kıyı yerleŞimlerinde karŞılaŞtıkları Çesme...

KıYı YERLEŞiMLERiNDE TURIzM FAALIYETLERI VE BELEDIYELERiN KARŞıLAŞTıKLARı SORUNLAR CcedilESME BELEDIYESI OumlRNEGi

zerrln TOPRAK

Aşınkullanma ekonomik kaynak1anmızın ccediloğunu tehdit etmektedir Seccedililen kalkınma biccedilimleri bir taraftan uumllke kaynaklannın kullanımındıı akılcı seccedilime oumlnem kazandınrken oumlte yandan uumllkeler arasındaki ccedilevre zenshyginlikleri ya da kullanılabilir toprak ve hammadde farklılığından doğan uluslararası gerilim veya ccedilatışmalara yol accedilabilmektedir

Bir uumllke ccedilok zengin doğal kaynaklara sahip olabilir Ancak bu zengin doğal kaynaklarını değerlendirememiş bir başka ifadeyle ekonomisine girdi olarak yansıtamamış ise imkan ve araccedillarını kalkınma suumlrecini hızlaİldırma~ da yeterince kullanamamış demektir Doğal kaynaklanmız arasında yer alan oumlnemli bir ekonomik potansiyel guumlccedil de kıyılardır Kıyı ve deniz kaynaklashynna olan baskının 2000 yıllanna doğru daha da artacağı bilinmektedir Yol accediltığı sosyo-ekonomik ve politik sorunlann ağırlığı itibariyle iccedil ve dış tushyrizm hareketleriyle de iccedil iccedile bulunan kıyı alanlannın kullanımı bu değişimshyden tamamen etkilenmektedir Buumltuumln kıyı devletlerinin mevcut doğal zerishyginliklerinin envanterini hazırlama ve politika belirleme ccedilalışmalannı YOshyğunlaştırdığı bu doumlnemde 8272 kmye ulaşan kıyılara ve kuumlccedilUumlInsenmeyecek miktarda iccedil sulara sahip bir uumllke olarak bu konu şuumlphesiz buumlyuumlk bir oumlnem taşımaktadır Aşağıda bu konu incelenmektedir~

KıYıLAR VE KAMU MALLARı İccedilİNDEKİ YERİ

Kamu hizmetlerinin yerine getfrilmesinde youmlnetim iccedilin gerekli unsurlashynn yanısıra taşınır ve taşınmaz mallara da gerek vardır Kamu hizmetlerinshyde kullanılan mallar hukuki bakımdan oumlzel muumllkiyetteki mallardan farkİı olduğu gibi kendi aralarında da farklılıklar goumlstermektedir Bir kısım kashymu mallan il oumlzel idaresi ve belediyelerin sahip olduğu dukkfuı veişhanlan gibi sadece gelir getirmek amacıyla kullanılmaktadır Bir kısım kamu malshylan da hal ve pazar yerleri gibi gelir yaratmanın yanısıra kamu hizriıetshylerini de gerccedilekleştirmektedir Bir kısım kamu mallan ise sokaklar parkıar

Doccedil Dr Dokuz Eyluumll uumlniversitesi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Kamu Youmlnetıimi Boumlluumlmuuml

AWE İDARESİ DERGİst112

ve kıyılar gibi sadece kamu hizmetlerinin yuumlruumltuumllmesi amacıyla kullanılshymaktadır1

Kamu hizmetlerine dolaylı ya da dolaysız hizmet eden bu mallar konushysunda Tuumlrk hukukunda belirsizlik goumlruumllmektedir İdare Hukukunun diğer konularında olduğu gibi kamu malları konusunda da hukuki yapıyı duumlzenleshyyen genel bir kanun bulunmamaktadır Bu bağlamda Yargısal kararlar ve bilimsel oumlğretide tam bir uyum bulunmadığı belirtilmektedir2

Tuumlrkiyede bilimsel oumlğreti Fransız hukukunun da etkisiyle devlet malshylarının kamu malları ve devletin oumlzel malları olmak uumlzere ikili bir sınıfshy

landırmaya tabi tutulmasında genellikle birleşmektedir Kamu malları ise sahipsiz mallar orta malları ve hizmet malları şeklinde sınıflandırılmaktashydır Bu konuda temel kanun huumlkmuuml olarak Medeni Kanunun 641 inci madshydesi oumlrnek goumlsterilmektedir Kanunun adı geccedilen maddesi ve diğer ilgili kashynunlara goumlre Tuumlrk hukukunda laquotarıma elverişli olmayan yerlerraquo laquoormanshylar ve doğal kaynaklarraquo laquokıyılar ve genel sularraquo ile laquokuumlltuumlr ve tabiat varshylıklarıraquo sahipsiz sayılmaktadır Başka bir ifadeyle kamu mallarının doğal kamu grubunu oluşturan ve en tartışmasız oumlrneği sayılan doğal varlıklar Devletin laquodevletraquo olma oumlzelliğine dayanarak koruduğu nesneler sistemi iccedilinde yer almaktadır Bu malların işletilmesi ve kullanılmasında kamu yararı

goumlzetilmektedir

KıYıYA İLİşKİN HUKUKİ DUumlZENLEMELERİN GELİşİMİ

Kıyı yerleşimlerindeki imar hareketlerinin belirli bir sisteme oturtulshyması isteği uumllkeleri kıyılarının ekolojik dengesini korumak iccedilin birtakım

oumlnlemler arama ve alma ccedilalışmalarına youmlneltmiştir Tuumlrk hukukunda kıyı ve kıyıya bağlı hukuki rejim 1970li yıllardan bu yana geliştirilmeye ccedilalıshyşılmış4 ancak olumsuz toplumsal alışkanlıklar genelde mevzuatı aşabilmişshytir Son olarak 1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu ve ilgili Youmlnetmelik kıyıya ilişkin yeni duumlzenlemelere yer vermiştir Şuumlphesiz kıyılarımızın bushyguumlne kadar tamamen yasal duumlzenlemeden yoksun bulunduğu da soumlylenemez

Kamu mallan ve bireylerb kamu malından yararlanma hak ve oumlzguumlrluuml1uumlnuumln onun laquoaka rından yararlanma şeklinde olamayacağı goumlruumlşuuml iccedilin bkz Sait Guumlran (1987) laquoAnayasa Mahkemesinin Kamu Malına Bakışıraquo idare Hukuku ilimIeri Dergisi Yıl 6 Sayı 1-3 İs tanbul s68 79-86 Bununla beraber değişen kamu hizmeti anlayışına bağlı olarak geliş

tirilen oumlzelleştirme hareketleri kamu mallannıı akarından yararlanmayı doğal bulma eği limini arttırmıştır

2 Luumltfi Duran (1982 ıdare Hukuku 1uuml Yayını İstanbul s32 Kamu yararı iccedilin muumllkiyet hakkının sınırlandırılması konusunda bkz Esin Oumlriicuuml (1976) Taşımnaz Muumllkiyetln Bır Kamu Hukuku Yaklaşmn i MillIdyet Hakkının Smırlanması tuuml Hukuk Fakuumlltesi Yayıshynı İstanbul s 62-83

3 Akın Duumlren (1975) İdare Malları Auuml Hukuk Fakuumlltesi Yayını Ankara s39

4 Kıyıların hukuki rejimi koıusundaki geHşmeler iccedilin bkz Eyuumlp lspir (1986) Şehirleşme ve Meseleleri ocak Yayınlan Ankara s91-108 Zerrin Toprak (1987) laquoMevsimlik Nuumlfus Hareketleri Nedeniyle Kıyı Belediyelerinin Karşılaştıkları Sorunlarraquo Tuumlrk ıdare Derglsl Yıl 59 Sayı 377 ve Zerrin Toprak (1990) laquoKıyı Yerleşimlerinde Turizm Faaliyetleri ve Ccedilevre Deerlerimiz ıdareclnın Sesi Dergisi Cilt IV Sayı 5

113 KIYI YERLEŞİMLERİ TURİzM VE BELEDİYElER

Kıyılara ilişkin mevzuat duumlzenlemeleriyle kıyıların toplum yaranna kulshylanılması ve devlet kontroluumlne alınmasına ccedilalışılmaktadır 1961 Anayasasında (md 38 ve 130) olduğu gibi 1982 Anayasası da laquoKıyılar devletin huumlkuumlm ve tasarrufu altındadır Deniz goumll ve akarsu kıyılarıyla deniz ve goumlllerinkıshyyılarını ccedilevreleyen sahil şeritlerinden yararlanmada oumlncelikle kamu yararı goumlzetilirraquo (md 43) huumlkmuumlyle kıyılar ve sahil şeridindekamu yararı kavramını oumllccediluumlt vermiştir Ayrıca Medeni Kanunun 641 inci maddesi ve yuumlıiirluumlkte olmayan 6785 sayılı İmar Kanununun ek 7 ve 8 inci madeleIeri ve bu madshydelere dayanılarak ccedilıkarılan youmlnetmelikler kıyı ve kıyılara ilişkin duumlzenleshymelerde yer almıştır

Nihayet 1984 tarihli ve 3086 sayılı Kıyı Kanunu ilk defa tamamen kıyıya ilişkin bir duumlzenleme olarak yuumlruumlrluumlğe girmiştir Kanunun 4 uumlncuuml maddeshysinde kıyı ccedilizgisi kıyı-kenar ccedilizgisi kıyı ve sahil şeridi gibi kavramlara yer verilmiş ancak kıyı-kenar ccedilizgisi tanımı yapılırken laquokayalıkraquo tabiri unushytulmuştur Ayrıca Kanunun 6 ncı maddesinde laquobull faaliyetlerinin oumlzellikleri gereği tersane fabrika santral su uumlruumlnlerine dayalı tesisler gemi soumlkme yeri vesair kıyıda zorunlu tesisler ile eğitim spor veya turizm amaccedillı teshysisler yapılabilirraquo denilmektedir Bu ifadede yer alan laquofaaliyetlerinin oumlzelshylikleri gereğiraquo deyimi her anlama veya gayeye ccedilekilecek bir ifade olarak goumlruumllmuumlştuumlr Oumlrneğin turizm amaccedillı tesislerin kıyının dibinde yapılması gerekmemektedir Oumlte yandan 9 uncu maddede belirtilen imar planlı yershylerde en az 10 metre ve diğer yerlerde en az 30 metre esası yeterli goumliuumllshymeırtektedir Son olarak da 13 uumlncUuml maddede laquosahil şeridinde toplum yashyrarlanmasına ayrılan yerlerde yapılanma izni verilebilmesi iccedilin bu niteliğin tapukuumltuumlğuumlnuumln beyanlar hanesine işlenmesi mecburidirraquo denilmektedir Bu ifadede yer alan laquotoplum yararlanmasına ayrılan yerlerde yapılanmaraquo tabiri belirsiz ve Anayasanın 43 uumlncuuml maddesiyle laquouyumsuzraquo olarak değerlendirilshymiştir Geccedilici 2 nci maddenin birinci fıkrasında yer alan laquo1972 yılından oumlnce kıyıda doğniuş oumlzel muumllkiyete konu yapılar iccedilin imar affıraquo uygulaması da Anayasaya aykırı bulunmuştur

