Krivino/kazneno procesno pravo Predavanja i vjebe REV.1.Univerzitet u Sarajevu Fakultet za kriminalistiku, kriminologiju i sigurnosne studije

Doc.dr. sc. Haris Halilovi

Univerzitet u SarajevuFakultet za kriminalistiku, kriminologiju i sigurnosne studije

Doc. dr. sc. Haris HaliloviTel. +387 33 561 275E mail: hhalilovic@fknbih.edu

I Pojam krivinog postupka i krivinog procesnog pravaPojam krivinog postupkaUenje o pojmu krivinog postupka oslanja se na definisanje krivinog postupka kako sa aspekta krivinoprocesnih radnji koje se preduzimaju u cilju rasvjetljavanja krivinog djela i otkrivanja njegovog izvrioca, tako i polazei od krivinoprocesnih odnosa koji se razvijaju izmeu krivinoprocesnih subjekata.

a) Krivini postupak sa stajalita krivinoprocesnih radnjiSkup krivinoprocesnih radnji koje preduzimaju krivinoprocesni subjekti (nadleni organi i osobe) u sluaju postojanja sumnje da je izvreno krivino djelo kako bi se ostvario drutveno prihvatljiv cilj reakcije na kriminalitet - predstavlja krivini postupak.

b) Krivini postupak sa stajalita krivino procesnih odnosa

Skup krivinoprocesnih odnosa koji se razvijaju izmeu krivinoprocesnih subjekata u sluaju sumnje da je izvreno krivino djelo kako bi se postigao drutveno prihvatljiv cilj reakcije na kriminalitet predstavlja krivini postupak.

2. Pojam krivinog procesnog pravaKrivino procesno pravo je grana prava koja ureuje prava i dunosti krivinoprocesnih subjekata, vrste i oblik krivinoprocesnih radnji koje se preduzimaju, kao i oblik krivinoprocesnih odnosa u koje stupaju krivinoprocesni subjekti kad preduzimaju krivinoprocesne radnje.

3. Drutveno prihvatljiv cilj krivinog postupka i krivinog procesnog pravaPomenuti se cilj ogleda u traenju odgovora na slijedea pitanja:Da li je u konkretnom sluaju poinjeno krivino djelo;Da li je osoba prema kojoj je upravljen krivinopravni zahtjev izvrila krivino djelo;

3. Da li je kriva ili nije kriva za djelo koje joj se stavlja na teret; i4. Da li se u smislu materijalnog krivinog prava mogu primijeniti krivinopravne sankcije.

II Meunarodno pravo o pravima ovjeka i krivino procesno pravoZa krivini postupak je vezano uenje o egzistenciji dvije poznate tendencije u njegovim okvirima: tendencije za osiguranjem efikasnosti krivinog postupka u borbi protiv kriminaliteta ili da svaki poznati izvrilac krivinog djela bude uhvaen i kanjen u skladu sa propisima iz materijalnog krivinog prava i tendencije zatite graana od neopravdanog krivinog gonjenja i osude, odnosno da svaka osoba protiv koje se vodi krivini postupak raspolae mogunostima za odbranu.[1] Uvaavanje postojanja tendencija o efikasnom krivinom postupku i zatiti prava i sloboda ovjeka u krivinom postupku znai priznanje njihovog uticaja na ureenje krivinog postupka i, s tim u vezi, afirmaciju odnosno ograniavanje prava i sloboda ovjeka.

[1] Bayer,V., I, 1995., str. 12. 13.

1. Meunarodni i regionalni dokumenti od posebnog znaaja za zatitu ljudskih prava i sloboda u krivinom postupkuNeki od meunarodnih i regionalnih dokumenata koji su od posebnog znaaja za zatitu ljudskih prava i sloboda:

Univerzalna deklaracija o pravima ovjeka (1948),Meunarodni ugovor o graanskim i politikim pravima (1966) sa dopunskim protokolima (1989), Konvencija o pravima djeteta (1989),Meunarodna konvencija o eliminaciji svih vrsta rasne diskriminacije (1965), Konvencija protiv muenja i drugih oblika okrutnog, nehumanog ili poniavajueg postupanja ili kanjavanja (1984), Standardna minimalna pravila UN za postupanje sa osuenicima (1955),Standardna minimalna pravila UN za primjenu sudskih postupaka prema maloljetnicima (1985),Deklaracija o nezavisnosti pravosua (1989).

Evropska konvencija o zatiti ljudskih prava i osnovnih sloboda (1950) sa dodatnim protokolima, koja se esto oznaava kao najmanji zajedniki imenitelj zatite prava ovjeka u Evropi, kao i praksa Evropskog suda za ljudska prava,Evropska konvencija o sprijeavanju muenja, nehumanog ili poniavajueg postupanja ili kanjavanja (1987), Evropska zatvorska pravila (1987),Evropska konvencija o ostvarivanju prava djeteta (1995).

