komunizm teorie i praktyki · 2017. 2. 7. · o sile przyciągania idei komunistycznej w polsce...
TRANSCRIPT
1
Komunizmteorie i praktyki
2 3
Komunizmteorie i praktyki
Warszawa,ul. Nowy Świat 72sala 144
Organizatorzy: dr Katarzyna Chmielewska, dr Agnieszka Mrozik, dr Grzegorz Wołowiec, dr Tomasz ŻukowskiOśrodek Studiów Kulturowych i Literackich nad Komunizmem
konferencjamiędzynarodowa
15–17.02. 2017
4 5
15 lutego 2017
15.00 Rejestracja
15.30 Grzegorz Wołowiec (IBL PAN) Przywitaniegościiwprowadzenie
16.00 – 17.15 SESJA I
Katarzyna Chmielewska (IBL PAN) Polityki historyczne jako forma uprawomocnieniakomunizmu. Budowaćiburzyć Florian Peters (Institut für Zeitgeschichte Berlin) Rewolucjawkomunizmie–komuniści przeciwkorewolucji.Politykahistoryczna wdekadzie„Solidarności” Moderacja:GrzegorzWołowiec(IBLPAN)
17.15 – 17.30 Przerwa kawowa
17.30 – 18.45 SESJA II
Grzegorz Wołowiec (IBL PAN) Komunizm i nacjonalizm w Polsce: różniceitożsamości Anna Artwińska (InstitutfürSlavistikUniversitätLeipzig) Komunizmwrozmowach. OniTeresyTorańskiejmiędzywywiadem aautobiografiąkolaboratywną Moderacja: Katarzyna Chmielewska (IBL PAN)
19.30 Kolacja
16 lutego 2017
10.00 – 11.45 SESJA I
Mirja Lecke(Ruhr-UniversitätBochum) Komunizm,indywidualnośćiwizerunek publicznywtekstachdysydentów Kajetan Mojsak (IBL PAN) PoPaździerniku,poGrudniu...Genealogia językaopozycjiwświadectwachliterackich Krzysztof Gajewski (IBL PAN) Knuciejakobiznes.Komunizmwjęzyku opozycjilat80.naprzykładzieMałego konspiratora Moderacja: AnnaArtwińska (InstitutfürSlavistikUniversitätLeipzig)
11.45 – 12.00 Przerwa kawowa
12.00 – 13.15 SESJA II
Roman Kanda(Ústavpročeskouliteraturu, AkademievědČeskérepublikyv.V.I.) Marksizmiprojekthistoriiliteraturyczeskiej –„przepisywanie”(durcharbeiten)lub „palimpsest”? Paweł Rams (IBL PAN) ObecnośćmyśliStanisławaBrzozowskiego wpolskimpiśmiennictwienaukowym ipublicystycznymlat1945-1972.Nurty, polemiki,paralele Moderacja:TomaszŻukowski(IBLPAN)
13.30 – 15.00 Obiad
6 7
15.00 – 16.15 SESJA III
Bartłomiej Starnawski (IBL PAN) Sklejonetablice?OPartiiitwórczościpisarza JerzegoAndrzejewskiego Michał Czaja (IBL PAN) AwangardyzmAleksandraWataa„literatura proletariacka”isocrealizm.Różnekoncepcje rewolucji Moderacja: Kajetan Mojsak (IBL PAN)
16.15 – 16.30 Przerwa kawowa
16.30 – 18.00 SESJA IV
Magdolna Balogh (MagyarTudományosAkadémia) Komunizm versus stalinizm: krótka historia pojęćnaprzykładzieliteratury/kultury węgierskiejmiędzylatami30.i80.XXwieku Stanislav Holubec (ImreKertészKollegJena) Zmianyznaczenioweterminu„komunizm” wczeskimdyskursiemiędzyrokiem1850 a1940 Moderacja: PawełRams(IBLPAN)
17 lutego 2017
10.00 – 11.15 SESJA I
Anna Zawadzka(InstytutSlawistykiPAN) AwansspołecznywkomediachPRL-owskich Aleksandra Sekuła (IBL PAN) Cieńrewolucji Moderacja: Agnieszka Mrozik (IBL PAN)
11.15 – 11.30 Przerwa kawowa
11.30 – 13.15 SESJA II
Agnieszka Mrozik (IBL PAN) ArchitektkiPRL-u.Kobiety,komunizm iemancypacjawpowojennejPolsce Magdalena Grabowska(IFiSPAN) Od„peperówki”do„praktycznejaktywistki”. Transformacjanarracjiorównościkobiet wpowojennejPolsce Tomasz Żukowski (IBL PAN) Erotykaiwładza Moderacja: AnnaZawadzka (InstytutSlawistykiPAN)
13.15 – 13.45 Katarzyna Chmielewska (IBL PAN) Podsumowanie
14.00 Zakończeniekonferencji
8 9
Abstrakty referatówi noty o autorach
15 lutego 2017 Sesja I (16.00 – 17.15)
POLITYKIHISTORYCZNEJAKOFORMAUPRAWOMOCNIENIAKOMUNIZMU.BUDOWAĆIBURZYĆ
Katarzyna Chmielewska(IBL PAN)
WswoimwystąpieniuchciałabymprześledzićskomplikowanystosunekprojektukomunistycznegoikomunistycznejpraktykidokategoriipolitykihistorycznejwPolsce.Interesująmnieprzedewszystkimwlata40.i50.zniewielkimiodniesieniamidookresówpóźniejszych.Analizuję,jakpolitykahistorycznarozgrywasiępomiędzystrategiamibudowaniaiburzeniasferysymbolicznej,lecztakżeinstytucjiisferyspołecznej.Przedmiotemanalizybędąrozmaitetekstykultury:przemówienia,tekstyprogramowe,tekstyliterackieorazfilm.
Dr Katarzyna Chmielewska,adiunktwZespoleLiteraturaiKontekstyIBLPAN,pracujerównieżwOśrodkuStudiówKulturowychiLiterackichnadKomunizmemIBLPAN.StudiowałafilologiępolskąifilozofięnaUniwersytecieWarszawskim,absolwentkaSzkołyNaukSpołecznychprzyIFiSPAN.Jejzainteresowanianaukoweskupiająsięwokółteoriidyskursu,zagadnieńautobiografizmu,teoriiliteraturyorazliteraturywspółczesnej.Podejmowałazagadnieniadyskursuliterackiegoiestetykihistorycznej,wielokrotnieodnosiłasięteżdokwestiidyskursupublicznego,szczególnieinteresujesięliterackim i kulturowym kontekstem komunizmu w Polsce oraz studiaminadZagładą.WspółredaktorkaseriiKomunizm – Idee. Dyskursy. Praktyki.