Kısaca değerlendirildiğinde 3086 sayılı Kıyı Kanunu yukarıda belirtilen ek 7 ve 8 inci maddede huumlkuumlmlerine genelde farklı bir yorum getiremediği gibi 1982 Anayasasına ters duumlşen esasa ilişkin bazı huumlkuumlmlerin iptali ile Kanunun diğer huumlkuumlmlerinin de bir anlamı kalmamış ve yuumlruumlrluumlkten kalshydırılmıştırs 1987 yılında 67851605 sayılı İmar Kanununun ek 7 ve 8 inci maddelerini esas alan bir genelge yaYınlanmış ancak 1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu yuumlruumlrluumlğegirinceye kadar olan ve laquobelirsizlikleraquo değershylendirilen bu doumlnemde () genelde kıyı ccedilizgisinden başlamak uumlzere yapılaşshyma az ccedilok devam etmiş ve kamu yararı lehine bir gelişme ortaya ccedilıkmashymıştır

Anayasamızda Devletin temel amaccedil ve goumlrevlerine ilişkin olarak laquo kishyşinin temel hak ve huumlrriyetlerini sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal ekonomik ve sosyal engelleri kalshydırmaya insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi iccedilin gerekli şartları

5 AYM 2521986 E19851 KI9864 (LO Temmuz 1986 tarih ve 16160 tarihli RG)

114 AMME İDARESİ DERGİst

hazırlamaya ccedilalışmaktırraquo (md5) huumlkmuumlne yerverilmiştir Buna bağlı olashytak toplumun guumlneşten deniz ve goumll ile bunların kıyılarından yararlanıl~ masını sağlamak bu gibi yerleri toplumun faydalanmasına ve hizmetine tahsis etmek korumak iccedilin gerekli tedbirleri almak Devletin guumlrevidir Bu genel değerlendirmeye dayanarak 1990 tarihli Kıyı Kanunu aşağıda temel oumlzellikleri itibariyle incelenmektedir

1990 tarlh ve 3621 sayuumlı Kıyı Kanunu ve Uygulama Youmlnetmeliği

1990 tarihli Kıyı Kanunu denİz tabii ve suni goumll ve akarsu kıyıları ile bu yerlerin etkisinde olan ve devamı niteliğinde bulunan sahil şeritlerinin doğal ve kuumlltuumlrel oumlzelliklerini goumlzeterek koruma ve toplum yararlanmasına accedilık kamu yararına kullanma esaslarını belirtmektedir

Kıyı Kanunu ve Uygulama Youmlnetmeliğinde kıyı kıyı-kenar ve kıyı ccedilizshygisisahil şeridi ile dar kıyı kavramlarını belirlemektedir Buna goumlre

Kıyı Ccedilizgisi Deniz tabii ve suni goumll ve akarsularda taıtkın durumları

dışında suyun kara parccedilasına değdiği noktaların birleşmesinden oluşan meteorolojik olaylara goumlre değişen doğal ccedilizgidir (youmlnetmelik md 4)

Kıyı-Kenar Ccedilizgisi Deniz tabii ve suni goumll ve akarsularda kıyı ccedilizgishysinden sohraki kara youmlnuumlnde su hareketlerinin oluşturduğu kumluk ccedilakılshylık kayalık taşlık sazlıkJ bataklık ve benzeri alanların doğal sınırıdır (3621 sayılı Kanun md 4) Bu sınır doldurma suretiyle arazi elde edilmesi halinde de değiştirilemez (yuumlnetmelik md 4)

Kıyı Kıyı ccedilizgisi ve kıyı-kenar ccedilizgisi arasındaki alandır (3621 sayılı Kanun md 4) Bu alan deniz tabii ve suni goumlllerde taşkın durumları dıshyşında kara youmlnuumlnde en ccedilok ilerlediği anda suların belirlediği kıyı ccedilizgisi ile bu ccedilizgiden sonra da devam eden kıyı hareketlerinin oluşturduğu kumluk ccedilakıllık taşlık kayalık sazlık bataklık alanının kara youmlnuumlndeki doğal sınır ccedilizgisi arasında kalan alandır (youmlnetmelik mdA)

Sahil Şeridi Kıyı-kenar ccedilizgisinden itibaren kara youmlnuumlnde

(a) 17 Nisan 1990 tarihinden sonra uygulama imar planı yapılan veya yapılacak alanlarda sahil şeridi kıyı-kenar ccedilizgisinden itibaren kara youmlnuumlnshyde yatayolarak en az 20 metre genişliğindeki alanı (youmlnetmelik md 16a)

(b) Uygulama imar planı bulunmayanbelediye ve muumlcavir alan sınırları iccedilinde veya dışındaki yerleşik alanlarda ccedilevre duumlzeni veveya nazım imar planı bulunsun veya bulunmasın yatayolarak en az SO metre genişliğindeki alanı

(c) Belediye ve muumlcavir alansınırları iccedilinde ve dışındaki iskan dışı alanlarda ccedilevre duumlzeni veveya nazım imar planı bulunsun veya bulunmasın yatayolarak en az 100 metre genişliğindeki alanı goumlstermektedir

3621 sayılı Kanun ilk defa laquodar kıyıraquo anlatımına yer vermiştir Buna goumlre

115 Kıyı YERLEŞİMLERİ TURİZM VE BELEDİYELER

Dar Kıyı Kıyı-kenar ccedilizgisinin kıyı ccedilizgisi ile ccedilakışmasını ifade etmekshytedir

Toplumun Yararlanmasına Accedilık Yapı Mevzuata goumlre tespit ya da tasshydik edilmiş kural ve uumlcret tarifelerine uygun biccedilimde getirdiği kullanımshydan belirli kişi ya da topluluklara ayrıcalıklı kullanım hakkı tanımaksızın yararlanmak isteyen herkese eşit ve serbest olarak accedilık bulundurulan ve konut dokunulmazlığı olmayan yapıları ifade etmektedir

Yasada istisnalara da yer verilmektedir Belirtilen duumlzenlemeler aşağıda goumlsterilmektedir

Askeri yasal boumllgeler ve guumlvenlik boumllgelerinde veya uumllke guumlvenliği ile doğrudan ilgili Tuumlrk Silahlı Kuvvetlerine ait harekat ve savunma amaccedillı yerlerde (konut ve sosyal tesisler hariccedil) oumlzel kanun huumlkuumlmlerine diğer oumlzel kanunlar uyarınca belirlenmiş veya belirlenecek yerlerde oumlzel kanunların bu kanuna aykırı olmayan huumlkuumlmlerine uyulacağı huumlkme bağlanmıştır Bu anshylatıma bağlı olarak belirtilen Tuumlrk Silahlı Kuvvetlerine ait konut ve sosyal tesislerinde sahil şeridi yapılaşma huumlkuumlmlerine uyulacağı ve genel kamusal faydalanmaya yer verileceği duumlşuumlnuumllebilir

Yasada istisna olarak goumlsterilmemekle beraber Belediye ve muumlcavir alan sınırları iccedilinde veya dışındaki nazım imar planı bulunsun veya bushylunmasın uygulama imar planı bulunmayan alanlarda yatayolarak en az 50 metre genişliğindeki sahil şeridi belediye ve muumlcavir alan sınırları

dışında ve koumly yerleşim alanı iccedilinde ise ve ayrıca daha oumlnce yuumlruumlrluumlkte bulunan mevzuat huumlkuumlmlerine uygun yapıların bulunduğu meskiln alanlarshyda 10111985 tarihinden oumlnce koumly nuumlfusuna kayıtlı ve koumlyde suumlrekli oturanshylar tarafından konut olarak yapılacak yapılar iccedilin mevcut teşekkuumll de dikshykate alınarak sahil şeridi yatayolarak en az LO metreye duumlşuumlrillebilmek tedir (3621 sayılı Kanun md 4) Kanaatimizce istisna olarak değerlendireshybileceğimiz bu huumlkuumlmde belirtilen LO metreye duumlşuumlruumllebilme tasarrufundakıi kamu yararını anlamak muumlmkuumln goumlruumllmemektedir Ayrıca bu huumlkuumlm Youmlshynetmelikte genişletilerek laquo sahil şeridi 131995 tarihinden sonra mevcut teşekkuumll de dikkate alınarak yatayolarak en az 10 metreyekadar indirishylebilirraquo huumlkmuumlne yer verilmiştir (youmlnetmelik md 16d) Bu huumlkuumlm de koumly yerleşimlerinde imar planı uygulamasının yetersizliği goumlz oumlnuumlne alındığında kamusal menfaatler accedilısından anlamlı goumlruumllmemektedir

Kıyılar ile ilgili genel esaslara goumlre kıyılar Devletin huumlkuumlm ve tasarrushyfu altındadır herkesin eşit ve serbest olarak yararlanmasına accedilıktır Kıyı ve sahil şeritlerinden yararlanmada oumlncelikle kamu yararı goumlzetilmektedir (3621 sayılı Kanun md 5) Ayrıca kıyının korunması ve yapı yasağına ilişshy

kin olarak kıyı herkesin eşit ve serbest yararlanmasına accedilıktır Bu amacın gerccedilekleşebilmesi iccedilin bu alana yapı ve kıyıyı değiştirecek boyutta kazı

yapılamayacağını duvar ccedilit parmaklık tel oumlrguuml hendek kazık gibi benzeri engeller oluşturulamayacağını kum ccedilakıl vb alınıp ccedilekilemeyeceği (3621 sashyyılı Kanun md61) belirtilmektedir

Buna karşl1ık~ kıyıda uygulama imar planı kararı ile iskele liman bashyrmak yanaşma yeri rıhtım dalgakıran koumlpruuml gibi kıyının kamu yaranna

