojian pli solenan karakteron? Ĉu la Spiritoj sinpretigas por viziti la personojn, venantajn preĝiĉe iliaj mortrestaĵoj?
“La spiritoj respondas la alvokon de via penso, entiu tago, kiel en la ceteraj tagoj.”
– Ĉu en tiu tago ili venas renkonte al ni ĉe siajtomboj?
“Ili alkuras tien pli multnombre en tiu tago, æarpli da personoj ilin vokas; sed æiu venas pro siaj amikoj,ne pro la amaso de la indiferentuloj.”
– Sub kiu formo ili sin prezentas en tiu loko, kajkiel ni ilin vidus, en la okazo, se ili povus fariĝi videblaj?
LA SPIRITA VIVO 235
“Sub la formo, en kiu ili estis konataj en sia vivo.”
322. Ĉu la forgesitaj Spiritoj, tiuj, kies tombojn neniuvizitas, ankaŭ ĉeestas malgraŭ tio, kaj sentasbedaŭron vidante, ke neniu amiko ilin memoras?
“Kian valoron la Tero havas por ili? Nur per lakoro ili povas esti altirataj. Se amo ilin ne alvokas alla Tero, ili jam havas nenion, kio ligus ilin al øi; ili havasæe si la tutan universon.”
323. Ĉu vizito al lia tombo plezurigas la Spiritonpli ol hejma preĝo?
“Vizito al tombo estas maniero montri, ke oni pensaspri la forestanta Spirito: øi estas bildo. Mi jam diris alvi: nur preøo sanktigas la agon memori; ne gravas loko,se preøas koro.”
324. Ĉu la Spiritoj de la homoj, al kiuj estasstarigitaj statuoj aŭ monumentoj, ĉeestas tiujnsolenojn kaj ĉi tiujn plezure vidas?
“Multaj æeestas, kiam ili povas; sed ilin tuþas malplitiuj honoroj ol la memoro.”
325. Kiel klarigi la deziron de kelkaj personoj, keili estu entombigitaj en difinitan lokon, prefere olen alian? Ĉu ili pli volonte venus al tiu loko postsia morto? Kaj, ĉu tiu graveco, ligita al materialaaĵo estus signo de malsupereco de la Spirito?
“Alligiteco de la Spirito al iuj lokoj: morala malsupereco.Al supera homo ne gravas unu loko sur la Teropli ol alia. Æu li ne scias, ke lia animo iam kuniøos kunsiaj amatoj, eæ se liaj ostoj kuþas malproksime de ties
236 DUA PARTO – ÆAPITRO VI
ostoj?”
– Ĉu la kolekto, en unu sama loko, de la mortrestaĵojde ĉiuj anoj de unu familio devas esti konsiderataio vanta?
“Ne; øi estas pia kutimo kaj atesto pri simpatio alla personoj, kiujn oni amis; kvankam tiu kunigo malmultegravas al la Spiritoj, øi estas tamen utila al la homoj:la memoroj estas pli intime kolektitaj.”
326. Ĉu la animo, reveninta al la spirita vivo, estastuŝata de la honoroj al ĝiaj mortrestaĵoj?
“Atinginte certan stadion, la Spirito jam ne portasla surterajn vanta¼ojn kaj komprenas la bagatelecon deæiuj tiuj aferoj; sed, sciu, multaj Spiritoj, en la momentojsekvantaj la materian morton, ekhavas grandan plezuronel la honoroj al ili farataj, aý tre æagreniøas pro laforlaso de iliaj envolva¼oj, æar ili ankoraý tenas kelkajnel la æimondaj konvencioj.”
327. Ĉu la Spirito alestas al siaj funebraj ceremonioj?
“Tio ofte okazas, sed kelkafoje li ne komprenas, kiofariøas, se li ankoraý troviøas konfuzita.”
– Ĉu lin flatas la kolektiĝo de ĉeestantoj ĉe liajfunebraj ceremonioj?
“Pli aý malpli, laý la sento, kiu alvenigas tiujnpersonojn.”
328. Ĉu la Spirito de homo ĵus mortinta ĉeestas lakunvenojn de siaj heredantoj?
“Preskaý æiam; Dio tiel volas, por lia instruo kaj por lapuno de la kulpuloj. Tiam li taksas la valoron de iliaj certigoj pri
LA SPIRITA VIVO 237
238 DUA PARTO – ÆAPITRO VI
estimo; æiuj sentoj estas malkaþitaj antaý li, kaj lia elreviøo, æe lasenhonta avidegemo de tiuj, kiuj inter si distranæas liajnhava¼ojn, klarigas al li la sentojn de liaj heredantoj; sed, ties vicoankaý venos.”
329. Ĉu la instinkta respekto, kiun la homo, en ĉiujtempoj kaj ĉe ĉiuj popoloj, havas por la mortintoj,rezultas de lia intuicio pri la estonta vivo?
“Øi estas natura sekvo de tiu intuicio; sen æi tiu,la respekto por la mortintoj estus neniel pravigebla.”
ÆAPITRO VII
REVENO AL LAENKORPA VIVO
1. Unuaj fazoj de la reveno.
2. Kuniĝo de animo kun korpo. – Aborto.
3. Moralaj kaj intelektaj kapabloj de la homo.
4. Influo de la organismo.
5. Idioteco, frenezeco.
6. Pri la infanaĝo.
7. Surteraj simpatioj kaj antipatioj.
8. Forgeso pri la pasinteco.
UNUAJ FAZOJ DE LA REVENO
330. Ĉu la Spiritoj konas la epokon, kiam ili denoveenkarniĝos?
“Ili øin antaýsentas, same kiel blindulo sentas lafajron, al kiu li alproksimiøas. Ili scias, ke ili devas repreniiun korpon, same kiel vi scias, ke vi iun tagon mortos,sed ili ne scias, kiam tio okazos.” (166)
– Ĉu do reenkarniĝo estas io necesa al la spiritavivo, kiel morto al la korpa?
“Certe, tiel estas.”
331. Ĉu ĉiuj Spiritoj pensas pri sia reenkarniĝo?
“Kelkaj pri tio tute ne pensas, eæ øin ne komprenas;tio dependas de ilia grado de progreso. Por kelkaj, lanecerteco pri sia estonteco estas puno.”
332. Ĉu la Spirito povas pli- aŭ malplifruigi lamomenton de sia reenkarniĝo?
“Li povas øin plifruigi, vokante øin per sia deziro;li povas ankaý øin malplifruigi, se li malkuraøas æe laprovo, æar ankaý en la rondo de la Spiritoj estas kelkajtimemaj kaj indiferentaj; sed tion li ne faras senpune:li suferos, kiel iu, kiu malkuraøas antaý medikamento,kiu povos lin resanigi.”
333. Se iu Spirito opinius sin sufiĉe feliĉa en mezapozicio ĉe la vagantaj Spiritoj kaj ne ambiciussupreniri, ĉu li tiam povus senfine daŭrigi tiunstaton?
“Ne senfine: progreso estas bezono, kiun la Spiritopli aý malpli frue sentos; æiuj devas evolui: jen æiesdestino.”
334. Ĉu la kuniĝo de animo kun iu korpo estasantaŭdifinita, aŭ ĉu nur en la lasta momento tiuelekto estas farata?
“La Spirito estas æiam antaýe asignita. Elektinte laprovon, kiun li volas sperti, li petas enkarniøon; nu, Dio,æion scianta kaj vidanta, jam antaýe sciis kaj vidis, ke
240 DUA PARTO – ÆAPITRO VII
tiu aý tiu alia animo kuniøos kun tiu aý tiu alia korpo.”
335. Ĉu la Spirito rajtas elekti la korpon, al kiuli alligiĝos, aŭ nur la specon de l’ vivo, kiu utilosal li kiel provo?
“Li povas ankaý elekti la korpon, æar la kondiæojde tiu korpo povas esti provoj, kunhelpantaj por liaprogreso, se li venkos la renkontotajn barojn; sed tiuelekto ne æiam dependas de li mem; tamen li povas peti.”
– Ĉu la Spirito povus, ĉe la lasta momento, rifuziligiĝi al la korpo, kiun li elektis?
“Se li tion decidus, li suferus multe pli ol tiu, kiuestus peninta fari nenian provon.”
336. Ĉu povus okazi, ke neniu Spirito volas enkarniĝien naskiĝontan infanon?
“Dio prizorgus tion. Devante naskiøi vivipova, lainfano nepre ricevos animon; neniu estas kreita sen iaintenco.”
337. Ĉu la ligiĝo de Spirito al difinita korpo povasesti diktita de Dio?
“Jes, same kiel la provoj precipe tiam, kiam laSpirito ankoraý ne kapablas al plenkonscia elekto. La Spiritopovas, por pekelpago, esti trudpelita ligiøi al lakorpo de infano, kiu, pro sia deveno kaj estonta pozicioen la mondo, eventuale estos por li punilo.”
338. Se okaze pluraj Spiritoj sin prezentus porekpreni saman korpon, kio decidus, kiu el ili lapreferinda?
“La sama korpo povas esti petata de pluraj Spiritoj;tiam, nur Dio decidas, kiu el ili estas la plej kapabla
REVENO AL LA ENKORPA VIVO 241
plenumi la mision, por kiu la infano estas destinita; sed,kiel mi jam diris, la Spirito estas elektita antaý la momento,kiam li devas ligiøi al la korpo.”
339. Ĉu, ĉe la momento de sia enkarniĝo, la Spiritoestas konsternita, kiel ĉe sia elkarniĝo?
“Lia konsterno, æe la enkarniøo, estas multe pligranda kaj, precipe, pli daýra. Per morto, la Spirito sintiras de sklaveco; per naskiøo, li revenas en øin.”
340. Ĉu la Spirito rigardas kiel solenan la momentonde sia enkarniĝo? Ĉu li plenumas ĉi tiun agon,kiel aferon seriozan kaj gravan por li?
“Li tiam troviøas kiel homo, eniranta en þipon pordanøera vojaøo kaj ne scianta, æu li renkontos la mortonen la ondoj, kiujn li alfrontos.”
Vojaøanto, enþipiøante, scias la danøerojn, kiujn li riskas,sed li ne scias, æu la þipo dronos; io sama okazas kun laSpirito: li konas la specon de suferoj, al kiuj li sin submetas,sed li ne scias æu li falos.
Kiel la morto de la korpo estas ia renaskiøo por la Spirito, tielankaý la reenkarniøo estas por li kvazaýa morto aý, pli bone, ekzilo kajmalliberigo. Li lasas la spiritan mondon por la korpa mondo, kiel lahomo lasas la korpan mondon por la spirita. La Spirito scias, ke li jaenkarniøos, kiel la homo scias, ke li nepre mortos; sed ambaý ekkonastiujn faktojn nur æe la lasta momento, kiam sonas la difinita horo. Tiam,æe tiu kriza momento, konsterno ekposedas la Spiriton, kiel okazas alagonianta homo, kaj tiu konsterno daýras øis la ilo de lia novaekzistado estos tute elformita. La alproksimiøo de reenkarniøo estas iaspeco de agonio por la Spirito.
341. Ĉu la necerteco, en kiu la Spirito troviĝas prila eventuala rezultato de la provoj, kiujn li faros
242 DUA PARTO – ÆAPITRO VII
en sia nova ekzistado, kaŭzas al li maltrankvilonantaŭ la enkarniĝo?
“Tre grandan maltrankvilon, æar tiuj provoj igos linmalfrui aý progresi, laý la maniero, kiel li ilin plenumos.”
342. Ĉu, en la momento de enkarniĝo, la Spiritoestas akompanata de aliaj amikaj Spiritoj, kiujĉeestas lian foriron el la Spirita mondo, same kielili venas lin akcepti, kiam li tien revenas?
“Tio dependas de la sfero, kie la Spirito loøas. Se liestas en sfero, kie regas amo, la Spiritoj lin amantajakompanas lin øis la lasta momento, kuraøigas kaj eæofte sekvas lin dum lia enkorpa vivo.”
343. Ĉu la amikaj Spiritoj, nin sekvantaj en ĉi tiuvivo, estas tiuj, kiujn ni ofte en sonĝo vidas, kiujmanifestas al ni estimon kaj kiuj sin prezentaskun nekonataj mienoj?
“Jes, ofte; ili vizitas vin, kiel vi vizitas laenkarcerigitojn.”
KUNIĜO DE ANIMO KUN KORPO. ABORTO
344. Ĉe kiu momento la animo kuniĝas kun lakorpo?
“Tiu kuniøo ekestas en la sama momento de laembriigo, sed øi estas kompleta nur æe naskiøo. Tuj depost la embriigo, la Spirito elektita por loøi iun korpon,sin tenas æe tiu æi per fluideca ligilo, kiu æiam pli streæiøas øisla momento, kiam la infano venas en lumon; lakrio, kiun tiam la ¼usnaskito ellasas, anoncas, ke tiu
REVENO AL LA ENKORPA VIVO 243
apartenas al la rondo de l’ vivantoj kaj de l’ servantojde Dio.”
345. Ĉu la ligiteco de Spirito al korpo estas definitiva,de post la momento de la embriigo? Ĉu dum tiuunua fazo la Spirito povus rezigni la korpon al liasignitan?
“La ligiteco estas definitiva laý tio, ke alia Spiritone povas anstataýi tiun asignitan al tiu korpo; sed, æarla ligiloj de tiu kuneco estas ankoraý tre malfortaj, tialili facile þiriøas kaj eæ povas þiriøi pro la volo de laSpirito, se æi tiu þanøas sian decidon fronte al la elektitajprovoj; sed, tiam, la infano ne vivos.”
346. Kion faras la Spirito, se la elektita korpomortas antaŭ ol veni en lumon?
“Li elektas alian korpon.”
– Kiu estas la utileco de tiuj tro fruaj mortoj?
“Ili preskaý æiam havas kiel kaýzon la neperfekta¼ojnde la materio.”
347. Kiel utila povas esti al la Spirito enkarniĝo enkorpon, kiu mortas malmultajn tagojn post sianaskiĝo?
“La estulo ne konscias pri la daýro de sia ekzistado,kaj tial la morto apenaý valoras; preskaý æiam, kiel nidiris, tio estas provo por la gepatroj.”
348. Ĉu la Spirito antaŭscias, ke la elektita korpone havas probablecon vivi?
244 DUA PARTO – ÆAPITRO VII
“Kelkafoje li scias; sed, se li øin elektis pro tiu solamotivo, tio signifas, ke li malkuraøas antaý la provo.”
349. Kiam al la Spirito pro ia motivo malprosperasiu enkarniĝo, ĉu tiu ĉi estas tuj anstataŭita de aliaekzistado?
“Ne æiam tuj; la Spirito devas havi la tempon necesanal nova elekto, escepte se estis antaýe decidite, ke lidevos tuj reenkarniøi.”
350. Ĉu povas okazi, ke, sin definitive liginte al iuinfankorpo, kaj jam ne povante rompi sianpromeson, la Spirito pentas sian elekton?
“Æu vi volas demandi, æu, kiel homo, li plendas prosia vivo? Æu li dezirus, ke øi estu alia? jes; æu li bedaýrassian elekton? ne; li ne scias, ke li faris tian elekton.La Spirito, en iu korpo, ne povas penti elekton, kiun line konscias; sed li povas trovi la þarøon tro peza; kaj,se li øin kredas super liaj fortoj, jen li sin mortigas.”
351. Ĉu, dum la tempo de post embriigo ĝis naskiĝo,la Spirito plene posedas ĉiujn siajn kapablojn?
“Pli aý malpli, laý la tempo da gravedeco, æar tiamli ankoraý ne estas enkarniøinta, sed nur alligita. Konfuzokomencas posedi la Spiriton jam de post la momentode la embriigo; tio avertas al li, ke alvenis la horokomenci novan ekzistadon. Tiu konfuzo æiam pliiøas øisla naskiøo: dum tiu intertempo, lia stato estas simila altiu de enkarniøinta Spirito dum la dormado de l’ korpo.Proporcie kiel la horo de naskiøo alproksimiøas, liaj ideojkaj lia memoro pri la pasinteco iom post iom forviþiøas;kiel homo, li jam tute ne konscias pri sia pasinteco, sed
REVENO AL LA ENKORPA VIVO 245
tiu memoro iom post iom revenas, kiam li estas denoveen la spirita mondo.”
352. Ĉu, en la momento de l’ naskiĝo, la Spiritotuj reekhavas plene siajn kapablojn?
“Ne; la kapabloj disvolviøas laýgrade, kun la organoj.Øi estas por li nova ekzistado, kaj li bezonas lerniuzi siajn ilojn: liaj ideoj revenas al li iom post iom, kielokazas al homo, kiu, eliøinte el dormado, troviøas enpozicio malsama ol tiu, en kiu li kuþiøis la antaýannokton.”
353. Pro tio, ke la ligiteco de Spirito al korpo estaskompleta kaj definitiva nur post naskiĝo, ĉu do nikonsideru feton animhava estaĵo?
“La Spirito, øin devanta animi, troviøas ekster øi;sekve, øustadire, feto ne havas animon, æar enkarniøoestas ankoraý farota; tamen la Spirito jam estas ligitaal la esta¼o, kiun li devas okupi.”
354. Kiel klarigi la vivon en utero?
“Øi estas, kia la vivo de vegeta¼o. La ido vivas tiambestan vivon. La homo havas en si la bestan kaj lavegetan vivon, kiujn li kompletigas per la spirita.”
355. Ĉu, kiel asertas la scienco, estas infanoj, kiujjam en la patrina ventro, ne estas vivipovaj? Seestas tiel, por kiu celo tio okazas?
“Tio ofte fariøas; Dio øin permesas, kiel provon, nenur por la gepatroj, sed ankaý por la Spirito, difinitapor tiu enkarniøo.”
246 DUA PARTO – ÆAPITRO VII
356. Ĉu el mortnaskitaj infanoj, kelkaj eble neestis difinitaj por enkarniĝo de Spiritoj?
“Jes, estas kelkaj, por kiuj neniu Spirito estisdifinita: por tiuj, nenio devus elrealiøi. Nur pro la gepatrojdo tiu infano venis al la mondo.”
– Ĉu tia estaĵo povas naskiĝi post laŭregula tempo?
“Jes, kelkafoje, sed øi ne povas vivi.”
– Ĉu ĉiu infano, postvivanta sian naskiĝon, havasnepre en si enkarniĝintan Spiriton?
“Kio øi estus sen Spirito? Øi ne estus homo.”
357. Kiaj estas por la Spirito la sekvoj de aborto?
“Øi estas nula ekzistado, kiun li devas rekomenci.”
358. Ĉu memvola aborto estas krimo, kiel ajn longala tempo, pasinta de post la embriigo?
“Malobeo je la leøo de Dio estas æiam krimo. Lapatrino, aý iu alia persono, faros æiam krimon seniganteje vivo idon antaý ties naskiøo, æar tio malebligas al iuanimo sperti la provojn, kies ilo estus la korpo de lanaskiøonto.”
359. Ĉu, en la okazo, se la vivo de patrino estusen danĝero pro la naskiĝo de sia ido, estas krimopereigi ĉi tiun por savi ŝin?
“Estas preferinde pereigi la ankoraý ne ekzistantanesta¼on, ol tiun jam vivantan.”
360. Ĉu estas pravigeble, ke oni konsideras fetontiel atentinda kiel la korpon de infano, postvivintasian naskiĝon?
REVENO AL LA ENKORPA VIVO 247
“Vidu en æio æi la volon kaj faron de Dio; ne traktumalserioze aferojn, kiujn vi devas respekti. Kial nerespekti la krea¼ojn, kelkafoje nekompletajn laý la volomem de Dio? Tio estas parto de Liaj projektoj, kiujnneniu rajtas prijuøi.”
MORALAJ KAJ INTELEKTAJ KAPABLOJDE LA HOMO
361. De kio venas la moralaj kapabloj de la homo,noblaj aŭ malnoblaj?
“Tiuj estas la kapabloj de la Spirito, en lin enkarniøinta;ju pli pura estas la Spirito, des pli inklina al bonoestas la homo.”
– Ĉu, laŭŝajne, el tio rezultas, ke en virta homoestas bona Spirito, kaj en malvirta homo estas malbonaSpirito?
“Jes; sed diru, prefere, neperfekta Spirito, por keoni ne pensu, ke ekzistas eterne malbonaj Spiritoj, kiujnvi nomas demonoj.”
362. Kiu estas la karaktero de la individuoj, enkiujn enkarniĝas gajpetolemaj kaj frivolaj Spiritoj?
“Tiuj homoj estas senpripensaj, ruzaj kaj, iafoje,malicaj.”
363. Ĉu la Spiritoj havas pasiojn aliajn ol la homajn?
“Ne, alie ili tion komunikus al vi.”
364. Ĉu la homo ricevas de sama Spirito siajn
248 DUA PARTO – ÆAPITRO VII
moralajn kaj intelektajn kapablojn?
“Certe, tiu estas la sama Spirito, kiu havigas al lahomo tiujn kapablojn, laý sia rango. La homo ne enhavasdu Spiritojn.”
365. Kial tre inteligentaj homoj – kio atestas, keen ili estas Superaj Spiritoj – estas iafoje,samtempe, treege malvirtaj?
“Tio vidigas, ke la enkarniøinta Spirito ne estassufiæe pura, kaj ke la homo cedas al la influo de aliajpli neperfektaj Spiritoj. La Spirito suprenmarþas pergradetaj paþoj, sed lia progreso ne efektiviøas samtempeen æiuj direktoj; dum iu fazo li povas antaýeniri pri scio;dum alia, pri moralo.”
366. Kion ni pensu pri la opinio, laŭ kiu la intelektajkaj moralaj kvalitoj de la homo estas rezultato depluraj Spiritoj en lin enkarniĝintaj, el kiuj ĉiujhavas iun specialan kapablon?
“Pripensante, oni ja rekonas, ke tio estas absurdo.La Spirito iam havos æiajn kapablojn; por povi progresi,li devas havi unu solan volon; se la homo estus kunmiksa¼oel Spiritoj, unu sola volo ja ne ekzistus; ne estus enli individueco, æar, en la momento de l’ morto, æiuj tiujSpiritoj dispeliøus, kvazau bando da birdoj, forflugantajel kaøo. La homo ofte plendas pro tio, ke li ne komprenasiujn aferojn, kaj tamen estas kurioze vidi, kiel li multigasla malfacila¼ojn, kvankam li havas sub la mano klarigontiel simplan, kiel naturan. Akcepti tiun opinion estuspreni efikon por kaýzo kaj pensi rilate al homo tion, kionla idolanoj pensadis rilate al Dio. La idolanoj kredis je
REVENO AL LA ENKORPA VIVO 249
tiom da dioj, kiom da fenomenoj ili observadis en launiverso; sed, eæ en ilia medio, la saøaj vidis en tiujfenomenoj nur efikojn kaýzatajn de unu sola Dio.”
La fizika kaj la morala mondoj prezentas al ni, en æitiu rilato, multenombrajn punktojn por komparo. Oni kredisla plurecon de la materio, dum oni observadis nur supra¼e lafenomenojn; hodiaý oni komprenas, ke tiuj tiel diversaspecajfenomenoj povas ja esti nuraj modifoj de unu sola elementamaterio. La pluraj kapabloj estas manifestiøoj de unu samakaýzo, nome la animo aý la enkarniøinta Spirito, kaj ne depluraj animoj; tiel same, la sonoj de orgeno estas rezultatode l’ sama aero, kaj ne de tiom da specoj de aero, kiom daeligitaj sonoj. El tia sistemo rezultus, ke, kiam iu homo perdasaý akiras iujn kapablojn, iujn inklinojn, æi tiu fakto estuskaýzita de la veno aý foriro de la Spiritoj, havantaj tiujnkvalitojn; tio farus el homo esta¼on kompleksan, sen individueco kaj dosen prirespondeco... Cetere, kontraýas tiun teorion la multenombrajmanifestiøoj, per kiuj la Spiritoj pruvas al ni sian personecon kajidentecon.
INFLUO DE LA ORGANISMO
367. Ĉu la Spirito, ligiĝinte al korpo, identiĝas kunla materio?
“La materio estas nura envolva¼o de la Spirito, kielvesto rilate la korpon. La Spirito, ligiøinte al korpo,konservas la atributojn de sia spirita naturo.”
368. Ĉu la kapabloj de la Spirito sin manifestastute libere de post lia ligiĝo al korpo?
“La manifestiøo de liaj kapabloj dependas de la al liservantaj organoj; ili estas æiam malfortigitaj de la
250 DUA PARTO – ÆAPITRO VII
krudeco de l’ materio.”
– Ĉu la materia envolvaĵo estas do malhelpo je lalibera manifestiĝo de la kapabloj de la Spirito, same kielmaldiafana vitro malhelpas la liberan disradiadon delumo?
“Jes; kiel tre maldiafana vitro.”
Ni povas ankoraý kompari la influon de la kruda materiode la korpo sur la Spiriton kun tiu de þlima akvo, kiuembarasas la movojn de korpo, naøanta en øi.
369. Ĉu la libera manifestiĝo de la animkapablojdependas de la amplekso de la organoj?
“La organoj estas iloj, per kiuj la animo praktikassiajn kapablojn; tiu praktikado dependas de la ampleksokaj de la perfekteco de tiuj organoj, same kiel la plenumode iu laboro dependas de la taýgeco de la koncerna ilo.”
370. Ĉu oni povas dedukti de la influo de l’ organoj,ke ekzistas ia rilato inter la amplekso de la cerbajorganoj kaj tiu de la intelektaj kaj moralajkapabloj?
“Ne konfuzu efikon kun ties kaýzo. La Spirito havasæiam la kapablojn, kiuj estas propraj al li; nu, ne laorganoj estigas tiujn kapablojn, sed, kontraýe, la kapablojneprigas la elvolviøon de la organoj.”
– Ĉu la malsameco de kapabloj de la homoj dependasdo nur de la nivelo de la Spirito?
“Nur – ne estas la øusta vorto; la kapabloj de laSpirito, kiu povas esti pli aý malpli altranga, estasla principo de tiu malsameco; sed oni devas ankaý
REVENO AL LA ENKORPA VIVO 251
alkalkuli la influon de la materio, kiu pli aý malplimalfaciligas al la Spirito la praktikadon de siaj kapabloj.”
La Spirito, æe sia enkarniøo, kunportas iujn naturajninklinojn; sed, se ni akceptas por æiu el ili respondan organonen la cerbo, la amplekso de tiuj organoj estus efiko, nekaýzo. Se la kapabloj havus originon æe la organoj, la homo estus doia maþino, sen libera volo kaj respondeco pri siajagoj. Estus necese konsenti, ke la plej grandaj genioj, kleruloj,poetoj, artistoj, estas genioj nur pro tio, ke la hazardohavigis al ili specialajn organojn; el tio sekvas, ke, sen tiujorganoj, ili ne estus genioj kaj ke, kontraýe, la lasta stultulopovus esti ia Newton, ia Vergilio aý ia Rafaelo, en la okazo,se li havus tiajn organojn. Tiaj supozoj estas ankoraý pliabsurdaj, kiam aplikitaj al la moralaj kvalitoj.
Tiel, laý tia sistemo, se Vincento de Paýlo estus dotitade la Naturo per tiu aý tiu alia organo, li estus krimulo;kaj al la plej granda krimulo mankus nur tiu organo, por keli estu ia Vincento de Paýlo. Se oni, kontraýe, konsentas,ke la specialaj organoj – se tiuj okaze ekzistas – rezultaskaj elvolviøas per la praktikado de la kapablo, kiel la muskolojper ekzercado, æio do estas racie klara. Ni prenuekzemplon, tiel veran, ke øi estas jam banala. Per iuj fizikajsignoj oni ekkonas drinkeman homon; æu li estas drinkemapro tiuj signoj, aý æu tiuj signoj elmontriøas pro ladrinkemo? Oni povas sekve aserti, ke la organoj ricevas lastampilon de la kapabloj.
IDIOTECO, FRENEZECO
371. Ĉu la opinio de homoj, kiuj pensas, ke laanimoj de frenezuloj kaj idiotoj estas malsuperaj,havas ian bazon?
“Ne; frenezuloj kaj idiotoj havas homan animon, kiu
252 DUA PARTO – ÆAPITRO VII
estas ofte pli inteligenta, ol kiel vi supozas, kaj kiusuferas pro la netaýgeco de la rimedoj, je kiuj øi disponaspor sia komunikado, same kiel mutulo suferas pro tio,ke li ne kapablas paroli.”
372. Kiu estas la celo de la Providenco, kreantekompatindajn estulojn, kiaj la frenezuloj kajidiotoj?
“La Spiritoj, loøantaj korpojn de idiotoj estasSpiritoj pagantaj pro siaj kulpoj. Tiuj Spiritoj suferaspro la øenateco, en kiu ili estas tenataj, kaj pro laneebleco esprimi siajn sentojn per netaýgaj aý difektitajorganoj.”
– Ĉu do ne estas vere, ke la organoj ne influas surla kapablojn?
“Ni neniam diris, ke tia influo ne ekzistas; kontraýe,la organoj havas tre grandan influon sur la manifestadonde l’ kapabloj; sed ili ne havigas la kapablojn: jen ladiferenco. Lerta muzikisto per netaýga instrumento nepovas bone ludi, sed el tio ne sekvas, ke li ne estas bonamuzikisto.”
Estas necese distingi la normalan staton je la patologiastato. En la normala stato, la moralaj kvalitoj venkas labaron, kontraýstaratan de la materio; sed, æe kelkaj okazojla materio prezentas tian kontraýstaron, ke la manifestiøojde la animo estas øenataj aý kripligitaj, kiel æe idioteco kajfrenezeco; tiuj estas patologiaj aferoj, kaj en æi tiu okazo, æarla animo ne øuas sian plenan agliberecon, tial la homa leøomem ne konsideras la individuon responda por sial agoj.
373. Kiu povas esti la merito de ekzistado, porestuloj, kiuj, kiel la idiotoj kaj frenezuloj, ne povas
REVENO AL LA ENKORPA VIVO 253
progresi pro tio, ke ili estas nekapablaj fari bononaŭ malbonon?
“Tia stato estas pekelpago, altrudita al ili pro lamisuzo, kiun ili faris el iuj kapabloj; øi estas haltotempo.”
– Ĉu la korpo de idioto povas do enhavi Spiriton,kiu eble animis, en antaŭa ekzistado, geniulon?
“Jes; genio estas iafoje malfeliæego, kiam misuzata.”
La morala supereco ne æiam estas proporcia al la intelekta,kaj plej eminentaj geniuloj eble devas pagi multajnkulpojn; el tio ofte venas ekzistado malsupera ol tiu, kiunili jam vivis, kaj tia ekzistado estas por ili fonto de suferoj.La malhelpoj, kiujn la Spirito renkontas, kontraý liaj manifestiøoj,estas kiel katenoj, paralizantaj la movojn de fortikaviro. Oni povas diri, ke frenezulo kaj idioto estas kriplajje la cerbo, kiel lamulo je la kruroj kaj blindulo je la okuloj.
374. Ĉu idioto, en sia stato kiel Spirito, konsciassian mensan staton?
“Jes, ofte; li komprenas, ke la malhelpoj, rigidigantajlian menson, estas provo kaj puno.”
375. Kiu estas la situacio de la Spirito dumfrenezeco?
“En sia libera stato, la Spirito ricevas rekte æiajnimpresojn kaj ankaý rekte agas sur la materion; sed,kiam enkarniøinta, li troviøas en tute malsamaj kondiæojkaj estas devigita tion fari per specialaj organoj. Se æiuj aýkelkaj el la tiacelaj organoj estas difektitaj, lia agado kajlia sentemo, kiom tiuj dependas de la organoj, estas dointerrompitaj. Se li perdas siajn okulojn, li blindiøas;se li perdas la aýdorganon, li surdiøas, ktp. Prezentu al
254 DUA PARTO – ÆAPITRO VII
vi nun, ke la organo, direktanta la efikojn de intelektokaj de volo, estas parte aý tute difektita aý modifita:vi facile komprenos, ke la Spirito, ne havante sub siadispono aliajn ilojn, ol nekompletajn aý kriplajn organojn,vivas en konfuzo, kiun li intime sentas kaj plene konscias, sedkiun li ne kapablas forigi.”
– Ĉu do ne la Spirito, sed la korpo, estas difektita?
“Jes; sed oni ne malatentu la fakton, ke, se laSpirito agas sur la materion, æi tiu, øis certa grado,reagas sur lin, kaj ke la Spirito povas momente estiimpresita de la difekto de la organoj, kiujn li uzas porsia manifestiøo kaj ricevo de impresoj. Povas okazi, ke,kun la kresko de la tempo, kiam frenezeco longe daýras,la ripetado de l’ samaj agoj fine havas sur la Spiritoninfluon, el kiu li liberiøos nur post plena forigo de æiamateria impreso.”
376. Kiel klarigi, ke frenezeco iafoje altrenas homonal memmortigo?
“La Spirito suferas pro sia øenateco kaj pro lanekapablo sin libere manifesti, kaj tial li seræas enla morto la rimedon rompi siajn katenojn.”
377. Ĉu la Spirito de frenezulo sentas, post lamorto, la efikon de l’ difekto de siaj kapabloj?
“Li povas tion senti dum iom da tempo, øis li estostute for de la materio, same kiel iu, æe sia vekiøo, sentas,ankoraý kelkan tempon, la konfuzon, en kiun la dormadolin dronigis.”
378. Kiel la difekto de la cerbo povas reefiki sur
REVENO AL LA ENKORPA VIVO 255
la Spiriton post la morto?
“Tio estas memoro; ia premsonøo subigas la Spiriton,kaj, æar tiu æi ne komprenis æion, kio fariøis dum liafrenezeco, tial la restarigo de liaj ideoj æiam postulas iomda tempo; pro tio, ju pli daýra estis frenezeco dum lavivo, des pli longa estas ankaý tiu konsterno, tiu øenatecopost la morto. Kvankam jam for de la korpo, la Spiritotamen ankoraý sentas kelkatempe la impreson de siajligiloj.”
PRI LA INFANAĜO
379. Ĉu la Spirito, animanta korpon de infano,estas tiel elvolviĝinta, kiel tiu de matura homo?
“Li povas esti ankoraý pli, se li staras sur pli altanivelo; nur la neperfekteco de la organoj malhelpas lianmanifestiøon. Li agas laý la ilo, per kiu li povas ion fari.”
380. Sen konsidero pri la malhelpoj, kiujn laneperfekteco de la organoj starigas kontraŭ lialibera manifestiĝo, ĉu la Spirito de infaneto pensaskiel infano aŭ kiel matura homo?
“Dum infanaøo, estas nature, ke la organoj de laintelekto, æar ne disvolviøintaj, ne povas havigi al la Spiritola tutan intuicion de plenaøulo; efektive, la intelektode infano estas tre malgranda, øis la jaroj maturigasøian prudenton. La konsterno, sekvanta enkarniøon, neæesas subite æe naskiøo: øi malaperas nur iom post iomkun la elvolviøo de la organoj.”
Subtenas æi tiun respondon jena observata fakto: lasonøoj de infano ne havas la karakteron de tiuj de plenaøulo;
256 DUA PARTO – ÆAPITRO VII
la objekto de øiaj sonøoj estas preskaý æiam infaneca, kioestas signo de la speco de zorgoj de øia Spirito.
381. Kiam infano mortas, ĉu ties Spirito rericevastuj sian antaŭan viglecon?
“Tiel devas esti, æar li estas tiam liberigita ella karna envolva¼o; tamen li reekhavas sian antaýanmensklarecon nur tiam, kiam tiu disiøo estas elfarita, tioestas, tiam, kiam jam ekzistas nenia ligiteco inter Spiritokaj korpo.”
382. Ĉu la enkarniĝinta Spirito suferas, duminfanaĝo, pro la embaraso al li kaŭzata de l’neperfekteco de la organoj?
“Ne; tiu stato estas necesa; øi estas natura kajkonforma al la projektoj de la Providenco; ĝi estasripozoperiodo por la Spirito.”
383. Por kio servas al la Spirito trapasi infanaĝon?
“Æar la Spirito enkarniøas celante perfektiøi, en tiuperiodo li estas plej influebla de la impresoj, kiujn li ricevas kajkiuj povas helpi lian progreson kune kun la personoj, al kiujestas komisiita la edukado de la infano.”
384. Kial la unuaj krioj de ĵusnaskito esprimasdoloron?
“Por veki la intereson de øia patrino kaj la zorgojn,kiujn øi bezonas. Æu vi ne opinias, ke, se øiaj kriojesprimus nur øojon, tiam, kiam øi ankoraý ne kapablasparoli, oni do ne tre atentus øiajn bezonojn? Admiru, enæio la saøecon de l’ Providenco.”
REVENO AL LA ENKORPA VIVO 257
385. De kio venas la ŝanĝo de karaktero en iujaĝoj, precipe ĉe la fino de maturiĝo? Ĉu tio estasia aliiĝo de la Spirito?
“Okazas, ke la Spirito reprenas sian naturon kajsin montras tia, kia li estis.
“Vi ne konas la sekreton, kiun la infanoj kaþas ensia senmaliceco; vi ne scias, kio ili estas, kio ili estis,kio ili estos; kaj tamen vi sentas por ili amon kajkorinklinon, kiel se ili estus parto de vi mem, en tiagrado, ke amo de patrino al siaj idoj estas konsideratala plej granda amo, kiun iu estulo povas porti por aliaestulo. De kio venas tiu dolæa sindonemo, tiu mildakorinklino, kiujn eæ fremdaj personoj sentas por infanoj?Æu vi scias? Ne; mi do tion klarigos al vi.
“Infanoj estas kreitoj, kiujn Dio irigas al novajekzistadoj; kaj, por ke ili ne akuzu Lin pro troa severeco,Li tial havigas al ili æiujn aspektojn de senkulpeco. Lamalbonfaroj de eæ malica infano trovas senkulpigon enla nekonscio de øiaj agoj. Tiu simplanimeco ne estas realasupereco rilate la antaýan staton de la infano; ne: øiestas la bildo de tio, kio ili devus esti, kaj, se ili tiajne estas, sur ilin solajn falos la koncerna puno.
“Sed, ne nur pro ili Dio havigis al infanoj tianmienon; ankaý, kaj precipe, pro la gepatroj, kies amoestas necesa al la malforteco de la idoj; tiu amo treegemalpliiøus æe neobeema kaj malafabla karaktero; sed,opiniante, ke ili estas bonaj kaj mildaj, la gepatroj dediæasal ili sian tutan koron kaj ilin superþutas per plejdelikataj zorgoj. Sed, kiam la idoj jam ne bezonas tiajnprotekton kaj helpon, al ili malavare donatajn dum dek-
258 DUA PARTO – ÆAPITRO VII
kvin aý dudek jaroj, tiam ilia reala, individua karakteroplene kaj nude reaperas: øi restas ankoraý bona, se øiestis esence bona, sed øi æiam elmontras nuancojn, kaþitajndum la frua infanaøo.
“Kiel vi vidas, Dio kondukas æion sur la plej bonavojo; kaj, kiam oni havas puran koron, la klarigo de æitiuj aferoj estas facile konceptebla.
“Efektive, pripensu, ke la Spirito de infano, naskiøintasur la Tero, eble venis de mondo, kie li ekhavis kutimojntute malsamajn ol la viaj; kiel vi volus, ke troviøu envia rondo tiu nova estulo, kunportanta pasiojn tiel malsamajnol la viaj, havanta inklinojn kaj gustojn tutekontraýajn al la viaj? Kiel vi volus, ke li eniøu en viajnvicojn, krom per la rimedoj disponigitaj de Dio, tio estas,tra la kribrilo de la infaneco? En æi tiu fazo kunmiksiøasæiuj pensoj, karakteroj kaj varioj de estuloj naskitaj entiu multego da mondoj, en kiuj la kreitoj evoluas. Vimem, mortinte, troviøas en kvazaýa infanaøo, meze denovaj fratoj; kaj en via nova ekstertera ekzistado, vine scias la morojn, kutimojn kaj rilatojn en tiu por vi novamondo; malfacile vi parolos lingvon, al kiu vi ne estasalkutimiøintaj, lingvon, kiu estas pli viva, ol kia estashodiaý via penso. (319)
“Infanaøo havas ankoraý alian utilecon: la Spiritojeniras la enkorpan vivon nur por sin perfektigi, por sinplibonigi; la malforteco de la plej frua infanaøo farasilin flekseblaj, inklinaj akcepti la konsilojn de la spertulojkaj de tiuj, kiuj devas ilin progresigi; tiam, oni povasreformi iliajn karakterojn kaj bridi iliajn malbonajninklinojn: jen la devo, kiun Dio konfidis al la gepatroj,plej sankta misio, por kiu æi tiuj devos iam respondi.
REVENO AL LA ENKORPA VIVO 259
“Sekve, infanaøo estas ne nur utila, necesa,neforigebla, sed ankaý natura sekvo de la leøoj, kiujn Diokreis kaj laý kiuj iras la universo.”
SURTERAJ SIMPATIOJ KAJ ANTIPATIOJ
386. Ĉu du homoj, kiuj sin reciproke konis kaj amis,povas denove renkontiĝi en alia enkorpaekzistado kaj rekoni unu la duan?
“Rekoni unu la duan, ne; sed sin reciproke altiri,jes; multaj intimaj amikrilatoj, fonditaj sur sincerakorinklino, havas ne alian kaýzon. Du homoj reciprokealproksimiøas pro þajne hazardaj cirkonstancoj, sed, vere,pro la altiro de du Spiritoj, serĉantaj unu la duan en lahomamaso.”
– Ĉu estus por ili pli agrable, se ili sin reciprokerekonus?
“Ne æiam; la memoro pri la pasintaj ekzistadojkunportus malutilon multe pli gravan, ol kiel vi supozas.Post la morto ili sin reciproke rekonos kaj scios latempon, kiun ili pasigis kune.” (392)
387. Ĉu simpatio havas ĉiam kiel komencon ianantaŭan konatecon?
“Ne; du Spiritoj, konvenantaj unu al la dua, sinreciproke seræas kvazaý instinkte, eæ se ili ne interkonatiøiskiel homoj.”
388. Ĉu niaj ŝajne hazardaj renkontoj kun iujpersonoj ne estas ankaŭ efiko de ia speco desimpatiorilatoj?
260 DUA PARTO – ÆAPITRO VII
“Estas inter la pensohavaj estuloj ligiloj, kiujn viankoraý nekonas. Magnetismo estas la piloto de tiuscienco, kiun poste vi pli bone komprenos.”
389. El kio naskiĝas la instinkta abomeno, kiun onieksentas, ĉe la unua rigardo, kontraŭ iuj homoj?
“Antipatioj inter Spiritoj, kiuj sin reciproke divenaskaj rekonas, ne parolante unu al la dua.”
390. Ĉu la instinkta antipatio estas ĉiam signo demalbona naturo?
“Du Spiritoj ne estas nepre malbonaj nur pro tio,ke ili ne simpatias unu la duan; antipatio povas devenide nesimileco de pensoj; sed laýgrade, kiel la Spiritojaltiøas, tiuj diferencoj estingiøas kaj antipatio malaperas.”
391. Ĉu antipatio inter du personoj burĝonas unueen tiu, kies Spirito estas la pli malbona, aŭ la plibona?
“Æe ambaý, sed kaýzoj kaj efikoj estas malsamaj.Malbona Spirito antipatias æiun, kiu povas lin juøi kajsenmaskigi; vidante iun, je la unua fojo, li tuj eksentas,ke tiu persono lin malþatos; lia forpuþo fariøas malamo,¼aluzo, kaj sufloras al li la deziron fari al tiu personomalbonon. La bona Spirito sentas naýzon kontraý lamalbona, æar li scias, ke æi tiu lin ne komprenos kaj keili ne havas komunajn sentojn; sed, forta pro sia supereco,li ne portas malamon nek ¼aluzon kontrau la malbona:æi tiun li nur evitas kaj bedaýras.”
FORGESO PRI LA PASINTECO
REVENO AL LA ENKORPA VIVO 261
392. Kial la enkarniĝinta Spirito perdas memoronpri sia pasinteco?
“La homo ne povas nek devas æion scii; Dio, perSia saøeco, tiel volas. Sen la vualo, kaþanta al li iujn aferojn, lahomo estus kvazaý blindigita, kiel iu, kiu subite transpasus demallumo en lumon. Per la forgeso de sia pasinteco, li pli bonekonservas sian memon.”
393. Kial la homo, devas respondi por faroj, kajkiel li povas elaĉeti kulpojn, kiujn li ne memoras?Kiel profiti sian sperton, akiritan dum ekzistadojfalintaj en forgeson? Estus kompreneble, ke lasuferoj estus por li leciono, se li memorus tieskaŭzojn; sed, ĉar tia memoro ne ekzistas, tial ĉiuekzistado estas kvazaŭ la unua kaj, ankaŭ, tial, liĉiam denove komencas vivi. Kiel konformigition al la justeco de Dio?
“En æiu nova ekzistado la homo posedas pli dainteligenteco kaj pli klare povas distingi bonon de malbono.Kiu estus lia merito en la okazo, se li memorus sian tutanpasintecon? Kiam la Spirito revenas al sia primitiva vivo(la spirita vivo), lia tuta pasinta vivo disvolviøas antaýli: li vidas la erarojn, kiujn li faradis kaj kiuj estas lakaýzo de lia suferado, kaj tion, kion li povus esti farintapor ilin eviti: li komprenas la justecon de sia pozicio kajseræas, tiam, ekzistadon, en kiu li povos plibonigi tiunfinitan. Li penas ricevi suferojn similajn al tiuj, kiujn lijam spertis, aý la luktojn, kiujn li opinias plej taýgaj porlia progresado, kaj petas la Superajn Spiritojn, ke ili helpulin æe lia nova tasko; æar li scias, ke la Spirito, elektitakiel lia gvidanto dum tiu nova ekzistado, penos igi linkompensi siajn erarojn, inspirante al li ian intuicion pri
262 DUA PARTO – ÆAPITRO VII
tiuj eraroj. Pro tiu intuicio mem vi instinkte rezistaskontraý krima penso aý deziro, vin ofte subite atakanta;plej ofte vi atribuas tiun reziston al la principoj, kiujnvi ricevis de viaj gepatroj; tamen vere øi estas voæode via konscienco, voæo, kiu estas memoro pri via pasinteco,voæo avertanta vin, ke vi ne falu denove, ke vi ne refarusamajn erarojn. Se la Spirito, paþanta en tiu novaekzistado, kuraøe elportas kaj superas siajn provojn, liplinobliøas kaj estas promociita en la hierarkio de laSpiritoj, kiam li revenas en ilian rondon.”
Se, dum la enkorpa vivo, ni ja ne tute klare memoras,kio ni estis, kaj la bonon aý malbonon, kiujn ni faris dumantaýaj ekzistadoj, pri æio ni havas almenaý ian intuicion. Niaj instinktajinklinoj estas memoro pri la pasinteco; kontraý tiuj inklinoj niakonscienco, kiu estas nia deziro ne plu fari samajn erarojn, admonasnin rezisti.
394. Ĉu, en la mondoj progresintaj pli ol la nia, entiuj, kie la Spiritojn ne turmentas fizikaj bezonojaŭ malsanoj, kiaj la niaj, la homoj komprenas, keili estas pli feliĉaj ol ni? Feliĉo, ĝenerale dirate ,estas relativa; ni ĝin sentas, komparante ĝin kunmalpli feliĉa stato. Ĉar kelkaj el tiuj mondoj,kvankam pli bonaj ol nia, ne estas ja perfektaj,tial iliaj loĝantoj nepre havas motivojn porĉagrenoj propraj al tiu medio. Ĉe ni, riĉulon nemaltrankviligas materialaj bezonoj, kielmalriĉulon; tamen li estas ja turmentata dezorgoj, kiuj maldolĉigas al li la vivon. Nu, midemandas, ĉu, en sia pozicio, la loĝantojen tiuj mondoj ne opinias sin tiel malfeliĉaj kiel ni,kaj ĉu ili ne lamentas pro sia sorto, ĉar, efektive,
REVENO AL LA ENKORPA VIVO 263
ili ne memoras ian pli malaltan ekzistadon por farikomparon?
“Al tio estas necese doni du malsamajn respondojn.El tiuj mondoj, pri kiuj vi parolas, estas kelkaj, kiesloøantoj tre klare kaj precize memoras siajn pasintajnekzistadojn; vi komprenas, ke tiuj estuloj povas kaj sciastaksi la feliæon, kiun Dio permesas al ili øui; sed estasaliaj mondoj, kies loøantoj, starantaj, kiel vi diras, enkondiæoj pli bonaj ol viaj, ne havas malpli da æagrenoj,eæ ne malpli da malfeliæa¼oj; tiuj ne taksas sian feliæon,æar ili ne memoras ankoraý pli malfeliæan staton. Tamen,se ili øin ne taksas kiel homoj, ili øin taksas kiel Spiritoj.”
Æu tiu forgeso pri la pasintaj ekzistadoj, precipe tiam,kiam ili estis penigaj, ne estas io providenca, en kio elmontriøasla Dia saøeco? Nur en la superaj mondoj, kie la memoropri la malfeliæaj ekzistadoj estas nur malbela sonøo, ili estasrevokataj. Æu, en la malsuperaj mondoj, la unuaj malfeliæa¼oj ne estuspliakrigitaj per la memoro pri æiuj, kiujn ni jam elportis? Ni do konkludu,ke æio, kion Dio faris, estas bone farita, kaj ke ne koncernas nin kritikiLiajn farita¼ojn nek diri la manieron, en kiu Li devus direkti la universon.
La memoro pri niaj antaýaj individuecoj kunportus tregravajn malutilojn; øi povus, æe iuj okazoj, nin treegehumiligi; æe aliaj, flamigi nian fieron kaj, tial, bridi nianliberan volon. Dio donis al ni, por nia perfektiøo, tion øustenecesan kaj sufiæan, nome la voæon de l’ konscienco kajniajn instinktajn inklinojn; Li forprenis de ni nur tion, kio povusnin malutili. Ni ankoraý aldiru, ke, se ni memorus niajn antaýajn farojn,ni do ankaý memorus tiujn de aliulo, kaj ke tiu ekkono povus plejmalagrable efiki sur la sociaj interrilatoj; æar nia pasinteco ne æiamhavigas al ni motivojn por gloro, tial ni ofte devas øoji, ke vualo estassternita sur øi. Tio akordas perfekte kun la doktrino de la Spiritoj pri lamondoj superaj ol nia. En tiuj mondoj, kie regas nur bono, la memoropri la pasinteco estas neniom dolora, kaj tial iliaj loøantoj memoras siajn
264 DUA PARTO – ÆAPITRO VII
antaýajn ekzistadojn, kiel ni memoras tion, kion ni faris hieraý. Ilia vivoen la malsuperaj mondoj, kiel ni diris, estas por ili nenio pli ol malbelasonøo.
395. Ĉu ni povas ekhavi iujn informojn pri niajantaŭaj ekzistadoj?
“Ne æiam. Tamen kelkaj homoj scias, kio ili estiskaj kion ili faris; se estus al ili permesite tion diri, ilikonigus kuriozajn aferojn pri sia pasinteco.”
396. Kelkaj personoj kredas, ke ili neprecizememoras ian nekonatan pasintan tempon, kiu sinprezentas al ili kiel forpasanta sonĝobildo, kiunoni vane penas kapti. Ĉu tiu ideo ne estas nurailuzio?
“Iafoje øi estas reala, sed preskaý æiam iluzio,kontraý kiu oni devas sin gardi, æar øi povas esti efikode superekscitita imagpovo.”
397. Ĉu, en la enkorpaj ekzistadoj pli altaj ol la nia, lamemoro pri antaŭaj ekzistadoj estas pli ĝusta?
“Jes; ju malpli materieca estas la korpo, des plibone oni memoras. La memoro pri la pasinteco estaspli klara æe la loøantoj de superordaj mondoj.”
398. Ĉar la instinktaj inklinoj de la homo estasmemoro pri lia pasinta tempo, ĉu tial sekvas, ke,studante tiujn inklinojn, li povas ekkoni la erarojn,kiujn li faris?
“Sendube, øis certa grado; sed estas necese alkalkulila eventualan pliboniøon de la Spirito kaj la decidojn,kiujn li prenis dum sia vagado en la spaco; la nuna ekzistadopovas esti multe pli bona ol la antaýa.”
REVENO AL LA ENKORPA VIVO 265
– Kaj, ĉu ĝi povas esti pli malbona? Tio estas, ĉula homo povas, en iu ekzistado, fari erarojn, kiujn li nefaris dum sia antaŭa ekzistado?
“Tio dependas de la nivelo de lia Spirito; se æi tiune kapablas venki la provon, li do povas esti kondukataal novaj eraroj, kiuj rezultas el la elektita pozicio; sed,entute, tiuj eraroj elmontras prefere haltostaton olpostenpaþon, æar la Spirito povas antaýenmarþi aý halti,neniam inversiri.”
399. Ĉar la sortovicoj de la enkorpa vivo estassamtempe elaĉeto de la pasintaj eraroj kaj provojpor la estonteco, ĉu tial sekvas, ke, el la speco detiuj sortovicoj, oni povas dedukti la specon de laantaŭa ekzistado?
“Tre ofte, æar æiu estas punata laý sia peko; tamenne prenu tion kiel absolutan regulon; la instinktajinklinoj estas pli certa signo, æar la provoj, kiujn laSpirito spertas, rilatas tiel kun la estonteco, kiel kunla pasinteco.”
Atinginte la limtempon difinitan de la Providenco porlia vaga vivo, la Spirito elektas mem la provojn, al kiuj livolas sin submeti, por plirapidigi sian progreson; tio estas,li elektas la specon de ekzistado, kiun li opinias plej taýga por tiu celo;tiuj provoj æiam rilatas kun la eraroj, kiujn li devas kompensi. Se livenkas, li altiøas; se li falas, li devas rekomenci.
La Spirito æiam mastras sian liberan volon; dank’al tiulibereco, li, en sia spirita stato, elektas la provojn de siaenkorpa vivo, kaj, en homa korpo, li prenas siajn decidojn,por bono aý por malbono. Rifuzi al la homo la liberan volonestus redukti lin al maþino.
De kiam li reeniras la enkorpan vivon, la Spirito perdasprovizore memoron pri siaj antaýaj ekzistadoj, kiel se ia
266 DUA PARTO – ÆAPITRO VII
REVENO AL LA ENKORPA VIVO 267
vualo ilin kaþus; tamen li iafoje ilin neprecize konscias, kaj,æe iuj cirkonstancoj, ili povas ja esti malkaþitaj al li; sedtio okazas nur laý la volo de Superaj Spiritoj, kiuj tion faraspropramove, por utila celo, kaj neniam por kontentigo devanta scivolemo.
La estontaj ekzistadoj povas en nenia ajn okazo estikonigitaj pro tio, ke ili dependas de la maniero, kiel estas plenumata lanuna ekzistado, kaj de la posta elekto de la Spirito.
La forgeso pri la faritaj eraroj ne estas malhelpo al laplibonigo de la Spirito, æar, kvankam æi tiu ilin ne øuste memoras,tamen la fakto, ke li, en sia tempo de vagado, konis tiujn erarojn, kaj liadecidita deziro ilin elpagi, lin intuicie gvidas kaj inspiras al li la penson,kontraýstari la malbonon; tiu penso estas la voæo de lia konscienco, kajpor tio li estas helpata de sindonaj Spirito, se li obeas tiesbonajn inspirojn.
Kvankam la homo ne detale konas siajn agojn dum siajantaýaj ekzistadoj, li tamen æiam povas scii, pri kia specode eraroj li kulpas kaj kiu estis ties æefa karaktero. Li nurstudu sin mem, kaj li povas ekscii, kio li estis, ne laý tio,kio li estas, sed laý siaj inklinoj.
La sortovicoj de la enkorpa vivo estas samtempe punopro la pasintaj eraroj kaj provoj por la estonteco. Ili ninplipurigas kaj altigas, se ni ilin nur elportas kun rezignaciokaj sen murmuro.
La speco de la sortoþanøoj kaj provoj, kiujn ni spertas,povas ankaý klarigi al ni, kio ni estis kaj kion ni faris,same kiel, sur la Tero, ni taksas la kulpecon de krimulo laýla puno, kiun la leøo diktas al li. Tiel, fierulo ricevos, kielhumiligan punon, subalternan ekzistadon; avarulo kaj riæulo,misuzinta siajn hava¼ojn, estos punitaj per mizero; tiu, kiuestis nehumana kontraý siaj similuloj, per kruela¼oj; tirano,per sklaveco; malbona filo, per sendankeco de siaj idoj;maldiligentulo, per peza laborado, ktp.
268 DUA PARTO – ÆAPITRO VII
ÆAPITRO VIII
LIBERIØO DE LA ANIMO
1. La dormo kaj la sonĝoj.
2. Spiritaj vizitoj inter vivantaj personoj.
3. Kaŝita transiĝo de la penso.
4. Letargio, katalepsio; ŝajnaj mortoj.
5. Somnambulismo.
6. Ekstazo.
7. Duobla vidado.
8. Teoria resumo pri somnambulismo, ekstazo kaj duobla vidado.
LA DORMO KAJ LA SONĜOJ
400. Ĉu enkarniĝinta Spirito restadas volonte en siakorpa envolvaĵo?
“Tio estas kiel demandi, æu malliberulo volonte restadasen karcero. Enkarniøinta Spirito senæese sopiras je libereco, kaj,ju pli maldelikata estas lia envolva¼o, des pli forte li deziras øinforlasi.”
401. Ĉu la animo ripozas dum dormo, kiel la korpo?
“Ne; la Spirito neniam estas neaktiva. Dum dormomalstreæiøas la ligiloj, lin tenantaj æe la korpo, kaj, æartiu æi, en tiuj momentoj, ne bezonas la animon, tial laSpirito traflugas la spacon kaj pli rekte kontaktas kunaliaj Spiritoj.”
402. Kiel ni povas konstati la liberecon de la Spiritodum dormo?
“Per la sonøoj. Kredu, ke, kiam la korpo ripozas, laSpirito havas pli da kapabloj, ol dum maldormo; limemoras sian pasintecon kaj, iafoje, antaývidas sianestontecon; li ekhavas pli grandan povon kaj kapablaskomunikiøi kun aliaj Spiritoj, tiel en ĉi tiu, kiel en aliamondo. Vi diras kelkafoje: mi havis strangan sonøon,teruran sonøon, sed sen ia verþajno; vi eraras: tiasonøo estas ofte memoro pri lokoj kaj a¼oj, kiujn vijam vidis aý iam vidos. Æar la korpo estas malvigligita,tial la Spirito penas þiri la ligilojn kaj komencas esploradonde la pasinta kaj de la estonta tempo.
“Kompatindaj homoj, vi, kiuj tiom malmulte konasla plej ordinarajn fenomenojn de la vivo! Vi opinias vininstruitaj, dum la plej vulgaraj aferoj vin embarasas!Vi ankoraý ne scias respondi jenajn tiel simplajn demandojn,kiujn al vi prezentas infanoj: kion ni faras, dormante?Kio estas sonøoj?
“La dormo parte liberigas la animon el la korpo:kiam oni dormas, oni troviøas, dum kelkaj momentoj,en stato, en kiu oni daýre restadas post morto. LaSpiritoj, kiuj, æe la morto, tuj liberiøas de la materio,havis, dum la vivo, saøajn sonøojn; dum dormado, ili
270 DUA PARTO – ÆAPITRO VIII
iras renkonte al estuloj superaj ol ili, kaj kun tiuj ilivojaøas, interparolas kaj sin instruas; ili eæ kunhelpaspor verkoj, kiujn, post morto, ili trovas jam finitaj.Ankaý tio devas instrui vin ne timi la morton, æar vimortas æiutage, kiel asertis sankta viro.
“Tio validas rilate la altrangajn Spiritojn; la grandaplimulto de la Spiritoj enkarniøintaj sur la Tero, tiuj,kiuj, æe la momento de l’ morto, restas longajn horojnkonsternitaj kaj senkonsilaj – pri kio ili mem ofteparolas al vi –, tiuj, dum dormo, iras al mondoj plimalaltaj ol la Tero, al kiuj malnovaj amikoj ilin vokas,aý al plezuroj pli malnoblaj ol tiuj, kiujn ili æi tie trovas;ili iras sorbi doktrinojn pli trivialajn, pli abomenajn, plimalutilajn, ol tiuj praktikataj de ili æe vi. La originode simpatio inter la terloøantoj kuþas øuste sur tiu fakto,ke, vekiøante, oni sin sentas alligita per la koro al tiuj, kun kiujoni ¼us pasigis ok aý naý horojn da feliæo aýplezuro. Kio ankaý klarigas neforigeblajn antipatiojn interla homoj estas tio, ke ni intime scias, ke la antipatiatajpersonoj havas konsciencon alian ol la nia, æar ni konastiujn personojn, eæ se neniam antaýe ni ilin vidis perniaj okuloj mem. Tio ankoraý klarigas nian indiferentecon,æar al iu ne interesas novaj amikoj, kiam li scias, kealiaj homoj lin amas kaj al li sin donas. Resume, dormohavas sur la vivon influon pli grandan, ol vi supozas.
“Per dormo la enkarniøintaj Spiritoj æiam kontaktaskun la spirita mondo; øuste pro tio la Superaj Spiritojkonsentas, sen tro granda malvolonto, enkarniøi sur laTero. Dio volis, ke, dum sia kontakto kun la malvirto,ili povu iri refreþiøi æe la fonto de bono, por ke ili, kiujæi tien venas por instrui siajn fratojn, ankaý ne forfalu.
LIBERIØO DE LA ANIMO 271
Dormo estas la pordo, kiun Dio malfermis al iliaj æielajamikoj; øi estas la senlaciga amuzo post laboro, dum iliatendas la grandan finan elliberiøon, kiu ilin rekondukosal æies vera patrujo.
“Sonøo estas la memoro pri tio, kion via Spiritovidis dum dormo; sed, rimarku, ke vi ne æiam sonøas,æar vi ne æiam memoras, kion vi vidis, aý æion, kionvi vidis. Tiu memoro ne troviøas en via animo tute plene;øi estas ofte nur memoro pri la konfuziøo de la animoæe sia forflugo aý reveno, transiøo, al kiu aliøas lamemoro pri tio, kion vi faris aý kio vian Spiriton okupasen maldormeco; se ne estus tiel, kiel vi klarigus la absurdajnsonøojn, kiujn æiuj havas, tiel la plej kleraj, kiel laplej simplaj homoj? La malbonaj Spiritoj profitas ankaýla sonøojn, por turmenti la malfortajn kaj malkuraøajnanimojn.
“Cetere, vi baldaý vidos elvolviøi alian ankoraýnekonatan specon de sonøoj; øi estas tiel malnova kieltiu de vi jam konata. La sonøo de Johanino, tiu deJakobo, tiuj de la judaj profetoj kaj de kelkaj hindajdivenistoj estas memoro de la animo tute libera de la korpo,memoro pri tiu dua vivo, pri kiu mi antaý nelongeparolis al vi.
“Penu zorge distingi tiujn du specojn de sonøoj inter tiuj,kiujn vi memoras; sen tio, vi falus en nekonsekvencojn kajerarojn, kiuj pereigus vian fidon.”
La sonøoj estas rezultato de l’ liberiøo de la animo, kiufariøas malpli dependa pro la interrompo de la aktiva kajsocia vivo. De tio ekestas ia malpreciza klarvideco, kiuampleksas la lokojn plej malproksimajn aý neniam antaýeviditajn, kaj iafoje aliajn mondojn. De tio, ankaý, la memoro,kiu pentras en la cerbo la faktojn, okazintajn dum la nuna
272 DUA PARTO – ÆAPITRO VIII
aý la antaýaj ekzistadoj; la strangaj bildoj de tio, kio fariøas aý fariøisen nekonataj mondoj, kunmiksitaj kun aferoj de la nuna mondo,konsistigas tiajn strangajn, konfuzajn tuta¼ojn, kiuj, laýþajne, havasnenian sencon kaj interligitecon.
La mallogikeco de la sonøoj estas klarigata ankaý per lamankantaj punktoj, estigitaj de nekompleta memorado pri tio, kion nividis dum dormo. Io sama okazus al rakonto, el kiu oni senelektefortranæus frazojn aý partojn de frazoj; se kunigitaj, la restintajfragmentoj havus nenian logikan signifon.
403. Kial oni ne ĉiam memoras siajn sonĝojn?
“En tio, kion vi nomas sonøo, estas ripozo nur porla korpo, æar la Spirito sin senæese movas. Dum dormode la korpo, la Spirito rericevas iom de sia libereco kajkomunikiøas kun siaj karuloj, tiel en æi tiu, kiel en aliajmondoj; sed la korpo estas peza, kruda materio, kaj tialøi malfacile konservas la ricevitajn impresojn, æar laSpirito ne perceptis æi tiujn per organoj de la korpo.”
404. Kion ni pensu pri la signifo atribuata alsonĝoj?
“La sonøoj ne estas tiel veraj, kiel pretendas la“antaýdiristoj de la sorto”, æar estas absurdo kredi, kesonøo pri iu afero antaýsciigas tiun aý tiun alian okazon;ili estas veraj koncerne tion, ke ili prezentas al la Spiritorealajn bildojn, kiuj tamen ofte ne rilatas kun la okazoj de laenkorpa vivo. Iafoje, kiel ni diris, sonøo estas memoro, kajpovas ankaý esti ia antaýsento de la estonteco, kiam Dio tionpermesas, aý, ankoraý, vido de tio, kio farigas, æe tiu momento,en alia loko, kien la animo transflugis. Æu vi ne havasmultenombrajn ekzemplojn pri la aperado, en sonøo, depersonoj, kiuj venas sciigi al parencoj aý amikoj, kio okazas al
LIBERIØO DE LA ANIMO 273
ili, aperantoj? Kio alia estas tiuj apera¼oj, ol la animoj aý Spiritojde tiuj personoj, komunikiøantaj kun la via? Kiam vi estascertaj, ke ja efektiviøis tio, kion vi vidis en sonøo, æu tio nepruvas, ke via imagemo neniom influis sur tiun fakton, precipeen la okazo, se æi tiu ne okupis vian penson en maldormo?”
405. Ni vidas en sonĝo multajn aferojn, kiuj ŝajnasantaŭsentoj kaj kiuj tamen ne plenumiĝas; kialtio?
“Ili povas efektiviøi por la Spirito, kvankam ne porla korpo; tio estas, la Spirito vidas tion, kion li deziras,ĉar li iras al ĝi. Oni ne forgesu, ke dum dormo la animotroviøas pli aý malpli sub influo de la materio, kaj ke,sekve, øi neniam tute liberiøas de la teraj ideoj; el tiorezultas, ke la absorbaj zorgoj de la homo en maldormopovas havigi al la vida¼o la þajnon de tio, kion oni dezirasaý timas; jen tio, kion oni vere povas nomi efiko de laimagemo. Kiam oni estas tre okupita de iu ideo, onirilatigas al øi æion, kion oni vidas.”
406. Kiam ni vidas, en sonĝo, vivantajn homojn,ja de ni konatajn, fari agojn, pri kiuj ili eĉ nepensas, ĉu tio ne estas efiko de pura imagemo?
“Pri kiuj ili eæ ne pensas – kion vi scias pri tio?Iliaj Spiritoj povas viziti la vian, kiel vi la iliajn kajvi ne æiam scias, pri kio ili pensas. Cetere, vi ofte atribuasal personoj, kiujn vi konas, kaj laý viaj deziroj, tion,kio fariøis aý fariøas dum aliaj ekzistadoj.”
407. Ĉu estas necesa plena dormo, por ke la Spiritoliberiĝu?
“Ne; la Spirito rericevas sian liberecon tuj, kiam
274 DUA PARTO – ÆAPITRO VIII
la sentumoj malvigliøas; li profitas, por liberiøi, æiujn ripozajnmomentojn, kiujn la korpo lasas al li. Tuj, kiam la vivofortojmalvigliøas, la Spirito elkateniøas, kaj estas des pli libera, ju plimalvigla la korpo.
Ankaý duondormo, aý nura malvigleco de la sentumoj,
ofte prezentas al la Spirito tiajn bildojn, kiajn la sonøo.
408. Iafoje ŝajnas, ke ni aŭdas, en ni mem, distingeprononcatajn vortojn, sen ia ajn rilato kun tio, kionin okupas; kiu estas ties kaŭzo?
“Jes, kaj vi aýdas eæ tutajn frazojn, precipe tiam,kiam la sentumoj ekmalvigliøas. Tio estas kelkafojemalforta e¶o de iu Spirito, deziranta komunikiøi kun vi.”
409. En stato, kiu ankoraŭ ne estas duondormo,kun fermitaj okuloj, ni ofte vidas klare bildojn,figurojn, kies plej malgrandajn detalojn ni povasrimarki; ĉu tio estas vizio aŭ imagaĵo?
“Æar tiam la korpo estas iom malvigla, tial la Spiritopenas rompi siajn katenojn: li transflugas kaj vidas;se la dormo estus kompleta, tio estus sonøo.”
410. Dum dormo, aŭ duondormo, naskiĝas ĉe niideoj, kiuj ŝajnas al ni tre bonaj, sed kiuj, malgraŭla penoj, kiujn ni faras, por ilin rememori, tuteforviŝiĝas: el kio venas tiuj ideoj?
“Ili rezultas el la libereco de la Spirito, kiu, æe tiumomento, pli perfekte øuas siajn kapablojn. Ofte, ankaý,ili estas konsiloj, kiujn aliaj Spiritoj donas al vi.”
– Por kio do utilas tiuj ideoj kaj konsiloj, se nia
LIBERIØO DE LA ANIMO 275
memoro ilin perdas kaj se ni ne povas profiti el ili?
“Ili iafoje apartenas pli al la spirita mondo, ol al lakorpa; sed preskaý æiam, se la korpo ilin forgesas,la Spirito ilin memoras, kaj la ideo revenas en la oportunamomento, kiel subita inspiro.”
411. Ĉu enkarniĝinta Spirito, dum la momentoj,kiam li estas for de la materio kaj agas kielSpirito, scias la horon de sia morto?
“Li ofte øin antaýsentas; alifoje li øin klare konscias,kaj tiu konscio havigas al li, dum maldormo, la intuicionpri tiu horo; tiel estas klarigita la fakto, ke iuj personojkelkafoje antaývidas tre precize sian morton.”
412. Ĉu la aktiveco de la Spirito, dum ripozo aŭdormo, povas lacigi la korpon?
“Jes, æar la Spirito estas ligita al la korpo, samekiel nelibera balono al sia fosto; nu, same kiel la skuojde la balono malfirmigas la foston, tiel la aktiveco de laSpirito reagas sur la korpon kaj povas æi tiun lacigi.”
SPIRITAJ VIZITOJ INTER VIVANTAJ PERSONOJ
413. El la principo pri la liberiĝo de la animo dumdormo, ŝajnas rezulti, ke ni havas duoblansamtempan ekzistadon, nome: la korpan, kiun nivivas por eksteraj interrilatoj, kaj la animan, porinternaj interrilatoj; ĉu tio estas ĝusta?
“Kiam la animo estas libera, la vivo de la korpocedas al la vivo de la animo; sed ili ne estas, øustadire,du ekzistadoj: ili estas, prefere, du fazoj de sama ekzistado,
276 DUA PARTO – ÆAPITRO VIII
æar la homo ne vivas duoble.”
414. Ĉu du personoj, sin reciproke konantaj, povasviziti unu la duan dum dormo?
“Jes; kaj multaj aliaj, kiuj kredas, ke ili sin reciprokene konas, ankaý kunvenas kaj interparolas. Vi povas,senkonscie, havi amikojn en alia lando. La fakto, ke viiras, dum dormo, al amikoj, parencoj, konatoj, personoj,kiuj povas utili al vi, estas tiel ofta, ke vi mem tionfaras æiunokte.”
415. Kiu povas esti la utileco de tiuj noktaj vizitoj,se oni ilin ne memoras?
“Ordinare, kiam vi vekiøas, restas en vi ia intuicio,kaj tiu estas ofte la origino de iuj ideoj venantaj per simem, sen ia þajna kaýzo, sed, fakte, ne aliaj ol tiuj,kiujn vi æerpas æe tiuj kunvenoj.”
416. Ĉu la homo povas, per sia volo, nepre okazigispiritajn vizitojn? Ĉu li povas, ekzemple, diri, ĉeenlitiĝo: ĉi tiun nokton mi volas spirite renkontiĝikun tiaulo, lin alparoli kaj diri al li tion aŭ tionalian?
“Jen, kio okazas. Kiam homo ekdormas, lia Spiritovekiøas; sed, kion la homo decidis, tion la Spirito estasofte tre malinklina fari, æar la vivo de la homo malmulteinteresas la Spiriton liberigitan el la materio. Tiokoncernas la tre altkarakterajn homojn, æar la ceterajpasigas tre malsame sian spiritan ekzistadon: æi tiuj sinfordonas al siaj pasioj aý daýre vivas en neaktiveco.Povas do okazi, ke, laý la celo, kiun æiu proponas al si,la Spirito iros al la personoj, kiujn li deziras alparoli;
LIBERIØO DE LA ANIMO 277
sed el la fakto, ke li, dum maldormo, tion deziras, nesekvas, ke li tion faros.”
417. Ĉu kelka nombro da enkarniĝintaj Spiritojpovas tiel kolektiĝi kaj estigi rondojn?
“Sen ia dubo; la ligiloj de amikeco, æu novaj aýmalnovaj, ofte tiel kolektas plurajn Spiritojn, kiujøojas, ke ili estas kune.”
Kiel malnovaj estu rigardataj la ligiloj de amikecofaritaj dum antaýaj ekzistadoj. Ni kunportas, æe vekiøo, ianintuicion pri la ideoj, elprenitaj el tiuj kaþitaj interparoladoj,sed ni ne scias ties fonton.
418. Ĉu iu persono, kiu kredus, ke unu el liaj amikojmortis, en la okazo, se tiu ankoraŭ vivas, povuslin spirite renkonti kaj, tiel, ekscii, ke li ja vivas?Ĉu, tiam, tiu persono povus, vekiĝante, haviintuicion pri tio?
“Kiel Spirito, tiu persono povas certe vidi sianamikon kaj ekkoni ties staton; se al tiu persono ne estasaltrudite, kiel provon, kredi la morton de sia amiko, lieksentos ties ekzistadon, same kiel li povos antaýsentities morton.”
KAŜITA TRANSIĜO DE LA PENSO
419. Kiel klarigi, ke unu sama ideo – iu elpenso,ekzemple – ekestas samtempe en pluraj lokoj?
“Ni jam diris, ke dum dormo la Spiritoj interkomunikiøas;nu, kiam la homo vekiøas, la Spirito memoras,kion li lernis, kaj tial la homo kredas, ke li tion elpensis.Tial, pluraj personoj povas ion samtempe elpensi. Kiam
278 DUA PARTO – ÆAPITRO VIII
vi diras, ke iu ideo þvebas en la aero, vi uzas figuronpli øustan, ol kiel vi kredas; æiu senkonscie kunhelpaspor disvastigi tiun ideon.”
En æi tiu maniero, nia Spirito ofte malkaþas al aliaj Spiritoj, sennia konscio mem, tion, kio nin absorbe okupis dum maldormo.
420. Ĉu la Spiritoj povas interkomunikiĝi, kiam lakorpo tute maldormas?
“La Spirito ne estas entenata en la korpo, kvazaýen fermita ujo; li disradias tute æirkaý sin; tial, li povaskomunikiøi kun aliaj Spiritoj, eæ, kvankam pli malfacile,en maldormo.”
421. Kiel du homoj, tute maldormantaj, iafoje ekhavassubite saman penson?
“Ili estas sin reciproke simpatiantaj Spiritoj, kiujsin interkomunikas kaj vidas la penson unu de la dua,eæ tiam, kiam la korpoj ne dormas.”
Inter Spiritoj, renkontantaj unu alian, ekestas komunikado
de pensoj, kiu faras, ke du homoj sin reciproke vidu
kaj komprenu, sen ia bezono de eksteraj lingvosignoj. Oni
povus diri, ke ili alparolas unu alian per la lingvo de la
Spiritoj.
LETARGIO, KATALEPSIO, ŜAJNAJ MORTOJ
422. La letargiuloj kaj katalepsiuloj ordinare vidaskaj aŭdas tion, kio okazas ĉirkaŭ ili, sed ili nekapablas manifesti tiujn perceptojn; ĉu ili vidaskaj aŭdas per la okuloj kaj oreloj de la korpo?
“Ne, tion ili perceptas per sia Spirito. La Spirito
LIBERIØO DE LA ANIMO 279
konscias sin mem, sed li ne povas komunikiøi.”
– Kial li ne povas komunikiĝi?
“Tial, ke la stato de la korpo tion malebligas. Tiunenormala stato de la organoj havigas al vi la pruvon,ke ekzistas en la homo io krom korpo, æar tiu æi æesasfunkcii, kaj la Spirito agas.”
423. Ĉu, dum letargio, la Spirito povas tiel foriĝide la korpo, ke ĉi tiu ŝajnas mortinta, kaj postereveni en la korpon?
