To boldly go where no man has gone before?

“Aan de bouw van de meeste nieuwe bibliotheken, of het nu nieuwbouw, een verbouwing of hergebruik van een leegstaand pand betreft, gaat een belangrijke, universeel geldende vraag vooraf: wat moet een bibliotheek tegenwoordig zijn en hoe moet dat vervolgens vertaald worden in een aantrekkelijk, publieksvriendelijk uiterlijk?”

Mels Crouwels, Rijksbouwmeester Nederland

Focus op het gebouw?

Focus op het gebouw?

• Het gebouw is ook maar een instrument voor de realisatie van de doelstellingen van een bibliotheek…

• Maar het is wel een cruciaal instrument… Zonder gebouw geen bibliotheek?

Back to the future?

• “Deskundigen spreken elkaar falicant tegen over hoe het verder moet” Erik Jurgens, voorzitter VOB

• Visietraject VCOB i.s.m. Cultuur Lokaal, uitgevoerd door Harrewijn & Partners

Toen en nu: het gebouw

Toen en nu: het gebouw

En toch: in existentiële crisis

• Nieuwe media, de “ontlezing”, …• De blik op…

– Digitalisering (en terecht)– Schaalvergroting (en terecht)– Oneindig?

librarylingo.web-log.nl/.../09/innovatie.html

Focus op de opdracht!

• Bibliotheek = een basisvoorziening waar elke burger terecht kan met zijn vragen over kennis, cultuur, informatie en ontspanning. Ze bemiddelt actief bij het beantwoorden van deze vragen.

• De openbare bibliotheek is actief inzake cultuurspreiding en cultuurparticipatie; ze werkt in een geest van objectiviteit en vrij van levensbeschouwelijke, politieke en commerciële invloeden.

Een basisvoorziening?

• Hoe definieer je dat, een ‘basisvoorziening’?– Welk criterium? Hoe dicht bij de burger kan je zijn?– Welke parameters? – Een basisvoorziening… met ‘toegang tot …’ wat?

• Daaraan gekoppeld de kernwaarden: objectiviteit, vrij van…– Hoe te definiëren?– Hoe te vertalen naar de praktijk?

Cultuurspreiding?Uit de gesprekken van het visietraject:• Aanbieden cultuurproducten (boeken, cd, dvd,

internet…) staat centraal• Leesbevordering: meer mensen meer en beter doen

lezen (smaakontwikkeling, literaire geletterdheid)• In een geest van recreatie en ontspanning

→ In bouw & inrichting: - Weinig uitdrukking van cultuurfunctie: een gemiste kans?- En toch de dominante functie in bouw & inrichting

Informatie?

Uit de gesprekken van het visietraject:• Wegwijs maken, bemiddelen, kwaliteitsvolle informatie,

…• Maar hoe ver gaat dit?

– Delphiproject: vraaggericht aanpak– Nederland: “openbaar centraal informatiecentrum”, “coördinator

in de lokale informatie-architectuur”,…

→ Betekenis voor het gebouw?

Educatie en kennis?

Uit de gesprekken van het visietraject:• Opdracht en diensten naar scholen, een leeromgeving,

een studieplek voor zelfontplooiing,…

→ Betekenis voor het gebouw?

Elke burger, participatie: sociale rol?

Uit de gesprekken van het visietraject:• Ontmoetingsfunctie, gemeenschapsvorming door

ontmoeten stimuleren, buurtwerking, gemeenschapscentrum, pleisterplaats,…

• (Semi-)publieke ruimte: delen van dezelfde voorziening met anderen

• Nederland: bevorderen van integratie, inburgering, emancipatie en participatie, sociale ontmoetingsplaats in de wijken

→ Betekenis voor het gebouw?

Wat willen bibliotheken bereiken bij hun doelgroepen? (enquête)

Nieuwe gebruikers werven

Gebruik verrijken(verdiepen)

Educatie ondersteunen

Klanten behouden

Gemeenschap vormen,"het sociale" bevorderen

Informatie geven

Ontmoetingbewerkstelligen

Is er licht aan het einde?

(Back to) the future

• Wat zouden gebruikers verliezen als de bib er niet meer is?– Informatie, boeken, gebouwen? Andere organisaties

kunnen dat bieden– Het gaat om de unieke toegang (als basisvoorziening)

tot deze info, boeken, locaties,…

• De functies van de bib blijven dezelfde– Niet het “wat” verandert maar het “hoe”– Vooral verder doen/versterken waar de bib goed in is

• Lokale inbedding wint aan belang

(Back to) the future

• Strategische sterkten– laagdrempelig: gratis, vrij van welke druk dan ook,…– De aanwezigheid op het terrein (lokaal)– partner voor de uitvoering va het gemeentelijk beleid

• Structurele zwakten

– Digitale ‘aanwezigheid’– Imago– Bibliotheken zijn “naar binnen gericht”

(Back to) the future

• Het imago van de bib– Sterkten zijn

verankerd in het imagotraject

– Uitdaging: combinatie van “een sterk merk” met een uitstekende lokale differentiatie

(Back to) the future

(Back to) the future

• Vertaald naar (potentiële) gebruikers:– Het ‘brede publiek’ = belangrijkste– Ook voor doelgroepen binnen de eigen methodiek

blijven

• Vertaald naar lokale inbedding:– Pro-actief positioneren als instrument van lokale

besturen!