10 11
REWOLUCJAWKOMUNIZMIE–KOMUNIŚCIPRZECIWKOREWOLUCJI.POLITYKAHISTORYCZNAWDEKADZIE„SOLIDARNOŚCI”
Florian Peters(Institut für Zeitgeschichte Berlin)
Dokluczowychpojęćkomunizmunależąrewolucja jako modelradykalnychspołecznychzmianorazhistoria jako wymiar,wktórymowezmianymiałysięurzeczywistniać.Pewnaosobliwośćpolskiegodoświadczeniakomunizmupolegajednaknatym,żenajsilniejszedoświadczeniaaktywnegoudziałuwsytuacjirewolucyjnejprzyniósłnietyleprocesbudowaniategosystemuwpowojennejPolsce,coogólnospołecznyruchwokół„Solidarności”wlatach1980/81,którywystąpiłprzeciwkomonopolowiwładzypartiikomunistycznej.Tymniemniej,„Solidarność”podzieliłanadzwyczajneprzywiązaniekomunizmudohistoriiigorliwiebudowałapodmiotowośćruchunawpisaniuzbiorowegodziałaniawciągłośćhistoryczną.JedenznajwiększychkonfliktówmiędzyopozycjąawładząwostatniejdekadziePRL-utoczyłsięzatemnapolupolitykihistorycznej–byłwalkąopomniki,oobchodyrocznicinawetopodręcznikidohistorii.
Konfliktutegonieudałosięzakończyćsiłą.Wręczprzeciwnie,stanwojennywzmocniłprzeciwstawnewzoryzbiorowejsamoświadomościpoobustronachbarykady.Rozwiązaniemokazałosiędopieroodejścieelitopozycyjnychirządzącychodmyśleniawkategoriachhistorycznychirewolucyjnych,którenastąpiłowdrugiejpołowielat80.podwpływemidei(neo)liberalizmu.Umożliwiałyonerekonceptualizacjęspołecznychzmianjakowynikówciągłychnegocjacjizamiastskutkówprzełomowychwalk,aprzeztotorowałydrogędokompromisuprzyOkrągłymStole.Coznamienne,pojęciespołeczeństwaobywatelskiego,któreurosłodosztandarowegowyrazutegomyśleniaantyrewolucyjnego,jako
pierwsiwpolskimdyskursiepublicznympropagowali–(dawni?)komuniści.
Dr Florian Peters,historyk,absolwentUniwersytetuKilońskiegoorazUniwersytetuHumboldtówwBerlinie,obecniepracowniknaukowywberlińskimoddzialeInstitutfürZeitgeschichte(InstytutuHistoriiNajnowszej).SpecjalizujesięwnajnowszejhistoriiEuropyŚrodkowo-Wschodniej,wszczególnościzajmujesięhistoriąspołecznąPolskiwdobiepóźnegosocjalizmuitransformacji.JegorozprawadoktorskapoświęconakonfliktomdotyczącymhistoriiipamięciwostatniejdekadziePRL-uukazałasiępodtytułemRevolution der Erinnerung. Der Zweite Weltkrieg in der Geschichtskultur des spätsozialistischen Polen (Berlin2016).
Dr.FlorianPeters,e-mail:[email protected]
Sesja II (17.30 – 18.45)
KOMUNIZMINACJONALIZMWPOLSCE:RÓŻNICEITOŻSAMOŚCI
Grzegorz Wołowiec(IBL PAN)
OsileprzyciąganiaideikomunistycznejwPolsce(zwłaszczapo1918roku)stanowiłanietylko,zawartawniej,kluczowaobietnicaemancypacjiklasupośledzonychekonomicznie,aletakżeobywatelskiegorównouprawnieniawszystkichtych,którychwykluczałakonkurencyjnawobeckomunizmuawPolscebardzowpływowa,narodowawizjawspólnotypolitycznej.TematemreferatubędzietenwłaśniewymiarhistoriiideikomunistycznegouniwersalizmuwPolsce,zakończonejw1968rokuprzyjęciemprzezpolskąpartię
12 13
komunistycznąskrajnienacjonalistycznejwykładnipojęcia narodu.Dzieje,zrodzonejzprotestuwobecnacjonalistycznegokursuwładzy,opozycjiantykomunistycznejwlatachsiedemdziesiątychiosiemdziesiątychtostopniowyprocesodwzorowywaniastrukturykonfliktu,którypo1968rokupowołałtenruchistnienia:awięcprocesformowaniarestrykcyjnej,antagonistycznejwspólnotypolitycznej,określanejwobec,definiowanegowkategoriachnarodowych,wrogazewnętrznegoiwewnętrznego.Równieżwspółczesną(powstałąpo1989roku)historiograficznąrecepcjędziejówpolskiegokomunizmuiantykomunizmutraktowaćnależy,wznacznejprzynajmniejmierze,bardziejjakokontynuacjępolitycznychkonfliktówsprzed1989roku,niżichkrytycznąproblematyzację.
Dr Grzegorz Wołowiec,adiunktwInstytucieBadańLiterackichPolskiejAkademiiNauk,kierownikOśrodkaStudiówKulturowychiLiterackichnadKomunizmem.BadaczliteraturyiżycialiterackiegookresuPolskiLudowej,zarównowujęciuhistoriograficznym,jakimetahistorycznym.AutorksiążkiNowocześniwPRL.Przyboś i Sandauer(1999),współredaktorksiążek Opowiedzieć PRL(2011),Literaturai socjalizm(2012),PRL. Życie po życiu(2012),Rok 1966. PRLna zakręcie(2014)orazStudies on Socialist Realism. The Polish View(2016).