“Dum letargio la korpo ne estas mortinta, æar daýrasplu kelkaj el øiaj funkcioj; la vivoforto troviøas enlatenta stato, kiel en krizalido, sed øi ne estas neniigita;nu, la Spirito estas alligita al la korpo dum æi tiu vivas;kiam la ligiloj estas rompitaj pro la reala morto kaj prola diseriøo de la organoj, disiøo estas kompleta kaj laSpirito ne plu revenas al la korpo. Kiam iu persono, kuneksteraj signoj de morto, revenas al vivo, tio signifas,ke la morto ne estis kompleta.”
424. Ĉu oni povas, per ĝustatempa zorgo, refortikigibaldaŭ rompiĝontajn ligilojn kaj redoni al la vivoiun personon, kiu, manke de helpo, efektivemortus?
“Jes, sendube, kaj vi æiutage havas pruvon pri tio.La magnetismo estas ofte, æe tiuj okazoj, potenca rimedo,æar øi havigas al la korpo la vivofluida¼on, mankantan al æi tiu kajtiam nesufiæan, por pluigi la funkciadon de la organoj.”
Letargio kaj katalepsio havas komunan principon, kiuestas la momenta perdo de la sento- kaj movo-kapabloj proia fiziologia, ankoraý ne klarigita kaýzo; sed ili diferencas unu de
280 DUA PARTO – ÆAPITRO VIII
la dua per tio, ke, æe letargio, la interrompo de la vivofortoj estasøenerala kaj havigas al la korpo æiujn eksterajn signojn de morto;æe katalepsio, tiu interrompo estas loka: øi povas atingi pli aý malpligrandan parton de la korpo, sed la intelekto daýre kapablas sinlibere manifesti: tial, ne eble estas konfuzi katalepsion kunmorto. Letargio estas æiam natura; katalepsio estas iafojespontanea, sed øi povas esti artefarita kaj forigita permagnetisma influo.
SOMNAMBULISMO
425. Ĉu somnambulismo havas ian rilaton kun lasonĝoj? Kiel oni povas ĝin klarigi?
“Gi estas stato, en kiu la animo estas pli sendependaol dum sonøo; la animkapabloj estas tiam pli akraj; laanimo havas perceptojn, kiajn øi ne havas dum sonøo,kiu estas stato de neperfekta somnambulismo.
“Dum somnambulismo la Spirito sin tutan posedas;troviøante en ia speco de katalepsio, la materiaj organojne plu ricevas la eksterajn impresojn. Tiu stato sinmanifestas precipe dum dormo, kiam la Spirito povasprovizore forlasi la korpon, kiu estas tute allasita alripozo nepre necesa al la materio. Somnanbulismo okazastiam, kiam la Spirito, absorbe okupita de iu afero,komencas ian ajn agon, kiu postulas helpon de la korpo;tiam li uzas la korpon, same kiel li uzas tablon aý ianalian materian objekton por siaj fizikaj manifestiøoj, aývian manon por siaj skribaj komunika¼oj. En la sonøoj,pri kiuj oni konscias, la organoj, inkluzive de tiuj de lamemoro, vekiøante, ricevas neperfekte la impresojn, alportatajnde la eksteraj objektoj aý kaýzoj; tiujn impresojn ili komunikas alla Spirito, kiu, tiam en ripozo, ekhavas sensacojn nur konfuzajn,
LIBERIØO DE LA ANIMO 281
nekonsekvencajn, sen ia laýþajna kaýzo, æar tiuj sensacoj estasmiksitaj kun neprecizaj memoroj ne nur el æi tiu, sed ankaý elantaýaj ekzistadoj. Estas tial facile kompreni, kial lasomnambuloj nenion memoras el tiu stato, kaj ankaý la sonøoj,kies memoron oni konservas, estas plej ofte sensencaj. Mi dirasplej ofte, æar la sonøoj estas eble sekvo de precizamemoro pri faktoj, okazintaj dum iu antaýa ekzistado, kajeæ, kelkafoje, ia intuicio pri la estonteco.”
426. Ĉu la tiel nomata magneta somnambulismohavas ian rilaton kun la natura somnambulismo?
“Øi estas tio sama, kiel la dua, kun tiu diferenco,ke øi estas nenatura.”
427. Kia estas la faktoro, nomata magneta fluidaĵo?
“Vivofluida¼o, vivigita elektro, kiuj estas modifitajformoj de l’ universa fluida¼o.”
428. Kiu estas la kaŭzo de la somnambulismaklarvideco?
“Tion ni jam diris: la animo vidas.”
429. Kiel somnambulo povas vidi tra maldiafanajkorpoj?
“Ekzistas maldiafanaj korpoj nur por viaj maldelikatajorganoj; æu ni jam ne diris, ke la materio ne estas baro por laSpirito, æar li øin senembarase trapasas? Somnambulo oftediras al vi, ke li vidas per la frunto, per genuo ktp., æar vi, tuteenmetitaj en la materion, vi ne komprenas, kiel li povas vidi senla helpo de organoj; li mem, pro via deziro, kredas, ke li bezonastiujn organojn, sed, se vi lasus lin libera, li konstatus, ke li vidasper æiuj partoj de sia korpo; aý, pli bone dirite, li vidas
282 DUA PARTO – ÆAPITRO VIII
sendepende de la korpo.”
430. Ĉar la klarvideco de somnambulo estas tiu delia animo aŭ Spirito, kial do li ne vidas ĉion kajkial li tiel ofte eraras?
“Unue, al la neperfektaj Spiritoj ne estas eble æionvidi kaj æion scii; vi ja scias, ke ili ankoraý portas viajnerarojn kaj antaýjuøojn; krom tio, kiam ligitaj al lamaterio, ili ne øuas æiujn siajn spiritokapablojn. Dio donisal la homo la klarvidecon por utila kaj serioza celo, kajne, por ke øi malkaþu al li tion, kion li ne devas scii;jen, kial la somnambuloj ne povas æion diri.”
431. Kiu estas la fonto de la denaskaj ideoj desomnambulo, kaj kiel li povas precize paroli priaferoj, kiujn li ne scias en maldormo, kaj eĉ priaferoj, starantaj super lia intelekta kapablo?
“Povas okazi, ke somnambulo posedas pli da konoj,ol kiel vi kredas; kio fariøas estas tio, ke tiuj konoj nesin manifestas, æar lia envolva¼o estas tro dika, ke lipovu ilin memori. Sed, entute, kio estas somnambulo?Kiel ni, Spirito, kiu enkarniøis en la materion, porplenumi sian mision, kaj kiun tiu stato vekas el la letargio,en kiu li vivas. Ni jam ofte diris al vi, ke ni revivadasplurajn fojojn: la reenkarniøo igas lin materiale perdition, kion li lernis dum antaýa ekzistado; troviøante enstato, kiun vi nomas krizo , li memoras tion, kion li scias, sed neæiam tute; li scias, sed li ne povus diri, de kie li scias, nek kiel liposedas tiujn konojn. Kiam la krizo forpasis, tiuj memoroj tuteelviþiøas, kaj li revenas en mallumon.”
La sperto montras, ke la somnambuloj ricevas ankaýkomunika¼ojn el aliaj Spiritoj, kiuj inspiras al ili tion, kion
LIBERIØO DE LA ANIMO 283
tiuj homoj devas diri; tial la Spiritoj helpas iliajn nesufiæajnkapablojn; tio estas vidata precipe æe la medicinaj receptoj:la Spirito de la somnambulo vidas la malsanon kaj alia indikasal li la kuracilon. Tiu duobla ago estas iafoje evidentakaj elmontriøas, krom tio, per jenaj tre oftaj esprimoj:oni ordonas al mi, ke mi diru, aý oni malpermesas al mition diri, k.a. Æe tiu æi lasta okazo, estas æiam danøereinsisti æe li, ke li faru nepermesitan malkaþon, æar tiam onimalfermas pordon al frivolaj Spiritoj, kiuj pri æio parolassen ia skrupulo kaj sen ia atento al vero.
432. Kiel oni klarigu la transvidadon ĉe iujsomnambuloj?
“Æu la animo ne translokiøas dum dormo? Tio samaokazas dum somnambulismo.”
433. Ĉu la amplekso, pli aŭ malpli granda, de lasomnambulisma klarvideco dependas de lafiziologia strukturo de la korpo aŭ de la naturo dela enkarniĝinta Spirito?
“De ambaý; laý la fiziologia organiza¼o, la Spiritopli aý malpli facile liberiøas de la materio.”
434. Ĉu la kapabloj, kiujn somnambulo havas, estastiaj, kiaj la kapabloj de la Spirito post morto?
“Øis certa grado, æar oni devas alkalkuli la influonde la materio, al kiu la Spirito estas ligita.”
435. Ĉu somnambulo povas vidi la ceterajn Spiritojn?
“La plimulto de la somnambuloj tre bone vidas laSpiritojn; tio dependas de la grado kaj de la speco deilia klarvideco; sed ili kelkafoje ne tuj rekonas la Spiritojnkaj prenas æi tiujn por korpaj estuloj; tio okazas
284 DUA PARTO – ÆAPITRO VIII
precipe al tiuj, neniom konantaj Spiritismon: æar iliankoraý ne komprenas la esencon de la Spiritoj, tialili forte miras pro tiu fakto kaj kredas, ke ili vidasvivantajn homojn.”
La saman iluzion spertas, æe la momento de morto, tiuj,kiuj kredas, ke ili ankoraý vivas. Nenio æirkaý ili þajnas, eniliaj okuloj, þanøita; la Spiritoj kvazaý havas korpojn egalajnal la niaj; kaj sian propran korpon ili prenas por efektivakorpo.
436. Ĉu somnambulo, vidanta malproksimen, vidasel la loko, kie staras lia korpo, aŭ el tiu, kietroviĝas lia animo?
“Kial tiu demando, se tiu, kiu vidas, estas ja la animo,kaj ne la korpo?”
437. Ĉar ne la korpo, sed la animo, translokiĝas,kiel do povas somnambulo sperti, en sia korpo,sensacojn pri varmo aŭ malvarmo, reganta en laloko, kie troviĝas la animo kaj kiu estas iafoje tremalproksima de la korpo?
“La animo ne tute forlasis la korpon; øi restas æiamaltenata al la korpo per sia ligilo; øuste æi tiu estas latransigilo de øiaj sensacoj. Kiam du personoj sin reciprokekorespondas el unu urbo al alia pere de la elektraenergio, la ligilo inter ties pensoj estas la elektro; peræi tiu ili sin reciproke komunikas same bone, kiel se iliestus unu æe la dua.”
438. Ĉu la uzado, kiun somnambulo faras el siakapablo, influas la staton de lia Spirito postmorto?
LIBERIØO DE LA ANIMO 285
“Øi forte influas, same kiel la uzado, bona aýmalbona, de æiuj kapabloj, per kiuj Dio dotis la homon.”
EKSTAZO
439. Kia diferenco estas inter ekstazo kajsomnambulismo?
“Ekstazo estas pli perfekta somnambulismo; la animode ekstazulo estas ankoraý pli sendependa, ol tiu desomnambulo.”
440. Ĉu la Spirito de ekstazulo eniras reale ensuperajn mondojn?
“Jes; li vidas tiujn mondojn kaj komprenas la feliæonde iliaj loøantoj; jen, kial li dezirus tie resti, sed estasmondoj nealireblaj por la nesufiæe purigitaj Spiritoj.”
441. Kiam ekstazulo esprimas la deziron forlasi laTeron, ĉu li parolas sincere? Ĉu lin ne retenas lainstinkto de memkonservado?
“Tio dependas de la grado de perfektiøo de la Spirito;se li vidas, ke lia estonta pozicio estos pli bona olla nuna, li do penas rompi la katenojn, kiuj lin alkroæasal la Tero.”
442. Se ekstazulo estus lasita al si mem, ĉu liaanimo povus definitive malligiĝi de la korpo?
“Jes, li povus morti; kaj tial oni devas lin revokiper æiaj rimedoj, kapablaj lin reteni sur la Tero, precipeigante lin kompreni, ke, se li rompus siajn katenojn, lifarus sian plej bonan paþon, por ne resti tie, kie li kredas,ke li estus feliæa.”
286 DUA PARTO – ÆAPITRO VIII
443. Estas aferoj, kiujn ekstazulo kredas, ke lividas, kaj kiuj estas evidente kreaĵoj deimagemo, impresita de la teraj kredoj kajantaŭjuĝoj. Ĉu do ne ĉio, kion li vidas, estasreala?
“Por li, æio, kion li vidas, estas reala; sed, æar liaSpirito estas æiam sub influo de la teraj ideoj, li tion eble vidasen sia propra maniero, aý, plibone dirite, li esprimas sin perlingvo konforma al liaj antaýjuøoj kaj al ideoj, en kiuj li estasedukita, aý, ankaý, al viaj ideoj, por ke li estu bone komprenata.Precipe el æi tiu vidpunkto li povas erari.”
444. Kiom da fido indas la malkaŝoj de ekstazulo?
“Ekstazulo povas tre ofte erari, precipe tiam, kiamli volas penetri tion, kio devas esti tenata kiel misteroen la okuloj de la homo; æar tiam li sin tute fordonas alsiaj propraj ideoj, aý li estas sub la kaprico demistifikantaj Spiritoj, kiuj profitas el lia entuziasmo, porlin soræi.”
445. Kiajn konsekvencojn oni povas tiri el lafenomenoj de somnambulismo kaj de ekstazo?Ĉu ili ne estus ia ensekretigo en la estontanvivon?
“Aý, pli bone dirite, la pasinta kaj la estonta vivo,kiujn la homo duonvidas. Li studu tiujn fenomenojn, kajtie li trovos la solvon de pli ol unu mistero, kiun liaprudento vane provas penetri.”
446. Ĉu la fenomenoj de somnambulismo kaj deekstazo povas alkonformiĝi al materialismo?
“Tiu, kiu ilin studas bonafide kaj sen antaýe preta
LIBERIØO DE LA ANIMO 287
decido, ne povas esti materialisto, nek ateisto.”
DUOBLA VIDADO
447. Ĉu la fenomeno nomata duobla vidado, aŭdua vidado, iel rilatas kun sonĝo kajsomnambulismo?
“Æio æi estas ne pli ol unu sola afero; æe tio, kionvi nomas duobla vidado, la Spirito troviøas ankoraý plilibera, kvankam la korpo ne dormas. La dua vidado estasla vidado de la animo.”
448. Ĉu duobla vidado estas konstanta?
“La kapablo, jes; la praktikado, ne. En la mondojmalpli materiaj ol la via, la Spiritoj pli facile malligiøasde la materio kaj interkomunikiøas nur per la penso,tamen ne flanken metante la parolon; tial, duobla vidado estas,æe la plimulto el ili, seninterrompa kapablo. Ilianormala stato povas esti komparata kun tiu de viajklarmensaj somnambuloj, kaj tial ili sin manifestas plifacile ol tiuj, okupantaj pli maldelikatajn korpojn.”
449. Ĉu duobla vidado elvolviĝas per si mem aŭ perla volo de tiu, kiu ĝin posedas?
“Plej ofte øi estas spontanea, sed ofte ankaý la volomulte helpas. Prenu, kiel ekzemplon, tiujn, kiujn vi nomas“antaýdiristoj de la sorto”, el kiuj kelkaj posedas tiun kapablon;vi konstatos, ke nenio alia ol la volo helpas ilin øui tiun duanvidadon kaj tion, kion vi nomas vizio.”
450. Ĉu duobla vidado povas kreski per ekzercado?
“Jes; laboro alportas æiam progreson; kaj la vualo,
288 DUA PARTO – ÆAPITRO VIII
kaþanta la misterojn, aerdisiøas.”
– Ĉu tiu kapablo dependas de la fiziologia strukturo?
“Certe, la individua strukturo ludas sian rolon æeduobla vidado; estas organismoj tute ne taýgaj por øi.”
451. El kio venas la fakto, ke duobla vidado ŝajnasia heredaĵo en iuj familioj?
“Simileco de fiziologia konstruo, kiu transiøas tielsame, kiel aliaj fizikaj kvalitoj; poste, kresko de la kapablo per iaspeco de edukado, kiu ankaý transiøas de unu al alia familiano.
452. Ĉu estas vere, ke iuj cirkonstancoj kaŭzas laduoblan vidadon?
“Malsaneco, alproksimiøo de iu danøero, grandaafekcio, povas øin kaýzi. La korpo troviøas iafoje enaparta stato, kiu ebligas al la Spirito vidi, kion vi nepovas vidi per la korpaj okuloj.”
La tempoj de krizo kaj de malfeliæegoj, la grandaj afekcioj,resume æiaj kaýzoj de morala superekscitado, iafoje naskas duoblanvidadon. Þajnas, ke, æe la danøero, la Providenco havigas al ni larimedon por øin deturni. Æiuj sektoj kaj æiuj persekutataj partiojprezentas al ni pri tio grandnombrajn ekzemplojn.
453. Ĉu la personoj dotitaj per duobla vidado ĉiamkonscias pri ĝi?
“Ne æiam; ili øin opinias tute natura afero, kaj multajkredas, ke, se æiuj homoj sin bone observus, al æiu sameokazus.”
454. Ĉu oni povus atribui al ia speco de duoblavidado la sagacecon de iuj personoj, kiuj,
LIBERIØO DE LA ANIMO 289
havante nenion eksterordinaran, juĝas la aferojnpli precize ol aliaj?
“Tion faras la animo, kiu disradias pli libere kaj plibone juøas tiam, ol sub la vualo de la materio.”
– Ĉu tiu kapablo povas, ĉe iuj okazoj, havigiantaŭscion de faktoj?
“Jes; øi havigas ankaý antaýsentojn, æar tiu kapablohavas multajn gradojn: iu individuo povas havi æiujngradojn, aý nur kelkajn.”
TEORIA RESUMO PRI SOMNAMBULISMO,EKSTAZO KAJ DUOBLA VIDADO
455. La fenomenoj de la natura somnambulismoekestas propramove kaj dependas de nenia konata eksterakaýzo; sed, æe iuj personoj, dotitaj per tute aparta fiziologiastrukturo, tiuj fenomenoj povas nenature okazi per la ago dela magnetisma faktoro.
La stato, konata kiel magnetisma somnambulismo,diferencas de la natura somnambulismo nur per tio, keunu estas nenatura kaj la dua estas spontanea.
Natura somnambulismo estas tre konata fakto, kiunneniu jam povas pridubi, malgraý la miregiga flanko deøiaj fenomenoj. Kion do pli eksterordinaran aý pli neracianhavas la magnetisma somnambulismo, pro tio, ke, kieltiom da aliaj aferoj, øi estas artefarita? La æarlatanoj,oni diras, øin ekspluatas; tiu estas ankoraý unu motivo,por ke oni øin ne lasu en iliaj manoj. Kiam la sciencoøin alproprigos al si, la æarlatanoj havos multe malpli dafidindeco æe la vulgarularo. Dume, æar la somnambulismo,
290 DUA PARTO – ÆAPITRO VIII
æu natura aý nenatura, estas fakto, kaj, æar kontraý faktojvaloras neniaj ajn argumentoj, tial øi antaýenpaþas,spite al la malvolonto de iuj, eæ en la scienco mem, kienøi penetras tra multego da pordetoj, anstataý tien eniritra la æefa pordo; kiam øi tie agos per sia tuta povo,oni nepre devos rekoni øian civitan rajton.
Por Spiritismo, somnambulismo estas pli ol fiziologiafenomeno: øi estas lumo, ¼etita sur la psikologion. Øusteper somnambulismo oni povas studi la animon, æar entiu fenomeno la animo montriøas sen ia vualo; nu unu el lafenomenoj, karakterizantaj la animon, estas klarvideco,nedependa de la vidorganoj. Tiuj, kiuj kontraýdiras tiunfakton, sin bazas sur tio, ke somnambulo ne æiam vidastiel, kaj laý la volo de la eksperimentanto, kiel per laokuloj. Æu estas ja mirige, ke, se la rimedoj estas malsamaj,la efikoj ne estas samaj? Æu estus racie postuli identajn efikojntiam, kiam la ilo jam ne ekzistas? La animo havas siajnproprecojn, kiel la okuloj havas la siajn; oni devas do taksi tiujnproprecojn laý ili mem, kaj ne laý ia analogio.
La kaýzo de la klarvideco de magnetisma somnambulokaj de natura somnambulo estas idente la sama:ĝi estas atributo de la animo, kapablo, kiu estas esencepropra al æiuj partoj de tiu senkorpa esta¼o vivanta enni, kaj kiu ne havas aliajn limojn, ol tiujn asignitajn al laanimo mem. Somnambulo vidas æie, kien lia animo povastranslokiøi, kiel ajn granda la distanco.
Æe la transvidado, la somnambulo ne vidas la a¼ojn ella punkto, kie troviøas lia korpo, kvazaý per ia teleskopo.Li ilin vidas tute apude, tiel, kiel se li starus sur la loko,kie ili troviøas, æar, en efektiveco, lia animo tie estas;tial, lia korpo estas kvazaý nuligita kaj þajnas sensenta,
LIBERIØO DE LA ANIMO 291
øis la momento, kiam la animo øin reposedas. Tiu partamalligiøo de la animo je la korpo estas nenormala stato,kiu povas pli aý malpli, sed ne senfine, daýri; øi estasla kaýzo, kial la korpo sentas sin laca post kelka tempo,precipe, se la animo sin donas al intensa laboro.
Æar la vidpovo de la animo aý Spirito ne estas limigitakaj havas nenian difinitan sidejon, tial oni klarigas, kialla somnambuloj ne povas asigni al tiu kapablo iunspecialan organon; ili vidas pro tio, ke ili vidas, ne sciantekial, nek kiel, æar, kiel Spiritoj, ilia vidado havas neniundifinitan fokuson. Se ili parolas pri siaj korpoj þajnasal ili, ke tiu fokuso troviøas en la centroj, kie lavivaktiveco estas plej granda, precipe en la cerbo, enla epigastra regiono aý en la organo, kiu, laý ilia opinio,estas la punkto, kie la Spirito plej persiste alteniøas alla korpo.
La potenco de la somnambulisma klarvideco ne estassenlima. La Spirito, eæ tiam, kiam tute libera, havaslimigitajn kapablojn kaj konojn, laý sia grado da perfektiøo;kaj malpli vastaj tiuj estas, kiam li estas ligitaal la materio, kies influon li spertas. Jen, kial lasomnambulisma klarvideco ne estas universala nek neerarema.Des malpli oni povas kalkuli je øia neeraremo, ju plideturnita øi estas de la celo, kiun la naturo proponis alsi, kaj ju pli oni faras el øi objekton de scivolemo kajde eksperimentoj.
En la libera stato, kiun li øuas, la Spirito desomnambulo pli facile komunikiøas kun aliaj enkarniĝintajaý ne-enkarniĝintaj Spiritoj; tiu interkomunikado fariøasper kontakto de la fluida¼oj, konsistigantaj la perispiritojnkaj servantaj por la transsendado de la penso, kiel
292 DUA PARTO – ÆAPITRO VIII
la elektra drato. Somnambulo ne bezonas do, ke la pensosin manifestu per parolo: li øin sentas kaj divenas; tiofaras somnambulon treege impresema kaj inklina al lainfluoj de la lin æirkaýanta morala atmosfero. Ankaý protio, granda amaso da æeestantoj kaj, precipe, da pli aýmalpli malvolontaj videmuloj, esence malutilas la disvolviøon dela kapabloj de somnambulo; en tia medio, efektive,tiuj kapabloj kvazaý sin refaldas sur sin mem; ili sinplene disfaldas nur en intima kaj simpatia rondo. Laĉeesto de malvolontaj aŭ antipatiaj personoj faras sur lasomnambulon saman efikon, kian la kontakto de manokun sensitivo.
Somnambulo vidas samtempe sian propran Spiritonkaj sian korpon: ili estas, se tiel diri, du estuloj, reprezentantajlian duoblan ekzistadon – la spiritan kaj la korpan; sed tiuj duestuloj konfuziøas per la ligiloj, ilin kunigantaj. Ne æiam lasomnambulo komprenas tian situacion, kaj tiu dueco ofte igaslin paroli pri si mem, kiel se li parolus pri iu fremda persono; tiookazas, æar jen la korpa estulo parolas al la spirita, jen æi tiu alla unua.
La Spirito ricevas novan provizon da konoj kaj dasperto dum æiu el siaj enkorpaj ekzistadoj. Li ilin parteforgesas dum li estas en tre maldelikata materio; sed,kiel Spirito, li ilin memoras. Tial, iuj somnambuloj elmontraskonojn superajn al ilia instruiteco kaj eæ al iliaj þajnaj intelektajkapabloj. La intelekta kaj scienca malsupereco de somnambulo,dum maldormo, neniel do igas supozi la konojn, kiujn li povasmontri dum mensklareco. Laý la cirkonstancoj kaj la celoatingota, li povas æerpi tiujn konojn el sia ekzistado mem, el siaklarvideco de la æeestantaj a¼oj aý el la konsiloj, kiujn li ricevasde aliaj Spiritoj; sed, æar lia Spirito mem povas esti pli aý
LIBERIØO DE LA ANIMO 293
malpli evoluinta, tial li povas fari pli aý malpli øustajnasertojn.
Per la fenomenoj de somnambulismo, tiel de la natura,kiel de la magnetisma, la Providenco donas al ni lanerefuteblan pruvon pri la ekzistado kaj sendependeco dela animo, kaj igas nin æeesti la superbelan spektaklonde ties liberiøo; Li tiel malfermas antaý ni la libron denia destino. Kiam somnambulo priskribas tion, kio okazasmalproksime de li, estas evidente, ke li ja vidas, sed tutene per la okuloj de la korpo; li vidas sin mem en tiuloko kaj sentas sin tien translokita; tie estas do io lia,kaj, æar tio ne povas esti lia korpo, øi devas esti liaanimo aý Spirito. Dum la homo implikiøas en la subtila¼ojde abstrakta kaj nekomprenebla metafiziko, avide seræantela kaýzon de nia morala ekzistado, Dio æiutage proponasal ni, antaý niaj okuloj kaj sub niaj manoj, la plejsimplajn kaj evidentajn rimedojn por studado de laeksperimenta psikologio.
Ekstazo estas la stato, en kiu la nedependeco de lakorpo kaj de la animo sin plej klare manifestas, kaj kiufariøas kvazaý palpebla.
Dum sonøo kaj dum somnambulismo, la animotravagas la terajn mondojn; dum ekstazo, øi penetrasnekonatan mondon, tiun de la eterecaj Spiritoj, kun kiujøi komunikiøas, tamen ne transpasante difinitajn limojn,æar, alie, øi rompus la ligilojn, kiuj øin tenas æe la korpo.Ia blindiga, stranga brilego øin æirkaýas; harmonioj, nekonataj sur la Tero, øin ravas; nedireble agrabla statoøin penetras; øi anticipe øuas la æielan feliæon, kaj onipovas diri, ke ĝi metas piedon sur la sojlon de la eterneco.
294 DUA PARTO – ÆAPITRO VIII
En la ekstazostato la neniiøo de la korpo estaspreskaý kompleta; restas al øi, por tiel diri, nur la organavivo, kaj oni sentas, ke la animo estas al øi alligita pernenio krom simpla fadeno, kiun la plej malgranda penorompus senrevene.
En tiu stato, æiuj teraj pensoj malaperas, por cedilokon al tiu elpurigita sento, kiu estas la esenco memde nia nemateria esta¼o. Tute fordonite al tiu ravegarigardado, ekstazulo konsideras la vivon nur kiel momentanhalton; por li, bona¼oj kaj malbona¼oj, la surterajmaldelikataj øojoj kaj vanta¼oj estas nur bagatelajokazetoj de vojaøo, kies finon li plezure vidas.
Fariøas al ekstazuloj tute same, kiel al somnambuloj:ilia mensklareco povas esti pli aý malpli perfekta, kajiliaj Spiritoj mem, laý siaj niveloj, estas ankaý pli aýmalpli kapablaj koni kaj kompreni la aferojn. Iafojeestas en ili prefere ekzaltiteco ol vera mensklareco, aý,pli øuste dirite, la ekzaltiteco malutilas la mensklarecon;tial iliaj konigoj estas ofte miksa¼oj el vera¼oj kaj eraroj,el superbelaj kaj absurdaj, eæ ridindaj, aferoj. MalsuperajSpiritoj ofte profitas el tiu ekzaltiteco – kiu estas æiam kaýzo demalfortiøo, kiam oni ne scias øin subigi –, por superfortiekstazulon; kaj por tio ili sin vestas per ŝajnoj, kiuj lin daýretenados kun ideoj kaj antaýjuøoj, kiujn li nutras en siamaldormostato. Tio estas rifo, sed øi ne æiam staras; koncernasnin juøi la demandon malvarmekaj taksi la malkaþojn deekstazuloj per la pesilo de l’ prudento.
La liberiøo de la animo iafoje okazas dum maldormokaj naskas la tiel nomatan duoblan vidadon, kiu havigasal homoj per øi dotitaj la kapablon vidi, aýdi kaj sentitrans la limoj de niaj sentumoj. Tiuj homoj perceptas forestantajn
LIBERIØO DE LA ANIMO 295
296 DUA PARTO – ÆAPITRO VIII
a¼ojn ie ajn, kien la animo etendas sian agopovon; ili vidas, seoni povas tiel diri, per sia ordinara sentumo kaj kvazaý perokuliluzio.
Æe la momento, kiam okazas la fenomeno de duoblavidado, la fiziologia stato estas aliigita; la okuloj havasian neprecizan rigardon: la ekstazulo rigardas, tamen nevidante; lia tuta mieno reflektas ian ekzaltitecon. Oni konstatas,ke la vidorganoj ne partoprenas en la fakto, pro tio, ke li neæesas vidi, kvankam liaj okuloj estas daýre fermitaj.
Tiu kapablo þajnas al øiaj posedantoj tiel natura kiella ordinara vidpovo; øi estas, laý ilia opinio, atributo de la propramemo kaj þajnas al ili neniel eksterordinara afero. Forgeso plejofte sekvas tiun paseman klarvidecon, kies memoro, æiam plinepreciza, fine malaperas, kiel tiu pri sonøo.
La potenco de la duobla vidado varias ekde konfuzasensaco øis klara, preciza percepto de æeestantaj kajforestantaj aferoj. En sia malplej elvolviøinta stato, tiukapablo havigas al iuj individuoj takton, sagacecon, iancertecon pri siaj agoj, kiun oni povus nomi la ĝustecode la morala ekrigardo; pli elvolviøinta, øi vigligas laantaýsentojn; kaj ankoraý pli elvolviøinta, øi montrasla pasintajn aý la baldaýajn okazojn.
Natura kaj nenatura somnambulismo, ekstazo kajduobla vidado estas nenio alia, ol varioj aý modifitaj formoj deunu sola kaýzo; tiuj fenomenoj, same kiel la sonøoj, troviøas enla Naturo, kaj tial ili ekzistis de post la origino de la tempo; lahistorio sciigas al ni, ke ili estis konataj kaj eæ ekspluatataj ekdela plej antikvaj tempoj; kaj en tiuj fenomenoj estas trovata laklarigo de granda nombro da faktoj, kiujn la antaýjuøoj igiskonsideri supernaturaj.
ÆAPITRO IX
AGADO DE LA SPIRITOJEN LA KORPA MONDO
1. Penetrado de la Spiritoj en nian penson.
2. Kaŝita influo de la Spiritoj sur niajn pensojn kaj
farojn.
3. Demonposeditoj.
4. Konvulsiuloj.
5. Sindonemo de la Spiritoj al iuj homoj.
6. .Gardantaj anĝeloj. Protektantaj, familiaraj aŭ
simpatiantaj Spiritoj.
7. Antaŭsentoj.
8. Influo de la Spiritoj sur la okazojn de la vivo.
9. Agado de la Spiritoj ĉe la naturaj fenomenoj.
10.La Spiritoj dum la bataloj.
11.Kontraktoj.
12.Kaŝita potenco. Talismanoj. Sorĉistoj.
13.Beno kaj malbeno.
PENETRADO DE LA SPIRITOJ EN NIAN PENSON.
456. Ĉu la Spiritoj vidas ĉion, kion ni faras?
“Jes, ili povas, æar vi estas konstante æirkaýitaj deili; sed æiu vidas nur la aferojn, kiujn li aparte atentas;pri la aferoj al ili indiferentaj ili sin tute ne okupas.”
457. Ĉu la Spiritoj povas koni niajn plej sekretajnpensojn?
“Ofte ill konas eæ tion, kion vi dezirus kaþi de vimem; nek faroj, nek pensoj povas esti kaþitaj antaý ili.”
– Se estas tiel, ŝajnas pli facile kaŝi ion al vivantapersono, ol al tiu sama persono post ties morto, ĉu ne?
“Certe; kaj kiam vi kredas, ke vi estas kaþitaj, vitiam havas ofte æe vi amason da Spiritoj, vin observantaj.”
458. Kion pensas pri ni la Spiritoj, nin ĉirkaŭantajkaj observantaj?
“Tio dependas. La petolemaj Spiritoj ridas je laæagrenetoj, kiujn ili suferigas al vi, kaj mokas viajnmomentojn da senpacienco; la seriozaj Spiritoj bedaýrasviajn malsukcesojn kaj klopodas por helpi vin.”
KAŜITA INFLUO DE LA SPIRITOJ SUR NIAJNPENSOJN KAJ FAROJN
459. Ĉu la Spiritoj influas sur niajn pensojn kajfarojn?
“En æi tiu rilato ilia influo estas pli granda, ol kielvi supozas, æar vi estas direktataj øuste de la Spiritoj.”
298 DUA PARTO – ÆAPITRO IX
460. Ĉu ni havas do pensojn proprajn kaj pensojninspiratajn?
“Via animo estas pensanta Spirito; vi ja scias, kemultaj pensoj, ofte tre kontraýantaj unuj aliajn, venasal vi samtempe pri la sama afero; nu, unuj naskiøas envi mem, aliaj estas enblovataj de ni; tio estigas æe vinecertecon, æar vi troviøas antaý du sin reciprokekontraýantaj ideoj.”
461. Kiel distingi la pensojn proprajn je tiujinspirataj?
“Kiam iu penso estas inspirata, øi estas kvazaý voæovin alparolanta. La pensoj propraj estas, ordinare, tiujvenantaj æe la unua momento. Cetere, por vi tiu distingone estas tre interesa, kaj ofte estas eæ utile ne povi øinfari: tiel, la homo agas pli libere; se li prenas la bonanvojon, li tion faras pli volonte; se la malbonan vojon,pli granda estos do lia respondeco.”
462. Ĉu la intelektuloj kaj geniuloj ĉerpas siajnideojn ĉiam el sia propra memo?
“Iafoje la ideoj venas de la propra Spirito; sed ofteili estas inspirataj de aliaj Spiritoj, kiuj opinias tiujn homojnkapablaj kompreni kaj indaj diskonigi tiujn ideojn. Kiam tiujpersonoj ne trovas ideojn æe si mem, ili petas pri inspiro; tioestas nekonscia elvoko.”
Se estus iel utila al ni la kapablo klare distingi niajnpensojn proprajn je tiuj inspirataj, Dio estus doninta al nirimedojn por tiu distingo, same kiel Li tiujn donis, por keni distingu lumtagon je nokto. Se io estas malpreciza, tiaøi estas por nia profito.
AGADO DE LA SPIRITOJ EN LA KORPA MONDO 299
463. Oni iafoje diras, ke la unua ekmovo estasĉiam bona; ĉu tio estas ĝusta?
“Øi povas esti bona aý malbona, laý la naturo de laenkarniøinta Spirito. Øi estas æiam bona tiam, kiamla koncernata persono aýdas la bonajn inspirojn.”
464. Kiel distingi, ĉu iun penson inspiras al ni bonaaŭ malbona Spirito?
“Studu la aferon; la bonaj Spiritoj konsilas nur labonon; koncernas vin la distingo.”
465. Por kia celo la neperfektaj Spiritoj enpuŝasnin en malbonon?
“Por igi vin suferi, kiel ili.”
– Ĉu tio malpliigas ilian suferojn?
“Ne; sed ili tiel agas pro envio, ke ili vidas pli feliæajnestulojn.”
– Kiajn suferojn ili volas, ke ni travivu?
“Tiajn, konformajn al situacio malsupera kaj malpro-ksima de Dio.”
466. Kial Dio permesas, ke Spiritoj venas instigi ninal malbono?
“La neperfektaj Spiritoj estas iloj, destinitaj elprovifidon kaj konstantecon de la homoj en la farado de bono.Kiel Spirito, vi devas progresi pri la senlimoscienco, kajøuste tial vi trapasas la provojn de malbono, por atingibonon. Nia misio estas meti vin sur la bonan vojon; kajmalbonaj influoj agas sur vin nur tiam, kiam vi ilinaltiras per la deziro al malbono, æar la malsuperaj
300 DUA PARTO – ÆAPITRO IX
Spiritoj venas kunhelpi vin por malbono, kiam vi volas æi tiunfari; ili povas kunagi kun vi por tiu celo nur tiam, kiam vi dezirasmalbonon. Se vi estas inklina al murdo, nu! vi havas tutan nubonda Spiritoj, nutrantaj tiun penson æe vi; sed vi havas æe vi ankaýaliajn, kiuj plej penas enblovi bonajn inspirojn; tio reestigas laegalpezon kaj lasas vin solan decidi.”
Tiel Dio lasas al nia konscienco la elekton de la vojo,kiun konvenas al ni sekvi, kaj la liberecon cedi al tiu aý tiualia el la sin interkontraýaj influoj, agantaj sur nin.
467. Ĉu ni povas eviti la influon de la Spiritoj,instigantaj nin al malbono?
“Jes, æar tiuj sin alligas nur al homoj, ilin alvokantajper siaj deziroj aý altirantaj per siaj pensoj.”
468. Ĉu la Spiritoj, kies influo estas forpuŝata denia volo, rezignas siajn provojn?
“Kion vi volas, ke ili faru? Se nenio estas farebla,ili do cedas sian lokon; sed ili spionas la oportunanmomenton, kiel kato pacience spionas muson.”
469. Per kia rimedo ni povas nuligi la influon de lamalbonaj Spiritoj?
“Farante bonon kaj metante vian tutan fidon surDion, vi forpelas la influon de la malsuperaj Spiritoj kajeldetruas la potencon, kiun ili intencas super vi. Garduvin, ke vi ne atentu la sugestojn de la Spiritoj, inspirantajal vi malbonajn pensojn, enblovantaj malpacon en vianrondon kaj flamigantaj en vi æiajn malnoblajn pasiojn. Malfiduprecipe tiujn, kiuj ekscitas vian fieron, æar tiuj ekprenas vin je viamalforta flanko. Jen, kial Jesuo instruis al vi: Sinjoro! nekonduku nin en tenton, sedliberigu nin de la malbono.”
AGADO DE LA SPIRITOJ EN LA KORPA MONDO 301
470. Ĉu la Spiritoj, kiuj penas igi nin peki kaj kiuj,tiel, provas nian firmecon pri la farado de bono,ricevis ja mision tion fari? Kaj, se tio estas misio,kiun ili plenumas, ĉu ili respondas por tia ago?
“Neniu Spirito ricevas la mision fari malbonon; kiamli øin faras, tiel li agas propravole, kaj, sekve, li suferasla sekvojn el sia ago. Dio povas permesi al iu Spirito tiankonduton, por vin elprovi, sed Li tion ne ordonas al tiu Spirito;vian liberan volon koncernas forpuþi lin.”
471. Kiam ni spertas senton de korpremateco, denedifinebla maltrankvilego aŭ de intima ĝojo senia konata kaŭzo, ĉu ĝi venas nur de iu okazahumoro?
“Øi estas, efektive, æiam efiko de la komunika¼oj,kiujn vi senkonscie ricevas de la Spiritoj, aý kiujn viinterþanøis kun ili dum via dormo.”
472. Ĉu la Spiritoj, dezirantaj igi nin peki, nurprofitas la cirkonstancojn, en kiuj ni troviĝas, aŭ ĉuili povas naski tiujn cirkonstancojn?
“Ili profitas la cirkonstancojn, sed ili, ofte, ankaýestigas la okazojn, enpelante vin, sen via konscio, en laobjekton de via deziro. Ekzemple: iu homo trovas sur siavojo kelkan monsumon; ne kredu, ke æi tiun alportis laSpiritoj al tiu loko; sed ili povas venigi al la homola penson iri en tiu direkto kaj, tiam, ili enblovas ladeziron ekposedi la trovita¼on, dum aliaj Spiritoj inspirasal li la penson redoni tiun sumon al ties laýrajta posedanto.Same okazas al æiuj ceteraj tentoj.”
302 DUA PARTO – ÆAPITRO IX
DEMONPOSEDITOJ
473. Ĉu iu Spirito povas momente vesti sin per laenvolvaĵo de vivanta homo, tio estas, enŝteliĝi enanimitan korpon kaj agi anstataŭ kaj en la loko dela Spirito enkarniĝinta en tiun korpon?
“Spirito ne eniras en korpon, kiel oni eniras en domon;li sin identigas kun enkarniøinta Spirito, havanta samajnbonajn kaj malbonajn kvalitojn, kiel li, por ke ili agadukune; sed ne alia, ol la enkarniøinta Spirito mem, agassur la materion, kiu lin vestas. Spirito ne povas anstataýiiun enkarniøintan, æar Spirito kaj korpo estas kunligitajøis la tempo difinita por finiøo de la materia ekzistado.”
474. Se ne estas, ĝustadire, posedo, tio estas,kunloĝado de du Spiritoj en sama korpo, ĉu laanimo povas troviĝi sub la dependeco de aliaSpirito, tiel, ke ĝi estas subigita aŭ obsedita ĝistia grado, ke ĝia volo estas iom paralizita?
Jes, kaj tiuj estas la veraj poseditoj – aý“demonposeditoj”, kiel oni vulgare ilin nomas: sed sciu, ketiu superpotenco neniam okazas sen konsento de tiu, kiuøin ricevas, ĉu pro malforteco, æu pro deziro. Estas ofteprenataj por poseditoj epilepsiuloj aý frenezuloj, bezonantajprefere kuracilojn ol ekzorcojn.”
La vorto posedito, laý sia vulgara senco, kondiæas laekziston de la demono, tio estas, de kategorio de fiaj estuloj, kaj lakunloøadon de unu el tiuj estuloj kun la animo en ies korpo. Sed, æar,laŭ ĉi tiu senco, ne ekzistas demonoj, kaj æar du Spiritoj ne povassamtempe okupi saman korpon, tial ne ekzistas la tiel nomataj“demonposeditoj”. Kiel poseditojn oni do komprenu sole individuojn,kies animoj troviøas sub la absoluta superpotenco de neperfektajSpiritoj.
AGADO DE LA SPIRITOJ EN LA KORPA MONDO 303
475. Ĉu oni povas mem forpeli la malbonajn Spiritojnkaj sin liberigi de ties superregado?
“Oni povas æiam forskui jugon, kiam oni volas tionnepre fari.”
476. Ĉu ne povas okazi, ke la ensorĉiteco, kaŭzitade malbona Spirito, estas tia, ke la subigitapersono ĝin tute ne ekrimarkas? Ĉu tiam iu triapersono povus ĉesigi tiun subecon, kaj, en ĉi tiuokazo, kiajn kondiĉojn tiu interhelpanto devusplenumi?
“Se tiu tria persono estas virta homo, lia volo povasesti helpo, æar øi vokas la bonajn Spiritojn por kunlaboro;ju pli virta iu estas, des pli grandan povon tiu havassuper la neperfektaj Spiritoj por ilin forpeli, kaj superla bonaj por ilin altiri. Tamen tiu persono estus senpotenca,se la subigito ne volonte akceptus tiun helpon; kelkajhomoj plezuras en dependeco, kiu flatas iliajn gustojnkaj dezirojn. Æiuokaze, kiu ne havas senmakulan koron,tiu neniom influas sur tiu situacio; la bonaj Spiritoj linmalþatas, kaj la malbonaj lin ne timas.”
477. Ĉu la formuloj de ekzorco iel efikas sur lamalbonajn Spiritojn?
“Ne; kiam tiuj Spiritoj vidas iun personon preniserioze la aferon, ili ridas lin kaj obstinas.”
478. Ekzistas homoj animataj de bonaj intencoj,tamen, malgraŭ tio, subigitaj de malsuperajSpiritoj; kion plej bonan tiuj homoj devus fari, porforpeli la obsedantajn Spiritojn?
304 DUA PARTO – ÆAPITRO IX
“Lacigi ilian paciencon, tute ne atenti iliajn inspirojn,igi ilin kompreni, ke ili perdas sian tempon; kiamili vidos, ke estas neeble ion fari, ili foriros.”
479. Ĉu la preĝo estas efika rimedo, por savi iunde obsedado de malbonaj Spiritoj?
“La preøo estas potenca helpo por æio; sed kredu,ke ne sufiæas murmurado de kelkaj vortoj por lakontentigo de deziro. Dio helpas tiujn, kiuj agadas, netiujn, kiuj limigas sin peti. Nepra kondiæo estas do, kela obsedito faru mem æion necesan, por sarki el si lakaýzon, kiu altiras la malbonajn Spiritojn.”
480. Kion ni pensu pri la elpelo de la demonoj, prikiu parolas la Evangelio?
“Tio dependas de la interpreto. Se vi nomas demonomalbonan Spiriton, kiu subjugigas iun individuon, kiamla influo de tiu spirito estos nuligita, tiam demono estosdo vere elpelita. Se vi atribuas malsanon al demono,kiam vi restarigos la sanon, tiam vi diros, ke vi elpelisdemonon. Iu afero povas esti vera aý falsa, laý la signifo,kiun vi atribuas al la vortoj. La plej grandaj vera¼ojpovas þajni absurdaj, kiam oni rigardas nur la formonkaj kiam oni prenas alegorion por la realo. Æi tionkomprenu bone kaj konservu en via memoro: øi havasøeneralan aplikadon.”
KONVULSIULOJ
481. Ĉu la Spiritoj ludas ian rolon en la fenomenoj,fariĝantaj al la tiel nomataj konvulsiulo?
“Jes, tre gravan rolon, kiel ankaý magnetismo, kiuestas la æefa fonto de tiuj fenomenoj; sed la æarlatanoj
AGADO DE LA SPIRITOJ EN LA KORPA MONDO 305
ofte ekspluatis kaj trograndigis tiujn efikojn, kaj tial æitiuj fariøis mokata¼o.”
– Kiaj, ordinare, estas la Spiritoj, kunagantaj ĉetiuj fenomenoj?
“Malaltklasaj; æu vi kredas, ke Superaj Spiritoj farasal si amuzon per tiaj aferoj?”
482. Kiel la nenormala stato de konvulsiuloj kaj deneŭrozuloj povas subite disetendiĝi ĉe tutaloĝantaro?
“Efiko de reciproka simpatio; æe iuj okazoj, lamoralaj inklinoj sin tre facile komunikas reciproke; alvi ne estas fremdaj la magnetismaj efikoj, ke vi tion nekomprenus, kaj la parto, kiun iuj Spiritoj devas prenien tiuj fenomenoj, pro la simpatio al la personoj,okazigantaj tiujn faktojn.”
El la strangaj kapabloj, kiujn oni rimarkas æe konvulsiuloj, onifacile rekonas kelkajn, pri kiuj somnambulismo kaj magnetismoprezentas al ni multenombrajn ekzemplojn: inter aliaj troviøas la fizikanesentemo, la kono de aliulaj pensoj , la transsendo de doloroj prosimpatio k.a. Oni do ne povas pridubi, ke tiuj neýrozuloj troviøas en iamaldorma somnambulismo, naskita de reciproka influado. Tiujpersonoj estas samtempe, kaj nekonscie, magnetizitoj kajmagnetizantoj.
483. Kiu estas la kaŭzo de la fiziologia nesentemo,kiun oni konstatas ĉe iuj konvulsiuloj, aŭ ĉealiaj individuoj submetataj al la plej kruelajturmentegoj?
“Æe kelkaj øi estas eksluzive magnetisma efiko,aganta, same kiel iuj substancoj, sur la nervan sistemon.
306 DUA PARTO – ÆAPITRO IX
Æe aliaj, la ekzaltiteco de la penso malakrigas la sentemon,æar þajnas, ke la vivo forlasis la korpon kaj koncentriøasen la Spirito. Æu vi ne scias, ke, kiam la Spirito estasprofunde okupita de iu afero, la korpo nenion sentas,nenion vidas, nenion aýdas?”
La fanatika ekzaltiteco kaj la entuziasmo ofte prezentas,
dum torturoj, ekzemplon pri la trankvileco kaj sangmalvarmeco, kiuj ne
povus triumfi super akra doloro, se oni ne konsentus, ke la sentemo
estas nuligita de ia anesteza efiko. Estas sciate, ke, en la ardo de
batalo, oni ofte ne rimarkas gravan vundon, dum, en ordinaraj
cirkonstancoj, simpla gratvundeto ektremigus.
Sed, æar tiuj fenomenoj dependas de fizika kaýzo kaj
de la ago de iuj Spiritoj, tial oni povus demandi, kiel, æe
iuj okazoj, tiuj fenomenoj æesis pro la enmiksiøo de aýtoritatuloj.
Ties klarigo estas simpla. La agado de la Spiritoj
estas æi tie akcesora; ili faras nenion alian, ol profiti de natura
humoro. La autoritatuloj nuligis ne tiun humoron, sed
la kaýzon, kiu øin tenadis kaj ekzaltadis; ili øin transigis
de aktiva en latentan staton, kaj ili øuste decidis, æar de
tio rezultadis ekscesoj kaj skandaloj. Cetere, oni scias, ke
tiu enmiksiøo estas senpotenca tiam, kiam la agado de la
Spiritoj estas rekta kaj propramova.
SINDONEMO DE LA SPIRITOJ AL IUJ HOMOJ
484. Ĉu la Spiritoj alligiĝas prefere al iuj personoj?
“La bonaj Spiritoj simpatias kun la homoj virtaj,aý plibonigeblaj; la malsuperaj inkliniøas al la malvirtajaý tiuj, kiuj povos fariøi tiaj; de tiu simpatio naskiøasilia alligiteco, sekvo de simileco inter sentoj.”
AGADO DE LA SPIRITOJ EN LA KORPA MONDO 307
485. Ĉu la alligiteco de la Spiritoj al iuj personojestas nur kaj sole morala?
“La vera alligiteco havas nenian karnan karakteron;sed, kiam iu Spirito alkroæiøas al iu persono, tion li farasne æiam pro amo, æar kun tiu alligiteco povas miksiøimemoro pri la homaj pasioj.”
486. Ĉu la Spiritoj interesiĝas pri niaj malfeliĉaĵojkaj prospero? Ĉu tiuj, kiuj nin amas, sentasĉagrenon pro la malbonaĵoj, nin vundantaj dumnia vivo?
“La bonaj Spiritoj faras æian bonon, kiu estas eblaal ili, kaj øojas pri viaj øojoj. Ili æagreniøas pro viajsuferoj, kiam vi tiujn ne rezignacie eltenas, æar, tiam, lasuferoj estas por vi senrezultaj; en æi tiu okazo, vi estaskiel malsanulo, for¼etanta la maldolæan medikamenton, kiupovus lin resanigi.”
487. Kiaj estas niaj suferoj, plej afliktantaj laSpiritojn: ĉu la fizikaj aŭ la moralaj?
“Via egoismo kaj la malmoleco de via koro: de tiodevenas æio. La Spiritoj ridas la suferojn pro imago,naskiøantajn el fiero kaj ambicio, kaj øojas pro tiuj,kiuj havas kiel efikon la mallongigon de via provotempo.”
Æar ili scias, ke la enkorpa vivo estas pasema kaj kela æagrenoj, øin akompanantaj, estas rimedoj, kiujn havas lahomo por atingi pli bonan staton, tial la Spiritoj pli afliktiøaspro la moralaj kaýzoj, nin tenantaj malproksime de tiustato, ol pro niaj fizikaj suferoj, kiuj estas nur momentaj.La Spiritoj konsideras ne tre gravaj la suferojn, kiuj tuþasnur niajn mondajn ideojn, same kiel ni koncerne la bagatelajnæagrenojn de nia infanaøo.
308 DUA PARTO – ÆAPITRO IX
La Spirito, kiu vidas en la æagrenoj de la vivo rimedonpor nia progreso, konsideras tiujn la momenta krizo, kiusavos la malsanulon. Li partoprenas en niaj suferoj, kiel nien tiuj de niaj amikoj; sed, æar li vidas la aferojn el plialta vidpunkto, li ilin taksas en maniero malsama ol ni; labonaj Spiritoj relevas nian kuraøon pro intereso pri nia estonteco,sed la malbonaj nin ekscitas øis malespero, celantekompromiti nian venontan situacion.
488. Ĉu niaj parencoj kaj amikoj , nin antaŭintajen la transtomba vivo, simpatias kun ni pli, ol laSpiritoj fremdaj al ni?
“Sendube, kaj ili ofte protektas vin kiel Spiritoj, laýsia povo.”
– Kaj, ĉu ilin tuŝas la amo, kiun ni portas plu por li?
“Øi ilin profunde tuþas, sed, aliflanke, ili forgesastiujn, kiuj ilin forgesas.”
GARDANTAJ ANĜELOJ. PROTEKTANTAJ,FAMILIARAJ AŬ SIMPATIANTAJ SPIRITOJ
489. Ĉu estas Spiritoj, sin dediĉantaj aparte al ĉiuindividuo por lin protekti?
“Jes, la spirita frato ; li estas tiu, kiun vi nomasla bona Spirito aý la bona genio.”
490. Kion oni devas kompreni kiel gardantananĝelon?
“Altrangan protektantan Spiriton.”
491. Kiu estas la misio de la protektanta Spirito?
AGADO DE LA SPIRITOJ EN LA KORPA MONDO 309
“Tiu sama, kia tiu de patro por siaj filoj: kondukisian protektaton sur la bona vojo, helpi lin per siajkonsiloj, lin konsoli æe liaj æagrenoj, subteni lian kuraøonæe la suferoj de la vivo.”
492. Ĉu la protektanta Spirito sin donas al lapersono de post ties naskiĝo?
“De post ties naskiøo øis ties morto, kaj, ofte, postties morto, la protektanto lin sekvas dum la spirita vivokaj eæ dum pluraj enkorpaj ekzistadoj, æar tiuj æi estasnur tre maldaýraj fazoj kompare kun la vivo de laSpirito.”
493. Ĉu la misio de la protektanta Spirito estasmemvola aŭ deviga?
“Tia Spirito estas devigita prizorgi vin, æar li jaakceptis tiun taskon, sed li elektas laývole la estulojn,kun kiuj li simpatias. Por unuj, øi estas plezuro; poraliaj, misio aý devo.”
– Ĉar li sin ligas al iu persono, ĉu tiu Spiritorezignas tial protekti aliajn individuojn?
“Ne, sed tiujn li protektas en malpli sindona maniero.”
494. Ĉu la protektanta Spirito estas fatale ligita alla estulo, konfidita al lia gardo?
“Okazas ofte, ke iuj Spiritoj lasas tiun pozicion, porplenumi plurajn misiojn, sed tiam aliaj ilin anstataýas.”
495. Ĉu la protektanta Spirito iafoje ne forlasassian zorgaton, kiam ĉi tiu ribelas kontraŭ liajkonsiloj?
“Li foriøas, kiam li vidas, ke liaj konsiloj estas vanaj,
310 DUA PARTO – ÆAPITRO IX
kaj kiam li konstatas, ke lia zorgato pli volonte ricevasla influon de malsuperaj Spiritoj; sian zorgaton li neniamforlasas, kaj æiam al li parolas, sed la homo þtopas al sila orelojn. La protektanto revenas tuj, kiam alvokita.
“Jen doktrino, kiu, pro siaj æarmo kaj dolæeco, devuskonverti la plej nekredemajn homojn: la doktrino pri lagardantaj anøeloj. Pensi, ke vi havas æiam æe vi estulojnsuperajn ol vi, æiam pretajn vin konsili, vin kuraøigi,helpi vin surgrimpi la krutan monton de bono; scii, keili estas amikoj pli certaj kaj sindonaj, ol la plej intimajamikoj, kiujn vi povus ekhavi sur la Tero; æu øi ne estastre konsolanta ideo? Tiuj estuloj troviøas tie laý ordonode Dio, kiu ilin starigis æe vi; pro amo al Li ili tie restadaskaj plenumas sian belan, kvankam penigan, mision. Kieajn vi estas, tie estas ja via gardanta anøelo æe vi: enkarceroj, en hospitaloj, en diboæejoj, en via soleco, neniodisigas vin je tiu amiko, kiun vi ne povas vidi, sed elkiu via animo ricevas la plej dolæajn admonojn kaj aýdassaøajn konsilojn.
“Ha, se vi pli bone konus tiun vera¼on! Kiel ofte øivin helpus æe viaj krizaj momentoj; kiom da fojoj øi vinforsavus de malbonaj Spiritoj! Sed, en la granda tago,tiu bonanøelo al multaj el vi diros: “Æu mi ne diris al vition? Sed vi øin ne faris; æu mi ne montris al vi laabismon? Sed vi vin ¼etis en øin; æu mi ne igis viankonsciencon aýdi la voæon de vero? kaj, æu vi ne obeis lakonsilojn de mensogo?” Ha! Demandu viajn gardanøelojn;starigu inter vi kaj ili tiun dolæan intimecon, regantaninter bonaj amikoj. Ne ekpensu kaþi de ili ion ajn, æarili vidas per la okuloj de Dio, kaj vi ne povas ilin trompi.Pensu pri la estonteco; penu antaýeniri dum æi tiu vivo,kaj viaj suferoj estos malpli daýraj, viaj ekzistadoj estos
AGADO DE LA SPIRITOJ EN LA KORPA MONDO 311
pli feliæaj. Nu, fratoj, kuraøon! For¼etu, unu fojon poræiam, la antaýjuøojn kaj la kaþitajn pensojn; ekpaþu surla nova vojo, etendiøanta antaý vi; iradu, iradu! vi havasgvidantojn, sekvu ilin; la celon vi ne povos maltrafi, æartiu celo estas Dio mem.
“Al tiuj, kiuj kredus neeble, ke vere altrangaj Spiritojaltrudus al si tiel penigan kaj æiumomentan taskon,ni diros, ke ni influas viajn animojn, eæ se multajn milionojn damejloj ni staras for de vi; por ni, la spaco estas kiel nenio, kaj,kvankam ni loøas alian mondon, tamen niaj Spiritoj konservasligitecon kun la via. Ni øuas kvalitojn, kiajn vi ne povaskompreni; sed estu certaj, ke Dio ne trudis al ni taskon superanal niaj fortoj, kaj ne forlasis vin, sur la Tero, solaj, sen amikoj kajprotekto. Æiu gardanøelo havas sian protektaton, kiun liprizorgas, kiel patro sian infanon: li estas feliæa, vidante sianidon sur la bona vojo, kaj maløojas, kiam liaj konsiloj neestas øuste komprenataj.
“Ne timu lacigi nin per viaj demandoj: kontraýe,penu esti æiam en rilato kun ni; tiel vi estos pli fortajkaj pli feliæaj. Øuste tiuj komunika¼oj de æiu homo kunsia familiara Spirito faras æiujn homojn mediumoj,mediumoj hodiaý nekonataj, sed kiuj iam sin evidentemontros kaj disiros, kiel senlima oceano, por subpreminekredemon kaj neklerecon. Homoj, vi kiuj estas instruitaj,instruu; vi, talentuloj, eduku viajn fratojn. Æu vi scias,kiun verkon vi tiel faras? tiun de la Kristo, tiun, kiunDio ordonas al vi. Por kio alia Li dotis vin per intelektokaj scio, krom por tio, ke vi ilin disdonu al viaj fratoj,por ke æi tiuj antaýenpaþu sur la vojo al la eterna feliæego?
Sankta Ludoviko, Sankta Aŭgusteno.”
La doktrino pri la gardantaj anøeloj, prizorgantaj siajn
312 DUA PARTO – ÆAPITRO IX
protektatojn malgraý la distanco inter la mondoj, estas nenielneverþajna; kontraýe, øi estas granda kaj superbela. Æu vine vidas, sur la Tero, patron gvidi sian filon, kvankam forde li, kaj lin helpi per siaj konsiloj, pere de korespondado?Kio do stranga estus, ke Spiritoj povas gvidi la homojn,kiujn ili ekprenis sub sian protekton, de unu al alia mondo,se, por ili, la intermondaj distancoj estas malpli grandaj ol,sur la Tero, tiuj interkontinentaj? Æu ili, cetere, ne disponasje la universa fluida¼o, interliganta la mondojn kaj farantaæi tiujn solidaraj, granda transportilo de la pensoj, kiel, æeni, la aero transportas la sonon?
496. Ĉu la Spirito, kiu forlasas sian zorgaton kajkiu do ne plu faras al li bonon, povas lin malutili?
“La bonaj Spiritoj neniam malutilas; tion fari ililasas al siaj anstataýantoj; tiam vi kulpigas la sortonpro la malfeliæa¼oj, vin frakasantaj, kaj tamen vi memestas la sola kulpa.”
497. Ĉu la protektanta Spirito povas lasi sianzorgaton sub la arbitro de Spirito, kiu povus tiunmalutili?
“La malbonaj Spiritoj kunligiøas, por nuligi la agadonde la bonaj; sed, se la zorgato volas, li æiel kunhelpassian bonan Spiriton. La bona Spirito eble trovas alilokeiun bonvolulon, kiu bezonas helpon, kaj tiam li profitastiun bonvolon, dum li atendas la momenton reveni al siaprotektato.”
498. Ĉu la fakto, ke protektanta Spirito lasas sianzorgaton erari en la vivo, signifas, ke li ne povaskontraŭstari la malicajn Spiritojn?
“Ne tion, ke li ne povas, sed ke li ne volas; li scias,
AGADO DE LA SPIRITOJ EN LA KORPA MONDO 313
ke lia zorgato elvenos el tiuj provoj pli perfekta kajpli instruita; li ne æesigas siajn konsilojn per bonaj pensoj,kiujn li inspiras, sed kiuj, bedaýrinde, ne æiam estasaýdataj. Nur la malforteco, la senzorgeco kaj la fierode la homo havigas forton al la malbonaj Spiritoj; lapotenco de æi tiuj super vi originas nur de via nerezisto.”
499. Ĉu la protektanta Spirito staras ĉiam ĉe siazorgato? Ĉu en neniu momento la zorgato,kvankam ne forlasita de sia protektanto, estas forde ties rigardo?
“Estas momentoj, kiam la protektanta Spirito nebezonas stari æe sia zorgato.”
500. Ĉu estos iu momento, kiam la Spirito jam nebezonas sian gardanĝelon?
“Jes: kiam li atingos tian gradon, ke li povaskonduki sin mem, same kiel al lernanto ankaý venastempo, kiam li jam ne bezonas instruiston; sed tio neokazas sur via Tero.”
501. Kial la influo de la Spiritoj sur nian ekzistadonestas kaŝita, kaj kial, protektante nin, ili tion nefaras en klare perceptebla maniero?
“Se vi kalkulus je ilia apogo, vi ne agus per propraekmovo, kaj via Spirito ne progresus. La Spirito bezonassperton por antaýeniri, kaj, ofte, estas necese, ke liekhavu tiun sperton per sia propra penado; estas necese,ke li ekzercu siajn fortojn, æar, alie, li estus kiel infano,kiun oni neniam lasus iri sola. La agado de la Spiritoj,dezirantaj al vi bonon, estas æiam tia, ke øi lasas al viliberan volon; æar, se vi ne respondus por via konduto,
314 DUA PARTO – ÆAPITRO IX
vi do ne antaaýenpaþus sur la vojo, kiu devas konduki vinal Dio. Ne vidante iun, kiu lin subtenus, la homo konfidas sianiradon al siaj fortoj mem; tamen lia gvidanto prizorgas lin kaj detempo al tempo atentigas lin al danøero.”
502. Ĉu la protektanta Spirito, sukcesinta kondukisian zorgaton sur la bona vojo, ricevas el tio ianprofiton?
“Tio estas merito, kiu estas al li kreditita, ne nurpor lia progreso mem, sed ankaý por lia feliæo. Li estasfeliæa vidante, ke sukceso kronas liajn prizorgojn; litriumfas, kiel guvernisto triumfas pro la progresoj desia edukato.”
– Kaj, ĉu li estas priresponda, kiam tio ne prosperasal li?
“Ne, æar li faris tion, kio de li dependis.”
503. Ĉu la protektanta Spirito, vidante sian zorgatonsur la malbona vojo, spite al siaj admonoj,ĉagreniĝas pro tio; kaj ĉu tio ne nubigas lianfeliĉon?
“Li æagreniøas pro la eraroj de sia zorgato kaj linbedaýras; sed lia æagreno ne similas la korpremateconde iu patro sur la Tero, æar li scias, ke tiuj faletoj estasripareblaj kaj ke tio, kio ne estas farita hodiaý, estosfarita morgaý.”
504. Ĉu ni povas ĉiam scii la nomon de niaprotektanta Spirito aŭ gardanĝelo?
“Kiel vi volas scii nomojn, ne ekzistantajn por vi?Æu vi do pensas, ke ekzistas nur Spiritoj konataj de vi?”
– Kiel do lin alvoki, se oni lin ne konas?
AGADO DE LA SPIRITOJ EN LA KORPA MONDO 315
“Nomu lin, kiel ajn vi volas: elektu nomon de SuperaSpirito, por kiu vi portas simpation aý plej altanrespekton; via protektanta Spirito alkuros al vi, æar æiujbonaj Spiritoj estas fratoj kaj sin reciproke helpas.”
505. Ĉu la protektantaj Spiritoj, kiuj sin prezentaskun konataj nomoj, estas ja ĉiam la Spiritoj, kiujestis tiel nomataj?
“Ne, sed Spiritoj, øuantaj iliajn simpatiojn kaj, ofte,venantaj laý ilia ordono. Æar vi bezonas iun nomon, tialili alprenas iun, kiu indas vian fidon. Kiam vi ne povasmem plenumi iun mision, vi kutime irigas personon, kiuagas en via nomo.”
506. Kiam ni estos en la spirita vivo, ĉu ni rekonosnian protektantan Spiriton?
“Jes, æar ofte vi lin konis, antaý ol enkarniøi.”
507. Ĉu ĉiuj protektantaj Spiritoj apartenas al laklaso de la Superaj Spiritoj? Ĉu kelkaj el ili povasesti mezklasaj? Ĉu, ekzemple, patro povas fariĝila protektanta Spirito de sia filo?
“Jes, sed protekto kondiæas certan gradon dasupereco, kaj plian povon aý virton donacitan de Dio.Patro, kiu protektas sian filon, povas esti mem helpatade pli altranga Spirito.”
508. Ĉu la Spiritoj, foririntaj de ĉi tiu mondo enfavoraj kondiĉoj, povas ĉiam protekti tiujn, kiujn iliamas kaj kiuj ilin postvivas?
“La povo de tiuj Spiritoj estas ne tre alta; iliapozicio ne æiam havigas al ili tutan liberecon de agado.”
316 DUA PARTO – ÆAPITRO IX
509. Ĉu la homoj, ankoraŭ en stato sovaĝa aŭ demorala malsupereco, havas ankaŭ siajnprotektantajn Spiritojn? Kaj en ĉi tiu okazo, ĉu tiujprotektantoj estas tiel altrangaj, kiel tiuj de la treprogresintaj homoj?
“Æiu homo havas æe si Spiriton, kiu lin prizorgas;sed la misioj rilatas kun sia celo. Al infano, komencantalerni legadon, vi ne donas profesoron pri filozofio. Lagrado de progreso de la familiara Spirito estas konformaal tiu de la protektata Spirito. Same kiel vin prizorgas iu SuperaSpirito, tiel vi povas, viavice, esti la protektanto de aliamalsupera al vi; kaj la progresoj, kiujn vi lin helpos fari, utilos porvia plialtiøo. Dio postulas de Spirito nenion pli, ol tion rilatan alties naturo kaj nivelo.”
510. Kiam patro, Spirito prizorganta sian idon,enkarniĝas, ĉu li ĉi tiun prizorgos plu?
“Tio estas pli malfacila; sed, æe momento de libereco,li petas Spiriton, kun kiu li simpatias, ke tiu lin helpuæe tiu misio. Cetere, la Spiritoj akceptas nur misiojn, kiujnili povas tute elplenumi.”
“La enkarniøinta Spirito, precipe en la mondoj, kiela ekzistado estas materieca, estas tro katenita al lakorpo, por povi sin tute dediæi, tio estas, persone prizorgialian; tial, tiuj ne sufiæe altrangaj estas, siavice, helpatajde Spiritoj al ili superaj, tiel ke, se unu, pro ia motivo,tion ne faras, li estas anstataýata de alia.”
511. Ĉu, krom la protektanto, ne estas ankaŭ iumalbona Spirito ligita al ĉiu homo, por lin enpuŝien malbonon kaj havigi al li okazon heziti inter lafarado de bono kaj tiu de malbono?
AGADO DE LA SPIRITOJ EN LA KORPA MONDO 317
“Ligita ne estas la øusta vorto. Estas ja vere, ke lamalbonaj Spiritoj penas deturni nin de la bona vojo, æiam,kiam ili trovas oportunan okazon; sed, kiam unu el tiujsin alligas al iu homo, li tion faras propramove, æar liesperas esti aýdata; ekflagras, tiam, inter bono kajmalbono, batalo, en kiu venkas tiu, al kiu la homo cedas.”
512. Ĉu ni povas havi plurajn protektantajnSpiritojn?
“Æiu homo havas æe si pli aý malpli altrangajnSpiritojn, kiuj kun li simpatias, lin amas kaj por liinteresiøas, kiel ankaý aliajn, kiuj lin kunhelpas en lafarado de malbono.”
513. Ĉu la simpatiantaj Spiritoj agas por misio?
“Iafoje ili plenumas provizoran mision, sed plej ofteili estas altirataj de simileco de pensoj kaj sentoj, tielpor bono, kiel por malbono.”
– Ĉu de tio, laŭŝajne, rezultas, ke la simpatiantajSpiritoj povas esti bonaj aŭ malbonaj?
“Jes; la homo, kia ajn estas lia karaktero, æiam trovasSpiritojn, kiuj kun li simpatias.”
514. Ĉu la familiaraj Spiritoj estas tiuj samaj, kiujnni nomas simpatiantaj kaj protektantaj Spiritoj?
“Estas multe da nuancoj en la protekto kaj en lasimpatio; nomu ilin kiel vi volas. La familiara Spiritoestas, pli øustadire, la hejma amiko.”
El la supre faritaj klarigoj kaj el la observoj pri lanaturo de la Spiritoj, sin alligantaj al la homo, oni povas tirijenajn konkludojn:
318 DUA PARTO – ÆAPITRO IX
La protektanta Spirito, gardanta anøelo aý bona genioestas Spirito, havanta kiel mision akompanadi la homon dumties vivo kaj helpi ties progresadon; li apartenas al rangoæiam supera al tiu de la protektato.
La familiaraj Spiritoj aliøas al iuj personoj per pli aýmalpli daýraj ligiloj, celante esti utilaj al ili, en la limoj desia povo, cetere ofte negranda; ili estas bonaj, sed iafojenemulte progresintaj kaj eæ iom frivolaj; ili volonte okupiøaspri la detaloj de la intima vivo kaj agas nur laý ordono aýpermeso de la protektantaj Spiritoj.
La simpatiantaj Spiritoj estas tiuj, kiujn ni altiras perniaj apartaj inklinoj kaj per ia simileco de gustoj kaj sentoj,tiel por bono, kiel por malbono. La daýro de iliaj rilatojkun ni preskaý æiam dependas de la cirkonstancoj.
La malbona genio estas neperfekta aý malica Spirito, kiusin alkroæas al la homo por deturni æi tiun de la bono, sedkiu agas propravole, kaj ne por misio. Lia alligiteco estas kunrilata kunla pli aý malpli granda facileco, kiun li trovas æe la individuo. Æi tiu æiamlibere decidas mem lin aýdi aý forpuþi.
515. Kion ni pensu pri personoj, kiuj laŭŝajnealligiĝas al iuj homoj, por ilin fatale enpuŝi enperdon, aŭ por ilin gvidi sur la vojo de bono?
“Iuj personoj ja influas aliajn per kvazaýa soræo, kiuþajnas nekontraýebla. Kiam tio okazas en la direkto demalbono, øi estas faro da malbonaj Spiritoj, kiuj uzas laservon de enkarniøintaj, ankaý malbonaj, Spiritoj, por plibona subjugigo. Dio permesas tion por via elprovo.”
516. Ĉu nia bona kaj nia malbona genioj povusenkarniĝi, por nin akompani dum la vivo, en plirekta maniero?
AGADO DE LA SPIRITOJ EN LA KORPA MONDO 319
“Tio okazas kelkafoje; sed pli ofte ili komisias portiu tasko aliajn enkarniøintajn Spiritojn, kun kiuj ili simpatias.”
517. Ĉu estas Spiritoj, sin alligantaj al tuta familiopor ĝin protekti?
“Iuj Spiritoj alligiøas al la anoj de sama familio,komune vivantaj kaj kunigitaj per amo; sed ne kredu,ke Spiritoj protektus la fierecon de la rasoj.”
518. Ĉar al la individuoj la Spiritoj estas altiratajpro sia simpatio, ĉu al kolektoj da individuoj iliestas ankaŭ altirataj pro apartaj kaŭzoj?
“La Spiritoj iras prefere tien, kie estas aliaj al ilisimilaj; tie ili troviøas pli komforte kaj estas pli certaj,ke ili estas aýdataj. La homo altiras al si la Spiritojnlaý siaj inklinoj, æu li estas sola aý li formas kolektivon,kiel socio, urbo aý popolo. Estas do socioj, urboj kajpopoloj, prizorgataj de pli aý malpli altrangaj Spiritoj,laý la karaktero kaj la pasioj, tie superregantaj. Laneperfektaj Spiritoj foriras de tiuj, kiuj ilin kontraýstaras;el tio rezultas, ke la morala pliperfektiøo de lakolektivoj, kiel tiu de la individuoj, emas forpeli la malbonajnkaj altiri la bonajn Spiritojn; æi tiuj inspiras kajnutras æe la amasoj la senton de bono, same kiel aliajpovas tien enblovi trivialajn pasiojn.”
519. Ĉu la amasoj da individuoj, kiaj socioj, urboj kajnacioj, havas siajn apartajn protektantajnSpiritojn?
“Jes, æar tiuj amasoj estas kolektivoj, irantaj alkomuna celo kaj do bezonantaj superan direktadon.”
320 DUA PARTO – ÆAPITRO IX
520. Ĉu la protektantaj Spiritoj de la kolektivojestas pli altrangaj ol tiuj, kiuj ligiĝas al laindividuoj?
“Æio estas konforma al la progresostadio, tiel de lakolektivoj kiel de la individuoj.”
521. Ĉu kelkaj Spiritoj povas kunhelpi por laprogresado de la artoj, protektante la homojn,kiuj okupiĝas pri ĉi tiuj?
“Ekzistas apartaj protektantaj Spiritoj, kiuj helpastiujn, kiuj ilin elvokas, se ili opinias tiujn personojn indajje ilia favoro; sed, kion vi volas, ke ili faru al homoj,havantaj pri si falsan opinion? Ili ne igas la blindulojnvidi, nek la surdulojn aýdi.”
La antikvuloj faris el tiuj Spiritoj apartajn diojn; laMuzoj estis nenio alia ol alegoria personigo de la protektantajSpiritoj de sciencoj kaj artoj, kaj la protektantajnSpiritojn de la familio ili nomis “lares”13 aý hejmaj dioj.En la modernaj socioj, la artoj, industrioj, urboj kaj landojhavas siajn patronojn, kiuj estas ja Superaj Spiritoj, sed kunaliaj nomoj.
Æar æiu homo havas siajn simpatiantajn Spiritojn, tialrezultas, ke, en la kolektivoj, la plimulto de tiaj Spiritoj rilataskun la plimulto de la individuoj; ke la fremdaj Spiritojestas tien altirataj de la identeco de gustoj kaj de pensoj;unuvorte, ke tiuj kolektoj kiel ankaý la individuoj, estaspli aý malpli bone æirkaýitaj, helpataj kaj influataj, laý lapensoj de la amaso.
Æe la popoloj, la faktoroj, altirantaj la Spiritojn, estas lamoroj, la kutimoj, la superreganta karaktero, precipe la leøoj,
AGADO DE LA SPIRITOJ EN LA KORPA MONDO 321
13 En la latina kaj portugala lingvoj, “hejmo” estas lar, pl. lares – La Trad.
æar la karaktero de iu nacio troviøas en ties leøoj.La homoj, kiuj surtronigas justecon en sia medio, kontraýbatalasla influon de la malbonaj Spiritoj. Æie, kie la leøojordonas maljusta¼ojn, kontraýajn al humaneco, la bonajSpiritoj estas malpli multaj; kaj la malbonaj, tien alkurantaj,nutras æe la popolo ties proprajn ideojn kaj paralizas la bonajninfluojn, perditajn en la amaso, kiel spiko izolita mezede rubusujoj. Per studado de la moroj de la popoloj aý deiu ajn kolekto da homoj, estas do facile fari al si ideon prila kaþita loøantaro, enmiksiøanta en ties pensojn kaj agojn.
ANTAŬSENTOJ
522. Ĉu antaŭsento estas ĉiam averto de laprotektanta Spirito?