116 AMME IDARESI DERGISI

kullanımı ve kıyıyı korumak amaCına youmlnelik alt yapı tesislerinin yapımına (3621 sayılı Kanun md6a) izin verilmektedir Uygulama imar planı yashypılacak alanlarda yatayolarak 20 metre genişliği hatta daha oumlnceki uygushylama imar planındaki oumllccediluumltler dikkate alınarak en az 10 metreden itibaren sahil şeridinde yapılaşma kabul edilmektedir (3621 sayılı Kanun Geccedilici Mad) Toplum yararına accedilık olmak şartıyla konaklanmayan ancak guumlnuuml birlik turizme youmlnelik yapı ve tesisler yoluyla da bu alanların kullanılabileceği belirtilmektedir (3621 sayılı Kanun md 82) Kıyıda ayrıca ancak faaliyetshylerinin oumlzelliği gereği kıyıdan başka yerde yapılmaları muumlmkuumln olmayan tersane gemi soumlkuumlm yeri ve su uumlruumlnlerini uumlretim ve yetiştirme tesisleri gibi oumlzelliğe sahip yapı ve tesislere yapım izni verilmekte ve yapım amaccedilshyları dışında kullanılamayacakları huumlkme bağlanmaktadır (3621 sayılı Kanun md6b) Uygulamada sahil şeridi ile kıyı ccedilizgisi karıştırıldığı () ayrıca

oumlzel şahısların yaptığı iskelelerin diğer kişilerce kullanımının kısıtlandığı ve oumlzel yararların oumlnem kazandığı bilinmektedir

Yukarıda belirtilen mevzuat duumlzenlemeleri genelde kıyının serbest kulshylanımı amaccedillanmaktadır Bununla beraber 17 Nisan 1990 tarhinden sonra uygulama imar planı laquoyapılacakraquo alanlarda yatayolarak en az 20 metre genişliğinde alan sahil şeridi olarak bırakılabilmektedir Bu durumda uYshygulama imar planı bulunmayan alanlardaki 50 metre genişliğinde oumlngoumlruumlshylen sahil şeridini daraltmayı kolaylaştıran tasarruflara yer verilebilecekshytir Benzer şekilde Kıyı Kanununun yuumlruumlrluumlğe girdiği 17 Nisan 1990 tarishyhinden oumlnce mevzuat huumlkuumlmlerine uygun olarak onaylanmış uygulama imar planlarının kısmi yapılaşma oluşmamış imar adalarında sahil şeridi kıyıshykenar ccedilizgisinden itibaren yatayolarak en az 20 metre genişliğinde belirshyleneceği huumlkm ebağlanmıştır (Youmlnetimelik md 16c) Bu durumda yapıshy

laşma olmasa da laquouygulama imar planıraquo kalkanı ile yapılaşmaya hazır hale getirilmiş alanlarda taviz verilmektedir Başka bir ifadeyle kamu yararının goumlzetildiğini soumlylemek muumlmkuumln goumlruumllmemektedir

Ayrıca kısmi yapılaşmanın gerccedilekleştiği başka bir ifadeyle 17 Nisan 1990 tarihinden oumlnce yuumlruumlrluumlkteki mevzuata uygun yapılmış alanlarda en az su basmanı seviyesine kadar inşaatı tamamlanmış yapılar iccedilin kazanılshymış haklar huumlkmuumlne yer verilerek bir anlamda laquoolumsuzraquo olarak duumlşuumlshynuumllen eski imar uygulamalarının devamına izin verilmektedir Yukarıda belirtilen bu tasarruflar kıyı kullanımında kamu yararında sağlanacak etshykinliğe dar anlamda yaklaşmış ve buumltuumlnuuml iccedilinde bir bakıma kıyı yerleşimshylerinde betonlaşmayı middotkolaylaştıracak bir sistem yarattığı youmlnuumlyle değerlenshydirilebilir

Uygulama imar planı hazırlanarak doldurma ve kurutma yolu ile arazi kazanmak muumlmkuumlnduumlr ancak tamamen yerel youmlnetimin taktir yetkisi iccedilinshyde bırakılmıştır Bu gibi yerlerde doldurma ve kurutmayı yapacak ilgili idare teklifini Valiliğe bildirmekte ve Valilik bu teklifi kendi goumlruumlşuuml ile birlikte Bayındırlık ve İskdn Bakanlığına goumlndermektedir Teklif iccedilin ay rıca konuyla ilgisi bulunan diğer kuruluşların da goumlruumlşuuml alınmaktadır

Teklifin uygunluğu kabul edildiğinde ilgili idarece uygulama imar planı

KIYI YERLEŞİMLERİ TURİZM VE middotBELEDİYElER 117

hazırlanmakta ve başkaca bir makamın onayına gerek kalmadan plan yuumlshyruumlrluumlğe ginnektedir

Genelde yerel youmlnetimlerin oumlzerkliğini zedeleyici olarak değerlendirilebishylen bu anlayış reddedilmek istenmekte ancak bunakarşılık laquoyerel youmlnetimshylerin ccedilok sık başvurdukları ilave imar planı mevzii imar planı veya imar planı değişikliği ile getirdikleri duumlzenlemelerin ccedilevresel değerlerin birccedilok yerde yok olmasına veya oumlnemli oumllccediluumlde tahrip edilmesine yol accediltığı da~

bilinmektedir Bu gelişimin 2634 sayılı Turizm Teşvik Kanununa goumlre beshylirlenen turizm boumllge alan ve merkezlerindeki turizme youmlnelik kullanımlashyra ait uygulama imar planlarının Turizm Bakanlığına turizm dışı kullanım kararlarına ilişkin uygulama imar planlarının ise Bayındırlık ve İskan Bashykanlığının tasdikine (Youmlnetmelik mdl7) bırakılmasını kolaylaştırdığı soumlyshylenebilir

Kıyı-Kenar Ccedilizgisinin Tespiti

Kıyı-kenar ccedilizgisi valiliklerce kamu goumlrevlilerinden oluşturulacak en az 5 kişilik bir komisyonca tespit edilmekte bu komisyon jeoloji muumlhendisi jeolog veya jeomorfolog harita ve kadastro muumlhendisi ziraat muumlhendisi mimar ve şehir plancısı ve inşaat muumlhendisinden oluşmaktadır Komisyonshyca belirlenen ve Valiliğin uygun goumlruumlşuuml ile birlikte goumlnderilen kıyı-kenar

ccedilizgisi Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca imzalandıktan sonra yuumlruumlrluumlğe girmektedir (3621 sayılı kanun md 9)

Kanun kapsamında kalan alanlardaki uygulamaların kontroluuml belediye ve muumlcavir alan sınırları iccedilinde belediye dışında ise vali1iklerce yuumlruumltuumllshymektedir İlgili bakanlıklann teftiş ve kontrol yetkileri saklı bulunmaktadır Para cezaları ilgilisine goumlre doğrudan Vali veya Belediye Başkanı tarafınshydan verilmektedir (3621 sayılı Kanun md 13 ve md 15)

Genelolarak değerlendirildiğinde yeni kıyı mevzuatı sahil şeridi tammshylamasında kıyı-kenar ccedilizgisinden itibaren en az 10 metre koşulunu 20 metshyreye ccedilıkarmış -bu mesafenin yeterliliği de tartışılabilir- ayrıca yer yer istisna huumlkuumlmleriyle eski duumlzenlemelerdeki eleştirilen olumsuz yapıyı devam ettirecek gelişimi kolaylaştıracak oumlzellik yaratmıştır Başka bir ifadeyle olumsuzlukların suumlrduumlruumllmesi aleyhine bir değişim bulunmamakta ve tavizshyler suumlrduumlruumllmektedir Bazı konularda oumlzerklik anlayışı zedelenmerneye ccedilalıshy

şılmakta ancak haber verme sorumluluğu genişletilmekte bununla beraber genelde ilişkin imar duumlzenlemeler merkezi youmlnetimin sorumluluğunda gershyccedilekleştirilmektedir

TARIM TOPRAKLARININ KORUNMASI VE ARSA SPEKUumlLASYONUNUN OumlNLENMESİ

Kıyıların kullanımı ve korunması isteği gerek merkezi gerekse yerel youmlnetimin işbirliğini muumlmkuumln kılacak bir duumlzenlemeye gidilmesini gerektirshy

6 cemal Arkon (1989) laquoTurizm ve İkinci Konut Politikalarının Ccedilevresel Etkileri- ı Ulusal Boumllge Planması Kongresı İstanbul S 56

AMME İDARES DERGİst118

mektedir Aslında bu duumlzenleme yalnız kıyı arazısı ıccedilın değil aynı zamanshyda toprakların alternatif kullanımını ilgilendiren daha geniş kapsamlı bir işlem niteliğindedir Bu da bir arazi parccedilasının tarım ya da tarım dışı kulshylammı konusundaki tercihe oumlnem kazandınnaktadır

1961 Anayasasında olduğu gibi (md 52) 1982 Anayasasında da Toprak Muumllkiyeti başlığı altında en geniş anlamıyla topraklardan yararlanmayı sağlamak goumlrevi Devlete verilmiştir (m 44) Bu bağlamda değerli tarım

topraklarının yalnızca doğalkaybı değil her tuumlrluuml imar vekentleşme hashyreketleri iccedilinde kısmen de olsa tarımsal faaliyetlerin dışına itilmesinin oumlnshylenmesi amaccedillanmaktadır Bu bakımdan kent youmlnetiminde etkili organ dushyrumundaki belediyelerin ve merkezi youmlnetimin imar planı uygulamalarında arazi kullanım kararlarına gereken oumlnem ve oumlzeni goumlstenneleri gerekmekshytedir

Aslında gerek Belediye Kanununda (1580 sayılı Kanun md 1568) gerekse Arsa Ofisinin kuruluşunda arsa piyasasını duumlzenlemek ve arsa stoklarım

artınnak gibi fonksiyonlar yer almaktaysa da buumltuumln bu mevzuat duumlzenleshymeleri oumlzellikle kıyı yerleşimlerinde tarım arazisinin spekuumllatif ve tarım

dışı amaccedillarla kullanılmasını engelleyememiştir Tarım arazısının ikincil konut ve turistik amaccedillı yapılanmalar nedeniyle tarım dışı kullanımlara ayrılması oumlnceleri tarım balıkccedilılık ve ticaret ile uğraşan kıyı halkının sonshyr~ları tarımdan giderek uzaklaşması sonucunu doğunnuştur7

Kıyı bandındaki spekuumllasyon baskısına dayanamayıp arazilerini satan ve boumlylece tarımsal faaliyetlerini sona erdiren belde halkı son yıllarda ağırshy

laşan yaşam koşulları iccedilinde guumlccedil durumda kalmıştır Bu durumda ya tushyrizm sezonunda goumlrevli olarak gelir sağlayan işlerle uğraşmakta ya da sashytış sonunda elde ettikleri para ile başka kentlerde yeni iş arama ve muumllk edinme amaccedillarına youmlnelmektedirler Başka bir ifadeyle goumlccedil ile ortaya ccedilıshykan iktisadi erozyon buumlyuumlk kentlere olan nuumlfus akımlarının bir bakıma nedeni goumlruumllmektedir Genelolarak değerlendirildiğinde turistik tesislerin yanısıra ikincikonutlar da tarla rantının kent rantına doumlnuumlşmesini buumlyuumlk oumllccediluumlde kolaylaştinnakta ve ccedilevre sorunlarına zemin hazırlamaktadır Esasen mevzuat duumlzenlemeleri sosyal ve ekonomik gelişmelerle birlikte değerlenshydirilmemekte bu gelişim de sorunlara yol accedilmaktadır Bir oumlrnek vennek gerekirse