KOMUNIZMWROZMOWACH.ONI TERESYTORAŃSKIEJMIĘDZYWYWIADEMAAUTOBIOGRAFIĄKOLABORATYWNĄ
Anna Artwińska(InstitutfürSlavistikUniversitätLeipzig)
Oni TeresyTorańskiej(osiemwywiadówzbyłymidziałaczamikomunistycznymi)uchodzązamistrzowskąpróbęzrozumienia„istoty”komunizmuoraznakreśleniakluczowychmomentów
tzw.komunistycznejbiografii.Tekstbywaprzywoływanyjako przykładdziennikarstwaotwartegoidialogicznego,któregocelemjestzrozumieniepartnerówrozmowyirzetelneprzedstawienieichracji.WywiadyTeresyTorańskiej,stawianezawzórnieortodoksyjnychzmagańzkomunizmem,rzadziejsąanalizowanepodkątemgatunkowym.Tymczasemprzeprowadzoneprzezautorkęrozmowysąrównieciekaweodstronyformalnej.Wswoimreferaciezastanawiamsię,nailemożnauznaćjezaprzykładtzw.autobiografii„kolaboratywnej”czy„podwójnej”,awięctakiejformylife writing,wktórejopowieśćowłasnymżyciuprowadzonajestwewspółpracyzdrugąosobą,mającąznaczącywpływnakształtitreśćautobiograficznejopowieści.Interesujemnie,czyinaileTeresaTorańskaprzejmujewswoichwywiadachrolębiografa,nadającsłyszanymhistoriomnietylkopożądanykształtiformę,aletakżeingerującwichtreść.Idącdalejzastanawiamsię,nailekwestiaewentualnejpodwójnoścideterminujenaszepostrzeganiedziałaczykomunistycznych,ichzaangażowaniaiwiarywkomunistycznąrewolucję.
Dr Anna Artwińska,profesorkawInstytucieSlawistykinaUniwersyteciewLipsku.Studiowałafilologiępolską,dziennikarstwoislawistykęnauniwersytetachwPoznaniuiFryburguBryzgowijskim.AutorkaksiążkiPoetawsłużbiepolityki.OMickiewiczuwPRLiGoethemwNRD(2008i2015)orazwspółredaktorkatomówzbiorowych: Studies on Socialist Realism. The Polish View(2016)andNach dem Holocaust. Medien postkatastrophischer Vergegenwärtigung in Polenund in Deutschland (2017).Zainteresowanianaukowe:pamięćokomunizmie,reprezentacjeHolokaustuwliteraturachsłowiańskich,koncepcjapokoleniaigenealogii,realizmsocjalistyczny.
14 15
16 lutego 2017 Sesja I (10.00 – 11.45)
KOMUNIZM,INDYWIDUALNOŚĆIWIZERUNEKPUBLICZNYWTEKSTACHDYSYDENTÓW
Mirja Lecke(Ruhr-UniversitätBochum)
Celemmojegowystąpieniajestzbadaniestosunkuwybranychdysydentów–komunistycznychapostatówzkrajówsocjalistycznychEuropyŚrodkowejiWschodniejwobeckomunizmu,jakozjednejstronysystemuprzekonańiwartości,zdrugiejzaśpraktykinstytucjiadministracyjnychiorganówpaństwowych.Ponieważtemattenjest(wszech)obecnywtekstachautobiograficznychdysydentóworaztekstachliterackichsensustricto,ograniczęsiędoszczególnego,powracającegowciążproblemu,jakimjestwpływkomunizmunasposóbwyrażaniawłasnego„ja”wegodokumentach(m.in.w„wyznaniach”)oraznaprzestrzenneodgraniczeniesferyprywatnej.Niebędęszerzejzajmowaćsiękomunizmemjakoprojektemedukacyjnymzwłasnąantropologią.Skoncentrujęsięnawpływiepraktyknadzoruiprzymusunakoncepcjeautoprezentacjidysydentów.Cibowiemzmuszenibylidoprzemyśleniakażdejwypowiedzi,gdyżpotencjalniemogłaonatrafićdoróżnychśrodowiskczygrupodbiorców.Miałotowielkiwpływnaichsamopostrzeganieiautoekspresję.Wkonsekwencjidwuznacznośćprywatnegoipublicznegowizerunkujednostkiorazśrodkówekspresji,doktórychnależąlisty,wystąpieniapubliczne,tekstydrukowane,rozmowytelefoniczneitp.,samastałasięprzedmiotemrefleksjiartystycznej.AbyukazaćznaczenietegozagadnieniadlacałegoblokukomunistycznegowezmępoduwagęAleksandraSołżenicyna,LudmiłęAleksiejewązZSRR,AleksandraWatazPolskiorazWolfaBiermannazNRD.
Dr Mirja LeckekierujekatedrąLiteraturySłowiańskiejwInstytucieSlawistykiUniwersytetuRuhrywBochum.StudiowałaipracowaławSt.Petersburgu,Moskwie,KrakowieiBerkeleym.in.jakostypendystkafundacjiAlexandravonHumboldta.W2001rokuobroniłapracędoktorskąOpowiedziane Oświecenie.Polskapowieśćokoło1800r.,opublikowanąwtymsamymrokuwefrankfurckimwydawnictwiePeterLangjakoErzählte Aufklärung.Jejzainteresowanianaukoweobejmująliteraturęrosyjskąepokiimperialnejipostsowieckiejwperspektywiepostkolonialnej.Wszczególnościinteresująjąstosunkirosyjsko-gruzińskie,rosyjsko-polskieirosyjsko-ukraińskie,jakrównieżzagadnienieliterackiejOdessy,relacjerosyjsko-żydowskieipolsko-żydowskieorazliteraturapolskiegoOświeceniaidobypostkomunizmu.OstatnioopublikowałamonografięnatematzachodnichprowincjiwrosyjskiejliteraturzeimperialnejWestland. Polen und die Ukraine in der russischen Literatur von Puškin bis Babel, tom 2 serii Postcolonial Perspectives on Eastern Europe,którąwspółredagujezAlfredemGallemiDirkiemUffelmannem.
POPAŹDZIERNIKU,POGRUDNIU...GENEALOGIAJĘZYKAOPOZYCJIWŚWIADECTWACHLITERACKICH
Kajetan Mojsak(IBL PAN)
Przedmiotemtekstubędzieproza„opozycyjna”ijejewolucjawlatach1956-1976.Chcęprześledzić,jaknapoluprozykształtujesięjęzykopozycji,wjakisposóbnastępujeprzejścieodrewizjonistyczno-reformistycznejkrytyki„wewnętrznej”docałkowitejnegacji„systemu”iwykształceniajęzyka„etycznegooporu”.Chcęprzyjrzećsiętukilkuwybranympowieściomjakoróżnymdiagnozomspołeczno-politycznym,typommówieniaoPRL-u,uwzględniającprzedewszystkimtakiekwestiejak
16 17
popierwsze,diagnozy„stanuspołeczeństwa”(tytułowemetafory: Miazga, Nierzeczywistość;zastanawiamsię,jakiechorobyspołecznesiętudiagnozujeijaka„norma”jestpunktemodniesienia);podrugiemityustanawianeiwzmacniane(komunizmjakoobcy,ahistorycznyprzeszczep;kluczowarolainteligencji;wizjaspołecznejjednościispołeczeństwajakoorganizmu).