“Antaýsento estas intima kaj kaþita konsilo de iuSpirito, vin estimanta. Øi troviøas ankaý en la intuiciode la elekto, kiun æiu faris; øi estas voæo de instinkto.Antaý ol enkarniøi, la Spirito ekkonas la æefajn fazojnde sia ekzistado, tio estas, la specon de provoj, kiujn liprenas sur sin; kiam æi tiuj havas elstaran karakteron,la Spirito konservas pri ili ian kvazaýan impreson en siakonscienco; kaj tiu impreso, kiu estas la voæo de instinkto,vekiøante æe la alproksimiøo de l’ momento, fariøasantaýsento.”
523. La antaŭsento kaj la voĉo de instinkto havasen si ĉiam ion neprecizan: kion ni faru ĉe lanecerteco?
“Kiam vi troviøas æe sendecideco, alvoku vian bonanSpiriton, aý petu Dion, Sinjoron de ni ĉiuj, ke Li sendual vi unu el Siaj kurieroj, unu el ni.”
322 DUA PARTO – ÆAPITRO IX
524. Ĉu la avertoj de la protektantaj Spiritoj celasnur nian moralan konduton aŭ ankaŭ tiun, kiun nidevas havi en nia privata vivo?
“Æion; ili penas igi vin vivi kiel eble plej bone; sedofte vi þtopas al vi la orelojn kontraý la bonaj konsiloj,kaj vi estas malfeliæaj pro via kulpo mem.”
La protektantaj Spiritoj helpas nin per siaj konsiloj, perla voæo de la konscienco, kiun ili instigas paroli en ni; sed,æar ni ne æiam alligas al tiu voæo la necesan gravecon, tialili donas al ni pli rektajn konsilojn, pere de niaj samrondanoj.Æiu persono ekzamenu la multajn feliæajn aý malfeliæajn cirkonstancojnde sia vivo: li vidos, ke, æe multaj okazoj, li ricevis konsilojn, el kiuj li neæiam profitis, kaj ke li estus evitinta multe da æagrenetoj, se li sekvustiujn konsilojn.
INFLUO DE LA SPIRITOJ SUR LA OKAZOJNDE LA VIVO
525. Ĉu la Spiritoj havas ian influon sur la okazojnde la vivo?
“Certe, æar ili vin konsilas.”
– Ĉu tiu influo estas plenumata en alia manierool per la pensoj, kiujn ili inspiras al ni, tio estas, ĉu ilihavas ian rektan agadon ĉe la efektivigo de la aferoj?
“Jes, sed ili neniam agas ekster la naturaj leøoj.”
Ni erare prezentas al ni, ke la agado de la Spiritoj sinmanifestas nur per eksterordinaraj fenomenoj; ni volus, keili venu al ni kun mirakloj, kaj ni ilin reprezentas æiam,kvazaý ili havus magian vergeton en la mano. Sed tiel neokazas; jen kial ilia agado þajnas al ni kaþita kaj kial tio,kio fariøas per ilia helpo, þajnas al ni tute natura. Ekzemple,
AGADO DE LA SPIRITOJ EN LA KORPA MONDO 323
ili povas okazigi renkontiøon de du homoj, kiuj þajnerenkontis unu la alian pro nura hazardo; inspiri al iu personola ideon pasi tra difinita loko; atentigi lin al iu punkto, setiu rigardo havigos tion, kion ili deziras, ktp.; resume, iliainterhelpo fariøas en tia maniero, ke la homo, kredante obeinur sian ekmovon mem, æiam tenadas sian liberan volon.
526. Ĉar la Spiritoj kapablas agi sur la materion,ĉu ili povas naski difinitajn efikojn por la realigode iu okazaĵo? Ekzemple: iu homo devas morti; lisupreniras ŝtupetaron, ĉi tiu rompiĝas kaj lahomo mortas; ĉu la ŝtupetaro rompiĝis per influode la Spirtoj, por ke estu plenumita la destino detiu homo?
“Estas ja vere, ke la Spiritoj agas sur la materion,sed nur por plenumi la naturajn leøojn, ne por æi tiujnnuligi per la okazigo, en difinita momento, de faktoneatendita kaj kontraýa al tiuj leøoj. Rilate vianekzemplon, la þtupetaro rompiøis, æar øi estis vermokonsumitaaý ne estis sufiæe fortika, por elporti la pezonde la homo; se tiu homo estis destinita morti pro tiukaýzo, la Spiritoj povus inspiri al li la penson suprenirila þtupetaron, kiu, sub lia pezo, rompiøos; tiam, la mortoestos tute natura efiko, kaj nenia miraklo estas necesapor tiu celo.”
527. Ni ekprenu alian ekzemplon, kie la natura statode la materio neniel partoprenas. Iu homo devasmorti de fulmobato; li rifuĝas sub arbon, fulmokrakas kaj lin mortigas. Ĉu la Spiritoj eble elvokisla fulmon kaj ĉi tiun direktis sur la homon?
“Tio estas la sama afero. La fulmo falis sur tiunarbon kaj æe tiu momento, æar tiel devus okazi laý lanaturaj leøoj, ne pro tio, ke la homo staris sub la arbo;
324 DUA PARTO – ÆAPITRO IX
sed al la homo estis inspirata la ideo rifuøi sub laarbon, kiun la fulmo frapos; la arbo estus nepre frapitade la fulmo, sendepende de tio, æu la homo estus, aý ne,sub øi.”
528. Malbone intencanta homo direktas ĵetaĵonkontraŭ iun personon, sed la ĵetaĵo ĉi tiun netrafas. Ĉu bonfarema Spirito povus estideturninta la objekton?
“Se la persono ne devas esti vundita, bonfaremaSpirito inspiros al li la penson sin deturni, aý povosankaý konfuzi lian malamikon, tiel, ke æi tiu ne øustecelu; æar, de post la momento, kiam øi ekmoviøis, la¼eta¼o nepre sekvos sian direkton.”
529. Kion ni pensu pri la sorĉitaj kugloj, pri kiujiuj legendoj parolas kaj kiuj fatale trafas siancelon?
“Tio estas nura imaga¼o; la homo amas la mireginda¼ojnkaj sin ne kontentigas kun tiuj de la Naturo.”
– Ĉu la Spiritoj, direktantaj la okazojn de la vivo,povas esti malhelpataj de aliaj, dezirantaj la kontraŭon?
“Kion Dio volas, tio nepre okazas; se estas iumalfruo aý malhelpo, tiu fariøas laý Lia volo.”
530. Ĉu la frivolaj aŭ mokemaj Spiritoj ne povasstarigi tiujn negravajn malhelpojn, kiuj kontraŭasniajn intencojn kaj embarasas niajn antaŭvidojn;unuvorte, ĉu estas ili la aŭtoroj de la vulgare tielnomataj ĉikanetoj de la homa vivo?
“Ili plezuras pro tiaj turmentetoj, kiuj estas por vi
AGADO DE LA SPIRITOJ EN LA KORPA MONDO 325
elprovoj, per kiuj via pacienco ekzerciøas; sed ili rezignas,konstatante sian malsukceson. Tamen ne estus juste nekøuste fari ilin respondaj por æiaj baroj, kiujn vi renkontas;tiujn ofte starigas precipe via nesingardemo; se via telerarorompiøas, tio estas prefere rezultato de via mallerteco, ol de iainfluo de Spiritoj.”
– Ĉu la Spiritoj, elvokantaj ĉikanojn, agas instigitede persona malfavoremo, aŭ ĉu ili atakas la unuan homonantaŭ ili, sen ia difinita motivo, nur pro malicemo?
“Okazas ambaý faktoj; iafoje ili estas malamikoj,kiujn vi faris dum æi tiu aý alia vivo kaj kiuj vinpersekutas; aliajn fojojn, ne estas motivo por tiakonduto.”
531. Ĉu la malfavoremo de la homoj, kiuj faris alni malbonon en ĉi tiu mondo, estingiĝas kun tiesenkorpa vivo?
“Ili ofte rekonas sian maljustecon kaj la malbonon,kiun ili faras; sed, ankaý ofte, ili vin persekutas per siamalamikeco, se Dio tion permesas, por vin plu elprovadi.”
– Ĉu oni povas meti finon al tiu stato, kaj per kiarimedo?
“Jes, oni povas preøi por ili; fari al ili bonon repagede malbono; ili fine komprenos siajn erarojn. Cetere, seoni scias stari super iliaj intrigoj, ili rezignas, vidante,ke ili neniom sukcesas.”
La sperto pruvas, ke iuj Spiritoj daýrigas plu sian venøonen sekvanta ekzistado, kaj ke oni tiel elpagas, pli aýmalpli frue, la malutilojn, kiujn oni faris kontraý iu.
326 DUA PARTO – ÆAPITRO IX
532. Ĉu la Spiritoj havas la povon deturni lamalbonaĵojn for de iuj personoj kaj altiri al ĉi tiujprosperon?
“Ne tute, æar kelkaj malbona¼oj troviøas en ladekretoj de l’ Providenco; sed ili povas mildigi viajndolorojn, donante al vi paciencon kaj rezignacion.
“Sciu ankaý, ke ofte dependas de vi tiujn malbona¼ojnforklini aý, almenaý, malpliakrigi; Dio dotis vinper intelekto, por ke vi øin uzu, kaj precipe pro tio laSpiritoj venas helpe al vi, kun inspirado de favorajpensoj; sed ili helpas nur tiujn, kiuj scias helpi sin mem; æi tiuestas la senco de jenaj vortoj: Seræu, kaj vi trovos;frapu, kaj estos malfermite al vi.14
“Sciu, plie, ke tio, kio þajnas al vi malbono, ne æiamestas malbono; ofte devas veni de øi bono, kiu estos pligranda ol la malbono; kaj tion vi ne komprenas, æarvi pensas nur pri la nuna momento aý pri via personomem.”
533. Ĉu la Spiritoj povas doni la favorojn de lariĉeco al iu, kiu tiujn petas de ili?
“Kelkafoje, kiel provon; sed ili ofte rifuzas tiujnfavorojn, same kiel oni ne kontentigas infanon prisenpripensa peto.”
– Ĉu tiuj favoroj estas donataj de la bonaj aŭ dela malbonaj Spiritoj?
“De unuj kaj de aliaj; tio dependas de la intenco;sed plej ofte tiujn favorojn havigas la Spiritoj, dezirantajtreni vin en malbonon kaj trovantaj, por tiu celo, facilan
AGADO DE LA SPIRITOJ EN LA KORPA MONDO 327
14 Mateo, æap. 7, par. 7. – La Trad.
rimedon en la plezuroj, kiujn la riæeco øuigas.”
534. Kiam la malhelpoj ŝajnas fatale kontraŭi niajnprojektojn, ĉu ilin kaŭzas la influo de iu Spirito?
“Kelkafoje Spiritoj, sed aliajn fojojn, ja pli ofte, vianekapablo. La pozicio kaj la karaktero tre influas. Sevi obstinas sur vojo, kiu ne estas la via, la Spiritoj havaskun tio nenion komunan: via malbona genio estas vimem.”
535. Kiam io feliĉa okazas al ni, ĉu ni danku nianprotektantan Spiriton?
“Danku, super æiuj, Dion, sen kies permeso neniofariøas, kaj poste la bonajn Spiritojn, Liajn adjutantojn.”
– Kio okazus, se ni ilin ne dankus?
“Tio, kio okazas al la sendankuloj.”
– Tamen estas homoj, kiuj ne petas nek dankas,kaj al kiuj ĉio prosperas...
“Jes, sed atendu la finon; ili pagos tre kare tiunnedaýran feliæon, kiun ili ne indas; æar, ju pli multe iliricevis, des pli multe ili devos iam redoni.”
AGADO DE LA SPIRITOJ ĈE LA NATURAJFENOMENOJ
536. Ĉu la grandaj naturaj fenomenoj, tiuj, kiujnvi konsideras malordo de la elementoj, devenasde hazardaj kaŭzoj aŭ havas, senescepte,providencan celon?
“Æio havas pravon de ekzisto, æar nenio okazas sen
328 DUA PARTO – ÆAPITRO IX
permeso de Dio.”
– Ĉu tiuj fenomenoj celas ĉiam la homon?
“Iafoje ili ekestas, celante rekte la homon; sed, plejofte, ili celas nur la restarigon de la ekvilibro kaj de laharmonio inter la fizikaj fortoj de l’ Naturo.”
– Ni perfekte konceptas, ke la volo de Dio estasla primara kaŭzo, ĉe tiu ĉi kiel ĉe ĉiuj aferoj; sed, ĉarni scias, ke la Spiritoj agas sur la materion kaj estas laperantoj de la volo de Dio, tial ni demandas, ĉu kelkajel ili ne influas sur la elementojn por ĉi tiujn eksciti,kvietigi aŭ direkti?
“Evidente; ne povus esti alie; Dio ne agas mem surla materion; Li havas sindonajn perantojn sur æiuj þtupojde la monda hierarkio.”
537. La mitologio de la antikvuloj estis tute fonditasur la spiritismaj ideoj, kun la diferenco, ke laantikvuloj rigardis la Spiritojn kiel diojn; nu, iliprezentas al ni tiujn diojn aŭ Spiritojn kunspecialaj atributoj: iuj prenis sur sin la regadon dela ventoj, aliaj, de la fulmo, ankoraŭ aliaj ladirektadon de la vegetaĵaro, ktp. Ĉu tiu kredoestis senfundamenta?
“Ne; øi havas fundamenton, tamen øi neniel atingasla tutan veron.”
– Ĉu, pro sama motivo, povus do ekzisti Spiritoj,kiuj loĝus la internon de la Tero kaj direktus la geologiajnfenomenojn?
“Tiuj Spiritoj ne loøas øustadire la Teron, sed
AGADO DE LA SPIRITOJ EN LA KORPA MONDO 329
direktas tiujn fenomenojn, laý siaj fakoj. Iam vi ekhavos laklarigon pri æiuj tiuj fenomenoj, kaj tiam vi ilin plibone komprenos.”
538. Ĉu la Spiritoj, direktantaj la naturajn fenomenojn,konsistigas apartan kategorion en la spiritamondo? Ĉu ili estas apartaj estuloj aŭ Spiritoj,kiuj iam enkarniĝis, kiel ni?
“Kiuj iam enkarniøis aý enkarniøos.”
– Ĉu tiuj Spiritoj apartenas al la superaj aŭ lamalsuperaj ordoj de la spirita hierarkio.
“Tio dependas de ilia pli aý malpli materiala aýintelekta rolo: unuj ordonas, aliaj obeas; tiuj, kiujplenumas materialajn aferojn, estas æiam malaltrangaj,tiel æe la Spiritoj, kiel æe la homoj.”
539. Ĉu dum la fariĝo de fenomenoj, ekzemple, dumŝtormoj, agas unu sola Spirito aŭ kolekto daSpiritoj?
“Multnombra kolekto da ili.”
540. Ĉu la Spiritoj, agantaj sur la naturajn fenomenojn,tion faras konscie, laŭ sia libera volo, aŭ laŭinstinkta aŭ senpripensa ekmovo?
“En malsamaj manieroj. Ni faru komparon: prezentual vi tiujn miriadojn da bestetoj, kiuj iom post iomelkreskigas el la maro insulojn kaj arkipelagojn; æu vikredas, ke en tio ne estas ia providenca celo kaj ke tiualiiøo de la globosupra¼o ne estas necesa al la øeneralaharmonio? Tamen tiun laboregon faras mikroskopaj bestetoj,kiuj, samtempe kiam ili kontentigas siajn vivbezonojn, estas,
330 DUA PARTO – ÆAPITRO IX
senkonscie, iloj de Dio. Nu, en sama maniero la Spiritoj, eæ lamalplej progresintaj, estas utilaj al la tuto; dum ili faras sianprovon sur la vivoscenejo, kaj antaý ol plene konscii siajn farojnkaj havi liberan volon, ili kunhelpas por iuj fenomenoj, kiessenkonsciaj faktoroj ili estas; ili komence plenumas; poste kiamilia intelekto estos pli elvolviøinta, ili ordonos kaj direktosla aferojn de la materia mondo. Tiel, æio estas utila,ekde la primitiva atomo øis la æefanøelo, kiu ankaýkomenciøis de la atomo; mirinda leøo de harmonio, kiestuta¼on via malvasta spirito ne povas æirkaýpreni.”
LA SPIRITOJ DUM LA BATALOJ
541. Ĉu dum batalo estas Spiritoj, helpantaj kajsubtenantaj ĉiun el la partioj?
“Jes, kaj stimulantaj ties kuraøon.”
Pro tio la antikvuloj prezentis la diojn kiel partianojnde tiu aý de tiu alia popolo. Tiuj dioj nenio estis krom Spiritoj,reprezentataj sub alegoriaj figuroj.
542. En milito, la justeco troviĝas ĉiam ĉe unuflanko; kiel ni klarigu, ke Spiritoj povas estipartianoj de tiu, kiu malpravas?
“Vi ja scias, ke kelkaj Spiritoj penas nur instigimalpacon kaj detruadon; por ili, milito estas milito; ilinapenaý tuþas la justeco de la afero.”
543. Ĉu iuj Spiritoj povas influi generalon ĉe lakonceptado de siaj militplanoj?
“Sendube Spiritoj povas influi sur tiujn planojn, kielsur iun ajn alian konceptadon.”
AGADO DE LA SPIRITOJ EN LA KORPA MONDO 331
544. Ĉu malbonaj Spiritoj povus inspiri al generaloruinigajn manovrojn, celante lian malvenkon?
“Jes; sed, æu li ne havas sian liberan volon? Se liasaøo ne ebligas al li distingi ideon øustan de ideo falsa,li do suferas la sekvojn de sia nekapableco, kaj li faruspli bone obeante, ol ordonante.”
545. Ĉu generalo povas, iafoje, esti gvidata de iadua vidpovo, ia intuicia vidado, anticipemontranta al li la rezultaton de liaj kombinoj?
“Tiel ofte okazas al geniulo; tion li nomas inspiro,kiu igas lin konduti kun kvazaýa certeco; tiu inspiro venasal li de la Spiritoj lin gvidantaj, kaj por tio ili profitasliajn kapablojn.”
546. En la tumulto de batalo, kio fariĝas kun laSpiritoj de la mortintoj? ĉu ili ankoraŭ interesiĝaspri la lukto post sia morto?
“Kelkaj interesiøas, aliaj iras for.”
Dum bataloj okazas same, kiel æe æiuj okazoj de perfortamorto: æe la unua momento, la Spirito estas surprizita,kvazaý senkonscia; li ne kredas sian morton; þajnas al li, ke li ankoraýpartoprenas en la konflikto; nur iom post iom la realeco de lia situaciokomencas formiøi antaý li.
547. Ĉu la Spiritoj, sin interbatalintaj dum la vivo,post la morto sin reciproke rekonas kielmalamikojn kaj ankoraŭ obstine furiozas unujkontraŭ aliaj?
“Æe tiuj momentoj la Spirito neniam estas serena;komence, li eble ankoraý malamas sian malamikon kajeæ lin persekutas; sed, kiam li rekonsciiøas, li vidas, ke
332 DUA PARTO – ÆAPITRO IX
lia malamo jam havas nenian pravon de ekzisto; tamenlaý sia karaktero, li povas ankoraý konservi pli aý malplifortajn postesignojn de tiu malamo.”
– Ĉu li ankoraŭ aŭdas la bruon de la armiloj?
“Jes, tre klare.”
548. Ĉu la Spirito, kviete ĉeestanta batalon, kielrigardanto, vidas la disiĝon de la animo je lakorpo? Kiel tiu fenomeno sin prezentas al li?
“Malmultaj mortoj estas efektive subitaj. Plej oftela Spirito, kies korpo estas ¼us mortvundita, ne tujkonscias pri la okazinta¼o; kiam li komencas koni sianstaton, tiam oni povas vidi la Spiriton, sin movantan æela kadavro. Tio þajnas tiel natura, ke la vidado de lamortinta korpo kaýzas al li nenian malagrablan efikon;æar la vivo estas tute transiøinta en la Spiriton, tial nuræi tiu altiras la atenton; nur al li oni parolas, aý al li oniordonas.”
KONTRAKTOJ
549. Ĉu estas io vera pri la tiel nomataj kontraktojkun la malbonaj Spiritoj?
“Ne, ne ekzistas tiaj kontraktoj, sed simpatio demalica temperamento por malbonaj Spiritoj. Ekzemple:vi volas turmenti vian najbaron, sed ne scias, kiel tionfari; vi do alvokas malsuperajn Spiritojn, kiuj, kiel vi, volasnur malbonon, kaj kiuj, por vin helpi, volas, keankaý vi kunhelpu ilin por iliaj pereigaj intencoj; sedel tio ne sekvas, ke via najbaro ne povas sin liberigi deili per kontraýa soræa elpelo kaj per sia volo. Tiu, kiu
AGADO DE LA SPIRITOJ EN LA KORPA MONDO 333
volas plenumi malbonan faron, petas, pro tio mem,malbonajn Spiritojn pri helpo; li estas de tiam devigitailin servi, kiel ili servas tiun personon, æar ili ankaýbezonas ties helpon, kiel ilon de la malbono, kiun iliintencas fari. Nur en tio konsistas la kontrakto.”
La dependeco, en kiu la homo iafoje troviøas, de la malsuperajSpiritoj, venas de lia sindoneco al la malbonaj pensoj inspirataj de ili,kaj ne de ia ajn interkonsento inter li kaj tiuj Spiritoj. Tia interkonsentoestas alegorio, reprezentanta la simpation de malbona temperamentopor malicaj Spiritoj.
550. Kiu estas la senco de la fantaziaj legendoj, laŭkiuj individuoj vendas sian animon al Satano, porde ĉi tiu ekhavi certajn favorojn?
“Æiaj fabeloj entenas instruon kaj moralan signifon;via eraro kuþas sur tio, ke vi ilin interpretas laýlitere.Tiu estas ankaý alegorio, kiu povas esti klarigita jene:homo, kiu elvokas Spiritojn por kunhelpo, por de ili riceviriæecon aý iun alian favoron, murmuras kontraý laProvidenco; li rezignas la mision, kiun li ricevis, kajla suferojn, kiujn li devas travivi sur la Tero, kaj li donepre elportos, en estonta vivo, la sekvojn de tiu rezigno.Tio ne rezultigas, ke lia animo estas destinita por æiamal pereo; sed, æar, anstataý liberiøi de la materio, li plikaj pli al øi alkroæiøas, tial, la plezurojn, kiujn li øuossur la Tero, li ne øuos en la mondo de la Spiritoj; tiodaýras, øis li elaæetos siajn erarojn per novaj suferoj,eble pli grandaj kaj pli penigaj. Pro sia amo al la materiajplezuroj, li sin metas sub la arbitron de malpuraj Spiritoj;tio estas ja senparola kontrakto, kiu trenas lin enperdon, sed kiun li facile rompos per kunhelpo de bonajSpiritoj, se li tion firme volas.”
334 DUA PARTO – ÆAPITRO IX
KAŜITA POTENCO. TALISMANOJ. SORĈISTOJ.
551. Ĉu malica homo, helpate de malbona Spiritokaj al li alligita, povas malutili al sia proksimulo?
“Ne; Dio tion ne permesus.”
552. Kion ni pensu pri la kredo je la povo, kiun iujpersonoj havus, antaŭdiri sortojn?
“Iuj personoj havas tre grandan magnetan potencon,kiun ili misuzas, se ilia Spirito estas malbona, kaj tiamili povas esti helpataj de aliaj malicaj Spiritoj; sed nekredu tiun supozan magian potencon, kiu ekzistas nuren la imagemo de homoj superstiæaj kaj nekonantaj laverajn leøojn de la Naturo. La okazoj rakontataj estasfaktoj naturaj, neøuste observataj kaj, precipe,miskomprenataj.”
553. Kiu povas esti la efiko de formuloj kaj rimedoj,per kiuj iuj personoj flatas al si disponi je la volode la Spiritoj?
“Ties efiko estas ridindigi tiujn personojn, se ili agassincere; en la kontraýa okazo, ili estas friponoj indaj jepuno. Æiaj formuloj estas ¼ongla¼oj; nenia rita parolo,nenia kabala signo aý talismano havas ian influon surla Spiritojn, æar æi tiuj estas altirataj nur de la penso,kaj ne de materiaj a¼oj.”
– Ĉu iuj Spiritoj ne diktis mem kabalajn formulojn?
“Jes, kelkaj Spiritoj indikas al vi signojn, strangajnvortojn, aý ordonas iujn agojn, per kiuj vi faras la tielnomatajn soræelpelojn; sed konvinkiøu, ke tiuj Spiritojmokas vin kaj ekspluatas vian kredemon.”
AGADO DE LA SPIRITOJ EN LA KORPA MONDO 335
554. Ĉu iu persono, kiu, prave aŭ malprave, fidasla tiel nomatan potencon de talismano, ne povas,pro tiu fido mem, altiri iun Spiriton; ĉar, tiam, agasla penso; la talismano estas nura simbolo,helpanta direkti la penson?
“Estas vere; sed la naturo de la altirata Spiritodependas de la pureco de la intenco kaj de la alteco desentoj; nu, malofte homo, tiel naiva, ke li kredas la efikon detalismano, ne havas pli materialan, ol moralan celon; æiuokaze,tio elmontras bagatelecon kaj malfortecon de ideoj, kiuj enlasasneperfektajn kaj mokemajn Spiritojn.”
555. Kiun sencon ni atribuu al la kvalifiko sorĉisto?
“La homoj, kiujn vi tiaj nomas, estas, se sinceraj,dotitaj per iuj kapabloj, kiaj la magnetisma povo aý laduobla vidado; kaj, æar ili faras aferojn, kiujn vi nekomprenas, tial vi kredas, ke ili estas dotitaj persupernatura potenco. Æu viaj eminentaj scienculoj ne estastiel ofte prenataj por soræistoj, en la okuloj de neklerajhomoj?”
Spiritismo kaj magnetismo havigas al ni la þlosilonde granda nombro da fenomenoj, pri kiuj la nekleruloj teksisnekalkuleblajn fabelojn, kie la faktoj estis troigataj de la imagemo.Perfekta konado de tiuj du sciencoj, kiuj, se tiel diri, estas unu sola,montras la realecon de la aferoj kaj ties veran kaýzon; øi estas do laplej bona antaýgardilo kontraý la superstiæaj ideoj, æar øi vidigas tioneblan kaj tion neeblan, tion, troviøantan en la leøoj de l’ Naturo, kaj tion,kio estas nura ridinda kredo.
556. Ĉu iuj personoj posedas ja la naturdotonresanigi per nura tuŝado?
“La magnetisma potenco povas atingi tiun gradon,kiam helpata de la pureco de sentoj kaj de la arda deziro
336 DUA PARTO – ÆAPITRO IX
AGADO DE LA SPIRITOJ EN LA KORPA MONDO 337
fari bonon, æar tiam la bonaj Spiritoj kunhelpas; sed onimalfidu la manieron, kiel la aferoj estas rakontataj detro kredemaj aý entuziasmaj personoj, æiam inklinaj vidimiregindecon æe plej simplaj kaj naturaj faktoj. Garduvin ankaý kontraý tendencaj rakontoj, farataj de homoj,ekspluatantaj la kredemulojn por sia profito propra.”
BENO KAJ MALBENO
557. Ĉu beno kaj malbeno povas altiri bonon aŭmalbonon al la personoj, al kiuj ili estasdirektataj?
“Dio ne aýdas nejustan malbenon, kaj ties eldirantofariøas kulpa en Liaj okuloj. Æar ni havas du sin reciprokekontraýantajn naturojn, nome bonon kaj malbonon, tialmalbeno povas momente influi eæ sur la materion; sedtiu influo povas fariøi nur laý la volo de Dio kaj kielankoraý unu provo por tiu, kiun øi celas. Cetere, onienkomune malbenas la malbonajn kaj benas la bonajn.Beno kaj malbeno neniam deturnas la Providencon forde la vojo de justeco; malbeno falas sur iun, se li estasja malica, kaj beno kovros per sia mantelo nur tiun, kiuøin indas.”
ÆAPITRO X
OKUPOJ KAJ MISIOJ DELA SPIRITOJ
558. Ĉu la Spiritoj devas okupi sin pri io alia, olpri sia propra pliboniĝo?
“Jes; ili kunhelpas por la harmonio de l’ universo,plenumante la volojn de Dio, kies adjutantoj ili estas.La spirita vivo en la spaco estas konstanta okupiteco,sed neniel peniga, kiel sur la Tero, æar øi konas nekla korpan lacecon, nek afliktojn de necesbezono.”
559. Ĉu la malsuperaj kaj neperfektaj Spiritoj ankaŭludas ian utilan rolon en la universo?
“Æiu havas sian apartan taskon. Æu la plejmalaltranga masonhelpisto ne kunlaboras por konstrua¼otiom, kiom la arkitekto mem?” (540)
560. Ĉu ĉiu el la Spiritoj havas siajn apartajntaskojn?
“Æiu el ni devas okupi æiun loøejon kaj ekkoni æiujnaferojn, sinseve direktante æiujn partojn de la universo.Sed, kiel diras La Predikanto, por æio estas tempo15;
15 Pli bone: “Por æio estas sezono, kaj tempo difinita estas por æiu afero sub lasuno.” (La Predikanto, æap. 3, par. 1, el la “Malnova Testamento”, trad. deZamenhof.) – La Trad.
unu plenumas hodiaý sian destinon en æi tiu mondo, tiualia øin plenumos aý jam plenumis iam, sur la Tero, enla akvo, en la aero ktp.”
561. Ĉu la funkcioj, kiujn la Spiritoj plenumas enla strukturo de la universo, estas senŝanĝaj porĉiu el ili, kaj estas ekskluzivaj taskoj de iuj klasoj?
“Æiuj Spiritoj devas paþi la plurajn gradojn de lahierarkio, por perfektiøi. Dio, kiu estas justa, ne volisdoni al iuj la scion sen ia peno, kontraste kun aliaj, øinekhavantaj nur per þvitado.”
Tio sama okazas al la homoj: neniu atingas la plej altangradon de lerteco pri iu arto, ne ekhavante la necesajn konojn,æerpitajn el la praktikado de la plej elementaj partojde tiu arto.
562. Ĉu la Spiritoj, apartenantaj al la plej altaordo, pro tio, ke ili nenion pli bezonas lerni, restasen absoluta ripozo aŭ estas ankaŭ okupitaj de iatasko?
“Kion vi volus, ke ili faru dum la tuta eterna tempo?La eterna senfareco estus senfina turmentego.”
– Kiaj estas iliaj okupoj?
“Ricevi rekte la ordonojn de Dio, ilin transdoni al latuta universo kaj zorgi pri ties plenumado.”
563. Ĉu la okupoj de la Spiritoj estas senĉesaj?
“Jes, senæesaj, se, tiel dirante, oni komprenas, keilia penso estas æiam aktiva, æar ili vivas per la penso;sed oni ne komparu la okupojn de la Spiritoj kun tiuj
340 DUA PARTO – ÆAPITRO X
materialaj de la homoj; tiu aktiveco mem estas por iliplezuro, æar ili konscias, ke ili estas utilaj.”
– Oni komprenas tion rilate la bonajn Spiritojn;sed, ĉu estas same rilate la malsuperajn?
“La malsuperaj havas okupojn konvenajn al ilianaturo. Æu vi konfidas al manlaboristo, aý al malklerulo,la laborojn de intelekta homo?”
564. Ĉu el la Spiritoj kelkaj estas senokupaj aŭfaras nenion utilan?
“Jes; sed tiu stato estas nedaýra kaj dependas dela kresko de ilia intelekto. Certe, kelkaj el ili, kiel iujhomoj, vivas nur por si, sed tiu senfareco ilin peze þarøas, kaj,pli aý malpli frue, la deziro progresi igas ilin sentila bezonon agi kaj la plezuron esti utilaj. Ni parolaspri la Spiritoj, jam konsciantaj sin mem kaj øuantaj sianliberan volon; æar, en sia komenca fazo, ili estas kiel¼us naskitaj infanoj, agantaj pli laý instinkto, ol laýdifinita volo.”
565. Ĉu la Spiritoj ekzamenas la belartajn verkojnkaj interesiĝas pri ĉi tiuj?
“Ili ekzamenas tion, kio povas elmontri la altrangeconde la Spiritoj kaj ilian progreson.”
566. Ĉu iu Spirito, kiu estis specialisto sur la Tero,ekzemple, pentristo, arkitekturisto, interesiĝasprefere pri la verkoj, kiuj estis lia pliamata aferoen la vivo?
“Æiuj aferoj intermiksiøas por øenerala celo. Se liestas bona, li interesiøas pri tiuj verkoj des pli, æar lia
OKUPOJ KAJ MISIOJ DE LA SPIRITOJ 341
intereso helpas la animojn supreniri al Dio. Cetere, viforgesas, ke Spirito, praktikinta iun arton dum ekzistado,en kiu vi lin konis, eble praktikis alian en antaýa ekzistado, æarestas necese, ke li sciu æion, por esti perfekta;tial, laý lia progresonivelo, eble li havas nenian difinitanfakon; øuste tiu estis mia intenco, dirante, ke æiuj aferojintermiksiøas por øenerala celo. Notu ankaý, ke, tio, kionen via malmulte progresinta mondo vi opinias superbela,nenio estas krom infana¼o en pli progresintaj mondoj.Kial vi volas, ke Spiritoj, loøantaj tiujn mondojn, kieekzistas artoj de vi nekonataj, admiru ion, kio estas nuraverko de lernanto? Mi jam diris: ili ekzamenas tion, kiopruvas progreson.”
– Ni komprenas, ke tiel kondutas la tre progresintajSpiritoj; sed ni parolas pri pli ordinaraj Spiritoj, pri tiuj,kiuj ankoraŭ ne sin levis super la surterajn ideojn...
“Koncerne tiujn, okazas malsame; ties vidpunktoestas limigita, kaj tial ili ankaý povas admiri, kion viankaý admiras.”
567. Ĉu la Spiritoj enmiksiĝas en niajn okupojnkaj plezurojn?
“La ordinaraj, kiel vi ilin nomas, jes; tiuj estas æiamæe vi, kaj, laý sia karaktero, ili partoprenas, iafoje treaktive, en tio, kion vi faras; tiu enmiksiøo estas ja necesa,æar øi celas peli la homon sur la pluraj vojoj de la vivo,kaj inciti aý moderigi liajn pasiojn.”
La Spiritoj zorgas pri la æimondaj aferoj laý sia pli aýmalpli alta grado de progreso. La Superaj Spiritoj kapablas,sendube, konsideri tiujn aferojn plej detale, sed nur laý tio,kiel utilaj æi tiuj estas por la progresado; nur la malsuperaj
342 DUA PARTO – ÆAPITRO X
Spiritoj alligas al tiuj aferoj gravecon rilatan al la memoroj,kiujn ili konservas, kaj al la materialaj ideoj, ankoraý neestingiøintaj.
568. Ĉu la Spiritoj, devantaj plenumi misiojn, tionfaras dum sia libereco aŭ dum ili estasenkarniĝintaj?
“Ili povas plenumi siajn misiojn en iu ajn el tiujfazoj; por iuj vagantaj Spiritoj, tio estas grava okupo.”
569. En kio konsistas la misioj, per kiuj povas estiŝarĝataj la vagantaj Spiritoj?
“Ili estas tiel multaj, ke estus neeble ilin priskribi;cetere, kelkajn el tiuj misioj vi ne povas kompreni. LaSpiritoj plenumas la volon de Dio, kaj vi ne povas penetriæiujn Liajn projektojn.”
La misio de la Spiritoj havas kiel celon æiam la bonon.Æu kiel Spiritoj, æu kiel homoj, ili estas komisiataj por helpila progresadon de la homaro, de popoloj aý de individuoj,sur kampo pli aý malpli ampleksa, pli aý malpli aparta, porprepari la vojojn por iuj okazoj, por prizorgi la plenumonde iuj aferoj. Kelkaj havas misiojn malpli vastajn, tio estas,personajn aý tute lokajn, kiel flegi la malsanulojn, la agoniantojn,la afliktitojn; zorgi tiujn, kies gvidantoj kaj protektantojili fariøas, direktante tiujn personojn per siaj konsiloj aýbonaj pensoj. Oni povas diri, ke estas tiom da specojde misioj, kiom da interesoj bezonantaj zorgon, tiel en lafizika kiel en la morala mondo. La Spirito progresas laý lamaniero, kiel li plenumas sian taskon.
570. Ĉu la Spiritoj ĉiam komprenas la planojn, porkiuj ili estas komisiitaj?
“Ne; kelkaj estas nur blindaj iloj, sed aliaj bonescias, por kiu celo ili laboras.”
OKUPOJ KAJ MISIOJ DE LA SPIRITOJ 343
571. Ĉu nur la Superaj Spiritoj plenumas misiojn?
“La graveco de la misioj estas rilata kun la kapablojkaj la rango de la Spirito. Portisto de depeþoj ankaýplenumas mision, kvankam malsame, ol generalo.”
572. Ĉu misio estas ordonata al la Spirito aŭdependas de lia volo?
“La Spirito øin petas, kaj ekøojas øin ricevante.”
– Ĉu unu saman mision povas peti pluraj Spiritoj?
“Jes, ofte konkuras pluraj kandidatoj, sed ne æiujestas akceptataj.”
573. En kio konsistas la misio de la enkarniĝintajSpiritoj?
“En tio, ke ili instruu, helpu la progresadon, plibonigula homajn instituciojn, per rektaj kaj materialaj rimedoj;sed tiuj misioj estas pli aý malpli øeneralaj kaj gravaj:tiu, kiu kultivas la teron, plenumas mision, kiel tiu, kiuregas, aý tiu, kiu instruas. Æiuj aferoj interrilatas en laNaturo; samtempe, kiam li plipuriøas per enkarniøado,la Spirito kunlaboras por la realigo de la planoj de l’Providenco. Æiu havas sian mision sur la Tero, æar æiudevas esti utila por io.”
574. Kiu povas esti la misio de personoj volontesenutilaj sur la Tero?
“Kelkaj personoj, efektive, vivas nur por si kaj nepenas esti utilaj por io ajn. Ili estas bedaýrindaj homoj,æar ili kruele elpagos sian volontan senutilecon; ilia punoofte komenciøas en æi tiu mondo, el la sento de lacecokaj tedo je la vivo.”
344 DUA PARTO – ÆAPITRO X
– Ĉar ili elektis libere, kial do ili preferis vivon,kiu donos al ili neniom da profito?
“Inter la Spiritoj ekzistas ankaý mallaboremuloj,kiuj senkuraøiøas antaý peniga vivo. Dio tion permesas;poste kaj per sia propra kostopago, ili komprenos la malbona¼ojnde sia senutileco kaj petos mem kompensi la perditan tempon.Eble, ankaý, ili elektis pli utilan vivon, sed, komencinte sianlaboradon, ili malfervoriøas kaj lasas sin treni de la sugestioj deSpiritoj, instigantaj ilin al senfareco.”
575. La ordinaraj okupoj ŝajnas al ni pli bonedevoj, ol ĝustadire misioj. La misioj, laŭ la ideoligita al ĉi tiu vorto, havas malpli ekskluzivan kaj,precipe, malpli personan karakteron. El ĉi tiuvidpunkto, kiel oni povas konstati, ke iu homohavas ja realan mision sur la Tero?
“Per liaj grandaj farita¼oj, per la progresoj, kiujnli havigas al siaj similuloj.”
576. Ĉu la homoj, havantaj gravan mision, estis alĝi destinitaj antaŭ sia naskiĝo, kaj ĉu ili tionkonscias?
“Iafoje, jes; sed plej ofte ili tion nescias. Venantesur la Teron, ili havas nur nedifinitan celon; ilia misiosin malprecize prezentas al ili post la naskiøo kaj laýla cirkonstancoj. Dio ilin kondukas sur la vojon, kie ilidevas plenumi Liajn planojn.”
577. Kiam iu faras ion utilan, ĉu li agas laŭ asignitamisio, aŭ ĉu li povas ricevi ian neantaŭviditanmision?
OKUPOJ KAJ MISIOJ DE LA SPIRITOJ 345
“Ne æio, kion homo faras, estas rezultato de antaýdeciditamisio; li ofte estas ilo, kiun iu Spirito uzas poriu afero konsiderata utila. Ekzemple: iu Spirito opinias,ke estus utile skribi libron, kiun li mem skribus, se liestus enkarniøinta; li do seræas homon plej kapablankompreni kaj plenumi lian penson; li inspiras la ideonkaj direktas la verkadon. Tiel, tiu homo ne venis al laTero kun la misio fari tiun verkon. Tio sama fariøas kuniuj belartaj verkoj kaj eltrovoj. Estu plie dirite, ke dumdormo la enkarniøinta Spirito sin rekte komunikas kunla vaganta Spirito, kaj ili interkonsentas la plenumonde tiu laboro.”
578. Ĉu la Spirito povas malplenumi sian mision prosia propra kulpo?
“Jes, se li ne estas Supera Spirito.”
– Kiajn sekvojn li povas ricevi el tio?
“Li devas nepre rekomenci sian taskon; tio estaspuno; kaj poste li ricevos la sekvojn de l’ malbono, kiunli kaýzis.”
579. Sed, se la Spirito ricevas de Dio sian mision,kiel ni klarigu, ke Dio konfidas mision gravan kajde ĝenerala intereso al Spirito, kiu povus fiaski?
“Æu Dio ne scias, æu Lia generalo venkos aý estosvenkita? Li scias, estu certaj pri tio, kaj Liaj planoj,kiam ili estas gravaj, ne kuþas sur tiuj, kiuj eble lasossian laboron nefinita. La tuta demando estas, por vi, konila estontecon; tiun konon Dio sola posedas; al vi øi neestas permesita.”
346 DUA PARTO – ÆAPITRO X
580. Ĉu Spirito, enkarniĝinta por misio, sentas tiajnsamajn timojn, kiajn Spirito, kiu ĝin plenumas kielprovon?
“Ne; li havas sperton.”
581. La homoj, kiuj estas la lumigiloj de la homaro,kiuj ĝin spirite klarvidigas per sia genio, certeplenumas mision; sed, en tiu nombro kelkajeraras kaj, flanke de grandaj veraĵoj, disvastigasgrandajn falsaĵojn. Kiel ni konsideru ilian mision?
“Kiel mision fuþitan de ili mem. Ili staras tro malalterilate al la tasko, kiun ili entreprenis. Oni tamenkonsideru la cirkonstancojn; la geniuloj devas parolikonforme al sia epoko, kaj iu instruo, kiu þajnas eraraaý infaneca en multe progresinta epoko, povus esti sufiæatiam, kiam øi estis diskonigata.”
582. Ĉu oni povas konsideri patrecon kiel mision?
“Sen ia dubo øi estas misio; øi estas samtempe tregrava devo, kiu, pli ol kiel pensas la homo, implikas lianrespondecon por la estonteco. Dio metas la idojn subprotekton de ties gepatroj, por ke æi tiuj ilin gvidu surla vojo de bono; kaj Li plifaciligas la taskon de lagepatroj, havigante al la idoj malfortikan, delikatanorganismon, taýgan por ricevi æiajn impresojn; sed iuj gepatrojpreferas, kiel pli gravan okupon, flegi la arbojnde sia øardeno, por ke æi tiuj produktu multe da bonajfruktoj, ol flegi la karakteron de siaj idoj. Se la idojfalas pro kulpo de siaj gepatroj, æi tiuj ricevos do lamerititan punon; kaj la suferoj de la idoj, en estontavivo, refalos sur la gepatrojn, pro tio, ke æi tiuj ne farissian tutan eblon, por ke iliaj filoj iru sur la vojo de bono.”
OKUPOJ KAJ MISIOJ DE LA SPIRITOJ 347
583. Se iu filo kondutas malbone, spite al la gepatrajkonsiloj, ĉu la gepatroj respondas por tio?
“Ne; sed, ju pli malbonaj estas la inklinoj de filo,des pli granda la devo de la gepatroj, kaj des pli altaties merito, se ili sukcesas lin deturni de la malbona vojo.”
– Se filo estas bona, malgraŭ la senzorgeco kajmalbonaj ekzemploj de siaj gepatroj, ĉu tiuj ĉi ionprofitos el tio?
“Dio estas justa.”
584. Kia povas esti la misio de konkeranto, kiucelas nur la kontentigon de sia ambicio, kaj kiu,por trafi sian celon, ne haltas antaŭ iu ajn el lamalfeliĉegoj, kiujn li kuntrenas?
“La konkeranto estas plej ofte ilo, kiun Dio uzaspor la plenumo de Siaj projektoj, kaj tiuj malfeliæegojestas iafoje rimedo por ke iu popolo pli rapide progresu.”
– Tiu, kiu estas ilo por tiuj pasemaj malfeliĉegoj,havas nenion komunan kun la bono, kiu povas de ilirezulti, ĉar li intencis atingi nur tute personan celon;malgraŭ tio, ĉu li profitos el tiu bono?
“Æiu estas rekompencata laý siaj faroj, laý la bono,kiun li volis praktiki, kaj laý la honesteco de siaj intencoj.”
La enkarniøintaj Spiritoj havas okupojn esence proprajnal ilia enkorpa ekzistado. Dum vagado, ekster la materio,tiuj okupoj estas rilataj kun la evoluogrado de la Spiritoj.
Iuj traflugas la mondojn, sin instruas kaj sin preparaspor nova enkarniøo. Aliaj, pli evoluintaj, okupiøas pri la progreso,direktante la okazojn kaj inspirante favorajn pensojn; ili helpas lageniulojn, kiuj laboras por perfektiøo de la homaro.
348 DUA PARTO – ÆAPITRO X
OKUPOJ KAJ MISIOJ DE LA SPIRITOJ 349
Aliaj enkarniøas por progresomisio.
Aliaj prenas sub sian protekton individuojn, familiojn,kolektojn, urbojn kaj popolojn, kies gardanøeloj, protektantajgenioj kaj hejmaj Spiritoj ili estas.
Aliaj, fine, direktas la naturajn fenomenojn, sur kiujnili rekte influas.
La ordinaraj Spiritoj enmiksiøas en niajn okupojn kajamuzojn.
La malpuraj aý neperfektaj Spiritoj atendas, en suferoj kajturmentoj, la momenton, kiam Dio bonvolos havigi al ili la rimedojn porprogresi. Se ili faras malbonon, tiel ili kondutas pro kolero kontraýbono, kiun ili ankoraý ne povas øui.
ÆAPITRO XI
LA TRI NATURAJREGNOJ
1. La mineraloj kaj la vegetaĵoj.
2 La bestoj kaj la homo.
3. Metempsikozo.
LA MINERALOJ KAJ LA VEGETAĵOJ
585. Kion vi pensas pri la divido de la Naturo entri regnojn aŭ pli bone, en du klasojn, nome, laorganajn kaj la neorganajn estaĵojn? Kelkaj farasel la homa genro kvaran klason. Kiu nome el tiujklasifikoj estas preferinda?
“Æiaj klasifikoj estas bonaj; tio dependas de lavidpunkto. El la materia vidpunkto, ekzistas nur organajkaj neorganaj esta¼oj; el la morala, estas evidente kvargradoj.”
Tiuj kvar gradoj havas ja distingiøajn karakterojn,kvankam iliaj limoj þajne konfuziøas. La inerta materio, kiukonsistigas la mineralan regnon, enhavas nur mekanikanforton; la vegeta¼oj, konsistantaj el inerta materio, estas
dotitaj per vivipovo; la bestoj, konsistantaj el inerta materio,dotitaj per vivipovo, havas plie ian instinktan, limigitanintelekton, kaj konscias sian ekzistadon kaj individuecon;la homo, kun æio, kio estas trovata en la vegeta¼oj kaj bestoj,surperregas æiujn ceterajn klasojn per speciala, nedifinitaintelekto, kiu havigas al li konscion pri sia estonteco, lapercepton de la ekstermateriaj aferoj kaj la konon de Dio.
586. Ĉu la vegetaĵoj konscias sian ekzistadon?
“Ne, la vegeta¼oj ne pensas; ili havas nur la organanvivon.”
587. Ĉu la vegetaĵoj spertas sensacojn? ĉu ilisuferas tiam, kiam ili estas stumpigataj?
“Ili ricevas fizikajn impresojn, kiuj efikas sur lamaterio, sed ili havas neniajn perceptojn; ili do ne spertasdolorsenton.”
588. Ĉu la forto, altiranta la vegetaĵojn unuj alaliaj, estas sendependa de ilia volo?
“Jes, æar ili ne pensas. Øi estas mekanika forto de lamaterio, aganta sur la materion kaj al kiu la vegeta¼ojne povus kontraýi.”
589. Iuj vegetaĵoj, kiaj, ekzemple, sensitivo kajdioneo16 havas movojn, kiuj elmontras grandansentemecon kaj, en kelkaj okazoj, kvazaŭanvolon; la dioneo havas lobojn, kiuj kaptas muŝon,eksidantan sur ĝi por ĉerpi ties sukon; ĝi ŝajne
352 DUA PARTO – ÆAPITRO XI
16 “Dionœa muscipula”, dikotila vegeta¼o, ordo de la violaloj, genro drozera, familio de la drozeracoj. – La Trad.
insidas kontraŭ la insekto, kiun ĝi poste mortigas.Ĉu tiuj vegetaĵoj estas dotitaj per pensokapablo?ĉu ili havas ian volon kaj formas apartan klasoninter la vegetaĵa kaj la besta regno? ĉu ili estastransiĝa fazo de unu al la dua klaso?
“Æio estas transiøo en la Naturo, øuste pro tio, kene ekzistas du egalaj aferoj, kvankam æiuj kune teniøas.La vegeta¼oj ne pensas kaj do ne posedas volon. Nek laostro, kiu malfermiøas, nek iu ajn el la zoofitoj estas dotitaj perpensokapablo; en ili estas nur blinda, natura instinkto.”
La homa organismo liveras al ni ekzemplojn pri analogajmovoj sen partopreno de la volo, kiaj estas trovatajæe la digestaj kaj cirkuladaj funkcioj; la piloro kuntiriøas æekontakto de iuj korpoj, kiuj tial ne povas øin trapasi. Okazasprobable io sama al la sensitivo, kies movoj neniel kondiæaspercepton kaj des malpli volon.
590. Ĉu la vegetaĵoj, kiel la bestoj, ne havas ianinstinkton de memkonservado, kiu instigas ilinserĉi tion, kio povas esti al ili utilaj, kaj eviti tion,kio ilin povas malutili?
“La vegeta¼oj havas, se oni tiel povas diri, kvazaýaninstinkton; tio dependas de la amplekso, kiun oni asignasal tiu vorto; sed øi estas pure mekanika. Kiam, æe lakemiaj laboroj, vi vidas du korpojn kuniøi, tio fariøaspro tio, ke ili konvenas unu al la dua, tio estas, æar estasinter ili la tiel nomata kombiniøemo; tion vi ne nomasinstinkto.”
591. Ĉu, en la superaj mondoj, la vegetaĵoj estas,kiel la ceteraj individuoj, pli perfektaj?
OKUPOJ KAJ MISIOJ DE LA SPIRITOJ 353
“Æio estas pli perfekta; sed la vegeta¼oj estas æiamankoraý vegeta¼oj, kiel la bestoj kaj la homoj æiam ankoraýbestoj kaj homoj.”
LA BESTOJ KAJ LA HOMO
592. Se ni faras komparon inter la homo kaj labestoj rilate la inteligentecon, ŝajnas malfacilestreki iun limon, ĉar iuj bestoj estas, en ĉi tiurilato, evidente superaj al iuj homoj. Ĉu tiu limliniopovas esti precize desegnita?
“Pri tiu punkto viaj filozofoj ankoraý ne akordas;unuj asertas, ke homo estas besto; aliaj, ke besto estashomo; ili æiuj malpravas; la homo estas aparta estulo;kiu iafoje tre malaltiøas aý tre altiøas. Koncerne lafiziologian organiza¼on, la homo estas tia, kiaj la bestoj,kaj malpli bone provizita, ol multaj el æi tiuj; la Naturodonis al la bestoj æion, kion la homo devas elpensi persia intelekto, por kontentigi siajn vivbezonojn kaj siankonservadon; lia korpo eldetruiøas, kiel tiu de la bestoj,estas vere, sed lia Spirito havas destinon, kiun nur lipovas kompreni, æar nur la homo estas tute libera.Bedaýrindaj homoj, vi, kiuj malaltiøas øis sub la bruto!æu vi ne scias distingi vin mem de la bestoj? Distingula homon per lia kapablo pensi pri Dio.”
593. Ĉu oni povas diri, ke la bestoj agas nur laŭinstinkto?
“Tio estas alia vidpunkto. Estas ja vere, ke instinktosuperstaras æe la plimulto de la bestoj ; sed, æu vi ne vidaskelkajn, agantajn laý difinita volo? Tio estas intelekto,kvankam malgranda.”
354 DUA PARTO – ÆAPITRO XI
Krom laý instinkto, oni ne povus ne akcepti, ke la bestojkondutas ankaý laý kunordigitaj agoj, elmontrantaj volonen difinita direkto kaj laý la cirkonstancoj. Estas do æe iliia intelekto, kies agado estas pli koncentrita sur la rimedojnkontentigi la fiziologiajn bezonojn kaj prizorgi la memkonservadon.Inter ili, estas rimarkata nenia eltrova¼o, neniaplibonigo: kia ajn estas la arto, kiun ni admiras æe iliajfarita¼oj, tion, kion ili iam faradis, ili ankoraý hodiaý faras,nek pli bone, nek pli malbone, kaj laý konstantaj, senþanøajformoj kaj proporcioj. Birdido, izolita de siaj samspeculoj,konstruas sian neston laý la sama modelo de æi tiuj, ne ricevintepor tio ian ajn instruon. Se kelkaj bestoj estas iamanieredreseblaj, tamen ilia intelekta elvolviøo, æiam tenataen malvastaj limoj, naskiøas el la agado de la homo surflekseblan naturon, æar ili prezentas nenian propramovanprogreson; sed tiu elvolviøo estas ja efemera kaj ekskluziveindividua, æar, redonite al si mem, besto baldaý revenas enla limojn difinitajn de la Naturo.
594. Ĉu la bestoj havas ian lingvon?
“Se vi intencas diri lingvon, konsistantan el silabojkaj vortoj, ne; sed, rimedon por interkomunikiøo, jes;ili diras unu al aliaj multe pli da aferoj, ol kiel al viþajnas; tamen ilia lingvo, kiel iliaj ideoj, estas limigitaal propraj bezonoj.”
– Kelkaj bestoj estas senvoĉaj: ĉu tiuj, laŭŝajne,ne havas ian lingvon?
“Ili interkompreniøas per aliaj rimedoj. Æu vi, homoj,vin reciproke komunikas nur per la parolo? Kaj kion vidiras pri mutuloj? La bestoj havas interrilatan vivon kaj posedasrimedojn por averti unuj la aliajn kaj por esprimi siajn sensacojn.Æu vi kredas, ke fiþoj ne interkompreniøas? La homo ne
OKUPOJ KAJ MISIOJ DE LA SPIRITOJ 355
posedas ekskluzivan privilegion de lingvo; tiu de la bestoj estasinstinkta kaj limigita en la rondo de iliaj bezonoj kaj ideoj, dumtiu de la homo estas pliperfektigebla kaj taýga por æiuj konceptojde lia intelekto.”
Efektive, la fiþoj amase migrantaj, la hirundoj, obeantaj
al sia gvidanto, nepre havas iajn rimedojn por sin reciproke
averti, kompreni, akordi. Verþajne tio fariøas per pli akra
vidpovo, kiu ebligas al ili distingi signojn, kiujn unuj faras
al la aliaj; eble, ankaý, la akvo estas medio, transsendanta
inter ili iujn vibrojn. Æiaokaze, estas nekontesteble, ke ili
havas rimedojn por interkompreniøo, same kiel æiuj senvoæaj
bestoj, komune laborantaj. Æu, laý tio, estas mirige, ke la
Spiritoj povas komunikiøi inter si sen helpo de parolo? (282)
595. Ĉu la bestoj havas la liberan volon de siajagoj?
“La bestoj ne estas nuraj maþinoj, kiel vi kredas;sed ilia libereco de agado estas limigita al iliaj bezonoj,kaj ne komparebla al tiu de la homo. Æar ili multemalsuperas la homon, tial ili ne havas samajn devojn.Ilia libereco estas limigita al la agoj de l’ materiala vivo.”
596. De kio venas la kapablo de iuj bestoj imiti lahoman lingvon, kaj kial tiu kapablo estas trovataprefere ĉe la birdoj ol, ekzemple, ĉe la simioj,kies strukturo havas pli da analogeco kun lahoma?
“Speciala strukturo de la voæorganoj, helpata de lainstinkto de imitado; la simioj imitas la gestojn, iuj birdojimitas la voæon.”
356 DUA PARTO – ÆAPITRO XI
597. Ĉar la bestoj havas intelekton, kiu ĝuigas alili kelkan liberecon de agado, ĉu estas en ili iaprincipo sendependa de la materio?
“Jes, kaj postvivanta la korpon.”
– Ĉu tia principo estas animo simila al la homa?
“Øi estas ankaý animo, se vi tiel volas øin nomi;tio dependas de la signifo, kiun vi atribuas al tiu vorto;sed øi estas malsupera al tiu de la homo. Inter la animode la bestoj kaj tiu de la homo estas distanco tiel granda,kiel inter la homa animo kaj Dio.”
598. Ĉu la animo de la bestoj konservas, postmorto, sian individuecon kaj la konscion pri siamemo?
“La individuecon, jes, sed ne la konscion pri siamemo. La intelekta vivo restas en latenta stato.”
599. Ĉu la animo de la bestoj libere elektas laspecon, en kiun ĝi prefere enkarniĝu?
“Ne; øi ne havas liberan volon.”
600. Ĉar la animo de besto postvivas la korpon, ĉutial, post la morto, ĝi troviĝas en vagado, kiel lahoma?
“Øi estas en iaspeca vagado, æar øi ne troviøasalligita al iu korpo, sed øi ne estas vaganta Spirito.Vaganta Spirito estas estulo, pensanta kaj aganta laýsia propra volo; tiu de la bestoj ne havas saman kapablon;la æefa atributo de la Spirito estas la konscio pri si mem.La Spirito de besto estas, post ties morto, klasigata de laSpiritoj, komisiitaj por tiu afero, kaj estas preskaý tuj
OKUPOJ KAJ MISIOJ DE LA SPIRITOJ 357
utiligata; øi ne havas libertempon, por interrilati kunaliaj kreita¼oj.”
601. Ĉu la bestoj sekvas ian evoluoleĝon, kiel lahomoj?
“Jes, kaj tial, en la superaj mondoj, kie la homojestas pli evoluintaj, la bestoj ankaý estas tiaj kaj havaspli efikajn rimedojn por interkomunikado; tamen ili estasæiam malsuperaj kaj submetataj al la homo; ili estaspor æi tiu inteligentaj servantoj.”
Tio havas nenion eksterordinaran; ni supozu niajn plejinteligentajn bestojn, kiaj estas hundo, elefanto, æevalo, kunstrukturo taýga por manlaboroj; kiom multe ili do povusfari sub la direkto de la homo!
602. Ĉu la bestoj progresas, kiel la homo, per laforto de sia volo aŭ de la cirkonstancoj?
“Per la forto de la cirkonstancoj; tial ne ekzistaspor ili kulpelpago.”
603. Ĉu en la superaj mondoj la bestoj konas Dion?
“Ne; la homo estas por ili ia dio, same kielpasintatempe la Spiritoj estis dioj por la homoj.”
604. Ĉar la bestoj, eĉ la plej progresintaj en lasuperaj mondoj, estas ĉiam malsuperaj al lahomo, el tio rezultas, ke Dio kreis intelektajnestaĵojn, por eterne destinitajn al malsupereco;ĉu tio ne ŝajnas nekonforma al la unueco de Liajplanoj kaj al la progresado de la kreaĵoj,rimarkata en ĉiuj Liaj verkoj?
“Æiuj aferoj sin interæenas en la Naturo per ligiloj,kiujn vi ankoraý ne povas percepti; la aferoj þajne plej
358 DUA PARTO – ÆAPITRO XI
akre kontrastaj havas kontaktopunktojn, kiujn la homo,en sia nuna stato, neniom komprenas. Li povas ilinduonvidi per peno de sia intelekto; sed nur tiam, kiamlia intelekto havos sian tutan kreskon kaj estos liberigitael æiuj antaýjuøoj de fiero kaj malklereco, li povos klarevidi la verkon de Dio; dume, liaj malvastaj ideoj ebligasal li vidi la aferojn nur tra mizera, mallarøa prismo. Sciu,ke Dio ne povas kontraýi Sin mem, kaj ke en la Naturoæiuj aferoj harmonias per øeneralaj leøoj, kiuj neniamsin de la superega saøeco de l’ Kreinto.”
– Ĉu do la intelekto estas komuna propreco, punktode kontakto de la animo de la bestoj kun la homa?
“Jes, sed la bestoj havas intelekton rilate la materialanvivon; æe la homo, la intelekto havigas la moralanvivon.”
605. Se oni konsideras ĉiujn punktojn de kontaktode la homo kun la bestoj, ĉu oni do ne povus pensi,ke la homo posedas du animojn: la bestan kaj laspiritan, kaj ke, se li ne havus la spiritan animon, lipovus ja vivi, sed kiel besto; alivorte, ke la bestoestas kreito simila al la homo, sed ne havanta laspiritan animon? El tio sekvus, ke la noblaj kaj lafiaj instinktoj de la homo estus rezultato de lasupereco de unu el tiuj animoj antaŭ la dua, ĉu ne?
“Ne, la homo ne havas du animojn; sed la korpohavas siajn instinktojn, kiuj estas rezultato de la sensacode l’ organoj. Estas ja en li duobla naturo, nome la bestakaj la spirita; koncerne la korpon, li estas samnaturakiel la bestoj kaj havas ties instinktojn; koncerne laanimon, li estas samnatura kiel la Spiritoj.”
OKUPOJ KAJ MISIOJ DE LA SPIRITOJ 359
– Se estas tiel, ĉu la Spirito devas ne nur seniĝije siaj propraj neperfektaĵoj, sed ankaŭ kontraŭbatali lainfluon de l’ materio?
“Jes, ju malpli evoluinta li estas, des pli streæitaj laligiloj inter Spirito kaj materio; æu vi ne vidas tion?Ne, la homo ne havas du animojn; la animo estas æiamunu sola en æiu estulo. La animo de besto kaj tiu dehomo estas malsamaj, kaj tial la animo de unu ne povasalligiøi al korpo kreita por la dua. Sed, kvankam la homone havas bestan animon, kiu, pro siaj pasioj, lin defaligasøis la nivelo de la bestoj, tamen li havas korpon, kiu linofte malaltigas øis tiu nivelo, æar lia korpo estas dotitaper vivoforto, kiu havas instinktojn; sed tiuj instinktojestas neintelektaj kaj limigas sin al la konservado de lakorpo.”
La Spirito, enkarniøante en homon, alportas al æi tiu laintelektan kaj moralan principon, kiu faras lin supera alla bestoj. La du naturoj, ekzistantaj en la homo, havigas al liajpasioj du malsamajn fontojn: unuj devenas de la instinktojde la besta naturo; aliaj, de la nepura¼oj de la Spirito enlin enkarniøinta kaj pli aý malpli simpatianta la krudeconde la bestaj apetitoj. Sin purigante, la Spirito iom post iomforþovas de si la influon de l’ materio; sub tiu influo, li alpaþas al bruto;liberigite de øi, li altiøas al sia vera destino.
606. El kio la bestoj ĉerpas la intelektan principon,kiu konsistigas la apartan specon de ilia animo?
“El la universa intelektoelemento.”
– Ĉu la intelekto de la homo kaj tiu de la bestojfontas do el unu sola principo?
“Sen ia dubo, sed æe la homo tiu principo ricevisellaboradon, kiu øin altigas super tiu, kiu animas la bruton.”
360 DUA PARTO – ÆAPITRO XI
607. Estas jam dirite, ke, en sia komenco, la animode homo estas kiel la infano en sia enkorpa vivo,ke ĝia intelekto apenaŭ burĝonas, kaj ke ĝiprovas siajn fortojn por la vivo (190); kie la Spiritopasigas tiun unuan fazon?
“En sinsekvo da ekzistadoj, antaýantaj la periodon,kiun vi nomas homa periodo.”
– Ŝajnus do, ke la animo estis la intelektoprincipode la malsuperaj individuoj de la kreitaĵaro.
“Æu ni ne diris, ke en la Naturo æiuj aferoj sin interligaskaj celas unuecon? Øuste en tiuj esta¼oj, el kiuj viankoraý konas tre malmultajn, la intelektoprincipo estasformata, iom post iom individuiøas kaj provas siajn fortojn por lavivo, kiel ni diris. Tio estas iamaniere preparalaboro, kiel tiu de øermado, laboro, post kiu la intelektoprincipotransformiøas kaj fariøas spirito. Tiam komenciøaspor li la homa periodo kaj, kun æi tiu, la konsciopri la estonteco, la distingo de bono je malbono, larespondeco por la faroj, same kiel la infanstadion sekvasknabeco, juneco kaj, fine, matureco. Cetere, en tia origino,estas nenio, kio humiligus la homon. Æu la grandaj geniojsentos sin humiligitaj pro tio, ke ili iam estis senformajfetoj en la patrinaj ventroj? Se io devas humiligi lahomon, tio estas lia malsupereco æe Dio, lia nekapablecosondi la profundon de Liaj projektoj kaj la saøecon dela leøoj, al kiuj obeas la harmonio de la universo. Rekonula grandecon de Dio en tiu mireginda harmonio, kiu farassolidaraj æiujn aferojn en la Naturo. Kredi, ke Dio farision sen ia celo kaj kreis intelektajn esta¼ojn sen iaestonteco, estus blasfemi Lian bonecon, per kiu Li surverþasæiujn Siajn krea¼ojn.”
OKUPOJ KAJ MISIOJ DE LA SPIRITOJ 361
– Ĉu tiu homa periodo komenciĝas sur nia Tero?
“La Tero ne estas la deirpunkto de la unua homaenkarniøo; la homa periodo komenciøas, ordinare, en ankoraýmalpli altaj mondoj; tamen tio ne estas absolutaregulo, æar povas okazi, ke iu Spirito, tuj de post siaveno en la homan periodon, estas preta vivi sur la Tero.Æi tiu okazo ne estas ofta, kaj estus, pli bone, escepto.”
608. Ĉu, post morto, la Spirito de homo konsciassiajn ekzistadojn, kiuj antaŭiris tiujn de la homaperiodo?
“Ne, æar nur kun tiu periodo komenciøas por li lavivo de Spirito; ja malfacile li memoras siajn unuajnekzistadojn kiel homo, tute same, kiel homo jam nememoras siajn fruajn infanjarojn kaj des malpli latempon, kiun li pasigis en la patrina ventro. Jen, kial laSpiritoj diras, ke ili ne scias, kiel ili komenciøis.” (78)
609. Ĉu la Spirito, veninte en la homan periodon,ankoraü konservas postesignojn de tio, kio li iamestis, tio estas, de la stato, en kiu li troviĝis dumla periodo, kiu povus esti nomata antaŭhoma?
“Tio dependas de la distanco inter la du periodoj kaj de laprogreso, kiun li faris. Dum kelkaj generacioj povas troviøi en liia pli aý malpli profunda postesigno de la primitiva stato, æar enla Naturo nenio fariøas per abrupta transiøo; ekzistas æiam eroj,interligantaj la ekstrema¼ojn de la æeno de l’ esta¼oj kaj de laokazoj; sed tiuj postesignoj elviþiøas kun la evoluado de la liberavolo. La unuaj progresoj efektiviøas malrapide, æar volo ilinankoraý ne helpas; ili æiam pli rapide kreskas, laýproporcie, kiella Spirito pli perfekte konscias pri si mem.”
362 DUA PARTO – ÆAPITRO XI
610. Ĉu do eraris la Spiritoj, asertintaj, ke la homoestas aparta estaĵo en la kreitaĵaro?
“Ne; sed la demando ne estis ankoraý profunde studitakaj, krome, estas aferoj, kiuj devas atendi sian oportunantempon. La homo estas, efektive, aparta esta¼o, æar, kromkapabloj, distingantaj de æiuj ceteraj esta¼oj, li havas ankaýmalsaman destinon. La homaro estas la speco de esta¼oj, kiunDio elektis por enkarniøo de tiuj, kiuj Lin povas koni.”
METEMPSIKOZO
611. Ĉu la fakto, ke la vivantaj estaĵoj komuneoriginas el la intelektoprincipo, ne estas konfirmode la doktrino pri metempsikozo?
“Du a¼oj povas havi saman originon kaj poste tutene simili unu al la dua. Kiu rekonus arbon, kun øiajfolioj, floroj kaj fruktoj, en la senforma øermo enhavataen la semo, el kiu øi elkreskis? De la momento, kiam laintelektoprincipo atingas la gradon necesan al sia aliiøoje Spirito kaj al sia enveno en la homan periodon, øijam havas nenion komunan kun sia primitiva stato, kajøi estus animo de bestoj tiel same, kiel arbo estus semo.En homo estas nenio komuna kun besto krom la korpokaj la pasioj, naskitaj el la influo de l’ korpo kaj el lainstinktoj de memkonservado esence propra al la materio.Oni do ne povas diri, ke tiu homo estas la enkarniøintafiguro de tiu alia besto, kaj, sekve, la metempsikozo, kieloni øin ordinare konsideras, ne estas vera.”
612. Ĉu la Spirito, iam animinta la korpon de homo,povus enkarniĝi en besto.?
“Li do malprogresus, kaj la Spirito ne malantaüenpaþas. Rivero ne refluas supren al sia fonto.” (118)
OKUPOJ KAJ MISIOJ DE LA SPIRITOJ 363
613. Kiel ajn malĝusta estas la ideo ligita al lametempsikozo, ĉu ĝi ne estus rezultato de laintuicia sento pri la pluraj ekzistadoj de la homo?
“Tiu intuicia sento estas trovata en tiu kredo, kielen multaj aliaj; sed la homo falsis øin, kiel ankaý laplimulton de siaj intuiciaj ideoj.”
La metempsikozo estus vera, se oni øin rigardus kieltransiøon de la animo ekde malsupera øis supera stato, kiela animo ricevus progresojn, kiuj aliigus ties naturon; sedtiu doktrino estas falsa, koncerne la rektan transmigradonde besto en homon kaj inverse, æar tio kuntrenus la ideonpri malantaýenirado aý kunmiksiøo; nu, æar tia kunmiksiøone povas okazi inter malsamspecaj korpaj esta¼oj, tial sekvas,ke tiuj specoj troviøas en neidentigeblaj gradoj kaj ke tio sama devasfariøi pri la Spiritoj ilin animantaj. Se sama Spirito povus ilin alterneanimi, el tio do sekvus naturidenteco, kiu ebligus materianreproduktadon. La reenkarniøado, instruata de la Spiritoj, sin bazas,kontraýe, sur la supreniranta marþo de la Naturo kaj sur la progresadode la homo interne de sia speco mem, kio neniom malpliigas liandignon. Kio lin malaltigas, tio estas la misuzado, kiun li faras, dela kapabloj, al li donitaj de Dio por lia altiøo. Kiel ajn laafero estas, la malnoveco kaj la universaleco de la doktrinopri metempsikozo, kiel ankaý la eminentaj homoj, kiuj øinakceptis, pruvas, ke la principo pri reenkarniøado havassiajn radikojn en la Naturo mem; tiuj argumentoj øin prefere apogas olkontraýas.
La deirpunkto de la Spirito estas unu el tiuj demandoj,ligitaj al la origino de la ekzista¼oj kaj troviøantaj en lasekreto de Dio. Ne estas donite al la homo koni tiujn demandojnen absoluta maniero; pri tio li povas nur farisupozojn, formuli pli-malpli probablajn sistemojn. Al la Spiritoj memmultege mankas, ke ili konu æion; pri tio, kion ili ne scias, ili povasankaý eldiri pli aý malpli saøajn opiniojn.
364 DUA PARTO – ÆAPITRO XI
Ne æiuj pensas en sama maniero, ekzemple pri la rilatojinter homo kaj bestoj. Laý la opinio de kelkaj, la Spiritoatingas la homan periodon nur, post kiam li sin elprepariskaj ricevis individuecon æe la pluraj gradoj de la malsuperajesta¼oj. Aliaj opinias, ke la Spirito de la homo æiam apartenis al la homaraso, ne trapasinte la bestan vicon.
La unua el æi tiuj sistemoj havas la meriton, ke øi solvasla demandon pri la estonteco de la bestoj, kiuj, tiel, estus launuaj eroj de la æeno el pensokapablaj esta¼oj; la dua estaspli konforma al la homa digno, kaj ni povas øin resumi jene.
La pluraj specoj de bestoj ne devenas intelekte unuj dela aliaj pere de progresado; ekzemple, la spirito de ostro nealiformiøas sinsekve en tiun de fiþo, de birdo, de kvarpiedulokaj de kvarmanulo; æiu speco estas, fizike kaj morale, abso-luta tipo, kaj æiu el øiaj individuoj æerpas el la universafonto la kvanton da intelektoprincipo, kìun li bezonas, laýla perfekteco de siaj organoj kaj la laboro, kiun li devasplenumi æe la naturaj fenomenoj; tiun elæerpitan kvantonli, æe sia morto, redonas al la origina maso. La bestoj demondoj pli progresintaj ol la nia (vidu § 188) konsistigasankaý malsamajn rasojn, konformajn al la bezonoj de tiuj mondoj kaj alla progresostadio de la homoj, al kiuj ili helpas;sed ili tute ne devenas de la teraj bestoj, el spirita vidpunkto.Same ne estas pri la homo. El fiziologia vidpunkto,li estas evidente ero de la æeno de l’ vivantaj esta¼oj; sedel la morala, okazas rompo de kontinueco inter homo kajbesto; la homo posedas propran animon aý Spiriton, dianfajreron, kiu havigas al li moralan kaj intelektan kapablojn,mankantajn al la bestoj; troviøas en li la precipa esta¼o,antaýekzistanta kaj postvivanta la korpon, kaj æiam konservantasian individuecon. Kiu estas la origino de la Spirito?kie estas lia deirpunkto? æu li ekestas el la intelektoprincipoindividuiøinta? Tio estas mistero, kiun oni vane penuspenetri kaj pri kiu, kiel ni jam diris, oni povas nur imagi
OKUPOJ KAJ MISIOJ DE LA SPIRITOJ 365
366 DUA PARTO – ÆAPITRO XI
sistemojn. Kio estas konstanta, kaj kio rezultas samtempeel la rezonado kaj el la eksperimenta praktiko, tio estas lapostvivo de la Spirito, la konservo de lia individueco postmorto, lia progresokapablo, lia feliæa aý malfeliæa stato rilata al liapozicio sur la vojo de bono, kaj æiuj moralaj vera¼oj,kiuj estas la konsekvenco de tiu principo. Koncernela misterajn rilatojn inter homo kaj bestoj, tio, ni ripetas,estas sekreto de Dio, kiel multaj aliaj aferoj, kies nunakono neniel influus nian progreson kaj pri kiuj estus senutile insisti.
TRIA PARTO
Moralaj Leøoj
ÆAPITRO I
DIA AÝ NATURA LEØO
1. Karakteroj de la natura leĝo.
2. Origino kaj konado de la natura leĝo.
3. Bono kaj malbono.
4. Divido de la natura leĝo.
KARAKTEROJ DE LA NATURA LEĜO
614. Kion ni komprenu kiel naturan leĝon?
“La natura leøo estas la leøo de Dio; øi estas lasola vera por la feliæo de la homo; øi indikas al la homo,kion li devas fari aý ne fari, kaj li estas malfeliæa nurtial, ke li sin deturnas de øi.”
615. Ĉu la leĝo de Dio estas eterna?
“Øi estas eterna kaj senþanøa, kiel Dio mem.”
616. Ĉu Dio estus iam ordoninta al la homoj ion,kion Li estus malpermesinta al ili en alia tempo?
“Dio neniam eraras; nur la homoj estas devigatajþanøi siajn leøojn, æar tiuj æi estas neperfektaj; sed laleøoj de Dio estas perfektaj. La harmonio, regantala materian kaj la moralan mondojn, estas fondita sur laleøoj, kiujn Dio starigis ekde la komenciøo de la tempo.”
617. Kiajn aferojn entenas la diaj leĝoj? Ĉu ilikoncernas ion, krom la morala konduto?
“Æiuj leøoj de la naturo estas diaj leøoj, æar Dioestas la aýtoro de æiuj aferoj. Klerulo studas la leøojnpri la materio, virtulo tiujn pri la animo kaj ilinpraktikas.”
– Ĉu estas permesite al la homo funde esplori unujnkaj aliajn?
“Jes, sed ne sufiĉas al li unu sola ekzistado.”Efektive, kiom valoras kelkaj jaroj, por ke la romo ricevu
æion, kio konsistigas perfektan estulon, eæ en la okazo,se oni konsideras nur la distancon inter sovaøulo kaj civilizitahomo? La kiel eble plej daýra ekzistado estas por tionesufiæa, kaj des pli nesufiæa tiam, kiam øi estas mallongigita,kiel fariøas en granda nombro da okazoj.