1984 tarihli ve 2985 sayılı Toplu Konut Kanununun 30 Mayıs 1989 tashyrihli Uygulama Youmlnetmeliğine goumlre laquoArsası yerleşme yerinin nazım imar planı sınırları dışında ve imar planı mevzi onanmış ve ikinci konut (yaz lık konut) niteliğinde konutlar iccedilin konut ihtiyacının yuumlksek olduğu yershy

7 Kapitalist sistemin temel oumlzelliği uumlretim araccedillarının oumlzel muumllkiyete aitliği ve soumlzleşme oumlzshyguumlrluumlğuumlduumlr Amacı ise muumlmkuumln olaı en yuumlksek kan elde etmektir Esasen bu gelişme sisshytemin mantı~ına da uygundur Oumlzel muumllkiyet konusu olan topraktan sahibinin laquokarraquo elde etmeye ccedilalışması do~aldır Buna ba~h olarak kıyı ve kent toprakları laquoticaret metaıraquo oumlzelshyliğini suumlrekli taşımaktadır Aksine duumlzenlemeler ne kadar sıkı olursa olsunlar uygulamada yetersiz kalacaklardır S Kemal Kartal (1980) laquoTuumlrkiye Kentlerinde ve Kıyılarında Toprak Kul1anımnureni veCcediloumlzuumlmler Kıyı Kentlerlmlzin Temel Sorunlan (Der) S Kemalmiddot Karshytal - Oumlzden Ccedilankaya Kartal Kuşadası Belediye Yayınları Ankara s 3

KIYI YERLEŞİMLERİ TURİZM VE BELEDİYELER 119

leşme yerlerindeki konut accedilığı giderilinceye kadar kredi accedilılmayacağıraquo (md 33) huumlkmuuml uumllkemiz kıyı yerleşimlerinin sosyo-ekonomik yapısı ve kendine yeterli yerleşim duumlzeni hatırlandığında pek anlamlı goumlruumllmemekteshydir8 Nitekim Tuumlrkiyenin turizm merkezi ve hızla ikinci konut yapılaşmashylarına sahne olan Ccedileşmede 1985 yılı nuumlfus sayımı sonuccedillarına goumlre nuumlfus yaklaşık 10000dir Yazın ise belediye 200000i aşan nuumlfusa hizmet goumltuumlrshymeye ccedilalışmaktadır Genelolarak bakıldığında yerleşik nuumlfusun konut ihshytiyacı karşılanmış goumlruumllmekte ancak ikinci konut ve turizm amaccedillı yapıshy

laşmalar ccedilevre sorunlarına yol accedilmaktadır Ayrıca Arkon bu maddede yer alan laquoikinci konut niteliği~ anlatımı uumlzerinde durarak laquoniteliğinraquo hangi ayshyrıma dayandığının belirsizliğine dikkat ccedilekmektedir9 Nitekim bu belirsizlik ikinci konut kullanımında ancak suumlrekli konut değerlendirmesine alınan koshynutların artışına yol accedilmaktadır İleride bu konuya tekrar doumlneceğiz

Kıyıda yapılaşmanın yol accediltığı değişim buguumln yalnız uumllkemiz değil dishyğer uumllkeler tarafından da farkedilmektedir Nitekim Akdeniz kıyılarının koshyrunmasına youmlnelik ccedilalışmalarda ccedilevre sorunlarına yol accedilan iki temel faktoumlr uumlzerinde durulmaktadır Bunlardan ilki kirlilik diğeri ise turizmin getirdiği yapılaşmadır Avrupada 10 milyon kişiye iş temini ile turizmin karlılığı yanında olumsuzlukları da dikkati ccedilekmektedirıo Turizmin yerel yaşantıı ve kuumlltuumlrel gelenekleri bozduğu flora ve faunayı tahrip ettiği su kirliliği ve yapılaşmayı hızlandırarak topra~n yanlış kullanımı ve do~al yapının bozulmasına etki yaptığı bilinmektedir

CcedilEŞMEDE MEvsiMLİK NUumlFUS HAREKETLERİNİN BELEDiYE HİZMETLERiNDE ORTAYA CcedillKARDIGI SORUNLAR

Uzun bir yerleşme tarihine sahip boumllgelerin belirli bir ulaşım eksenleri ve nuumlfus yığılma noktaları vardır Bu eksen ve yığılma noktaları bir bakıshyma kendiliğinden oluşarak ve o boumllgeye ayırıcı bir nitelik kazandıracak youmlnde gelişme goumlsterebilir Boumlylece boumllgenin genel yapısı~ hatta kişiliği beshylirlenmiş olur Bu boumllgesel nitelik ve kişilik herhangi bir olayla değiştiği zaman ortaya ccedilok oumlnemli sorunlar ccedilıkmaktadır

Ccedilalışmada oumlrnek olarak Ccedileşme ilccedilesi ve boumllgesİ de boumlyle bir değişmeye konudur Bu boumlıuumlmde belirtilen gelişme ve belediye hizmetlerinin gerccedilekshyleştirilmesinde karşılaşılan sorunlar ele alınmıştır

Bu konuda bkz Zerrin Toprak (1987) laquoMevsimlik Nuumlfus Hareketleri Nedeniyle Kıyı Beleshydiyelerinin Karşılaştıkları Sorunlar Ccedileşme Belediyesi Oumlrneği_ Dokuz Eyluumll tintversltesl Iktisadi İdarl BllImler Fakuumlltesi DergIsi Cilt 2 Sayı ı s 345-346

9 Arkon (1989) agm s56

10 Ferdinando Albanese (1989) laquoThe Mediterranean Coasts aıd the Protection of the Environshymentıgt Avrupa Konseyi 2 uıusıararası Kollogywn AYN 911 s3-4 1970li yıllardan bu yala kıyı yerleşimlerinin sorunarı uumlzerine ortaya konaı ccedileşitli araştırmaların sonuccedillarına geshynelde itibar edildiğini soumlylemek guumlccediltuumlr Cevat Geray laquoKıyı Yağması Suumlrecek miraquo Cumshyhurlyet Gazetesi (2561975) Serpil Guumlnduumlz laquoAsıl Korumacı Ayvalıklıraquo Cumhurıyet Gazetesi (1071990)

120 AMME İDARESİ DERGİSİ

Tarihte Bir Yerleşim Birimi Olarak Ccedileşme

Asya ve Avrupa kıtaları arasındamiddot bir koumlpruuml vazifesi goumlren Anadolunun oumlnemli ticaret yollan giderek eski oumlnemlerini kaybetmişlerdir Diğer birccedilok Anadolu kentinde goumlzlemlenen bu durum Ccedileşme iccedilin de geccedilerlidir Ancak turizm olgusunun son yıllarda ccedilok oumlnem kazanması Ccedileşmeyi tekrar oumlnemli bir yerleşim merkezi haline getirmiştir Bu oumlnemli değişiklikleri goumlsterebilshymek iccedilin Ccedileşmenin tarihi gelişimi uumlzerinde kısaca durmak yerinde olashycaktır

Ccedileşmenin kimler tarafından ve hangi tarihte kurulduğu kesinlikle bishylinmemektedir Ancak İlkccedilağda buguumlnkuuml Ccedileşmenin bulunduğu boumllgede Cyessus veya Portaskankuus adıyla bir yerleşim merkezinin varlığı kabul edilmektedir Bu yerleşme merkezinin o boumllgede yalnız olmadığı doğusunda Erythraia (buguumlnkuuml ıldır koumlyuuml) adıyla daha buumlyuumlk bir yerleşim merkezinin kurulduğu belirtilmektedirll

Selccediluklular (1040 - 1308) tarafından ele geccedilirilen Cyessus şehri aynen bıshyrakılmış () fakat Selccediluklular bu şehrin guumlney doğusunda Ccedileşme adıyla

soumlylen~n bir koumly yaptırmışlardır Yıldırım Beyazit (1360- 1403) Anadolu bey~ liklerlıii aldığı sırada Ccedileşmeyi ele geccedilirmiştir Bu koumly ii Ankara savaşından (20lt Temmuz 1402) sonra Aydınoğullarına kısa bir zaman sonra da yeniden Osmanlı youmlnetimine geccedilmiştir Ccedileşme boumllgesinin Osmanlı tarihinde oumlnemli bir yeri vardır Nitekim Ccedileşme koyunda 67 Temmuz 1770 tarihinde OsmanlıshyRus donanmalan arasında laquoCcedileşme Muharebesiraquo olmuştur Birinci Duumlnya Savaşından sonra Yunan işgaline uğrayan Ccedileşme 16 Eyluumll 1922~de kurtarılshymıştır

Buguumlnkuuml idari boumlluumlnuumlşe goumlre Ccedileşme ilccediledir Ccedileşme ilccedilesinde belediye hizmetleri Ccedileşme Belediyesi ve A1accedilatı Belediyesince yerine getirilmektedir Ancak bu hizmetlerin gerccedilekleştirilmesinde Ccedileşme Belediyesi Alaccedilatı Beleshydiyesine nazaran daha buumlyuumlk oumllccedilekli sorunlarla karşı karşıyadır Bununla beraber Alaccedilatı Belediyesi Ccedileşmenin karşılaştığı sorunlarla yapısal de~şikshylik yaratılmadığından kısa doumlnemde karşılaşacaktır Nitekim Alaccedilatı Beleshydiyesi başlangıccedilta tarım topraklarının buumlyuumlk ccediloğunlukta olduğu bir yerleşim birimi goumlruumlntuumlsuumlndeydi Ancak son yıllarda Ccedileşmede ikincil konut ve diğer yapılaşmalar iccedilin yerkalmadığından turizm amaccedillı kullanımlar iccedilin yeni hedef durumuna gelmiştir Başka bir ifadeyle bu değişme ile bir suumlre sonra Alaccedilatı Belediyesi de diğer kıyı beldelerinin karşılaştıkları sorunlarla tanıshyşacaktır Aşağıdaki tablo bu konuda bir fikir vermektedir