Dr Kajetan Mojsak,pracownikIBLPAN.AbsolwentSzkołyNaukSpołecznychInstytutuFilozofiiiSocjologiiPAN.AutorksiążkiGroteska w polskiej prozie lat 1945-1968.Publikowałw„PamiętnikuLiterackim”,„KulturzeWspółczesnej”,„SocietasCommunitas”,„KulturzePopularnej”iksiążkachzbiorowych.CzłonekOśrodkaStudiówKulturowychiLiteraturoznawczychnadKomunizmemwIBLPANorazOśrodkaBadańFilologicznychnadCenzurąPRLprzyUniwersyteciewBiałymstoku.Zajmujesięm.in.proząXXwieku,krytycznąanaliządyskursu,związkamimiędzyestetykąaideologią,wpływemcenzurynaliteraturęwPRL.
KNUCIEJAKOBIZNES.KOMUNIZMWJĘZYKUOPOZYCJILAT80.NAPRZYKŁADZIEMAŁEGOKONSPIRATORA
Krzysztof Gajewski(IBL PAN)
Lata80.toschyłekPRLiokreskryzysugospodarczego,ajednocześnieepokarozkwituitryumfuopozycjidemokratycznejwPolsce.Jednymzpodstawowychnarzędziwalkizsystemembyłapodziemnapoligrafia,apolskisamizdatnależałdonajlepiejprosperującychwblokuwschodnim.Nicwięcdziwnego,żesamapraktykakonspiracyjnadoczekałasięautorefleksjiiujęciateoretycznego.
Autorzy Małego konspiratoratoCzesławBielecki,JanKrzysztofKelusiUrszulaSikorska.Owo„BHPdziałalnościopozycyjnej”spisanewformiepraktycznegoporadnika,tonemlekkimidowcipnymstanowiarcydziełkoliteraturyużytkowej.Wskazówkiiporadywnimzawartezostałyopracowaneprzezautorównapodstawiedoświadczeńwyniesionychm.in.zesprawytaterników.Taostatnia,wedleświadectwaJanaKrzysztofaKelusa,stałasięklęskądlapodsądnych,którzyzostaliłatwo„rozpracowani”przezUB.Tenfaktmiałstanowićbezpośredniimpulsdosformułowaniazasadkonspiracji.RządyPZPRsąujmowaneprzezautorówporadnikawterminachnacechowanychaksjologicznie.Coistotne,rządzącym„onym”nieodmawiasiępodmiotowości,dominujepodejściepragmatyczne.Prakseologiadziałalnościpodziemnejniesprzyjadyskursowiemocjonalnemu,choćporadyformułowanesązgodniez„racjonalnąorganizacjąpracy”,któraprzeciwstawiasię„komunie”samąswąrzetelnościąiefektywnością.Praktykakonspiracyjnaujmowanajestwjęzykumikroekonomii.Grupaopozycjonistówto„firma”,która„handluje”„towarem”,zarabiając„pieniądze”.Konfrontacjaz„czerwonym”posiadajednakwymiarfundamentalny,kulturowyipoleganawalcez„piętnembolszewizmu”.
Dr Krzysztof Gajewski,ukończyłpolonistykęnaUniwersytecieWarszawskim,doktoryzowałsięwroku2008wInstytucieFilozofiiUW.Od2003zatrudnionywInstytucieBadańLiterackichPAN.Zainteresowaniabadawcze:kulturowestudianadkomunizmem,krytycznaanalizadyskursu,antropologicznateoriamedióworazproblematykaintencjonalności.Opublikowałksiążkępt.Umysł wobecświata. Intencjonalność w filozofii Johna Searle’a(2016)orazrozdziałyiartykuływpracachzbiorowychiczasopismach.
Pełnalistapublikacji:krzysztofgajewski.info.
18 19
teoriąihistoriąawangardyczeskiej,twórczościąWitoldaGombrowiczaiteoriąpostmodernizmu.
DrRomanKanda,e-mail:[email protected]
OBECNOŚĆMYŚLISTANISŁAWABRZOZOWSKIEGOWPOLSKIMPIŚMIENNICTWIENAUKOWYMIPUBLICYSTYCZNYMLAT1945-1972.NURTY,POLEMIKI, PARALELE
Paweł Rams(IBL PAN)
PrzedmiotemwystąpieniabędzieanalizarecepcjipismStanisławaBrzozowskiegowpolskimdyskursienaukowymiintelektualnymwlatach1945-1972.Teza,którąchciałbymudowodnićgłosi,żesposóbczytaniapismautoraPłomieni byłparalelnywstosunkudowydarzeńwżyciupolitycznym,społecznymikulturalnymtegookresu,przezcomożnazjednejstronywzbogacićznanejużrozpoznaniaododatkowemateriałydotycząceanalizydyskursu,zdrugiejzaśzredefiniować wwielumiejscachdotychczasoweprzekonaniaorazpodkreślićwielorakośćizmiennośćdyskursówintelektualnych.Porządkującgłosypojawiającesięnałamachprasyorazwpublikacjachnaukowychmożnaopisaćjeprzyużyciutrzechfigur:nurtów,polemikorazparaleli,którejasnodowodząciągłejobecnościStanisławaBrzozowskiegowpolskiejświadomościintelektualnejoczymczęstosięzapomina,uznającdużefragmentyistnieniaPolskiLudowejzabiałeplamywtejmaterii).Takieujęciemaniebagatelneznaczenietakżedlatego,żepokazujeprzemianypolskiejświadomościlewicowejnaprzestrzenidziesięcioleciipozwalapostawićciekawetezywtymobszarze,któredoskonaleodbijająsię wrecepcjipismmłodopolskiegofilozofaprzezjednychuznawanegozapierwszegonowoczesnegoczytelnika
Sesja II (12.00 – 13.15)
MARKSIZMIPROJEKTHISTORIILITERATURYCZESKIEJ–„PRZEPISYWANIE”(DURCHARBEITEN)LUB„PALIMPSEST”?
Roman Kanda(Ústavpročeskouliteraturu,AkademievědČeskérepublikyv.V.I.)