El la diaj leøoj iuj reguligas la movadon kaj la interrilatojnde la materio: ili estas la fizikaj leøoj, kies studadoestas aparta afero de l’ scienco. La aliaj koncernas specialela homon mem, el la vidpunkto de la individuo kaj el tiu deliaj rilatoj kun Dio kaj kun siaj similuloj. Ili enhavas laregulojn pri la enkorpa vivo kaj pri la vivo de l’ animo: iliestas la moralaj leøoj.
368 TRIA PARTO – ÆAPITRO I
618. Ĉu la diaj leĝoj estas la samaj por ĉiuj mondoj?
“La prudento diras, ke ili devas konformiøi al lanaturo de æiu mondo kaj esti proporciaj al la progresostatode la loøantoj de tiu mondo.”
ORIGINO KAJ KONADO DE LA NATURA LEĜO
619. Ĉu Dio havigis al ĉiuj homoj rimedojn porkoni Lian leĝon?
“Æiuj povas koni øin, sed ne æiuj øin komprenas;tiuj, kiuj øin plej bone komprenas, estas la virtuloj kajla homoj, dezirantaj øin seræi; tamen æiuj iam øin komprenos, æarestas necese, ke fariøu la progreso.”
La justeco de la pluraj enkarniøoj de la Spirito estaskonsekvenco de æi tiu principo, æar en æiu nova ekzistado laintelekto de la homo kreskas kaj pli klare komprenas bononkaj malbonon. Se la homo devus æion sperti en unu solaekzistado, kia estus la sorto de miloj da estuloj, æiutage mortantajen la bruteco de sovaøuloj aý en la mallumo de neklereco,kondiæoj tute ne dependantaj de li mem? (171-222)
620. Ĉu la animo, antaŭ ol kuniĝi kun la korpo,komprenas la leĝon de Dio pli bone ol post siaenkarniĝo?
“Øi komprenas tiun leøon laý nivelo, kiun øiatingis, kaj pri tiu leøo øi konservas intuician memoronpost sia kuniøo kun la korpo; sed la malnoblaj instinktojde la homo igas øin ofte forgesi tiun leøon.”
621. Kie estas skribita la leĝo de Dio?
“En la konscienco.”
DIA AÝ NATURA LEØO 369
– Ĉar la homo havas en sia konscienco la leĝon deDio, kial estus do necese ĝin konigi al li?
“Li øin forgesis kaj miskomprenis; Dio volis, ke øiestu rememorigita al la homo.”
622. Ĉu Dio komisiis iujn homojn por la diskonigadode Lia leĝo?
“Jes, certe; en æiuj tempoj homoj ricevis tiun mision.Ili estas Superaj Spiritoj, enkarniøintaj speciale porprogresigi la homaron.”
623. Ĉu tiuj, kiuj intencis instrui al la homoj laleĝon de Dio, iafoje ne eraris kaj ilin ofte nedevojigis per falsaj principoj?
“Tiuj, ne inspirataj de Dio kaj, pro ambicio, prenintajsur sin mision, kiun ili mem ne ricevis, certe deklinis lahomojn de la øusta vojo; tamen, æar ili estis geniuloj,tial inter la eraroj mem, kiujn ili diskonigis, estas iafojetrovataj grandaj vera¼oj.”
624. Kia estas la vera profeto?
“La vera profeto estas virtulo inspirata de Dio. Onipovas ekkoni lin per liaj paroloj kaj agoj. Dio ne uzasbuþon de mensogulo por instrui veron.”
625. Kiu estas la plej perfekta tipo, kiun Dio donisal la homo, kiel ties gvidanton kaj modelon?
“Vidu tiun tipon en Jesuo.”
Jesuo estas por la homo la tipo de l’ morala perfekteco,kiun la surtera homaro povas aspiri. Dio lin prezentas al nikiel la plej perfektan modelon, kaj la doktrino instruita dela Kristo estas la plej pura esprimo de la dia leøo, æar Jesuoestis animita de la dia spirito kaj estis la plej pura estulo
370 TRIA PARTO – ÆAPITRO I
iam ajn aperinta sur la Tero.
Se kelkaj personoj, kiuj arogis al si instrui al la homola leøon de Dio, iafoje deturnis sian fraton de l’ bona vojoper falsaj principoj, tio estas signo, ke ili mem sin lasissuperpotenci de tro teraj sentoj kaj konfuzis la leøojn, kiujregas la kondiæojn de la vivo de animo, kun tiuj, kiuj regasla vivon de korpo. Pluraj prezentis kiel diajn leøojn tion,kio estis nur leøoj homaj, starigitaj por servi al pasioj kajpor estri la homojn.
626. Ĉu la diaj kaj naturaj leĝoj estis konigitajal la homoj nur de Jesuo? Ĉu, antaŭ ol lia veno,la homoj konis tiujn leĝojn nur per intuicio?
“Æu ni jam ne diris, ke tiuj leøoj estas skribitajæie? Æiuj homoj, kiuj meditadis pri saøo, povis do ilinkompreni kaj instruadi, ekde la plej malproksimaj jarcentoj.Per siaj, kvankam nekompletaj, instruoj, ili preparisla grundon por semado. Æar la diaj leøoj estas skribitajen la libro de l’ Naturo, tial la homo æiam povis ilinkoni, kiam li volis ilin seræi; tial la instruoj, en ilientenataj, estis, en æiuj tempoj, proklamataj de virtajhomoj; tial, ankaý, oni trovas elementojn de tiuj leøojen la morala doktrino de æiuj popoloj elirintaj el barbareco,kvankam tiuj elementoj estas nekompletaj aý falsitaj deneklereco kaj superstiæemo.
627. Ĉar Jesuo instruis la verajn leĝojn de Dio,por kio do servas la instruado farata de laSpiritoj? Ĉu ili havas ion pli por instrui al ni?
“La parolo de Jesuo estis ofte alegoria kaj parabola, æar liparolis laý sia tempo kaj loko. Estas necese hodiaý, ke la veroestu komprenebla por æiuj. Estas nepre neceseklarigi kaj disvolvi tiujn leøojn, æar tre malmulte dahomoj ilin komprenas kaj malpli multaj ilin praktikas.
DIA AÝ NATURA LEØO 371
Nia misio estas malfermi la okulojn de la homaro, porkonfuzi fierulojn kaj senmaskigi hipokritulojn: tiujn, kiujafektas virton kaj religiemon, por subkaþi honteginda¼ojn.La instruado de la Spiritoj devas esti klara kajnedubasenca, por ke neniu povu preteksti nescion kaj æiupovu øin konsideri kaj juøi per sia propra prudento. Niestas komisiitaj, por prepari la regnon de bono, anoncitande Jesuo; jen, kial estas necese, ke neniu povu interpretila leøon de Dio laý la kaprico de siaj pasioj, aý falsi lasencon de leøo, tute farita el amo kaj kompato.”
628. Kial la vero ne ĉiam estis komprenebla porĉiuj?
“Estas necese, ke æiu afero venu siatempe. Vero estaskiel lumo: oni devas al øi alkutimiøi iom post iom, alieøi blindigas.
“Neniam, kiel hodiaý, Dio permesis al la homo ricevitiel kompletajn komunika¼ojn. En antikva tempo, kiel viscias, iuj individuoj posedis tion, kion ili konsiderissanktega scio, el kiu ili faris misteron kontraý la tielrigardataj profanuloj. Vi devas kompreni, laý via sciopri la leøoj rilataj al tiuj fenomenoj, ke tiuj individuojricevis nenion pli, ol disajn vera¼ojn meze en dubasenca,plej ofte emblema, tuto. Tamen, por studemulo, neniaantikva filozofia sistemo, nenia tradicio aý religio estasflanken metinda, æar æiuj entenas øermojn de grandajvera¼oj; kvankam æi tiuj þajnas interkontraýaj, kvankamefektive disþutitaj inter senbazaj akcesora¼oj, tamen iliestas facile kunordigeblaj, dank’al la þlosilo, kiunSpiritismo donas al ni, por klarigo de sennombraj aferoj;se tiuj aferoj þajnas øis nun senmotivaj, hodiaý ilia realecoestas elpruvita en nerefutebla maniero. Ne flanke lasu
372 TRIA PARTO – ÆAPITRO I
do tiajn materialojn, el kiuj vi povas æerpi studindajnaferojn kaj kiuj povas forte kunhelpi por via instruado.”
BONO KAJ MALBONO
629. Kiun difinon oni povas doni pri moralo?
“Moralo estas la regulo por bona konduto, tio estasla distingo inter bono kaj malbono. Øi sin bazas surobservado de la leøo de Dio. La homo bone kondutas,kiam li æion faras kun rigardo al æiuj kaj por bono deæiuj, æar tiam li observas la leøon de Dio.”
630. Kiel oni povas distingi bonon de malbono?
“Bono estas æio konforma al la leøo de Dio, kajmalbono estas æio dekliniøanta de tiu leøo. Sekve, faribonon estas konformiøi al la leøo de Dio; fari malbononestas øin malobei.”
631. Ĉu la homo havas rimedojn por distingi membonon de malbono?
“Jes, kiam li kredas je Dio kaj deziras scii fari tiundistingon. Dio donis al la homo intelekton por tio.”
632. Ĉu la homo, kiu estas erarema, ne povas erariĉe la taksado de bono kaj malbono, kaj kredi, ke lifaras bonon tiam, kiam li praktikas malbonon?
“Jesuo diris: vidu, kion vi volus, ke oni faru, aý nefaru, al vi: æio estas entenata en æi tiu principo. Laý æitiu vera¼o, vi ne eraros.”
633. La regulo pri bono kaj malbono, kiu povusesti nomata regulo pri reciproko aŭ solidareco, ne
DIA AÝ NATURA LEØO 373
povas esti aplikata al la persona konduto de lahomo rilate sin mem. Ĉu la homo trovas en lanatura leĝo regulon pri tiu konduto kaj fidindangvidilon?
“Kiam vi manøas tro multe, tiam vi ekfartas malbone. Nu:Dio havigas al vi rimedon, por mezuri viajn bezonojn. Kiam visuperpaþas tiun mezuron, vi estos punita. Same okazas rilateæion ceteran. La natura leøo fiksas la limon de la homaj bezonoj;æiam, kiam homo transpaþas tiun limon, li estas punata persufero. Se la homo aýdus, pri æiuj aferoj, tiun voæon dirantan alli sufiĉe!, li evitus la plimulton de siaj suferoj, pro kiujli kulpigas la Naturon.”
634. Kial malbono troviĝas en la naturo de la aferoj?Mi parolas pri la morala malbono. Ĉu Dio nepovus esti kreinta la homaron en pli bonajkondiĉoj?
“Ni jam tion diris al vi: la Spiritoj estas kreitajsimplaj kaj sensciaj (115). Dio lasas al la homo elektisian vojon; des pli malbone por la homo, se æi tiu ekpaþasla malbonan: lia migrado estos pli longa. Se ne ekzistusmontoj, la homo ne komprenus, ke oni povas suprenirikaj malsupreniri; kaj, se ne estus rokoj, li ne komprenusla ekziston de malmolaj korpoj. Estas nepre necese, ke laSpirito ekhavu sperton, kaj por tio li devas koni bononkaj malbonon: jen la celo de l’ kuniøo de Spirito kunkorpo.” (119)
635. La diversaj sociaj pozicioj kreas novajn bezonojn,kiuj ne estas samaj por ĉiuj homoj. Ĉu do la
374 TRIA PARTO – ÆAPITRO I
natura leĝo ŝajnus ne esti unuforma regulo?
“Tiuj diversaj pozicioj troviøas en la Naturo kajharmonie konformiøas al la leøo de progreso. Tio nenuligas la unuecon de l’ natura leøo, kiu estas aplikeblaal æio.”
La kondiæoj de ekzistado de la homo diversas laý tempokaj loko; el tio rezultas diversaj bezonoj kaj sociaj pozicioj,konformaj al tiuj bezonoj. Æar tiu malsameco troviøas surla kampo de æiuj aferoj, øi tial obeas la leøon de Dio, kajtiu leøo estas æiam ankoraý unu sola, laý sia principo.Koncernas la prudenton distingi la realajn je la fiktivaj aýkonvenciaj bezonoj.
636. Ĉu bono kaj malbono estas absolutaj por ĉiujhomoj?
“La leøo de Dio estas unusama por æiuj; sed malbonodependas precipe de la volo, kiun oni sentas øinfari. Bono estas æiam bono, kaj malbono estas æiam malbono,kia ajn estas la pozicio de la homo; la diferencokuþas sur la grado de respondeco.”
637. Ĉu sovaĝulo, cedanta al sia instinkto manĝihoman karnon, estas kulpa?
“Mi diris, ke malbono dependas de volo; nu, la homoestas des pli kulpa, ju pli li scias, kion li faras.”
La cirkonstancoj aljuøas al bono kaj malbono relativangravecon. La homo faras erarojn, kiuj, pro tio, ke ili rezultasde la pozicio, kien la socio lin lokis, ne estas malpliriproæindaj; sed lia respondeco estas proporcia al la rimedoj, je kiuj lidisponas, por kompreni bonon kaj malbonon. Tial, instruita homo, kiufaras simplan maljusta¼on, estas pli kulpa, en la okuloj de Dio, olneklera sovaøulo, sin donanta al siaj instinktoj.
DIA AÝ NATURA LEØO 375
638. Malbono ŝajnas kelkafoje rezultato de la fortode la cirkonstancoj. Tia estas, ekzemple, ĉe iujokazoj, la bezono detrui, eĉ niajn similulojn. Ĉuoni povas diri, eĉ tiam, ke oni dekliniĝis de la leĝode Dio?
“Kvankam bezona, tio tamen estas æiam ankoraýmalbono; sed tiu bezono malaperas laý tio, kiel la animopuriøas, pasante de unu ekzistado en alian; kaj tiam lahomo estas pli kulpa, kiam li øin faras, æar li øin plibone komprenas.”
639. Ĉu malbono, kiun ni faras, ne rezultas ofte dela pozicio, en kiun metis nin aliaj homoj? En ĉi tiuokazo, kiuj estas plej kulpaj?
“Malbono falas sur tiun, kiu øin kaýzis. Tiel, la homo,kondukita en malbonon pro la pozicio, al kiu lin trenisliaj similuloj, estas malpli kulpa, ol la kaýzintoj de tiupozicio; æar æiu ricevos punon ne nur pro la malbono,kiun li faris mem, sed ankaý pro la malbono, kiun liinstigis aliajn fari.”
640. Ĉu tiu, kiu ne faras malbonon, sed kiu profitasel la malbono praktikita de alia, estas egalekulpa?
“Li estas tiel kulpa, kiel se li øin farus; profiti elmalbono estas kiel partopreni en øi. Eble li þanøis siandecidon æe la faro; sed, se li, øin trovinte plenumita, øinuzas, li do øin aprobas; kaj li øin estus praktikinta, se lipovus aŭ se li kuraĝus.”
641. Ĉu la deziro je malbono estas tiel riproĉindakiel la malbono mem?
376 TRIA PARTO – ÆAPITRO I
“Tio dependas; estas virto volonte rezisti kontraýmalbono, kiun oni deziras fari, precipe tiam, kiam onihavis eblon kontentigi tiun deziron; se nur okazo mankas,oni estas tute same kulpa.”
642. Ĉu estas sufiĉe, ke ni ne faras malbonon, porke ni plaĉu al Dio kaj antaŭcertigu nian estontanpozicion?
“Ne; gravas fari bonon en la limoj de siaj fortoj;æar la homo respondos por æiu malbono elvenintael la bono, kiun li ne faris.”
643. Ĉu estas personoj, kiuj, pro sia pozicio, nehavas eblon fari bonon?
“Estas neniu, kiu ne povas fari bonon; nur egoistoneniam trovas okazon por tio. Sufiæas, ke oni rilatas kunaliaj homoj por trovi momentojn fari bonon, kaj æiu tagode la vivo donas eblon por tia gesto al iu ajn, neblindigita de egoismo; æar fari bonon ne estas nur estikompatema, sed ankaý esti utila, laý la mezuro de siajfortoj, æiufoje, kiam helpo povas esti necesa.”
644. Ĉu la medio, kie iuj homoj troviĝas, ne estaspor ili ĉefa kaŭzo de multaj malvirtoj kaj krimoj?
“Jes, sed tio estas ankoraý provo, kiun la Spiritomem elektis dum sia libera stato; li volis elmeti sin al latento, por ekhavi la meriton el la kontraýstaro.”
645. Kiam la homo iamaniere troviĝas en atmosferode malvirto, ĉu la malbono ne estas ia preskaŭnekontraŭebla forlogiĝo?
“Forlogiøo, jes; nekontraýebla, ne; æar, meze en tiamalvirta atmosfero, vi iafoje trovas grandajn virtulojn.
DIA AÝ NATURA LEØO 377
Tiuj estas Spiritoj, kiuj havis forton kontraýstari kajkiuj, samtempe, ricevis la mision fari bonan influon sursiajn similulojn.”
646. Ĉu la merito de bono farita dependas de iajkondiĉoj; aŭ alivorte, ĉu la merito, rezultanta el lafarado de bono, havas plurajn gradojn?
“La merito de bono kuþas sur la malfacileco de tiesfarado; neniom da merito estas en tio, ke oni øin farassen ia peno, tiam, kiam øi neniom kostas. Dio pli estimasmalriæulon, kiu dividas kun alia sian solan pecon da pano,ol riæulon, kiu donas nur el sia abundo. Tiel parolis Jesuopri la kodranto de l’ vidvino.”17
DIVIDO DE LA NATURA LEĜO
647. Ĉu la tuta leĝo de Dio estas entenata en lamaksimo pri amo al la proksimulo, instruita deJesuo?
“Certe, tiu maksimo enhavas æiajn reciprokajn devojn dela homoj; sed estas necese montri al æi tiuj øianaplikadon, alie ili øin flanke lasos, kiel ili faras hodiaý;cetere, la natura leøo ampleksas æiajn cirkonstancojn dela vivo, kaj tiu maksimo estas nur parto de tiu leøo.La homoj bezonas klare difinitajn regulojn; la øeneralajkaj tre malprecizaj instruoj malfermas tro da pordoj alinterpretado.”
648. Kion vi pensas pri la divido de la natura
378 TRIA PARTO – ÆAPITRO I
17Marko, æap. 12, par. 42-44. – La Trad.
DIA AÝ NATURA LEØO 379
leĝo en dek partojn, kiuj entenus laleĝojn de adorado, laborado, reproduktado,memkonservado, detruado, socio, progreso,egaleco, libereco, fine tiun de justeco, amo kajkaritato?
“Tiu divido de la leøo de Dio en dek partojn estastiu de Moseo, kaj povas enteni æiajn cirkonstancojn de lavivo, kio estas esenca; vi povas do øin alpreni, kvankamøi pro tio estas neniel absoluta, kiaj ankaý ne estas iajajn klasifikoj; klasifikoj dependas de vidpunkto, el kiula aferoj estas konsiderataj. La lasta leøo estas la plejgrava; laý neniu alia la homo povas pli rapide antaýenirien sia spirita vivo, æar øi resumas æiujn ceterajn.”
ÆAPITRO II
I — LEØO DE ADORADO
1. Celo de la adorado.
2. Ekstera adorado.
3. Kontempla vivo.
4. La preĝo.
5. Politeismo.
6. Oferoj.
CELO DE LA ADORADO
649. En kio konsistas adorado?
“En altigo de la penso al Dio. Per øi ni proksimigasal Li nian animon.”
650. Ĉu adorado rezultas de kunnaskita sento aŭ deinstruado?
“Øi estas kunnaskita sento, kia la sento je Dio. Lakonscio pri sia propra malforteco devigas la homon kliniøiantaý Tiu, kiu lin povas protekti.”
651. Ĉu ekzistis iam popoloj sen ia sento je adorado?
“Ne, æar neniam ekzistis popoloj el ateistoj. Æiujkomprenas, ke ilin superstaras Plejalta Estulo.”
652. Ĉu oni povas konsideri adoradon kiel venintanel la natura leĝo?
“Øi troviøas en la natura leøo, æar øi rezultas elsento kunnaskita kun la homo; tial, øi estas trovata æeæiuj popoloj, kvankam sub diversaj formoj.”
EKSTERA ADORADO
653. Ĉu adorado postulas eksterajn manifestiĝojn?
“Vera adorado estas en la koro. Æe æiuj viaj faroj,neniam forgesu, ke Majstro vin rigardas.”
– Ĉu la ekstera adorado estas utila?
“Jes, se øi ne estas nura þajniga¼o. Estas æiam utiledoni bonan ekzemplon; sed tiuj, kiuj tion faras nur proafekto kaj memamo, kaj kies konduto estas tute kontraýaal ties þajna pieco, donas pli malbonan ol bonanekzemplon, kaj faras pli da malbono, ol kiel ili pensas.”
654. Ĉu Dio konsentas ian preferon al tiuj, kiuj Linadoras en iu difinita maniero?
“Dio preferas tiujn, kiuj Lin adoras el la fundo desia koro, sincere, farante bonon kaj evitante malbonon,ol tiujn, kiuj kredas, ke ili Lin honoras per ceremonioj,cetere ne farantaj ilin pli bonaj por siaj similuloj.
“Æiuj homoj estas fratoj kaj filoj de Dio; Li vokasal Si æiujn, kiuj sekvas Liajn leøojn, kia ajn estas lamaniero, en kiu ili esprimas tiujn leøojn.
382 TRIA PARTO – ÆAPITRO II
“Kiu nur parade elmontras piecon, tiu estas hipokritulo;tiu, kies adorado estas nur afekta¼o kaj kontraýas ties konduton,donas malbonan ekzemplon.
“Kiu sin malkaþe deklaras kristano, sed kiu estasfiera, enviema kaj ¼aluzema, kruda kaj malpardonemakontraý aliulo, aý ambicia je æimondaj hava¼oj, mi dirasal vi, tiu havas religion sur siaj lipoj, ne en la koro;Dio, æion vidanta, diras: tiu, kiu konas la veron, estascentoble pli kulpa pro la malbono, kiun li faras, olmalklera sovaøulo de dezerto, kaj laý tio li estos traktitaen la tago de juøado. Se preterpasanta blindulo vinrenversas, vi lin senkulpigas; sed, se tion faras homoperfekte vidanta, vi plendas, kaj vi pravas.
“Ne demandu do, æu iu maniero de adorado konvenaspli ol alia, æar tio estus kiel demandi, æu plaæas al Dio,ke li estas adorata en iu lingvo, prefere ol en alia. Miankoraýfoje diras al vi: kantoj venas al Dio, se nur ilitrapasas la pordon de koro.”
655. Ĉu estas riproĉinde praktiki religion, kiun onine kredas el la fundo de sia animo, kiam oni tionfaras pro homa respekto kaj por ne skandali tiujn,kiuj pensas en alia maniero?
“La intenco, rilate al æi tiu, kiel al aliaj aferoj,estas regulo. Kiu celas nur respekti la aliulajn kredojn,tiu ne agas malbone; li kondutas pli bone, ol tiu, kiu ilinridindigas, æar al æi tiu mankus karitato; sed, kiupraktikas religion pro intereso aý ambicio, tiu estasmalþatinda en la okuloj de Dio kaj de la homoj. Ne povasplaæi al Dio homoj, kiuj þajnigas humiliøon antaý Li,nur por voki al si la aprobon de la socio.”
I – LEØO DE ADORADO 383
656. Ĉu la kune farata preĝo estas preferinda ol laindividua?
“La homoj, kunvenintaj per samaj pensoj kaj sentoj,havas pli da forto, por voki al si la bonajn Spiritojn.Same okazas tiam, kiam ili kolektiøas, por adori Dion.Sed pro tio ne kredu, ke la individua adorado estas malplivalora, æar æiu povas adori Dion pensante pri Li.”
KONTEMPLA VIVO
657. Ĉu la homoj, sin donantaj al kontempla vivo,farante nenian malbonon kaj pensante nur priDio, havas ian meriton en Liaj okuloj?
“Ne; æar se ili ne faras malbonon, ili bonon ankaýne faras, kaj do ili estas senutilaj; krom tio, ne faribonon estas ja malbono. Dio volas, ke oni pensu pri Li,sed ne volas, ke oni pensu nur pri Li, æar Li ordonis alla homo taskojn, kiujn æi tiu devas nepre plenumi. Kiukonsumiøas en meditado kaj kontemplado, tiu nenionfaras meritan en la okuloj de Dio, æar ties vivo estastute persona kaj senutila al la homaro; Dio postulos deli respondecan kalkulon pri la bono, kiun la sentaýgulone faris.” (640).
LA PREĜO
658. Ĉu la preĝo plaĉas al Dio?
“Preøo æiam plaæas al Dio, kiam diktata de la koro,æar, por Li, intenco estas æio, kaj la preøo elkora estaspreferinda al la preøo legata, kiel ajn bela æi tiu estas,
384 TRIA PARTO – ÆAPITRO II
kiam æi tiun oni legas pli per la lipoj ol per la penso.Preøo plaæas al Dio, kiam farata kun fido, fervoro kajsincereco; sed ne kredu, ke Dio estas tuþata de homovanta, fiera kaj egoista, escepte se ties preøo esprimassinceran penton kaj veran humiliøon.”
659. Kio estas la ĝenerala karaktero de la preĝo?
“Preøo estas ago de adorado. Preøi al Dio estas pensipri Li, estas alproksimiøi al Li, estas komunikiøi kun Li.Per la preøo la homo povas proponi al si tri aferojn:laýdi, peti, danki.”
660. Ĉu la preĝo plibonigas la homon?
“Jes, æar tiu, kiu preøas kun fervoro kaj fido, estaspli forta kontraý la tentoj de la malbono, kaj Dio sendasal li bonajn Spiritojn, kiuj lin helpu. Tiu estas helponeniam rifuzita, kiam petata sincere.”
– Kiel klarigi, ke iuj personoj, multe preĝantaj,estas, malgraŭ tio, malicaj, enviemaj, koleremaj,malbonvolemaj, malindulgemaj kaj eĉ, iafoje, malvirtaj?
“Plej grave ne estas multe preøadi, sed bone preøi.Tiuj personoj kredas, ke la tuta merito kuþas sur lamulteco de la preøoj, kaj tamen ili ignoras siajn proprajnriproæinda¼ojn. Por tiuj, la preøo esta ia okupo, iatempopasigilo, sed ne memstudado. Ne la rimedo estassenefika, sed la maniero, kiel øi estas aplikata.”
661. Ĉu ni povas profite peti de Dio pardonon priniaj eraroj?
“Dio scias distingi bonon de malbono: preøo ne kaþaserarojn. Kiu petas Dion pardoni liajn erarojn, tiu estos
I – LEØO DE ADORADO 385
pardonita, se nur li þanøas sian konduton. La bonaj faroj estasla plej bona el la preøoj, æar faroj valoras pli ol vortoj.”
662. Ĉu oni povas utile preĝi por alia persono?
“La Spirito de preøanto estas instigita de la volofari bonon. Per la preøo li altiras al si bonajn Spiritojn,kiuj kunhelpas por la bono, kiun li volas fari.”
Ni havas en ni mem, per la penso kaj volo, agopovon,kiu etendiøas multe trans la limojn de nia korpa sfero. Preøopor alia persono estas ago de tiu volo. Se øi estas varmakaj sincera, øi povas alvoki bonajn Spiritojn por kunhelpo,por ke æi tiuj inspiru bonajn pensojn al tiu, por kiu oni preøas,kaj donu al tiu la korpan kaj animan forton, kiun li bezonas.Sed, ankoraý en æi tiu okazo, la preøo elkora estas æio;tiu, kiun eldiras nur lipoj, estas parolo en dezerto.
663. Ĉu la preĝoj, kiujn ni faras por ni mem, povasŝanĝi la naturon de niaj provoj kaj deklini tiesiradon?
“Viaj provoj kuþas sur la manoj de Dio, kaj kelkajdevas esti elplenumitaj øis la fino; sed Dio æiamkonsideras vian rezignacion. La preøo altiras al vi bonajnSpiritojn, kiuj havigas al vi forton, por kuraøe elteniviajn provojn, kaj tial la provoj þajnas al vi pli mildaj.Kiel ni diris, preøo neniam estas senutila, kiam bonefarata, æar øi havigas forton, kaj tio estas jam grandarezultato. “Dion fidu, sed senfare ne sidu”: vi ja tionscias. Cetere, Dio ne povas þanøi la ordon de la universolaý æies bontrovo, æar tio, kio estas granda malbono, elvia mallarøa vidpunkto kaj el tiu de via efemera vivo,estas ofte granda bono en tiu øenerala ordo; kaj, plie,kiom da malbonoj la homo mem kaýzas al si, pro sia
386 TRIA PARTO – ÆAPITRO II
neantaýzorgemo aý siaj eraroj! Li estas punata prosia propra peko. Tamen la justaj petoj estas elaýdatajpli ofte, ol kiel vi pensas; vi kredas, ke Dio ne aýdisvin, æar Li ne konsentis al vi miraklon, kaj tamen Li vinhelpas per rimedoj tiel naturaj, ke tiuj þajnas al vihazarda¼o aý efiko de la forto de l’ cirkonstancoj; ofte,ankaý, Li inspiras al vi la penson necesan, por ke vieltiriøu mem de via embaraso.”
664. Ĉu estas utile preĝi por la mortintoj kaj porla suferantaj Spiritoj? En ĉi tiu okazo, kiel niajpreĝoj povas mildigi al ili la dolorojn kajmalplidaŭrigi ilian suferon? Ĉu niaj preĝojkapablas fleksi la justecon de Dio?
“Preøo ne povas havi kiel efikon þanøi la planojnde Dio; sed la animo, por kiu oni preøas, sentas sin, protio, malpli þarøita, æar nia preøo estas atesto de interesokaj æar la malfeliæulo sin æiam sentas senpezigita, kiamli trovas helpemajn animojn, kiuj kompatas liajn dolorojn.Krom tio, oni per la preøo admonas tiun animon alpento kaj al la deziro fari la necesajn paþojn por estifeliæa; jen, kiel oni povas malplidaýrigi øiajn suferojn,se øi, siavice, kunhelpas per sia volonteco. Tiu deziro jepliboniøo, stimulita de la preøo, altiras al la suferantaanimo pli bonajn Spiritojn, kiuj venas øin lumigi, øinkonsoli kaj en øi burøonigi esperon. Jesuo preøadis porla devojiøintaj þafoj; per tio li montris, ke vi estus kulpaj,se vi ne same farus por tiuj, kiuj plej bezonas preøon.”
665. Kion pensi pri la opinio, malakceptanta preĝonpor mortintoj, pro tio, ke ĝi ne estas ordonita dela Evangelio?
I – LEØO DE ADORADO 387
“La Kristo diris al la homoj: Amu vin unuj la aliajn.Æi tiu rekomendo neprigas la uzon de æiaj eblaj rimedojpor atesto de korinklino, kvankam øi ne detale diras, kieltiu celo estos atingita. Se estas vero, ke nenio povasmalebligi la Kreinton juøi laý justeco, kies modelo Liestas, æiujn agojn de la Spirito, ne estas ankaý malplivere, ke la preøo, kiun vi direktas al Li, por la Spirito,al kiu via koro inklinas, estas, por tiu Spirito, pruvo devia memoro; kaj tiu memoro certe kunhelpas, por mildigial li la suferojn kaj por lin konsoli. De la momento,kiam la Spirito elvidigas eæ la plej malgrandan penton,sed nur tiam, li estos helpata; sed oni neniam lasas linnescii, ke simpatia animo okupiøis pri li, kaj oni restigasæe li la dolæan penson, ke tiu interhelpo estis al li utila.
Tio nepre naskas en li senton de danko kaj amo por lapersono, kiu donis al li tiun ateston de koralligiteco aý dekompato; sekve, ekkreskas inter ili la amo, kiun la Kristorekomendis al la homoj; ambaý do obeis la leøon de amo kajinterligiøo de æiuj estuloj, dian leøon, kiu nepre alportosunuecon, leøon, kiu estas celo kaj gvidilo de la Spirito.”*
666. Ĉu oni povas preĝi al la Spiritoj?
“Oni povas preøi al la bonaj Spiritoj, kiel al perantojde Dio kaj plenumantoj de Lia volo; sed la povo de laSpiritoj rilatas kun ilia rango kaj æiam dependas del’ Sinjoro de æiuj ekzista¼oj; sen Lia permeso nenio fariøas;tial, la preøoj, direktataj al tiuj Spiritoj, efikasnur tiam, kiam bonvole akceptitaj de Dio.”
388 TRIA PARTO – ÆAPITRO II
*Respondo donita de la Spirito de M. Monot, protestanta pastro en Parizo,mortinta en Aprilo 1856. La antaýan respondon, n. 664, donis la Spirito deSankta Ludoviko.
POLITEISMO
667. Kial politeismo, kvankam falsa, estas unu ella plej malnovaj kaj disvastigitaj kredoj?
“La penso pri unu sola Dio, æe la homo, povus rezultinur el la elvolviøo de ties ideoj. Nekapabla, en sianeklereco, koncepti nematerian estulon, sen ia difinitaformo, agantan sur la materion, la homo aljuøis al tiuestulo atributojn de la korpa naturo, tio estas, formonkaj figuron; kaj de tiam, el æio, kio, en liaj okuloj,superis la amplekson de la ordinara intelekto, li farisdion. Æio, kion li ne komprenis, ne povus ne esti farita¼ode ia supernatura potenco; kaj de tiu supozo øis la kredoje tiom da potencoj, kiom da efikoj observataj, estisdistanco de unu paþo. Sed, en æiuj tempoj, klarvidaj homojkomprenis le neeblecon de tia multego da potencoj en laregado de l’ mondo, sen ia supera direktanto, kaj tial ilileviøis super la vulgarularon øis la penso pri unu sola Dio.”
668. Ĉar spiritismaj fenomenoj ĉiam okazadis, ekdela plej malproksima antikveco, kaj estis konatajekde la unuaj aĝoj de la mondo, ĉu ili tial nepovus doni lokon al la kredo je plureco de dioj?
“Sendube, æar, se la homo nomadis dio æionsuperhoman, la Spiritoj estis do, en iliaj okuloj, dioj, kajtial, kiam iu homo distingiøis inter æiuj ceteraj pro siajfaroj, pro sia genio aý por ia kaþita povo, nekompreneblapor la vulgarularo, oni faradis lin dio kaj lin kultadispost lia morto.” (603)
La vorto dio havis, inter la antikvuloj, tre ampleksansignifon; øi ne estis, kiel nun, personigo de l’ Sinjorode la Naturo, sed øenerala kvalifiko, donata al æiu estulo, staranta
I – LEØO DE ADORADO 389
ekster la kondiæoj de la homaro; nu, æar la spiritismajmanifestiøoj konigis al la antikvaj homoj la ekzistadon desenkorpaj estuloj, agantaj kiel potenco de l’ Naturo, tial lahomoj nomis tiujn estulojn dioj, kiel ni tiujn nomas Spiritoj;tio estas nura demando pri vortoj, kun tiu diferenco, ke, ensia neklereco, intence tenata de la interesatoj en øi, ili starigisal la “dioj” multprofitajn templojn kaj altarojn; el niavidpunkto, tiuj estuloj estas nuraj kreitoj kiel ni, pli aý malpliperfektaj, jam seniøintaj je sia tera envolva¼o. Se nizorge studos la plurajn atributojn de la paganaj dioj, ni facilerekonos en ili æiujn atributojn de niaj Spiritoj sur æiujþtupoj de la spirita hierarkio, ilian fizikan staton en la superajmondoj, æiujn proprecojn de la perispirito kaj la rolon,kiun ili ludas en la surteraj aferoj.
Veninte, por lumigi la mondon per sia dia lumo, la Kristanismone povis tamen detrui ion, kio troviøas en la Naturo,sed igis ree tributi adoradon al la Estulo, al kiu adoradoestas ja þuldata. Rilate la Spiritojn, la memoro pri ili daýradis subdiversaj nomoj, laý la popoloj; iliaj manifestiøoj, kiujneniam æesis, estis interpretataj en diversaj manieroj kaj ofteekspluatataj sub mistero; dum la religio vidis en iliaj manifestiøojmiraklajn fenomenojn, la nekredemuloj vidis nur ¼ongla¼ojn. Hodiaý,dank’ al pli serioza, klare farata studado, Spiritismo, seniøinte jesuperstiæaj ideoj, øin nebuligintaj dum jarcentoj, malkaþas al ni unu ella plej grandaj kaj plej majestaj principoj de la naturo.
OFEROJ
669. La praktikado de la homaj oferoj havis sianoriginon en la plej antikvaj tempoj. Kiel la homopovis esti kondukita al la kredo, ke tiaj farojplaĉus al Dio?
390 TRIA PARTO – ÆAPITRO II
“Unue, pro tio, ke li ne komprenis Dion kiel fontonde boneco; æe la primitivaj popoloj la materio superregadisla Spiriton; ili sin tute fordonadis al la instinktoj de labruto kaj estis ordinare kruelaj, æar en ili la morala sentoankoraý ne elvolviøis. Due, pro tio, ke la primitiva homodevis nature kredi, ke animita kreita¼o multe pli valoras,en la okuloj de Dio, ol materia korpo. Jen tio, kio igislin oferbuæi unue bestojn kaj poste homojn, æar, laý liafalsa kredo, la premio el la ofero estus proporcia al lagraveco de l’ ofera¼o. En la materiala vivo, tia, kiel viplejparte øin praktikas, se vi faras donacon al iu persono,vi æiam elektas ion des pli valoran, ju pli altaj la amikecokaj la estimo, kiujn vi volas atesti. Ion saman eble sentistiuj nekleraj homoj rilate al Dio.”
– Ĉu la oferoj de bestoj okazis do pli frue ol lahomaj?
“Sen ia dubo.”
– Laŭ ĉi tiu klarigo, ĉu la homaj oferoj ne originisel sento de krueleco?
“Ne, sed el falsa ideo, ke ili plaæus al Dio. Vidu lahistorion pri Abraham18. Kun la kreskado de l’ tempo,la homoj trouzadis tian konduton, mortigante siajnmilitkaptitojn kaj eæ apartajn malamikojn. Cetere, Dioneniam postulis oferojn, æu de bestoj au de homoj; Li nepovas ricevi honoron el la senutila detruo de Lia proprakrea¼o.”
670. Ĉu la homaj oferoj, farataj kun pia intenco,povas iamaniere plaĉi al Dio?
I – LEØO DE ADORADO 391
18 Genezo, æap. 22 – La Trad.
“Ne, neniam; sed Dio juøas la intencon. La homoj,pro sia nescieco, eble kredis, ke ili agas laýdinde,ofermortigante unu el siaj similuloj; tiam Dio konsiderisnur la penson, ne la fakton. Pliboniøante, la homoj devisfine kompreni sian eraron kaj malaprobi tiajn oferojn,kiujn klarvidaj Spiritoj ne povis konsenti; mi diras “klarvidaj”, æarla Spiritoj estis øis tiam envolvitaj en la materia vualo; sed, persia libera juøo, ili povis duonvidi sian originon kaj sian celon, kajmultaj jam komprenis, per intuicio, la malbonon, kiun ili faradis;tamen ili ne æesis øin fari, por kontentigi siajn pasiojn.”
671. Kion ni pensu pri la militoj nomataj sanktaj?Ĉu la sento, kiu igas la fanatikajn popolojn, kun laintenco plaĉi al Dio, kiel eble ekstermialikredanojn, laŭŝajne havis tian saman originon,kian la sento, ilin iam instiginta oferi siajnsimilulojn?
“Ili estas instigataj de malbonaj Spiritoj, kaj, farantemiliton kontraý siaj fratoj, ili kontraýas la volon de Dio,kiu ordonis, ke oni amu sian similulon kiel sin mem.Se æiuj religioj, aý plibone, se æiuj popoloj adoras lasaman Dion, kiel ajn æi tiu estas nomata, kial oni farueksterman militon kontraý alireligianoj aý kontraý tiuj,kiuj ankoraý ne atingis la evoluostadion de la klerajpopoloj? Estas pardonindaj la popoloj, ne kredantaj laparolon de tiu, kiun la Spirito de Dio animis, de tiusendita de Dio mem, precipe pro tio, ke ili ne vidis nekæeestis liajn farojn; kiel do vi volas, ke ili kredu ianparolon de paco, se vi iras øin prediki al ili kun armiloen la mano? Estas devo klarvidigi tiujn popolojn kajklopodi, por ke ili konu la doktrinon de la Disendito perpersvado kaj mildeco, ne perforte kaj verþante ies sangon.Vi plejparte ne kredas niajn komunikojn kun iuj mortemuloj; kial
392 TRIA PARTO – ÆAPITRO II
I – LEØO DE ADORADO 393
vi volas, ke fremduloj kredu vin, fidante vian parolon, kiam viajagoj malkonfirmas la doktrinon, kiun vi predikas?”
672. Ĉu la oferdono de terproduktaĵoj al Dio havis,en Liaj okuloj, pli da merito ol la ofero de bestoj?
“Mi jam respondis al vi dirante, ke Dio juøis laintencon, kaj ke la fakto ne multe gravis al Li. Evidente, plaæis alLi la oferdono de terprodukta¼oj pli, ol la ofero de sango deviktimoj. Kiel ni jam diris al vi kaj æiam ripetas, preøo dirata el lafundo de l’ koro centoble pli plaæas al Dio, ol æiaj ajn oferdonoj.Mi ripetas ankoraý ke intenco estas æio, fakto nenio estas.”
673. Ĉu oni ne povus fari tiujn oferdonojn pliagrablaj al Dio, se ili estus destinataj al lamalplisuferigo de personoj, al kiuj mankas laporvivaĵoj? Ĉu, tiam, la ofero de bestoj, farata porutila celo, ne estus merita ago, kontraste kun tio,ke ĝi estis superrajta kutimo, kiam ĝi taŭgis pornenio aŭ utilis nur al personoj, al kiuj neniomankis? Ĉu ne estus ja pie, se ni donus almalriĉuloj la unuajn el la havaĵoj, kiujn Diokonsentas al ni sur la Tero?
“Dio æiam benas tiujn, kiuj faras bonon; mildigi lasuferojn de la malriæuloj kaj afliktitoj estas la plej bonarimedo Lin honori. Miaj vortoj ne signifu, ke Diomalaprobas la ceremoniojn, kiuj vi faras por preøi alLi, sed multe da mono povus esti aplikata pli utile, ol kieløi estas. Dio amas simplecon æe æiuj aferoj. Homo,þatanta ekstera¼on pli ol esencon, estas malproksimevidaSpirito; juøu mem, æu Dio devas konsideri pli grava laformon, ol la fundon.”
ÆAPITRO III
II — LEØO DE LABORO
1. Neceso de laboro.
2. Limo de laboro. Ripozo.
NECESO DE LABORO
674. Ĉu la neceso de laboro estas leĝo de la Naturo?
“Laboro estas leøo de la Naturo pro tio, ke øi estasneceso, kaj la civilizacio devigas la homon pli laboradi,æar øi pliigas liajn bezonojn kaj øuojn.”
675. Ĉu ni komprenu kiel laboron nur la materialajnokupojn?
“Ne; Spirito ankaý laboras, kiel la korpo. Æia utilaokupo estas laboro.”
676. Kial laboro estas altrudata al la homo?
“Øi estas sekvo de lia korpa naturo. Øi estas punokaj samtempe rimedo por la pliperfektigo de la intelekto.Sen laboro la homo restus en la infaneco de la intelekto;tial, li þuldas sian nutradon, sekurecon kaj bonfarton nural sia laboro kaj aktiveco. Al tiu, kies korpo estas malfortika, Dio
donis, kiel kompenson, intelekton, kies uzado estas ankaýlaboro.”
677. Kial la Naturo prizorgas mem ĉiujn necesaĵojnde la bestoj?
“En la Naturo æio laboras; la bestoj laboras kiel vi,sed ilia laboro, kiel ilia intelekto, estas limigita al laprizorgo de memkonservado; jen, kial laboro alportasal ili nenian progreson, dum por la homo laboro havasduoblan celon: konservadon de la korpo kaj elvolviøon de lapensado, ankaý neceson, kiu ilin altigas super sinmem. Dirante, ke la laboro de la bestoj limigas sin al laprizorgo de ilia memkonservado, mi parolas pri la celo,kian ili proponas al si per laborado; sed ili estas, janekonscie kaj klopodante por siaj materialaj bezonoj,helpantoj de la planoj de l’ Kreinto, kaj ilia laboro nemalpli valore kunhelpas por la fina celo de la Naturo,kvankam vi tre ofte ne vidas la tujan rezultaton de tiulaboro.”
678. Ĉu, en pli perfektigitaj mondoj, la homo estassubmetita al la sama neceso de laboro?
“La speco de laboro rilatas kun la bezonoj; ju malplimateriaj tiuj æi estas, des malpli materiala estas lalaboro; sed ne kredu, ke en tiuj mondoj la homo restasneaktiva kaj senutila: la senokupeco estus turmentegoanstataý bonfaro.”
679. Ĉu homo, posedanta sufiĉajn porvivajn havaĵojn,estas sendevigita observi la leĝon de laboro?
“Eble sendevigita fari materialan laboron; sed neliberigita de la devo esti utila en la limoj de siaj rimedoj
396 TRIA PARTO – ÆAPITRO III
kaj pliperfektigi sian aý aliulan intelekton: ankaý tioestas laboro. Se homo, al kiu Dio donis hava¼ojn sufiæajnpor ties ekzistado, ne estas devigita sin nutri en la þvitode sia vizaøo, lia devo esti utila al siaj similuloj estasdes pli granda, æar la parto, kiun li anticipe ricevis, havigas al lipli da libertempo por fari bonon.”
680. Ĉu ne ekzistas homoj tute nekapablaj labori,kaj kies ekzistado estas neutila?
“Dio estas justa: Li kondamnas nur tiun, kies ekzistadoestas memvole neutila, æar tiu vivas el la laborado dealiaj. Dio volas, ke æiu estu utila laý siaj kapabloj.” (643)
681. Ĉu la leĝo de la Naturo trudas al filoj la devonlabori por siaj gepatroj?
“Certe, kiel gepatroj devas labori por siaj filoj; tialDio faris la filan amon kaj la patran amon natura sento,por ke, per tiu reciproka korinklino, la anoj de samafamilio estu instigitaj al reciproka helpo; tio estas tremalofte konstatata en via nuna socio.” (205)
LIMO DE LABORO. RIPOZO
682. Ĉar ripozo post laboro estas necesa, ĉu ĝi neestas ankaŭ leĝo de la Naturo?
“Sendube; ripozo utilas al la refreþigo de la fortojde l’ korpo, kaj estas ankaý necesa, por lasi iom pli dalibereco al la intelekto, kiu, tiel, altiøas super la materion.”
683. Kiu estas la limo de laboro?
“La limo de la fortoj; cetere, Dio lasas la homon libera.”
II – LEØO DE LABORO 397
684. Kion pensi pri homoj, kiuj trouzas sian aŭtoritaton,trudante al siaj subuloj ekscesan laboradon?
“Tiu estas unu el plej malnoblaj agoj. Æiu homo,kun estreco en la manoj, respondas por la eksceso delaboro, kun li trudas al siaj subuloj, æar li sin deturnasde la leøo de Dio.” (273)
685. Ĉu la homo rajtas ripozon en sia maljuneco?
“Jes; li estas devigita labori nur laý siaj fortoj.”
– Sed, kiun rimedon havas maljunulo, kiu bezonaslabori, sed kiu ne povas tion fari?
“La forta devas labori por la malforta; se mankasfamilio, la socio devas subteni la maljunulon; tionordonas la leøo de karitato.”
Ne sufiæas diri al la homo, ke li devas labori; estas ankaýnecese, ke tiu, kiu esperas sian vivtenadon el laboro, trovuian okupon, kaj tio ne æiam okazas. Kiam la interrompode laboro øeneraliøas, tiu fakto ricevas amplekson de malfeliæego,kia estas malsato. La ekonomio seræas por tiorebonigan rimedon, klopodante por la ekvilibro inter produktadokaj konsumado; sed tiu ekvilibro, eæ se oni supozas, ke øiestas ebla, estas nepre intermita, kaj ankaý dum tiuj intertempojla laboristo bezonas vivi. Estas faktoro, kiu ankoraýne estas metita sur la teleron de l’ pesilo kaj sen kiu la ekonomiascienco nenio estas krom teorio: øi estas edukado,ne la intelekta, sed la morala edukado; ne, ankaý, la moralaedukado per libroj, sed tiu, konsistanta en la arto formi karakterojn,tiu, haviganta kutimojn: æar edukiteco estas latutaĵo de akiritaj kutimoj. Se ni pensas pri la multego daindividuoj, æiutage puþataj en la torenton de loøantaro, seniaj principoj, sen ia brido, donitaj al siaj propraj instinktoj,
398 TRIA PARTO – ÆAPITRO III
II – LEØO DE LABORO 399
æu ni miru la ruinigajn sekvojn de tiaj cirkonstancoj? Kiamtiu arto estos konata, komprenata kaj praktikata, tiam lahomo enkondukos en la socion kutimojn je ordo kaj antaŭzorgopor si mem kaj por siaj samrondanoj, je respekto porla ŝatindaj aferoj; kutimojn, kiuj ebligos al li travivi malplipene la sufertagojn, kiujn li ne povos eviti. Senordeco kajneantaýzorgo estas du kanceroj, kiujn nur bone komprenataedukado povas elsarki; en tia edukado troviøas la deirpunkto,la reala faktoro de bonfarto, la garantio de ĉies sekureco.
ÆAPITRO IV
III — LEØO DEREPRODUKTADO
1. Loĝantaro de la terglobo.
2. Sinsekvado kaj perfektiĝo de la rasoj.
3. Malhelpoj al la reproduktado.
4. Edzeco kaj fraŭleco.
5. Poligamio.
LOĜANTARO DE LA TERGLOBO
686. Ĉu la reproduktado de la vivantaj estaĵoj estasleĝo de la Naturo?
“Tio estas evidenta; sen reproduktado la korpa mondopereus.”
687. Se la loĝantaro de la terglobo ĉiam kaj ĉiampligrandiĝas, kiel ni vidas, ĉu venos momento,kiam ĝi superabundos sur la Tero?
“Ne; Dio tion antaývidas kaj æiam tenadas la ekvilibron; Linenion faras senutilan; la homo, vidante nur unu angulon de labildo de l’ Naturo, ne povas juøi pri la harmonio de l’ tuto.”
SINSEKVADO KAJ PERFEKTIĜO DE LA RASOJ
688. Estas nunmomente homaj rasoj, kiuj evidentemalplinombriĝas: ĉu venos tempo, kiam ilimalaperos de sur la Tero?
“Estas vere; sed pro tio, æar aliaj ilin anstataýis,kiel aliaj iam prenos vian lokon.”
689. Ĉu la nunaj homoj estas novaj kreitaĵoj aŭperfektiĝintaj idoj de la primitivaj estuloj?
“Ili estas la samaj Spiritoj, revenintaj por perfektigisin en novaj korpoj, sed ankoraý tre malproksimaj dela perfekteco. La nuna homa raso, kiu, pro sia kreskado,pli kaj pli invadas la tutan Teron kaj anstataýas laestingiøantajn rasojn, havos, siavice, sian periodon demalpliiøo kaj malapero. Aliaj pliperfektiøintaj rasoj øinanstataýos, devenintaj de la nunaj, same kiel la hodiaýajcivilizitaj homoj venis de la brutaj, sovaøaj estuloj dela primitivaj tempoj.”
690. Ĉu, el la pure fiziologia vidpunkto, la korpojde la nuna raso estas ia speciala kreaĵo aŭ originasel la primitivaj korpoj pere de reproduktado?
“La origino de la rasoj perdiøas en la nokto de l’tempoj; sed, æar ili æiuj apartenas al la granda homafamilio, kia ajn estas æies primitiva fonto, tial ili poviskunfandiøi kaj produkti novajn tipojn.”
691. Kiu estas, el la fiziologia vidpunkto, la distingakaj plej ĉefa karaktero de la primitivaj rasoj?
“Supereco de la bruta forto malprofite por laintelekta forto; hodiaý okazas kontraýe: la homo agas
402 TRIA PARTO – ÆAPITRO IV
pli per intelekto ol per la korpa forto, kaj tamen lisukcesas fari centoble, æar li eksciis profiti el la potencojde l’ Naturo: tion ne faras la bestoj.”
692. Ĉu la perfektiĝo de la bestaj kaj vegetaĵajrasoj per sciencaj rimedoj kontraŭas la leĝon dela Naturo? Ĉu estas pli konforme al ĉi tiu leĝo lasila aferojn iradi sian normalan vojon?
“Oni devas uzi æiajn rimedojn por atingi la perfektecon,kaj la homo mem estas ilo, kiun Dio uzas porSia celo. Æar perfekteco estas la celo, al kiu la Naturoiras, kunhelpi por tiu perfekteco estas respondi al laplanoj de la Naturo.”
– Sed ordinare la homo klopodas por plibonigo derasoj, nur instigate de persona sento, kaj sole porplimultigi siajn ĝuojn; ĉu tio ne malpliigas lian meriton?
“Ne gravas, ke lia merito estas nula, se nur fariøasprogreso. Dependas de li fari sian laboron merita per laintenco. Cetere, per tiu laboro li ekzercas kaj elvolvassian intelekton, kaj en æi tiu rilato li pli profitas el siaaktiveco.”
MALHELPOJ AL LA REPRODUKTADO
693. Ĉu la homaj leĝoj kaj moroj, havantaj kielcelon aŭ efikon malhelpi reproduktadon,kontraŭas la leĝon de la Naturo?
“Æio, kio malhelpas la iradon de la Naturo, kontraýasla øeneralan leøon.”
III – LEØO DE REPRODUKTADO 403
– Tamen estas kelkaj specoj de vivantaj estaĵoj,bestoj kaj vegetaĵoj, kies senlima reproduktado estusmalutila al aliaj specoj, kaj la homo mem estus baldaŭties viktimo; ĉu la homo, haltigante tian reproduktadon,agas riproĉinde?
“Dio konsentis al la homo potencon super æiuj vivantajesta¼oj; tiun potencon la homo devas uzi porbono, sed li øin neniam misuzu. Li povas reguligi lareproduktadon laý siaj bezonoj, sed li øin ne malhelpusenbezone. La intelekta agado de la homo estas kontraýpezilostarigita de Dio, por ke estu tenata la ekvilibrointer la fortoj de l’ Naturo; tio ankoraý distingigas lahomon je la bestoj, æar li agas konscie; sed ankaý labestoj kunhelpas por tiu ekvilibro, æar la instinkto dedetruado, al ili donita, igas ilin, por sia memkonservado,bridi la ekscesan, eble danøeran, kreskadon de la bestajkaj vegeta¼aj specoj, per kiuj ili sin nutras.”
694. Kion ni pensu pri la moroj, havantaj kielefikon haltigi la reproduktadon, por kontentigo devoluptamo?
“Tio estas atesto pri regado de korpo super spiritokaj montras, kiel alkroæita la homo estas al la materio.”
EDZECO KAJ FRAŬLECO
695. Ĉu la edzeco, tio estas, la daŭra kunesteco dedu estuloj, kontraŭas la leĝon de la Naturo?
“Øi estas progreso en la irado de la homaro.”
696. Kiu estus la efiko de la forigo de edzeco el la
404 TRIA PARTO – ÆAPITRO IV
homa socio?
“La reveno al la vivo de bestoj.”
La libera kaj okaza kuniøo de la seksoj estas la naturastato. Edzeco estas unu el la unuaj agoj de progreso en lahomaj socioj, æar øi starigas la fratan solidarecon; øi estastrovata en æiuj popoloj, kvankam en diversaj kondiæoj. Laabolicio de edzeco estus do reveno al la infanjaroj de lahomaro, kaj lokus la homon eæ malsuper iujn bestojn, kiujdonas al li ekzemplon de konstanta kunviveco.
697. Ĉu la absoluta nerompebleco de edzeco troviĝasen la leĝo de la Naturo aŭ nur en la homa leĝo?
“Øi estas homa leøo, tre kontraýanta la naturan. Sedla homoj povas modifi siajn leøojn; nur la naturaj estasneþanøeblaj.”
698. Ĉu la memvola fraŭleco estas perfektecostatomerita en la okuloj de Dio?
“Ne; tiuj, kiuj tiel vivas pro egoismo, malplaæas alDio kaj trompas la mondon.”
699. Ĉu fraŭleco ne estas ofero de iuj personoj,kiuj per ĝi celas sin pli intense dediĉi al laservado al la homaro?
“Tio estas io tute alia; mi diris: pro egoismo. Æiapersona memofero estas merita, kiam farata por bono;ju pli granda la ofero, des pli granda la merito.”
Dio ne povas kontraýi Sin mem, nek juøi malbona iunajn el Siaj faroj; Li do ne povas vidi indon en la malobeoal Lia leøo; sed, se fraýleco ne estas mem merita stato, øija estas merita tiam, kiam øi estas, sekve de rezigno de lafamiliaj plezuroj, ofero profita al la homaro. Æia persona
III – LEØO DE REPRODUKTADO 405
406 TRIA PARTO – ÆAPITRO IV
ofero, celanta bonon, kaj sen kaŝita penso pri egoismo, altigasla homon super sia materia kondiæo.
POLIGAMIO
700. Ĉu la nombra egaleco, ekzistanta, kun malgrandadiferenco, inter la seksoj, estas signo de laproporcio, laŭ kiu ili devas kuniĝi?
“Jes, æar æio havas difinitan celon en la Naturo.”
701. Kiu estas pli konforma al la leĝo de lanaturo: ĉu poligamio aŭ monogamio?
“Poligamio estas homa leøo, kies nuligo signas socianprogreson. Edziøo, laý la planoj de Dio, devas sin bazisur la korinklino de la kuniøantaj estuloj. Æe poligamio,ne povas esti vera amo: estas nur voluptamo.”
Se poligamio akordus kun la leøo de l’ Naturo, øi devusdo esti universala, kio estus materiale neebla, pro la nombraegaleco de la seksoj.
Poligamio devas esti konsiderata kiel aparta kutimo aýleøaro konvena al iuj moroj kaj kiun la socia perfektiøoiom post iom forstrekas.
ÆAPITRO V
IV — LEØO DEMEMKONSERVADO
1. Instinkto de memkonservado.
2. Rimedoj por memkonservado.
3. Ĝuado de surteraj riĉaĵoj.
4. Necesaĵoj kaj superfluaĵoj.
5. Memvolaj sindetenoj. Pentabstinoj.
INSTINKTO DE MEMKONSERVADO
702. Ĉu la instinkto de memkonservado estas leĝode la Naturo?
“Sendube; øi estas donata al æiuj vivaj esta¼oj, kiaajn la grado de ties intelekto; æe unuj, tiu instinkto estasnur maþineca; æe aliaj, øi estas pripensata.”
703. Por kiu celo Dio dotis ĉiujn vivajn estaĵojn perinstinkto de memkonservado?
“Æar æiuj devas kunhelpi por la plenumado de laplanoj de l’ Providenco; jen, kial Dio donis al ili la neceson
vivi. Krome, la vivo estas necesa al la perfektiøo de laestuloj; tion ili instinkte, senkonscie, sentas.”
RIMEDOJ POR MEMKONSERVADO
704. Ĉu, diktante al la homo la neceson vivi, Dioĉiam donis al li la koncernajn rimedojn?
“Jes, se la homo ne trovas tiajn rimedojn, li do ilinne komprenas. Dio ne povus dikti al la homo la necesonvivi, ne doninte al li la rimedojn por tio; jen, kial Li igas la Teronprodukti æion necesan al æiuj øiaj loøantoj, æar nur la necesaestas utila: la superflua neniam estas tia.”
705. Kial la Tero ne ĉiam produktas sufiĉe por lavivbezonoj de la homo?
“Pro tio, æar la sendanka homo øin malatentas, kajtamen øi estas bonega patrino. Ofte, ankaý, li akuzas laNaturon pro tio, kio estas rezultato nur de lia propranesperteco aý neantaývidemo. La Tero æiam produktustion necesan, se la homo kontentiøus per øiaj produktojSe øi ne kontentigas æiujn liajn bezonojn, tio okazas, æarla homo uzas por aferoj superfluaj tion, kion li devusuzi por siaj necesaj. Vidu arabon en dezerto; li æiamtrovas ian porviva¼on, æar li ne kreas al si fiktivajnbezonojn; sed, kiam iu homo vante disperdas duonon dela produktoj por kontentigo de fantazioj, æu, tiam, li miru,ke li nenion havas por la morgaýa tago, kaj æu li pravelamentu, kiam li troviøas sen io ajn æe momento deøenerala malsato? Vere, mi diras al vi, ne la Naturoestas neantaýzorgema, sed la homo, kiu ne scias reguligisian vivon.”
408 TRIA PARTO – ÆAPITRO V
706. Ĉu ni komprenu kiel surterajn riĉaĵojn nur lagrundproduktojn?
“La grundo estas la primara fonto, el kiu elfluasæiuj ceteraj rimedoj, æar, fine, tiuj rimedoj nenio estaskrom transforma¼oj de la grundproduktoj; komprenu dokiel terriæa¼ojn æion, kion la homo povas øui en æi tiumondo.”
707. Ofte mankas vivrimedoj al iuj individuoj, eĉmeze en la lin ĉirkaŭanta abundeco; kion nirespondigu por ĉi tiu fakto?
“La egoismon de la homoj, kiuj ne æiam faras, kionili devas; due, pli ofte, ilin mem. “Seræu, kaj vi trovos”:æi tiuj vortoj ne signifas, ke estas sufiæe rigardi la teronpor trovi la dezirata¼on, sed ke estas necese æi tiun varme,senhalte, ne mole, seræadi, ne malkuraøiøante pro la baroj, kiujofte estas nur rimedoj por elprovi viajn konstantecon, pacienconkaj firmecon.” (534)
La civilizacio plimultigas la bezonojn, sed, aliflanke, øiplinombrigas la fontojn el laboro kaj la vivrimedojn; tamen,ni devas konfesi, ke, en æi tiu rilato, multo devas ankoraýesti farata; kiam la homo estos plenuminta sian verkon,neniu povos diri, ke mankas al li la bezonata rimedo, krompro sia propra kulpo. La malfeliæo, trafanta multajn homojn,venas de tio, ke ili ne iras la vojon difinitan por ili de laNaturo; tiam mankas al ili inteligenteco por la bonsukceso.En æi tiu mondo estas loko por æiu, sed kondiæe, ke æiuokupu la sian, ne la aliulan lokon. La Naturo ne povas respondipor la malbona¼oj de la socia organizo, nek por la sekvojde la ambicio kaj de la memamo de la homoj.
Tamen oni devus esti blinda, por ne konfesi la progreson,kiu, el æi tiu vidpunkto, estas jam farita æe pli evoluintaj
IV – LEØO DE MEMKONSERVADO 409
popoloj. Dank’ al la laýdindaj klopodoj, kiujn lafilantropio kaj la scienco ne æesas kune faradi por plibonigode la materiala stato de la homoj, kaj malgraý la senæesakreskado de la loøantaroj, la nesufiæeco de la produktadoestas nun, almenaý grandparte, malpli akra, kaj la nunajplej malfeliæegaj jaroj ne estas kompareblaj kun la pasintatempaj;la publika higieno, tiu tiel esenca faktoro de fortokaj sano, nekonata de niaj prapatroj, estas objekto de boneorientata prizorgado; malfeliæo kaj suferado trovas mildigon,kaj la scienco kunhelpas en æiaj manieroj por la plibonigode nia farto. Æu tio signifas, ke la perfekteco estas jam atingita?Certe ne; sed tio, kio estas øis nun farita, jam montras,kion la homo, kun persisteco, povas fari, se nur li estos sufiæe saøa, porhavigi al si la feliæon el pozitivaj, seriozaj aferoj; ne el utopioj, kiuj igaslin malantaýeniri, anstataý progresi.
708. Ĉu ne estas pozicioj, kie la vivrimedoj tutene dependas de la volo mem de la homo, kaj kiela manko de la absolute necesaj vivrimedojrezultas el la forto de l’ cirkonstancoj?
“Tio estas ofte kruela provo, kiun la homo devassperti, kaj pri kiu li ja sciis, ke li øin travivos; lia merito venos delia submetiøo al la volo de Dio, se lia intelektohavigos al li nenian rimedon elturniøi el tia malfacilasituacio. Se estas decidite, ke morto lin trafos, li devassen murmuro rezignacii pri sia sorto, pensante, ke sonisla horo de l’ vera liberiøo, kaj ke la lastmomenta malesperopovas igi lin perdi la frukton de sia rezignacio.”
709. Ĉu tiuj, kiuj, ĉe iuj krizaj situacioj, vidis sindevigitaj mortigi siajn similulojn, por sin nutri, nefaris krimon? Se tio estas krimo, ĉu ĝi ne estasmalpligravigita de la neceso vivi, kiun la instinktode memkonservado ordonas?
410 TRIA PARTO – ÆAPITRO V
IV – LEØO DE MEMKONSERVADO 411
^
“Tion mi jam respondis, kiam mi diris, ke estas plimerite elporti æiajn provojn de la vivo kun kuraøo kajmemforgeso. Tia ago estas hommortigo kaj atenco kontraý laNaturo; øi estas kulpo, kiu estos duoble punita.”
710. Ĉu en la mondoj, kies organizo estas pliperfekta, la vivantaj estuloj bezonas nutraĵon?
“Jes, sed iliaj nutra¼oj rilatas kun ilia naturo. Tiujnutra¼oj ne estus sufiæe kernecaj por viaj maldelikatajstomakoj; tiel same, iliaj stomakoj ne povus digesti viajnnutra¼ojn.”
ĜUADO DE SURTERAJ RIĈAJOJ
711. Ĉu la uzado de la surteraj riĉaĵoj estas rajtode ĉiuj homoj?
“Tiu rajto estas rezulto de la neceso vivi. Dio ne altrudusdevon, ne havigante la rimedojn por ties plenumado.”
712. Por kio Dio faris alloga la ĝuadon de lamateriaj havaĵoj?
“Por admoni la homon al la plenumado de sia misio,kaj ankaý por lin elprovi per la tento.”
– Kiu estas la celo de tiu tento?
“Elvolvi la prudenton, kiu devas antaýgardi al homonkontraý ekscesoj.”
Se la homo estus stimulata uzi la surterajn riæa¼ojn nurde ties utileco, lia indiferenteco por ili povus kompromiti laharmonion de la universo; Dio ligis al tiuj riæa¼oj la logeconde l’ plezuro, kiu instigas la homon plenumi la planojn de laProvidenco. Per tiu logeco Dio volis ankaý lin elprovi per
412 TRIA PARTO – ÆAPITRO V
^ ^
la tento, kiu kondukas la homon al ekscesoj, kontraý kiujlia prudento devas lin antaýgardi.
713. Ĉu la ĝuoj havas limojn, difinitajn de la naturo?
“Jes, por indiki al vi la limon de viaj bezonoj; sed,per viaj ekscesoj, vi atingas trosatecon kaj vi estaspunataj de vi mem.”
714. Kion pensi pri homo, kiu, per ĉiaspecaj ekscesoj,celas rafini siajn plezurojn?
“Malfeliæa estulo, kiun vi ne enviu, sed kompatu, æarli estas proksima de morto.”
– Ĉu li proksimiĝas al la fizika aŭ al la morala morto?
“Al ambaý.”Homo, kiu seræas la rafinecon de siaj øuoj en æiaspecaj
ekscesoj, havigas al si mem lokon sub la bestoj, æar tiuj æiscias sin bridi æe la kontentigo de siaj bezonoj. Li flankelasas la prudenton, kiun Dio donis al li kiel gvidanton; jupli grandaj estas liaj ekscesoj, des pli da supereco li konsentasal sia besta naturo super la spirita. Malsanoj, invalideco,eæ morto, rezultatoj de liaj ekscesoj, estas samtempela puno pro la malobeo je la leøo de Dio.
NECESAJOJ KAJ SUPERFLUAJOJ
715. Kiel la homo povas koni la limon de siajbezonoj?
“Saøulo øin konas intuicie; multaj øin konas per siapropraj sperto kaj kostopago.”
716. Ĉu la Naturo ne difinis la limojn de niaj
bezonoj per nia fiziologia organizaĵo?
“Jes, sed la homo estas nesatigebla. La Naturodifinis la limon de liaj bezonoj per lia organismo, sed malvirtomodifis lian strukturon kaj igis lin krei bezonojn,ja ne realajn.”
717. Kion ni pensu pri homoj, kiuj akaparas laterriĉaĵojn por havi superflue, malprofite por tiuj,al kiuj mankas tio necesa?
“Tiuj aviduloj ne konas la leøon de Dio, kaj neprerespondos por la senhaveco, kiun ili igis aliajn suferi.”
La limo inter necesa¼oj kaj superflua¼oj estas nenielabsoluta. La civilizacio kreis bezonojn, kiujn sovaøulo ne havas,kaj la Spiritoj, kiuj inspiris tiujn regulojn, ne volas, ke civilizitahomo vivu kiel sovaøulo. Æio estas relativa, kaj koncernasla prudenton doni al æiu afero øian propran parton.La civilizacio disvolvas la moralan senton kaj samtempe lafilantropiemon, kiu instigas la homojn al reciproka helpo.Tiuj, vivantaj el aliula manko de vivnecesa¼oj, ekspluatas,por sia profito propra, la bona¼ojn de la civilizacio; decivilizitaj homoj ili havas nur la eksteran formon, same kielekzistas personoj, kiuj de religiaj havas nur maskon.
MEMVOLAJ SINDETENOJ. PENTABSTINOJ
718. Ĉu la leĝo de memkonservado devigas prizorgila bezonojn de la korpo?
“Jes; sen forto kaj sano, laboro estas neebla.”
719. Ĉu la homo estas riproĉinda, ke li klopodaspor sia bonfarto?
“Bonfarto estas natura deziro; Dio malpermesas nur
IV – LEØO DE MEMKONSERVADO 413
eksceson, æar tiu æi kontraýas la memkonservadon; lahomo ne faras krimon, klopodante por sia bonfarto, senur tiu bonfarto malutilas nek alian homon, nek liajnfortojn, æu fizikajn aý moralajn.”
720. Ĉu la memvolaj sindetenoj, farataj kun laintenco de ankaŭ memvola kulpelaĉeto, iommeritas en la okuloj de Dio?
“Faru bonon al aliaj homoj, kaj vi havos pli damerito.”
– Ĉu estas memvolaj sindetenoj, havantaj ianmeriton?
“Jes, la sindeteno de neutilaj plezuroj, æar tiu liberigasla homon el la materio kaj altigas la animon. Meriteestas rezisti al tento, kiu instigas al ekscesoj kaj al øuadode senutila¼oj; estas depreni de tio necesa, por doni altiuj, havantaj nesufiæe. Se sindeteno estas nur vantaþajnigo, øi estas mokata¼o.”
721. La vivo el asketaj abstinoj estas praktikataekde plej malproksima antikveco kaj ĉe plurajpopoloj: ĉu tia vivo havas ian indon el iuvidpunkto?
“Demandu, al kiu øi utilas, kaj vi ricevos respondon.Se øi utilas nur al tiu, kiu øin kondukas kaj lin neebligasfari bonon, øi estas do egoismo, kia ajn estas la preteksto,per kiu oni øin belaspektigas. Elporti mankon de porviva¼ojkaj laboradi por aliaj, jen la vera pentabstinado laýla kristana karitato.”
722. Ĉu abstinado de iuj nutraĵoj, ordonata ĉe
414 TRIA PARTO – ÆAPITRO V
pluraj popoloj, sin bazas sur la prudento?
“Æio, kio povas nutri la homon, sen malutilo por liasano, estas permesita; sed kelkaj leødonantoj eblemalpermesis la uzadon de iuj nutra¼oj, celante ion utilan;kaj, por plikredindigi siajn leøojn, ili æi tiujn prezentiskiel ordonojn de Dio.”
723. Ĉu nutrado per besta karno kontraŭas la leĝonde la Naturo?
“Pro via fiziologia strukturo, karno nutras karnon,alie la homo pereas. La leøo de memkonservado diktasal la homo la devon tenadi siajn fortojn kaj sanon, porplenumi la leøon de laboro. Li devas do sin nutri perrimedo, kiun lia strukturo postulas.”
724. Ĉu abstinado de besta aŭ alia nutraĵo, kielpekelpago, estas merita?
“Jes, se la persono sin detenas de tiu nutra¼o porhelpi alian; sed Dio ne vidas pentabstinadon tie, kie neestas serioza kaj utila seniøo; kaj tial ni diras, ke tiuj,kiuj nur þajne abstinas, estas hipokrituloj.” (720)
725. Kion pensi pri stumpigoj, kiujn la homo faras ĉe siapropra korpo aŭ ĉe tiu de bestoj?
“Kial æi tiu demando? Demandu vin mem, æu io estasutila. Kio estas senutila, tio ne povas plaæi al Dio,kaj kio estas malutila, tio Lin æiam malplaæas. Estu certaj,ke tuþas Dion nur tiaj sentoj, kiuj altigas la animon øisLi; nur praktikante la dian leøon, sed ne malobeante øin,vi povas forskui la teran materion.”
726. Ĉar la suferoj en ĉi tiu mondo altigas nin laŭ
IV – LEØO DE MEMKONSERVADO 415
416 TRIA PARTO – ÆAPITRO V
tio, kiel ni ilin elportas, ĉu ni tial nin altigas ankaŭper tiuj, kiujn ni memvole trudas al ni mem?
“La solaj suferoj, altigantaj la Spiriton, estas la naturaj, æartiuj venas de Dio; la memvolaj suferoj neniom helpas, kiam el ilirezultas nenia profito por alia persono. Æu vi kredas, ke tiuj, kiujmallongigas sian vivon per superhomaj rigoroj, kiel faras labudhanaj pastroj, la fakiroj kaj iuj fanatikuloj de pluraj sektoj,antaýenpaþas sur sia vojo? Kial ili prefere ne laboras porsiaj similuloj? Ili vestu mizerulon, konsolu plorantojn, laboru pormalsanuloj, elportu necesmankojn por plimildigi la suferadon demalfeliæuloj; tiel, ilia vivo estas utila kaj plaæas al Dio. Kiu trudasal si memvolajn suferojn, pensante nur pri si mem, tiu estasegoisto; kiu suferas por aliula bono, tiu praktikas karitaton: jen laordonoj de la Kristo.”
727. Ĉar neniu devas trudi al si memvolajn suferojn senia utilo por sia proksimulo, ĉu tial ni evitusuferojn, kiujn ni antaŭvidas aŭ kiuj nin minacas?
“La instinkto de memkonservado estas donita al æiujestuloj kontraý danøeroj kaj suferoj. Skurøu vian Spiriton, nevian korpon, humiligu vian fieron, sufoku vianegoismon, kiu estas kiel serpento, mordanta vian koron;tiel vi faros por via progresado pli multe, ol kiel vi farusper rigora¼oj jam ne konformaj al æi tiu jarcento.”
ÆAPITRO VI
V — LEØO DE DETRUADO
1. Necesa detruado kaj ekscesa detruado.
2. Detruantaj malfeliĉegoj.
3. Militoj.
4. Hommortigo.
5. Krueleco.
6. Duelo.
7. Puno de morto.
NECESA DETRUADO KAJ EKSCESA DETRUADO
728. Ĉu detruado estas leĝo de la Naturo?
“Estas necese, ke æio estu detruita, por renaskiøikaj rekreiøi, æar tio, kion vi nomas detruado, estas nenioalia ol transformado, celanta renovigon kaj plibonigonde la vivantaj estuloj.”
– Ĉu do la instinkto de detruado estas donita al lavivantaj estuloj laŭ providencaj planoj?
“La kreitoj de Dio estas iloj, kiujn Li uzas porplenumo de Liaj planoj. Por sin nutri, la vivantaj estuloj
sin reciproke detruas, por la duobla celo, daýrigi laekvilibron de reproduktado, kiu povus fariøi tro granda,kaj utiligi la resta¼ojn de la ekstera envolva¼o. Sed æiamdetruata estas nenio krom tiu envolva¼o, kiu estas nurakcesora, ne la esenca parto de la pensokapabla estulo;la esenca parto estas la intelekta, nedetruebla principo,kiu sin iom post iom preparas per la sinsekvaj metamorfozoj,kiujn øi travivas.”
729. Ĉar detruado estas necesa al la reorganizadode la estuloj, por kio do la Naturo ilin ŝirmas perrimedoj de antaŭgardo kaj memkonservado?
“Por eviti, ke detruo okazu antaý la øusta momento.Æia antaýtempa detruo malhelpas la elvolviøon de laintelekta principo; tial Dio konsentis al æiuj estulojla neceson vivi kaj sin reprodukti.”
730. Ĉar la morto devas konduki nin al pli bonavivo; ĉar ĝi nin liberigas de l’ ĉitieaj suferoj kajestus prefere dezirinda ol timinda, kial do lahomo sentas instinktan teruron antaŭ ĝi, tian, keli ĝin timegas?
“Tion ni jam diris: la homo devas strebi al laplidaýrigo de sia vivo, por elplenumi sian taskon; tialDio donis al li instinkton de memkonservado, kaj tiuinstinkto lin subtenas æe liaj provoj; sen tio li oftesenkuraøiøus. La sekreta voæo, iganta lin forpuþi lamorton, diras al li, ke li povas ankoraý fari ion por siaprogresado. Danøero, lin minacanta, estas averto, por keli profitu la prokraston, kiun Dio konsentas al li, sed li,kormalmola, pli ofte esprimas sian dankon al sia sorto,ol al sia Kreinto.”