11 Mehmet Aldemir Ccedileşme ve llıcalan Bilgi Matbaası İzmir 1945 s 34-45

121 KıYı YERLEşıMLERı TURıZM VEBELEDlYELER

TABLO ı

CcedilEŞME ve ALACcedilATIYERLEŞİM MERKEZLERİNDE NUumlFUS (1975middot 1990)

Ccedileşme İlccedilesiyıllar 1975 1985 1998 Değişme yuumlzdesi

Ccedileşme (1882) 6974 10574 20619 merkez ilccedile 5162 9499

Maccedilatı (1873) 4606 5756 8819 bucak+koumlyler 2496 5321

GENEL TOPLAM 11580 16330 29438 4101 8026

Kaynak DJE 1975 yılı ve 1985 yılı Genel Nuumlfus Sayımı Sonuccedilları 1990 yılı Nuumlfus Sayımı Sonuccedilları Ccedileşme Kaymakambğı istatisshy

tik verilerinden yararlanılarak hazırlanmıştır Belediye Kuruluş Tarihi

Tablodan da goumlruumllduumlğuuml gibi belediye olarak Alaccedilatı Ccedileşmeden daha oumlnce kurulmuştur Aslında gerek 1975 gerekse 1985 nuumlfus sayımlarına goumlre Tuumlrkiyenin hemen hemen en kuumlccediluumlk belediyelerinden sayılabilirler 1990 yılıshy

nın genel sonuccedilları değerlendirildiğinde Ccedileşme Belediyesi idari alanında

nuumlfusun 5 yılda yuumlzde 9499 ile kuumlccediluumlk bir sıccedilramakaydettiği goumlze ccedilarpmakshytadır Benzer gelişme Alaccedilatı iccedilin de yuumlzde 5321 ile goumlruumllmektedir Nuumlfus artışının tamamen suumlrekli oturulankonutlardan kaynaklandığını soumlylemek muumlmkuumln değildir Nitekim Tablo 4de bu husus accedilıkccedila goumlruumllmektedir

Aşağıdaki Tabloda merkez ve koumly nuumlfuslarına yerverilmektedir

TABLO 2

CcedilEŞME ve ALACcedilATı YERLEŞİM MERKEZLERİNDE NUumlFUSUN KıRSAL VE KENTSEL ALANDA DAGIUMI (1975middot1990)

Ccedileşme Merkez ılccedile Alaccedilatı Bucalı

Yıllar Merkez Mahalle Koumly TOPLAM Merkez Mahalle Koumly TOPLAM

1975 5284 1690 6974 3466 1140 4606 1985 10574 10574 4412 1344 5756 1990 12103 8516 20619 7195 1624 8819

Kaynak DtE 1975 yılı ve 1985 yılı Genel Nuumlfus Sayımı Sonuccedilları 1990 yılı Nuumlfus Sayımı Sonuccedilları Ccedileşme Kaymakamlığı istatistik

verilerinden yararlanılarak hazırlanmıştır

122 AMME İDARESt DERGtSt

Ccedileşme Belediyesi12 1990 yılında merkez İnoumlnuuml (2074) Musalla (1960) Reisdere (1900) ve Sakarya (6169) ile toplam 12103 nuumlfusa ve mahalle olashyrak Ccediliftlik (1895) Dalyan (2539) ve Ilıca (4082) ile toplam 8516 nuumlfusa sahiptir Bilindiği gibi bu mahaller ikinci konut kullanım a~rlıklıdır

Ccedileşme~ Mevsimlik Nuumlfus Hareketleri

Ccedileşme ilccedilesi ccedilok uzun bir suumlre kararlı bir nuumlfusa sahip bir yerleşim merkezi olarak goumlruumllmektedir Oumlyle ki gerek Cumhuriyetten oumlnce gerekse nuumlfus sayımının yapıldığı 1927 yılından 1975 yılına kadar Ccedileşme nuumlfusunun hemen hemen aynı duumlzeyde kaldığı 1990 yılında ise buumlyuumlk bir artış kayshydettiği goumlruumllmektedir Bu rakkamın ise daimi konutlardan kaynaklandı~nı soumlylemek guumlccediltuumlr Buna karşılık tatil beldesi olarak nuumlfusu yaz aylannda oumlnemli oranlarda artış goumlstermektedir

Mevsimlik nuumlfus hareketleri mevsim koşullarına bağlı olarak iş konashyrında ccedilalışmaktan ve turizm hareketlerinden kaynaklanmaktadır Bunlardan ikincisi Ccedileşme İlccedilesinde goumlruumllen nuumlfus hareketlerinin hemen tek kayna~nı oluşturmaktadır

Ccedileşmeye gelen turistler yabancı ve yerli turistler olmak uumlzere iki grupta toplanabilir Yabancı turistleri guumlnuumlbirlikccedili ve diğerleri olmak uumlzeshyre ikiye ayırmak muumlmkuumlnduumlr Yerli turistler de kendi iccedilinde guumlnuumlbirlikccedililer ~kinci konut sahipleri ve turizm tesislerinde kalanlar olarak uumlccedile aynlmakshyt~dırBunların hepsi de tatil aylannda belde nuumlfusuna eklenerek nuumlfusun oumlnemli oumllccediluumlde artmasına yol accedilmakta ve beldenin nuumlfusa goumlre duumlzenlenen hizmetlerini aksatmaktadır

Ccedileşmenin oumlnemli bir turizm kapasitesi olmakla beraber propaganda ve reklamcı1Iğın turizm alanında yeterince uygulanamaması yatak kapasitesinin yetersizliği ve benzeri nedenlerle middot1987 yıllarına kadar dış turizmden buumlyuumlk oumllccediluumlde yararlahamamıştır13 Daha sonraki yınarda siyasi istikrara da bağlı olarak turist sayısında artış goumlruumllmektedir 1987 yılından itibaren yabancı turist sayısı yerli turist sayısını aşmıştır İlk bakışta olumlu gibi goumlruumlnen bu tablo Bodrum Kuşadası ve Marmaris gibi be1delerimizde olduğu gibi Ccedileşmede de yalnızca yabancı turistlere youmlnelik rezervasyon uygulamalannshydan kaynaklandı~ başka bir ifadeyle kıyı turizminin adeta vatandaşlara kapatıldığı hatırlaııdı~nda sosyo-politik youmlnuumlyle rahatlatıcı olmaktan uzakshytır Geneıolarak değerlendirildiğinde gerek dış gerekse iccedil turizm accedilısından dengeli bir politika uygulayamadığımızı soumlylemek muumlmkuumlnduumlr

12 1975 yılında Ccedileşmenin youmlnetim yapısı itibariyle koumlyleri Ccediliftlik Dalyan ve Ovacık Buna karşılık Alaccedilatının koumlyleri Germiyan ıldır Karakoumly ve Reisderedir Bu boumlıuumllUumln1 daha sonra Ovacık koumlyuuml Alaccedilatıya ve Reisdere ise Ccedileşmeye verilerek de~ştirilmiştir Bu koshynuda bkz Zerrin Toprak laquoMevsimlik Nuumlfus Hareketleri Nedeniyle Kıyı Belediyelerinin

-Karşılaştıkları Soruı8r Ccedileşme Belediyesi Oumlrneğiraquo s 345

13 bullbullgm s347

123 KıYı YERLEŞİMLERİ TURİZM VE BELEDIYELER

Aşatıdaki Tabloda belirtilen değişim yer almaktadır

TABLO 3 TURisTiK BELGELİ VE BELEDİYE DENETiMİNDE BULUNAN

OTELLERDE KONAKLAMA

Yıllar Turist Sayısı Yerli Değişme Yabancı Delfşıite Toplam Yuumlzdesi Yuumlzdesi

1982 35098 22231 12867 1983 68892 56593 15456 12299 - 441 1984 123925 111181 9645 17744 4427 1985 94628 71792 - 3542 22836 2869 1986 97000 66882 - 683 30118 3188 1987 128000 60441 - 963 67561 12432 1988 137666 51131 - 1540 86535 2808 1989 170183 58968 1532 111215 2852

Kaynak Ccedileşme Turizm Danışma Muumlduumlrluumlğuuml 1986 ve 1990

Ayrıca buguumlnkuuml ulaşım araccedilları ile Ccedileşme - İzmir karayolunun 1 - 15 saat gibi kısa sayılabilecek bir suumlrede aşılması hafta sonu kıyı bandının kulshylanımını arttırmaktadır Hafta sonu iccedilin kıyı bandına olan talep tahminshylerine goumlre 1980 yılı iccedilin 145049 ve 1990 yılı iccedilin 1980 yılına goumlre yuumlzde 623 artarak 235416 kişiye ulaşılacaktır14 Beldede yazın nuumlfus artışı meydana getiren gruplardan birisi de ikinci konut sahipleridir Aşatıdaki Tabloda Ccedileşme Belediyesi youmlnetim alanındaki konutlara goumlre nuumlfus dağılımı yer alshymaktadır

TABLO 4 CcedilEŞME BELEDİYESİNDE DAİMİ KONUT ve İKİNCİ KONUT

SAYıSıNDAKİ ARTıŞ (1970middot 1990)

Yıllar Daimi Konut Mutlak Değişme İkinci Konut Mutlak Değişme

Sayısı Artış Yuumlzdesi Sayısı Artış Yuumlzdesi

1970 976 674 1975 1186 210 2151 1589 915 13575 1980 1314 128 1079 2455 866 5449 1985 1433 119 905 4099 1664 6696 1990 3170 1737 12121 6822 2723 6643

Kaynak Ccedileşme Belediyesi

1970 1975 ve 1980 yılları Genel Nuumlfus sayımları iccedilin hazırlanmış Binalar Cetshyvellerinden 1985 imar ve 1990 yılı TEK istatistik sonuccedillarından yararlanılashyrak tablo tarafımızdan hazırlanmıştır (Uumllkemizdeki yetersiz birikimi koşulshylarında 1970 yılından oumlnceki rakkamları elde etmek muumlmkuumln olmanuştır)

14 Imar ve lsUn Bakanlığı ıZmir Metropoliten Alan Planlama ve Programlama Ccedilalışmalan İzmir 1976 846

124 AMME tDAREst DERGtSt

Tablodan da goumlruumllduumlğuuml gibi 1970-1990 yıllan arasında gerek daimi geshyrekse ikinci konut sayısında oumlnemli bir artış olmuştur Ancak ikinci konut sayısındaki artış daimi konut sayısındaki artıştan 1985 yılına kadar daha fazladır Nitekim 1970-1975 yılları arasında daimi konut sayısında değişme yuumlzdesi 2151 buna karşılık ikinci konut sayısındaki değişme yuumlzdesi ise yaklaşık yuumlzde 136dır 1975-1980 doumlnemi iccedilinde daimi konut sayısında yuumlzde 1079- ile bir azalma goumlruumllmektedir 198Q-1985 doumlneminde ise daimi konutlarshyda değişme yuumlzdesi 905 iken ikinci konutlarda yuumlzde 6696 değerine sashyhiptir