• Een nieuw organisatiemodel is noodzakelijk– Processen, rollen, functies, structuur en systemen– Wat lokaal, wat bovenlokaal?– Verzakelijking

En wat met de bib als gebouw?

Uit de gesprekken van het visietraject:• Men wil af van het imago “bib = gebouw met boeken”• Fysieke locatie is zeer belangrijk in de sociale,

maatschappelijke functies (ontmoeting)• Vragen over schaalvergroting, over de leefbaarheid van

filialen en kleinere bibs • Een tendens om te gaan waar de gebruikers zijn

(winkels, pleinen, stations, ..) of via bibliobus, strandbus, zelfs aan huis...

Een gebouw als basisvoorziening?

Het Nieuwsblad,

18/08/2008:

'Uitleenpost bibliotheek

mag niet sluiten‘

Buurt zamelde al

vijfhonderd

handtekeningen in

Een gebouw als basisvoorziening?

• Hoe vertaal je ‘basisvoorziening’ in een gebouw?– Hoe zit het met de fysieke toegang tot een bib of

bedieningspunt? – “Loopafstand”? (cf. De Lijn)– ‘Toegang tot …’ wat? Waar? In welke mate?

• Hoe vertaal je de kernwaarden in een gebouw?– Objectiviteit? = strategische sterkte, niet alleen “hoe”– Vrij van…?

Is de Hema een voorbeeld?

• Moeten alle bibliotheken op elkaar lijken?

• Of overleeft de bib de 21ste eeuw juist door zijn lokale veelzijdigheid?

Wat is de lokale meerwaarde?

• Omgevingsanalyse: een lokaal antwoord

• Consequent doordenken, doorvoeren

Wat met “concepten”?

• Het “warenhuisconcept” • Het “kulturhusconcept”• Het “Idea Store-concept”• De “belevenisbibliotheek”• …

→ Wat zijn noden van inwoners? Wat met de maatschappelijke betekenis van de bibliotheek voor die specifieke locatie? Hoe motiveer ik een warenhuis met overheidsgeld?

www.standaard.be

Wat met de vorm?

“Is de bib dan alleen nog maar vorm, een soort overdekt park (een pretpark?) waar men kan wandelen, flaneren, ontmoeten en genieten van een verantwoorde omgeving zonder pers se met een boek te worden betrapt?”

Collectie, dec. 2007 over bib Amsterdam

Wat met de vorm?

“Je moet ook niet klakkeloos de retail-typologie overnemen, maar die herinterpreteren. (…) We willen laten zien dat de bibliotheek een eigen, nieuwe typologie kan hebben – niet per se die van “boekentempel” en “stiltecentrum” – zonder dat de identiteit van de bibliotheek diffuus wordt. Stilte is wel een onderdeel van de bibliotheek, maar niet de enige.”

Aat Vos, architectenbureau Aequo in Back to the Future

Wat met de vorm?

“Bibliotheken waren vroeger vaak alleen toegankelijk voor geleerden en hogepriesters, voor de machthebbers en bewakers van het woord. (…) Naar die exclusiviteit terugverlangen is volkomen misplaatste nostalgie. Maar het contrast met de galopperende verpleining van naar nieuwe identiteiten zoekende bibliotheken, die soms hun basisfuncties uit het oog durven te verliezen, is wel heel schril.”

Dirk Leymans en Hans Cottyn in DWB, 2008/3

Inhoud en vorm

“De samenstelling van de collecties van deze vestigingen is een weerspiegeling van de sociaal-economische context van het gebied waar de filialen zijn gevestigd.”

Collectie, dec. 2007

“De bibliotheek in Amsterdam is een uitje geworden (…) Juist het fijnmazige netwerk van de bibliothecaire dienstverlening is goud waard.”

Eva Cossee, Uitgeverij Cossee

Kunst in de bib, lokaal verankerd

(Kunst in) de bib, lokaal verankerd

De Piet-factor

De Piet-factor

1. Focus op gebouw = focus op visie en strategie2. De toekomst is ook een kans, gebruik het

verleden: - vertaal de sterkten van de bib ook in je gebouw

3. Zorg dat de bib lokaal verankerd is:- zoek de combinatie van verleden/toekomst met een

uitstekende lokale differentiatie- zoek de kracht van de nabijheid

De Piet-factor

1. Hoe vertalen we de waarden van de bib in een gebouw?

2. Hoe spelen we onze sterkste positie uit via het gebouw?

3. Hoe verzoenen we het “sterke merk bib” in een lokaal relevant gebouw?

Verleden en toekomst