418 TRIA PARTO – ÆAPITRO VI
731. Kial, flanke de la rimedoj por memkonservado,la Naturo samtempe lokis la detruantajnfaktorojn?
“Kuracilo æe malsano; kiel ni diris, tiel agas laNaturo, por ke estu tenata la ekvilibro kaj unuj servukiel kompensmaso al aliaj.”
732. Ĉu la neceso detrui estas la sama en ĉiujmondoj?
“Øi estas konforma al la pli aý malpli materiecastato de la mondoj; øi æesas tie, kie la fizika kaj moralastatoj estas plipurigitaj. En la mondoj pli progresintajol la via, la vivkondiæoj estas tute aliaj.”
733. Ĉu la neceso detrui ĉiam ekzistos inter lahomoj sur la Tero?
“La neceso detrui malpliiøas æe la homo laýmezure,kiel la Spirito superregas la materion; jen, kial laabomeno al detruado kreskas samgrade kiel la intelektakaj la morala elvolviøo.”
734. Ĉu la homo, en sia nuna stato, havas senlimanrajton detrui la bestojn?
“Tiu rajto estas difinita de la neceso prizorgi nutradonkaj sekurecon; eksceso neniam estis rajto.”
735. Kion ni pensu pri detruado, superpasanta lalimojn de bezonoj kaj de sekureco; pri ĉasado,ekzemple, tiam, kiam ĝi celas nur la plezuronsenprofite detrui?
“Øi estas atesto pri la potenco de la besta super laspirita naturo. Æia detruo, transpasanta la limojn de
V – LEØO DE DETRUADO 419
bezonoj, estas malobeo je la leøo de Dio. La bestoj detruasnur por siaj bezonoj, sed la homo, kiu havas liberanvolon, detruas senbezone; iam li devos redoni kalkulojnpri la misuzo de la libereco, kiu estas al li konsentita,æar, tiel agante, li cedas al siaj malnoblaj instinktoj.”
736. Ĉu la popoloj, kiuj pelas ĝis eksceso laskrupulon rilatan al la detruado de bestoj, havaspro tio ian apartan meriton?
“Tio estas eksceso pri sento, kiu estas mem laýdinda,sed kiu estas misuzata; krome, ties merito estas nuligitade ekscesoj de multaj aliaj specoj. Estas, æe tiuj popoloj,prefere superstiæa timo, ol vera bonkoreco.”
DETRUANTAJ MALFELIĈEGOJ
737. Por kiu celo Dio skurĝas la homaron perdetruantaj malfeliĉegoj?
“Por øin admoni al pli rapida irado. Æu ni ne dirisal vi, ke detruado estas necesa por la morala rebonigode la Spiritoj, en æiu nova ekzistado ricevantaj novanperfektiøon? Estas necese vidi la celon, por taksi tiesrezultatojn. Vi ilin rigardas nur tra via persona prismo,kaj vi ilin nomas malfeliæegoj pro la malprofito, kiunili portas al vi; sed tiuj skuegoj estas ofte necesaj, porke pli rapide ekstaru pli bona kunaranøo de aferoj kajfariøu en kelkaj jaroj tio, kio postulus jarcentojn.” (744)
738. Ĉu Dio ne povus uzi, por plibonigi lahomaron, aliajn rimedojn, ol tiujn detruantajnmalfeliĉegojn?
420 TRIA PARTO – ÆAPITRO VI
“Jes; Li ilin uzas æiutage, æar Li donis al æiu homo larimedojn, por progresi per la kono de bono kaj malbono. Sedla homo ne profitas el ili; estas do necese puni lin pro la fierokaj igi lin senti sian malfortecon.”
– Sed, ĉe tiuj malfeliĉegoj mortas tiel la virtaj, kiella malicaj homoj; ĉu tio estas justa?
“Dum sia vivo la homo rigardas æion rilate siankorpon, sed post sia morto li pensas alie, æar, kiel nijam diris, la vivo de l’ korpo malmulte valoras; unujarcento de via mondo estas fulmodaŭro en la eternatempo; la suferoj dum kelkaj monatoj aý kelkaj tagoj,laý via kalkulmaniero, neniom gravas; ili estas instruoj,kiuj iam utilos al vi. La Spiritoj: jen la reala mondo,antaýekzistanta kaj postvivanta æion (85); tiuj estas laidoj de Dio kaj la objekto de Lia prizorgo; korpoj estasnur vesta¼oj, kun kiuj ili aperas en æi tiu mondo. Æegrandaj malfeliæegoj, disfalæantaj la homojn, okazas samekiel en milito, dum kiu sin difektas, disþiras aý perdasla uniformoj de la armeo. La generalo pli zorge atentassiajn soldatojn, ol iliajn vestojn.”
– Sed, ĉu la viktimoj de tiuj malfeliĉegoj ne estasja viktimoj?
“Se oni konsiderus la vivon, kia øi ja estas, kielmalmulte øi valoras kompare kun la senfino, oni do nealligus al øi tiom da graveco. Tiuj viktimoj trovos en aliaekzistado altan kompenson por siaj suferoj, se ili sciosæi tiujn elporti rezignacie.”
Æu morto venas el malfeliæego aý el iu ordinara kaýzo,neniu, pro tio, ne mortos, kiam sonas la horo de foriro; lanura diferenco estas, ke foriras samtempe pli granda nombro.
V – LEØO DE DETRUADO 421
Se ni povus nin levi per la penso tiel alten, ke ni ekstarussuper la homaro kaj, de tie, se ni øin tutan æirkaýrigardus,tiuj tiel teruraj malfeliæegoj aspektus al ni kiel nuraj pasemajventegoj en la destino de la mondo.
739. Ĉu la detruantaj malfeliĉegoj havas ian utileconel fizika vidpunkto, malgraŭ la malbonaĵoj, kiujn ilikaŭzas?
“Jes, ili iafoje þanøas la staton de iu lando; sed labonon, rezultantan el ili, ofte sentas nur estontajgeneracioj.”
740. Ĉu la malfeliĉegoj ne estus por la homo ankaŭmoralaj provoj, kiuj lin implikas en plej premajnbezonojn?
“La malfeliæegoj estas suferoj, kiuj havigas al lahomo okazon, ne nur ekzerci sian intelekton kaj elmontripaciencon kaj submetiøon al la volo de Dio, sed ankaýpraktiki siajn sentojn de sindonemo, sinforgesemo kajamo al sia proksimulo, se lin ne regas egoismo.”
741. Ĉu estas donite al la homo deturni la malfeliĉegojn,kiuj lin turmentas?
“Jes, parte, sed ne tiel, kiel oni ordinare pensas.Multaj malfeliæegoj estas rezultatoj de la neantaývidemode la homo; proporcie kiel li akiras konojn kaj sperton,li povas ilin deturni, tio estas, ilin antaýhaltigi, se li sciasseræesplori ties kaýzojn. Sed inter la malbona¼oj, turmentantaj lahomaron, kelkaj øeneralaj malbon- a¼oj troviøas en la dekretojde l’ Providenco, kaj ties efikon æiu individuo ricevas pli aý malpliintense; kontraý tiuj la homo povas prezenti nur siansubmetiøon al la volo de Dio; kaj iafoje tiuj malbona¼ojpligraviøas pro la homa nezorgemo.”
422 TRIA PARTO – ÆAPITRO VI
Inter la ruinigaj malfeliæegoj, naturaj kaj ne dependantajde la homo, estu menciitaj, en la unua vico, pesto, malsato,inundoj kaj veteraj þanøiøoj, fatalaj por la terprodukta¼oj.Sed, æu jam la homo ne trovis en la scienco, en la artverkoj,en la perfektiøo de l’ terkulturado, en la kulturalternado kajirigacio, en la studado de la higienaj kondiæoj, la rimedojnpor nuligi aý, almenaý, malpligravigi multe da detruoj?Æu iuj regionoj, iam dezertigitaj de teruraj malfeliæegoj, neestas hodiaý þirmataj kontraý æi tiuj? Kiom multe do farosla homo por sia materia bonfarto tiam, kiam li scios uzi æiujnrimedojn de sia intelekto kaj kunigi kun la prizorgo de siapersona konservado la senton de vera bonkoreco kontraýsiaj similuloj! (707)
MILITOJ
742. Kiu estas la kaŭzo, kiu kondukas la homonal milito?
“La regado de la besta naturo super la spirita kajla plena satigo de la pasioj. En barbareco, la popolojrekonas nur la rajton de l’ plej forta; tial, milito estaspor ili normala stato. Sed, proporcie kiel la homoprogresas, milito malplioftiøas, æar li evitas ties kaýzojn;kaj, kiam øi estas necesa, li scias kunigi kun øihumanecon.”
743. Ĉu milito iam malaperos de sur la Tero?
“Jes, tiam, kiam la homoj komprenos justecon kajpraktikos la leøon de Dio; tiam, æiuj popoloj estos fratoj.”
744. Kiu estis la celo de la Providenco, farantenecesa la militon?
“Libereco kaj progreso.”
V – LEØO DE DETRUADO 423
– Se milito devas havi kiel efikon la atingon al
libereco, kiel do ĝi ofte celas kaj rezultigas servutigon?
“Tio estas nedaýra servutigo, por treti la popolojn
kaj igi ilin pli rapide paþi.”
745. Kia ni konsideru homon, kiu krakigas militon
por sia profito propra?
“Tiu estas vera krimulo, al kiu estos necesaj multe
da ekzistadoj, por elpagi æiujn mortigojn, kiujn li kaýzis,
æar li devas respondi por æiu homo, kies morton li okazigis,
por kontentigi sian ambicion.”
HOMMORTIGO
746. Ĉu hommortigo estas krimo en la okuloj de
Dio?
“Jes, granda krimo; æar homo, kiu forprenas la
vivon de sia similulo, tranæas ekzistadon je kulpelpago
aŭ je misio; jen la malbona faro.”
747. Ĉu hommortigo estas ĉiaokaze same puninda?
“Ni jam diris: Dio estas justa; Li juøas prefere la
intencon, ol la fakton.”
748. Ĉu Dio pardonas hommortigon promemdefendo?
“Nur bezono povas øin pravigi; sed, se oni povas
gardi sian propran vivon, ne pereigante tiun de sia
atakanto, oni devas tion fari.”
424 TRIA PARTO – ÆAPITRO VI
749. Ĉu homo respondas por la mortigoj, kiujn lifaras dum milito?
“Ne, kiam li estas perforte devigita tion fari; sedli respondos por la kruela¼oj, kiujn li faras, same kielestos al li kredititaj liaj humanaj sentoj.”
750. Kiu estas pli kulpa antaŭ Dio: ĉu la patromurdintoaŭ la infanmurdinto?
“Ambaý estas same kulpaj, æar æia krimo estas jakrimo.”
751. Kiel ni klarigu, ke, ĉe iuj jam intelekteprogresintaj popoloj, infanmurdo estas unu el tiesmoroj kaj estas konfirmata de ties leĝaro?
“Intelekta progreso ne kuntrenas inklinon al bono;Spirito, supera laý intelekto, povas esti malbona; liestas Spirito, jam multe vivinta, sed ne pliboniøinta;li progresis nur laý scio.”
KRUELECO
752. Ĉu oni povas rilatigi la senton de krueleco alla instinkto de detruado?
“Krueleco estas la plej malbona flanko de lainstinkto de detruado, æar, se detruo estas kelkafojenecesa, krueleco neniam estas tia; krueleco estas æiamesprimo de malnobla temperamento.”
753. Kial krueleco estas la ĉefa karaktero ĉe laprimitivaj popoloj?
V – LEØO DE DETRUADO 425
“Æe la primitivaj popoloj, kiaj vi ilin nomas, materiosuperregas Spiriton; ili sin fordonas al la bestaj instinktoj; kaj,æar ili havas neniajn bezonojn krom tiuj de la korpa vivo, ili tialzorgas nur pri sia persona konservado: tio faras ilin kruelaj.Cetere, la popoloj, kies progreso estas neperfekta, troviøas subla potenco de ankaý neperfektaj Spiritoj, ilin simpatiantaj, øisaliaj pli progresintaj popoloj venos forfini aý malpliigi tiuninfluon.”
754. Ĉu krueleco ne estas kaŭzata de manko demorala sento?
“Diru, prefere, ke morala sento ankoraý ne elvolviøis;sed ne diru, ke øi mankas, æar ties principo ekzistasæe æiuj homoj kaj estas tio, kio ilin poste faras bonajkaj humanaj estuloj. Morala sento ekzistas do æe sovaøulo,sed øi troviøas en li, kiel la parfumoprincipo en florøermo,antaý ol floro disvolviøos.”
Æiuj kapabloj ekzistas æe la homo en elementa aý latentastato; ili elvolviøas laý tio, kiel la cirkonstancoj estaspli aý malpli favoraj. La troa elvolviøo de unuj paralizasau nuligas tiun de aliaj. La superekscitado de la materiajinstinktoj sufokas, se oni tiel povas diri, la moralan senton,same kiel la kresko de la morala sento iom post iom malfortigasla pure bestajn kapablojn.
755. Kial, meze en plej evoluinta civilizacio, troviĝasestuloj iafoje tiel kruelaj kiel la sovaĝuloj?
“Tute same, kiel æe arbo þarøita de bonaj fruktoj,estas trovataj ankaý abortuloj. Ili estas kvazaý sovaøuloj,havantaj de civilizitoj nur vestojn, lupoj, devojiøintajinter þafojn. Malaltklasaj kaj tre malmulte progresintaj
426 TRIA PARTO – ÆAPITRO VI
Spiritoj povas enkarniøi inter multe progresintaj homoj,kun la espero ankaý antaýenpaþi; sed se la provo estastro malfacila, la primitiva naturo superfortas lin.”
756. Ĉu la socio el virtuloj estos iam liberigita ella malicaj estuloj?
“Homaro progresas; tiuj homoj, regataj de instinktode malbono kaj nekonvene vivantaj æe virtuloj, iom postiom malaperos, same kiel malbona grajno estas apartigatael la bona en ventolkorbo, kaj renaskiøos kun alia envolva¼o;sed, æar ili akiris sperton, ili tial pli øuste komprenosbonon kaj malbonon. Ekzemplon pri tio prezentas al vivegeta¼oj kaj bestoj: la arton ilin perfektigi la homojam elpensis, kaj æe ili novajn kvalitojn li aperigas. Nu:la perfektiøo estas elfinita nur post multe da generacioj.Jen la bildo de l’ pluraj ekzistadoj de la homo.”
DUELO
757. Ĉu duelo povas esti konsiderata memdefendaago?
“Ne; øi estas murdo kaj absurda kutimo, inda debarbaroj. Atinginte pli altan kaj pli moralan civilizitecon,la homo komprenos, ke duelo estas tiel ridinda kiel labataloj, kiujn oni iam opiniis la juøo de Dio.”
758. Ĉu duelo povas esti konsiderata murdo de tiu,kiu, konante sian propran malfortecon, estas pliaŭ malpli certa, ke li mortos?
“Øi estas memmortigo.”
V – LEØO DE DETRUADO 427
– Kaj, kiam la ŝancoj estas egalaj, ĉu ĝi estas murdoaŭ memmortigo?
“Tiel unu, kiel la dua.”
En æiuj okazoj, eæ en tiu, en kiu la þancoj estas egalaj,duelanto estas kulpa: unue, æar li, malvarme kaj tute intence,atencas la vivon de sia similulo; due, æar li riskas sian propranvivon senutile kaj sen ies profito.
759. Kian valoron havas, pri duelo, la tiel nomatahonorsento?
“Fiero kaj vantamo: du kanceroj de la homaro.”
– Sed, ĉu en kelkaj okazoj, en kiuj la honoro estasimplikita, ne estus malkuraĝo rifuzi la provokon?
“Tio dependas de la moroj kaj kutimoj; æiu landokaj æiu jarcento havas, pri tio, sian apartan vidpunkton;kiam la homoj estos pli bonaj kaj morale pli progresintaj,tiam ili komprenos, ke la vera honorsento troviøas superla surteraj pasioj, kaj ke, ne per mortigo aý perkonsento, ke oni ilin mortigu, ili kompensos ofendojn.”
Estas pli da nobleco kaj vera honoro en tio, ke ni konfesas
nian kulpon, se ni malpravas, aý ke ni pardonas, se
ni pravas, kaj, en æiuj okazoj, en tio, ke ni ignoras la
insultojn, kiuj ne povas nin tuþi.
PUNO DE MORTO
760. Ĉu puno de morto estos iam forstrekita el lahoma leĝaro?
“Puno de morto sen ia dubo malaperos, kaj øiaforigo signos progreson de la homaro. Kiam la homoj
428 TRIA PARTO – ÆAPITRO VI
estos pli instruitaj, puno de morto estos tute forstrekitade sur la Tero; tiam, jam ne estos necese, ke homojestu juøataj de homoj. Mi parolas pri tempo, kiu ankoraýestas tre malproksime de vi.”
La socia progresado sendube ne estas tute kontentiga;sed oni estus maljusta kontraý la hodiaýa socio, se oni nevidus progreson en tio, ke, æe la plej kleraj popoloj, punode morto estas malpli ofte aplikata, kaj en la naturo dela krimoj, al kiuj tiu puno estas diktata. Se oni komparas lagarantiojn, per kiuj, æe tiuj popoloj, la Justico penas þirmila akuzaton, kaj la humanecon de øia konduto kontraý li,eæ post elpruvo de lia kulpeco, kun tio, kio, antaý nelonge,estis kutimo, oni ne povas ne rekoni la progresovojon, kiunlaýiras la homaro.
761. La leĝo de memkonservado havigas al la homola rajton antaŭgardi sian propran vivon; ĉu li nepraktikas tiun rajton, kiam li forpelas de la sociodanĝeran membron?
“Estas aliaj rimedoj eviti tian danøeron, ol mortigo.Cetere, al krimulo oni devas malfermi, kaj ne fermi, lapordon de pento.”
762. Ĉu la puno de morto, kiu povas esti forigitade civilizitaj socioj, ne estis neceso dum pli fruajtempoj?
“Neceso ne estas la øusta vorto; la homo opinias ionnecesa, æiam, kiam li ne trovas ion alian pli bonan; laýgrade, kielli sin instruas, li pli bone komprenas, kio estas justa aý maljusta,kaj forpuþas de si la ekscesojn faratajn, en la nomo de justeco,dum lia tempo de neklereco.”
V – LEØO DE DETRUADO 429
763. Ĉu la limigo de la okazoj, ĉe kiuj estas aplikatapuno de morto, estas signo de progresado de l’civilizacio?
“Æu vi povas dubi pri tio? Æu via Spirito ne indignas,legante la rakonton pri la homaj disbuæadoj, iam faratajen la nomo de justeco kaj eæ, ofte, honore al Dio; prila turmentegoj, kiujn oni igis sperti kondamniton, eæakuzaton, por eltiri el li, per troaj suferoj, la konfesonde krimo, kiun li, ofte, ne faris? Nu! Se vi estus tiamvivinta, æio æi þajnus al vi tute natura, kaj eble, se viestus juøanto, vi estus farinta tion saman. Tiel, kio þajnisjusta en iu tempo, tio þajnas barbara en alia. Nur ladiaj leøoj estas eternaj; la homaj þanøiøas kun laprogresado; ili ankoraý þanøiøos plu, øis ili harmonios kunla diaj leøoj.”
764. Jesuo diris: Ĉiuj, kiuj glavon prenas, per glavopereos19. Ĉu tiuj vortoj ne konfirmas la egalanrepunon, kaj ĉu la morto, diktita al murdinto, neestas la apliko de tiu puno?
“Gardu vin! Vi tute eraras pri la senco de tiuj vortoj,kiel pri tiu de multaj aliaj. Egala repuno estas juøo deDio; neniu alia, ol Li mem, øin aplikas. Vi æiuj konstantericevas tiun punon, æar vi estas punataj pro viaj eraroj,dum æi tiu aý dum alia vivo; kiu igis siajn similulojnsuferi, tiu iam troviøos en situacio, kie li ankaý suferostion saman, kion li igis aliajn elporti: jen la senco del’ vortoj de Jesuo. Æu li ne diris al vi ankaý: Pardonuviajn malamikojn? Kaj, æu li ne instruis vin peti Dion
430 TRIA PARTO – ÆAPITRO VI
19 Mateo, æap. 26, par. 52. – La Trad.
V – LEØO DE DETRUADO 431
pardoni viajn ofendojn tiel, kiel vi pardonas viajnofendantojn, tio estas, samgrade, kiel vi konsentaspardonon? Komprenu bone tion.”
765. Kion ni pensu pri puno de morto, diktita en lanomo de Dio?
“Tio estas eksidi sur la seøon de Dio por mem juøi.Kiuj tiel kondutas, tiuj montras, kiel nekapablaj ili estaskompreni Dion, kaj ke ili devas ankoraý elpagi multe dakulpoj. Puno de morto estas krimo, kiam aplikata en lanomo de Dio; kaj kiuj øin diktas, tiuj respondas por øi,kiel ankaý por aliaj mortigoj.”
ÆAPITRO VII
VI — LEØO DE SOCIO
1. Neceso de la societa vivo.
2. Izolvivado. Silentpromeso.
3. Familioligiloj.
NECESO DE LA SOCIETA VIVO
766. Ĉu la societa vivo troviĝas en la Naturo?
“Certe; Dio kreis la homon, por ke æi tiu vivu ensocieto. Li ne senutile dotis la homon per parolo kaj peræiuj aliaj kapabloj necesaj al la vivo de interrilato.”
767. Ĉu la absoluta izoleco kontraŭas la leĝon de laNaturo?
“Jes, æar la homoj instinkte deziras societon, kaj æiujdevas kunlabori por la progresado, per reciproka helpo.”
768. Ĉu la homo, dezirante societon, nur obeaspersonan senton, aŭ ĉu en tiu sento estas pliĝenerala providenca celo?
“La homo devas progresi, kaj tion li sola ne povas fari, æarli ne posedas æiajn kapablojn; li bezonas la kontakton de aliajhomoj. En izoleco, li brutiøas kaj velkas.”
Neniu homo havas kompletajn kapablojn; per la societa
kolektiøo la homoj sin reciproke kompletigas, por certigi al si bonfarton
kaj por progresadi. Ili havas reciprokajn bezonojn, kaj tial ili estas
destinitaj vivi ne izole, sed societe.
IZOLVIVADO. SILENTPROMESO
769. Oni konceptas, ke, kiel ĝenerala principo, lasocieta vivo estas natura; sed, ĉar ĉiuj gustoj estas ankaŭnaturaj, kial la absoluta izoleco estas riproĉinda gusto,se la homo povas en tiu stato trovi plezuron?
“Øi estas plezuro de egoisto. Estas ankaý homoj,trovantaj plezuron en ebrieco; æu ili indas vian aprobon?Dio ne povas plaæe rigardi vivon, per kiu iu kondamnusin mem esti utila al neniu.”
770. Kion ni pensu pri homoj, vivantaj en absolutaermiteco, por eviti la pereigan kontakton de lamondo?
“Duobla egoismo.”
– Sed, se tiu sensocieteco celas pekelaĉeton, kiutrudas al la homo ian penigan rezignon, ĉu ĝi ne estasmerita ago?
“Fari pli da bono ol da malbono, jen la plej bonapekelaæeto. Evitante malbonon, tiuj personoj faras alian,æar ili forgesas la leøon de amo kaj karitato.”
771. Kion ni pensu pri homoj, kiuj foriĝas de la mondo,por sin oferi al la malplisuferigo de malfeliĉuloj?
434 TRIA PARTO – ÆAPITRO VII
“Tiuj altiøas, en sama grado kiel ili humiliøas. Ilihavas la duoblan meriton, ekstari super la materiaj øuojkaj fari bonon per la plenumo de la leøo de laboro.”
– Kaj pri tiuj, serĉantaj en solerestado la kvietecon,kiun iuj laboroj postulas?
“Tiu ne estas la absoluta solerestado de egoisto; tiajpersonoj ne izoliøas for de l’ socio, æar øuste por øi ililaboras.”
772. Kion pensi pri la silentpromeso ordonata deiuj sektoj ekde plej malproksima antikveco?
“Demandu vin prefere, æu la parolo estas naturdoto,kaj kial Dio øin konsentis al la homo. Dio kondamnas lamisuzon, ne la uzadon de la kapabloj, per kiuj Li dotisla homon. Silento estas utila, æar per silento vi retiriøasen vin mem; via Spirito fariøas pli libera kaj tiel povasekkomunikiøi kun ni; sed fari silentpromeson estasfreneza¼o. Sendube, la homoj, kiuj rigardas tiujn propravolajnrezignojn kiel virta¼ojn, havas ja bonan intencon; sed ili eraras,æar ili ne sufiæe komprenas la verajn leøojn de Dio.”
La promeso je absoluta silentado, kiel ankaý tiu jesolerestado, forigas la homon de la societaj interrilatoj, kiujpovas havigi al li okazon fari bonon kaj plenumi la leøon deprogreso.
FAMILIOLIGILOJ
773. Kial, inter la bestoj, la gepatroj kaj ties idojne sin reciproke rekonas plu, de post lamomento, kiam la idoj jam ne bezonas la zorgojnde siaj gepatroj?
VI – LEØO DE SOCIO 435
436 TRIA PARTO – ÆAPITRO VII
“La bestoj vivas la materialan, ne la moralan vivon.La karesemo de patrino por siaj idoj havas kiel principonla instinkton de konservado de la estuloj, kiujn þi naskis;kiam tiuj estuloj povas jam prizorgi sian propran vivon,tiam þia tasko estas elfinita, la Naturo nenion plu postulasde þi; tial þi ilin forlasas, por zorgi pri novaj naskitoj.”
774. Iuj personoj, el la fakto, ke la bestoj estasforlasataj de siaj gepatroj, konkludas, ke lafamilioligiloj inter la homoj simple rezultas elsocietaj moroj kaj ne el natura leĝo; kion ni pensupri tio?
“La homo havas destinon alian ol la bestoj; kial dovoli similigi lin al æi tiuj? La homo havas ion alian kromfiziologiaj bezonoj, nome la neceson progresi, kaj lafamilioligiloj pli streæas la societajn rilatojn; jen, kialla familioligiloj estas leøo de la naturo. Dio volis, ke lahomoj tiel lernu sin reciproke ami kiel fratoj.”
775. Kian sekvon alportus al la socio la malstreĉiĝode la familioligiloj?
“Pliintensiøon de egoismo.”
ÆAPITRO VIII
VII — LEØO DEPROGRESO
1. Natura stato.
2. Irado de la progreso.
3. Degenerintaj popoloj.
4. Civilizacio.
5. Progreso de la homa leĝaro.
6. Influo de Spiritismo sur la progreson.
NATURA STATO
776. Ĉu la natura stato kaj la natura leĝo estasunu sama afero?
“Ne; la natura stato estas la stato primitiva. Lacivilizacio estas neakordigebla kun la natura stato, kaj,kontraýe, la natura leøo kunhelpas por la progreso de lahomaro.”
La natura stato estas la infaneco de la homaro kaj ladeirpunkto de ties intelekta kaj morala elvolviøo. Æar li estasperfektigebla kaj kunportas la øermon de perfektiøo, la homo
VII – LEØO DE PROGRESO 437
ne povas esti destinita eterne vivadi en natura stato, same
kiel ne en æiama infaneco; natura stato estas pasema, kaj
el øi la homo eliøas per progreso kaj civilizacio. La natura
leøo, kontraýe, regas la tutan homaron, kaj la homo pliboniøas,
proporcie kiel li pli øuste komprenas kaj praktikas tiun leøon.
777. En natura stato, la homo, havante malpli dabezonoj, ne suferas ĉiajn ĉagrenojn, kiujn portasal li pli progresinta stato; kion do pensi pri laopinio, ke en la natura stato estas la plej perfektafeliĉo sur la Tero?
“Kion fari? tiu estas feliæo de bruto; iuj personojne komprenas alian. Øi estas feliæo, kia tiu de bestoj.Infanoj ankaý estas pli feliæaj ol plenaøuloj.”
778. Ĉu la homo povas retropaŝi en la naturanstaton?
“Ne; la homo devas senæese progresadi kaj ne povasreveni al sia infaneco. Li progresas, æar Dio tion volas;pensi, ke la homo povas retropaþi al sia primitivakondiæo, estus nei la leøon de progreso.”
IRADO DE LA PROGRESO
779. Ĉu la homo ĉerpas el si la progresoforton, aŭĉu la progreso estas nura rezultato de instruado?
“La homo elvolviøas mem tute nature, sed ne æiujprogresas samtempe kaj en sama maniero; tiam, la plejevoluintaj helpas la progreson de la ceteraj pere de lasocieta kontakto.”
438 TRIA PARTO – ÆAPITRO VIII
780. Ĉu la morala progreso ĉiam sekvas la intelektan?
“La unua estas sekvo de la dua, sed la morala neæiam venas tuj post la intelekta.” (192-365)
– Kiel la intelekta progreso povas konduki al lamorala progreso?
“Ebligante al la homo kompreni bonon kaj malbonon:li do povas elekti. La elvolviøo de la libera volo sekvastiun de intelekto kaj pliigas la respondecon por la faroj.”
– Kiel do la plej instruitaj popoloj estas ofte laplej malvirtaj?
“La kompleta progreso estas la celo; sed la popoloj,kiel la individuoj, øin trafas nur paþo post paþo. Øis lamorala sento elvolviøos æe ili, ili povas uzi sian intelekton,eæ por fari malbonon. Moraleco kaj intelekto estas dufortoj, kiuj nur post multe da tempo sin ekvilibras.”(365-751)
781. Ĉu estas eble al la homo haltigi la iradon dela progreso?
“Ne, sed li povas øin iafoje malhelpi.”
– Kion pensi pri la homoj, penantaj haltigi la iradonde l’ progreso kaj igi la homaron retropaŝi?
“Kompatindaj estuloj, kiujn Dio punos; ili estos renversitajde la torento, kiun ili vane volas bari.”
Æar progreso estas kondiæo de la homa naturo, neniudo kapablas øin kontraýstari. Øi estas viva forto, kiun lamalbonaj leøoj povas øeni, sed ne bridi. Kiam tiuj leøoj fariøasneakordigeblaj kun tiu forto, æi tiu disbatas ilin kaj æiujn homojn, kiujpenas ilin konservi; kaj tiel estos plu, øis la homo konformigos siajn
VII – LEØO DE PROGRESO 439
leøojn al la dia justeco, kiu volas bonon por æiuj, ne leøojn faritajn defortulo malprofite por malfortulo.
782. Ĉu iuj homoj bonafide ne embarasas laprogreson, pri kiu ili pensas, ke ili ĝin favoras, ĉarili ĝin rigardas el sia vidpunkto, kaj ofte tie, kie ĝine estas?
“Bagatela þtoneto sub rado de l’ veturilo, sed kiu nemalhelpas ties antaýeniron.”
783. Ĉu la perfektiĝo de la homaro iras ĉiamprogrese kaj malrapide?
“Ekzistas la regula, grada progreso, rezultanta el laforto de la cirkonstancoj; sed, kiam iu popolo ne sufiæerapide iras, Dio igas øin sperti, de tempo al tempo, fizikanaý moralan skuon, kiu øin aliigas.”
La homo ne povas eterne restadi en neklereco, æar lidevas trafi la celon, difinitan de la Providenco; li sin instruasper la forto de la okazoj. La moralaj, kiel la sociaj, revoluciojiom post iom enfiltriøas en liajn ideojn; ili øermasdum jarcentoj, poste ili subite ekkrevas kaj frakasas laelkonsumitan konstrua¼on de l’ pasinteco, jam ne harmoniantankun la novaj bezonoj kaj aspiroj.
La homo ofte vidas en tiuj skuegoj nur la momentajnmalordon kaj konfuzon, kiuj vundas liajn materiajn interesojn;sed tiu, kiu altigas sian penson super sian personon,admiras la planojn de la Providenco, kiu el malbono naskas bonon. Tielsame ventego aý uragano purigas la atmosferon, kiun øi skuegis.
784. La malico de la homo estas granda; ĉu neŝajnas, ke li kankre iradas anstataŭ antaŭenpaŝi,almenaŭ el la morala vidpunkto?
“Vi eraras; atente observu la tuton, kaj vi vidos, ke
440 TRIA PARTO – ÆAPITRO VIII
la homo antaýeniras: li pli øuste komprenas, kio estasnekonvena, kaj æiutage reformas maljusta¼ojn. Malbonodevas esti ekscesa, por ke la homo sentu la neceson debono kaj de reformoj.”
785. Kiu estas la plej granda baro al la progreso?
“Fiero kaj egoismo; mi parolas pri la morala progreso,æar la intelekta æiam antaýeniras; þajnas ja,unuavide, ke øi pliintensigas la aktivecon de tiuj malvirtoj;efektive, øi kreskigas avidemon kaj amon je riæa¼oj,kaj æi tiuj, siavice, instigas la homon al la esploroj, kiujfaras lian Spiriton pli klarvida. Tiel æiuj aferoj interligiøas,en la morala, kiel en la fizika mondo, kaj el malbonopovas naskiøi bono; sed tiu stato de la aferoj daýras nursian propran tempon; øi þanøiøas laý tio, kiel la homopli bone komprenas, ke, krom øuado de la surterajhava¼oj, ankaý ekzistas treege pli granda kaj pli daýrafeliæo.” (Vidu Egoismo, æap. XII.)
Estas du specoj de progreso, sin reciproke subtenantajkaj tamen ne irantaj flanko æe flanko: la intelekta kaj lamorala progreso. Æe la civilizitaj popoloj, la unua ricevas,dum æi tiu jarcento20, æiajn dezirindajn favorhelpojn, kiujøin levis øis neniam antaýe konata þtupo. Multo mankasal la dua, por ke øi atingu saman nivelon; sed, malgraý tio,se oni komparas la hodiaýajn sociajn morojn kun tiuj en lapasintaj jarcentoj, oni devus ja esti blinda, por ne konfesities progreson. Kaj, kial la supreniranta marþado haltusprefere rilate al moraleco, ol al intelekto? Kial ne estos interla dek-naýa kaj la dudek-kvara jarcento tiom da diferenco,
VII – LEØO DE PROGRESO 441
20 Kompreneble, la XIX-a, kiam vivis A. Kardec. Tiun æi libron Kardec skribisantaý pli ol cent jaroj. Dum æi tiu tempo, scienco kaj tekniko progresis multepli ol en la antaýa jarmilo kaj donis al la homaro milojn da bona¼oj: fonografo,radiofonio, aviado, utiligo de l’ atomenergio k.a. – La Trad.
kiom inter la dek-kvara kaj la dek-naýa? Tion pridubi estuskiel aserti, ke la homaro troviøas en la apogeo de perfekteco– kio estus absurdo –, aý ke øi estas morale neperfektigebla– kion la sperto malkonfirmas.
DEGENERINTAJ POPOLOJ
786. La historio prezentas al ni multajn popolojn,kiuj, post la skuegoj ilin renversintaj, refalis enbarbarecon; kie estas do, en ĉi tiu okazo, laprogreso?
“Kiam iu domo estas baldaý ruiniøonta, vi øineldetruas por konstrui alian pli solidan kaj komfortan;sed, øis øi estos rekonstruita, estas malordo kaj konfuzoen via loøejo.
“Komprenu ankaý la jenon: vi estis malriæa kajloøis dometaæon; vi riæiøas kaj øin forlasas por loøipalacon. Poste venas mizerulo, kia vi estis, okupi vian lokon enla domaæo, kaj li forte ekøojas, æar li iam havis nenian þirmejon.Nu! eksciu, ke la Spiritoj, enkarniøintaj en tiun degenerintanpopolon, ne estas tiuj mem, kiuj øin formis dum øia glortempo;tiuj, jam progresintaj, foriris en pli perfektajn loøejojn kajprogresis plu, dum aliaj, malpli progresintaj, venis al tiu loko,kiun ili, siavice, iam forlasos.”
787. Ĉu ne ekzistas nature neprogresemaj rasoj?
“Jes, sed tiuj sin korpe ekstermas æiutage.”
– Kia estos la estonta sorto de la Spiritoj, animantajtiujn rasojn?
“Ili atingos, kiel la ceteraj, la perfektecon, tra aliajekzistadoj; Dio senheredigas neniun.”
442 TRIA PARTO – ÆAPITRO VIII
– Se estas tiel, ĉu la plej civilizitaj homoj iam estisja sovaĝuloj kaj hommanĝantoj?
“Vi mem estis pli ol unu fojon, antaý ol esti tiahomo, kia vi nun estas.”
788. La popoloj estas kolektivaj individuoj, kiuj,kiel la individuoj mem, travivas infanecon,plenaĝecon kaj kadukecon; ĉu tiu veraĵo,konfirmita de la historio, ne povas igi pensi, ke laplej progresintaj ĉijarcentaj popoloj ankaŭkadukiĝos kaj estingiĝos, kiel la antikvaj?
“La popoloj, vivantaj nur la korpan vivon, tiuj, kiesgrandeco sin bazas sur forto kaj sur la vasteco de lateritorio, kiujn ili okupas, naskiøas, kreskas kaj mortas,æar la forto de iu popolo elæerpiøas kiel la homa; tiuj,kies egoismaj leøoj kontraýas la progreson de la lumojkaj de la karitato, mortas, æar lumo forbalaas mallumon,karitato neniigas egoismon; sed la popoloj, kiel laindividuoj, havas la vivon de la animo; tiuj, kies leøojharmonias kun la eternaj leøoj de la Kreinto, tiuj vivoskaj estos la gvidanta lumfasko de la ceteraj popoloj.”
789. Ĉu la progreso iam kolektos ĉiujn terpopolojnen unu solan nacion?
“Ne; tio estas neebla, æar el la diverseco de klimatojnaskiøas inter si malsamaj moroj kaj bezonoj, kiujkonsistigas la naciecojn; tial estos æiam necesaj leøojkonvenaj al tiuj moroj kaj bezonoj; sed la karitato nerigardas latitudojn nek haýtkolorojn de homoj. Kiam laleøo de Dio estos æie la bazo de l’ homa leøo, tiamla popoloj praktikos reciprokan karitaton, kiel laindividuoj, de homo al homo; tiel ili vivos feliæaj kaj en
VII – LEØO DE PROGRESO 443
paco, æar neniu ekpensos fari malbonon al sia najbaro,nek vivi je ties kostopago.”
La homaro progresas per la individuoj, kiuj iom post iompliboniøas kaj instruiøas; kiam æi tiuj estas plinombraj, ilisuperregas kaj kuntrenas la ceterajn. Iam kaj iam aperasinter ili jen geniuloj, antaýenpuþantaj la homaron, jen estroj,iloj de Dio, kiuj en kelkaj jaroj igas øin antaýenpaþi plurajnjarcentojn.
La progreso de la popoloj ankoraý plievidentigas la justeconde la reenkarniøado. La virtuloj faras laýdindajn klopodojn, pormorale kaj intelekte peli iun nacion; tiel aliiøinte,tiu nacio estos certe pli feliæa en æi tiu mondo kaj en laalia; sed, dum sia malrapida irado tra la jarcentoj, miloj daindividuoj æiutage mortas; kiu estos la sorto de tiuj, falantajsur la vojon? Æu ilia relativa malsupereco tenos ilin for dela feliæo, destinita al la laste venintaj? Aý, æu ilia feliæoestas relativa? Tian maljusta¼on la dia juøo ne povus dikti.Per la plureco de ekzistadoj, la rajto je feliæo estas samapor æiuj: progreso estas rifuzita al neniu; æar tiuj, kiuj vivisen tempo de barbareco, eble revenos en tempo de civilizacio,por vivi æe la sama aý æe alia popolo, tial æiuj profitas el lasupreniranta marþado.
Sed la doktrino de la unusoleco de ekzistadoj prezentusæi tie ankoraý unu malfacila¼on. Laý tiu doktrino, la animoestas kreita æe la naskiøo de la homo; sekve, se iu homoprogresis pli ol alia, tio signifas, ke Dio kreis por la unua pliperfektan animon. Kial tia favoro? Kian meriton tiu homohavas, li, kiu ne vivis pli ol alia, ofte ja malpli, por esti dotitaper supera animo? Sed ankoraý ne tie kuþas la æefa malfacila¼o.Iu nacio evoluas, en mil jaroj, de barbara al civilizitastato. Se la homoj vivus mil jarojn, oni komprenus, ke, dumtiu periodo, ili havus tempon por progresi; sed ili mortasæiutage, en plej diversaj aøoj; ili senæese anstataýas unuj
444 TRIA PARTO – ÆAPITRO VIII
aliajn, tiel, ke æiu tago vidas aperon kaj malaperon de homoj.En la fino de mil jaroj, jam ne estas trovataj postesignoj dela unuaj loøantoj; la nacio, pasintatempe barbara, estas nuncivilizita: kio progresis? æu la antaýe barbaraj individuoj?sed tiuj jam de longe ne ekzistas; æu tiuj poste venintaj?sed, se ties animoj estas kreitaj æe la momento de ties naskiøo,tiuj animoj ne ekzistis dum la iama barbareco; oni devasdo akcepti, ke la klopodoj, farataj por la civilizo de iupopolo, havas la povon, ne, ĝustadire, plibonigi neperfektajnanimojn, sed ja devigi Dion krei pli perfektajn animojn.
Ni komparu æi tiun teorion pri la progreso kun tiu donitade la Spiritoj.
La animoj, venantaj en la tempo de civilizacio, havis sianinfanecon kiel æiuj ceteraj, sed ili jam vivis kaj antaýe staraspro jam farita progreso; ili venas, altirate de medio, kiunili simpatias kaj konforma al ilia nuna stato; tiel, la zorgojpor la civilizo de iu popolo ne rezultigas estontan kreadonde pli perfektaj animoj, sed altiras animojn jam progresintajn, æu tiuj jamvivis æe tiu popolo dum ties barbareco, aý venas de alia loko. Jen laþlosilo de l’ progreso de la tuta homaro; kiam æiuj popoloj staros sur lasama nivelo por la sento de bono, tiam la Tero estos kunvenejo nur debonaj Spiritoj, kiuj vivos frate kunigitaj; kaj la malbonaj, tie sentanteøenon kaj forpuþadon, iros seræi en malsuperaj mondojsian konvenan rondon, øis ili indos reveni al la aliformigitamondo, el kiu ili eliris. La vulgara teorio havas ankaý kielkonsekvencon, ke la laboroj por socia plibonigo profitigasnur la nunajn kaj la estontajn generaciojn; la rezultato detiuj laboroj estas nula por la pasintaj generacioj, kiuj farisla eraron veni tro frue kaj kiuj æiam ankoraý estos tiaj, kiajiliaj barbara¼oj ebligis al ili esti. Laý la doktrino de la Spiritoj,la antaýaj progresoj estas utilaj ankaý al tiuj generacioj, kiuj revenas,por vivi en pli bonaj kondiæoj kaj kiuj tial povas pliperfektiøi en lanaskejo de la civilizacio. (222)
VII – LEØO DE PROGRESO 445
CIVILIZACIO
790. Ĉu civilizacio estas progreso aŭ, laŭ iuj filozofoj,dekadenco de la homaro?
“Nekompleta progreso; la homo ne transiras subitede infaneco al matureco.”
– Ĉu estas laŭracie kondamni la civilizacion?
“Kondamnu prefere, tiujn, kiuj øin misuzas, kaj nela verkon de Dio.”
791. Ĉu la civilizacio iam elpuriĝos ĝis tia grado,ke ĝi ekstermos la malbonaĵojn de ĝi kaŭzitajn?
“Jes, tiam, kiam moraleco estos tiel evoluinta kielintelekto. Frukto ne povas naskiøi pli frue ol floro.”
792. Kial la civilizacio ne efektivigas la tutan bonon,kiun ĝi kapablas fari?
“Æar la homoj ankoraý ne estas pretaj nek inklinajricevi tiun bonon.”
– Ĉu tio ne okazus ankaŭ tial, ĉar, estigante novajnbezonojn, la civilizacio ekscitas novajn pasiojn?
“Jes, kaj tial, æar æiuj kapabloj de la Spirito nesamtempe progresas; tempo estas bezona por æio. Vi ne povasatendi perfektajn fruktojn el nekompleta civilizacio.” (751-780)
793. Laŭ kiaj signoj povas esti ekkonata kompletacivilizacio?
“Vi øin ekkonas per øia morala evoluostadio. Viopinias vin multe progresintaj, æar vi jam faris grandajn eltrovojnkaj mirindajn elpensa¼ojn; æar vi loøas pli bonajn domojn kaj
446 TRIA PARTO – ÆAPITRO VIII
portas pli bonajn vestojn, ol la sovaøuloj; sed vi rajtos diri, ke viestas vere civilizitaj nur tiam, kiam vi forpuþos de via socio lamalvirtojn, kiuj øin malhonoras, kaj kiam vi vivos kiel fratoj,reciproke praktikantaj la kristanan karitaton; øis tiam vi estos nurkleraj popoloj, laýirantaj la unuan fazon de civilizacio.”
La civilizacio havas siajn þtupojn, kiel æiaj aferoj.Nekompleta civilizacio estas transiøostato, naskanta malbona¼ojnproprajn, nekonatajn en la primitiva stato; malgraý tio, øija estas natura, necesa progreso, kunportanta la kuracilonkontraý la malbona¼o, kiun øi kaýzas. Laý tio, kiel øipliperfektiøas, la civilizacio detruas kelkajn el la malbona¼oj,kiujn øi naskis; tiuj malbona¼oj tute malaperos æe la ekstarode la morala progreso.
El du popoloj, atingintaj la supron de la socia þtuparo,oni povas diri, ke estas pli civilizita, laý la vera sencode l’ vorto, tiu, æe kiu troviøas malpli da egoismo, voluptamokaj fiero; kies anoj estas pli intelektaj kaj moralaj ol materiecaj;kie la intelekto povas pli libere disvolviøi; æe kiuoni trovas pli da reciprokaj boneco, sincereco, bonfaremo kajgrandanimeco; kie la antaýjuøoj pri kasto kaj naskiøo estasmalpli enradikiøintaj, æar tiaj antaýjuøoj estas nekonformajal la vera amo al la proksimulo; kies leøoj kreas nenianprivilegion kaj estas la samaj tiel por la lasta, kiel por launua el la homoj; æe kiu juøo estas farata kun malpli dapartieco; æe kiu la vivo, la kredoj kaj la opinioj de la homoestas pli respektataj; æe kiu la nombro da malfeliæuloj estasmalpli granda; kaj, fine, æe kiu la bonvolema homo estas æiamcerta, ke porviva¼oj neniam mankos al li.
PROGRESO DE LA HOMA LEĜARO
794. Ĉu la socio povus esti regata nur de la naturajleĝoj, sen helpo de leĝoj homaj?
VII – LEØO DE PROGRESO 447
“Jes; se oni bone komprenus kaj volontus praktikila naturajn leøojn, æi tiuj estus sufiæaj; sed la sociohavas siajn postulojn, kaj tial øi bezonas apartajn leøojn.”
795. Kiu estas la kaŭzo de la nekonstanteco de lahomaj leĝoj?
“En la tempo de barbareco, la leøoj estis donatajde la plej fortaj, kiuj ilin faris por sia profito propra.Estis ja necese modifi tiujn leøojn, laýmezure kiel lahomoj pli bone komprenis justecon. La homaj leøoj estasæiam pli staremaj laý tio, kiel ili pli proksimiøas al lavera justeco, tio estas, kiel ili ampleksas æiujn homojnkaj identiøas kun la natura leøo.”
La civilizacio havigis al la homo novajn bezonojn, rilatajn al lia
socia pozicio. Øi devis do reguligi per homaj leøoj
la rajtojn kaj devojn de tiu pozicio; sed, sub la influo
de la pasioj, la homo ofte kreadis imagajn rajtojn kaj devojn, kiujn la
natura leøo kondamnas kaj kiujn la popoloj forstrekas
de siaj kodoj, proporcie kiel ili progresas. La natura leøo
estas neþanøema kaj la sama por æiuj; la homa leøo estas
variema kaj progresema; nur æi tiu povis, en la frua tempo
de la socioj, sankcii la rajton de l’ plej forta.
796. Ĉu la severeco de la punleĝoj ne estas ja neprenecesa ĉe la nuna stato de la socio?
“Malbonmora socio certe postulas pli severajn leøojn;bedaýrinde, tiuj leøoj celas prefere puni la jam faritanmalbonon, ol elsekigi ties fonton. Nenio alia ol edukadopovas reformi la homojn; tiam, ili ne plu bezonos tielrigorajn leøojn.”
448 TRIA PARTO – ÆAPITRO VIII
797. Kiel la homo povos esti instigita reformi siajnleĝojn?
“Tio venas tute nature pro la cirkonstancoj kaj subla influo de virtaj homoj, kondukantaj la popolojn sur la vojo deprogreso. La homo jam multajn leøojn reformiskaj ankoraý multajn aliajn reformos. Atendu!”
INFLUO DE SPIRITISMO SUR LA PROGRESON
798. Ĉu Spiritismo iam fariĝos vulgara kredo aŭ ĉuĝi daŭros plu kiel aparta doktrino de kelkajpersonoj?
“Certe øi fariøos vulgara kredo kaj signos novanepokon en la historio de la homaro, æar øi troviøas en laNaturo kaj tempo venis, kiam øi devas okupi lokon interla homaj okazoj; tamen øi devas elporti grandajn batalojn,prefere kontraý intereso ol kontraý konvinkiteco,æar estus senutile ignori, ke al iuj personoj interesaskontraýbatali øin, iuj pro memamo, aliaj pro tute materiajkaýzoj; sed tiuj kontraýuloj, troviøante pli kaj pli izolitaj,estos fine devigitaj pensi kiel æiuj, alie ili vokos al simokridon.”
La ideoj transformiøas nur kun la kreskado de la tempo,neniam subite; ili malvigliøas de generacio al generacio kajfine, iom post iom, malaperas kun tiuj, kiuj ilin subtenadiskaj kiujn anstataýas aliaj individuoj, konvinkitaj pri novajprincipoj, kiel okazas al politikaj ideoj. Vidu paganismon;hodiaý neniu persono certe praktikas la religiajn ideojn detiuj tempoj; tamen plurajn jarcentojn post la apero de Kristanismo,ili lasis postesignojn, kiujn nur la kompleta renovigode la rasoj povis forviþi. Tio sama okazos al Spiritismo;øi faras multe da progresoj, sed ekzistos ankoraý, dum du
VII – LEØO DE PROGRESO 449
450 TRIA PARTO – ÆAPITRO VIII
aý tri generacioj, ia fermentanta nekredemo, kiun nur latempo forpelos. Tamen øia dissemado estos pli rapida ol tiude Kristanismo, æar æi tiu mem, sur kiu øi sin apogas, trabatasal øi vojon. Kristanismo devis detrui; Spiritismo devasnur konstrui.
799. En kia maniero Spiritismo povas kunhelpi porla progreso?
“Per detruo de materialismo, unu el la kanceroj dela socio, øi igas la homojn kompreni, kie troviøas ilia veraintereso. Æar la estonta vivo jam ne estas vualita de la dubo, lahomo tial pli bone komprenos, ke li povas certigi al si laestontecon per la nuneco. Detruante la antaýjuøojn pri sektoj,kastoj kaj haýtkoloroj, Spiritismo konigas al la homoj la grandansolidarecon, kiu devas tenadi ilin kune kiel fratojn.”
800. Ĉu ne estas timinde, ke Spiritismo ne sukcesostriumfi super la indiferenteco de la homoj kajsuper ties alligiteco al la materialaj aferoj?
“Tiu apenaý konus la homojn, kiu kredus, ke ia ajnkaýzo povus ilin aliigi kvazaý per magio. La ideoj siniom post iom modifas laý la individuoj, kaj estas bezonajkelkaj generacioj, por ke estu tute forviþitaj la postesignojde malnovaj kutimoj. La transformado povas fariøinur kun la kreskado de la tempo, grade, paþo post paþo;æe æiu generacio leviøas parto de la vualo; Spiritismovenas øin tutan disþiri; sed, intertempe, se øia efiko estusnur, ke iu korektus almenaý unu solan el siaj malvirtetoj,øi jam igus tiun homon fari grandan paþon antaýen kajalportus al li grandan utilon, æar tiu unua paþo plifaciligusaliajn.”
VII – LEØO DE PROGRESO 451
801. Kial la Spiritoj ne instruadis ĉiam kiel hodiaŭ?
“Vi ne instruas al infanoj tion saman, kion alplenaøuloj, kaj vi ne donas al ¼usnaskito nutra¼on, kiunøi ne povas digesti; por æiu afero estas tempo difinita.Ili instruis multe da aferoj, kiujn la homoj ne komprenisaý falsis, sed kiujn hodiaý la homoj povas kompreni. Persia instruado, kvankam nekompleta, ili preparis la grundonpor semo, kiu estas nun fruktonta.”
802. Ĉar Spiritismo devas signi progreson de lahomaro, kial do la Spiritoj ne plirapidigas tiunprogreson pere de manifestiĝoj tiel ĝeneralaj kajevidentaj, ke la plej nekredemaj homojkonvinkiĝu pri ties vereco?
“Vi volus miraklojn; Dio ilin abunde dissemas subviaj paþoj, kaj inter vi estas homoj, kiuj Lin malkonfesas.Æu la Kristo mem konvinkis siajn samtempulojn per siajmireginda¼oj? Æu vi ne vidas hodiaý homojn, kiuj neas la plejevidentajn faktojn, okazantajn antaý iliaj okuloj? Æu iuj ne diras,ke ili ne kredus, eæ se ili vidus tiujn faktojn? Ne; ne permireginda¼oj Dio volas konverti la homojn; per Sia bonkoreco, Livolas lasi al ili la meriton konvinkiøi mem per sia prudento.”
ÆAPITRO IX
VIII - LEØO DE EGALECO
1. Natura egaleco.
2. Malegaleco de kapabloj.
3. Sociaj malegalecoj.
4. Malegaleco de riĉecoj.
5. Provoj de riĉeco kaj de mizero.
6. Egaleco de rajtoj de viro kaj de virino.
7. Egaleco antaŭ la tombo.
NATURA EGALECO
803. Ĉu ĉiuj homoj estas egalaj antaŭ Dio?
“Jes, æiuj iras al sama celo, kaj Dio faris Siajn leøojn poræiuj. Vi ofte diras: la suno lumas por æiuj; vi per tio esprimasvera¼on pli grandan kaj pli øeneralan, ol kiel vi pensas.”
Æiuj homoj estas submetitaj al la samaj naturaj leøoj;æiuj naskiøas same malfortaj, estas elmetataj al samaj doloroj, kaj lakorpo de riæulo neniiøas tiel, kiel tiu de malriæulo. Neniun homonDio dotis per natura supereco, æu pri naskiøo, æu pri morto: æiuj estasegalaj sub Liaj okuloj.
MALEGALECO DE KAPABLOJ
804. Kial Dio ne donis egalajn kapablojn al ĉiujhomoj?
“Dio kreis æiujn Spiritojn egalaj, sed æiu el ili jamvivis pli aý malpli da tempo, kaj, sekve, æiu akiris pli aý malpli dakapabloj; la diferenco venas de la grado de æies sperto kajdependas ankaý de æies volo, kiu estas ja lia libera volo; de tiorezultas, ke iuj pli rapide perfektiøas kaj tial ricevas kapablojnmalsamajn, ol aliaj. La diverseco de kapabloj estas necesa, porke æiu povu kunlabori por la realigo de la Providencaj projektoj,en la limoj de siaj intelektaj kaj fizikaj fortoj; kion iu nefaras, tion povas fari iu alia, kaj tiel æiu havas sianutilan taskon. Krom tio, æar æiuj mondoj estas inter sisolidaraj, tial estas necese, ke la loøantoj de la superajmondoj, plej parte kreitaj antaý ol la via, venu loøi laTeron, por doni al vi ekzemplon pri tiu necesa reciprokakunlaborado.” (361)
805. Ĉu, transpasante de supera al malsupera mondo,la Spirito plene konservas la akiritajn kapablojn?
“Jes, ni tion jam diris; progresinta Spirito ne refalas;en sia spirita stato, li povas elekti envolva¼on malplidelikatan aý pozicion malpli altan, ol tiu, kiun li jamhavis; sed æio æi estas farata æiam por utili al li kielinstruo kaj por helpi lin progresi.” (180)
La diverseco de kapabloj de la homo ne originas do elintima naturo de lia kreado, sed el la grado da perfektiøo,kiun atingis la enkarniøintaj Spiritoj. Dio ne kreis la malegaleconde kapabloj, sed permesis, ke la diversaj gradoj daelvolviøo unu kun alia kontaktu, por ke la pli progresintajpovu helpi la malpli rapidantajn, kaj ankaý, por ke la homoj,
454 TRIA PARTO – ÆAPITRO IX
bezonante reciprokan helpon, plenumu la leøon de karitato,kiu devas ilin unuigi.
SOCIAJ MALEGALECOJ
806. Ĉu la malegaleco de sociaj kondiĉoj estas leĝode la Naturo?
“Ne; øi estas farita¼o de la homo, ne de Dio.”
– Ĉu tia malegaleco iam forpasos?
“Eternaj estas nur la leøoj de Dio. Æu vi ne vidasøin iom post iom, æiun tagon, neniiøi? Tia malegaleco forpasostiam, kiam estingiøos la superregado de fiero kaj de egoismo;restos sole la malegaleco de merito. Tago venos, kiam la anojde l’ granda familio el la idoj de Dio ne sin konsideros pluhavantaj pli aý malpli puran sangon; nur la Spirito estas pli aýmalpli pura, kaj tio ne dependas de la socia pozicio.”
807. Kion pensi pri homoj, kiuj misuzas la supereconde sia socia pozicio, por subpremi malfortulonpor sia profito?
“Tiuj indas anatemon; bedaýrindaj! siavice, ili ankaýestos subpremataj; ili renaskiĝos por ekzistado, dum kiuili suferos æion, kion ili igis suferi.” (684)
MALEGALECO DE RIĈECOJ
808. Ĉu la malegaleco de riĉecoj ne originas el lamalegaleco de kapabloj, kiu ebligas al iuj pli daakirorimedoj ol al aliaj?
“Jes kaj ne; kaj ruzeco kaj þtelemo, kion vi diras pri æi
VIII - LEØO DE EGALECO 455
tiuj?”
– Tamen la heredita riĉeco ne estas frukto demalnoblaj pasioj.
“Kion vi scias pri tio? Iru returne al ties fonto, kajvidu, æu tiu æi estas æiam pura. Æu vi scias, æu tiu riæecokomenciøis per uzurpado aý per maljusta¼o? Ni flankelasu momente ties originon, kiu eble estis nebona: æu vikredas, ke la avidemo je hava¼oj, eæ se tiuj estas plejbone akiritaj, la sekretaj deziroj ilin pli frue ekposedi,estas laýdindaj sentoj? Jen, kion Dio juøas, kaj mi certigas al vi,ke Lia juøo estas pli severa ol tiu de la homoj.”
809. Se iu riĉeco havas malbonan originon, ĉu tiesheredintoj estas respondaj por tio?
“Sendube ili ne respondas por malbono, farita de aliaj,des malpli, æar ili povas ja ne scii tiun fakton; sed sciu,ke ofte riæeco estas donata al iu homo, nur por havigial li okazon kompensi maljusta¼on. Feliæa li estas, se lition komprenas! Se li tiel agas en la nomo de tiu, kiu faris lamaljusta¼on, la kompenso estos alkalkulita al ambaý, æar, ofte,øuste la maljustulo instigas al tiu kompenso.”
810. Ne deturnante nin de l’ leĝeco, ni povas disponije niaj havaĵoj en pli aŭ malpli justa maniero. Ĉuni respondas, post nia morto, por la disponoj,kiujn ni faris?
“Æia ago produktas siajn fruktojn: la fruktoj de labonaj agoj estas dolæaj; tiuj de la aliaj estas æiamamaraj; ĉiam, komprenu bone tion.”
811. Ĉu la absoluta egaleco de riĉecoj estas ebla, kaj
456 TRIA PARTO – ÆAPITRO IX
ĉu ĝi iam ekzistos?
“Ne, øi ne estas ebla. La diverseco de kapabloj kajde karakteroj øin malebligas.”
– Tamen kelkaj homoj kredas, ke en tiu egalecotroviĝas la kuracilo por la malbonaĵoj de l’ socio; kion vi pensaspri tio?
“La homoj, tiel pensantaj, estas inklinaj al sistemojaý estas ambiciaj; ili ne komprenas, ke la egaleco, kiunili revas, estus tre rapide detruita de la fonto de l’cirkonstancoj. Kontraýbatalu egoismon; tie troviøas laruiniga kancero de via socio, kaj ne seræu ¶imerojn.”
812. Se egaleco de riĉecoj ne estas ebla, ĉu sameokazas kun kontenteco?
“Ne; sed kontenteco estas relativa, kaj æiu øin povusøui, se æiu øin bone komprenus; æar la vera kontentecokonsistas en uzado de la tempo laý sia plaæo, kaj ne enpasigado de la tempo en laboroj, al kiuj oni sentas nenianinklinon; kaj, æar æiu havas siajn proprajn kapablojn,tial nenia laboro restus nefarita. Ekvilibro ekzistas en æio;nur la homo volas øin malfari.”
– Ĉu estas eble, ke ĉiuj interkompreniĝos?
“Jes, kiam æiuj praktikos la leøon de justeco.”
813. Kelkaj homoj falas en forlason kaj mizeronpro sia propra kulpo; ĉu la socio respondas portio?
“Jes; ni jam diris, ke la socio estas ofte la primara kaýzode tiaj eraroj; krom tio, æu øi ne devas prizorgi la moralanedukadon? Ofte nenio alia ol malbona edukiteco falsas la
VIII - LEØO DE EGALECO 457
rezonadon de tiuj homoj, anstataý sufoki ties pereigajninklinojn.” (685)
PROVOJ DE RIĈECO KAJ DE MIZERO
814. Kial Dio donis al iuj riĉecon kaj potencon, kajal aliaj mizeron?
“Por elprovi æiun en malsama maniero. Cetere, kielvi scias, tiuj provoj estas elektataj de la Spiritoj mem,kiuj ilin ofte ne venkas.”
815. Kiu el la du jenaj provoj estas la pli danĝeraal la homo: ĉu malriĉeco aŭ riĉeco?
“Tiel danøera estas la unua kiel la dua. Mizero naskasmurmuradon kontraý la Providenco; riæeco puþas al æiajekscesoj.”
816. Riĉulo estas elmetata al pli da tentoj; sed, ĉuli ne havas pli da rimedoj por fari bonon?
“Øuste tiun li ne æiam faras; li fariøas egoisto, fiera,nesatigebla; liaj bezonoj kreskas kun lia riæeco, kaj lipensas, ke al li sola neniam sufiæas tio, kion li havas.”
Alta pozicio en æi tiu mondo kaj aýtoritato super simil-
uloj estas provoj tiel grandaj kaj glitigaj kiel mizero, æar,
ju pli riæa kaj pova estas la homo, des pli da devoj li havas
por plenumi kaj pli multenombraj estas la rimedoj, je kiuj
li disponas, por fari bonon kaj malbonon. Dio elprovas
malriæulon per rezignacio kaj riæulon per la uzado, kiun æi tiu
faras, de siaj hava¼oj kaj potenco.
Riæeco kaj potenco naskas æiajn pasiojn, kiuj alligas ninal la materio kaj malproksimigas nin de la spirita perfekteco;
458 TRIA PARTO – ÆAPITRO IX
tial Jesuo diris: Estas pli facile por kamelo iri tra truetonde kudrilo, ol por riæulo eniri en la regnon de Dio. 21 ( 266 )
EGALECO DE RAJTOJ DE VIRO KAJ DE VIRINO
817. Ĉu viro kaj virino estas egalaj antaŭ Dio, kajĉu ili havas samajn rajtojn?
“Æu Dio ne konsentis al ambaý povon komprenibonon kaj malbonon, kaj kapablon progresi?”
818. El kio originas la morala malsupereco devirino en iuj landoj?
“El la maljusta kaj kruela potenco de viro super þi.Øi rezultas el la sociaj konvencioj kaj el la misuzo deforto kontraý malforto. Inter la homoj malmulte progresintaj el lamorala vidpunkto, forto naskas rajton.”
819. Por kia celo virino estas fizike malpli forta ol viro?
“Por ke estu al þi asignitaj apartaj funkcioj. Vironkoncernas krudaj laboroj, æar li estas la pli forta; virinon,mildaj laboroj; kaj ambaý estas kreitaj por sin reciprokehelpi æe la provoj de vivo plena de amara¼oj.”
820. Ĉu la fizika malforteco de virino ne lokas ŝinnature sub la ordonpotencon de viro?
“Dio donis al iuj forton, por protekto je la malforta,kaj ne por servutigo.”
Dio konformigis la strukturon de æiu estulo al la fun- kcioj, kiujn æiu devas plenumi. Se Li dotis virinon per malpli da fizika
VIII - LEØO DE EGALECO 459
21 Mateo, æap. 19, par. 24 – La Trad.
fonto, Li tamen konsentis al þi, samtempe, pli grandan sentemecon,
konforman al la delikateco de I’ patrin aj funkcioj kaj al la malforteco de
la estuletoj, konfidataj al þiaj zorgoj.
821. Ĉu la funkcioj, al kiuj la virino estas destinitade la Naturo, estas tiel gravaj kiel tiujkoncernantaj la viron?
“Jes, kaj ja pli gravaj; øuste þi havigas al viro launuajn ekkonojn pri la vivo.”
822. Ĉar la homoj estas egalaj antaŭ la leĝo de Dio,ĉu ili devas esti ankaŭ egalaj antaŭ la homajleĝoj?
“Tio estas la unua principo de justeco: Ne faru alaliaj tion, kion vi ne volus, ke ili faru al vi.”
– Ĉu do, por ke ĝi estu perfekte justa, leĝaro devaskonsenti egalecon de rajtoj al viro kaj al virino?
“De rajtoj, jes; de funkcioj, ne; estas necese, ke æiuhavu sian difinitan lokon; viro okupiøu pri la ekstera,virino pri la interna aktiveco: æiu laý siaj kapabloj. Lahoma leøo, se øi volas esti justa, devas starigi egaleconde rajtoj de ambaý seksoj ; æia privilegio, konsentita al unuaý al la dua, kontraýas justecon. La emancipado de virinosekvas la progreson de civilizacio; þia sklaveco iras duopekun barbareco. Cetere, seksoj ekzistas nur pro la fizio logiastrukturo; kaj, æar la Spiritoj povas preni la unuanaý la duan, tial, inter seksoj estas en æi tiu rilato neniadiferenco; kaj do ili devas øui samajn rajtojn.”
EGALECO ANTAŬ LA TOMBO
460 TRIA PARTO – ÆAPITRO IX
VIII - LEØO DE EGALECO 461
823. El kio originas la deziro ĉiamigi la memoronpri mortintoj per funebraj monumentoj?
“Lasta ago de fiereco.”
– Sed, ĉu la luksego de la funebraj monumentoj neestas pli ofte ago de parencoj, kiuj deziras tiel honori lamemoron pri la mortinto, ol de ĉi tiuj mem?
“Fiereco de liaj parencoj, dezirantaj glori sin mem.Ho, jes, ne æiam nur pro amo al la mortinto estas faratajtiaj elmontra¼oj : sed pro memamo kaj por parade montrisian riæecon. Æu vi kredas, ke la memoro pri kara estuloestas malpli daýra en koro de malriæulo, æar tiu æi povasornami lian tombon nur per unu sola floro? Æu vi kredas,ke marmoro evitigas forgeson al tiu, kies vivo estissenutila sur la Tero?”
824. Ĉu vi absolute malaprobas la pompon defunebraj ceremonioj?
“Ne; kiam øi honoras la memoron pri virtulo, tiamøi estas justa kaj bona ekzemplo.”
Tombo estas la loko, kie æiuj homoj renkontas unu alian;tie neripareble finiøas æiuj homaj diferencoj. Vane riæulopenas eternigi sian memoron per luksegaj monumentoj: latempo ilin eldetruos, kiel la korpon; tiel volas la Naturo.
La memoro pri liaj bonaj aý malbonaj agoj estos malplipereema ol lia tombo; la parado de funebraj ceremonioj nelavos lin de liaj honteginda¼oj, nek lin levos eæ je unu þtupoen la spirita hierarkio. (320 kaj sekv.)
ÆAPITRO X
IX - LEØO DE LIBERECO
1. Natura libereco.
2. Sklaveco.
3. Libereco de pensado.
4. Libereco de konscienco.
5. Libera volo.
6. Fatalo.
7. Konado de la estonteco.
8. Teoria resumo pri la instigilo de la homaj agoj.
NATURA LIBERECO
825. Ĉu estas iuj sociaj pozicioj, kie la homo povasflati al si, ke li ĝuas absolutan liberecon?
“Ne, æar vi æiuj, grandaj kaj malgrandaj, bezonas unujla aliajn.”
826. En kiu kondiĉo la homo povus ĝui absolutanliberecon?
“En tiu de ermito en dezerto. Kiam du homoj estaskune, tiam ekzistas rajtoj, kiujn ili devas respekti, kajdo ili jam ne havas absolutan liberecon.”
827. Ĉu la devo respekti aliulajn rajtojn forprenasde la homo la rajton mastri sin mem?
“Tute ne, æar tiu estas lia denaska rajto.”
828. Kiel akordigi la liberalajn opiniojn de iuj homojkun la despotismo, kiun ili iafoje praktikas en siahejmo kaj kontraŭ siaj subalternuloj?
“Tiuj homoj ja komprenas la naturan leøon, sed fierokaj egoismo kontraýas ties plenumon. Ili scias, kio estasøusta, se iliaj principoj ne estas ia komedio laýplaneludata, sed ili tion ne faras.”
– Ĉu, en alia vivo, estos konsiderataj favore al ilila principoj, kiujn ili predikis sur la Tero?
“Ju pli inteligenta estas iu, por kompreni iunprincipon, des malpli inda je senkulpigo li estas, se line aplikas øin al si mem. Mi diras al vi, ja vere, kesimplanima, sed sincera homo, staras pli antaýe sur lavojo al Dio, ol tiu, penanta þajni tia, kia li ne estas.”
SKLAVECO
829. Ĉu estas homoj, destinitaj de la Naturo estipropraĵo de aliaj homoj?
“Æia absoluta subeco de homo antaý homo kontraýasla leøon de Dio. Sklavigo estas perforta¼o; sklavecomalaperos laý tio, kiel la homaro progresas, same kiel
464 TRIA PARTO – ÆAPITRO X
iom post iom malaperos æiaj superrajtaj kutimoj.”22
Homa leøo, rekonanta sklavecon, estas kontraýnatura,æar øi egaligas homon al besto kaj lin fizike kaj moraledegradas.
830. Kiam sklaveco estas unu el la moroj de iupopolo, ĉu tiam estas riproĉindaj la homoj, kiujprofitas el ĝi, ĉar ili faras nenion alian, olkonformiĝi al kutimo, kiu ŝajnas al ili natura?
“Malbono estas æiam malbono, kaj neniaj sofismojkapablas fari bona malnoblan agon; sed la respondecopor malbono æiam rilatas kun la rimedoj, kiujn æiu havaspor øin kompreni. Tiu, kiu profitas el la leøo de sklaveco,estas æiam kulpa pri malobeo je la leøo de la Naturo;sed pri tio, kiel pri æiaj aferoj, la kulpeco estas relativa.Æar sklaveco estis enlasita en la morojn de iuj popoloj, tial lahomo eble sincere profitis el øi, kiel el afero, kiuþajnis al li tute natura; sed de tiam, kiam lia prudento,pli elvolviøinta kaj, precipe, klarigita de la lumoj deKristanismo, montris al li en sklavo estulon egalan al liantaý Dio, li jam ne indas senkulpigon.”
831. Ĉu la natura malegaleco de kapabloj ne metasiujn homajn rasojn sub la jugon de pli inteligentajrasoj?
“Jes, por ke æi tiuj plialtigu la aliajn, kaj ne por ilin plibrutigiper sklavigo. La homoj tre longe konsideradis iujn homajn rasojn
IX - LEØO DE LIBERECO 465
22 La unua eldono de æi tiu libro aperis en 1857. En 1861 la sklaveco estislaýlege aboliciita en Rusujo; en 1865 en Usono; en 1888 en Brazilo; kaj antaýtri jaroj en Etiopio. Nun, en 1945, tiu antaýdiro de la Spiritoj estas plenumita.– La Trad.
laborbestoj, havantaj brakojn kaj manojn, kaj kredis, ke ili rajtasvendi æi tiujn kiel þarøobestojn. Ili arogas al si pli puran sangon;malsaøaj, kiuj vidas nur materion! Ne la sango, sed laSpirito, povas esti pli aý malpli pura.” (361-803)
832. Estas homoj, kiuj traktas humane siajn sklavojn,kiuj lasas ĉi tiujn malhavi nenion kaj kiuj pensas,ke libereco elmetus la sklavojn al pli grandamizero; kion vi diras pri tio?
“Mi diras, ke tiuj homoj pli bone komprenas siajninteresojn; ili traktas zorge ankaý siajn bovojn kajæevalojn, por pli granda profito æe la merkato. Ili ne estastiel kulpaj, kiel tiuj malbone traktantaj siajn sklavojn;sed, eæ tiel, ili ne malpli disponas je siaj sklavoj kiel jekomerca¼o kaj senigas tiujn bedaýrindajn estulojn je larajto esti sia propra mastro.”
LIBERECO DE PENSADO
833. Ĉu estas en la homo io, kio sin submetas alnenia perforto kaj pri kio li ĝuas absolutanliberecon?
“La homo estas senlime libera pensi, æar penso estasnebarebla. Vi povas bridi ties impetiøon, sed øin neniamnuligi.”
834. Ĉu la homo respondas por sia penso?
“La. homo respondas al Dio; nur Dio povas koni lahoman penson, kaj æi tiun Li kondamnas aý senkulpigaslaý Sia justeco.”
LIBERECO DE KONSCIENCO
466 TRIA PARTO – ÆAPITRO X
835. Ĉu la libereco de konscienco sekvas el lalibereco de pensado?
“Konscienco estas intima penso, apartenanta al lahomo, kiel æiuj ceteraj pensoj.”
836. Ĉu la homo rajtas kontraŭmeti barojn al lalibereco de konscienco?
“Ne, kiel ne al la libereco de pensado; nur Diorezervis al Si la rajton juøi konsciencon. La homoreguligas per siaj leøoj la sociajn interrilatojn; Dio, perla leøoj de la Naturo, reguligas la rilatojn de homo kunDio.”
837. Kio rezultas el la malhelpoj al la libereco dekonscienco?
“Devigi la homojn konduti alie, ol kiel ili pensas,tio estas, fari ilin hipokritaj. Libereco de konscienco estasunu el la karakteriza¼oj de l’ vera civilizacio kaj de l’ progreso.”
838. Ĉu ĉia kredo estas respektinda, eĉ en la okazo,se ĝi estas rekonata kiel malvera?
“Æia kredo estas respektinda, se øi estas sincera kajse øi kondukas al farado de bono. Mallaýdindaj estaskredoj, kondukantaj al malbono.”
839. Ĉu estas riproĉinde maledifi pri ties kredo iun,kiu pensas malsame ol ni?
“Krom manko de karitato, tio estas atenco kontraýla libereco de pensado.”
840. Ĉu estus atenci la liberecon de konsciencokontraŭbatali kredojn, kiuj portas malordon en la
IX - LEØO DE LIBERECO 467
socion?
“Oni povas bridi agojn, sed intima kredo estasneatingebla.”
Malpermesi la eksterajn agojn de iu kredo tiam, kiam iliiel ajn malutilas aliulon, ne estas atenci liberecon de konscienco, æar tiumalpermeso lasas al la kredo ties tutan liberecon.
841. Ĉu oni devas, pro respekto al la libereco dekonscienco, lasi disvastiĝi pereigajn doktrinojn,aŭ ĉu oni povas, ne atencante tiun liberecon,klopodi por rekonduki sur la vojon de vero lahomojn, kiuj de ĝi sin deturnis sub influo demalveraj principoj?
“Certe oni povas, kaj oni eæ devas; sed instruu, laýla ekzemplo de Jesuo, per mildeco kaj persvado, neperforte, æar tio estus pli malbona ol la kredo de tiu,kiun oni volas konvinki. Se io estas trudebla, tio estasbono kaj frateco; sed ni ne kredas, ke la rimedo, fariilin akceptitaj, estas perforto: konvinkiteco ne estastrudebla.”
842. Ĉar ĉiu doktrino arogas al si esti la sola esprimode vero, laŭ kiaj signoj oni do povas ekkoni tiun,kiu rajtas prezentiĝi kun tia titolo?
“Tiu estas la doktrino, pro kiu fariøas plej multe davirtuloj kaj malplej multe da hipokrituloj, tio estas, tiukiu admonas pli da homoj praktiki la leøon de amo kajkaritato laý ties plej alta pureco kaj laý ties plej vastaaplikado. Laý æi tiu signo vi konstatos, ke iu doktrinoestas bona, æar ia ajn doktrino, kiu havus kiel efikondissemi malkonkordon kaj starigi limojn inter idoj deDio, ne povas ne esti malvera kaj pereiga.”