Bu doumlnem genelolarak değerlendirildiğinde daimi nuumlfusun artmadığı buna karşılık turizm yapılanmalannın getirdiği nuumlfusun siyasi iktidara youmlshynelttiği taleplerin belde de oumlnem kazandığı goumlruumllmektedir 1990 yılı imar isshytatistik sonuccedillan genel nuumlfus sayımı sonuccedillan ile karşılaştırıldığında değershylendirme şaşırtıcı boyut kazanmaktadır Buna goumlre daimi konut sayısı 3170 ikinci konut sayısı ise 6822dir Oumlte yandan beldede nuumlfus merkezde 12103 iken mahallelerinde (ccedilevre) 8516dırBuna goumlre merkezdeki nuumlfusun ve ccedilevshyrenin~ ikinci konutlarda sayılanlardan kaynaklandığı goumlruumllmektedir Başka bir ifadeyle belde nuumlfusu suumlrekli yaşayanlann rakkamlarım yansıtmamakshytadır Beldenin nuumlfusunu artırma eğilimi yalnızca ccedilalışma konusu olarak seccedililen Ccedileşme Belediyesinde değil diğer belediyelerde de ortaya ccedilıkmıştır

Beldelerinde nuumlfus artışı olduğunu goumlsterebilmek amacıyla belediyeleshyrin ikinci konut sahiplerinin o mekanda suumlrekli yaşamadıklan halde gelip sayılmalarını sağlayarak bir anlamda idareyi yanıltma yolunu tercih etmeshylerinin nedenlerine inmek gerekmektedir Belediyeler emlak ve diğer yerel vergilerden elde ettikleri gelirlerin yanısıra genel buumltccedile vergi gelirlerinden nuumlfuslanna goumlre payalmaktadırlar Ancak bu pay diyelim 10000 kış niifu sunu esas aldığından belediyenin yerine getirmek zorunda kaldığı hizmetleri dikkate aldığımızda gerccedilek anlamda bir kaynak transferi olmaktan uzak goumlruumllmektedir

Bu değerlendirmelere bağlı olarak merkezi youmlnetimin kaynak aktanmshylannda beldede suumlrekli yaşayanlar yanında ister ikinci konut isterse diğer turistik yapılanmalar olsun hizmet goumltuumlrmek zorunda kalan kıyı belediyeshylerine destek sağlaması gerekmektedir Kaldı ki turistik alanlardaki yapıshylanmalarda bazen belediyenin iradesine de bakılmadan merkezi youmlnetimin kararlanyla (Bayındırlık ve İskan Bakanlığı veveya Turizm Bakanlığı Kıyı Kanunu Youmlnetmeliği md 17) yapılaşmaya gidilerek belediyelerin yuumlkuumlnuumln arttınıdığı bilinmektedir

Beldede suumlrekli yaşayanların yanısıra ikinci konutlardaki vatandaşların da belde nuumlfusuna dahil edilmesinin ekonomik sonuccedillarının yanısıra soumlz etmeden geccedilemeyeceğimiz oumlnemli politik sonuccedillan da bulunmaktadır En basit bir anlatımla beldernn hemşerisiı vergi veren ve ccedilalışan olmakla beshyraber oy kullanırken o belde iccedilin karar verici konumdan ccedileşitli boyutlashyrıyla uzaklaştınlmaktadır Beldedeki genel karar organları dikkatlerini yashybancı turistlere ve oumlzellikle ikinci konutlarda yaşayanlara ccedilevirmekte kuumlmiddot ccediluumlk oumllccedilekli yerleşimlerde lider tercihi oumlzelliği kaybolarak genelde lideri tashy


nımayan İkinci konut sahiplerinin seccediltiği parti oumlnem kazanmaktadır Başka bir ifadeyle belde halkı da istediği liderini seccedilememektedir

Ccedileşmede MevsiınIik Nuumlfus Hareketlerinhı Belediye Hizmetlerine Etkisi

1882 yılında kurulan ve bilhassa 1970den sonraki yıllarda turizm hareshyketlerine bağlı olarak hızla buumlyuumlyen Ccedileşme Belediyesi buumltccedilesi daha 1970 yılında 866382 TLnı aşarak Belediye Kanununda goumlsterilen tuumlm goumlrevleri yashypabilir duruma gelmiştir Mevsimlik nuumlfus hareketlerinden belediyelerin heshymen her goumlrevi etkilenmektedir Bunlardan bazıları kısaca aşağıda incelenshymektedir

Kanalizasyon Sorunu

Ccedileşme merkezi ve ccedilevresinde Ilıca mahallesi hariccedil bir kanalizasyon tesisi bulunmamaktadır Ilıca mahallesindeki kanalizasyon ise kısmi olup~ İkinci konutlar iccedilin yapılan bir toplama havuzu ve evlerin bu havuza bağshylanması şeklindedir Buna goumlre beldede uygulanan sistem hemen hemen tam anlamıyla pislik ccedilukurlarının (fosse septique) kullanılması şeklindedir Bu sistem buguumlnuumln koşulları iccedilinde hem sağlık hem de turistik accedilıdan hiccedilbir zaman yeterli değildir Ayrıca sızıntının ccedilevre kirliliğine yol accediltığı da bilinmektedir

Bu sorunu ccediloumlzebilmek iccedilin Ccedileşme - Ilıcada bir kanalizasyonprojesi uumlzeshyrinde ccedilalışılmaktadırIs Geliştirilen kanalizasyon projesindekanalizasyon atıkshylarının antılması uumlzerinde oumlnemle durulması gereken konulardan biridir

Su Sorunu

Kıyı yerleşim alanlarının ccediloğunda yazın gerccedilek nuumlfusun uumlstuumlnde nuumlfus artışı olması laquosuraquo sorununu ortaya ccedilıkarmaktadır Benzer olgu Ccedileşme ilshyccedilesi iccedilin de goumlzlemlenmektedir Ccedileşme -Alaccedilatı youmlresinde buguumln iccedilin goumlreli ağırlığı olanturizm kullanımlarının yaz aylarında su kıtlİğına sebep olduğu bilinmektedir Hemen her kıyı yerleşim merkeziilde olduğu gibi~ Ccedileşmede de su ihtiyacının karşılanabilmesine youmlnelik belediye hizmetleri bir yandan ccedilevrenin su kaynakları durumuna oumlte yandan mevcut su rezervlerinin kullashynımına bağlıdır

Ccedileşme ilccedilesinde iccedilme suyu iccedilin gerekli altyapı tesisleri ilk defa 1949 yılındamiddotmiddot yapılmıştır Sonraları ihtiyaccedilları karşılayamayan tesisler zaman zashyrtıan geliştirilmiştir 1987 yılındamiddot 8 kuyu varken 1990 yılında fonksiyonel olan 16 kuyu bulunmaktadır Kuyulardan ccedilekilen tatlı su yeterli olmaktan ccedilOk uzaktırmiddot ve bu nedenle tatlı - tuzlu su karıştırılarak ihtiyaccedil giderilmeye ccedilalışılmaktadır Ancak hızla buumlyuumlyen nuumlfusa yazın su kaynaklarının yeterli geldiği s(jylenemez Ayrıca yazın sıksık sular kesilmekte belde halkı ihtiyashycının bir kısmını sokaklardan akan ccedileşmelerden karşılamaya ccedilalışmakta~ır

15 Hemen hemen 10 yıldır Ccedileşme - Ilıcada kanalimsyon projesi guumlndemdedir Atıkların Ccedileşshyme-Ccedilatalazmakdan boşaltılması kar~rlaştınlmış ve buıa ilişkin tasarruflara girişilmiştir

Zerrin Toprak (1987) laquoMevsimlik Nuumlfus ıgt agm s348

AMME İDARESİ DERGİSİ126

Kent Planlaması ve Imar Faaliyetleri

Belediyelerin goumlrevleri iccedilerisinde yer alan imar faaliyetleri mevsimlik nuumlfus hareketleri nedeniyle kıyı beldeleri iccedilin ccedilok oumlnemli boyutlara ulaşshymaktadır Mevsimlik nuumlfus hareketlerinin Ccedileşmede zorladığı imar faaliyetshyleri gerek kıyı bandım gerekse iccedil kesimleri tamamen kapsayacak biccedilimde ikinci konut ve diğer turizm yapılanmalanna youmlnelik bulunmaktadır

İkinci konut yapımı daha ccedilok yapı kooperatifleri eliyle gerccedilekleştirilshymekte buna kamu ve oumlzel kuruluşlann kendi personeli iccedilin yaptıklan tatil siteleri de eklenmektedir Bu gelişmeden en ccedilok etkilenen kıyı bandı Ccedileşme ccedilevresinde CcedileşmerIlıca kıyı bandıdır Bu kıyılarda hemen hemen mevsimlik nuumlfus hareketlerine yol accedilacak amaccedillar iccedilin kullarulacak veya boş kalmış arazi goumlruumllmemektedir Oumlyle ki fiziki planlama ccedilalışması yapılmış ve yashypılması suumlrduumlruumllen bu youmlrelerde suumlrekli ikinci konut yapımına gidildiği goumlshyruumllmektedir Buguumln iccedilin uumlzerinde herhangi bir yapı goumlruumllmeyen boş arazi parccedilalan da hisseli tapulu arazilerdir

Bu tuumlr gelişmeler arsa sahipleri tarafından adeta desteklenmektedir Bunun sonucu olarak tanm işletmelerinin buumlyuumlk bir ccediloğunluğu aile işletshy

meleri karakterinde bulunan Ege Boumllgesinde koumlyluumlnuumln ccediloğu zaman toprashyğımn tamamını elden ccedilıkarması olgusuyla karşılaşılmaktadır16 Son yıllarda gelişme hızı artan bu yapılaşma altyapı yetersizliği oumlrnek seccedililen Ccedileşme kadar diğer kıyı yerleşim birimleri iccedilin de geccedilerlidir Marmara Denizi kıshyyılannda Si1ivri Tekirdağ Ccedilanakkale boumllgelerinde ayccediliccedileği tarlalarına yashyyılan ikinci konut yerleşmeleri Marmara Denizindeki kirlenmenin kuumlccedilUumllnshysenmeyecek nedenlerinden birini oluşturmaktadırP Oumlrnekler Bodrum Kuşashydası Marmaris gibi yerleşimlerle artınlabilir Kıyıların makro oumllccedilekte duumlshyzenlenmesi amacı ile 125000 oumllccedilekli Ccedilevre Duumlzeni Nazım Planları hazırlanshymakla birlikte bu planlar ile uumllkenin tuumlm kıyılanmn kapsama alınmadığı bilinmektedir