W1957roku,wczasopiśmie„Českáliteratura”,opublikowanoprojekthistoriiliteraturyczeskiejodjejpoczątkówdowszpółczesności.ProjektprzygotowywalinaukowcyCzechosłowackiejAkademiiNauk(m.in.JanMukařovskýiFelixVodička).Miałonzaprezentowaćkompleksowyobrazrozwojuliterackiegojakoodbiciadialektykispołecznej.Ówceldecydowałosposobietraktowaniahistorii:akcentowanomarksistowskiepojęcieprocesuliterackiego(znaczniemniejnp.kwestięosobowościwliteraturzeitp.).Wmoimwystąpieniuprojekttenbędęinterpretował–używającmetodanalizydyskursu–jakopróbęmetodologicznejiideologicznejautodefinicjimarksizmu.Stawiampytanie,czymożemymówićonaprawdęmarksistowskiejkoncepcjihistoriiliteratury,czychodziraczejowielowarstwowy,niemal„eklektyczny”dyskurs(o„palimpsestowym”charakterze),wktórymopróczkoncepcjimaterialistycznejmamyrównież„idealistyczne”ujęciaepistemologiczne(zwłaszczastrukturalizm)?Pytamteżoto,jakudałosiępołączyćwjednącałośćaspektysocjologiczne(tzn.marksistowskąteorięrozwojuspołecznego)iestetyczne.
Dr Roman Kanda,pracujewInstytucieLiteraturyCzeskiej,AkademiiNaukRepublikiCzeskiej,literaturoznawca,zajmujesięliteraturąwkontekściespołecznym(politycznymiideologicznym),kwestiamiestetycznymiwmarksizmie,
20 21
Marksa,przezinnychzanacjonalistęiprekursorapolskiegofaszyzmu.
Paweł Rams,ukończyłfilologiępolskąorazfilozofięnaUniwersytecieJagiellońskim;doktorantwInstytucieBadańLiterackichPolskiejAkademiiNauk,nauczyciel.RozprawędoktorskąorecepcjipismStanisławaBrzozowskiegowPRL-uprzygotowujepodkierunkiemprof.MichałaGłowińskiego.Publikowałm.in.w„PamiętnikuLiterackim”orazlicznychksiążkachzbiorowych.
Sesja III (15.00 – 16.15)
SKLEJONETABLICE?OPARTIIITWÓRCZOŚCIPISARZAJERZEGOANDRZEJEWSKIEGO
Bartłomiej Starnawski(IBL PAN)
Celemreferatubędzieanalizaiinterpretacja,wperspektywiekrytyki retorycznej i semantyki historycznej, tekstuJ.Andrzejewskiego,wydanegowszczytowymmomencierealizmusocjalistycznegowPolsceIpołowylat50.,tużprzedśmierciąStalina.Interesowaćnasbędą,cooczywiste,waloryperswazyjnetekstuwrazzjegoinfrastrukturąargumentacyjną,alerównieżjegospecyficznystatuspoetologiczny(metakrytycznyinormatywny)orazmodalność,sferatopikiisymboliki–przerzucającerodzajpomostumiędzyzaangażowanymideologiczniedyskursemliterackim,politycznymi–wgłębszychwarstwachznaczeniowych–metafizyką.
Bartłomiej Starnawski,pracownikInstytutuBadańLiterackichPAN,członekzespołuOśrodkaStudiów
KulturowychILiterackichnadKomunizmemprzyIBLPAN.Zajmujesiębadaniaminaddyskursemstalinowskimwliteraturzeipublicystyce.WspółautoriwspółredaktorwrazzAnnąArtwińskąiGrzegorzemWołowcem)tomuStudiesonSocialistRealism.ThePolishView(HamburgamMain2016).
AWANGARDYZMALEKSANDRAWATAA„LITERATURAPROLETARIACKA”ISOCREALIZM.RÓŻNEKONCEPCJEREWOLUCJI
Michał Czaja(IBL PAN)
WystąpieniebędziedotyczyłoanalizyawangardowychkoncepcjiestetycznychAleksandraWatawkontekścieideologiimarksistowskiej,strategiiawangardowychLEF-uimarksizującychpoetyk(futuryzm,formalizm)wliteraturzeprzedwojennejipowojennejwPolsce.SzczególniezależyminaukazaniupodstawsporumiędzyrewolucyjnymformalizmemAleksandraWataakoncepcjamiliterackimi,któredoprowadziłydoukonstytuowaniasięsocrealizmuwPolsce.
Michał Czaja,wykładowca,krytyk,poeta,redaktorksiążek,redaktormagazynuliterackiego„Wakat”,autordwóchksiążekpoetyckich:Bo to nowa krytyka będzie o miłości(SDK2002)iSfory (WBiCAK2015).Jegowierszetłumaczonebyłynaangielski,węgierskiirosyjski.UkończyłfilologiępolskąnaUKSW.Specjalizujesięwkulturowychbadaniachnadkomunizmem,najnowszychteoriachliterackich,poetyceintersemiotycznejorazteoriachtekstówkultury.Od2008pracujenaUniwersytecieKardynałaStefanaWyszyńskiego(WydziałNaukHumanistycznych)jakonauczycielakademicki.Od2011pracownikOśrodkaStudiówKulturowychiLiterackich
22 23
nadKomunizmem(IBLPAN).Autorrozdziałówwtomach:PRL – życie po życiu(Warszawa2012)orazRok 1966. PRLna zakręcie(Warszawa2014).
Sesja IV (16.30 – 18.00)
KOMUNIZMVERSUSSTALINIZM:KRÓTKAHISTORIAPOJĘĆNAPRZYKŁADZIELITERATURY/KULTURYWĘGIERSKIEJMIĘDZYLATAMI30.I80.XXWIEKU
Magdolna Balogh(MagyarTudományosAkadémia)
Wswoimwystąpieniuspróbujęustalić,jakzmieniałosięznaczeniesłowa„komunizm”orazwjakisposóbwymienianojewpraktycenasłowo„stalinizm”.„Komunizm”dlaprzedwojennejwęgierskiejinteligencjilewicowejoznaczałmniejwięcejtosamo,codlawszystkichrówieśnikówA.Koestlera:utopijnyideałspołeczeństwa,gdzieniemaeksploatacjiigdzienierównościspołecznesięniwelują.MowaopokoleniuGyörgyaLukácsa,ErwinaSinkóa,GyuliHáya,TiboraDéryegoiJózsefaLengyela.OmotywacjachinadziejachtejgeneracjiopowiadapowieśćErwinaSinkóaOptymistyczni ludzieoraznapisanawroku1937,wydanadopierowroku1947ogromnatrzytomowapowieśćTiboraDéryegoNiedokonczone zdanie.