468 TRIA PARTO – ÆAPITRO X
LIBERA VOLO
843. Ĉu la homo havas liberan volon de siaj agoj?
“Æar li havas liberecon de pensado, tial li estas liberaagi. Sen libera volo, la homo estus ia maþino.”
844. Ĉu la homo ĝuas liberan volon de post sianaskiĝo?
“Libereco de agado ekzistas de la momento, kiamestas volo fari. Dum la unuaj tempoj de la vivo, liberecoestas preskaý nula; øi elvolviøas kaj aliigas sian celonkun la kapabloj. Infano aplikas sian liberan volon al laaferoj necesaj al øi, æar øi turnas sian penson al la bezonojde sia aøo.”
845. Ĉu la instinktaj antaŭinklinoj de la homo, ĉeties naskiĝo, ne malhelpas la praktikadon de lalibera volo?
“La instinktaj antaýinklinoj estas tiuj de la Spiritoantaý enkarniøo; laý tio, æu li pli aý malpli progresis,tiuj antaýinklinoj povas puþi lin al riproæindaj agoj, porkiuj lin kunhelpos Spiritoj simpatiantaj tiujn inklinojn;sed nekontraýstarebla puþo estas neebla, kiam oni volasresti. Memoru, ke kion oni volas, tion oni povas.” (361)
846. Ĉu la fiziologia strukturo ne havas ian influonsur la agojn dum la vivo, kaj, se ĝi iel influas, ĉuĝi ne malutilas la liberan volon?
“Efektive, la Spirito ricevas influon de la materio,kiu povas øeni liajn manifestiøojn; jen kial, en la mondoj,kie la korpoj estas malpli materiaj ol sur la Tero,la kapabloj pli libere elvolviøas; sed la ilo ne havigas la
IX - LEØO DE LIBERECO 469
kapablon. Cetere, estas necese distingi la moralajn dela intelektaj kapabloj; se iu posedas la instinkton dehommortigo, certe posedas kaj donas al la homo tianinstinkton nur lia Spirito, ne la organoj de la homo. Tiu,kiu nuligas sian pensokapablon, por sin okupi nur pri lamaterio, fariøas simila al besto, kaj eæ pli malbona olbesto, æar li jam ne pensas sin antaýgardi kontraýmalbono; kaj pri tio li estas ja kulpa, æar li agas laýpropra volo.” (Vidu 367 kaj sekv. Influo de la organismo.)
847. Ĉu la malnormaleco de la fakultoj senigas lahomon je libera volo?
“Tiu, kies intelekto estas konfuzita de ia kaýzo, æesasmastri sian pensadon kaj do jam ne estas libera. Tiamalnormaleco estas ofte puno por la Spirito, kiu, en aliaekzistado, eble estis vantama kaj fiera, kaj misuzis siajnkapablojn. Li povas renaskiøi en korpo de idioto, samekiel despoto en tiu de sklavo, kaj malnobla riæulo en tiude almozpetanto; sed la Spirito suferas pro tiu premateco,kiun li tute konscias; jen, kiel la materio influas.” (371kaj sekv.)
848. Ĉu la malnormaleco de la intelektaj fakultojpro ebrieco pravigas riproĉindajn agojn?
“Ne, æar ebriulo memvole seniøis je sia prudento,por kontentigi brutajn pasiojn: anstataý unu, li faras duerarojn.”
849. Kiu estas, ĉe sovaĝulo, la superreganta kapablo:ĉu instinkto aŭ libera volo?
“Instinkto; tio ne malebligas al li tute libere agi æeiuj okazoj; sed, same kiel infano, li aplikas tiun liberecon
470 TRIA PARTO – ÆAPITRO X
al siaj bezonoj; libereco kreskas kun intelekto; sekve,vi, kiu estas pli instruita ol sovaøulo, ankaý pli respondaspor viaj agoj.”
850. Ĉu la socia pozicio ne estas iafoje baro kontraŭla tuta libereco de agado?
“La mondo havas sendube siajn postulojn; Dio estasjusta: Li pesas æion, sed Li lasas al vi la respondeconpri la malmulto da peno, kiun vi faras, por venki lakontraýa¼ojn.”
FATALO
851. Ĉu estas ia fatalo en la okazoj de la vivo, laŭla senco asignita al tiu vorto; tio estas, ĉu ĉiajokazoj estas anticipe dekretitaj? se estas tiel, kiofariĝas el la libera volo?
“Fatalo ekzistas nur pro la elekto, kiun la Spiritofaris, æe sia enkarniøo, de tiu aý tiu alia provo; øinelektinte, li kreas al si ian destinon, kiu estas nepra sekvode la pozicio, kiun li okupas; mi parolas pri la fizikajprovoj, æar, rilate la moralajn provojn kaj la tentojn, laSpirito, tenante sian liberan volon pri bono kaj malbono,æiam decidas mem cedi aý kontraýstari. Bona Spirito,vidante lin malfortiøi, povas kuri helpe al li, sed ne povas influi,por superforti lian volon. Malbona, tio estas, malsupera Spirito,montrante, trograndigante ian fizikan danøeron æe li, povas linkonsterni kaj timigi ; sed la volo de la enkarniøinta Spirito neæesas esti libera de æia baro.”
852. Estas homoj, kiujn ia fatalo kvazaŭ persekutas,sendepende de ilia konduto; ĉu malfeliĉo ne
IX - LEØO DE LIBERECO 471
ombras ilian destinon.?
“Eble provoj, kiujn tiuj homoj devas sperti kaj kiujnili mem elektis ; sed, ankoraýfoje mi diras, vi atribuasal la destino tion, kio plej ofte estas nura rezultato devia kulpo mem. Æe la suferoj, kiuj vin afliktas, penu, kevia konscienco estu pura, kaj vi estos parte konsolitaj.”
La øustaj aý falsaj ideoj, kiujn ni prezentas al ni pri laaferoj, faras, ke ni sukcesu aý fiasku, laý nia karakterokaj socia pozicio. Ni trovas aferon pli simpla kaj malplihumiliganta nian memamon atribui niajn fiaskojn al la sortoaý destino, ol al nia nezorgemo mem. Se la influo de Spiritojiafoje kunagas por tio, ni povas æiam eviti tiun influon,forpelante la ideojn, kiujn ili enblovas, kiam tiuj ideoj estasmalbonaj.
853. Iuj personoj, laŭŝajne, sin forsavas de pereigadanĝero nur por fali en alian; ili kvazaŭ ne povuseviti morton. Ĉu ne estas en tio ia fatalo?
“Nenio estas fatala, laý la øusta senco de l’ vorto,krom la momento de morto ; kiam, en ia ajn maniero,venas tiu momento, vi ne povas vin fortiri.”
– Se do, kia ajn estas la danĝero nin minacanta,ne venis nia momento, ĉu ni ne mortas?
“Jes, vi ne mortas, kaj pri tio vi havas milojn daekzemploj; sed, kiam sonis la horo de la forpaso, nenioretenos vin. Dio anticipe scias, pro kia morto vi forirosde æi tie, kaj ofte ankaý via Spirito tion scias, æar tioestas sciigita al li, kiam li elektas tian aý tian alian ekzistadon.”
854. Ĉu el la fataleco de la horo de la morto sekvas,ke ĉiaj antaŭzorgoj, por ĝin eviti, estas senutilaj?
472 TRIA PARTO – ÆAPITRO X
“Ne, æar la antaýzorgoj, kiujn vi faras, estas inspirat-aj al vi, por eviti la morton, kiu vin minacas; ili estasunu el la rimedoj, por ke morto ne okazu.”
855. Kion la Providenco celas, implikante nin ensenkonsekvencajn danĝerojn?
“Danøero, minacanta vivon, estas averto, kiun vi memdeziris, por ke vi vin deturnu de malbono kaj fariøu plibona. Kiam vi vin forsavas de tiu danøero, ankoraý subties influo vi ekpensas pli aý malpli intense, laý la pliaý malpli forta ago de l’ bonaj Spiritoj, fariøi pli bona.Æe subita veno de malbona Spirito (mi diras “malbona”,parolante pri la malbono, ankoraý ekzistanta en li), vipensas, ke vi same vin forsavos de aliaj danøeroj, kajvi denove lasas al viaj pasioj liberan kuron. Per la dan øeroj,kiujn vi riskas, Dio memorigas al vi vian malfort econkaj la facilrompecon de via ekzistado. Se oniekzamenas la kaýzon kaj la specon de la danøero, onividas, ke ties sekvoj estas plej ofte puno pro iu kulpoaý pro iu malzorgita devo. Tiel Dio admonas vin, ke vienpensiøu kaj korektu vin.” (526-532)
856. Ĉu la Spirito anticipe scias la specon de morto,kiu lin batos?
“Li scias, ke la speco de vivo, kiun li elektis, elmetaslin al tia aý tia alia morto ; sed li scias ankaý la batalojn,kiujn li devas elteni, por eviti øin, kaj ke, se Dio permesos,li ne forfalos.”
857. Estas homoj, kiuj sentime alfrontas la danĝerojnde l’ batalo, konvinkite, ke ilia horo ankoraŭ ne
IX - LEØO DE LIBERECO 473
alvenis; ĉu tiu fido havas ian bazon?
“La homo ofte antaýsentas sian finon, same kiel lipovas antaýsenti, ke li ankoraý ne mortos. Tiu antaýsentovenas al li de liaj protektantaj Spiritoj, kiuj linavertas, ke li sin preparu por foriri, aý kiuj plivigligaslian kuraøon en la momentoj, kiam øi estas plej necesaal li. Tiu antaýsento povas ankaý veni de lia intuicio prila elektita ekzistado aý de la misio, kiun li akceptis kajpri kiu li scias, ke li øin devas plenumi.” (411-522)
858. Kial la personoj, antaŭsentantaj sian morton,ĝin ordinare timas malpli, ol la ceteraj?
“Ne la Spirito, sed la homo timas la morton; tiu,øin antaýsentanta, pensas prefere kiel Spirito, ol kielhomo; li komprenas sian liberiøon kaj øin atendas.”
859. Se ni ne povas eviti la morton, kiam ĉi tiunepre okazos, ĉu fariĝas same al ĉiaj akcidentoj,kiuj nin atingas dum nia vivo?
“Tiuj estas ofte tro bagatelaj aferoj, por ke ni povuaverti vin kontraý ili, kaj, iafoje, por ke ni igu vin evitiilin, direktante vian penson, æar ni ne amas materiansuferon; sed tio malmulte gravas por la vivo, kiun vielektis. Vere fatala estas nur la horo, kiam vi devasaperi kaj malaperi de sur la Tero.”
– Ĉu estas iuj faktoj, kiuj devas nepre okazi kajkiujn la volo de la Spiritoj ne povus deklini?
“Jes, sed kiujn vi, ankoraý kiel Spirito, vidis kajantaýsentis, kiam vi elektis vian ekzistadon. Tamen nekredu, ke æio, kio okazas, estas “skribita”, kiel oni
474 TRIA PARTO – ÆAPITRO X
ordinare diras; okazo estas ofte sekvo de io, kion vifaris per libera volo, kaj tial, se vi tion ne farus, tiuokazo ankaý ne fariøus. Se vi brulvundas al vi fingron,tio nemulte valoras: øi estas rezultato de via nesingardemokaj de la propra naturo de l’ materio ; antaývidataj deDio estas nur la grandaj doloroj, la gravaj okazoj,povantaj influi la moralecon, æar ili estas utilaj al viaperfektiøo kaj instruiøo.”
860. Ĉu la homo, per sia volo kaj agoj, povasantaŭhaltigi okazojn, kiuj nepre fariĝus, kajinverse?
“Jes, li povas, se tiu þajna deklino estas parto de lavivo, kiun li elektis. Krome, por fari bonon, kiel øi devasesti farata, kaj æar la bono estas la sola celo de la vivo,li povas antaýforigi malbonon, precipe tiun, el kiu povusrezulti pli granda malbono.”
861. Ĉu iu, kiu hommortigas, scias, jam ĉe la elektode sia ekzistado, ke li fariĝos murdinto?
“Ne; li scias, ke, elektante luktovivon, li riskasmortigi unu el siaj similuloj, sed li ne scias, æu li tionfaros, æar preskaý æiam decido antaýas krimon; nu, tiu,kiu decidas ion, povas æiam libere fari aý ne fari øin.Se la Spirito scius anticipe, ke, kiel homo, li devos jamurdi, el tio sekvus, ke li estis antaýdestinita por tiuago. Sciu tamen, ke neniu estas nepre destinita por krimo,kaj ke æiaj krimoj aý iaj aliaj agoj æiam rezultas el lavolo kaj el la libera decidpovo.
“Cetere, vi æiam konfuzas du tre malsamajn aferojn,nome: la materialajn okazojn de la vivo kaj la agojn dela morala vivo. Se fatalo ekzistas kelkafoje, øi troviøas
IX - LEØO DE LIBERECO 475
en la materialaj okazoj, nedependantaj de via volo kaj ella homo mem; æi tiu povas do ilin libere plenumi aý ne;por tiuj agoj neniam ekzistas ia fatalo.”
862. Estas personoj, al kiuj nenio prosperas; ŝajnas,ke ia koboldo ilin persekutas ĉe ĉiuj iliajentreprenoj; ĉu oni ne povus nomi tion fatalo?
“Øi estas fatalo, se vi volas uzi tiun nomon, sed tiufatalo dependas de la speco de la elektita vivo, æar tiujpersonoj volis sperti provon de vivo plena de elreviøoj,por ekzerci paciencon kaj rezignacion. Tamen ne kredu,ke tiu fatalo estas absoluta; øi ofte rezultas el la maløustavojo, kiun tiuj personoj prenis kaj kiu ne estas konformaal ties intelekto kaj kapabloj. Homo, kiu volas tranaøiriveron, ne sciante naøi, tre riskas droni; same okazasæe la plimulto de la okazoj en la vivo. Se la homo provusfari nur tion konforman al liaj kapabloj, li preskaý æiamsukcesus; lin pereigas memamo kaj ambicio, kiuj instigaslin eliri el sia vojo kaj rigardi kiel naturan inklinon tion,kio estas nur deziro kontentigi iajn pasiojn. Sekve de tio,li fiaskas, kaj li sola estas kulpa; sed, anstataý plendikontraý si mem, li prefere kulpigas sian sorton. Iu,ekzemple, estus bona laboristo kaj honeste perlaborussiajn vivrimedojn; tamen li estos poetaæo kaj tial mortosde malsato. Loko estus por æiuj, se æiu konus sian øustanlokon.”
863. Ĉu la sociaj moroj ne devigas ofte la homon iritiun, prefere ol tiun alian vojon; kaj ĉu li ne starassub la kontrolado de la publika opinio, ĉe laelekto de siaj okupoj? Ĉu tio, kion oni nomasmoktimo, ne estas baro kontraŭ la praktikado de
476 TRIA PARTO – ÆAPITRO X
l’ libera volo?
“Ne Dio, sed la homoj, kreas la sociajn morojn; sela homoj sin submetas al tiuj moroj, tio fariøas, æar øikonvenas al ili; tie ankaý la libera volo agas, æar, se ilivolus, ili povus forskui de si tiujn morojn; kial doili lamentas? Ne pri la sociaj moroj ili devus plendi, sedja kontraý sia malsaøa memamo, kiu instigas ilin preferemorti de malsato, ol rompi kun tiuj moroj. Neniu kreditasen ilia konto tiun oferon, faratan al la publika opinio,sed Dio konsideros la oferon de ilia vantamo. Tio nesekvigas, ke oni senbezone maltimu la publikan opinion,kiel kondutas iuj personoj, pli bone afektantaj originalecon,ol praktikantaj veran filozofion; estas tiom da malsaøoen tio, ke iu lasas la publikon ridi lin aý rigardi lin kielkuriozan beston, kiom da saøo en tio, ke iu memvolekaj ne murmurante malsupreniras, se li ne povas stariplu sur la supro de la þtuparo.”
864. Se estas personoj, al kiuj la sorto kontraŭas,aliaj estas laŭŝajne favorataj de ĝi, ĉar ĉioprosperas al ili; kio estas la kaŭzo de tio?
“Øi okazas ofte, æar tiuj lastaj scias pli bone profitila cirkonstancojn; sed, ankaý, tio povas esti speco deprovo; la sukceso ilin ebriigas; ili fidas sian destinon,kaj ofte ili poste pagas tiujn samajn sukcesojn per kruelajkontraýa¼oj, kiujn ili povus eviti per singardo.”
865. Kiel klarigi la ŝancon, kiu favoras iujn personojnĉe cirkonstancoj, sur kiujn ne influas volo nekintelekto: ekzemple, en ludo?
“Iuj Spiritoj anticipe elektis iajn specojn de plezuroj;la ilin favoranta þanco estas tento. Tiu, kiu gajnas kiel
IX - LEØO DE LIBERECO 477
homo, perdas kiel Spirito; øi estas provo por lia fierokaj avidemo.”
866. Ĉu la fatalo, kiu laŭŝajne direktas la materialajndestinojn de nia vivo, estus do ankoraŭ unu efikode nia libera volo?
“Vi mem elektis vian provon: ju pli akra øi estas,ju pli bone vi øin elportas, des pli alten vi leviøas. Tiuj,kiuj trapasas la vivon en abundeco kaj en homa feliæo,estas mallaboremaj, ne progresantaj Spiritoj. La nombroda malfeliæuloj, en æi tiu mondo, tre superas tiun de l’feliæuloj, æar la Spiritoj, plejparte, seræas provon plejfruktodonan al ili. Ili klare vidas la vantecon de viajaltaj rangoj kaj øuoj. Cetere, la plej feliæa vivo estasæiam malkvieta, æiam konfuzita: tia øi estus, eæ se neekzistus doloro.” (525 kaj sekv.)
867. El kio venas jena esprimo: Esti naskita subfeliĉa stelo?
“Malnova superstiæo, kiu kvazaý alligis la stelojnal la destino de æiu homo; alegorio, kiun iuj personojfaras la malsaøa¼on akcepti laývorte.”
KONADO DE LA ESTONTECO
868. Ĉu la estonteco povas esti malkaŝita al lahomo?
“Kiel principo, la estonteco estas kaþita al la homo,kaj nur en maloftaj, esceptaj okazoj Dio permesas, keøi estu malkaþita.”
869. Kial la estonteco estas kaŝita al la homo?
478 TRIA PARTO – ÆAPITRO X
“Se la homo konus sian estontecon, li ne atentus lanunecon kaj ne kondutus kun sama libereco; æar li estusposedita de la ideo, ke, se io devas okazi, li ne bezonassin okupi pri øi, aý li penus øin deturni. Dio ne volis,ke tiel estu, por ke æiu kunlaboru por la plenumo de laaferoj, eĉ de tiuj, kiujn la homo volus kontraŭstari: tial,vi mem, ofte senkonscie, preparas la okazojn, fariøantajndum la irado de via vivo.”
870. Ĉar estas utile, ke la estonteco estas nekonata,kial Dio iafoje permesas ĝian malkaŝon?
“Tio fariøas, kiam tiu antaýa konigo devas plifaciligi,anstataý kontraýi, la plenumon de iu afero, per tio, keøi instigas agi en alia maniero, ol kiel oni agus sen tiumalkaþo. Krome, æi tio ofte estas provo. La perspektivode iu okazo povas elveki pli aý malpli bonajn pensojn;se iu homo scios, ekzemple, ke li estas ricevonta hered a¼on,je kiu li ne kalkulis, eble la sento de ambicio, laøojo pliigi siajn surterajn øuojn, la sopiro ekposedi plifrue, lin kondukos al la deziro, ke mortu la persono, kiupostlasos al li sian riæecon; aý, ankoraý, tiu perspektivonaskos en li bonajn sentojn kaj noblanimajn pensojn.Se la antaýdiro ne efektiviøas, tio estas ankoraý provo,tio estas, provo pri la maniero, kiel li eltenos sian elrev iøon;sed, æiuokaze, li ja ricevos la premion aý la punonde la bonaj aý malbonaj pensoj, kiujn naskis en li lakredo je tiu fakto.”
871. Ĉar Dio scias ĉion, tial Li devas scii, ĉu iuhomo fiaskos aŭ ne ĉe iu provo; kial do tiu provoestas necesa, se ĝi sciigas al Dio nenion, kion Line scias pri tiu homo?
IX - LEØO DE LIBERECO 479
“Tio estus kiel demandi, kial Dio ne kreis la homonperfekta kaj kompleta (119) ; kial la homo travivasinfanecon, antaý ol atingi maturecon (379). La provo necelas sciigi Dion pri la merito de tiu homo, æar Dioperfekte scias lian valoron; sed þarøi tiun homon per latuta respondeco por sia agado, æar la homo povas libereagi tiel aý tiel alie. Æar la homo elektas mem inter bonokaj malbono, tial la provo havas kiel efikon elmeti linal la tento je malbono kaj doni al li la tutan meriton elsia kontraýstaro; nu, kvankam Dio anticipe ja scias, æula homo sukcesos aý ne, tamen Li ne povas, laý Siajusteco, puni aý rekompenci pro ne plenumita ago.” (258)
Same okazas æe la homoj. Kiel ajn kapabla estaslernanto, kiel ajn granda estas la certeco pri lia sukceso, onidonas al li nenian rangon sen ekzameno, tio estas, neprovante liajn konojn. Juøisto kondamnas akuzaton nur pro elplenumitaago, kaj ne pro la supozo, ke la akuzato povas aý devas elplenumi tiunagon.
Ju pli oni pensas pri la sekvoj, kiuj rezultus, por lahomo, el la konado de sia estonteco, des pli oni konfesas,kiel saøa estis la Providenco, kaþante al li tiun estontecon.La certeco pri feliæa okazo lin sidigus en neaktiveco; tiu priia malfeliæajo lin malkuraøigus; æu en la unua, æu en la duahipotezo, liaj fortoj paraliziøus. Tial la estonteco estas konig ataal la homo nur kiel celo, kiun li devas trafi per siajklopodoj, tamen ne konante la sinsekvajn fazojn, kiujn lidevas trapasi øis tie. La konado de æiaj okazetoj de la iradoforprenus de li la iniciatemon kaj la uzadon de la libera volo:øi igus lin lasi sin kuntreni kun la fatala torento de l’ okazoj,ne uzante siajn kapablojn. Kiam la sukceso de iu entreprenoestas certa, oni jam ne zorgas pri tiu afero.
480 TRIA PARTO – ÆAPITRO X
TEORIA RESUMO PRI LA INSTIGILO DELA HOMAJ AGOJ
872. La demando pri la libera volo povas estiresumita en la jena maniero. La homo ne estas fatalekondukata en malbonon; la agoj, kiujn li faras, ne estas al lianticipe ordonataj; la krimoj, kiujn li plenumas, ne rezultas elia dekreto de la destino. Li povas, kiel provon kaj pekelpagon,elekti ekzistadon, en kiu li estas instigita al krimo, æu de lamedio, kie li troviøas, æu de la fariøintaj cirkonstancoj; sed liæiam decidas mem cedi aý ne. Libera volo konsistas do, dumla spirita stato, en la elekto de la ekzistado kaj de la provoj;kaj, dum la enkorpa stato, en la kapablo cedi aý kontraýstarial la enpuþoj, al kiuj ni memvole nin submetis. Koncernas laedukadon kontraýbatali tiujn malnoblajn inklinojn; øi tionprofite faros tiam, kiam øi sin bazos sur la øisfunda studadode la morala naturo de la homo. Per konado de la leøoj, kiujntiu morala naturo obeas, oni fine modifos æi tiun naturon,same kiel oni modifas intelekton per instruado kajtemperamenton per higieno.
La Spirito, malligita de la materio kaj vaganta enla spaco, elektas siajn estontajn materiajn ekzistadojn laý lagrado da perfektiøo, kiun li atingis, kaj precipe en tio, kiel ni diris,konsistas la libera volo. Tiu libereco ne nuliøas pro enkarniøo;se la homo cedas al la influo de la materio, lin sekve frakasasla provoj, kiujn li mem elektis; kaj øuste por tio, ke ili helpulin venki tiujn provojn, li petas subtenon de Dio kaj de bonajSpiritoj. (337)
Sen la libera volo, la homo ne estas kulpa primalbono, nek havas meriton pro bono; kaj tio estas despli rekonata, æar, en la socio, oni æiam aljuøas laýdon
IX - LEØO DE LIBERECO 481
aý riproæon al la intenco, tio estas, al la volo; nu,volo kuntrenas liberecon. La homo ne povas do seræisenkulpigon por la krimoj en sia fiziologia konstruo, nerezignante sian rezonpovon kaj sian kondiæon de homaestulo, æar li egaliøus al besto. Se tiel estus pri malbono,same estus do pri bono; sed, kiam homo faras bonon, liplej zorgas, ke øi estu por li merito, kaj per tiu meritoli tute ne regalas siajn organojn; tio pruvas, ke liinstinkte ne rezignas, malgraý la opinio de kelkajobstinuloj, la plej belan privilegion de sia speco, nome laliberecon de pensado.
La fatalo, kiel oni øin ordinare komprenas, supozigasla antaýan, neforigeblan decidon pri æiaj okazoj dum lavivo, kia ajn estas la graveco de tiuj okazoj. Se tia estusla strukturo de la aferoj, la homo estus do ia senvolamaþino. Por kio utilus al li intelekto, se li estus konstantesuperregata, æe æiuj siaj agoj, de la potenco de la destino?Tia doktrino, se øi estus vera, havus kiel efikon la tutandetruadon de la morala libereco; la homo havus pri æionenian respondecon kaj do ne ekzistus bono, malbono,krimoj nek virtoj. Dio, superege justa, ne povus punisiajn idojn pro eraroj, kies plenumo ne dependus de ili,nek ilin rekompenci pro virtoj, kiuj havigus al ili ianmeriton. Tia leøo estus, cetere, malkonfirmo de la leøode progreso, æar la homo, kiu æion atendus de la sorto,nenion provus, por plibonigi sian pozicion, æar la rezultatoestus tute sama.
Tamen fatalo ne estas vana vorto; øi ekzistas enla pozicio, kiun la homo okupas sur la Tero, kaj en lafunkcioj, kiujn li plenumas, sekve de la speco de ekzistado,
482 TRIA PARTO – ÆAPITRO X
kiun lia Spirito elektis kiel provon, kulpelpagon aý mision;li fatale trapasas æiajn sortovicojn de tiu ekzistado kajæiajn noblajn kaj malnoblajn inklinojn, esence proprajnal tiu ekzistado; sed tie finiøas la fatalo, æar dependasde lia peno cedi aý ne al tiuj inklinoj. La detaloj de laokazoj dependas de la cirkonstancoj, kiujn li mem kreasper siaj agoj kaj kiujn la Spiritoj povas influi per ins piratajpensoj. (459)
Fatalo troviøas do en la sin prezentantaj okazoj,æar tiuj æi estas rezultato de la elekto de ekzistado, faritade la Spirito mem; sed ne povas ekzisti fatalo en larezultato de tiuj okazoj, æar povas dependi de la homomodifi ties iradon per sia prudento; fatalo neniam estasen la agoj de l’ morala vivo.
Nur pri la morto la homo estas absolute submetitaal la nefleksebla leøo de fatalo, æar li ne povas sin forsavide la dekreto, fiksanta la finon de lia ekzistado, nek de laspeco de morto, kiu æesigos ties fluadon.
Laý la ordinara doktrino, la homo tirus æiajn instinktojnel si mem; liaj instinktoj originus aý el lia fiziologia strukturo,por kiu li ne povus respondi, aý el lia propranaturo, en kiu li povas seræi ekskuzon antaý si mem,dirante, ke li ne estas kulpa pro sia naturo. La Spiritismadoktrino estas evidente pli morala; øi akceptas, ke lahomo posedas plene liberan volon; kaj, dirante al li, ke,se li faras malbonon, li do cedas al fremda malbonainspiro, øi þarøas lin per la tuta respondeco por sia ago,æar øi rekonas en li kapablon rezisti; tio estas evidentepli facila, ol se li devus batali kontraý sia propra naturo.Tial, laý la Spiritisma doktrino, estas nenia nekontraýstareblaforlogo: la homo povas æiam þtopi al si la orelojn
IX - LEØO DE LIBERECO 483
al la kaþita voæo, kiu, en lia interno, instigas lin almalbono, same kiel li povas ilin þtopi al materia voæode lia alparolanto ; æi tie li sukcesas per sia volo, petante de Diola necesan forton kaj helpon de la bonaj Spiritoj.Tion Jesuo instruas al ni en sia superbela Sinjora Preøo:“Ne konduku nin en tenton, sed liberigu nin de lamalbono.”
Tiu æi teorio pri la kaýzo, instiganta niajn agojn,rezultas evidente el la tuta instruado, farata de laSpiritoj; ne nur øi estas superbele morala, sed ankaýøi altigas la homon antaý si mem; øi montras, ke lipovas forskui obsedantan jugon, same kiel li fermas siandomon al øenuloj ; li ne estas ia maþino, funkcianta perenergio sendependa de øia volo, sed li ja estas racia estulo,kiu aýdas, juøas kaj elektas libere inter du konsiloj. Eæplue: malgraý tio, la homo ne seniøas je sia iniciatemo;li ne malpli libere agas laý sia bontrovo, æar, entute, liestas nur enkarniøinta Spirito, konservanta, sub la korpaenvolva¼o, la bonajn kaj la malbonajn kvalitojn, kiujnli posedis kiel Spirito. Niaj eraroj primare originas doel la neperfekteco de nia Spirito mem, kiu ankoraý neatingis la moralan superecon, iam atingotan, sed kiu,malgraý tio, posedas ja sian liberan volon. La enkorpavivo estas donata al li, por ke li forpelu de si la neperfekta¼ojnper provoj, kiujn li spertas dum tiu vivo; øustetiuj neperfekta¼oj faras lin pli malforta kaj atingeblapor la inspiroj de aliaj neperfektaj Spiritoj, kiuj profitasliajn vundajn lokojn por lin faligi en la batalo. Se eltiu batalo li eliras kiel venkinto, li plialtiøas; se limalsukcesas, li restas tia, kia li estis, nek pli bona, nekpli malbona : tiu estis provo, kiu devas esti rekomencita,kaj tio povas longe daýri. Ju pli li puriøas, des pli
484 TRIA PARTO – ÆAPITRO X
IX - LEØO DE LIBERECO 485
malpliiøas liaj malfortaj flankoj kaj des malpli da facileco likonsentas al fremda instigo al malbono; lia moralaforto kreskas kun lia altiøo, kaj la malbonaj Spiritojforiras de li.
Æiuj Spiritoj, pli aý malpli bonaj, kiam enkarniøintaj,konsistigas la homaron; kaj, æar la Tero estas unu el lamalplej progresintaj mondoj, tial la nombro da malbonajSpiritoj estas æi tie pli granda, ol tiu de la bonaj; jen kial ni vidastiom da malico. Ni do faru æiajn klopodojn,por ne reveni sur æi tiun planedon kaj por indi ripozonen pli bona mondo, en unu el tiuj privilegiitaj sferoj, kieregas ekskluzive bono kaj kie ni memoros nian haltonsur la Tero nur kiel tempon de ekzilo.
ÆAPITRO XI
X - LEØO DE JUSTECO,AMO KAJ KARITATO
1. Justeco kaj naturaj rajtoj.
2. Rajto de propreco. Ŝtelo.
3. Karitato kaj amo al proksimulo.
4. Patrina amo kaj fila amo.
JUSTECO KAJ NATURAJ RAJTOJ
873. Ĉu la sento de justeco troviĝas en la Naturo,aŭ ĉu ĝi rezultas el akiritaj ideoj?
“Øi troviøas en la Naturo en tia maniero, ke viindignas nur pro la penso pri maljusteco. Sendube, lamorala progreso pliigas tiun senton, sed øin ne naskas:Dio metis øin en la koron de la homo; jen, kial vi oftetrovas æe simplanimaj, nekleraj homoj pli øustajn ekkonojn dejusteco, ol æe tre instruitaj homoj.”
874. Se justeco estas leĝo de la Naturo, kial la manierokompreni ĝin diversas inter la homoj tiom, ke iuopinias justa tion, kio ŝajnas maljusta al alia?
“Tio okazas, æar enmiksiøas en la aferon pasioj, kiujmodifas tiun senton, same kiel la plimulton de aliaj naturajsentoj; pasioj igas vidi la faktojn tra falsa prismo.”
875. Kiel oni povas difini justecon?
“Justeco konsistas en respekto al æies rajto.”
– Kio starigas tiujn rajtojn?
“Du leøoj, nome: la homa kaj la natura leøoj. Æarla homoj kreis leøojn konformajn al iliaj moroj kajkarakteroj, tial tiuj leøoj starigis rajtojn, kiuj povisþanøiøi kun la progreso de la civilizacio. Vidu, æu viajhodiaýaj leøoj, cetere neperfektaj, akceptas tiajn samajnrajtojn, kiajn tiuj mezepokaj; tamen tiuj kadukaj rajtoj,kiuj aspektas hodiaý monstraj, þajnis justaj kaj naturajen tiu epoko. Rajto, starigita de la homo, ne æiam estasdo konforma al justeco; krom tio, øi kontrolas nur iujnsociajn interrilatojn, dum, en la privata vivo, ekzistassennombraj agoj, koncernantaj nur kaj sole al la tribunalode la konscienco.”
876. Krom la rajto starigita de la homa leĝo, kiuestas la bazo de justeco fondita sur la naturaleĝo?
“La Kristo diris al vi jenon: Ĉion ajn, kion vi deziras,ke la homoj faru al vi, vi ankaŭ faru al ili.23 Diometis en la koron de la homo la regulon pri la verajusteco, pro la deziro, kiun æiu havas, vidi respektatajsiajn rajtojn. Æe la necerteco pri tio, kion li devas farial sia similulo, en iu cirkonstanco, la homo demandu sin
488 TRIA PARTO – ÆAPITRO XI
23 Mateo, æap. 7, par. 12. - La Trad.
mem, kiel li dezirus, ke oni kondutu kontraý li en tiacirkonstanco. Dio ne povus doni al la homo gvidanton plifidindan, ol ties konscienco mem.”
La kriterio de la vera justeco kuþas efektive en tio, keoni deziru al la aliaj tion, kion oni dezirus al si mem, kajne, ke oni deziru al si tion, kion oni dezirus al la aliaj: tiujdu esprimoj tute ne estas egalaj. Æar ne estas nature dezirimalbonon al si mem – se oni prenas la personan dezironkiel deirpunkton –, tial oni estas certa, ke oni deziras alla proksimulo nur bonon. En æiu tempo kaj en æiaj kredoj,la homo æiam penadis superstarigi sian personan rajton: lasuperbeleco de la kristana religio troviĝas en tio, ke ĝi farisla personan rajton la bazo de la rajto de l’ proksimulo.
877. Ĉu la neceso, kiun la homo havas, vivi en socio,ŝarĝas lin per apartaj devoj?
“Jes, kaj la unua el æiuj estas respekti la rajtojnde siaj similuloj; kiu respektas tiujn rajtojn, tiu estasæiam justa. En via mondo, kie tiom da homoj malþatasla leøojn de justeco, æiu faras revenøojn, kaýzon de lamalordo kaj konfuziteco de via socio. La socia vivo kreasreciprokajn rajtojn kaj altrudas reciprokajn devojn.”
878. Ĉar la homo povas iluziiĝi pri la amplekso desia rajto, kio povas konigi al li ties limon?
“La limo de rajto, kian li rekonas en sia similulokontraý li, en samaj cirkonstancoj, kaj reciproke.”
– Sed, se ĉiu alproprigas al si la rajtojn de siajsimiluloj, kio fariĝas la subeco antaŭ la superuloj? Ĉutio ne estas la renverso de ĉiuj aŭtoritatoj?
“La naturaj rajtoj estas samaj por æiuj homoj, ekdela plej malgranda øis la plej granda; Dio ne faris iujn
X - LEØO DE JUSTECO, AMO KAJ KARITATO 489
el argilo pli pura, ol aliajn, kaj æiuj estas egalaj antaýLi. Tiuj rajtoj estas eternaj; la rajtoj, starigitaj de lahomoj, pereas kun siaj kaýzoj. Cetere, æiu bone konassian propran forton aý malforton, kaj scias æiam havirespekton al tiu, kiu øin meritas pro siaj virto kaj saøeco.Estas grave atentigi al tio, por ke la homoj, kredantajsin superaj, konu siajn devojn, por indi respekton. Subeco neestos kompromitita, kiam aýtoritato estos donita al saøo.”
879. Kia estas la karaktero de la homo, kiu praktikusjustecon laŭ ties tuta pureco?
“Tiu de vera justulo, laý ekzemplo de Jesuo; æar lipraktikus ankaý la amon al la proksimulo kaj la karitaton,sen kiuj ne ekzistas vera justeco.”
RAJTO DE PROPRECO. ŜTELO
880. Kiu estas la unua el ĉiuj naturaj rajtoj de lahomo?
“Vivi; tial neniu rajtas atenci la vivon de siasimilulo, kaj fari ion ajn, kio povus endanøerigi tiesenkorpan ekzistadon.”
881. Ĉu la vivorajto havigas al la homo la rajtonamasigi la necesajn vivrimedojn, por ke li povuripozi tiam, kiam li jam ne kapablos labori?
“Jes; sed li devas tion fari en sia familio, kiel abelo,per honesta laborado, kaj ne amasigi kiel egoisto. Iujbestoj mem donas al li ekzemplon de antaýzorgemo.”
882. Ĉu la homo rajtas defendi tion, kion li amasigisper sia laboro?
490 TRIA PARTO – ÆAPITRO XI
“Dio diris: Ne þtelu24; kaj Jesuo: Redonu alCezaro la propra¼on de Cezaro.”25
Tio, kion la homo kolektas per honesta laboro, estaslaýrajta propra¼o, kiun li rajtas defendi, æar la propra¼o,frukto de laborado, estas natura rajto tiel sankta, kiel larajto labori kaj vivi.
883. Ĉu la deziro posedi troviĝas en la Naturo?
“Jes; sed, kiam øi estas deziro posedi por si solakaj por persona kontentigo, tiam øi estas egoismo”
– Tamen, ĉu la deziro posedi ne estas laŭrajta protio, ke homo, havanta proprajn vivrimedojn, ricevasvivtenadon de neniu alia?
“Kelkaj nesatigeblaj homoj amasigas por neniesprofito aý por nura kontentigo de siaj pasioj. Æu vi kredas, ke tioplaæas al Dio? Tiu, kontraýe, amasiganta, per sia laboro por utilial siaj similuloj, praktikas la leøon de amo kaj karitato, kaj lialaboro estas benata de Dio.”
884. Kia estas la karaktero de la laŭrajta propraĵo?
“Estas laýrajta nur propra¼o, akirita sen ies malprofito.”(808)
Æar la leøo de amo kaj justeco malpermesas, ke ni farual aliulo tion, kion ni ne dezirus, ke oni faru al ni, tial øimalaprobas æian ajn akirorimedon kontraýan al øi.
885.Ĉu la rajto de propreco estas senlima?
“Sendube, æio ajn, laýrajte akirita, estas propra¼o;sed, kiel ni diris, æar la homa leøaro estas neperfekta,
X - LEØO DE JUSTECO, AMO KAJ KARITATO 491
24 Eliro, æap. 20, par. 15. – La Trad.
25 Mateo, æap. 22, par. 21. – La Trad.
tial øi ofte rekonas konvenciajn rajtojn, kiujn la naturajusteco malaprobas. Øuste pro tio la homoj reformassiajn leøojn, proporcie kiel progreso fariøas kaj kiel ilipli bone komprenas justecon. Kio þajnas perfekta dumiu jarcento, tio aspektas barbare dum la jarcentosekvanta.” (795)
KARITATO KAJ AMO AL PROKSIMULO
886. Kiu estas la vera senco de la vorto karitato,kiel Jesuo ĝin komprenis?
“Bonvolo por æiuj, indulgemo kontraý aliulaj neperfekta¼oj,pardono de la ofendoj.”
Amo kaj karitato estas la kompletiga¼o de la leøo de
justeco, æar ami la proksimulon estas fari al li æian bonon,
kiu estas al ni ebla kaj kiun ni dezirus, ke oni faru al ni.
Tiu estas la senco de la vortoj de Jesuo: Amu vin reciproke,
kiel fratoj.
Karitato, laý Jesuo, ne limigas sin al almozo; øi ampleksas
æiajn niajn rilatojn kun niaj similuloj, æu malsuperaj,
egalaj aý superaj al ni. Øi ordonas al ni indulgemon, æar
ankaý ni mem æi tiun bezonas; øi malpermesas al ni humiligi
malfeliæulon, kontraýe de tio, kio estas tre ofte farata.
Se sin prezentas riæa homo, oni donas al li milojn da honoroj,
oni regalas lin per miloj da flata¼oj; se, kontraýe, tiu estas
malriæa, þajnas kvazaý neniu bezonas sin øeni pro li. Nu,
ju pli bedaýrinda estas lia pozicio, des pli multe oni devas
sin deteni pliigi lian malfeliæon per humiligo. Vere bona homo
penas altigi malsuperulon antaý ties propraj okuloj, kaj tial
li malpligrandigas la distancon inter ambaý.
492 TRIA PARTO – ÆAPITRO XI
887. Jesuo ankaŭ diris: Amu viajn malamikojn26 .Nu, ĉu amo al malamikoj ne kontraŭas niajnnaturajn inklinojn, kaj ĉu malamikeco ne venasde nesimpatiemo inter la Spiritoj?
“Sendube neniu povas senti por malamikoj karesan,pasian amon; ne tion Jesuo volis diri; ami siajn malamikojnestas ilin pardoni kaj fari al ili bonon page demalbono; tiel agante, oni ekstaras super ilin; per venøo,oni lokas sin sub ilin.”
888. Kion, pensi pri almozo?
“Homo, alkondukita al almozpetado, sin morale kajfizike degradas: li brutiøas. En socio, bazita sur la leøode Dio kaj sur justeco, oni devas helpi malfortulon, tamenne humiligante lin. La socio devas subteni la ekzistadonde tiuj, kiuj ne povas labori, kaj ne lasi ilian vivon kurilaŭ la kaprico de la hazardo kaj de la publika bonvolo.”
– Ĉu vi malaprobas almozon?
“Ne; ne almozo estas riproæinda, sed la maniero, kieløi estas ofte donata. Virtulo, komprenanta karitatontiel, kiel Jesuo ordonis, iras renkonte al malfeliæulo, neatendante, ke æi tiu aletendu sian manon.
“La vera karitato estas æiam milda kaj bonvola; øitroviøas tiel en la ago, kiel en la maniero agi. Komplezo,delikate farita, havas duoblan valoron; se øi estas faritafiere, la bezono povas devigi øian akcepton, sed la koroøin ne dankas.
“Memoru ankaý, ke parada elmontrado nuligas, enla okuloj de Dio, la meriton de la bonfaro. Jesuo diris:
X - LEØO DE JUSTECO, AMO KAJ KARITATO 493
26 Mateo, æap. 5, par. 44. – La Trad.
Kiam vi donas almozon, ne lasu vian maldekstran manonscii, kion faras via dekstra27; per tio li admonas alvi, ke vi ne malplivalorigu karitaton per fiero.
“Estas necese distingi la øustasencan almozon je labonfaro. La plej necesbezona ne æiam estas tiu, kiu petas;la timo de humiliøo detenas de peto la veran malriæulon,kiu ofte suferas sen plendo; øuste al tiu la vera filantroposcias iri sen afekta vantomontrado.
“Amu vin reciproke, jen la tuta leøo: dia leøo, laýkiu Dio regas la mondojn. Amo estas la leøo de altiropor la vivantaj kaj organaj esta¼oj ; altiro estas la leøode amo por la neorgana materio.
“Neniam forgesu, ke la Spirito, kia ajn estas liagrado da progreso kaj lia situacio, æu li estas reenkarn iøintaaý vaganta, troviøas ĉiam inter iu supera, kiu lingvidas kaj perfektigas, kaj iu malsupera, kontraý kiuli havas samajn devojn. Estu do bonfaremaj, ne nurprenante el via poþo monereton, kiun vi malvarme donasal tiu, kiu kuraøas peti de vi, sed ankaý irante renkonteal kaþitaj mizeroj. Estu indulgemaj kontraý la malbona¼oj deviaj similuloj; anstataý malþati neklerecon kaj malvirton, instruukaj moraligu ilin; estu mildaj kaj grandanimaj kontraý æiuj plejmalgrandaj esta¼oj de la Naturo, kaj tiel vi obeos la leøonde Dio.”
Sankta Vincento de Paŭlo.
889. Ĉu ne estas homoj reduktitaj al almozuleco prosia propra kulpo?
“Sendube ; sed, se bona morala edukado estus al ili
494 TRIA PARTO – ÆAPITRO XI
27 Mateo, æap. 6, par. 3. - La Trad.
instruinta praktiki la leøon de Dio, ili ne estus doaltrenitaj al la ekscesoj, kiuj kaýzis ilian perdon; øustede tio dependas la plibonigo de via globo.” (707)
PATRINA AMO KAJ FILA AMO
890. Ĉu la patrina amo estas virto, aŭ ĉu ĝi estasinstinkta sento komuna al la homoj kaj bestoj?
“Samtempe la unua kaj la dua. La Naturo donis alpatrino la amon al siaj filoj en la intereso de iliakonservado; sed æe la besto tiu amo limigas sin al lamateriaj bezonoj; øi æesas tiam, kiam la prizorgoj jamne estas necesaj; æe la homo, øi daýras plu dum la tutavivo, kaj entenas dediæon kaj sinforgeson, kiuj estasvirtoj; øi postvivas eæ la morton, kaj sekvas la filontrans la tombon; vi do vidas, ke estas en øi io alia, oltio trovata æe la besto.” (205-385)
891. Ĉar la patrina amo troviĝas en la Naturo, kialiuj patrinoj malamas siajn filojn, ofte jam de postilia naskiĝo?
“Tio estas iafoje provo, elektita de la Spirito de laido, aý kulpelaæeto en la okazo, se la ido, kiel patro, patrinoaý filo, estis malbona en alia ekzistado (392).Æiuokaze, malbona patrino estas certe animata de malbonaSpirito, penanta malhelpi tiun de la fìlo, por keæi tiu malsukcesu æe la provo, kiun li elektis; sed tiumalobeo je la leøo de l’ Naturo estos nepre punita, kajla Spirito de la filo estos rekompencita pro la baroj, kiujnli venkis.”
892. Kiam la idoj kaŭzas ĉagrenojn, ĉu tiam ties
X - LEØO DE JUSTECO, AMO KAJ KARITATO 495
496 TRIA PARTO – ÆAPITRO XI
gepatroj ne estas pardonindaj, se ili, gepatroj, neestas tiel karesemaj, kiel en kontraŭa okazo?
“Ne, æar tio estas tasko, kiu estis konfidita al lagepatroj, kaj ties misio estas æiel klopodi, por kondukisiajn idojn al bono (582-583). Sed, tiuj æagrenoj preskaýæiam rezultas el tiuj malbonaj kutimoj, pri kiuj ilipermesis, ke iliaj idoj prenu detempe de sia lulilo: ili dorikoltas frukton el propra semo.”
ÆAPITRO XII
MORALA PERFEKTECO
1. Virtoj kaj malvirtoj.
2. Pasioj.
3. Egoismo.
4. Karakterizaĵoj de la virta homo.
5. Konado de si mem.
VIRTOJ KAJ MALVIRTOJ
893. Kiu estas la plej merita el ĉiuj virtoj?
“Æiuj virtoj havas sian meriton, æar æiuj estas signoj
de progreso sur la vojo de l’ bono. Virto ekzistas æiufoje,
kiam estas kontraýstaro al la forlogo de la malnoblaj
inklinoj; sed la superbeleco de virto konsistas en la ofero
de l’ persona intereso por la bono de la proksimulo, sen
ia kaþita penso; la plej merita virto estas tiu bazita sur la
plej neprofitama karitato.”
894. Iuj personoj faras bonon pro spontanea ekmovo,
ne bezonante superi ian ajn kontraŭan senton; ĉu
ili estas tiel meritaj, kiel tiuj, kiuj devas batalikontraŭ sia propra naturo kaj kiuj ĝin venkas?
“Æe tiuj, ne bezonantaj batali, progreso estas jamfarita: ili batalis pasintatempe kaj venkis; tial la bonajsentoj postulas de ili nenian penon, kaj iliaj agoj þajnasal ili tute naturaj: bono fariøis æe ili kvazaý kutimo.Oni devas do honori ilin kiel spertajn batalantojn, kiujpermilitis siajn rangojn.
“Æar vi ankoraý staras malproksime de perfekteco,tial tiuj ekzemploj mirigas vin pro la kontrasto, kaj vi ilin admirasdes pli, æar ili estas maloftaj; sed sciu, ke,en la mondoj pli progresintaj ol la via, tio estas regulo,kio æe vi estas escepto. En tiuj mondoj, la sento de bonoestas æie propramova, æar ilin loøas nur bonaj Spiritoj,kaj unu sola fia intenco estus tie monstra escepto. Jen,kial en tiuj mondoj la homoj estas feliæaj, kaj tio samaokazos sur la Tero, kiam la homaro aliiøos, kaj kiamøi komprenos kaj praktikos karitaton, laý ties vera signifo.”
895. Krom la malbonaj flankoj kaj malvirtoj, prikiuj neniu povus erari, kiu estas la plejkarakteriza signo de neperfekteco?
“Øi estas la persona intereso. La moralaj kvalitojestas ofte kiel oruma¼o sur kupra objekto: øi ne rezistasal provilo. Iu homo povas posedi realajn kvalitojn, prokiuj la mondo lin kredus virtulo; sed tiuj kvalitoj,kvankam ili estas progreso, ne æiam eltenas iajn provojn,kaj sufiæas iafoje tuþi lian personan intereson, porke ties fundo estu malkaþita. Vera sinforgesemo estastiel malofta sur la Tero, ke, kiam øi aperas, øi estasrigardata kiel stranga fenomeno.
498 TRIA PARTO – ÆAPITRO XII
“La alligiteco al materiaj aferoj estas senduba signode malsupereco, æar, ju pli la homo sin krampas alæimondaj hava¼oj, des malpli li komprenas sian destinon;per sinforgesemo, kontraýe, li pruvas, ke li vidas laestontecon el pli alta punkto.”
896. Estas personoj abnegaciemaj sen ia distingo,malŝparantaj siajn havaĵojn sen ia profito, mankede prudenta uzado; ĉu tiuj personoj havas ianmeriton?
“Ili estas meritaj pro sia abnegaciemo, sed ne prola bono, kiun ili povus fari. Sinforgesemo estas virto, sedsenpripensa malþparemo estas æiam almenaý neprudento.Riæeco ne estas donata al kelkaj homoj por esti dis¼etataen la vento, same kiel al aliaj ne por esti tenata enþranko: øi estas deponita¼o, pri kiu ili devas prezentisiajn kalkulojn, æar ili iam respondos por la tuta bono,kies farado estis en iliaj manoj, sed kiun ili ne faris, kaj,ankaý, por æiuj larmoj, kiujn ili povus sekigi per mono,kiun ili donis al homoj, øin ne bezonantaj.”
897. Ĉu homo, kiu faras bonon, ne celante ianrekompencon sur la Tero, sed esperante, ke tiubono estos al li kreditita en sekvanta ekzistado,kaj ke, tiam, li havos pli bonan pozicion, estasriproĉinda? Ĉu tiu penso malhelpos lianprogreson?
“Oni devas fari bonon pro karitato, tio estas,abnegacie.”
– Tamen ĉiu havas la tre naturan deziron progresi,
MORALA PERFEKTECO 499
por sin tiri el la peniga stato de ĉi tiu vivo; la Spiritojmem instruas nin fari bonon por ĉi tiu celo; ĉu estas done konsilinde pensi, ke, farante bonon, oni rajtas esperipli ol sur la Tero?
“Ne, tute certe; sed tiu, kiu faras bonon sen ia kaþitapenso kaj pro la sola plezuro plaæi Dion kaj siansuferantan proksimulon, staras jam sur progresoþtupo,kiu ebligos al li atingi feliæon pli rapide ol lia frato, kiu,pli pozitivema, faras bonon intence, ne instigate de lanatura varmo de sia koro.” (894)
– Ĉu oni ne devas, en ĉi tiu rilato, distingi interbono, kiun oni povas fari al sia proksimulo, kaj la zorgo,kiun oni havas, korekti siajn proprajn malvirtetojn? Nikonceptas, ke fari bonon, esperante, ke ĝi estos kredititaal ni en alia vivo, estas ago nemulte meritiga; sed, ĉunin korekti, venki niajn pasiojn, plibonigi nian karakteron,celante alproksimiĝi al la bonaj Spiritoj kaj altiĝi, estasankaŭ signo de malsupereco?
“Tute ne; per la vorto bonfaro ni volas esprimikaritaton. Homo, kalkulanta tion, kion æiu el liaj bonajagoj profitigos al li en estonta, aý en la surtera vivo,kondutas kiel egoisto; sed ne estas egoismo pliboniøi,celante alproksimiøi al Dio, æar æi tiu estas la celo, kiunæiu devas sekvi.”
898. Ĉar la enkorpa vivo estas nur momentahaltotempo en ĉi tiu mondo, kaj ĉar nia estontecodevas esti nia ĉefa zorgo, ĉu tial estas utileklopodi, por akiri sciencajn konojn nur pri materiaj
500 TRIA PARTO – ÆAPITRO XII
aferoj kaj bezonoj?
“Sendube; unue, tio havigas al vi rimedojn por helpiviajn fratojn; due, via Spirito pli rapide leviøos, se li jam intelekteprogresis; dum la intertempo de la enkarniøoj, vi lernas en unuhoro tion, kio sur la Tero postulus de vi kelkajn jarojn. Neniakono estas senutila; æiuj pli aý malpli kunhelpas por progreso,æar la perfekta Spirito devas scii æion; kaj, æar progreso devasfariøi laý æiuj direktoj, tial æiuj akiritaj ideoj kunagas por evoluode la Spirito.”
899. El du riĉaj homoj, unu naskiĝis en luksasuperabundeco kaj neniam spertis ian bezonon;la dua ŝuldas sian riĉecon al sia laborado; ambaŭuzas siajn havaĵojn nur kaj sole por sia personaĝuado: kiu estas la pli kulpa?
“Tiu, kiu spertis suferojn, æar li jam scias, kio estassufero; li konas la doloron, kiun li tamen ne mildigaskaj kiun li ofte tute ne memoras.”
900. Ĉu tiu, kiu konstante amasigas monon, farantebonon al neniu, estas praviginda pro sia penso,ke tiel li povos postlasi pli da komforto al siajheredontoj?
“Tio estas kompromiso kun malhonesta konscienco.”
901. El du avaruloj, la unua rifuzas al si mem lanecesaĵojn de la vivo kaj mortas de mizero sursia propra trezoro; la dua kondutas avare nurkontraŭ aliaj homoj: li malŝparas por sia profito; lisin deturnas de ĉia ajn ofereto, kiun postulus iuservo aŭ io utila al alia homo, kaj, kontraste kun
MORALA PERFEKTECO 501
tio, nenion li opinias malfacila, por kontentigisiajn gustojn kaj pasiojn. Se oni petas de likomplezon, li estas ĉiam okupita; por ia proprakaprico tamen nenio mankas al li. Kiu estas la plikulpa, kaj kiu ricevos la pli malbonan lokon en lamondo de la Spiritoj?
“Tiu, kiu øuas: li estas pli egoista ol avara; la aliajam ricevis parton de sia puno.”
902. Ĉu iu estas riproĉinda, ke li ambicias riĉeconnur kun la deziro fari bonon?
“Æia sento estas sendube laýdinda, se nur øi estaspura; sed, æu tiu deziro estas æiam malegoisma kaj neentenas ian personan kaþitan penson? Æu la unua persono,al kiu iu deziras komplezi, ne estas ofte øuste li mem?”
903. Ĉu oni kondutas nedece, se oni studas la aliulajnmalvirtetojn?
“Se oni tion faras, por ilin kritiki kaj diskonigi, oniestas tre kulpa, æar tio estas manko de karitato; se porpersona profito kaj por eviti ilin, tio povas, en iuj okazoj,esti utila; sed oni ne forgesu, ke indulgemo por aliulajvundaj lokoj estas unu el la virtoj entenataj en karitato.Antaý ol riproæi aliulajn neperfekta¼ojn, konstatu, æu onine povus diri tion saman pri vi. Klopodu, por ke vi havula kvalitojn kontraýajn al la neperfekta¼oj, kiujn viriproæas æe alia homo : tio estas la rimedo, por ke vi fariøusupera al li; se vi riproæas lian avarecon, estu donema;se lian fieron, estu humila kaj modesta; se lian severecon,estu kormilda; se lian malnoblecon, estu noblanima æeæiuj viaj agoj; unuvorte, kondutu tiel, ke ne povu esti
502 TRIA PARTO – ÆAPITRO XII
dirataj kontraý vi la jenaj vortoj de Jesuo: Kial virigardas la lignereton, kiu estas en la okulo de via frato,kaj ne pripensas la trabon, kiu estas en via propraokulo?”28
904. Ĉu tiu estas kulpa, kiu esploras kaj senvualigasla malfortajn flankojn de la socio?
“Tio dependas de la sento, kiu instigas lin tion fari;se la kritikanto celas nur kaýzi skandalon, li havigas al sipersonan øuon per la prezentado de bildoj, kiuj ofte estasprefere malbona ol bona ekzemplo. La spirito kritikas,sed li povas esti punita pro tia speco de plezuro, kiun lisentas, el diskonigo de malvirtoj.”
– Kiel, en ĉi tiu okazo, oni povus taksi la pureconde intencoj kaj la sincerecon de la verkisto?
“Tio ne æiam estas utila; se li skribas ion þatindan,profitu el liaj ideoj ; se li agas malbone, tio estas demandopri konscienco, koncernanta lin mem. Cetere, se li deziras pruvisian sincerecon, li devas do apogi sian instruon per sia propraekzemplo.”
905. Iuj aŭtoroj publikigis tre belajn kaj tre moralajnverkojn, kiuj helpas la progreson de la homaro,sed el kiuj ili mem neniom profitis; ĉu la bono,kiun kaŭzis tiuj verkoj, estos iel profita al ili, kielSpiritoj?
“Moralo sen faroj estas kiel semo sen laboro. Porkio servas al vi semo, se vi ne igas øin frukti por via nutrado?
MORALA PERFEKTECO 503
28 Luko, æap. 6, par. 41. – La Trad.
Tiuj homoj estas pli kulpaj, æar ili havis intelekton por kompreni;ne praktikante la maksimojn, kiujn ili lernigis al aliaj, ili rezignisrikolti ties fruktojn.”
906. Ĉu homo, praktikanta bonon, estas riproĉindapro tio, ke li konscias sian konduton kaj ke li tionkonfesas al si mem?
“Æar li povas konscii la malbonon, kiun li faras, tialli devas konscii ankaý la bonon, por ke li sciu, æu likondutas bone aý malbone. Nur pesante æiujn siajn agojnper la pesilo de la leøo de Dio kaj, precipe, per tiu de laleøo de justeco, amo kaj karitato, li povos diri al si, æuliaj agoj estas bonaj aý malbonaj, æu li ilin aprobas aýmalaprobas. Li do ne povas indi riproæon, pro tio, ke lirekonas, ke li triumfis super la malnoblaj inklinoj, nekpro tio, æar li øojas pro siaj faroj; kondiæe, ke li nefieru pro si mem, æar, tiam, li kulpus novan eraron.” (919)
PASIOJ
907. Ĉar la principo de pasioj troviĝas en la Naturo,ĉu tial ĝi estas malbona per si mem?
“Ne; pasio kuþas en eksceso ligita kun la volo, æartiu principo estas donita. al la homo por la bono, kajpasioj povas instigi lin al grandaj faroj; kio kaýzas malbonon, tioestas la misuzo, kiun la homo faras, de pasioj.”
908. Kiel difini la limon, ĉe kiu la pasioj ĉesas estibonaj aŭ malbonaj?
“Pasioj estas kiel æevalo, kiu estas utila, se øi estas
504 TRIA PARTO – ÆAPITRO XII
regata, sed danøera, se øi mem regas. Rekonu do, ke iupasio fariøas pereiga de post la momento, kiam vi jamne povos øin estri kaj kiam øi rezultigas ion malutilanal vi aý aliulo.”
La pasioj estas leviloj, kiuj dekobligas la fortojn de lahomo kaj kiuj helpas lin plenumi la projektojn de la Providenco;sed, se, anstataý ilin direkti, la homo sin lasas direkti deili, li do falas en ekscesojn, kaj la sama forto, kiuen liaj manoj povus naski bonon, refalas sur lin kaj lin frakasas.
Æiaj pasioj havas sian principon en iu sento aý naturabezono. La principo de pasioj estas do nenia malbono, æarøi kuþas sur unu el la providencaj kondiæoj de nia ekzistado.La øustasenca pasio estas la trograndigo de iu bezono aýsento; øi kuþas en la eksceso, ne en la kaýzo; kaj tiu eksceso fariøasmalbono, kiam øi rezultigas alian malbonon.
Æia pasio, alproksimiganta la homon al la besta naturo,deturnas lin de la spirita naturo.
Æia sento, altiganta la homon super la besta naturo,atestas la superecon de Spirito kontraý materio kaj linalproksimigas al perfekteco.
909. Ĉu la homo ĉiam povus venki siajn malnoblajninklinojn per siaj penoj mem?
“Jes, kaj iafoje per tre malgrandaj penoj; tamenmankas al li volo. Ve! kiom malmultaj el vi faras tiujn penojn!”
910. Ĉu la homo povas trovi ĉe la Spiritoj efikanhelpon, por venki siajn pasiojn?
“Se li sincere petas Dion kaj sian bonan genion, labonaj Spiritoj certe venas helpi lin, æar tiu estas iliamisio.” (459)
MORALA PERFEKTECO 505
911. Ĉu iuj pasioj ne estas tiel vivaj kaj nekontraŭeblaj,
ke volo estas senpotenca por ilin regi?
“Multaj homoj diras : Mi volas, sed volo estas nur sur iliaj
lipoj; ili volas, sed ili tre øojas, ke tio ne okazas. Se iu pensas,
ke li ne povas superforti siajn pasiojn, tio okazas, æar la Spirito,
pro sia malsupereco, trovas en ili plezuron. Kiu penas ilin bridi,
tiu komprenas sian spiritan naturon; venki ilin estas por li venko
de Spirito super materio.”
912. Kiu estas la plej efika rimedo por kontraŭbatali
la superregadon de la korpa naturo?
“Abnegacii sin mem.”
EGOISMO
913. Kiu el la malvirtoj povas esti rigardata kiel
radika?
“Tion ni jam ofte diris, nome, egoismo: de øi venas
æia malbono. Studu æiajn malvirtojn, kaj vi vidos, ke sur
la fundo de ili æiuj kuþas egoismo; vi ilin vane kontraýbatalos;
ne prosperos al vi ilin eltiri, øis vi atakos la
malbonon æe ties radiko, øis vi eldetruos ties kaýzon.
Æiuj viaj penoj estu direktataj al tiu celo, æar en egoismo
troviøas la vera kancero de la socio. Æiu homo, deziranta,
ekde æi tiu vivo, proksimiøi al la morala perfekteco, devas
elsarki el sia koro æian senton de egoismo, æar egoismo
estas neakordigebla kun justeco, amo kaj karitato: øi
nuligas æiujn ceterajn kvalitojn.”
506 TRIA PARTO – ÆAPITRO XII
914. Ĉar egoismo sin bazas sur la persona intereso,tial ŝajnas tre malfacile ĝin tute elradikigi el lahoma koro; ĉu oni sukcesos tion fari?
“Ju pli la homoj sin instruas pri la spiritaj aferoj,des malpli ili þatas la materiajn aferojn; estas ankaýnecese reformi la homajn konvenciojn, kiuj tenadas kajekscitas egoismon. Tio dependas de edukado.”
915. Ĉar egoismo estas esence propra al la homaro,ĉu tial ĝi ne estos ĉiam malhelpo je la regado dela absoluta bono sur la Tero?
“Certe egoismo estas via plej granda malbono, sedøi rezultas el la malsupereco de la Spiritoj enkarniøintajsur la Tero, kaj ne el la homaro mem; nu, pli kaj plipuriøante per siaj sinsekvaj enkarniøoj, la Spiritoj iompost iom seniøas je egoismo, kiel same je aliaj malpura¼oj.Æu ne ekzistas, jam nun sur la Tero, homoj tuteneegoistaj kaj praktikantaj karitaton? Estas multe plida tiaj, ol kiel vi pensas, sed vi konas nur malmultajn,æar virto ne seræas la brilon de l’ taglumo; se ekzistasunu, kial ne ekzistus deko da tiaj? se deko, kial ne milo,kaj tiel plu?”
916. Egoismo, anstataŭ malpliiĝi, kreskas kun lacivilizacio, kiu, laŭŝajne, ĝin instigas kaj nutras;kiel iu kaŭzo povas detrui sian efikon?
“Ju pli granda estas malbono, des pli abomeninda øifariøas; estis necese, ke egoismo faru multon da malbono,por ke oni komprenu la neceson øin elpeli. Kiam la homojestos seniøintaj je la egoismo ilin reganta, ili tiam vivoskiel fratoj, kiuj ne faras reciproke eæ la plej malgrandan
MORALA PERFEKTECO 507
malutilon kaj kiuj sin interhelpas per la sento desolidareco; tiam la. forta estos la subtenanto de lamalforta, kaj ne ties subpremanto; kaj jam ne estosvidataj homoj sen vivnecesa¼oj, æar æiuj praktikos laleøon de justeco. Tiu estos la regno de bono, kiun la Spiritojestas komisiitaj prepari.” (784)
917. Kiu estas la rimedo por detrui egoismon?
“El æiuj homaj neperfekta¼oj la plej malfacile elradikigeblaestas egoismo, æar tiu æi naskiøas el la influo de lamaterio, de kiu la homo, ankoraŭ tre proksima de siaorigino, ne povis liberiøi; por la daýrado de tiu influoæio kunhelpas: leøoj, socia organismo kaj edukado.Egoismo malfortiøos æe la supereco de la morala vivoantaý la materia vivo, kaj precipe æe la kompreno, kiunSpiritismo havigas al vi, pri via estonteco, tio estas, privia estonteco reala, ne falsita de alegoriaj fikcioj; kiamSpiritismo, jam bone komprenata, identiøos kun la morojkaj kredoj, øi aliigos kutimojn, morojn, sociajn interrilatojn.Egoismo estas fondita sur la graveco de l’ personeco;nu, Spiritismo, bone komprenata, mi ripetas, igas vidi laaferojn el tiel alta punkto, ke la sento de personecomalaperas antaý la senlima spaco. Detruante tiun graveconaý, almenaý, montrante øian valoron, Spiritismo neprekontraýbatalas egoismon.
“Ofte faras la homon ankaý egoista øuste lapikvundo, kiun li ricevas de la egoismo de aliaj, æar lisentas la neceson preni defendan teniøon. Vidante, kela aliaj pensas pri si mem kaj ne pri li, la homo estasalkondukata al zorgado pri si, prefere ol pri la aliaj.La principo de karitato kaj de frateco estu la bazo de la
508 TRIA PARTO – ÆAPITRO XII
sociaj konvencioj, de la leĝaj rilatoj inter popoloj kajinter homoj; tiam, la homo pensos malpli pri sia proprapersono, kiam li vidos, ke aliaj ankaý pensas pri li; liricevos la moraligan influon de l’ ekzemplo kaj de l’kontakto. Æe la hodiaýa superabundeco de egoismo, onidevas esti vere virta, por abnegacii sian personecon profitede aliaj, kiuj ofte ne dankas tian nobla¼on; precipe altiuj, posedantaj tian virton, la æiela regno estas malfermita;precipe tiujn atendas la feliæo de la elektitoj,æar vere mi diras al vi, en la tago de juøado, kiu ajnpensis nur pri si mem, tiu estos flanken pelita kaj suferosde sia izoleco.” (785)
Fénelon.
Oni faras sendube laýdindajn klopodojn, por antaýenigi
la homaron; hodiaý oni kuraøigas, stimulas, honoras la bonajn
sentojn pli, ol en neniu alia epoko; kaj tamen la mordanta vermo
nomata egoismo estas æiam ankoraý la kancero
de la socio. Øi estas reala malbono, refalanta sur la tutan
mondon kaj kies viktimo æiu pli aý malpli estas; necese
estas do øin kontraýbatali, same kiel oni alfrontas epidemian
malsanon. Por tio estas necese procedi kiel la kuracistoj:
iri returne al la origino. Oni seræu en æiuj partoj de la
socia organismo, ekde la familio øis la popoloj, ekde kabano
øis palaco, æiajn kaýzojn, æiajn influojn, kaþitajn aý
evidentajn, kiuj ekscitas, nutras kaj elvolvas la senton de
egoismo: kiam la kaýzoj estos konataj, la kuracilo sin
prezentos mem; tiam oni devos nur ilin kontraýbatali, se ne
æiujn samtempe, almenaý parte; kaj, iom post iom, la veneno
estos eltirita. La resanigo eble estos longedaýra, æar la kaýzoj
estas multenombraj; sed øi ne estas neebla. Tiun celon oni
MORALA PERFEKTECO 509
trafos cetere nur atakante la malbonon æe ties radiko, tio
estas, per edukado; ne per tiu edukado, celanta fari instruitajn
homojn, sed per tiu, celanta fari homojn virtajn.
Edukado, se bone komprenata, estas la þlosilo de l’ morala
progreso; kiam oni konos la arton direkti karakterojn, tiel
bone kiel la arton direkti intelektojn, oni povos korekti la
karakterojn tute same, kiel oni korektas misformajn arbetojn;
sed tiu arto postulas grandan takton, multe da sperto
kaj profundan observadon; estas grava eraro kredi, ke
sufiæas scio, por øia praktikado. Kiu sekvas la kreskadon de
infano, ido æu de riæulo, æu de malriæulo, de post øia naskiøo,
observante æiajn malutilajn influojn, kiuj agas sur øin
pro la malforteco, senzorgeco kaj neklereco de øiaj direktantoj,
vidante kiel ofte la rimedoj uzataj por øia moraligo
tute maltrafas, tiu ne povas miri pro tiom da malbonaj
flankoj en la socio. Oni faru por moralo tiom, kiom oni faras
por intelekto, kaj oni vidos, ke, se ekzistas rezistemaj naturoj,
estas ankaý aliaj, cetere multe pli, ol kiel oni kredas,
kiuj atendas nur bonan kulturadon por produkti belajn
fruktojn. (872)
La homo volas esti feliæa, kaj tiu sento troviøas en la
Naturo; tial li senæese klopodas, por plibonigi sian pozicion
sur la Tero, kaj seræas la kaýzon de siaj suferoj, por ilin
æesigi. Kiam li bone komprenos, ke egoismo estas unu el
tiuj kaýzoj, tiu faktoro, naskanta fieron, ambicion, avidemon,
envion, malamon, ¼aluzon, je kiuj li æe æiu paþo puþiøas;
tiu faktoro, alportanta konfuzon al æiuj sociaj interrilatoj,
enblovanta malpacojn, detruanta fidojn, deviganta æiun æiam
singarde stari kontraý sia najbaro; fine, tiu, faranta el amiko
malamikon; tiam li ankaý komprenos, ke tiu malvirto estas
neakordigebla kun lia propra feliæo kaj eæ, ni povas aldiri,
510 TRIA PARTO – ÆAPITRO XII
kun lia sekureco; ju pli li suferos pro tiu malvirto, des pli
da neceso li sentos øin kontraýbatali, same kiel li luktas
kontraý pesto, pereigaj bestoj kaj æiuj ceteraj malfeliæegoj;
lin instigos al tio lia propra intereso. (784)
Egoismo estas fonto de æiaj malvirtoj, kiel karitato estas
fonto de æiaj virtoj; eldetrui la unuan kaj plifortigi la duan,
jen la celo, kiun devas iri æiuj klopodoj de la homo, se æi
tiu deziras certigi sian feliæon tiel sur la Tero, kiel en estonta vivo.
KARAKTERIZAĵOJ DE LA VIRTA HOMO
918. Per kiaj signoj oni povas konstati ĉe la homola realan progreson, kiu lin altigos en la spiritahierarkio?
“La Spirito atestas sian altan rangon, kiam æiuj farojde lia enkorpa vivo estas la praktikado de la leøo deDio kaj kiam li anticipe komprenas la spiritan vivon.”
La vere virta homo estas tiu, kiu praktikas la leøon
de justeco, amo kaj karitato laý ties plej alta pureco. Demandante
sian konsciencon pri la agoj, kiujn li faris, li devas
ankaý demandi sin mem, æu li ne malobeis tiun leøon, æu
li ne faris malbonon, æu li faris æian bonon, kiun li povus
fari, æu iu ne havas ian motivon por plendi kontraý li, kaj,
fine, æu li faris al aliaj tion, kion li dezirus, ke ili faru al li.
La homo, posedita de la sento de karitato kaj de amo
al sia proksimulo, faras bonon pro amo al bono, ne esperante
repagon, kaj foroferas sian propran intereson al la justeco.
Li estas bona, humana kaj korfavora por æiuj, æar li
rigardas æiujn homojn kiel siajn fratojn, sen ia distingo je
rasoj aý kredoj.
MORALA PERFEKTECO 511
Se Dio donis al li potencon kaj riæecon, li konsideras
æi tiujn kiel deponitaĵon, kiun li devas uzi por bono; li ne
fieras pro tio, æar li scias, ke Dio, kiu ilin donis al li, povas
ankaý ilin de li forpreni.
Se la socia ordo metis aliajn homojn sub lian estrecon,
li traktas ilin milde kaj bonvole, æar ili estas egalaj al li
antaý Dio; li uzas sian aýtoritaton por ilin moraligi kaj ne
por ilin subpremi per sia malhumileco.
Li estas indulgema kontraý la neperfekta¼oj de sia proksimulo,
æar li scias, ke li mem ankaý bezonas indulgemon,
kaj li memoras jenajn vortojn de la Kristo: Kiu el vi estas
senpeka, tiu unua ĵetu sur ŝin ŝtonon.29
Li ne estas venøema: laý la ekzemplo de Jesuo, li pardonas
siajn ofendantojn kaj memoras nur bonfarojn; æar li ja scias, ke estos al
li pardonite laŭ tio, kiel li estos mem pardoninta.
Fine, li respektas æe siaj similuloj æiajn rajtojn, donatajn
de la leøoj de la Naturo, kiel li deziras, ke liaj rajtoj estu respektataj.
KONADO DE SI MEM
919. Kiu estas la praktika rimedo plej efika, por kela homo pliboniĝu en ĉi tiu vivo kaj rezistukontraŭ la puŝo en malbonon.?
“Antikva saøulo jam diris: Konu vin mem.”
– Ni komprenas la tutan saĝecon de tiu maksimo,sed malfacile estas ĝuste koni sin mem; kiel ni atingutiun memkonadon?
512 TRIA PARTO – ÆAPITRO XII
29 Johano, æap. 8, par. 7. - La Trad.
“Faru tiel, kiel mi faradis, kiam mi vivis sur la Tero:æe la fino de æiu tago, mi alparolis mian konsciencon, mireviziis tion, kion mi faris, kaj mi demandis min mem,æu mi ne malplenumis iun devon, æu iu ne havas motivonpor plendo kontraý mi. Tiel mi sukcesis koni min kajvidi, kio devas æe mi esti reformita. Homo, kiu æiunokterememorus siajn tiutagajn agojn kaj demandus sin, kionbonan aý malbonan li faris, petante al Dio kaj al siagardanøelo, ke ili lumigu lin, ekhavus grandan fortonpor sia perfektiøo; æar, kredu, Dio lin helpus. Demandudo vin mem, kion vi faris kaj por kia celo vi kondutisæe tiu aý æe tiu alia cirkonstanco; æu vi faris ion, kion viopinias riproæinda æe aliulo aý kion vi ne kuraøus konfesi.Demandu plie: se estus laý la volo de Dio, ke mi estualvokita nun, æu, enirante en la spiritan mondon, kienenio estas kaþita, mi devus timi ies rigardon? Ekzamenu,kion vi eble faris unue kontraý Dio, due kontraý viaproksimulo, fine kontraý vi mem. La respondoj portostrankvilecon al via konscienco aý indikon de iu malbono,kiun vi devas forigi.