U pomenutim dokumentima se nalaze norme koje se izmeu ostalog odnose na:

pravo na tjelesni integritet i ljudsko dostojanstvo, zabranu svakog oblika diskriminacije i muenja,uslove za lienje slobode odnosno ogranienje prava na slobodu i sigurnost osobe, pravo svakog ovjeka na pravino suenje, pretpostavku nevinosti,

pravo na potivanje privatnog ivota i zatitu stana i prepiske,pravo na koritenje pravnog sredstva protiv odluke dravnog tijela,zabranu ponovnog suenja,najbolji interes djeteta kao osnovno naelo u postupanju sa maloljetnicima i zatitu prava maloljetnika, prava osuenih osoba i tretman osoba prema kojima se izvravaju krivine sankcije,pravo na rehabilitaciju i naknadu tete osobama koje su neosnovano osuene i nezakonito liene slobode inezavisnost i samostalnost sudske funkcije.

III Krivino/kazneno pravo u irem smisluKrivino pravo u irem smislu ine:1. Krivino materijalno pravo - krivino pravo u uem smislu;2. Krivino procesno pravo; 3. Pravo izvrenja krivinih sankcija i4. Organizacijsko krivino pravo.

1. Pojam materijalnog krivinog pravaPod pojmom krivinog materijalnog prava podrazumijevaju se propisi kojima se odreuju pojmovi krivinih djela, zatim pojmovi kazni i drugih pravnih mjera koje se primjenjuju na poinitelje krivinih djela, kao i naelne posebne pravne uvjete pod kojim se kazne i druge mjere primjenjuju na poinitelje krivinih djela 1.

1. Bayer, V.:Kazneno procesno pravo odabrana poglavlja, Knjiga I, Uvod u teoriju kaznenog procesnog prava, MUP, Zagreb, 1995. str. 3.

2. Pojam krivinog procesnog pravaSistem pravnih propisa koji ureuju (normiraju) oblik (nain) izvoenja radnji od kojih se sastoji krivini postupak, odnosno oblik drutvenih odnosa u kojima se te radnje odvijaju naziva se pravom krivinog postupka odnosno krivinim procesnim pravom. 22. Bayer, V.:Kazneno procesno pravo odabrana poglavlja, Knjiga I, Uvod u teoriju kaznenog procesnog prava, MUP, Zagreb, 1995. str. 6.

3. Pojam prava izvrenja krivinih/kaznenih sankcijaPravo izvrenja krivinih sankcija normira postupak izvrenja krivinopravnih sankcija u smislu da ureuje aktivnosti odreenih dravnih organa kao i osoba kojima su izreene krivinopravne sankcije.

4. Odnos krivinog procesnog prava prema materijalnom krivinom pravu.Odreen je time to krivino procesno pravo ureuje postupak primjene propisa materijalnog krivinog prava na konkretne sluajeve.

5. Krivino procesno pravo i pravo izvrenja krivinih sankcija.Primjena kazne odnosno druge zakonske mjere u krivinom postupku ne znai da se odreena osoba u tom postupku i stvarno podvrgava izvrenju kazne. Stvarno izvrenje kazne potpada pod sistem normi koji se naziva pravo izvrenja krivinih sankcija.

IV Krivini postupak i drugi kazneni postupciUobiajena podjela kanjivih djela jeste na:Krivina/kaznena djela;Prekraje; i Disciplinske krivice.

Obzirom na navedenu podjelu kanjivih djela razlikujemo:Krivini/kazneni postupak;Prekrajni postupak; iDisciplinski postupak.

1. SlinostiSlinosti:Procesna naela (naelo istine, javnosti i druga);Dokazne radnje (npr. sasluavanje osoba);Odreene sankcije ( npr. novana kazna) itd.

2. RazlikeRazlike:Nadleni organi odnosno tijela;Stupanj pravne ureenosti.

V Izvori krivinog procesnog prava BiH i FBiHIzvori krivinog procesnog prava u materijalnom smislu su drutveni odnosi u jednoj dravi koji uvjetuju nastanak krivinog procesnog prava, a formalni izvori krivinog procesnog prava su oblici ili forme u kojima su sadrana pravila krivinog procesnog prava kojima se pravno ureuju ti drutveni odnosi.1

1. Krapac, D., 2003., str. 35; Pavii, B., op. Cit., str. 6.

Formalni izvori krivinog procesnog prava mogu se promatrati kao:1. unutranji i2. meunarodni.

Unutranji izvori su zakonski propisi unutranjeg krivinog procesnog prava i dijele se na:osnovne (ZKP BiH, ZKP FBiH, Ustavni dokumenti...) idopunske (Zakon o Sudu BiH, Zakon o Tuilatvu BiH...).

Meunarodni izvori krivinog procesnog prava su multilateralni i bilateralni ugovori koje je ratificirala Bosna i Hercegovina.

Obavezna literatura:

SIJERI-OLI, H.: Krivino procesno pravo, Knjiga I Krivinoprocesni subjekti i krivinoprocesne radnje, Pravni Fakultet Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo, 2012.SIJERI-OLI, H.: Krivino procesno pravo, Knjiga II Tok redovnog krivinog postupka i posebni postupci, Pravni Fakultet Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo, 2012.Zakon o krivinom postupku Bosne i Hercegovine (Slubeni glasnik BiH, br. 3/03, 32/03, 36/03, 26/04, 63/04, 13/05, 48/05, 46/06, 76/06, 29/07, 32/07, 53/07, 76/07, 15/08, 58/08, 12/09, 16/09, 93/09) ili Zakon o krivinom postupku Federacije Bosne i Hercegovine (Slubene novine Federacije BiH, br. 35/03, 37/03, 56/03, 78/04, 28/05, 55/06, 27/07, 53/07, 9/09, 12/10, 08/13).