DlawiększościWęgrów„komunizm”byłdoświadczeniemobcym.OpróczkrótkiegookresuWęgierskiejRepublikiRad,ludnośćwęgierskaniemiałażadnegorealnegokontaktuzkomunistami.Komunizmstałsięczymśrealnym,kiedyArmiaCzerwonaprzyszładokraju.Częstoniedoceniasięfaktu,żetowłaśnieRosjanieoswobodziliWęgry.WkroczenieArmiiCzerwonejiokupacjakrajuwytworzyłynoweznaczenie
komunizmujako„azjatyckości”,„dzikości”,czegoś,cojest dalekoodtradycjiikulturywęgierskiej.ŚwiadcząotymDzienniki razwspomnieniaSándoraMáraiaZiemia! Ziemia! (1972)(komunizmjako„cudzesłowo”).Wliteraturzekrajowejlat60.-80.wrazzpojawieniemsiękrytykirządówRakosiego–zwłaszczawzwiązkuzkolektywizacjąnawsiorazwywłaszczeniemchłopów(dziełaFerencSántha,ErzsébetGalgóczi)–słowo„komunizm”występujewkontekściekrytycznym.
Dlazrozumieniaprzedwojennejgeneracjikomunistów,zwłaszczadlatych,którzylatamiędzywojenneprzeżyliwMoskwie,nieocenionymświadectwemsąwspomnieniaErwinaSinkóanapisanenapodstawietzw.„dziennikówmoskiewskich”zlat1935-1937dopełnionekomentarzamiwlatach50.wJugoslawii(znaneteżwprzekładzieniemieckimRoman eines Romans,pierwszepełne,niecenzurowanewydaniewęgierskie1988).SinkóopisujerodzeniesięstalinizmuwMoskwielat1935-1937. Dr Magdolna Balogh,historykliteratury,pracujewInstytucieLiteraturoznawstwa,wCentrumBadańHumanistycznychWęgierskiejAkademiiNaukwBudapeszcie.ZajmujesiękomparatystykąliterackąEuropyŚrodkowej.GłównezainteresowaniatohistoriaideiorazliteraturaXXwieku,literaturalat30.-50..
Ważniejszepublikacje:Kiúttalan utakon. A katasztrofizmus irodalma Közép- és Kelet-Európában (Bez wyjścia. Literatura katastrofizmu w Europie Środkowej i Wschodniej), Budapest 1993.; współredaktortomuÁttűnések. A századforduló irodalma Közép- és Kelet-Európában (Przejscia. Literatura przełomu stulecia w Europie Środkowej i Wschodniej), Budapest1992oraztomuVálasztások és kényszerek. Zsidó önkép és közösségtudat Közép-Európában: Irodalom- és kultúrtörténeti tanulmányok (Wybory i przymusy. Autoportret żydowski i
24 25
świadomość wspólnoty Żydów w Europie Środkowej),Budapest2015;A nyelv elrablása (Nyelv és totalitarianizmus) (Porwanie języka. Język i totalitarizm), „Literatura”2003,nr2.;My, komuniści, jesteśmy ludźmi szczególnego pokroju., w: Procesy autoidentyfikacji na obszarze kultur środkowoeuropejskich po roku 1918,red,J.Goszczyńska,Warszawa2008;Sinkó Ervin kommunistasága: a messianizmustól a titóizmusig (Komunista Ervin Sinkó: od mesjanizmu do titoizmu) „Múltunk”2013,nr2;Aleksander Wat identitásai (Tożsamośc Aleksandra Wata),w: Választások és kényszerek. Zsidó önkép és közösségtudatKözép-Európában: Irodalom- és kultúrtörténeti tanulmányok red.M.Balogh,Budapest2015;Az emigráció diszkrét bája. Czesław Miłosz és Joszif Brodszkij (Dyskretny urok emigracji. Cz. M. i J. B. Notatki do portretu podwójnegoI),„Jegyzetekegykettősportréhoz.2000”,2015,grudzień.
ZMIANYZNACZENIOWETERMINU„KOMUNIZM”WCZESKIMDYSKURSIEMIĘDZYROKIEM1850A1940
Stanislav Holubec(ImreKertészKollegJena)
Terminkomunizmpojawiłsięwczeskimdyskursie wlatach50.XIXstuleciaipochodziłzniemieckiego/francuskiegodyskursupublicznego.Rozumianogojakoutopijnąalternatywędlawspółczesnegospołeczeństwa,odwołującsiędozasadreligijnychikomunitariańskich(dziełaKarelSabinyDuchovný komunismus,1861orazFrantiškaMatoušaKlácela Listy přítele k přítelkyni o původu socialismu a komunismu,1849).Dopierowpóźnychlatach90.XIXwiekutermintenpojawiłsięwznaczeniu„koncepcjiMarksaiEngelsa”(porazpierwszyManifestkomunistycznyprzełożononaczeskiw1890roku)lubanarchistów.Czescysocjaldemokraci,podobniejakMarksiEngels,wpóźniejszychlatachpreferowalitermin„socjalizm”;„komunizm”byłmglistym
określeniemideałuprzyszłegoruchu.Słowotozyskałonowąpopularnośćinoweznaczeniepodczasrewolucjibolszewickiej,kiedyLeninw1919rokupostanowiłprzyjąćdlaswojejpartiinazwękomunistyczna.Terminutegozaczętoużywaćnietylkojakookreśleniaideałówprzyszłości,lecztakżeruchukomunistycznego.Nawetodszczepieńcyruchukomunistycznego(trockiści)wwiększościopowiadalisięzajegozachowaniem.Pozostałonżywywtradycjichrześcijańskiegokomunizmu,zaśzniknąłzdyskursusocjaldemokratów.
Dr hab. Stanislav Holubec,autorksiążkiJeště nejsme za vodou: Obrazy druhých a historická paměť v období postkomunistické transformace (2015).OpublikowałwieleksiążekiartykułówdotyczącychkomunistycznejipostkomunistycznejhistoriiCzech.BadaczzwiązanyzośrodkiemImreKertészKollegwJenie.AutoriredaktormonografiizbiorowejChallenges of Modernity: Central and Eastern Europe in the 20th Century,któraw2017rokuukażesięnakłademwydawnictwaRoutledge.