“La konado de si mem estas do la þlosilo de l’individua pliboniøo; sed, vi diros, kiel oni juøu sin mem?Æu oni ne havas la iluzion de l’ memamo, kiu malpligravigasla erarojn kaj faras ilin pardonindaj? Avaruloopinias sin nur þparema kaj antaývidema; fierulo pensas,ke estas æe li simpla digno. Tio estas ja vera; sed vihavas provilon, kiu ne povas trompi vin. Kiam vi hezitastaksi la valoron de unu el viaj agoj, demandu vin, kia viøin opinius, se øin farus alia persono; se vi øin riproæasæe alia persono, øi do ne povus estis pli digna æe vi, æar
MORALA PERFEKTECO 513
514 TRIA PARTO – ÆAPITRO XII
la juøo de Dio ne havas du malsamajn mezurilojn. Penuankaý ekscii, kion la aliaj homoj pensas pri viaj agoj,kaj ne malþatu la opinion de viaj malamikoj, æar æi tiujhavas nenian intereson falsi la veron, kaj ofte Dio metasilin æe via flanko, kiel spegulon, por ke ili admonu vinpli sincere, ol kiel tion farus amiko. Kiu serioze volasperfektiøi, tiu esploru do sian konsciencon, por elþiri elsi la malbonajn inklinojn, same kiel li elradikigas lamalutilajn herbojn en sia øardeno; li komparu la aktivonkun la pasivo de sia morala tago, same kiel komercistobilancas siajn gajnojn kaj perdojn; kaj mi asertas al vi,ke la unua komparo estos pli profita ol la dua. Se lipovas diri, ke lia tago estis bona, li povas do pace dormikaj sentime atendi la vekiøon de alia vivo.
“Faru do al vi mem klarajn, precizajn demandojn,kaj ne timu ilin multobligi; oni povas ja malþpari kelkajnminutojn por atingi eternan feliæon. Æu vi ne laboradasæiujn tagojn, por ekhavi rimedojn, kiuj certigus al viripozon en maljuneco? Æu tiu ripozo ne estas la objektode æiuj viaj deziroj, la celo, kiu igas vin elporti æiajnlaciøojn kaj momentajn rezignojn? Nu! kiom valoras tiukelktaga ripozo, æiam malkvietigita de l’ korpaj malsanoj,kompare kun tiu, kiu atendas virtulon? Æu øi ne valorasja kelkajn penojn? Mi scias, ke multaj diras, ke la nunecoestas pozitiva, kaj necerta la estonteco; nu, jen øuste lapenso, kiun ni estas komisiitaj por detrui æe vi, æar nivolas igi vin kompreni tiun estontecon en tia maniero, ke øirestigu nenian dubon æe via animo; tial, ni vokisvian atenton al fenomenoj tiaj, ke viaj sentumoj estuimpresitaj, kaj ankaý tial ni nun donas al vi instruojn,
kiujn æiu el vi havas la taskon diskonigi. Por nenia aliacelo, ol æi tiu, ni diktis La Libron de la Spiritoj.”
Sankta Aŭgusteno.
Multe da eraroj, kiujn ni faras, estas nerimarkataj de
ni; se, efektive, laý la konsilo de Sankta Aýgusteno, ni pli
ofte demandus nian konsciencon, ni vidus, kiel ofte ni agas
malbone sen ia konscio, pro tio, æar ni ne studas la esencon
kaj la instigilon de niaj agoj. La demanda formo estas pli
preciza ol ia maksimo, kiu, ofte, ne estas aplikebla al la
okazo, æe kiu ni troviøas. La demando postulas kategoriajn
respondojn per jes aý ne, sen allaso de ia ajn alternativo;
tiuj respondoj estas ankoraý personaj argumentoj, kaj laý
ties sumo ni povas konjekte kalkuli, kiom da bono kaj da
malbono kuþas en ni.
MORALA PERFEKTECO 515
KVARA PARTO
Esperoj kaj Konsoloj
ÆAPITRO I
SURTERAJ SUFEROJKAJ ØUOJ
1. Relativaj feliĉo kaj malfeliĉo.
2. Perdo de amataj personoj.
3. Elreviĝoj. Nedankemo. Rompitaj korligiĝoj.
4. Antipatiaj kuniĝoj.
5. Timo antaŭ la morto.
6. Naŭzo pri la vivo. Memmortigo.
RELATIVAJ FELIĈO KAJ MALFELIĈO
920. Ĉu la homo povas ĝui kompletan feliĉon surla Tero?
“Ne, æar la vivo estas donita al li kiel provo aýkompensa puno; sed dependas de li malpliakrigi tiesmalbonojn kaj esti tiel feliæa kiel eble sur la Tero.”
921. Oni komprenas, ke la homo estos feliĉa sur laTero, tiam, kiam la homaro estos aliiĝinta; sed,ĝis okazos tiu aliiĝo, ĉu ĉiu povas certigi al si ianrelativan feliĉon?
“La homo estas plej ofte la kaýzinto de sia propramalfeliæo. Praktikante la leøon de Dio, li evitigas al si multe damalbonoj kaj øuas feliæon tiel grandan, kiel ebligas liamaldelikata vivo.”
Homo, profunde konvinkita pri sia estonta destino, vidasen sia enkorpa vivo nur nedaýran haltotempon; øi estas porli momenta halto en hotelaæo. Li facile konsoliøas pri kelkajpasemaj øenoj de vojaøo, kiu lin kondukos al pozicio despli komforta, ju pli bone li pretiøis por øi.
Ni estas punataj jam ekde æi tiu vivo pro la malobeoje la leøoj de la enkorpa ekzistado, per la malbonoj, kiujestas rezultato de tiu malobeo kaj de niaj propraj ekscesoj.Se ni iras returne al la origino de la tiel nomataj surterajmalfeliæa¼oj, ni vidas, ke la plimulto el ili rezultas el unua dekliniøo forde la rekta vojo. Æe æi tiu dekliniøo, ni ekpaþas malbonan vojon kaj, falopost falo, ni enabismiøas en malfeliæon.
922. La surtera feliĉo estas rilata al ĉies pozicio;kio sufiĉas por la feliĉo de unu, tio estasla malfeliĉo de alia. Ĉu tamen estas iafeliĉomezurilo, komuna al ĉiuj homoj?
“Por la materia vivo, tiu estas posedo de porviva¼oj;por la morala vivo, øi estas bona konscienco kaj fidoje la estonteco.”
518 KVARA PARTO – ÆAPITRO I
923. Ĉu tio, kio estas superflua por unu, ne estasnecesa al aliaj, kaj inverse, laŭ la pozicioj?
“Jes, laý viaj materiaj ideoj, viaj antaýjuøoj, viaambicio kaj æiuj viaj ridindaj kapricoj, kiujn la estontecotraktos laýmerite, kiam vi komprenos la veron. Sendube,homo, kiu havis kvindek mil sterlingajn funtojn da rentokaj kiu vidas æi tiun malpliigita nur øis dek, opinias sintre malfeliæa, æar li jam ne povas paradi kiel iam, tenadition, kion li nomas sia pozicio, havi servistojn kaj æevalojn,kontentigi æiajn pasiojn ktp. Li kredas, ke mankas al livivnecesa¼oj; sed, tute sincere, æu vi opinias tiun homonbedaýrinda, dum æirkaý li tiom da personoj mortas de malsatokaj malvarmo, sen ia rifuøejo, kie ili kuþigus sian kapon? Saøulo,por esti feliæa, rigardas malsupren, neniam supren, krom poraltigi sian animon direkte al la senlimo.” (715)
924. Kelkaj malbonaĵoj ne dependas de personakonduto kaj trafas eĉ la plej justan homon; ĉu onine havas ian rimedon por sin gardi kontraŭ ili?
“En æi tiu okazo, la homo devas rezignacii kaj ilinelteni sen murmuro, se li volas progresi; sed li æiamricevas konsolon el sia konscienco, kiu donas al li esperonpri pli bona estonteco, se li faras tion necesa por tiukonsolo.”
925. Kial Dio favoras per riĉeco iujn homojn, kiujlaŭšajne ĝin ne meritis?
“Øi estas favoro en la okuloj de personoj, vidantajnur la nunecon; sed, komprenu bone, riæeco estas ofteprovo pli danøera ol mizero.” (814 kaj sekv.)
SURTERAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 519
926. Ĉu la civilizacio, kreante novajn bezonojn, nekaŭzas novajn afliktojn?
“La æimondaj malbona¼oj estas rilataj kun la fiktivajbezonoj, kiujn vi kreas. Kiu scias limigi siajn dezirojnkaj sen envio vidas sian superulon, tiu evitigas al si multeda elreviøoj en æi tiu vivo. La plej riæa estas tiu, kiuhavas malplej da bezonoj.
“Vi envias la øuojn de homoj, kiuj šajnas al vi laæimondaj feliæuloj; sed, æu vi scias, kio estas destinitaal ili? Se ili øuas nur por si mem, ili estas do egoistoj, kajili vidos la duan flankon de l’ medalo. Prefere, bedaýruilin. Dio iafoje permesas, ke malbonulo prosperu, sed tiesfeliæo ne estas enviinda, æar tiu øin pagos per amarajlarmoj. Se justulo estas malfeliæa, tio estas provo, kiuestos al li kreditita, se li øin kuraøe eltenas. Memorujenajn vortojn de Jesuo: Feliæaj estas la plorantoj, æarili konsoliøos.”30
927. Certe superfluaĵo ne estas nepre bezona alfeliĉo, sed tion saman oni ne povas diri pri lavivnecesaĵoj; nu, ĉu la malfeliĉo de tiuj, al kiujmankas la necesaj vivrimedoj, ne estas reala?
“Homo estas vere malfeliæa nur tiam, kiam mankasal li la necesa¼oj por vivo kaj sano. Tiu manko estaseble lia kulpo, kaj tiam li devas plendi nur kontraý simem; se øi estas aliula kulpo, la respondeco falas do surøian kaýzinton.”
520 KVARA PARTO – ÆAPITRO I
30 Mateo, æap. 5, par. 4. – La Trad.
928. Laŭ la aparta karaktero de ĉiu el la naturajkapabloj, Dio evidente indikas ĉies profesianalvokiĝon. Ĉu multaj malbonaĵoj ne venas de tio,ke oni ne aŭdas tiun alvokiĝon?
“Estas vere; kaj ofte øuste la gepatroj, pro fieroaý avareco, devigas siajn filojn forlasi la vojon difinitande la Naturo, kaj, per tiu deklino, ili kompromitas lafeliæon de la junuloj; ili ja respondos por tio.”
– Ĉu vi do opinius dece, ke filo de homo, altestaranta en la socio, farus, ekzemple, lignoŝuojn, se tiujunulo havus kapablon por la dirita metio?
“Oni ne falu en absurdon, nek ion troigu: lacivilizacio havas siajn bezonojn. Kial filo de alte starantahomo, kiel vi diras, farus lignoþuojn, se li povas okupisin pri io alia? Tiu junulo certe taýgas por io, laý siajkapabloj, se nur ili ne estas misuzataj. Ekzemple, anstataýmalbona advokato, li povus eble esti bona mekanikistoaý alia profesiulo.”
La delokigo de la homoj ekster ilian intelektan sferonestas, certe, unu el plej oftaj kaýzoj de elreviøoj. La nekapablecopor la elektita kariero estas neelæerpebla fonto defiaskoj; al tiu nekapableco aliøas la memamo, kiu malhelpasal la falinta homo seræi rimedon en pli humila profesio;kaj jen, øi prezentas al li memmortigon kiel ekstreman vojonpor sinsavo de situacio, kiun li opinias humiliøo. Se moralaedukado estus lin levinta super la ridindajn interkonsentojnde fiero, li neniam estus surprizita kun malplenaj manoj.
929. Estas personoj, kiuj, vidante sin sen iaj rimedoj,eĉ tiam, kiam abundeco regas ĉirkaŭ ili, havas
SURTERAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 521
nur morton kiel perspektivon; kian decidon iliprenu? Ĉu ili lasu sin morti de malsato?
“Oni neniam havu la ideon lasi sin morti de malsato;oni æiam trovus rimedon por sin nutri, se fiero ne sinmetus mezen inter bezono kaj laboro. Oni ofte diras:Nenia ofico estas nedigna; ne la pozicio malhonoras; sedoni tion diras por aliaj, ne por si mem.”
930. Estas evidente, ke, sen la sociaj interkonsentoj,al kiu oni volonte sin submetas, oni ĉiam trovus ianajn laboron, kiu helpus vivi, kvankam oni devusmalaltiĝi de sia pozicio: sed, inter personoj, nehavantaj aŭ sciantaj flanken meti antaŭjuĝojn, ĉukelkaj ne estas nekapablaj perlabori mem sianvivon pro malsano aŭ aliaj kaŭzoj, nedependantajde ilia volo?
“En socio organizita laý la leøo de la Kristo, neniudevas perei de malsato.”
Æe saøa kaj antaývidema socia organizado, ne povasmanki porviva¼oj al la homo, krom pro lia propra kulpo;sed liaj kulpoj rezultas mem de la medio, kie li troviøas.Kiam li praktikos la leøon de Dio, la homo havos socianordon fonditan sur justeco kaj solidareco, kaj ankaý li memestos pli bona. (793)
931. Kial, en la socio, la suferantaj klasoj estas plimultenombraj ol la feliĉaj klasoj?
“Neniu el la sociaj klasoj estas tute feliæa, kaj tio,kion vi kredas feliæo, ofte kaþas korþirajn æagrenojn:suferado estas æie. Tamen, por respondi vian penson, midiras, ke la klasoj, kiujn vi nomas suferantaj, estas plimultenombraj pro tio, æar la Tero estas loko por
522 KVARA PARTO – ÆAPITRO I
kulpelpago. Kiam la homo estos farinta el øi la restadejonde bono kaj de la bonaj Spiritoj, li jam ne estos malfeliæaen tiu loøejo, kaj øi estos por li la surtera paradizo.”
932. Kial, en la mondo, la influo de la malbonaj tielofte venkas tiun de la bonaj?
“Pro la malforteco de la bonaj; la malbonaj estasintrigemaj kaj riskemaj, kaj la bonaj estas timemaj;kiam æi tiuj volos, ili konsistigos la plej fortan parton.”
933. Se la homo estas ofte la kaŭzinto de siajmateriaj suferoj, ĉu li kaŭzas ankaŭ siajnmoralajn dolorojn?
“Multe pli, æar la materiaj suferoj iafoje ne dependas de lavolo; sed la ofendita fiero, la fiaskinta ambicio, laangoro de avareco, envio, ¼aluzo, unuvorte æiaj pasioj,estas turmentegoj por la animo.
“Envio kaj ¼aluzo! Feliæaj estas la homoj, kiuj ne konastiujn mordantajn vermojn! Kun envio kaj ¼aluzone povas ekzisti trankvileco, nenia ripozo estas ebla alla homo: la objektoj de lia avideco, de lia malamo, delia spitiøo ekstaras antaý li kvazaý fantomoj, kiuj allasasal li nenian ripozon kaj lin persekutas eæ dum lia dormo. Enviulokaj ¼aluzulo troviøas en stato de konstanta febro.Æu tiu estas dezirinda situacio, kaj æu vi ne komprenas,ke la homo, kun siaj pasioj, kreas al si memvolajnturmentojn, kaj ke la Tero fariøas por li vera infero?”
Pluraj esprimoj pentras energie la efikojn de iuj pasioj;oni diras: þvelinta de fiero, morti de envio, forvelki de¼aluzoj aý de spitiøo, perdi pro æi tiuj la apetiton ktp.; æitiuj figuroj formas tre veran bildon. Iafoje envio havas janenian difinitan objekton. Ekzistas personoj nature enviemaj
SURTERAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 523
pri æio, kio altiøas, pri æio, kio elstaras el la vulgara vico,kvankam ili havas pri tio nenian rektan intereson, sed nurpro tio, ke ili ne povas øin atingi; æio, kio staras super iliahorizonto, ilin kvazaý blindigas, kaj, se ili estus plimultoen la socio, ili volus æion malaltigi øis sia nivelo. Øi estasenvio ligita kun senvaloreco.
La homo estas ofte malfeliæa nur pro la graveco, kiunli alligas al la æimondaj aferoj; kaýzas lian malfeliæon nenioalia, ol fiaskintaj vantemo, ambicio kaj avideco. Sed, seli lokas sin super la malvastan rondon de la materia vivo,se li direktas siajn pensojn al la senlimo, kiu estas liadestino, la sortovicoj de la homaro þajnas al li tiel bagatelajkaj infanecaj, kiel la æagrenoj de knabeto, ploranta pro laperdo de ludilo, kiun li faris sia superega feliæo.
Kiu vidas feliæon nur en la kontentigo de sia fiero kajde siaj bestaj apetitoj, tiu estas malfeliæa, kiam li ne povastion fari; kontraýe, homo, kiu nenion petas superfluan, estasfeliæa kun tio, kion aliaj rigardas kiel malfeliæegojn.
Ni parolas pri la civilizita homo, æar sovaøulo, havantamalpli da bezonoj, ne havas samajn motivojn por avidecokaj aflikto; ties maniero vidi la aferojn estas tute malsama.En civilizita stato, la homo pripensas kaj ekzamenas sianmalfeliæon; tial, øi lin pli forte impresas; sed li povas ankaýrezoni kaj ekzameni la rimedojn por sia konsoliøo. Tiunkonsoliøon li æerpas el la kristana sento, kiu gardas ĉe liesperon de pli bona estonteco, kaj el Spiritismo, kiu alportasal li la certecon pri tiu estonta tempo.
PERDO DE AMATAJ PERSONOJ
934. Ĉu la perdo de personoj, kiuj estas karaj alni, ne estas unu el tiuj, kaŭzantaj al ni ĉagrenondes pli pravigeblan, ĉar ĝi estas nekompensebla
524 KVARA PARTO – ÆAPITRO I
kaj nedependanta de nia volo?
“Tiu kaýzo de æagreno trafas ne nur riæulon, sedankaý malriæulon: øi estas provo aý kulpelaæeto, kajkomuna leøo; sed vi trovas konsolon en tio, ke vi povaskomunikiøi kun viaj amikoj per la vojoj de vi konataj,ĝis estos donitaj al vi aliaj pli senperaj kaj plipercepteblaj por viaj sentumoj.”
935. Kion pensi pri la opinio de homoj, kiuj opiniasprofanado la transtombajn komunikiĝojn?
“Nenia profanado povas ekzisti, kiam ekzistas piaseriozeco kaj kiam elvoko estas farata kun respekto kajpor utila celo; tion pruvas la fakto, ke la amikaj Spiritojalvenas plezure; ili øojas, ke vi ilin memoras kaj ke iliparolas al vi; profanado ekzistus, se la elvoko estusfrivole farata.”
La eblo komunikiøi kun la Spiritoj estas dolæega konsolo,æar øi havigas al ni rimedon, por interparoli kun parencojkaj amikoj, lasintaj la Teron pli frue ol ni. Per elvoko niilin alproksimigas al ni, ili estas æe nia flanko, nin aýdas kajrespondas; jam do ne estas, se tiel diri, muro inter ili kaj ni.Ili helpas nin per siaj konsiloj, atestas al ni sian amon kajla øojon, kiun ili sentas pro nia memoro pri ili. Estas porni plezuro scii, ke ili estas feliæaj, ekkoni de ili mem ladetalojn de ilia nova ekzistado, kaj ekhavi la certecon, keni iutage estos kun ili.31
936. Kiel la senkonsolaj doloroj de l’ postvivantojtuŝas la Spiritojn, kiujn oni priploras?
SURTERAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 525
31Voki difinitajn Spiritojn ne plu estas uzate, kiel en la tempo de Kardec. Nunoni preferas atendi spontaneajn komunika¼ojn de la Spiritoj, kiuj venas æumemvole, æu kondukataj de siaj gvidantoj. – La Trad.
“La Spiriton tuþas la memoro kaj resopiro de tiuj,kiujn li amis, sed senæesa, malprudenta doloro lin penigeimpresas, æar li vidas en tiu troa doloro nefidon je l’estonteco kaj je Dio, kaj do baron kontraý la progresokaj eble kontraý la kuniøo.”
Æar la Spirito estas pli feliæa en la spaco ol sur la Tero,bedaýri, ke li forlasis æi tiun vivon, estas kiel bedaýri lian feliæon.Du amikoj estas enþlositaj en sama karcero; ambaýestas iam reøuontaj liberecon, sed unu øin ricevas la unua.Æu estus laýkaritate, se tiu, kiu ankoraý restas, æagreniøuspro tio, ke lia amiko estas liberigita pli frue ol li? Æu enli ne estus pli bone egoismo ol amikeco, ke li volas, ke laamiko dividu plue kun li malliberecon kaj suferojn? Io samaokazas al du homoj, sin reciproke amantaj sur la Tero; kiula unua foriras, tiu estas jam liberigita; ni devas lin gratulikaj pacience atendadi, øis ankaý nia horo sonos.
Ni faros pri æi tiu temo alian komparon. Vi havas amikon,kiu, æe via flanko, troviøas en tre peniga situacio; liasano kaj interesoj postulas, ke li foriru en alian landon, kieestos al li pli bone, laý æiuj vidpunktoj. Li æesos dum kelkatempo esti æe vi, sed li estos en konstanta korespondadokun vi; la disiøo estos nur materia. Æu vi bedaýros lian foriron, se øicelas lian propran utilon?
La Spiritisma doktrino, pro la evidentaj pruvoj, kiujnøi donas pri la estonta vivo, pri la æeesto, æe ni, de tiuj, kiujn ni amas,pri la daýrado de ilia amo kaj prizorgado; pro la rilatoj, kiujn per øi nipovas tenadi kun ili, havigas al ni superegan konsolon æe unu el plejpravigeblaj kaýzoj de doloro. Laý Spiritismo, æesas solerestado kajforlasiteco; la plej izolita homo æiam havas amikojn æirkaý si, kun kiujli povas interparoli.
Ni senpacience eltenas la afliktojn de la vivo; ili þajnasal ni tiel netolereblaj, ke ni ne komprenas, kiel ni povas
526 KVARA PARTO – ÆAPITRO I
ilin elporti; kaj tamen, se ni ilin kuraøe eltenis, se ni sciisaltrudi silenton al niaj plendoj, ni ja nin rigardos feliæaj,kiam ni estos liberaj de l’ tera karcero, same kiel malsanulo,suferanta, opinios sin feliæa, kiam denove sana, pro tio, keli rezignacie submetiøis al dolora kuracado.
ELREVIĜOJ. NEDANKEMO. ROMPITAJ KORLIGIĜOJ
937. Ĉu la elreviĝoj, per kiuj nin batas nedankemokaj la facilrompeco de amikligiloj, ne estas porkorsentema homo ankaŭ fonto de ĉagrenoj?
“Jes; sed ni instruas al vi bedaýri la sendankajnkaj la malfidelajn amikojn: ili estos pli malfeliæaj ol vi.Nedankemo estas ido de egoismo, kaj egoismo poste trovoskorojn sensentajn, kia estis la lia. Ekpensu pri tiuj, kiujfaris pli da bono ol vi, kiuj meritis pli ol vi, kaj kiuj tamenricevis maldankon kiel pagon. Memoru, ke Jesuo memestis primokata kaj malþatata dum sia vivo, traktatakiel frenezulo kaj trompisto, kaj ne miru, ke tio samaokazos al vi. Estu la bono, kiun vi faras, via rekompencoen æi tiu mondo, kaj ne atentu, kion diras la homoj, kiujricevis vian komplezon. Nedankemo estas provo por viapersisto en bonfaro; tio estos kreditita al vi, kaj tiuj,kiuj vin ne dankos, estos punitaj des pli severe, ju pligranda estos ilia sendankeco.”
938. Ĉu la disreviĝoj, kaŭzataj de nedankemo, neestas donataj por hardi la koron kaj ĝin fermi alsentemo?
“Tio estus eraro; æar korsentema homo, kiel vi diras,estas æiam feliæa pro la bono, kiun li faras. Li scias, ke,
SURTERAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 527
se tiuj, al kiuj li komplezis, ne memoros tiun servon en æitiu vivo, ili øin nepre memoros en alia ekzistado; kajke sendankulo hontos pri sia kulpo kaj pro øi sentoskonsciencoriproæojn.”
– Tiu penso ne evitigas vundon al la koro de noblahomo; nu, ĉu tio ne povas naski en li la penson, ke liestus pli feliĉa, se li estus malpli sentema?
“Jes, se li preferas la feliæon de egoisto; kompatindafeliæo! Li do sciu, ke la sendankaj amikoj, lin forlasantaj,ne indas lian amikecon, kaj ke li trompiøis pri ili; detiam, li ne æagreniøu pri ties perdo. Li poste trovos aliajn,kiuj scios lin pli bone kompreni. Bedaýru la personojn,kondutantajn malnoble kontraý vi, kiel vi ne meritas, æarili ricevos tre amaran repagon; sed tiuj aferoj ne afliktuvin: tio estas rimedo, por loki vin super ilin.”
La Naturo donis al la homo la neceson ami kaj estiamata. Unu el plej grandaj plezuroj, kiuj povas esti konsentatajal li sur la Tero, estas trovi korojn, kiuj simpatiasla lian; øi tiel havigas al li antaýøuon de l’ feliæo, destinitaal li en la mondo de la perfektaj Spiritoj, kie æio estas amokaj bondezireco; tiu estas plezuro, rifuzita al egoisto.
ANTIPATIAJ KUNIĜOJ.
939. Ĉar la sin reciproke simpatiantaj Spiritojinklinas kuniĝi, kial, inter tiuj enkarniĝintaj, amoofte ekzistas nur ĉe unu el la Spiritoj, kaj la plejsincera amo estas ricevata indiferente, eĉnaŭze? Kial, plie, la plej viva alligiteco inter duhomoj povas aliiĝi en antipation, kaj, iafoje, enmalamon?
528 KVARA PARTO – ÆAPITRO I
“Vi ne komprenas do, ke tio estas puno, sed øi estaspasema. Cetere, kiom da personoj kredas, æar trompitajde þajnoj, ke ili freneze amegas! kaj, kiam ili devas vivikun la amataj homoj, ili baldaý konstatas, ke ilia sentoestis nenio alia ol materia, blinda entuziasmo! Ne sufiæas,ke vi estas enamiøinta en iun personon, kiu plaæas al vi,kaj pri kiu vi kredas, ke en li ekzistas bonaj kvalitoj;nur reale vivante kun li, vi povas lin taksi. Ankaý ekzistaskiom da tiaj kuniøoj, pri kiuj komence þajnas, ke ilineniam estos simpatiaj; tamen, kiam ili sin reciprokepli bone konas kaj studas, tiuj personoj fine amas unula duan kun dolæa, daýra amo, æar øi kuþas sur estimo!Oni ne forgesu, ke ne la korpo, sed la Spirito amas, kajke, kiam la materia iluzio disbloviøas, tiam la Spiritovidas la realon.
“Estas du specoj de alligiteco: tiu korpa kaj tiuanima, kaj oni ofte prenas unu por la dua. La alligitecode la animo, kiam pura kaj fondita sur simpatio, estaslongedaýra; tiu de la korpo estas pereema; jen, kialpersonoj, kiuj kredas, ke ili sin reciproke amas kun eternaamo, ofte malamas unu la duan, kiam finiøas la iluzio.”
940. Ĉu la manko de simpatio inter homoj, destinitajkune vivi, ne estas ankaŭ fonto de ĉagrenoj despli amaraj, ĉar ili venenas tutan ekzistadon?
“Ja tre amaraj; sed øi estas unu el tiuj malfeliæoj,kies æefa kaýzo vi mem plej ofte estas; unue, eraras viajleøoj, æar æu vi kredas, ke Dio altrudas al vi restadikune kun personoj, kiuj malplaæas al vi? due, vi ofteseræas en tiuj kuniøoj prefere kontentigon de fiero kajambicio, ol feliæon el reciproka korinklino; vi do suferas
SURTERAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 529
la rezultaton de viaj konvencioj.”
– Sed, ĉu en ĉi tiu okazo preskaŭ ĉiam ne ekzistasiu senkulpa viktimo?
“Jes, kaj tio estas por li akra puno; sed la respondecopor lia malfeliæo falas sur la personojn, kiuj øinkaýzis. Se la lumo de vero penetris lian animon, li trovoskonsolon en sia fido je la estonteco; cetere, proporciekiel la interkonsentoj perdos sian influon, la kaýzoj detiuj apartaj malfeliæoj ankaý malaperos.”
TIMO ANTAŬ LA MORTO
941. La timo antaŭ la morto kaŭzas ĉe multajhomoj konsternon; el kio venas tia timo, se ilihavas antaŭ si la estontecon?
“Senmotive ili nutras tiun timon; sed, kion vi volas?Oni penas konvinki ilin, en ilia infaneco, ke ekzistas iainfero kaj ia paradizo, sed ke pli certe ili iros en lainferon, æar oni diras al ili, ke tio, kio troviøas enla Naturo, estas peko pereiga por la animo; maturiøinte,kaj se ili havas iom da prudento, ili ne povas konsentipri tiaj instruoj, kaj, sekve, ili fariøas ateistoj aýmaterialistoj; ili tiel estas kondukataj al la kredo, ke transla nuna vivo nenio pli ekzistas. Koncerne tiujn, kiujpersiste daýrigas siajn kredojn infanjarajn, ili timegastiun eternan fajron, kiu ilin bruligos, tamen ilin nekonsumante.
“La morto inspiras al la justulo nenian timon, æar,kun la fido, li estas certa pri la estonteco; la espero
530 KVARA PARTO – ÆAPITRO I
promesas al li pli bonan vivon, kaj la karitato, kies leøonli praktikis, havigas al li la certecon, ke, en la mondo,kien li estas enironta, li trovos neniun estulon, kiesrigardon li timus.” (730)
La voluptama homo, pli alligita al la korpa vivo ol al lavivo spirita, havas, sur la Tero, materiajn suferojn kajøuojn; lia feliæo konsistas en la forpasema kontentigo deæiuj siaj deziroj. Lia animo, konstante absorbita kaj skuatade la alterna¼oj de la vivo, troviøas en æiamaj angoro kajturmentado. La morto lin teruregas, æar li pridubas sianestontecon kaj postlasas sur la Tero æiujn siajn korinklinojnkaj esperojn.
La morala homo, tiu, kiu altiøis super la fiktivajn bezonojnkreitajn de la pasioj, øuas, jam en æi tiu mondo,plezurojn nekonatajn de la materieca homo. La modereco deliaj deziroj havigas al lia Spirito trankvilecon kaj serenecon.Feliæa pro la bono, kiun li faras, li ne spertas disreviøojn;kaj la æagrenoj apenaý tuþas lian animon, en kiu ilipostlasas nenian doloran signon.
942. Ĉu iuj homoj ne trovus iom vulgaraj la konsilojnpor feliĉo sur la Tero; kaj, ĉu ili ne vidus en tiujparoloj tion, kion ili nomas banalaj ĝeneralaĵoj,gurditaj veraĵoj? Ĉu ili ne dirus, ke la sekreto porfeliĉo konsistas resume en tio, ke oni sciu eltenisian malfeliĉon?
“Multaj tion diras; sed okazas al ili tiel same, kielal iuj malsanuloj, al kiuj kuracisto ordonas dieton: ilivolus resaniøi sen kuraciloj kaj kun pluaj misdigestoj.”
NAŬZO PRI LA VIVO. MEMMORTIGO
SURTERAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 531
943. El kio venas la naŭzo pri la vivo, ekposedantaiujn individuojn sen pravigeblaj motivoj?
“Efiko de senfareco, de nekredo kaj, ofte, detrosatiøo.
“Por homo, aplikanta siajn kapablojn al utila celokaj laŭ siaj naturaj inklinoj, laboro estas neniel senæarma,kaj la vivo pli rapide fluadas; li eltenas des pli paciencekaj rezignacie la sortoþanøojn, æar li agas kun okulojturnitaj al la pli firma kaj daýra feliæo, lin atendanta.”
944. Ĉu la homo rajtas disponi je sia propra vivo?
“Ne. Nur Dio tion rajtas. Propravola memmortigoestas malobeo je æi tiu leøo.”
– Ĉu memmortigo ne estas ĉiam memvola?
“Frenezulo, kiu sin mortigas, ne scias, kion li faras.”
945. Kion pensi pri memmortigintoj, kies krimohavas kiel kaŭzon la naŭzon al la vivo?
“Malsaøaj! Kial ili ne laboras? La ekzistado ne estusal ili peza þarøo.”
946. Kion pensi pri memmortiginto, celanta sinforsavi de la ĉimondaj mizeroj kaj disreviĝoj?
“Kompatindaj Spiritoj, ne havantaj kuraøon porelteni la mizera¼ojn de l’ ekzistado! Dio helpas tiujn,kiuj suferas, kaj ne tiujn, kiuj havas nek energion, nekkuraøon. La afliktoj de la vivo estas provoj aý kulpelpagoj;feliæaj tiuj, ilin senplende elportantaj, æar ili estosrekompencitaj! Kontraýe, ve al tiuj, esperantaj sinsavon
532 KVARA PARTO – ÆAPITRO I
el tio, kion, en sia malpieco, ili nomas hazardo aý þanco!Hazardo aý þanco – mi uzas ilian esprimon – povas ja ilinkelkatempe favori, sed nur por montri al ili, postekaj pli kruele, la senvalorecon de tiuj vortoj.”
– Ĉu tiuj, pelintaj malfeliĉulon al tiu ago el malespero,ricevas la sekvojn de sia ago?
“Ho, ve al tiuj! æar ili respondos, kvazaŭ por murdo.”
947. Ĉu homo, baraktanta en necesbezono kajlasanta sin morti de malespero, povas estirigardata, kvazaŭ li sin mortigas?
“Li estas memmortiganto, sed la homoj, kiuj tionkaýzis kaj kiuj povus tion antaýhaltigi, estas pli kulpajol li, kaj indulgo lin atendas. Tamen ne kredu, ke liestos senkulpigita, se li ne havis karakterfirmecon kajpersistemon, kaj se li ne uzis sian tutan intelekton porsin eltiri el sia malfacila situacio. Precipe, ve al li, selia malespero naskiøas el fiero; mi volas diri, se li estasunu el tiuj homoj, kies fiero paralizas la intelekton, eltiuj, kiuj hontus šuldi sian ekzistadon al la laboro desiaj propraj manoj kaj kiuj prefere mortas de malsato,ol rezignas tion, kion ili nomas sia socia pozicio! Æu neestas centoble pli noble kaj digne alfronti la malprosperon,spiti la kritikon de vanta, egoista mondo, kiu montrasbonvolon nur al tiuj, nenion bezonantaj, kaj kiu turnasal vi la dorson, se vi bezonas øian komplezon? Oferi lavivon pro konsidero al tia mondo estas stulta¼o, æar øineniel atentas tiun oferon.”
948. Ĉu memmortigo, celanta evitigi honton pro
SURTERAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 533
malnobla ago, estas tiel riproĉinda, kiel tiu, kaŭzitade malespero?
“Memmortigo ne forlavas kulpon; kontraýe, estos dukulpoj, anstataý unu sola. Kiam oni kuraøis fari malbonon, tiamoni kuraøu ankaý suferi ties sekvojn. Dio juøas, kaj, laý lakaýzo, Li iafoje povas mildigi Sian severecon.”
949. Ĉu memmortigo estas pravigebla, kiam ĝi celasmalhelpi, ke honto refalu sur filojn aŭ familion?
“Kiu tiel kondutas, tiu ne kondutas bone, sed li tionkredas, kaj Dio øin bone konsideros, æar øi estas pago,kiun la homo altrudas al si mem. Tiu intenco malpligravigaslian eraron; sed la homo ja eraris. Cetere, forigude via socio maljustajn kutimojn kaj interkonsentojn, kajne okazos plu tiaj memmortigoj.”
Homo, tranæanta mem sian vivon, por evitigi al si hontonpro malnobla ago, pruvas, ke li pli þatas la estimon de siajsimiluloj ol tiun de Dio, æar li eniros en la spiritan vivonþarøita de maljusta¼oj, kaj li flanken metis la rimedojn poræi tiujn kompensi dum sia vivo. Dio estas ofte malpli severaol la homoj; Li pardonas la sinceran pentanton kaj enskribasen nian krediton la kompenson, kiun ni faras; memmortiginto nenionkompensas.
950. Kion pensi pri homo, sin mortiginta kun laespero pli rapide veni en pli bonan vivon?
“Freneza¼o! li faru bonon, kaj li estos pli certa tienalveni; æar, per memmortigo, li malfruigas sian enironen pli bonan mondon, kaj li mem petos veni kompletigiĉi tiun vivon, kiun li tranæis pro falsa ideo. Eraro, kiaajn øi estas, neniam malfermas la sanktejon de la
534 KVARA PARTO – ÆAPITRO I
elektitoj.”
951. Ĉu ofero de la vivo ne estas iafoje merita,ekzemple, kiam la homo celas savi aliulan vivonaŭ esti utila al siaj similuloj?
“Tio estas superbela, laý la intenco kaj tiam, kiamla ofero de l’ vivo ne estas memmortigo; sed Diomalaprobas æian senutilan oferon kaj øin ne povas plezure vidi,se fiero øin makulas. Ofero estas merita nur pro sinforgeso, kajtiu, kiu øin faras, havas iafoje ian kaþitan penson, kiu malpliigasla valoron de la ofero en la okuloj de Dio.”
Æia ofero, kiun homo faras malprofite por sia propra feliæo,estas ago treege merita en la okuloj de Dio, æar øiestas apliko de la leøo de karitato. Nu, æar la vivo estasla surtera hava¼o, kiun la homo plej þatas, tiu, kiu rezignasøin por la bono de siaj similuloj, faras nenian atencon: lifaras oferon. Sed, antaý ol tion fari, la homo devas pripensi, æu lia vivone povus esti pli utila ol lia morto.
952. Ĉu homo, pereanta kiel viktimo de la ekscesode pasioj, kiuj, laŭ lia propra konscio, plifruigoslian morton, sed kiujn li jam ne kapablaskontraŭstari, ĉar la kutimo aliigis ilin en efektivajnfiziologiajn bezonojn, faras memmortigon?
“Tio estas morala memmortigo. Æu vi ne komprenas,ke la homo tiam estas duobla krimulo? Krom brutecokaj manko de kuraøo, estas æe li ankaý forgeso pri Dio.”
– Ĉu li estas pli aŭ malpli kulpa ol tiu, kiuforprenas al si la vivon pro malespero?
“Li estas pli kulpa, æar li havas tempon por pripensi
SURTERAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 535
sian memortigon. Æe homo, kiu tiel agas subite, fariøasiafoje ia halucinacio, tre simila al frenezeco; la dua estosmulte pli severe punita, æar la punoj æiam rilatas kun lakonscio pri la eraroj.”
953. Kiam iu persono vidas antaŭ si neeviteblan,teruran morton, ĉu li kulpas, se li malplilongigasje kelkaj momentoj siajn suferojn per memvolamorto?
“Oni estas æiam kulpa, kiam oni ne atendas la limondifinitan de Dio. Cetere, kiu povas esti certa, malgraýþajnoj, ke alvenis lia horo foriri kaj ke, æe la lastamomento, ne venos ia neatendita helpo?”
– Oni konceptas, ke, en ordinaraj cirkonstancoj,memmortigo estas riproĉinda; sed, ni supozas la okazon,ĉe kiu la morto estas neevitebla kaj la vivo estasmalplidaŭrigita nur je kelkaj momentoj...
“Tio estas ja malesto de rezignacio kaj de submetiøoal la volo de l’ Kreinto.”
– Kiu estas, en ĉi tiu okazo, la sekvoj de tiu ago?
“Puno konforma al la graveco de la kulpo kaj, kielæiam, al la cirkonstancoj.”
954. Ĉu malprudentaĵo, senbezone kompromitantala vivon, estas riproĉinda?
“Nenia kulpeco ekzistas tie, kie ne estas intenco aýpozitiva konscio fari malbonon.”
955. Ĉu la ago de virinoj, kiuj, en iuj landoj, volonte
536 KVARA PARTO – ÆAPITRO I
brulkonsumiĝas sur la korpoj de siaj edzoj, povasesti rigardata kiel memmortigo; kaj, ĉu ili suferasla sekvojn de tiu ago?
“Ili obeas socian konvencion, kaj, ofte, ili cedas plial perforto, ol al sia propra volo. Ili kredas, ke ili plenumasdevon, kaj tiu ne estas la karaktero de memmortigo. Iliasenkulpigo troviøas en ilia neklereco. Tiuj barbaraj kajstultegaj kutimoj malaperos kun la kresko de l’ civilizacio.”
956. Ĉu homoj, kiuj, ne povante elporti la perdonde amataj personoj, sin mortigas kun la espero irial ili, trafas sian celon?
“La rezultato estas por ili rekte kontraýa al tiu, kiunili esperas; anstataý esti denove kun sia amato, ilimalproksimiøas de li por multe pli da tempo, æar Dione povas rekompenci malkuraøa¼on, nek la insulton, kiun onifaras al Li, pridubante Lian zorgon. Ili pagos tiun momenton dafrenezeco per æagrenoj pli grandaj ol tiuj, kiujn ili esperasmalplidaýrigi, kaj ili ne havos, kompense de tiuj æagrenoj, laplezuron, kiun ili esperis.” (934 kaj sekv.)
957. Kiuj estas, entute, la sekvoj de memmortigoen la spirita mondo?
“La sekvoj de memmortigo estas tre malsamaj: neekzistas difinitaj punoj kaj, en æiuj okazoj, ili estas æiamkonformaj al siaj kaýzoj; tamen ekzistas sekvo, kiunmemmortiginto ne povas evitigi al si, nome la desapontiĝo32.Cetere, la sorto ne estas unu sola por æiuj: øi dependas de la
SURTERAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 537
32France “désappointement”; angle “disappointment”; portugale“desapontamento”. Vd. Originalan Verkaron, de L. L. Zamenhof – Red. J.Dietterle, Leipzig, 1929 – pø 556. – La Trad.
538 KVARA PARTO – ÆAPITRO I
cirkonstancoj; iuj elpagas sian kulpon tuj, aliaj en novaekzistado, kiu estos pli malbona ol tiu, kies kuron ili interrompis.”
La observado montras, efektive, ke la sekvoj de memmortigone æiam estas samaj; sed kelkaj estas komunaj alæiuj okazoj de perforta morto, kaj rezultato de abrupta tranæode vivo. Unue, la ligilo, kuniganta la Spiriton kun la korpo,estas pli daýra kaj persista, æar tiu ligilo preskaý æiamhavas sian plenan fortikecon æe la momento, kiam øi estasþirita; æe natura morto, øi iom post iom malfortiøas, kajofte malfariøas eæ pli frue ol la plena estingiøo de la vivo.La sekvoj de tiu perforto estas la plidaýrigo de la konsternitecode la Spirito kaj la iluzio, kiu, dum pli aý malplilonga tempo, igas la Spiriton kredi, ke li ankoraý apartenasal la rondo de la vivantoj (155 kaj 165).
La kuniøemo, persistanta inter Spirito kaj korpo, naskas,æe iuj memmortigintoj, ian reefikon de la stato de la korposur la Spiriton; kaj tial æi tiu sentas, kontraývole, la efikojnde la putrado de l’ materio kaj spertas angorojn kaj terura¼ojn;tiu stato povas daýri tiel longe, kiel devus daýri lavivo interrompita. Tiu efiko ne estas øenerala, sed en neniaokazo la memmortiginto evitas la sekvojn de sia malkuraøeco;kaj, pli aý malpli frue, li, iel aý iel alie, elpagos siankulpon. Iuj Spiritoj, iam tre malfeliæaj sur la Tero, diris,ke ili sin mortigis en sia antaýa ekzistado kaj ke ili volontesubmetiøis al novaj provoj, por vidi, æu ili tiujn elportospli rezignacie. Æe kelkaj ekzistas ia ligiteco al la materio,de kiu ili vane penas liberiøi por iri en pli bonajn mondojn,kies eniro estas al ili malpermesita; la plimulto bedaýras,ke ili faris ion senutilan, æar el tio ili ricevis nur disreviøojn.
Religio, moralo, æiaj filozofioj malaprobas memmortigon,kiel ion kontraýan al la leøo de l’ Naturo; ili æiuj diras alni, kiel principon, ke neniu rajtas memvole malplidaýrigi
SURTERAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 539
sian vivon; sed, kial neniu tion rajtas? Kial la homo nepovas libere meti finon al siaj suferoj? Estis destinite alSpiritismo pruvi, per la ekzemplo de homoj, kiuj falis surla vojo, ke tiu ago estas ne nur eraro, sed ankaý malobeo jeleøo morala – konsidero ne multe peza por iuj individuoj –,kaj, ankaý, stultega¼o, æar el øi oni neniom profitas: kontraýe,oni perdas; tion instruas al ni ne teorio, sed la faktoj, kiujnSpiritismo metas sub niajn okulojn.
ÆAPITRO II
ESTONTAJ SUFEROJKAJ ØUOJ
1. La nenio. Estonta vivo.
2. Intuicio pri la estontaj suferoj kaj ĝuoj.
3. Partopreno de Dio en la punoj kaj rekompencoj.
4. Eco de la estontaj suferoj kaj ĝuoj.
5. Materiaj suferoj.
6. Kulpelpago kaj pento.
7. Daŭro de la estontaj suferoj.
8. Reviviĝo de la karno.
9. Paradizo, infero kaj purgatorio.
LA NENIO. ESTONTA VIVO
958. Kial la homo sentas instinktan abomenon
kontraŭ la nenio?
“Æar la nenio ne ekzistas.”
959. De kio venas al la homo la instinkta sento priiu estonta vivo?
“Tion ni jam diris: antaý sia enkarniøo la Spiritokonis æiujn tiujn aferojn, kaj la animo konservas ianneprecizan memoron de tio, kion øi scias kaj kion øividis dum sia spirita stato.” (393).
En æiuj tempoj la homo turnis atenton al sia transtomba
estonteco, kaj tio estas tute natura. Kiel ajn grava li opinias
sian nunan vivon, li ne povas flanke lasi la konsideron,
kiel nedaýra, kaj precipe nefirma, øi estas, æar øi povas
esti rompita æe iu ajn momento, kaj æar li neniam estas
certa pri la morgaýa tago. Kio li fariøos post la fatala
momento? La demando estas grava, æar ne temas pri kelkaj
jaroj, sed pri eterna tempo. Kiu estas pasigonta multe
da jaroj en fremda lando, tiu zorge pensas pri la pozicio,
kiun li tie havos; kial do ni ne pensu pri nia pozicio post
eliro el æi tiu mondo, æar tiu pozicio daýros por æiam?
La ideo pri la nenio havas ion abomenan por la
prudento. Veninte al la ekstrema momento, la homo plej indiferenta
dum sia vivo demandas sin mem, kio li fariøos, kaj
li pretervole eknutras ian esperon.
Kredi je Dio kaj ne akcepti estontan vivon estus sensenca¼o.
La sento de pli bona vivo troviøas en æies konscienco:
ne vane Dio øin tien metis.
La estonta vivo kuntrenas la konservadon de nia individueco
post la morto; kion helpus al ni, efektive, postvivi la korpon, se nia
morala esenco devus diseriøi en la spacoceano? La rezultado estus
por ni tiu sama, kia la nenio.
542 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
INTUICIO PRI LA ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ĜUOJ
960. De kio originas la kredo, trovata en ĉiujpopoloj, pri estontaj punoj kaj rekompencoj?
“Øi estas æiam ankoraý sama afero: antaýsento dela realo, portata al la homo de la Spirito enkarniøintaen lin, æar, ja atentu, ne vane ia intima voæo parolas alvi; via eraro estas, ke vi ne aýdas øin tiel, kiel vi devas.Se vi tion ekpensus mature, kaj ofte, vi fariøus pli bonaj.”
961. Kiu sento, en la momento de morto, plej efikasĉe la plimulto de la homoj: ĉu dubo, timo aŭespero?
“Dubo, æe la obstinaj skeptikuloj, timo, æe la kulpuloj;espero, æe la virtuloj.”
962. Kial ekzistas skeptikuloj, se la animo alportasal la homo senton pri la spiritaj aferoj?
“Da skeptikuloj ekzistas malpli, ol kiel oni kredas;multaj, pro fiero, þajnigas sin fortaj spiritoj dum sia vivo, sed, æela momento de morto, ili ne tiel þvele fanfaronas.”
Por la estonta vivo respondas niaj agoj. Prudento kaj
justeco asertas, ke, æe la disdivido de l’ feliæo, kiun æiu aspiras,
bonaj kaj malbonaj ne povus esti interkonfuzitaj. Ne
estas akcepteble, ke Dio volas, ke iuj senpene øuu bona¼ojn,
kiujn aliaj atingas nur per penado kaj persisto.
La ideo, kiun Dio havigas al ni pri Sia justeco kaj boneco,
laý la saøeco de Siaj leøoj, ne lasas al ni kredi, ke
justulo kaj malvirtulo estas samnivelaj en Liaj okuloj; nek
dubi, ke ili iam ricevos, la unua la rekompencon, la dua la
punon, respektive de l’ bono aý de l’ malbono, kiun ili faris;
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 543
tial, nia denaska sento de justeco estigas en ni intuicion prila estontaj punoj kaj premioj.
PARTOPRENO DE DIO EN LA PUNOJ KAJREKOMPENCOJ
963. Ĉu Dio zorgas mem pri ĉiu homo? Ĉu Li neestas tro granda kaj ni tro malgrandaj, por ke ĉiuaparta individuo havu ian valoron en Liaj okuloj?
“Dio zorgas pri æiuj esta¼oj, kiujn Li kreis, kiel ajnmalgrandaj ili estas; nenio estas tro bagatela por Liaboneco.”
964. Ĉu Dio bezonas atenti ĉiun el niaj agoj, pornin rekompenci aŭ puni? Ĉu la plimulto de tiujagoj ne estas sensignifaj por Li?
“Dio havas Siajn leøojn, kiuj kontrolas æiujn viajnfarojn: se vi malobeas tiujn leøojn, vi kulpas. Sendube,kiam iu homo faras ian eksceson, Dio ne eldiras kontraýli sentencon, ekzemple: Vi estis manøegema, mi punosvin; sed Li difinis limon al la nutrobezono; malsanoj kajofte morto estas rezultatoj de ekscesoj: jen la puno; æitiu rezultas el malobeo je la leøo. Okazas same pri æio.”
Æiuj niaj agoj estas submetitaj al la leøoj de Dio; æiuel niaj agoj, kiel ajn malgrava ĝi ŝajnas al ni, povas estimalobeo je tiuj leøoj. Se ni ricevas la sekvojn de tiu malobeo,ni do plendu nur kontraý ni mem, æar ni mem estasla kaýzintoj de nia estonta feliæo aý malfeliæo.
Æi tiu vera¼o fariøas sentebla per jena apologo:
“Unu patro donis al sia filo edukadon kaj instruadon,tio estas, la rimedojn, por ke la junulo sciu konduti. Li donis
544 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
al æi tiu kampon por kultivado, kaj diris: Jen vi havas la
regulon, kiun vi observu, kaj æiujn ilojn necesajn, por ke æi
tiu kampo estu fruktodona kaj certigu al vi ekzistadon.
Mi donIs al vi instruadon, por ke vi komprenu tiun regulon;
se vi øin observos, via kampo multe produktos kaj havigos
al vi ripozon en via maljuneco; alie, øi nenion produktos
kaj vi mortos de malsato. Tion dirinte, li lasis la junulon
laývole agadi.”
Æu ne estas vere, ke tiu kampo produktos laý la zorgoj
por ties kultivado, kaj ke ia ajn malatento portos malutilon
al la rikolto? La filo, kiam maljuna, estos feliæa aý malfeliæa,
laý tio, æu li observis aý ne la regulon difinitan de
lia patro. Dio estas ankoraý pli antaývidema, æar Li æiumomente
avertas nin, ke ni faras bonon aý malbonon. Li
sendas al ni Spiritojn, kiuj nin inspiras, sed ni ilin ne aýdas.
Estas ankoraý unu diferenco, nome: Dio æiam konsentas al
la homo rimedon, nome novajn ekzistadojn, por ke la homo
povu kompensi siajn pasintajn erarojn; kontraýe, la filo, pri
kiu ni parolas, jam havas nenian rimedon, se li misuzis sian
tempon.
ECO DE LA ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ĜUOJ
965. Ĉu la suferoj kaj ĝuoj de la animo post lamorto estas iel materiaj?
“Ili ne povas esti materiaj, æar animo ne estasmaterio: la simpla natura saøo tion diras. Tiuj suferojkaj øuoj tute ne estas karnaj, kaj tamen ili estas miloblepli vivaj, ol tiuj, kiujn vi spertas sur la Tero, æar laSpirito, jam liberigita, estas pli impresema; materio jamne malakrigas liajn sensacojn.” (237 øis 257).
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 545
966. Kial la homo havas pri suferoj kaj ĝuojen la estonta vivo iafoje tiel materiecan kajabsurdan koncepton?
“Lia intelekto ankoraý ne sufiæe elvolviøis. Æu infanokomprenas tiel bone, kiel matura homo? Cetere, tiujkonceptoj dependas ankaý de tio, kion oni instruis al li;pri tio reformo estas nepre necesa.
“Via parolo estas ankoraý tro nekompleta por esprimition, kio troviøas trans via komprenpovo; komparoj estis donecesaj, kaj tiujn imagojn kaj figurojn vi prenis por lareala¼o; sed, proporcie kiel la homo kleriøas, lia pensokomprenas aferojn, kiujn parolo ne povas esprimi.”
967. En kio konsistas la feliĉo de la bonaj Spiritoj?
“En tio, ke ili konas æiujn aferojn, ne portas malamon,¼aluzon, envion, ambicion, ian ajn el la pasioj, naskantajla malfeliæon de la homoj. La amo, ilin interliganta, estaspor ili fonto de superega feliæo. Ili ne spertas bezonojn,suferojn kaj afliktojn de la materia vivo; ili estas feliæajpro la bono, kiun ili faras; cetere, la feliæo de la Spiritojestas difinita laý ilia nivelo. Estas vere, ke nur la purajSpiritoj øuas la superegan feliæon, sed ne æiuj ceterajestas malfeliæaj; inter la malbonaj kaj la perfektajekzistas multego da gradoj, æe kiuj la øuoj rilatas kunla morala stato. Tiuj, sufiæe progresintaj, komprenas lafeliæon de tiuj alvenintaj pli frue ol ili, kaj øin aspiras,sed tio estas motivo por fervoro, ne por envio; ili scias,ke øin atingi dependas de ili mem; ili klopodas por tiucelo, sed kun la trankvileco de pura konscienco; kaj ilisentas sin feliæaj, ke ili ne devas suferi kiel la malbonaj.”
968. Vi alkalkulas la neekziston de materiaj bezonoj
546 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
al la nombro de la feliĉokondiĉoj de la Spirito; sed,ĉu la kontentigo de tiuj bezonoj ne estas, por lahomo, fonto de ĝuoj?
“Jes, de la bestaj øuoj; kaj, kiam vi jam ne povaskontentigi tiujn bezonojn, tio estas turmento.”
969. Kiel ni komprenu la aserton, ke la puraj Spiritojestas kolektitaj en la sino de Dio, kun la solaokupo kanti laŭdojn al Li?
“Tio estas alegorio, pentranta ilian konon de laperfekta¼oj de Dio, æar ili Lin vidas kaj komprenas; sedtiun, kiel ankaý multajn aliajn alegoriojn, oni ne prenulaýlitere. Æio en la Naturo, ekde sablero, prikantas, tioestas, proklamas la potencon, la saøecon kaj la boneconde Dio; sed ne kredu, ke la feliæegaj Spiritoj staras enabsorba rigardado por la tuta eterno: tiu estus stultega,teda feliæo; øi estus, krome, feliæo de egoisto, æar iliaekzistado estus senfina neutila¼o. Ili jam ne spertas laæagrenojn de la enkorpa ekzistado: tio estas jam øuo;krom tio, kiel ni diris, ili konas kaj scias æiujn aferojn;ili uzas sian sperton, por helpi la progreson de aliajSpiritoj: tio estas ilia okupo kaj samtempe plezuro.”
970. En kio konsistas la suferoj de la malsuperajSpiritoj?
“Tiuj suferoj estas tiel diversaj kiel iliaj kaýzoj; iliestas proporciaj al la grado da malsupereco, same kiella øuoj al la grado da supereco. Jen resume, kion tiujSpiritoj suferas: envii æion, kio mankas al ili, por ke iliestu feliæaj, kaj ne povi øin ekhavi; rigardi la feliæon,kaj ne povi øin atingi; sopiro, ¼aluzo, kolero, afliktegopro tio, kio malebligas al ili esti feliæaj; konsciencoriproæoj,
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 547
nedirebla morala premateco. Ili deziregas æiajn øuojn kaj nepovas æi tiujn kontentigi: jen, kio ilin turmentas.
971. Ĉu la influo, kiun la Spiritoj havas unuj suraliajn, ĉiam estas bona?
“Æiam bonan havas la bonaj Spiritoj, ne estus necesediri; sed la malicaj penas deklini de la vojo de bono kajde pento la Spiritojn, kiujn ili opinias facile tireblaj kajkiujn ili ofte pelis en malbonon dum la vivo.”
– Ĉu do la morto ne evitigas al ni tenton?
“Ne; sed la agado de la malbonaj Spiritoj estas multemalpli granda sur aliajn Spiritojn ol sur la homojn, æarili ne havas kiel helpantojn la materiajn pasiojn.” (996).
972. Kiel la malbonaj Spiritoj agas por tenti aliajnSpiritojn, se ili ne povas helpi al si per la pasioj?
“Kvankam pasioj ne ekzistas materie, tamen iliankoraý ekzistas en la penso de la malsuperaj Spiritoj;la malbonaj konservas tiujn pensojn, kondukante siajnviktimojn al la lokoj, kie ili vidas siajn pasiojn kaj æion,kio povas eksciti tiujn sentojn.”
– Sed, kion helpas tiuj pasioj, se ili jam ne havasrealan objeton?
“Jen øuste la turmentego de la Spiritoj: avarulovidas oron, kiun li jam ne povas posedi; diboæulo, orgiojn,en kiuj li ne povas partopreni; fierulo, honorojn, kiujnli envias kaj kiujn li ne povas ricevi.”
973. Kiuj estas la plej grandaj suferoj, kiujn lamalbonaj Spiritoj povas elporti?
548 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
“Estas neebla ia ajn priskribo pri la moralajturmentegoj, per kiuj iuj krimoj estas punataj; eæ tiu,ilin suferanta, apenaý havigus al vi ian ideon pri ili;sed certe la plej terura sufero estas lia kredo, ke li estassenrevene kondamnita.”
La homo faras pri la suferoj kaj øuoj post la morto
pli aý malpli altan koncepton, laý la amplekso de sia intelekto.
Ju pli li evoluas, des pli tiu koncepto altiøas kaj
perdas sian materian karakteron; li komprenas la aferojn
en pli racia maniero kaj ne plu prenas laývorte la imagojn
de figura parolo. La prudento, vidante pli klare kaj montrante
al ni, ke la animo estas tute spirita esta¼o, asertas, pro tio
mem, ke la animon ne povas tuþi impresoj esence propraj
al la materio, sed el tio ne sekvas, ke la animo estas þirmita
kontraý suferoj, nek ke øi ne ricevas punon pro siaj
eraroj. (237)
La komunika¼oj de la Spiritoj havas kiel rezultaton
montri al ni la estontan staton de l’ animo, ne teorie, sed
reale; ili metas antaý niajn okulojn æiajn okazojn de la
transtomba vivo; sed, santempe, ili prezentas tiujn okazojn
kiel tute logikajn sekvojn de la surtera vivo; kaj, kvankam
senigitaj je la fantazia pompo, kreita de la homa imagemo,
tamen ili ne estas malpli penigaj por la homoj, kiuj misuzis
siajn kapablojn. La diverseco de tiuj sekvoj estas nekalkulebla;
sed oni povas diri, entute, ke æiu estas punata laý sia peko:
unuj, per la senæesa vido de la farita malbono; aliaj, per
konsciencoriproæoj, timo, honto, dubo, izoleco, mallumo, malkuneco de
siaj amatoj; ktp.
974. El kio originis la doktrino pri la eterna fajro?
“Imago, kiaj multaj aliaj, prenita por io reala.”
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 549
– Sed, ĉu tiu timo ne rezultus bone?
“Vidu, æu øi havas grandan moderigan efikon, eæ surtiuj øin instruantaj. Se vi instruas aferojn, kiujn laprudento poste malakceptas, vi faras impreson, kiu estasnek longedaýra nek edifa.”
Ne kapablante, per sia parolo, prezenti al si la naturon
mem de tiuj suferoj, la homo trovis nenian imagon, kiu estus
pli energia ol la fajro, æar, por li, fajro estas la tipo de
l’ plej kruela turmento kaj la simbolo de l’ plej forta ago;
jen, kial la kredo je eterna fajro jam troviøis en plej
malproksima antikveco, kaj tiun kredon la modernaj popoloj
heredis de l’ antikvaj: ankaý pro tio, en figura parolo, oni
diras: la fajro de l’ pasioj, bruli de amo, de ¼aluzo, ktp.
975. Ĉu la malsuperaj Spiritoj komprenas la feliĉonde l’ justulo?
“Jes, kaj øuste tio ilin turmentegas; æar ili komprenas,ke ili øin ne rajtas pro sia propra kulpo; tial, la Spirito,kiam liberigita el la materio, sopiras al nova enkorpaekzistado, æar æiu ekzistado, se ĝi estas bone travivata,povas iom malplidaýrigi tiun turmenton. Tiam, li elektasprovojn, per kiuj li pagus siajn erarojn; æar, eksciu, laSpirito suferas pro æia malbono, kiun li faris, aý kiesmemvola kaýzo li estis, pro æia bono, kiun li povus farised kiun li ne faris, kaj pro ĉia malbono, deveninta dene farita bono.
“La vaganta Spirito jam havas nenian vualon antaýsi: li estas kvazaŭ elirinta el nebulego kaj vidas ladistancon inter si kaj la feliæo; tiam, li pli multe suferas,æar li komprenas, kiel kulpa li estas. Por li, jam ekzistasnenia iluzio: li vidas la realecon de la aferoj.”
550 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
La Spirito, dum sia vagado en la spaco, kaptas per unu
rigardo unuflanke æiujn siajn pasintajn ekzistadojn, aliflanke
la promesitan estontecon, kaj komprenas, kiom multe li devas
paþi por øin atingi. Tiel same vojaøanto, alveninta al
la supro de monto, vidas la vojon iritan kaj la ankoraý
irotan øis la celo.
976. Ĉu la vidaĵo, prezentata de la suferantajSpiritoj, ne afliktas la bonajn? Kia do estas lafeliĉo de ĉi tiuj, se ĝi estas tiel malserenigita?
“Tio ne afliktas ilin, æar ili scias, ke tiu situacio havosfinon; ili helpas aliajn pliboniøi kaj aletendas sian manon;tiu estas ilia okupo, kaj øojo tiam, kiam ili sukcesas.”
– Tion oni komprenas, se tiuj estas fremdaj aŭindiferentaj Spiritoj; sed, ĉu vidi la ĉagrenojn kaj suferojnde personoj, kiujn ili amis sur la Tero, ne nubigasla feliĉon de la bonaj Spiritoj?
“Se ili ne vidus tiujn suferojn, ili estus do fremdajal vi post la morto; nu, la religio asertas, ke la animojvin vidas; sed la Spiritoj rigardas viajn afliktojn el aliavidpunkto; ili scias, ke tiuj suferoj estas utilaj al viaprogreso, se vi eltenas viajn suferojn rezignacie; ili do pli multeæagreniøas pro la manko de kuraøo, kiu vin malfruigas, ol pro lasuferoj mem, kiuj estas nur pasemaj.”
977. Ĉar la Spiritoj ne povas kaŝi pensojnunuj antaŭ aliaj, kaj ĉar estas konataj ĉiuj iliaj agojdum la vivo, ĉu el tio sekvas, ke kulpulo estas ĉiamapud sia viktimo?
“Ne povus esti alie, tion diras la natura saøo.”
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 551
– Ĉu tiu diskonigado de ĉiuj niaj riproĉindaj agojkaj la ĉiama ĉeesto de ties viktimoj estas puno por lakulpulo?
“Puno pli granda, ol kiel oni pensas; sed nur øis lakulpulo elpagos siajn erarojn, æu kiel Spirito, æu kielhomo, en novaj enkorpaj ekzistadoj.”
Kiam ni troviøas en la mondo de la Spiritoj, kie niatuta pasinteco estas senvuala, bono kaj malbono, kiujn nifaris, estas egale konataj. Vane penos tiu, kiu faris malbonon,sin tiri el la rigardo de siaj viktimoj: ties neeviteblaæeesto estos por li puno kaj senæesa konsciencoriproæo, øisli kompensos siajn erarojn; kontraýe, virtulo trovos æie nuramikajn kaj bonvolajn rigardojn.
Por maliculo ne ekzistas, sur la Tero, pli granda turmento,ol la æeesto de liaj viktimoj; jen, kial li kiel ebleplej evitas ilin. Kio estos al li tiam, kiam, sen la iluzio del’ pasioj, li komprenos la malbonon, kiun li faris; kiam lividos malkaþitaj siajn plej sekretajn agojn kaj senmaskigitasian hipokritecon; kiam li ne povos forkuri de la rigardo desiaj viktimoj? Dum la animo de maliculo estas turmentatade honto, de æagreno, de konsciencoriproæoj, tiu de justuloøuas perfektan serenecon.
978. Ĉu la memoro de la okazaj eraroj, kiujn laanimo faris, dum ĝi estis neperfekta, ne ombrasĝian feliĉon, eĉ post kiam ĝi elpuriĝas?
“Ne, æar øi elaæetis siajn erarojn kaj venkis laprovojn, al kiuj øi sin submetis por tiu celo.”
979. Ĉu la provoj, kiujn la animo devas ankoraŭtrapasi por sia elpuriĝo, ne vekas en ĝi afliktanzorgon, kiu malserenigas ĝian feliĉon?
552 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
“En la ankoraý makulita animo, jes; jen, kial øi nurtiam øuas perfektan feliæon, kiam øi estas tute pura;sed por tiu jam alte staranta, la penso pri la provojankoraý travivotaj estas neniel aflikta.”
Animo, veninta al ia alta grado de pureco, jam øuasfeliæon; ia sento de dolæa kontenteco øin penetras; øi plezuraspro æio, kion øi vidas, pro æio, kio øin æirkaýas; leviøasla vualo, kaþinta al øi la misterojn kaj mireginda¼ojnde l’ kreita¼aro, kaj la diaj perfekta¼oj aperas al øi kun siatuta lumegeco.
980. Ĉu la simpatioligilo inter samordaj Spiritoj estaspor ili fonto de feliĉo?
“La ligiteco de sin reciproke simpatiantaj Spiritojpor la bono estas por ili unu el la plej grandaj øuoj, æarili ne timas vidi tiun ligitecon nubigita de egoismo. Ili formas, enla tute spirita mondo, samsentajn familiojn, kaj en tio konsistasla spirita feliæo; same kiel en æi tiu mondo vi grupiøas laýkategorioj kaj plezuras, kiam vi estas kunigitaj. La pura, sinceraamo, kiun ili sentas unu por alia, estas fonto de feliæo, æar tie neekzistas falsaj amikoj nek hipokrituloj.”
La homo antaýøuas tiun feliæon sur la Tero, kiam litrovas animojn, kun kiuj li povas konfuziøi per pura kajsankta unuiøo. En pli purigita vivo, tiu øuado estos dolæegakaj senlima, æar li trovos nur simpatiajn animojn, kies amonla egoismo ne povas malvarmigi; æar, en la Naturo, æio estasamo: egoismo – jen, kio mortigas.
981. Ĉu, por la estonta stato de la Spirito, estas iadiferenco inter la Spirito, kiu dum sia vivo timismorton, kaj tiu, kiu ĝin rigardas indiferente,eĉ plezure?
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 553
“La diferenco povas esti tre granda; tamen øi oftenuliøas æe la kaýzoj de tiu timo aý deziro. Æu la mortononi timas, æu oni deziras, oni povas esti instigata de tremalsamaj sentoj, kiuj influas la staton de la Spirito.Estas evidente, ekzemple, ke æe tiu, deziranta la mortonnur pro tio, ke li vidas en øi la finon de siaj afliktoj,estas ia murmuro kontraý la Providenco kaj kontraý laprovoj, kiujn li devas sperti.”
982. Ĉu oni devas praktiki Spiritismon kaj kredila manifestaĵojn de la Spiritoj, por certigi siansorton en la estonta vivo?
“Se estus tiel, æiuj, kiuj ne kredas aý ne havisokazon instruiøi pri tiu doktrino, estus do malfavoritaj,kaj tio estus absurdo. Nenio alia ol bono certigas laestontan sorton; nu, bono estas æiam bono, kia ajn estasla vojo, kondukanta al øi.” (165-799)
La kredo je Spiritismo helpas la pliboniøon de la homo,
per la firmigo de liaj ideoj pri iuj punktoj de la estonteco;
øi plirapidigas la progreson de la individuoj kaj de la popoloj,
æar øi ebligas al ni scii, kiaj ni iam estos; øi estas
apogilo, lumo nin gvidanta. Spiritismo instruas elteni la
provojn pacience kaj rezignacie, deklinas nin de agoj, kiuj
povus malplifruigi nian estontan feliæon; øi tiel kunhelpas
por tiu feliæo; sed el tio ne sekvas, ke sen tiu kredo oni ne
povas veni al sama celo.
MATERIAJ SUFEROJ
983. La Spirito, paganta siajn erarojn en novaekzistado, spertas materiajn suferojn; ĉu estas
554 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
do ĝuste aserti, ke post la morto la animo spertasnur moralajn suferojn?
“Estas ja vere, ke, kiam animo estas reenkarniøinta,la afliktoj de la vivo estas por øi sufero; sed nur lakorpo suferas materie.
“Vi ofte diras pri mortinto, ke li ne pli suferos;tio ne estas æiam vera. Kiel Spirito, li jam ne havasfiziologiajn dolorojn; sed, laý la faritaj eraroj, li povashavi moralajn, ja pli tranæajn, dolorojn, kaj en la novaekzistado esti ankoraý pli malfeliæa. Malbona riæulo petosalmozon kaj baraktos en æiaj rimedmankoj de mizero;fierulo, en æiaj humiliøoj; kiu misuzas sian aýtoritatonkaj traktas siajn subulojn malþate kaj krude, tiu vidossin devigita obei mastron pli severan, ol kia li estis. Æiajsuferoj kaj afliktoj en la vivo estas elpago de kulpoj enalia ekzistado, se ili ne estas ja rezultato de kulpoj en lanuna vivo. Kiam vi estos elirinta el æi tie, vi komprenosmian parolon. (273, 393, 399)
“Homo, opinianta sin feliæa sur la Tero, pro tio, æarli povas kontentigi siajn pasiojn, malplej klopodas porpliboniøi. Li ofte pagas, jam en æi tiu vivo, tiun efemeranfeliæon, sed li øin certe elpagos en alia ankaý materiaekzistado.”
984. Ĉu la sortovicoj de la vivo estas ĉiam punopro la nuntempaj kulpoj?
“Ne; ni jam diris: ili estas provoj ordonitaj de Dioaý elektitaj de vi mem, en via spirita stato kaj antaýla enkarniøo de via Spirito, por la elpago de eraroj faritajen alia ekzistado; æar malobeo je la leøoj de Dio, precipeje la leøo de justeco, neniam restas nepunita; se puno
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 555
ne okazas en æi tiu vivo, øi nepre venos en alia; tial,homo, kiu estas justa en viaj okuloj, estas ofte skurøatade l’ sorto pro sia pasinteco.” (393)
985. Ĉu reenkarniĝo de la animo en malpli materiecamondo estas rekompenco?
“Øi estas rezultato de ties plipuriøo; æar, laý tio,kiel ili plipuriøas, la Spiritoj enkarniøas en æiam pliperfektaj mondoj, øis ili tute formetos la materion kajforlavos de si æiajn makulojn, por eterne øuadi la feliæonde l’ puraj Spiritoj, en la sino de Dio.”
En la mondoj, kie la ekzistado estas malpli materiecaol sur la Tero, la bezonoj estas pli delikataj kaj æiuj fiziologiajsuferoj estas malpli akraj. La homoj jam ne nutras lamalnoblajn pasiojn, kiuj, en la malsuperaj mondoj, faras elili reciprokajn malamikojn. Havante nenian motivon por malamoaý envio, ili vivas en komuna paco, æar ili praktikasla leøon de justeco, amo kaj karitato; ili ne konas æagrenojnkaj zorgojn, kiujn naskas envio, fiero kaj egoismo, kaj kiujestas la turmento de nia surtera ekzistado. (172-182)
986. Ĉu Spirito, progresinta en sia surtera ekzistado,povas okaze reenkarniĝi en la sama mondo?
“Jes, en la okazo, se li ne povis plenumi sian mision,kaj li mem povas peti kompletigi øin en nova ekzistado;sed, tiufoje, øi ne estas por li puno.” (173)
987. Kio okazas al la homo, kiu, ne farante malbonon,neniel tamen penis forskui la influon de l’materio?
“Æar li faris neniun paþon al perfekteco, tial li devasrekomenci ekzistadon identan al tiu, kiun li finis; li
556 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
restas samloke, kaj tiel li povas plidaýrigi la suferojnde l’ kulpelpago.”
988. Estas personoj, kies vivo fluas tute kviete, kiuj,bezonante mem fari nenion, estas tute senzorgaj.Ĉu tiu feliĉa vivo pruvas, ke ili devas pagi neniankulpon el antaŭa ekzistado?
“Æu vi konas multajn tiajn? Se vi tion kredas, vi doeraras; tiu kvieteco estas ofte nur þajna. Ili eble elektistian ekzistadon; sed tiam, kiam ili øin finas, ili rimarkas,ke øi ne helpis ilin progresi kaj , same kiel mallaboremulo , ilibedaýras la perditan tempon. Konvinkiøu, ke la Spiritopovas ekhavi konojn kaj altrangiøi nur per aktiveco; seli dormadas en senzorgeco, li ne antaýenpaþas. Li similashomon, kiu, laý viaj kutimoj, bezonas labori, sed kiuiras promeni aý kuþiøi, kun la intenco fari nenion.Eksciu ankaŭ, ke ĉiu respondos por la memvola senutilecode sia ekzistado; tiu senutileco estas ĉiam fatala por liavenonta feliĉo. La kiomo da estonta feliæo estas proporciaal la kiomo da bono, kiun oni faris; tiu da malfeliæo estasproporcia al la farita malbono kaj al la nombro da homoj,kiujn oni faris malfeliæaj.”
989. Kelkaj personoj, kvankam ili ne estas ĝustadiremalbonaj, tamen faras malfeliĉaj, pro siakaraktero, siajn samrondanojn; kion ili ricevosel tio?
“Tiuj personoj certe ne estas bonaj, kaj ili tionelpagos per la æeesto de tiuj, kiujn ili faris malfeliæaj:øi estos por ili riproæo; estonte, en alia ekzistado, ilielportos tion saman, kion ili igis aliajn suferi.”
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 557
KULPEPAGO KAJ PENTO
990. Ĉu la pento okazas en la enkorpa aŭ en laspirita stato?
“En la spirita stato; sed øi povas okazi ankaý en laenkorpa stato, tiam, kiam vi klare komprenos la diferenconinter bono kaj malbono.”
991. Kiu estas la sekvo de pento en la spirita stato?
“La deziro je nova ekzistado, por plipuriøo. La Spiritokomprenas la neperfekta¼ojn, kiuj neebligas al li estifeliæa, kaj tial li deziras novan ekzistadon, en kiu lielpagus siajn erarojn.” (332-975)
992. Kiu estas la sekvo de pento en la enkorpastato?
“Progresi jam de la nuna vivo, se oni tiam havastempon, por kompensi siajn erarojn. Kiam la konsciencofaras ian riproæon kaj montras ian neperfekta¼on, oni æiam povaspliboniøi.”
993. Ĉu ne ekzistas homoj, havantaj nur instinktonde malbono kaj netuŝeblaj por pento?
“Mi diris al vi, ke oni devas senæese progresadi.Homo, havanta en æi tiu vivo nur instinkton de malbono,en alia vivo havos tiun de bono, kaj ĝuste pro tio liplurfoje renaskiĝas, æar estas necese, ke æiuj antaýenirukaj atingu la celon, kun tiu sola diferenco, ke unujalvenas post pli longa, aliaj post malpli longa tempo, laýsia aparta deziro; tiu, havanta nur instinkton de bono,estas jam elpuriøinta, æar li eble havis instinkton demalbono en antaýa ekzistado.” (804)
558 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
994. Ĉu malica homo, ne rekoninta siajn erarojndum sia vivo, ilin ĉiam rekonas post sia morto?
“Jes, li æiam rekonas siajn erarojn, kaj tiam li plimulte suferas, æar li sentas la tutan malbonon, kiun li farisaý kies memvola kaýzo li estis. Tamen li ne æiam pentastuj post sia morto; iuj Spiritoj, malgraý siaj suferoj,obstine iras la malbonan vojon; sed, pli aý malpli frue,ili rekonos la falsan vojon, kiun ili prenis, kaj pento venos.La bonaj Spiritoj laboras øuste por lumigi al ili, kaj entiu laboro vi mem povas partopreni.”
995. Ĉu estas Spiritoj, kiuj, kvankam ili ne estasmalbonaj, tamen estas indiferentaj pri sia sorto?
“Ekzistas Spiritoj, kiuj sin okupas pri nenio utila;ili vivas en atendado; sed, tiam, ili suferas proporcie alsia sinteno; kaj, æar æio devas progresi, tial tiu progresosin manifestas per doloro.”
– Ĉu tiaj spiritoj ne deziras malplidaŭrigi siajn suferojn?
“Sendube, sed ili ne estas sufiæe energiaj por volition, kio povus ilin malpli suferigi. Kiom da personoj, intervi, preferas morti de mizero, ol labori!”
