kosmosari buruz
TRANSCRIPT
Filosofiaren Filosofiaren funtsezko galdera funtsezko galdera
eta auziaketa auziak
Filosofiaren Filosofiaren funtsezko galdera funtsezko galdera
eta auziaketa auziak1. Batxilergoa1. Batxilergoa
Filosofia eta gizabide hezkuntza Filosofia eta gizabide hezkuntza 4. Unitatea (Zubia_Santillana)4. Unitatea (Zubia_Santillana)
1.- 1.- Kosmosari Kosmosari buruzko galderaburuzko galdera
1.- 1.- Kosmosari Kosmosari buruzko buruzko galderagaldera
NONDIK OTE DATOR NONDIK OTE DATOR MUNDUA?MUNDUA?
KOSMOLOGIA:KOSMOLOGIA:
κοσμο + λογίακοσμο + λογία
ORDENA + ORDENA + DISKURTSOADISKURTSOA
NONDIK OTE DATOR NONDIK OTE DATOR MUNDUA?MUNDUA?
KOSMOLOGIA:KOSMOLOGIA:
κοσμο + λογίακοσμο + λογία
ORDENA + ORDENA + DISKURTSOADISKURTSOA
KOSMOLOGIKOSMOLOGIAA
κοσμολογίακοσμολογίαLehen filosofoak Lehen filosofoak
kosmologoak ziren.kosmologoak ziren.
Miletoko filosofoak, Miletoko filosofoak, adibidez.adibidez.
Christian WOLFChristian WOLFek, ek, filosofo alemaniarrak, filosofo alemaniarrak,
lehen aldiz erabili zuen lehen aldiz erabili zuen ‘kosmologia’ terminoa:‘kosmologia’ terminoa:
1713: 1713: Kosmologia Kosmologia orokorra orokorra liburuan.liburuan.
KOSMOLOGIKOSMOLOGIAA
κοσμολογίακοσμολογία
Mundua osotzat Mundua osotzat harturik lantzen duen harturik lantzen duen
filosofiafilosofia zatia. zatia.
Unibertsoaren jatorria Unibertsoaren jatorria eta bilakaera aztertzen eta bilakaera aztertzen
duen duen zientziazientzia..
Filosofiak eta natura-Filosofiak eta natura-zientziek zientziek elkarrekinelkarrekin
diardute.diardute.
2- 2- UnibertsoareUnibertsoare
n sorreran sorreraAURREKARI HISTORIKOAKAURREKARI HISTORIKOAK
Bi tradizio:Bi tradizio:
1.1.Judu-kristaua eta musulmanaJudu-kristaua eta musulmana: :
unibertsoak iraganeko garai ez unibertsoak iraganeko garai ez
oso urrun batean izan zuen oso urrun batean izan zuen
hasiera, eta Jainkoaren zuzeneko hasiera, eta Jainkoaren zuzeneko
ekintza kreatzailearen emaitza ekintza kreatzailearen emaitza
zen. zen. Agustin HiponakoaAgustin Hiponakoak k
Jainkoaren hiria Jainkoaren hiria liburuan kreazioa liburuan kreazioa
K.a. 5000.urte inguruan gertatu K.a. 5000.urte inguruan gertatu
zela zioen.zela zioen.
2.2.Greziarren pentsamoldeaGreziarren pentsamoldea: :
gizakion eta munduaren gizakion eta munduaren
betidaniko existentzia.betidaniko existentzia.
‘ ‘Ezerezetik ezer ez dator’.Ezerezetik ezer ez dator’.
Unibertsoaren sorreraUnibertsoaren sorreraGaurko ikuspegiaGaurko ikuspegiaErlatibitatearen teoriak Erlatibitatearen teoriak
Unibertsoa etengabe bilakatzen eta hedatzen ari da zenbait fisikari eta Unibertsoa etengabe bilakatzen eta hedatzen ari da zenbait fisikari eta astronomoen arabera.astronomoen arabera.
Friedman, Lamaitre, Hubble eta EddingtonFriedman, Lamaitre, Hubble eta Eddington..
Gaurko ikuspegiaGaurko ikuspegiaErlatibitatearen teoriak Erlatibitatearen teoriak
Unibertsoa etengabe bilakatzen eta hedatzen ari da zenbait fisikari eta Unibertsoa etengabe bilakatzen eta hedatzen ari da zenbait fisikari eta astronomoen arabera.astronomoen arabera.
Friedman, Lamaitre, Hubble eta EddingtonFriedman, Lamaitre, Hubble eta Eddington..
Big bang Big bang edo leherketa edo leherketa handiahandia
Duela 15.000 miloi urte inguru unibertsoa espozioko puntu batean eta une jakin Duela 15.000 miloi urte inguru unibertsoa espozioko puntu batean eta une jakin batean sortu zen: BIG BANG batean sortu zen: BIG BANG
Unibertsoa ikaragarri txikia eta dentsoa zen hasieran. Geroztik hedatzen ari da.Unibertsoa ikaragarri txikia eta dentsoa zen hasieran. Geroztik hedatzen ari da.Hedapen horren norabidea bat dator Einstenek proposatutako espazio kurbaren Hedapen horren norabidea bat dator Einstenek proposatutako espazio kurbaren
ideiarekin. ideiarekin. puzten ari den globo baten antzera ari da hedatzen.puzten ari den globo baten antzera ari da hedatzen.
UnibertsoareUnibertsoaren n
etorkizuna?etorkizuna?HIPOTESIAHIPOTESIA
KK ✜✜Unibertsoa etengabe Unibertsoa etengabe
hedatzen jarrai dezake edohedatzen jarrai dezake edo
✜✜Big crunch Big crunch edo inplosio edo inplosio handia: berriz uzkur daiteke, handia: berriz uzkur daiteke,
eta berriz ere masa guztia eta berriz ere masa guztia puntu batzera daiteke. puntu batzera daiteke. Horrela balitz, beste Horrela balitz, beste
leherketa bat gerta litekeleherketa bat gerta liteke
Hedapen-uzkurdura Hedapen-uzkurdura etengabeko zikloak.etengabeko zikloak.
Filosofiak Filosofiak galdetzen galdetzen
jarraitzen dujarraitzen du
Filosofiak Filosofiak galdetzen galdetzen
jarraitzen dujarraitzen duZientziak natura-Zientziak natura-
fenomenoak azaltzen ditu, fenomenoak azaltzen ditu, baina irekita geratzen dira baina irekita geratzen dira
galdera filosofikoak, galdera filosofikoak, zientziak ezin erantzun zientziak ezin erantzun
ditzakeenak:ditzakeenak:
✔✔Zergatik dago Zergatik dago ezer ezer ezer ezer ez ez egon beharrean?egon beharrean?
✔✔Zein da Zein da gizakion tokia gizakion tokia unibertsoan eta unibertsoan eta
munduan?munduan?