17 lutego 2017 Sesja I (10.00 – 11.15)
AWANSSPOŁECZNYWKOMEDIACHPRL-OWSKICH
Anna Zawadzka(InstytutSlawistykiPAN)
FilmoweiserialowekomediePRL-u–zwłaszczatepowstałewlatach70.i80.–ciesząsięaktualniedużąpopularnością,takżewśródwidzówmłodych,nierzadkourodzonychpo1989roku.Sądzę,żejednymzpowodówtejpopularnościjestłączącyjemotywinteligentazmagającegosięz„prostakami”.WkomediachPRL-uinteligenttobudzącysympatięwidzów
26 27
„nieborak”.Mężczyznaprzytłoczonychamstwemludzi,zktórymimusiobcowaćnacodzień–wsklepie,autobusie,napoczcie,aletakżewdomu,bonierzadko„prostactwo”reprezentujeżona,teściowa,nianialubsłużąca.ZagubionywPRL-owskichrealiachiuciekającyodnichwświatksiążek,myślaminieobecny,bopochłoniętypracąnaukowiec–tozperspektywytakiejpostacipokazywanyjestwkomediachpóźnegoPRL-ukrajsocjalistycznyiztakąpostaciąutożsamiająsięwspółcześniichwidzowie.WopisachiomówieniachfilmówBrunet wieczorową porą, Co mi zrobisz jak mnie złapiesz, Nie ma róży bez ognia, Czterdziestolatek, Alternatywy 4, Zmiennicy itd,jakmantrapowtarzanejestsformułowanie,żeprodukcjete„ukazująabsurdyPRL-u”.Filmyteprezentująefektysocjalistycznejpolitykispłaszczaniaprzepaściklasowychiumożliwieniaawansuchłopomjakogroteskowewwymiarzecodziennychprzyzwyczajeńiinterakcji,destrukcyjnedlajednostek,atakżekontr-produktywneekonomicznie.Śmiechbudziprezentacja„światanaopak”,wktórymwmieściemieszkają„wieśniacy”ainteligentamirządzą„prostacy”.Itowłaśnieuważamzanajbardziejzastanawiające:dlaczego„detronizacja”inteligenta–pozbawieniegoprzewodniejfunkcjiwspołeczeństwieipaństwie–jeszczewPRL-uzostajeuznanazaabsurd;dlaczegomiastojakoprzestrzeńegalitarnatowoczachPRL-owskichtwórcówkuriozum?
JakożetematemwielukomediiPRL-owskichjestheteronormatywnykontredans–flirt,podryw,narzeczeństwoimałżeństwo–wmoimwystąpieniuzamierzamtakżeporuszyćtematinterferencjimotywówklasowychigenderowych.Narracjeoawansującychspołeczniemężczyznachróżniąsięodnarracjiokobietachwtaksamoryzykownejsytuacji.Teostatnietoalbonaiwnemarzycielki(Ewa chce spać) alboposzukiwaczkikawalerów(Dziewczyny do wzięcia), albokokotyzwygórowanymiambicjami(Kogel-mogel, Alternatywy 4, Czterdziestolatek).Analizaewolucjimotywówkomediowychpozwalaprzypuszczać,żewPRL-uzbiegiemlat
esencjalistyczneprzekonanianatematkobietniewygasają,lecznasilająsię.KwestiętęwartopostawićwświetleewaluacjiPRL-ujakoprojektunowoczesnegoiemancypacyjnego.
Dr Anna Zawadzka,socjolożka,pracujewInstytucieSlawistykiPAN.AutorkaksiążkiTen pierwszy raz. Konstruowanie heteroseksualności,reżyserkafilmudokumentalnegoŻydokomunaorazredaktorkączasopisma“StudiaLitterariaetHistorica”.CzłonkinizespołuOśrodkaStudiówKulturowychiLiterackichnadKomunizmemIBLPAN.
CIEŃREWOLUCJI
Aleksandra Sekuła(IBL PAN)
Rewolucjaspołeczna,któradokonałasięwwynikudziałańrządówkomunistycznychwPolscepowojennej,bywadziśnegowana.Jednocześniemożnaobserwować,żenurtykonserwatywnecieszącesięunasnajwiększąpopularnościąposiadająsilnyryskontrrewolucyjny.Skorowidaćcień,tozapewneistniejeobiekt,którygorzuca.Wychodzącztakiegozałożenia,zamierzamposzukaćistotyrewolucyjnejzmiany,śledzącpolaikierunkiwzmożonejaktywnościideologicznejorazpraktykkontrrewolucyjnych(punktyatakówiustępstw).Zamierzamtakżezastanowićsięnadlosamitejżezmiany.Cooznaczawyrzucenieokresu1944–1989zhistoriipaństwowościpolskiejprzezwprowadzenie„numeracjiRzeczpospolitychPolskich”pomijającejtenokres?Jakieprocesymusiałyzajść,bydopuścićmożliwośćtakiejekstrakcji?Wystąpieniebędziedotyczyćgłówniedziejówklasychłopskiejwewskazanymokresie,atakżezagadnień:emancypacjiiawansu,wyłanianiasięnowychklasorazreprodukcjidawnychwzorówspołeczno-kulturowych,komunizmuwPolscejakoradykalnegoprojektuipraktykizmianystrukturyspołecznej,
28 29
realnościdokonanejzmianykulturowej,awreszciekomunizmuwPolscejako„prześnionejrewolucji”.
Dr Aleksandra Sekuła,absolwentkaWydziałuPolonistykiUniwersytetuWarszawskiego,związananaukowozIBLPAN, współpracujezorganizacjamipozarządowymi,zaangażowana wdziałanianarzeczwolnejkulturyiwolnegooprogramowania.Badaczkaniezależna.
Sesja II (11.30 – 13.15)
ARCHITEKTKIPRL-U.KOBIETY,KOMUNIZMIEMANCYPACJAWPOWOJENNEJPOLSCE
Agnieszka Mrozik(IBL PAN)
CelemwystąpieniajestanalizawkładukomunistekwkształtowanieprojektusocjalistycznejmodernizacjipowojennejPolski,zeszczególnymuwzględnieniemichdziałańnarzeczemancypacjikobiet.Autorkaomawiazarównozmieniającąsiępozycjępolskichkomunistekimożliwościichdziałaniawsferzepublicznej,jakteżanalizujetworzoneprzeznietekstyliterackieipublicystyczne,zwracającuwagęnarolękomunistycznychpolityczek,działaczekpartyjnychorazurzędniczekwtworzeniujęzyka,którymwPRL-umówionooprawachkobiet.Stawiatezę,żekoncepcjaegalitaryzmupłciowegoiklasowego,mającaswekorzeniewtradycjiOświecenia,po1956rokustraciłanarzeczprojekturóżnicypłciipostępującegorozwarstwieniaspołecznego.Zwracateżuwagęnastopnioweodchodzenieodkomunistycznegoetosuinternacjonalistycznegowkierunkuprzekazunacjonalistycznego,któregoczęściąbyłatradycyjnawizjarólkobietimężczyznwsferzeprywatnejipublicznej.Wreszcie
naprzykładziewspomnieńkomunistycznychdygnitarek,biografiipisanychprzezkolejnepokolenialewicowychintelektualistek,atakżewspółczesnychfeministycznychprojektówherstorycznychpokazuje,jakproceswalkiopamięćodokonaniachkomunistekprzekształciłsięwproceswymazywania„architektekPRL-u”zhistoriikobietiruchukobiecegowPolsce.