Yukanda belirtilen gelişmeler işguumlcuumlnuumln daha ileri bir teknolojiye geccedilshymeden tarımdan ccedilekilmesi ile tanmsal uumlretimde beklenmeyen bir azalış ile fiyat artışlanna ve diğer kesimlerde işsizlik sorunlanna yol accedilmaktadır

Belde halkı accedilısından dikkate alınması gereken bir durum da toplu ulaşım ve diğer yatınmların hızla belirli boumllgelerde kutuplaşma noktalashyrında uumlst gelir gruplarının belirli youmlrelerde yoğunlaşmasıdır Bu da belshydenin ve belde halkının oumlncelikle yerine getirilmesi gerekenkonut gibi ihshytiyaccedilları yeterince karşılanınadanı ulusal finansal kaynakların buumlyuumlk oumllccediluumlde en fazla iki - uumlccedil aylık bir kullamma ayrılmasına neden olmaktadır Boumlyle bir gelişme toplumda farklı şekilde yaşantısım suumlrduumlrmekte olanlan yanshyyana getirerek kuumlltuumlrel rahatsızlıklara da yol accedilabilmektedir Aynca kıyı arazisinin yuumlksek gelir gruplan tarafından ikinci konut şeklinde muumllk

16 Korkut Boratav (1980) Tarımsal Yapılar ve Kapltallzm Auuml SBF Yayını No 454 An

kara s 84-88

17 Handan Tuumlrk~lu (etal) (1989) İkinci Konut Gelişimilin Ccedilevresel Etkileriraquo 2 Ulusal Boumllge PIanlaıııuı KOJI8lUl s 84-85 tspir age s 102

KıYı YERLEŞiMLERtıTURİZM VE BELEDİYELER 127

edinilerek kullanılması duumlşuumlk gelirli kimselerin daha pahalı bir yaşam suumlrshymelerini zorunlu kılmaktadır

Buguumln nuumlfus gelişmeleriyle birlikte laquoCcedileşmeinin İmar Planlanraquo ihtiyaccedilshyları karşılayamıyacak hale gelmiştir Ccedilevre yerleşi~erinin belediyeye bağshylanması ile ilgili hukuki duumlzenlemelerden Ccedileşme İlccedileSi de etkilenmiş Ccediliftlik Dalyan koumlyleri mahalle statuumlsuumlne kavuşmuştur Buguumln Ccedileşme Belediyesiııin 7 mahallesi bulunmaktadır IS Buna bağlı olarak daha uygun kent planlaması koşulları yaratılması beklenirken tarım topraklannın korunması lehine bir gelişme gerccedilekleşmemiştir Aslında buguumlne kadar yapılan uygulamalar goumlzshyoumlnuumlnde tutulursa genelde Ccedileşme iccedilin akılcı bir imar planı gerccedilekleştirildiğİ soumly lenemez

Kıyıya ilişkin hukuki duumlzenlemelerle kıyıların toplum yaranna accedilık tushytulması ilke olarak kabul edilmekle birlikte uygulamada bazı sorunlar orshytaya ccedilıkmaktadır Kıyılarda bazı boumllgeler daha oumlnceden -kamu ve oumlzel middotkushyrumIann kullanımına ayrılmış bulunmakta bu kurum elemanı olmayanlar bu boumllgelere gİrememektedir B(jylece sahil şeridinin kullanılnında toplum kesimleri arasında ayrıcalık ortaya ccedilıkmaktadır Ayrıca kamp şeklinde işshyletilen kıyı kesimlerine ancak uumlcret oumldenerek girilebilmektedir Ayrıca başshyka dengesiz durum da toplum kullanmasına accedilık olma ilkesiyle ccedilelişen ikinci konutların ve diğer yapılann ccedilevrelerinin tel oumlrguuml veya duvar gibi bazı engellerle ccedilevrilmesidir Bu da hem kullanımda ayrıcalık yaratmakta hem de bu konut sahiplerinin dışındaki halkın kıyıya ulaşımını engellemekshytedir

Toprağın haksız kullanımında bir diğer gelişme de oumlzellikle kamu arazishysİ uumlzerine yapılan gecekondulara tanınan imar afları ile kıyı beldelerinde yer kapma olgusuna taviz verilmesidir Her ne kadar bedel oumldemeden yashypıya sahip olmak muumlmkuumln değilse de yerel youmlnetimlerin haksız edinmeye prim vermemek iccedilin yapılaşmalarınkontroluuml konusuna oumlnemle eğilmeleri gerekmektedir

DEGERLENDiRME VE SONUCcedil

Ccedilağdaş toplum duumlzeninde yer alan yerel youmlnetim tirimleri iccedilinde beleshydiyeler siyasi yapının oumlnemli bir oumlğesi olmak yanında -ayrıca yerel niteshylikte sosyal kuumlltuumlrel ve ekonomik birccedilok goumlrevide uumlstlenmişleidir Bu

goumlrevlerin başarı ile yuumlruumltuumllmesi toplumkalkınmasında (jnemli bir rol oyshynamaktadır Ancak toplumsal ve ekonomik gelişmenin yarattığı yeni hizmet ve sorunlar karşısında belediyeler guumlnuumlmuumlzde beldeye ve belde halkına yeshy

terli duumlzeyde hizmet goumltuumlrmeme durumuyla karşılaşmaktadırlar Bu durum son yıllarda oumlnemli artışlar goumlsteren mevsimlik nuumlfus hareketleri nedeniyle kıyı belediyeleri iccedilin daha fazla -soumlz konusu olmaktadır

18 Bkz Tablo 2 ve dipnot 12

128 AMME İDARESt DERGİst

Kıyı yerleşim birimlerinin hızla buumlyuumlmesi konutlann yapımında ticari amaccedillann ağırlık kazanmasına yol accedilmaktadır Bu da enflasyon ve mevshysimlik nuumlfus hareketleri nedeniyle bu konutlann değerlerinde goumlruumllen aşın artışın kıyı bantlannda rant gelirlerini yuumlkselterek ikincil konut yapımının ve byı middotkullanımının duumlzensiz bir biccedilimde gelişmesine neden olmaktadır Bu gelişmenin yol accediltığı bir diğer sorun da kamu kesiminin altyapı ve enerji yatınmlannın oumlnemli bir boumlluumlmuumlnuumln kıyı bantlanna youmlnelmek zorunda bıshyrakılmasıdır

Yılda en fazla 2-3 aylık bir kullanım suumlresi iccedilin ikincikonut yapımı hem kıyılann duumlzensiz kullanımına hem de belediye hizmetlerinin asgari standartlarda bile yerine getirilmemesine yol accedilmaktadır Bu değişim yalshynızca Ccedileşme ilccedilesi ve ccedilevresi iccedilin değil uumllkemizin hemen hemen buumltuumln kıyı yerleşimleri iccedilin de soumlz konusudur

Bannma olanakları bakımındankoşullan zorlanan Tuumlrkiyenin yıllık koshynut ihtiyacı her yıl dah~ buumlyuumlk rakkamlara ulaşırken kıyı kentlerinin duumlzensiz gelişimi toprağın kullanımı accedilısından ekonomik sorunlar yaratshymaktadır Kıyı kentlerinde ikincİ konut ve turizm işletmeleri yapımında

tanma elverişsiz araziler oumlnceden saptanmalı ve bu arazilerin dışına ccedilıshykılması imar aflarına konu olmamalıdır

Mevsimlik nuumlfus hareketlerinin ve ikinci konut yapılanmalannın hızla artışı yerel hizmetlerin artışına yol accedilarken bu hizmetlerin karşılanabilshy

mesi iccedilin gerekli kaynaklann yetersiz kalmasına da neden olmaktadır Bu olgu belde halkına youmlnelik temel belediye hizmetlerinin gerccedilekleşmesiİli oumlnemli (jlccediluumlde aksatmaktadır Bu hizmetlerin başında da ulaşım kanalizag yon~ su teInini kullanımı ile imar faaliyetlerine ilişkin hizmetler gelmekshytedir

Mevsimlik nuumlfus hareketleri turizm accedilısından ele ahnırsabu hareketleshyrin belli bir turizm kapasitesinin kullanılması ile uyumlu olması gerekmekshytedir Boumlyle olunca gerek uumllke ekonomisi gerekse bu hareketin yoğunlaştığı ccedilevre turizmden ekonomik bir kaynak olarak yararlanabilir

Turizm kesiminİ diğer kesimlerlekarşılaştırarak kaynak tahsisinde sosyal maliyetleri dikkate almak boumlylece turizmde kaynak israfını oumlnıemek yararlı olacaktır

Kıyı yerleşimlerinin bir kısmı koumly statuumlsUumlhdedir Buguumln kır planlaması kent planlaması kadar geliştirilmeye muhtaccedil ve en az onun kadar oumlnemshylidir ccediluumlnkuuml iccedil turizm kırdan kente goumlccediluuml suumlruumlkleyen bir faaliyet niteliği goumlstermektedir Bu nedenle turizmin kırdan kente olan goumlccedilleri oumlnleyebile cek bir planlama iccedilinde ele alınması gerekmektedir Boumlylece kırsal alanın sosyal ve ekonomik yapısında meydana gelecek olumlu değişme ve gelişme ile kırsal kesimlerin buumlyuumlk kentlere olan baskısı hafifletilebilecektir

Planlarda ve mevzuat duumlzenlemelerindekıyı yerleşimlerinde yerel muumlşshyterek hizmetler ve hemşehri ilişkisinin dikkate alınmadığı bilinmektedir Aslında belde -hemşehri ilişkilerinin dikkate alınarak kişinin beldede ne

129 KlYI YERLEşIMLERİ TURİZM VE BELEDIYELER

kadar suumlre yaşadığı vergi verdiği ve ccedilalıştığının dikkate alınması gerekshymektedir Kanaatimize goumlre bireylerin değil 1-2 ay 6 ay suumlre iccedilin bile bir beldede oturması laquohemşehri statuumlsuumlne girmesiraquo ve kendisini o beldeye karşı sorumlu hissetmesi iccedilin yeterli değildir Buna bağlı olarak ikinci konut sahiplerinin muumllklerinin bulunduğu kıyı yerleşimlerinde oy kullanmaları veshyya seccedilimlerin laquoyazın yapılmasıraquo yerel demokrasi ilkeleri accedilısından anlamlı goumlruumllmemektedir Oumlte yandan ikinci konut nuumlfusunun suumlrekli nuumlfusa katılshyması da yerinde değildir Ccediluumlnkuuml kıyı belediyelerinin sorunları birkaccedil bin fazla nuumlfus goumlsterilerek ccediloumlzuumlmlenebilecek tuumlrden değildir Guumlnuumlmuumlzde kıyı yerleşimlerinde ortaya ccedilıkan sorunlar gelecekte dağ goumll gibi diğer doğal kaynakların kullanımına ilişkin alanlara youmlnelebilecektir Bu bakımdan soshyrunların bilimsel tanımlaması yapılarak daha gerccedilekccedili ilkelerin belirlenshymesi gerekmektedir