996. Se la Spiritoj vidas la malbonon, alportatanal ili de iliaj neperfektaĵoj, kiel oni klarigu, ke iujpligravigas sian situacion kaj plidaŭrigas sianmalsuperecon, farante malbonon kiel Spiritoj,deklinante la homojn for de la bona vojo?
“Tiel kondutas la Spiritoj, kies pento malfrue fariøas. Lapentinta Spirito povas poste lasi sin treni de aliajpli malaltrangaj Spiritoj sur la vojon de malbono.” (971)
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 559
997. Oni vidas Spiritojn evidente malsuperajn, tamenkapablajn havi bonajn sentojn kaj esti tuŝataj dela preĝoj, kiujn oni faras por ili. Kial aliaj, ŝajne plievoluintaj, montras obstinon kaj cinikecon, kiujnnenio povas venki?
“Preøo efikas nur sur pentintan Spiriton; sur tiun,kiu, instigita de fiero, ribelas kontraý Dio kaj persisteportas, eæ troigas, siajn delirojn, kiel faras malfeliæajSpiritoj, preøo neniom efikas, kaj neniom povos efiki,øis iometo da pento naskiøos.” (664).
Oni ne forgesu, ke la Spirito, post la morto de l’ korpo ne subitealiformiøas; se lia vivo estis riproæinda, li estis do neperfekta; nu, mortone tuj faras lin perfekta; li povas persisti æe siaj eraroj, æe siaj falsajopinioj kaj antaýjuøoj, øis li ricevos lumon el studado, pripensado kajsuferado.
998. Ĉu la kompensa puno fariĝas en la enkorpaaŭ en la spirita stato?
“Øi fariøas dum la enkorpa ekzistado per la provoj,al kiuj la Spirito estas submetata, kaj dum la spirita vivo per lamoralaj suferoj konformaj al lia relativa malsupereco.”
999. Ĉu sufiĉas sincera pento dum la vivo, porke la eraroj estu nuligitaj kaj pardono estukonsentita de Dio?
“La pento helpas la pliboniøon de la Spirito; sed lapasinteco devas esti elpagita.”
– Se do krimulo kredus nenecesa la penton, ĉar li devasfatale elpagi sian pasintecon, kio okazus al li pro tiu opinio?
“Se li persiste pensas pri malbono, lia kulpelpagoestos do pli longedaýra kaj pli peniga.”
560 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
1000. Ĉu ni povas, jam en ĉi tiu vivo, elaĉeti niajnkulpojn?
“Jes, kompensante ilin; sed ne kredu, ke vi ilinelaæetas per kelkaj infanecaj rezignoj aý postlasante viajnhava¼ojn, por disdonado post via morto, tiam, kiam vijam nenion bezonos. Dio ne konsideras bagatelan, æiamfacilan, penton, kiu kostas neniom, krom frapi al si labruston. La perdo de fingreto en la plenumo de iu servo,estingas pli da eraroj, ol la turmentado de pentozono dumjaroj, por nenia alia celo, ol la profito propra. (726)
“Malbono povas esti kompensata nur per bono, kajla kompenso havas neniom da merito, se øi trafas lahomon nek je lia fiereco, nek je liaj materiaj interesoj.
“Kion helpas al li, por lia senkulpigo, redoni postsia morto malnoble akiritan hava¼on, tiam, kiam æi tiuestas al li senutila kaj li øin øissate uzis?
“Kion helpas al li la rezigno de iuj vantaj øuoj, deiuj superflua¼oj, se la malbono, kiun li faris al aliulo,estas æiam ankoraý la sama?
“Kion helpas al li, fine, humiliøi antaý Dio, se likonservas sian fierecon æe la homoj?” (720-721).
1001. Ĉu nenian meriton havas nia ago certigi, postnia morto, utilan uzon de niaj havaĵoj?
“Nenian meriton – ne estas la øusta esprimo; tiovaloras ja pli ol nenio; sed, bedaýrinde, homo, kiu donasnur æe sia morto, estas ofte pli egoista ol grandanima;li volas ekhavi la honoron el la bono, ne havante la penonøin fari. Tiu, kiu dum sia vivo seniøas je siaj hava¼oj,ricevas duoblan profiton, nome: la meriton pro la oferokaj la plezuron vidi la homojn, kiujn lia bonfaremo faris
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 561
feliæaj. Sed, jen egoismo flustras al li: tion, kion vi donas,vi mem elprenas el via øuado; kaj, æar la voæo de egoismosuperfortas tiun de sinforgeso kaj de karitato, tial li sindetenas, pretekstante siajn bezonojn kaj la postulojn desia pozicio. Ve! bedaýru homon, kiu ne konas la plezurondoni; tiu vere ne estas favorita per unu el plej purajkaj delikataj plezuroj. Submetante lin al la provo deriæeco, tiel malfacila kaj danøera por la estonteco de tiuSpirito, Dio volis doni al li, kiel kompenson, la feliæon demalavareco, kiun la homo povas øui jam en æi tiumondo.” (814)
1002. Kion faru homo, kiu, en la horo de morto,rekonas siajn kulpojn sed ne havas tempon ilinkompensi? Ĉu la pento sufiĉas en ĉi tiu okazo?
“La pento plirapidigas lian rehonorindiøon, sed nesenkulpigas lin. Æu li ne havas antaý si la estontecon,kiu neniam estas fermita al li?”
DAŬRO DE LA ESTONTAJ SUFEROJ
1003. Ĉu la daŭro de la suferoj de kulpulo, en laestonta vivo, estas arbitra aŭ konforma al laleĝo?
“Dio neniam agas laýkaprice, kaj æio, en la universo,okazas laý leøoj, en kiuj montriøas Lia saøeco kajboneco.”
1004. De kio dependas la daŭro de la suferoj de kulpulo?
“De la tempo necesa al lia pliboniøo. Æar la statode sufero aý de feliæo estas konforma al la grado da
562 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
puriøo de la Spirito, tial la daýro kaj speco de liaj suferojdependas de la tempo, kiun li uzas por pliboniøi. Laý tio,kiel li progresas kaj liaj sentoj plipuriøas, liaj suferojmalpliiøas kaj fariøas alispecaj.”
Sankta Ludoviko.
1005. Ĉu al suferanta Spirito la tempo ŝajnas tiellonga aŭ malpli longa, ol kiel se li vivus?
“Øi þajnas al li prefere pli longa: dormo ne ekzistaspor li. Nur por Spiritoj, atingintaj ioman gradon de puriøo,la tempo kvazaý nuliøas, por tiel diri, kompare kun lasenfino.” (240)
1006. Ĉu la daŭro de l’ suferoj de la Spirito povasesti eterna?
“Sendube; se li estus eterne malbona, tio estas, se lineniam pentus nek pliboniøus, li do eterne suferadus; sed Dione kreis estulojn, kiuj por æiam sin dediæus al malbono; Li kreisilin simplaj kaj sensciaj, kaj æiuj devas progresi en pli aý malplilonga tempo, laý sia volo. La volo povas pli aý malpli frui, samekiel ekzistas pli aý malpli frumaturaj infanoj; sed øi, pli aý malplifrue, ja venos, pro la nekontraýebla bezono, kiun la Spiritosentas, eltiriøi el malsupereco kaj esti feliæa. La leøo pri la daýrode l’ suferoj estas do eminente saøa kaj milda, æar øidependigas tiun daýron de la penoj de la Spirito;øi neniam forprenas de li lian liberan volon: se li æi tiunmisuzas, li do elportas la sekvojn de sia konduto.”
Sankta Ludoviko.
1007. Ĉu estas Spiritoj, neniam pentantaj?
“Estas kelkaj, kies pento tre malfruas; sed akcepti,
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 563
ke ili neniam pliboniøos, estus nei la leøon de progresokaj aserti, ke infano ne povas maturiøi.”
Sankta Ludoviko.
1008. Ĉu la daŭro de suferoj ĉiam dependas de lavolo de la Spirito? Ĉu kelkaj suferoj ne estasdiktataj al li por difinita tempo?
“Jes, suferoj povas esti al li diktataj por iu difinitatempo; sed Dio, kiu volas nur la bonon de siaj kreitoj,æiam volonte akceptas lian penton, kaj la deziro progresineniam estas senfrukta.”
Sankta Ludoviko.
1009. Ĉu do suferoj neniam estas ordonataj poreterne?
“Konsultu vian simplan saøon, vian prudenton, kajdemandu vin mem, æu poræiama kondamno pro kelkajmomentoj da eraro ne estus la neado de l’ boneco de Dio.Kio, efektive, estas la daýro de l’ vivo, eæ se centjara, komparekun la eterneco? Eterneco! æu vi bone komprenas æi tiun vorton?Suferoj, senfinaj, senesperaj turmentoj, pro kelkaj eraroj! Æu viaprudento ne forpuþas tian penson? Ke la antikvuloj vidis en laSinjoro de l’ universo teruran, ¼aluzan, venøeman Dion, onikonceptas; en sia neklereco, ili asignis al Dio la homajn pasiojn;sed tia ne estas la Dio de la kristanoj, Dio, kiu lokas amon,karitaton, korpardonon, forgeson de l’ ofendoj en la viconde la unuaj virtoj: æu Dio mem povus ne havi la kvalitojn,kiujn Li faras devo de la homoj? Æu oni sin mem nekontraýdiras, asignante al Li senfinan bonecon kajsenliman venøemon? Vi diras, ke Li, antaý æio, estasjusta, kaj ke la homo ne komprenas Lian justecon; sed
564 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
justeco ne forpuþas bonecon, kaj Dio ne estus bona, seLi kondamnus al teruraj eternaj suferoj la plimulton deSiaj kreitoj. Æu Li povus devigi Siajn idojn praktikijustecon, se Li ne estus doninta al ili la rimedojn porøia kompreno? Cetere, æu la superbeleco de l’ justeco,ligita kun la boneco, ne kuþas en tio, ke la daýro desuferoj dependas de la penoj, kiujn kulpulo faras por siapliboniøo? Tie kuþas la vereco de jenaj vortoj: Kia ago,tia pago.”
Sankta Aŭgusteno.
“Diligente klopodu, per æiuj viaj eblaj rimedoj, porkontraýbatali, por neniigi la ideon pri eterneco de suferoj; øiestas penso blasfema kontraý la justeco kaj bonecode Dio kaj fonto plej multe produktanta nekredemon,materialismon kaj indiferentecon, kiuj invadis la popolojn,de post kiam ilia intelekto komencis elvolviøi. La Spirito,apenaý klerigita, eæ nur ekmalkrudigita, tuj komprenistiun monstran maljustecon; lia prudento øin repuþas, kajtamen li malofte ne konfuzas en sama kondamno la punon,kiu lin indignigas, kaj la Dion, al kiu li øin atribuas;de tio originis la sennombraj malbona¼oj, falintaj sur vinkaj kontraý kiuj ni venis porti al vi helpon. La tasko, al kiu niatentigas vin, estos al vi des pli facila, æar æiujaýtoritatuloj, sur kiuj sin apogas la defendantoj de tiukredo, sin detenis deklari sian formalan opinion; nek laepiskopaj kunvenoj, nek la ekleziaj patraj moþtoj decidistiun gravan demandon. Se, laý la evangeliistoj mem, kajse oni prenas laývorte la emblemajn parolojn de la Kristo,æi tiu minacis la kulpulojn per neniam estingiøanta fajro,per fajro eterna, nenio, aliflanke, en liaj vortoj pruvas,
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 565
ke Dio ilin por eterne kondamnis.
“Kompatindaj elvojiøintaj þafoj, sciu vidi, ke venasal vi la bona Paþtisto, kiu, anstataý voli forpeli vin poræiam de si, venas mem renkonte al vi, por rekonduki vinen la þafejon. Erarintaj filoj, forlasu vian memvolanekzilon; direktu viajn paþojn al la Patra domo: la Patroaletendas al vi Siajn brakojn kaj estas æiam preta festivian revenon en la familion.”
Lamennais
“Malpacoj pro vortoj! malpacoj pro vortoj! æu viankoraý ne verþigis sufiæe da sango? Æu estas ankoraýnecese refajrigi la punbrulejojn? Oni diskutas pri laesprimoj; eterneco de suferoj, eterneco de punoj; æu vido ne scias, ke tio, kion vi hodiaý komprenas kieleternecon, ne havis la saman signifon æe la antikvuloj?La teologo konsultu la fontojn: kiel vi, li konstatos, ke lahebrea teksto ne atribuis la saman signifon al la vorto,kiun la grekoj, la latinaj popoloj kaj la modernulojtradukis per senfinaj suferoj, nerepageblaj kulpoj. Eternecode punoj respondas al eterneco de malbono. Efektive,kiel longe malbono ekzistos æe la homoj, tiel longe punojdaýros; gravas interpreti la sanktajn tekstojn laý tiesrelativa senco. La eterneco de suferoj ne estas absoluta,sed relativa. Kiam venos la tago, en kiu æiuj homojsurmetos, per la pento, la veston de senkulpeco, tiam neestos plu øemoj kaj grincado de dentoj. Via homa prudentoestas ja malvasta; sed, eæ tia, øi estas donaco de Dio, kaj perøia helpo neniu sincera homo komprenos alie laeternecon de l’ punoj. Eterneco de punoj! Kio do! malbonodevus ja esti ankaý eterna. Nur Dio estas eterna kaj nepovus esti kreinta eternan malbonon; por tio, estus necese
566 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
forpreni de Li la plej belan el Liaj atributoj, nome lasuperegan povon; æar tiu ne estas superege pova, kiupovas krei tian elementon, kapablan detrui liajn verkojn.Homaro, homaro! ne plu penetrigu vian malbrilan rigardonen la profunda¼ojn de l’ Tero, por tie seræi punojn; ploru,esperu, elpagu viajn kulpojn kaj rifuøu en la ideon priiu Dio intime bona, absolute potenca, esence justa.”
Platono.
“Altiriøi al la dia unueco, jen la celo de la homaro;por ke oni øin trafu, estas necesaj tri kondiæoj: justeco,amo kaj klereco; tri aferoj øin kontraýas: neklereco,malamo kaj maljusteco. Nu, vere mi diras al vi, ke vifalsas tiujn fundamentajn principojn, kompromitante laideon pri Dio per troigo de Lia severeco; vi duoblekompromitas tiun ideon, lasante penetri en la Spiritonde la kreito, ke en æi tiu estas pli da kompatemo, mildeco,amo kaj vera justeco, ol kian vi konsentas al la SuperegaEstulo; vi eæ nuligas la ideon pri la infero, farante æitiun ridinda kaj neakceptebla por viaj kredoj, kia estas,por viaj koroj, la terurega spektaklo de l’ mezepokajekzekutistoj, punbrulejoj kaj turmentoj! Kiel! æu nun,kiam la tempo de l’ blindaj revenøoj estas por æiamforviþita de la homaj leøaroj, vi esperas ilin idealekonservi? Ho, kredu min, kredu min, fratoj per Dio kajJesuo-Kristo, aý rezignaciu pri la pereo, en viaj manoj,de æiuj viaj dogmoj prefere, ol pri ilia variemo; aý viajndogmojn revivigu, elmetante ilin al la bonfaraj efluvoj,per kiuj la bonaj Spiritoj ilin nun surverþas. La ideo prila infero kun øiaj ardaj fornegoj, kun øiaj kaldronegojentenantaj æiam bolantan fluida¼on, povis esti tolerata,tio estas, pardoninda en fera jarcento; sed en la dek-naýa
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 567
jarcento, øi jam nenio estas krom vana fantomo, taýga,maksimume, por timigi infanojn; cetere, kiam pli aøaj, æi tiuj neplu kredas tian fantomon. Persistante en tiu teruriga mitologio,vi naskas nekredemon, kaýzon de socia malorganizo; mitremas, vidante tutan socian ordon skuata kaj falruiniøanta æesia bazo, pro manko de puna sankcio. Arde kaj vive kredantajhomoj, antaýgvardio de l’ tago de lumo, al la afero, do! ne pordaýrigadi kadukajn kaj de nun nekredindajn fabelojn, sed porreflamigi, revivigi la veran punan sankcion, sub formoj konformajal viaj moroj, viaj sentoj kaj la lumoj de via epoko.
“Kio estas, efektive, kulpulo? Tiu, kiu, per ia dekliniøo, perfalsa movo de sia animo, sin deturnas de la celo de la Kreado,nome, de la harmonia kulturado de belo, de bono, idealigitaj del’ homa pratipo, de l’ Dio-Homo, de Jesuo-Kristo.
“Kio estas puno? Øi estas la natura sekvo de tiufalsa movo; iomo da doloroj necesaj al tio, ke la homoabomenu sian kriplecon, per la provo de sufero. Punoestas sprono, instiganta la animon, per aflikto, sin refaldisur sin mem kaj reveni al la savbordo. La celo de punoestas neniu alia ol rehonorindiøo, liberiøo. Voli, kepuno estu eterna, pro kulpo ne eterna, estas nei la tutanpravon de ekzisto de la puno.
“Ho! mi vere diras al vi, æesu, æesu loki flanko æeflanko, koncerne eternecon, Bonon, esencon de l’ Kreinto,kaj Malbonon, esencon de l’ kreito; tio estus stariginepravigeblan punon. Asertu, kontraýe, la gradan estingiøon depunoj kaj suferoj per transmigroj: vi tiel plifirmigos, per laprudento ligita al la sento, la dian unuecon.”
Paŭlo, apostolo.
Oni penas admoni la homon al bono kaj deturni lin demalbono per allogo de rekompencoj kaj per timo al punoj; sed, se tiuj
568 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
punoj estas prezentataj en tia maniero, ke la
prudento rifuzas ilin kredi, ili do havas sur la homon nenian
influon; kontraýe, li æion forpuþos, nome la formon kaj la
fundon. Se, male, oni prezentas al li la estontecon en logika
maniero, li do øin jam ne forpuþas. Spiritismo donas al li
tiun klarigon.
La doktrino pri la eterneco de suferoj, laý sia absoluta
senco, faras el la Superega Estulo malpardoneman Dion.
Æu estus logike diri, ke regnestro estas tre bona, tre korfavora, tre
indulgema; ke li volas nur la feliæon de siaj regatoj, sed ke,
samtempe, li estas ¼aluza, venøema, neflekseble rigora, kaj
ke li punas per akraj turmentegoj tri kvaronojn de siaj
subuloj pro ia ofendo aý malobeo je liaj leøoj, tiujn
samajn homojn, kiuj eraris pro tio, æar ili ne konis tiujn leøojn?
Æu tio ne estus memkontraýa¼o? Nu, æu Dio povus esti malpli bona,
ol kia estus homo?
Ankoraý unu memkontraýa¼o ekzistas æi tie. Æar Dio
scias æion, Li tial sciis, kreante iun animon, ke øi eraros; øi
estis do, de post sia ekesto, destinita al eterna malfeliæo: æu
tio estas ebla, laýracia? Laý la doktrino pri la relativaj punoj
æio estas klarigita. Dio ja sciis, ke tiu animo eraros, sed Li
havigas al øi la rimedojn, por instruiøi per sia propra sperto,
per siaj propraj eraroj; estas necese, ke øi kompensu siajn
erarojn, por sin pli firme teni æe la bono; sed la pordo de
espero ne estas fermita al øi por æiam, kaj Dio la momenton
de liberiøo dependigas de la penoj, kiujn øi faras, por atingi
tiun celon. Jen, kion æiu povas kompreni, kion la plej skrupula
logiko povas akcepti. Se la estontaj suferoj estus prezentitaj el æi tiu
vidpunkto, ekzistus multe malpli da skeptikuloj.
La vorto eterna estas ofte uzata, en la vulgara parolo,
kiel figuro, por esprimi ion longedaýran, kies finon oni ne
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 569
antaývidas, kvankam oni ja scias, ke tiu fino ekzistas. Nidiras, ekzemple, la eternaj glacioj de l’ altaj montoj, del’ polusoj, kvankam ni scias, unuflanke, ke la fizika mondoeble finiøos kaj, duaflanke, ke la stato de tiuj regionojpovas þanøiøi pro la normala delokiøo de la akso aýpro ia kataklismo. “Eterna”, æi tie, ne signifas “æiama øis senfino”.Kiam ni suferas pro longedaýra malsano, ni diras, ke nia doloroestas eterna; kio do eksterordinara estas en tio, ke Spiritoj, suferantajjam de multaj jaroj, jarcentoj, eæ jarmiloj, parolas en tia maniero?Ni precipe ne forgesu, ke, æar ilia malsupereco ne ebligas al ili vidila ekstrema¼on de l’ vojo, ili tial kredas, ke ili por æiam suferados, kajtio estas puno.
Cetere, la doktrino pri la materia fajro, la fornegoj kajturmentoj, prenitaj el la Tartaro de l’ paganismo, estas hodiaýtute forlasita de la alta teologio; nur en lernejoj tiujteruregaj alegoriaj bildoj estas ankoraý montrataj, kiel efektivajreala¼oj, de iuj homoj pli fervoraj ol instruitaj; kaj tioja riproæinde, æar tiuj junaj imagemoj, tuj kiam ili estasliberiøintaj de sia teruro, povos pligrandigi la nombron danekredantoj. La teologio hodiaý rekonas, ke la vorto fajroestis uzata laý figura senco, kaj ke oni devas kompreni øinkiel fajron moralan (947). Tiuj, sekvintaj, kiel ni, la okazojnde la vivo kaj la transtombajn suferojn, per la komunika¼ojde la Spiritoj, povis konvinkiøi, ke, kvankam tiuj suferojestas neniel materiaj, ili tamen ne estas malpli akraj.Koncerne ties daýron mem, iuj teologiistoj jam ekakceptasøin laý øia supre dirita limigita senco; kaj ili opinias, ke,efektive, la vorto eterna povas esti komprenata rilate al lasuferoj mem, kiel rezultato de senþanøa leøo, kaj ne rilateal ilia aplikado al æiu individuo. En la tago, kiam la religioakceptos æi tiun interpreton, same kiel iujn aliajn, ankaýrezultintajn el la progreso de l’ lumo, øi revokos al si multe
570 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
da elvojiøintaj þafoj.
REVIVIĜO DE LA KARNO
1010. Ĉu la dogmo de reviviĝo de la karno estas lakonfirmo de tiu de reenkarniĝo, instruata de laSpiritoj?
“Kiel vi volus, ke estu alie? Okazas al tiuj vortojtio sama, kiel al aliaj, kiuj þajnas malsaøaj en la okulojde iuj personoj nur pro tio, æar ili estas prenatajlaýlitere, kaj pro tiu motivo ili kondukas al nekredemo;sed donu al ili pli logikan interpreton, kaj la homoj, kiujnvi nomas liberpensuloj, ilin senpene akceptos, æar ja tiujestas meditemaj homoj; efektive, pri tio ne eraru,tiuj liberpensuloj volas nenion alian ol kredi; kiel laceteraj, aý eble pli, ili soifas ian estontecon, sed ili ne povasakcepti ion kontraýan al la instruoj de la scienco.La doktrino pri la plureco de l’ ekzistadoj estas konformaal la justeco de Dio; nur øi povas klarigi tion, kio senøi estas neklarigebla; kiel vi volus, ke tiu principo netroviøu en la religio mem?”
– Ĉu la eklezio mem, per la dogmo de reviviĝo dela karno, instruas do la doktrinon pri reenkarniĝado?
“Evidente; tiu doktrino estas cetere rezultato demultaj aferoj, kiuj estas nerimarkitaj kaj kiuj estos postnelonge komprenataj laý æi tiu senco; oni baldaý konfesos,ke Spiritismo elstaras, sur æiu paþo, el la teksto mem dela Sanktaj Skriboj. La Spiritoj ne venas do renversi lareligion, kiel kelkaj pensas; ili, kontraýe, øin konfirmas,øin sankcias per nerefuteblaj pruvoj; sed, æar venis latempo ne plu uzi figuran parolon, tial ili esprimas sin
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 571
sen iaj alegorioj kaj havigas al la aferoj tiel klaran kajprecizan signifon, ke æi tiu ne riskas falsan interpreton.Jen, kial estos baldaý pli da religiaj kaj kredantajpersonoj, ol hodiaý.”
Sankta Ludoviko.
La scienco pruvas, efektive, la neeblon de la reviviøo
de la karno laý la vulgara ideo. Se la resta¼oj de la homa
korpo restus homogenaj, kvankam disaj kaj pulvoriøintaj,
oni konceptus ilian rekuniøon post difinita tempo; sed tiel ne
okazas. La korpo konsistas el pluraj elementoj, nome oksigeno,
hidrogeno, nitrogeno, karbono k.a.; æe la putrado de
la korpo, tiuj elementoj disiøas kaj estas utiligataj por la
formado de novaj korpoj; tiel, unu sama molekulo de karbono,
ekzemple, estos parto de multaj miloj da malsamaj
korpoj (ni parolas nur pri la homaj korpoj, ne enkalkulante
æiujn bestajn); iu individuo eble havas en sia korpo molekulojn,
apartenintajn al pratempaj homoj; tiuj samaj organaj
molekuloj, kiujn vi sorbas en via nutrado, eble venas el
la korpo de iu individuo, kiun vi konis, kaj tiel plu. Æar
la materio ekzistas en limigita kvanto, kar æar ties transformiøoj
estas nelimigitaj, kiel do æiu el tiuj korpoj povus refariøi per
samaj elementoj? Tio estas materie neebla. Oni
ne povas do laýracie akcepti la reviviøon de la karno alie,
ol kiel figuron, kiu simbolas la reenkarniøon; se estas tiel,
øi havas nenion, kio ofendus la racion aý kontraýus la
asertojn de la scienco.
Estas vero, ke, laý la dogmo, tiu reviviøo okazos nur
æe la fino de l’ tempoj, kaj, laý la spiritisma doktrino, øi
okazas æiutage; sed, æu sur tiu bildo de l’ lasta juøo ne
estas ankaý granda, bela figuro, kaþanta, sub la alegoriovualo,
unu el tiuj senþanøaj vera¼oj, nome tiun, laý kiu ne
572 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
plu ekzistos skeptikuloj, kiam øi ricevos sian øustan signifon?
Oni bonvolu mediti pri la spiritisma teorio, rilata al la estonteco
de la animoj kaj al ties sorto post la provoj, kiujn
ili spertas: oni konstatos, ke, escepte de la samtempeco, la
juøo, ilin kondamnanta aý senkulpiganta, ne estas ia fikcio,
kiel pensas la nekredemuloj. Ni ankoraý rimarkigu, ke øi
estas la konsekvenco de l’ plureco de la loøataj mondoj,
aserto hodiaý sendiskute akceptata, dum, laý la doktrino pri
la mondfina juøo, la Tero estas supozata la sola loøata mondo.
PARADIZO, INFERO KAJ PURGATORIO
1011. Ĉu iu ĉirkaŭlimigita loko en la universo estasdifinita por la suferoj kaj por la ĝuoj de laSpiritoj, laŭ ties meritoj?
“Ni jam respondis æi tiun demandon. Suferoj kajøuoj estas konformigitaj al la grado de perfektiøo de laSpiritoj; æiu æerpas el si mem la principon de sia proprafeliæo aý malfeliæo; kaj, æar la Spiritoj troviøas æie, tialneniu fermita aý æirkaýlimigita loko estas difinita porla unua, prefere ol por la dua el tiuj statoj. Koncerne laenkarniøintajn Spiritojn, tiuj estas pli aý malpli feliæaj,laý la hierarkia nivelo de la mondoj, kiujn ili loøas.”
– Ĉu do infero kaj paradizo ne ekzistas tiaj, kiajla homoj ilin prezentas al si?
“Nenio krom figuroj: ekzistas æie feliæaj kaj malfeliæajSpiritoj. Tamen, kiel ni ankaý diris, la samrangaj Spiritojkolektiøas pro simpatio; sed, se ili estas perfektaj, ili povaskunveni tie, kie ajn ili volas.”
La absolute fiksa situacio de l’ lokoj por punoj kaj
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 573
rekompencoj ekzistas nur en la homa imago; øi originas ella inklino, kiun la homoj havas, materiigi kaj ĉirkaŭlimigi laaferojn, kies semmezuran esencon ili ne povas kapti.
1012. Kion ni komprenu kiel purgatorion?
“Fizikajn kaj moralajn dolorojn: øi estas la tempopor kompenso de eraroj. Preskaý æiam øuste sur la Terovi kreas vian propran pekpuriøejon kaj Dio devigas vinpagi viajn kulpojn.”
Kiom la homo nomas purgatorio, tio estas ankaý figuro,kiun oni devas kompreni, ne kiel ian difinitan lokon, sedkiel la staton de l’ neperfektaj Spiritoj, pagantaj siajn erarojnøis sia kompleta elpuriøo, kiu ilin enkondukos en larangon de l’ feliæegaj Spiritoj. Æar tiu plipuriøado fariøasen la sinsekvaj enkarniøoj, tial la pekpuriøado konsistas enla provoj de la enkorpa vivo.
1013. Kiel ni klarigu, ke Spiritoj, kiuj per sia paroloelmontras sian superecon, respondis al treseriozaj personoj, koncerne inferon kajpurgatorion, laŭ la ideo, kiun oni ordinare farasal si pri tiu demando?
“La Spiritoj uzas parolmanieron kompreneblan porla personoj ilin demandantaj; kiam tiuj personoj estastute poseditaj de iaj ideoj, la Spiritoj ne volas ilin abruptefrapi, por ne ofendi iliajn konvinkojn. Se iu Spirito sen parolturnojdirus al mahometano, ke Mahometo ne estis profeto, li estus tremalafable akceptita.”
– Oni komprenas, ke tiel kondutas la Spiritoj,dezirantaj instrui nin; sed, kial iuj Spiritoj, demanditepri sia situacio, respondis, ke ili suferas la turmentojn
574 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
de la infero aŭ de la purgatorio?
“Kiam ili estas malsuperaj kaj ne tute liberaj de lamaterio, ili konservas parton de siaj ideoj kunportitajel la Tero kaj esprimas siajn impresojn per vortoj al ilifamiliaraj. Ili troviøas en medio, kiu apenaý ebligas alili sondi la estontecon; jen, kial la vagantaj aý la antaý nelongeelkarniøintaj Spiritoj parolas, kiel ili probable parolis dum siavivo. Infero povas esti tradukita kiel vivo plena de treege penigajsuferoj, kun necerteco pri alia pli bona vivo; purgatorio, kiel vivoankaý plena de suferoj, sed kun konscio pri pli bona estonteco.Kiam vi spertas grandan doloron, æu vi ne diras ankaý, ke visuferas tiel, kiel kondamnito al infero? Tio estas nenio kromvortoj, æiam uzataj en figura senco.”
1014. Kion oni komprenu kiel “turmentatan animon”?
“Øi estas erarvaganta kaj suferanta animo, necertapri sia estonteco, kaj al kiu vi povas havigi konsolon,kiun øi petas, venante al vi.” (664)
1015. Laŭ kiu senco oni komprenu la vorton æielo?
“Æu vi kredas, ke øi estas iu loko, kiaj la Elizeajkampoj de la antikvuloj, kie æiuj Spiritoj estas konfuzepremamasigitaj, sen alia zorgo krom øuadi pasivanfeliæon por la tuta eterna tempo? Ne; øi estas la universaspaco; øi estas la planedoj, la steloj kaj æiuj superajmondoj, kie la Spiritoj plene øuas siajn kapablojn, nespertante la æagrenojn de l’ materia vivo, nek la afliktojnesence proprajn al la malsupereco.”
1016. Iuj Spiritoj diris, ke ili loĝas la kvaran ĉielon,la kvinan ĉielon, ktp; kion nome ili intencas diri?
“Vi demandas ilin, kiun æielon ili loøas, æar vi imagas
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 575
plurajn æielojn, kiuj estus surmetitaj, unuj sur aliajn,kiel etaøoj de domo, kaj ili do respondas laý viaparolmaniero; sed, por ili, la esprimoj “kvara æielo”,“kvina æielo” respondas al diversaj gradoj de puriøo kaj,sekve, de feliæo. Okazas æi tie tute same kiel tiam, kiamoni demandas iun Spiriton, æu li estas en la infero; se liestas malfeliæa, li diros jes, æar, por li, infero estassinonimo de sufero; sed li ja scias, ke øi ne estas iafornego. Pagano dirus, ke li estas en Tartaro.”
Tio sama okazas kun aliaj analogaj esprimoj, ekzemple:
urbo de l’ floroj, urbo de la elektitoj, unua, dua aý tria sfero
k.a., kiuj estas nuraj alegorioj, uzataj de iuj Spiritoj, æu kiel figuroj, æu
kelkafoje pro tio, ke ili nescias la realecon de la aferoj kaj eæ la plej
elementajn sciencajn konojn.
Laý la malvasta ideo, kiun oni iam havis pri la lokoj
por punoj kaj rekompencoj, kaj precipe laý la opinio, ke la
Tero estas la centro de la universo, ke la æielo estas
arka¼o kaj ke ekzistas iu regiono de la steloj, oni lokis la ĉielon
supren kaj la inferon malsupren33; de tiu koncepto originis la
esprimoj: supreniri al la æielo, esti en la plej alta el la æieloj; esti
defaligita en la inferojn, k.a. Hodiaý, kiam la scienco pruvis, ke la Tero
estas nenio alia ol unu el la plej malgrandaj mondoj, sen ia aparta
graveco, meze de milionoj da aliaj; kiam øi priskribis la historion de ties
formado kaj difinis ties strukturon; kiam øi pruvis, ke la spaco estas
senlima, kaj ke ekzistas nek supro nek malsupro en la universo,
estis necese rezigni loki la æielon super la nubojn kaj la inferon en la
profunda¼ojn. Rilate al la purgatorio, neniu loko estis al øi asignita. Estis
destinita al Spiritismo la rolo doni pri æiuj tiuj aferoj la klarigon plej
racian, plej grandiozan kaj samtempe plej konsolan por la homaro. Ni
576 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
33 En la latina lingvo, inferus signifas “malsupra”. – La Trad.
povas do diri, ke ni portas en ni mem nian inferon kaj nianparadizon; nian purgatorion ni trovas en la enkarniøado, enniaj enkorpaj aý fizikaj vivoj.
1017. Laŭ kiu senco ni komprenu jenajn vortojn dela Kristo: Mia regno ne estas el ĉi tiu mondo?34
“Respondante tiel, la Kristo parolis figure. Li volisdiri, ke li regnas nur en la puraj, sinforgesemaj koroj.Li estas æie, kie superstaras amo al bono; sed la homojavidaj al la æimondaj a¼oj kaj algluiøintaj al la terajhava¼oj ne estas kun li.”
1018. Ĉu la regno de bono povos iam ekesti sur laTero?
“Bono regos sur la Tero tiam, kiam, inter la Spiritojvenontaj loøi la planedon, la bonaj estos pli multenombrajol la malbonaj; tiam, la bonaj faros, ke tie æi reøu amo kajjusteco, fontoj de bono kaj feliæo. Per la moralaprogreso kaj per la praktikado de la leøoj de Dio, lahomo altiros al la Tero la bonajn Spiritojn kaj de tieforpelos la malbonajn; sed la malbonaj øin forlasos nurtiam, kiam fiero kaj egoismo estos el øi sarkitaj.
“La aliiøo de la homaro estas antaýdirita, kaj vinun alvenas al tiu momento, kiun plirapidigas æiuj homoj,kunhelpantaj por la progreso; tiu aliiøo okazos per laenkarniøado de pli bonaj Spiritoj, kiuj konsistigos surla Tero novan generacion. Tiam, la Spiritoj de la malbonaj,kiujn la morto æiutage falæadas, kaj æiuj, kiuj provashaltigi la iradon de la aferoj, estos de tie forpuþitaj, æarili nekonvene sidus inter virtuloj, kies feliæon ili maltrankviligus.
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 577
34 Johano, æap. 18, par. 36. – La Trad.
Tiuj iros en novajn, malpli progresintajn mondojn,plenumi penigajn misiojn, en kiuj ili laboros por la progresode siaj ankoraý pli malaltrangaj fratoj. Æu vi nevidas, en tiu elpelo el la aliiøinta Tero, la mirbelan figuron de laperdita paradizo, kaj, en la homo, veninta sur la Teron en tiajkondiæoj, kunportanta la øermon de siaj pasioj kaj lapostesignojn de sia primitiva malsupereco, la ne malpli belanfiguron de la origina peko? La origina peko, rigardata el æi tiuvidpunkto, estas kaýzita de la ankoraý neperfekta naturo de lahomo, kiu, tiel, respondas nur por si kaj por siaj propraj eraroj,kaj ne por tiuj de siaj prapatroj.
“Vi æiuj, kredantaj kaj bonvolemaj homoj, kunhelpudo fervore kaj kuraøe, æe la granda klopodado por lahomara rebonigo, æar vi centoble rikoltos el la grajno,kiun vi semos. Ve al tiuj, kiuj fermas siajn okulojn al lalumo, æar ili tiel preparas al si longajn jarcentojn damallumo kaj da disreviøoj; ve al tiuj, kiuj konsistigasæiujn siajn plezurojn el la æimondaj hava¼oj, æar ili spertospli da mankoj, ol kiom da øuoj ili havis; precipe, ve alla egoistoj, æar ili trovos neniun, kiu helpos ilin porti laþarøon de siaj mizeroj.”
Sankta Ludoviko.
578 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
Konkludo
ILa homo, kiu, pri la tera magnetismo, konus nur
la movojn de l’ magnetigitaj anasetoj, manovrantaj sur laakvo de lavovazo, apenaý povus kompreni, ke tiu ludiloentenus la sekreton pri la mekanismo de l’ universo kajpri la movado de la mondoj. Tio sama okazas al tiu, kiupri Spiritismo konus nur la movadon de l’ tabloj; li vidastie nenion alian ol amuzon, familian tempopasigilon, kajne komprenas, ke tiu fenomeno, tiel simpla kaj vulgara,konata de la antikvuloj kaj eæ de l’ duonsovaøaj popoloj,povas esti ligita kun la plej gravaj demandoj de l’ sociaordo. Por supra¼a observanto, efektive, kian rilatonpovas havi turniøanta tablo kun la moralo kaj laestonteco de la homaro? Sed, kiu ajn pripensas la aferon,tiu memoras, ke el simpla bolpoto, kie akvo bolas kaj
kies kovrilo leviøas, bolpoto, kie akvo tute same bolisen æiuj tempoj, naskiøis la potenca motoro, per kiu lahomo hodiaý trakuras la spacon kaj kvazaý nuligas distancojn.Nu! vi, kiuj kredas nenion trans la materiamondo, eksciu, ke el tiu tablo, kiu turniøas kaj vekasviajn malþatajn ridetojn, elkreskis tuta scienco kaj aperisla solvo de problemoj, kiujn nenia filozofio iam antaýekapablis respondi. Pri æi tio mi turnas min al æiujsinceraj kontraýuloj kaj petas ilin diri, æu ili donis al sila penon studi tion, kion ili kritikas; æar, laý bona logiko,kritiko valoras nur tiam, kiam la kritikanto konas la koncernatantemon. Moki ion, kion oni ne konas, kion oni ne sondis per lasekcilo de skrupula observanto, ne estas kritiki, sed montriventanimecon kaj havigi kompatindan ideon pri la juøokapablode l’ kritikanto. Se ni estus prezentinta æi tiun filozofion kielfarita¼on de iu homa cerbo, øi certe trovus malpli da malþato kajricevus la honoron esti ekzamenata de tiuj, kiuj arogasal si gvidi la publikan opinion; sed, æar øi venas de laSpiritoj, kia absurdo! øi apenaý indas ekrigardon; oniøin juøas laý øia titolo, same kiel la fabla simio taksisnuksojn laý ties þelo. Ne konsideru, se vi volas, la originon:supozu, ke æi tiu libro estas verko de iu homo, kaj, øinserioze leginte, diru, el la fundo de via animo kajkonscienco, æu vi tie trovas ion mokindan.
II
Spiritismo estas la plej timinda kontraýulo dematerialismo; ne estas do mirige, ke øi havas kielkontraýbatalantojn la materialistojn; sed, æar materialismoestas doktrino, kiun oni apenaý kuraøas konfesi –pruvo, ke øiaj adeptoj ne havas tre firmajn
580 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
konvinkojn kaj ke ilin superpotencas ilia konscienco –,tiel øi sin kovras per la mantelo de l’ racio kaj de lascienco; kaj, stranga afero, la plej skeptikaj ja parolasen la nomo de la religio, kiun ili ne konas, nek komprenaspli bone ol Spiritismon. Ilia celpunkto estas precipe lamiregindaĵoj kaj la supernaturaĵoj, kiujn ili ne akceptas;nu, laý ilia opinio, æar Spiritismo baziøas sur mireginda¼oj,tial øi povas esti nenio alia ol ridinda supozo. Ili nepripensas, ke, senkondiæe kondamnante mireginda¼ojnkaj supernatura¼ojn, ili do kondamnas ankaý la religion;efektive, la religio estas fondita sur la revelacio kaj lamirakloj; nu, kio estas revelacio krom eksterhomajkomunika¼oj? Æiuj aýtoroj de sanktaj verkoj, ekde Moseo,parolis pri tiaj komunika¼oj. Kio estas mirakloj krommiregindaj kaj supernaturaj faktoj plej altgradaj, æar, laý laliturgia senco, ili estas nuligo de la leøoj de l’Naturo? Malakceptante mireginda¼ojn kaj supernatura¼ojn,la materialistoj malakceptas do la bazojn mem del’ religio. Sed ne el æi tiu vidpunkto ni rigardu la demandon.Ne tuþas Spiritismon ekzameni, æu fariøas aý ne fariøasmirakloj, tio estas, æu Dio povas, en iuj okazoj, nuligila eternajn leøojn, laý kiuj la universo estas regata; æitie, øi lasas plenan liberecon de kredo; øi asertas kajpruvas, ke la fenomenoj, sur kiuj øi sin bazas, desupernatura¼oj havas nur þajnon; ili þajnas supernaturaj,en la okuloj de iuj homoj, nur pro tio, ke ili estas surprizestrangaj kaj troviøas ekster la rondo de l’ konataj faktoj;sed ili ne estas pli supernaturaj ol iu ajn el la fenomenoj,kies solvon la hodiaýa scienco donas kaj kiuj þajnismiregigaj en aliaj epokoj. Æiuj spiritismaj fenomenoj,senescepte, estas rezultatoj de øeneralaj leøoj; ili konigas
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 581
al ni unu el la potencoj de l’ Naturo, potencon øis hodiaýnekonatan aý, pli bone dirite, nekomprenatan; sed laobservado pruvas, ke øi troviøas en la kadro de naturajaferoj. Spiritismo staras do sur mireginda¼oj kaj supernatura¼ojmalpli efektive ol la religio mem; la homoj, øinæe tiu flanko atakantaj, øin do ne konas, kaj eæ, se iliestus la plej kleraj homoj en la mondo, ni ja dirus alili: se via scienco, kiu instruis al vi tiom da aferoj, nediris al vi, ke la regno de la Naturo estas senlima, viestas do nur parte kleraj.
III
Vi volas liberigi vian jarcenton, vi diras, el manio,minacanta invadi la mondon. Æu vi preferus, se la mondoninvadus la nekredemo, kiun vi penas disvastigi? Æu neal la neesto de æia kredo oni atribuu la malstreæiøon de lafamilioligiloj kaj la plejmulton de l’ malordoj, subfosantajla socion? Pruvante la ekziston kaj la senmortecon dela animo, Spiritismo revivigas la kredon je la estonteco,revigligas la malfortiøintajn kuraøojn, igas rezignacie elteni lasortovicojn de la vivo; æu vi kuraøus nomi tionmalbono? Du doktrinoj staras fronte unu al la dua: launua malakceptas estontecon, la dua øin proklamas kajpruvas; la unua klarigas nenion, la dua klarigas æion,kaj, øuste pro tio, sin turnas al la racio; la unua estasla sankcio de egoismo, la dua sidigas bazon al justeco,karitato kaj amo al siaj similuloj; la unua montras nurla nunecon kaj nuligas æian esperon, la dua konsolas kajprezentas la vastegan estontan kampon; kiu el ambaýnome estas pli malutila?
582 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
Iuj homoj, cetere el la plej skeptikaj, arogas al siesti apostoloj de l’ frateco kaj de l’ progreso; sed fratecokuntrenas abnegacion, rezignon je la personeco; æe verafrateco, fiero estas anomalio. Per kia rajto vi altrudasaferon al persono, al kiu vi asertas, ke æio finiøas æe lamorto, ke, eble morgaý, li estos nenio alia, ol malnovaelartikigita maþino, for¼etita en rubejon? Kian motivontiu havas por altrudi al si ian sindetenon? Æu ne estaspli nature, ke, dum la kadukaj momentoj, kiujn vikonsentas al li, ke li penas vivi kiel eble plej bone? Eltio naskiøas la deziro multe posedi, por pli bone øui;el tiu deziro elkreskas envio kontraý tiuj, posedantaj pliol li; kaj de tiu envio øis la deziro friponi la aliulajnhava¼ojn estas nur unu paþo. Kio lin retenas? Æu la leøo?sed la leøo ne ampleksas æiajn okazojn. Æu vi diros, kelin bridas la konscienco, la devosento? Æu tiu æi sentohavus ian pravon de ekzisto æe la kredo, ke æio finiøaskun la vivo? Æe æi tiu kredo, unu sola maksimo estasracia, nome: æiu por si; la konceptoj pri frateco,konscienco, devo, homaro, eæ progreso, estas nenio kromvanaj vortoj. Ho! vi, kiuj proklamas tiajn doktrinojn, vine scias la malbonon, kiun vi faras kontraý la socio, nekla respondecon, kiun vi prenas sur vin pri tiom da krimoj!Sed, kion mi diris pri respondeco? Por skeptikulo,respondeco tute ne ekzistas; li respekte kliniøas nur antaýla materio.
IV
La progreso de la homaro havas sian principon enla aplikado de l’ leøo de justeco, amo kaj karitato; tiuleøo baziøas sur la certeco pri estonteco; se vi elprenas
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 583
el øi tiun certecon, vi fortiras do øian fundamentanþtonon. El tiu leøo originas æiuj ceteraj, æar øi entenasæiujn kondiæojn de la homa feliæo; nur øi kapablas riparila difektojn de la socio, kaj la homo povas konstati,komparante tempojn kaj popolojn, kiel pliboniøas liakondiæo, laýgrade kiel tiu leøo estas pli bone komprenatakaj praktikata. Se parta, nekompleta aplikado naskasrealan bonon, kio fariøos tiam, kiam øi estos la bazode æiuj sociaj normoj! Æu tio estas ebla? Jes; æar, se lahomo faris dek paþojn, li do povas fari dudek, kaj tielplu. Ni jam vidas iom post iom estingiøi la interpopolanantipation; la baroj, apartigintaj la popolojn, malleviøasantaý la civilizacio; la popoloj premas al si reciproke lamanojn, de unu al la dua ekstremo de la mondo; pligranda justeco direktas la internaciajn leøojn; militojæiam plimaloftiøas kaj ne forigas la senton de humaneco;ekstaras unuformeco inter la rilatoj; la distingoj prirasoj kaj kastoj forviþiøas, kaj la malsamkredaj homojsilentigas la konvenciojn pri sektoj, por komuna adoradoje unu sola Dio. Ni parolas pri la popoloj, irantaj en launua vico de l’ civilizacio (789-793). En æiuj tiuj rilatojoni troviøas ankoraý tre malproksime de la perfekteco;oni devas ankoraý eldetrui grandan nombron da kadukajruinoj, øis formalaperos la lastaj postesignoj de barbareco;sed, æu tiuj ruinoj povos elteni la nerezisteblan potenconde l’ progreso, tiun vivan forton, kiu estas mem leøode l’ Naturo? Se la nuna generacio pli evoluis ol lapasinta, kial do tiu, kiu nin sekvos, ne estos pli altnivelaol la nia? Øi estos ja supera, pro la potenco de la aferoj;unue, æar kun la generacioj æiutage estingiøas kelkajprobatalantoj de malnovaj ekscesoj, kaj tiel la socio iompost iom estiøos el novaj elementoj, jam ne havantaj la kadukajn
584 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
antaýjuøojn; due, æar la homo, celante la progreson, studas labarojn kaj penas ilin faligi. Æar la progresa movado estasneneigebla, tial la estonta progreso ne povus esti duba. Lahomo volas esti feliæa, tio estas natura; nu, li klopodas por laprogreso, nur por pliigi la kvanton de sia feliæo, æar, sen tio, laprogreso havus nenian celon; kie estus progreso por li, se tiuprogreso ne plibonigus lian pozicion? Sed, kiam la homoposedos la kvanton da øuoj, kiujn la intelekta progreso povashavigi al li, tiam li rimarkos, ke lia feliæo ne estaskompleta; li konstatos, ke tiu feliæo estas neebla sen lacerteco de la sociaj interrilatoj, kaj ke tiun certecon li nepovas trovi aliloke, ol en la morala progreso; sekve, prola potenco de la aferoj, li mem puþos la progreson surtiu vojo, kaj Spiritismo proponos al li la plej povanhelpilon por tiu celo.
V
La homoj, kiuj diras, ke la spiritismaj kredoj minacasinvadi la mondon, proklamas, per siaj propraj paroloj,ties potencon, æar ia senbaza kaj nelogika ideo ne povusfariøi universala; se Spiritismo æie enradikiøas, se øivarbas siajn anojn precipe en la instruitaj klasoj, kielæiu rekonas, øi do havas veron kiel fundamenton. Kontraýtiu tendenco æiaj penoj de øiaj kalumniantoj estos vana,kaj pruvo pri tio estas, ke la mokþlimo, kiun ili penadissputi sur øin, anstataý haltigi øian progresadon, laýþajneøin refreþigis. Tiu rezultato plene pravigas tion, kiondiris la Spiritoj: “Ne maltrankviliøu pro kontraýstaro;æio, kion oni faros kontraý vi, estos nur profito por vi,kaj viaj plej obstinaj kontraŭuloj pretervole servos alla afero. La malvolonto de la homoj ne povus superforti
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 585
la volon de Dio.”
Per Spiritismo la homaro ja komencos novan fazon,nome la fazon de la morala progreso, kiu estas ties neprasekvo. Ne plu miru do pro la rapideco, kun kiu diskreskas laspiritismaj ideoj; la kaýzo de tiu rapideco estas laplezuro, kiun ili øuigas al æiuj, kiuj ilin funde esploraskaj en ili vidas ion alian ol vantan tempopasigilon; æaræiu deziras, pli ol æion, sian propran feliæon, tial ne estasmirige, ke estas bone akceptata iu ideo, kiu feliæigas lahomojn.
La elvolviøo de tiuj ideoj prezentas tri diferencajnfazojn: la unua estas tiu de scivolo, naskita de lastrangeco de la okazantaj fenomenoj; la dua, tiu de l’rezonado kaj de l’ filozofio; la tria, tiu de aplikado kajde la rezultatoj. La fazo de scivolo forpasis; scivolo estasnedaýra: kiam øi estas kontentigita, oni flanken metasla objekton, por ekpreni alian; tio sama ne okazas al io,kio sin turnas al la serioza pensado kaj al la prudento.La dua fazo jam komenciøis, kaj la tria æi tiun nepresekvos. Spiritismo progresis precipe, de kiam øi komencisesti pli bone komprenata en sia intima esenco, de kiamoni vidis øian gravecon, æar øi tuþas la plej sentemanpunkton de la homo, nome la feliæon, eæ en æi tiu mondo;jen la kaýzo de øia disvastiøado, la sekreto de la forto,kiu kondukos øin al triumfo.
Spiritismo faras feliæaj tiujn, kiuj øin komprenas,kaj atendas, ke øia influo penetru la plimulton. Eæ homo,kiu atestis nenian materian fenomenon de manifestoj,diras al si: ekster tiuj fenomenoj ekzistas la filozofio;tiu filozofio klarigas al mi tion, kion NENIA alia iamantaýe klarigis; en øi mi trovas, per simpla rezonado,
586 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
racian solvon de l’ problemoj, plej altgrade interesantajmian estontecon; øi havigas al mi trankvilecon, certecon,fidon; øi liberigas min de la turmento de l’ necerteco;flanke de tio, la demando pri la materiaj faktoj estasnur akcesora demando. Æu vi æiuj, øin atakantaj, volasrimedon por øin sukcese kontraýbatali? Jen tiu rimedo.Anstataýigu tiun doktrinon per io pli bona; trovu PLIFILOZOFIAN solvon por æiuj demandoj, kiujn øi solvas;havigu al la homo ALIAN CERTECON, kiu lin feliæigus,kaj bone komprenu la tutan signifon de l’ vorto certeco, æar lahomo akceptas kiel certecon nur tion, kio þajnasal li logika; ne kontentiøu nur dirante, ke æi tiu doktrinone estas vera, æar tio estas tro facila; pruvu, ne perneado, sed per faktoj, ke øi ne estas, neniam estis kajne POVAS esti vera; se øi ne estas vera, diru do, kiodevus okupi øian lokon; pruvu, fine ke la konsekvencojde Spiritismo ne estas fari la homojn pli bonaj, kaj dopli feliæaj, per la praktikado de l’ plej pura evangeliamoralo, kiun oni tre laýdas, sed kiun oni tiel malmultepraktikas. Kiam vi estos tion farinta, tiam vi rajtos øinataki. Spiritismo estas forta, æar øi staras sur la bazojmem de la religio: Dio, animo, estontaj punoj kajrekompencoj; æar, precipe, øi montras tiujn punojn kajrekompencojn kiel naturajn sekvojn de l’ surtera vivo,kaj æar nenio, sur la bildo, kiun øi al ni prezentas, pri laestonteco, povas esti malakceptata de l’ plej postulemaprudento. Vi, kies tuta doktrino konsistas en la neadode estonteco, kian kompenson vi proponas por la æimondajsuferoj? Vi vin apogas sur nekredemo, Spiritismo sinbazas sur fido je Dio; dum øi invitas la homon al feliæo,al espero, al vera frateco, vi proponas al li la NENIONkiel perspektivon kaj EGOISMON kiel konsolon; Spiritismo
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 587
klarigas æion, vi klarigas nenion; øi pruvas perfaktoj, vi pruvas nenion; kiel vi volas, ke oni hezitu interla du doktrimoj?
VI
Tiu farus al si tre falsan ideon pri Spiritismo, kiukredus, ke øi ekhavas sian forton el la praktikado de lamateriaj manifestiøoj, kaj ke, se oni malhelpus tiunpraktikadon, oni povus do øin subfosi æe la bazo. La fortode Spiritismo kuþas sur øia filozofio, sur øia alvoko al laracio kaj al la komuna saøo. Dum la antikva tempo øiestis temo por studoj misteraj, zorge kaþitaj al lavulgarularo, sed hodiaý øi por neniu havas sekretojn; øiparolas klare kaj nedubasence; estas en øi neniaj mistika¼oj,neniaj alegorioj, kiuj timus falsajn interpretojn;øi volas esti komprenata de æiuj, æar venis la tempo, porke vero estu konata de la homoj; kontraýe de tio, ke øibarus la disvastiøon de la lumo, øi æi tiun volas por æiuj;øi ne postulas blindan kredon, sed volas, ke oni sciu,kial oni kredas; apogante sin sur la racio, øi estos æiampli forta, ol tiuj sin apogantaj sur nenio. Æu la baroj,kiujn oni provus meti kontraý la liberecon de la manifestiøojde la Spiritoj, provus æi tiujn sufoki? Ne, æar ili farusla efikon de æiaj persekutoj, nome eksciti la sciemon kajla deziron koni tion, kio estus malpermesita. Aliflanke,se la manifestiøoj de la Spiritoj estus ia privilegio deunu sola homo, per el¼eto de tiu homo oni do certemetus finon al tiaj manifestiøoj; sed, bedaýrinde por lakontraýuloj, ili estas je æies dispono, kaj iu ajn povasilin praktiki, æu la plej malgranda aý la plej granda, æuen palaco aý en mansardo.
588 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
Oni povas malpermesi øian publikan praktikadon;sed oni precize scias, ke la manifestiøoj plej bone fariøasne publike, sed intime; nu, æar iu ajn povas esti mediumo,kiu povas malhelpi, ke iu familio en sia hejmo, ke iuindividuo en la silento de sia kabineto, ke iu malliberuloen sia karcero, komunikiøu kun la Spiritoj, sen scio deliaj gardantoj kaj eæ antaý ties okuloj? Se oni malpermesastiujn manifestiøojn en unu lando, æu oni tion faros en lanajbaraj landoj, en la tuta mondo, se en neniu regionode l’ du kontinentoj35 ne ekzistas mediumoj? Porenkarcerigi æiujn mediumojn, estus necese enkarcerigi laduonon de la homaro; se oni sukcesus, kio ne estus facila,bruligi æiujn spiritismajn librojn, en la sekvanta tago iliestus reverkitaj, æar ilia fonto estas neatakebla, kaj tiesverajn aýtorojn, la Spiritojn, oni ne povas enþlosi nekbruligi.
Spiritismo ne estas farita¼o de iu homo; neniu povasdiri, ke li estas øia kreinto, æar øi estas tiel malnova kiel lamondkreado; øi troviøas æie, en æiuj religioj, kaj en lakatolika religio ankoraý pli evidente, kaj kun pli daaýtoritato ol en æiuj ceteraj, æar en katolikismo estastrovata la principo de æio: æiugradaj Spiritoj, iliaj rilatoj,kaþitaj aý evidentaj, kun la homoj, gardantaj anøeloj,reenkarniøado, liberiøo de la animo dum la vivo, duoblavidado, vizioj, æiaspecaj manifestiøoj de Spiritoj, æiaspecaj,eæ palpeblaj, apera¼oj. Koncerne la demonojn, tiujestas neniuj aliaj ol la malbonaj Spiritoj, kaj, escepte dela kredo, ke la unuaj sin eterne dediæas al malbono, dumpor la malbonaj Spiritoj la vojo de l’ progreso estas æiam
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 589
35 Pli bone “hemisferoj”. – La Trad.
alirebla, nura malsameco de nomo ekzistas inter unuj kajaliaj.
Kion faras la hodiaýa spiritisma scienco? Øi kolektasen unu korpon tion, kio estis dissemita; øi klarigas, perøustaj vortoj, tion, kio estis dirata nur sub alegoria formo;øi fortranæas la parton kreitan de superstiæemo kajneklereco, por restigi la parton realan kaj pozitivan: jenøia rolo; sed la rolo de fondinto al øi ne apartenas; øimontras tion, kio ekzistas, øi kunordigas; sed øi kreasnenion, æar øiaj bazoj troviøas en æiuj tempoj kaj en æiujlokoj; kiu do kuraøus senti sin sufiæe forta por þancelitiujn bazojn per sarkasmoj aý eæ per persekutoj? Se oniøin forpelos de iu loko, øi aperos en aliaj, kaj eæ en lasama loko, de kie øi estis forpelita, æar øi troviøas enla Naturo; kaj ne estas donite al la homo nuligi potenconde la Naturo, nek nuligi la dekretojn de Dio.
Cetere, kian intereson oni havus malhelpi ladisvastiøadon de la spiritismaj ideoj? Estas vere, ketiuj ideoj kontraýas la ekscesojn, naskitajn de fiero kajegoismo; sed tiuj ekscesoj, el kiuj kelkaj profitas,malutilas la plimulton; tiuj ideoj havos do æe sia flankola plimulton kaj kiel seriozan kontraýulojn nur tiujn,kiujn interesas la plua daýrado de tiu ekscesoj. Æar,kontraýe, tiuj ideoj, per sia influo, faras la homojn plibonaj unuj al aliaj, malpli avidaj al materiaj interesojkaj pli submetiøemaj al la dekretoj de l’ Providenco, tialili estas garantio de ordo kaj de trankvileco.
VII
Spiritismo sin prezentas sub tri malsamaj aspektoj,
590 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
nome: la manifestiøoj de la Spiritoj, la principoj defilozofio kaj moralo, devenantaj de tiuj faktoj, kaj laaplikado de tiuj principoj; el tio ekestas tri klasoj aý,pli bone, tri gradoj de adeptoj: 1-a, tiuj, kiuj kredas lamanifestiøojn de la Spiritoj kaj kiuj limigas sin ilinkonstati; por æi tiuj, Spiritismo estas eksperimentascienco; 2-a, tiuj, komprenantaj ties moralajn sekvojn;3-a, tiuj, kiuj praktikas aý penas praktiki tiun moralon.
Kia ajn estas la vidpunkto, æu scienca aý morala,el kiu oni rigardas tiujn strangajn fenomenojn, æiukomprenas, ke tiu estas tute nova kaj kompleta klaso daideoj, kies rezultato povas esti nenio alia, ol profundamodifo de la stato de l’ homaro; kaj æiu komprenas ankaý,ke tiu modifo povas fariøi nur en la direkto al bono.
Rilate la kontraýulojn, oni povas ilin ankaý klasigilaý tri kategorioj, nome: 1-a: Tiuj, sisteme malakceptantajæion novan aý ne venintan de ili, kaj priparolantajla aferon, kvankam ili øin tute ne konas. Al æi tiukategorio apartenas æiuj, nenion akceptantaj eksteran alla atesto de iliaj sentumoj; ili vidis nenion, volas nenionvidi kaj des malpli esplori øisfunde; eæ ilin æagrenus viditro klare, æar ili timus esti devigitaj konfesi sianmalpravecon; por tiuj, Spiritismo estas ia ¶imero, ia frenezo,ia utopio; øi ne ekzistas: jen lasta vorto. Tiujestas la nekredemuloj, kun antaýe preta opinio. Flankende tiuj oni povas loki tiujn, kiuj, por malþarøo dekonscienco, bonvolis øin apenaý ekrigardi, por ke ili povudiri: Mi volis vidi kaj vidis nenion; ili ne komprenas, keoni bezonas pli ol duonhoron, por klarigi al si tutansciencon. 2-a: Tiuj, kiuj, kvankam ili tre bone scias, kion ili devaspensi pri la realeco de la faktoj, tamen æi tiujn
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 591
kontraýbatalas pro motivoj de persona intereso. Por tiuj,Spiritismo ja ekzistas, sed, æar øiaj sekvoj ilin teruras,tial ili øin atakas kiel malamikon. 3-a: Tiuj, trovantajen la spiritisma moralo tro severan riproæon kontraýiliaj agoj aý iliaj inklinoj. Se ili serioze rigardus Spiritismon,æi tiu ilin øenus; ili øin nek malakceptas, nekaprobas: ili preferas fermi al si la okulojn. La unuajestas instigataj de fiero kaj tromemfido; la duaj, deambicio; la triaj, de egoismo. Oni komprenas, ke tiujkaýzoj de konstraýstaro, havantaj neniel solidan bazon,ja malaperos kun la kreskado de la tempo, æar ni vaneseræus ian kvaran kategorion de kontraýuloj, nome tiun,kiu sin apogus sur evidentaj pruvoj kaj kiu atestuskonsciencan, laborplenan studadon de la demando; æiujkontraýmetas nur la neadon, kaj neniu prezentas seriozan,nerefuteblan elpruvadon.
Estus tro alte konjekti pri la homa naturo, kredi,ke øi subite transformiøus sub la influo de la spiritismajideoj. Ilia agado certe ne estas samspeca, nek samgrada,sur tiujn, kiuj ilin praktikas; sed, kia ajn øi estas, eæse plej bagatela, la rezultato estas æiuokaze plibonigo,eæ se øi estus nur pruvi la ekziston de eksterkopa mondo:tio kuntrenas la malkonfirmon de la materialismajdoktrinoj. Jen øuste la rezultato de la observado de lafaktoj; sed, sur homojn, kiuj komprenas la filozofianSpiritismon kaj kiuj en æi tiu vidas ion krom pli aýmalpli kuriozaj fenomenoj, Spiritismo havas aliajn efikojn: launua, la plej øenerala, estas kreskigi la religiansenton æe tiu mem, kiu, ne estante materialisto, havaskontraý spiritaj aferoj nur indiferentecon. De tio rezultas,æe li, netimo al morto; ni ne diras “la deziro” je morto;
592 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
kontraýe, æar spiritisto defendas sian vivon kiel iu aliahomo, sed indiferenteco, kiu igas lin akcepti, sen murmurokaj bedaýro, la neeviteblan morton, kiel fakton prefereøojigan ol timindan, pro la certeco pri la øin sekvantastato. La dua efiko, preskaý tiel øenerala kiel la unua, estas larezignacio antaý la sortovicoj de la vivo. Spiritismoigas vidi la aferojn el tiel alta punkto, ke, æarla surtera vivo fariøas bagatela, jam ne tiom gravetuþas la homon la æagrenoj øin akompanantaj; de tio plida kuraøo en afliktoj, pli da modero de deziroj; de tioankaý la forigo de la penso malplidaýrigi la vivon, æarla spiritisma scienco asertas, ke, per memmortigo, oniæiam perdas tion, kion oni sopiras. La certeco pri estonteco,kies feliæigo dependas de ni, la eblo ekrilati kunniaj karuloj, havigas al spiritisto ekstreman konsolon;lian horizonton pliampleksigas øis senfino la senæesaspektaklo de la transtomba vivo, kies misterajn profunda¼ojnli povas esplori. La tria efiko estas instigi al indulgemopor aliulaj eraroj; sed, estas ja necese diri, laegoisma principo kaj æio, devenanta de tiu principo, estasafero, kiu plej algluiøas al la homo kaj, sekve, la plejmalfacile sarkebla; oni volonte faras oferojn, se nur ilielpostulas nenion, kaj precipe, se nur ili nenion malhavigas;mono ankoraý nerezisteble altiras la plimulton, kajtre malmultaj komprenas la vorton “superflua”, kiamtemas pri iliaj personoj; tial la abnegacio pri la personecoestas signo de plej alta progreso.
VIII
Æu la Spiritoj, iuj homoj demandas, instruas al niian novan moralon, ion superan al tio, kion la Kristo
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 593
predikis? Se ilia moralo ne estas alia ol tiu de Evangelio,kion helpas Spiritismo? Æi tiu rezonado tre similas tiunde la kalifo Omar pri la Aleksandria biblioteko: “Se øienhavas nur, li diris, tion trovatan en Korano, øi estasdo senutila kaj, sekve, øi devas esti bruligita; se øienhavas ion alian, øi estas do malbona, kaj, sekve, øi devasesti same prave bruligita.” Ne, Spiritismo ne instruasmoralon malsaman ol tiu de Jesuo; sed, niavice, ni ankaýdemandas, æu antaý ol la Kristo aperis, la homojne posedis la leøon, donitan de Dio al Moseo? Æu ladoktrino de la Kristo ne troviøis jam en la Dekalogo?
Æu pro tio oni dirus, ke la moralo de Jesuo estassenutila? Ni plie demandas al tiuj, malakceptantaj lautilecon de la spiritisma moralo, kial la moralo de la Kristoestas tiel malmulte praktikata, kaj kial eæ tiuj, justeproklamantaj øian superbelecon, malobeas la unuaj laæefan el liaj leøoj, nome la universalan karitaton? LaSpiritoj ne nur øin konfirmas, sed ankaý montras al niøian praktikan utilecon; ili faras kompreneblaj kajevidentaj la vera¼ojn, iam instruitajn nur alegorie; kaj,flanke de la moralo, ili difinas la plej abstraktajnproblemojn de psikologio.
Jesuo venis montri al la homoj la vojon de l’ verabono; kial Dio, kiu venigis Jesuon por rememorigi Lianforgesitan leøon, ne venigus hodiaý la Spiritojn, por øinankoraý kaj pli ekzakte rememorigi, nun, kiam la homojøin forgesas kaj æion oferas al fiero kaj ambicio? Kiukuraøus limigi la povon de Dio kaj difini al Li la vojojn,kiujn Li iru? Kiu dirus, ke, kiel la Spiritoj asertas, laantaýdirita horo ne sonis, kaj ke ni ne atingis la tempon,kiam miskomprenataj aý misinterpretataj vera¼oj devas
594 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
esti malkaþitaj al la homaro, por plirapidigi ties progreson? Æuion providencan ne havas tiuj manifestiøoj,samtempe okazantaj en æiuj terglobaj lokoj? Ne unu solahomo, iu profeto, venas averti nin, sed æie la lumoelþprucas; øi estas tuta nova mondo, etendiøanta antaýniaj okuloj. Same kiel la elpenso de l’ mikroskopomalkaþis al ni la mondon de l’ malgrandega¼oj, kiujn nitute ne suspektis; same kiel la teleskopo ebligis al ni vidimilojn da mondoj, pri kiuj ni tute ne pensis, tiel samela komunika¼oj de la Spiritoj senvualigas al ni la nevideblanmondon, kiu nin æirkaýas, kiu nin senæese tuþaskaj kiu, sen nia konscio, partoprenas en æio, kion ni faras.Oni paciencu ankoraý iom da tempo, kaj la ekzisto detiu mondo, nin atendanta, estos tiel nepridiskutebla kieltiu de l’ mikroskopa mondo kaj tiu de l’ mondoj disþutitajen la spaco. Æu neniom valoras la fakto, ke Spiritismo konigis alni tutan mondon, ke øi inicis nin pri misterojde l’ transtomba vivo? Tiuj eltrovoj, se oni povas ilintiel nomi, fakte iom kontraýas kelkajn ricevitajn ideojn;sed, æu æiaj grandaj sciencaj eltrovoj ankaý ne modifis,eæ eldetruis, la plej firme akceptitajn ideojn? kaj, æu niamemamo ne estis devigita kliniøi antaý la evidenteco del’ faktoj? Tio sama ja okazos al Spiritismo, kiu baldaýricevos la lokon, kiun øi rajtas, inter la homaj konoj.
La komunikoj kun la transtombaj estuloj havis kielcelon igi nin kompreni la estontan vivon, igi nin vidi æitiun, inici nin pri la suferoj kaj øuoj, nin tiam atendantaj,laý niaj meritoj, kaj, øuste pro tio, alkonduki al spiritualismohomojn, kiuj vidas en ni nur materion, ianvivan maþinon; tial ni pravis, dirante, ke Spiritismo nuligismaterialismon per faktoj. Eæ se nur tiun rezultaton
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 595
øi alportus, la socia ordo þuldus al øi dankon pro tio;sed øi faras pli ol tion: øi montras la neeviteblajn efikojnde malbono kaj do la neceson de bono. La nombro dahomoj, kiujn Spiritismo kondukis al pli bonaj sentoj, kiesmalnoblajn inklinojn øi forigis kaj kiujn øi deturnis demalbono, estas pli granda, ol kiel oni pensas, kaj kreskasæiutage; tio okazas, æar por tiuj estonteco jam ne estasio nepreciza, ia nura espero, sed vera¼o, kiun onikomprenas, kiun oni klarigas, kiam oni vidas kaj aŭdasla personojn, kiuj nin lasis, bedaýri aý øoji pro tio, kionili faris sur la Tero. Kiu ajn tion atestas, tiu ekmeditas pri øi kajsentas la bezonon sin mem koni, juøi kaj korekti.
IX
La kontraýuloj de Spiritismo ne preterlasis kielarmilon kontraý øi la fakton, ke ekzistas kelkaj malakordoj deopinioj pri iuj punktoj de la doktrino. Ne estasmirige, ke, en la komenco de iu scienco, tiam, kiam laobservoj estas ankoraý nekompletaj kaj æiu øin rigardasel sia propra vidpunkto, povis elkoviøi reciproke kontraýajsistemoj; sed, jam hodiaý, tri kvaronoj de tiuj sistemojestas renversitaj æe pli profunda studado, komencantede tiu, kiu atribuis æiajn komunika¼ojn al la Spirito demalbono, kvazaý estus neeble al Dio venigi al la homojbonajn Spiritojn: absurda doktrino, æar øi estas malkonfirmita dela faktoj, malpia, æar øi estas la neado del’ potenco kaj boneco de la Kreinto. La Spiritoj æiamdiradis al ni, ke ni ne maltrankviliøu pro tiuj malakordojkaj ke unueco iam nepre ekstaros: nu, unueco jam fariøispri la plimulto de l’ dubaj punktoj, kaj la malakordojemas kun æiu tago forviþiøi.
596 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
Al la jena demando: Øis la unueco fariøos, sur kiola homo senpartia kaj sen kaþita intereso povas sin bazi,por ellabori al si juøon pri tiu afero? jen la respondode la Spiritoj:
“La plej pura lumo estas vualita de nenia nubo, lasenmakula diamanto estas la plej valora; juøu do la Spiritojnlaý la pureco de ties instruoj. Ne forgesu, ke ella Spiritoj kelkaj ankoraý ne seniøis je la ideoj de l’surtera vivo; sciu distingi ilin laý ilia parolo; juøu ilinlaý la tuto de iliaj vortoj; vidu, æu iliaj ideoj sin logikeinteræenas, æu io ne signas en tiuj ideoj neklerecon, fieronaý malicemon; resume, vidu, æu iliaj vortoj æiam portasla stampon de saøo, kiu montras la veran superecon. Sevia mondo estus neinklina al eraro, øi estus do perfekta;sed øi estas ankoraý malproksime de perfekteco; viankoraý lernas distingi erarojn je vero; la lecionoj de lasperto estas al vi necesaj, por lertigi vian juøokapablonkaj peli vin antaýen. Unueco fariøos sur la kampo, kiebono neniam miksiøis kun malbono; sur tiu kampo lahomoj kuniøos pro la potenco de la aferoj, æar ilikonstatos, ke ne aliloke vero troviøas.
“Cetere, kion malhelpas iuj malakordoj, pli øuste prila formo ol pri la esenco mem? Rimarku, ke la fundamentajprincipoj estas æie la samaj kaj ke ili devas tenadivin kune en komuna penso, nome la amo al Dio kaj la farado debono. Kiaj ajn estas do la supozata maniero de progresado aýla normalaj kondiæoj de l’ estonta ekzistado, la fina celo estas lasama: fari bonon; nu, ne ekzistas du manieroj øin fari.”
Se, inter la adeptoj de Spiritismo, kelkaj malsameopinias pri iuj punktoj de la teorio, æiuj tamen akordaspri la fundamentaj punktoj; ekzistas do unueco, se oni
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 597
esceptas tiujn homojn, ja tre malmultnombrajn, kiujankoraý ne akceptas la partoprenon de Spiritoj en lamanifestiøoj kaj kiuj atribuas æi tiujn aý al pure fizikajkaýzoj, kio kontraýas la aksiomon: “Æia inteligenta efikodevas havi inteligentan kaýzon”; aý al la reefiko de niapropra penso, kio estas malkonfirmata de la faktoj. Laceteraj punktoj estas akcesoraj kaj tute ne þancelas lafundamentojn de la doktrino. Povas do ekzisti skoloj,penantaj instruiøi pri la ankoraý diskutataj partoj dela scienco, sed ne devas ekzisti interbatalantaj sektoj;antagonismo ekzistus nur inter homoj, dezirantaj bonon,kaj homoj, kiuj farus aý volus malbonon: nu, neniuspiritisto sincera kaj profunde konvinkita pri la grandajmoralaj maksimoj, instruataj de la Spiritoj, povas dezirimalbonon al sia proksimulo: pri tio æiuj akordas. Se iuopinio estas erara, pli aý malpli frue lumo øin superverþos,kiam øi, sincere kaj sen antaýjuøo, seræos lumon: dume,æiuj opinioj havas komunan ligilon, kiu devas æiujn tenadien unu sola penso; ili æiuj celas la saman punkton, negravas la vojo, kiun ili paþas, se nur tiu vojo ilinkondukos al tiu celo; neniu opinio sin trudu per materiaaý morala perforto, kaj erarus nur tiu, kiu anatemusalian, æar øi ja agus sub la influo de malbonaj Spiritoj.La racio devas esti la ekstrema argumento, kaj la moderocertigos la venkon pli bone ol la senbridaj kritikoj,venenitaj de envio kaj ¼aluzo. La bonaj Spiritoj predikasnur unuiøon kaj amon al la proksimulo, kaj neniam iupenso malica aý kontraýa al la karitato povas flui el purafonto. Ni aýdu, pri æi tio, kaj por fini, la konsilojn de laSpirito Sankta Aýgusteno:
“Jam dum tre longa tempo la homoj sin interbuæadis
598 KVARA PARTO – ÆAPITRO II
kaj sin reciproke anatemadis en la nomo de iu paca kajkompatema Dio, kaj Dio estas ofendita de tia sakrilegio.Spiritismo estas la ligilo, kiu ilin iam kunigos, æar øimontros al ili, kie estas la vero kaj kie la eraro; sedankoraý dum konga tempo ekzistos skribistoj kaj fariseoj,kiuj øin neos, same kiel ili forneis la Kriston. Æu vi volasdo ekscii, kiaj Spiritoj havas influon sur la plurajnsektojn, kiuj dividas inter si la mondon? Juøu ilin laýiliaj faroj kaj principoj. La bonaj Spiritoj neniam instigisal malbono; ili neniam konsilis aý pravigis murdon aýperforton; ili iam ajn ekscitis nek la reciprokan malamojnde partioj, nek la soifon al riæeco kaj honoroj, nekla avidecon je la teraj hava¼oj; nur la homoj bonaj,humanaj kaj bonvolaj por æiuj estas iliaj preferatoj, kajankaý la preferatoj de Jesuo, æar tiuj iras la vojon, kiunli montris, por veni al li.”
Sankta Aŭgusteno.
ESTONTAJ SUFEROJ KAJ ØUOJ 599