Dr Agnieszka Mrozik,adiunktwInstytucieBadańLiterackichPAN,wykładowczyniPodyplomowychGenderStudieswIBLPAN.AutorkamonografiiAkuszerki transformacji. Kobiety, literatura i władza w Polsce po 1989 roku(Warszawa2012).PracujenadksiążkąpoświęconąkomunistkomzaangażowanymwtworzenieprojektusocjalistycznejmodernizacjipowojennejPolski,zeszczególnymuwzględnieniemichdziałańnarzeczemancypacjikobiet.
OD„PEPERÓWKI”DO„PRAKTYCZNEJAKTYWISTKI”.TRANSFORMACJANARRACJIORÓWNOŚCIKOBIETWPOWOJENNEJPOLSCE
Magdalena Grabowska(IFiSPAN)
Proponowanewystąpienieskupiasięnazestawieniudominującychnarracjipolskiegofeminizmupo1989roku–narracjibraku,narracjikonwergencjioraz,spajającejje,narracjiantykomunistycznej–zdefinicjami„komunizmu”,„socjalizmu”i„równościkobiet”obecnymiwzasobacharchiwalnychihistoriimówionejruchukobiecegopo1945roku.WykorzystującarchiwaWydziałuKobiecegoPolskiejPartiiRobotniczejorazhistoriemówionezebranewramachprojektu„Okruchywolności.RównośćkobietwsocjalistycznejPolsceiGruzji”proponujęprześledzićtrajektoriędziałańna
30 31
rzeczrównościkobietwpowojennejPolsce.Wyznaczająckilka momentówprzełomowych(1946,1952,1956,1968,1981,1985) wswoimwystąpieniupragnęuwidocznićzwiązanązprzemianąpokoleniowązmianęparadygmatudziałańnarzeczrówności:odkomunizmujakoprojekturadykalnejzmianyspołecznejwobrębierównościkobietwlatach1946-1952,po„praktycznyaktywizm”lat60.i70..Odchodzącoddominującejdziśwfeminizmiestrategiinarracyjnejitożsamościowejopartejnadelegitymizacjikomunizmu,argumentowaćbędęnarzeczrozpoznaniakomunistycznychisocjalistycznychdziałańnarzeczrównościkobietjakoważnegoelementuhistoriilokalnegoiglobalnegofeminizmu.
Dr Magdalena Grabowska,socjolożka,adiunktwInstytucie FilozofiiiSocjologiiPolskiejAkademiiNauk,współzałożycielkaFundacjinarzeczRównościiEmancypacjiSTER.AutorkapracydoktorskiejPolish Feminism between East and West, którąobroniłanaUniwersytecieRutgers(pracapoświęconabyłaruchowikobiecemuwPolscepo1985roku).Wlatach2010-2014stypendystykaEuropeanCommission,MarieCurieInternationalRe-IntegrationFellownaUniwersytecieWarszawskim.ObecniekończyksiążkęZerwana genealogia. Działalność społeczna i polityczna kobiet po 1945 roku,a współczesny ruch kobiecy w Polsce.
EROTYKAIWŁADZA
Tomasz Żukowski(IBL PAN)
Obrazyrewolucjisązregułysilnieerotyczne.Ikoniekobietyprowadzącejludnabarykadyodpowiadawyobrażeniemuskularnegorobotnika-rewolucjonisty.Zamiaremautorajestprześledzenieerotycznychwyobrażeńrewolucjilat50.iokresustabilizacji–począteklat70.wPolscenaprzykładzie
filmów:Przygoda na Mariensztacie(reż.LeonardBuczkowski,1953),Pokolenie(reż.AndrzejWajda,1954)orazSeksolatki (reż.ZygmuntHübner,1972)iNiebieskie jak Morze Czarne(reż.JerzyZiarnik1971).
Wlatach50.męskieikonybojownikówzostająwszczególnysposóbprzekształcone.Niechodzijedynieopojawieniesiękobietwrazzichemancypacyjnymiaspiracjami,aleprzedewszystkimowpisaniebudowynowegopaństwaiwalki wspełnionyromans,cozmieniahoryzontaspiracji–wyobrażeniawalkiijejcelówustępująmiejscamarzeniomospełnieniuorazbudowieświatadozamieszkania.
Wlatach70.romanspojawiasięwdiametralnieinnejfunkcji–jakosiłarozbijającastrukturywładzyistrukturyspołeczne.Szczególnieciekawejestwyobrażenienaerotyzowanejmłodościzderzającejsięzeskostniałymaparatemwładzyzłożonymzdawnychrewolucjonistów.
Dr Tomasz Żukowski,historykliteratury,adiunktwInstytucieBadańliterackichPAN(PracowniaWspółczesnejLiteraturyiKomunikacjiSpołecznej;OśrodekStudiówKulturowychiLiterackichnadKomunizmemIBLPAN).ZajmujesięproblemamidyskursupublicznegowPolsce;interesujesięfunkcjamiobrazówŻydaiichroląwdefiniowaniupolskiejtożsamościoraznarracjamioPRL-uikomunizmieporoku’89.
AutorksiążkiObrazy Chrystusa w twórczości Aleksandra Watai Tadeusza Różewicza(2014),współautorpracyPrzemoc filosemicka? Nowe polskie narracje o Żydach po roku 2000 (razemzElżbietąJanicką,2016),współredaktoriwspółautortomów: Sporne postaci polskiej literatury współczesnej. Krytycy (2003),Stosowność i forma. Jak opowiadać o Zagładzie?(2005),Gry o tożsamość w czasach wielkiej zmiany(2013),Obraz literatury w komunikacji społecznej po roku ’89(2013),Rok 1966. PRLna zakręcie(2014),Zagłada w „Medalionach” Zofii Nałkowskiej.
32 33
Tekst i Konteksty(2016),Między sztuką a codziennością.W stronę nowej syntezy (1) (2016).Uprawiatakżepublicystykęspołecznąipolityczną.Publikowałw„GazecieWyborczej”,„Przeglądzie”i„Przekroju”.Wlatach2000-2010redagowałKwartalnikspołeczno-polityczny„BezDogmatu”.
34