Tuumlrkiyede gerccedilekleştirilmesi istenen bir kent planlanıası imar ve yapı duumlzeninin yaratılması ve doğal kaynakların korunması yalnızca bir hukuki duumlzenleme sorunu değildir Mevzuat duumlzenlemeleri sırasında pek ccedilok accedilıshydan ideal huumlkuumlmler taşımaktadır Oumlnemli olan yasaların uygulanması ve bushynu gerccedilekleştirmeye elverişli her tuumlrluuml ortamın araccedil ve gereccedillerin sağlanshymasıdır Bu amaccedilla uygulanacak siyasalar planlar işletme youmlntemleri ve teknikleri konularındaki yeniliklerin başında halkın tutum ve davranışlarıyshyla destekleyici katılımı gelmektedir Başarıda bu tutumun oumlnemi buumlyuumlktuumlr

Turizmde ccedilevre dengesinin sağlanmasında

yatırımlarda ccedilevresel etki değerlendirmesi analizi

kirletenin sorumluluğu ilkesinin uygulanması

doğal kaynakların akılcı kullanımı

zararın giderilmesinden ccedilok korumaya oumlzen goumlsterme

turizm politikasının genel ccedilevre politikası ile tutarlılığı

ccedilevre bilincinin yaygınlaştırılması

yerel halkın haklarının oumlnceliği

yerel youmlnetime katılım

sosyal ve kuumlltuumlrel değerlerin yerleştirilmesi ve geliştirilmesi

faktoumlrlerinin oumlneminin buumlyuumlk olduğunu belirtmek yerinde olacaktır İyi bir konut ve arsa politikası bir tuumlketiciden diğerine gelir ve hizmet transferi anlamına gelmemelidir

䅍䵅İ䑁剅匁䑅則İ䱅刁ⴴ

AWE İDARESİ DERGİst112

ve kıyılar gibi sadece kamu hizmetlerinin yuumlruumltuumllmesi amacıyla kullanılshymaktadır1

Kamu hizmetlerine dolaylı ya da dolaysız hizmet eden bu mallar konushysunda Tuumlrk hukukunda belirsizlik goumlruumllmektedir İdare Hukukunun diğer konularında olduğu gibi kamu malları konusunda da hukuki yapıyı duumlzenleshyyen genel bir kanun bulunmamaktadır Bu bağlamda Yargısal kararlar ve bilimsel oumlğretide tam bir uyum bulunmadığı belirtilmektedir2

Tuumlrkiyede bilimsel oumlğreti Fransız hukukunun da etkisiyle devlet malshylarının kamu malları ve devletin oumlzel malları olmak uumlzere ikili bir sınıfshy

landırmaya tabi tutulmasında genellikle birleşmektedir Kamu malları ise sahipsiz mallar orta malları ve hizmet malları şeklinde sınıflandırılmaktashydır Bu konuda temel kanun huumlkmuuml olarak Medeni Kanunun 641 inci madshydesi oumlrnek goumlsterilmektedir Kanunun adı geccedilen maddesi ve diğer ilgili kashynunlara goumlre Tuumlrk hukukunda laquotarıma elverişli olmayan yerlerraquo laquoormanshylar ve doğal kaynaklarraquo laquokıyılar ve genel sularraquo ile laquokuumlltuumlr ve tabiat varshylıklarıraquo sahipsiz sayılmaktadır Başka bir ifadeyle kamu mallarının doğal kamu grubunu oluşturan ve en tartışmasız oumlrneği sayılan doğal varlıklar Devletin laquodevletraquo olma oumlzelliğine dayanarak koruduğu nesneler sistemi iccedilinde yer almaktadır Bu malların işletilmesi ve kullanılmasında kamu yararı

goumlzetilmektedir

KıYıYA İLİşKİN HUKUKİ DUumlZENLEMELERİN GELİşİMİ

Kıyı yerleşimlerindeki imar hareketlerinin belirli bir sisteme oturtulshyması isteği uumllkeleri kıyılarının ekolojik dengesini korumak iccedilin birtakım

oumlnlemler arama ve alma ccedilalışmalarına youmlneltmiştir Tuumlrk hukukunda kıyı ve kıyıya bağlı hukuki rejim 1970li yıllardan bu yana geliştirilmeye ccedilalıshyşılmış4 ancak olumsuz toplumsal alışkanlıklar genelde mevzuatı aşabilmişshytir Son olarak 1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu ve ilgili Youmlnetmelik kıyıya ilişkin yeni duumlzenlemelere yer vermiştir Şuumlphesiz kıyılarımızın bushyguumlne kadar tamamen yasal duumlzenlemeden yoksun bulunduğu da soumlylenemez

Kamu mallan ve bireylerb kamu malından yararlanma hak ve oumlzguumlrluuml1uumlnuumln onun laquoaka rından yararlanma şeklinde olamayacağı goumlruumlşuuml iccedilin bkz Sait Guumlran (1987) laquoAnayasa Mahkemesinin Kamu Malına Bakışıraquo idare Hukuku ilimIeri Dergisi Yıl 6 Sayı 1-3 İs tanbul s68 79-86 Bununla beraber değişen kamu hizmeti anlayışına bağlı olarak geliş

tirilen oumlzelleştirme hareketleri kamu mallannıı akarından yararlanmayı doğal bulma eği limini arttırmıştır

2 Luumltfi Duran (1982 ıdare Hukuku 1uuml Yayını İstanbul s32 Kamu yararı iccedilin muumllkiyet hakkının sınırlandırılması konusunda bkz Esin Oumlriicuuml (1976) Taşımnaz Muumllkiyetln Bır Kamu Hukuku Yaklaşmn i MillIdyet Hakkının Smırlanması tuuml Hukuk Fakuumlltesi Yayıshynı İstanbul s 62-83

3 Akın Duumlren (1975) İdare Malları Auuml Hukuk Fakuumlltesi Yayını Ankara s39

4 Kıyıların hukuki rejimi koıusundaki geHşmeler iccedilin bkz Eyuumlp lspir (1986) Şehirleşme ve Meseleleri ocak Yayınlan Ankara s91-108 Zerrin Toprak (1987) laquoMevsimlik Nuumlfus Hareketleri Nedeniyle Kıyı Belediyelerinin Karşılaştıkları Sorunlarraquo Tuumlrk ıdare Derglsl Yıl 59 Sayı 377 ve Zerrin Toprak (1990) laquoKıyı Yerleşimlerinde Turizm Faaliyetleri ve Ccedilevre Deerlerimiz ıdareclnın Sesi Dergisi Cilt IV Sayı 5



















































































TABLO ı





GENEL TOPLAM 11580 16330 29438 4101 8026







TABLO 2




1975 5284 1690 6974 3466 1140 4606 1985 10574 10574 4412 1344 5756 1990 12103 8516 20619 7195 1624 8819












13 bullbullgm s347




OTELLERDE KONAKLAMA


1982 35098 22231 12867 1983 68892 56593 15456 12299 - 441 1984 123925 111181 9645 17744 4427 1985 94628 71792 - 3542 22836 2869 1986 97000 66882 - 683 30118 3188 1987 128000 60441 - 963 67561 12432 1988 137666 51131 - 1540 86535 2808 1989 170183 58968 1532 111215 2852







1970 976 674 1975 1186 210 2151 1589 915 13575 1980 1314 128 1079 2455 866 5449 1985 1433 119 905 4099 1664 6696 1990 3170 1737 12121 6822 2723 6643














Kanalizasyon Sorunu



Su Sorunu














kara s 84-88
























































































































TABLO ı





GENEL TOPLAM 11580 16330 29438 4101 8026







TABLO 2




1975 5284 1690 6974 3466 1140 4606 1985 10574 10574 4412 1344 5756 1990 12103 8516 20619 7195 1624 8819












13 bullbullgm s347




OTELLERDE KONAKLAMA


1982 35098 22231 12867 1983 68892 56593 15456 12299 - 441 1984 123925 111181 9645 17744 4427 1985 94628 71792 - 3542 22836 2869 1986 97000 66882 - 683 30118 3188 1987 128000 60441 - 963 67561 12432 1988 137666 51131 - 1540 86535 2808 1989 170183 58968 1532 111215 2852







1970 976 674 1975 1186 210 2151 1589 915 13575 1980 1314 128 1079 2455 866 5449 1985 1433 119 905 4099 1664 6696 1990 3170 1737 12121 6822 2723 6643














Kanalizasyon Sorunu



Su Sorunu














kara s 84-88















































13 bullbullgm s347




OTELLERDE KONAKLAMA


1982 35098 22231 12867 1983 68892 56593 15456 12299 - 441 1984 123925 111181 9645 17744 4427 1985 94628 71792 - 3542 22836 2869 1986 97000 66882 - 683 30118 3188 1987 128000 60441 - 963 67561 12432 1988 137666 51131 - 1540 86535 2808 1989 170183 58968 1532 111215 2852







1970 976 674 1975 1186 210 2151 1589 915 13575 1980 1314 128 1079 2455 866 5449 1985 1433 119 905 4099 1664 6696 1990 3170 1737 12121 6822 2723 6643














Kanalizasyon Sorunu



Su Sorunu














kara s 84-88









































OTELLERDE KONAKLAMA


1982 35098 22231 12867 1983 68892 56593 15456 12299 - 441 1984 123925 111181 9645 17744 4427 1985 94628 71792 - 3542 22836 2869 1986 97000 66882 - 683 30118 3188 1987 128000 60441 - 963 67561 12432 1988 137666 51131 - 1540 86535 2808 1989 170183 58968 1532 111215 2852







1970 976 674 1975 1186 210 2151 1589 915 13575 1980 1314 128 1079 2455 866 5449 1985 1433 119 905 4099 1664 6696 1990 3170 1737 12121 6822 2723 6643














Kanalizasyon Sorunu



Su Sorunu














kara s 84-88
















































Kanalizasyon Sorunu



Su Sorunu














kara s 84-88















































kara s 84-88






































kıyı yerleŞimlerinde karŞılaŞtıkları Çesme...

Documents