komparativni prikaz izvora podataka za migracione statistike ......komparativni prikaz izvora...

Komparativni prikaz izvora podataka za migracione statistike balkanskih zemalja (1991-2005) Herve DOMENACH, Byron KOTZAMANIS, Sandra BEER

Prikaz izvora podataka za migracione statistike koji postoje u pojedinim zemljama

Popisi (nacionalni statistički zavodi) Popisi stanovništva su neophodni da bi se prikupili individualni podaci o migrantima

(Poulain, 1991). Njima su, po pravilu, obuhvaćeni stranci koji borave u zemlji, a na osnovu popisnih podataka se mogu dobiti informacije o starosnoj i polnoj strukturi, državljanstvu, bračnom stanju, društveno-ekonomskom položaju i sastavu domaćinstava stanovništva sa stranim državljanstvom. Što se tiče preseljavanja stanovništva i migracionih tokova (Domenach, Picouet, 1995), popisi mogu da sadrže i pitanje o ranijem mestu (mestima) boravka popisanog lica i to: u vreme prethodnog popisa, u nekom drugom ranijem momentu, za vreme nekog opšte poznatog istorijskog događaja, itd.

U balkanskim zemljama su poslednji popisi stanovništva sprovedeni između 2001. i 2003. (tabela 1). Od zemalja regiona, izuzev Bosne i Hercegovine, sve su obavile popise stanovništva i stanova u skladu sa preporukama Ekonomske komisije UN za Evropu (UN/ECE) i Eurostata.

Tabela 1.

Popisi u balkanskim zemljama (1989-2003) Zemlja Datum kritičnog momenta popisa Albanija 12. april 1989. 1. april 2001. Bosna i Hercegovina 31. mart 1991. - Bugarska 4. decembar 1992. 1. mart 2001. Hrvatska 31. mart 1991. 31. mart 2001. Grčka 17. mart 1991. 18. mart 2001. BJR Makedonija 31. mart 1991; 20. jun 1994. 31. oktobar 2002. Rumunija 7. januar 1992. 18. mart 2002. Srbija / Crna Gora 31. mart 1991. 31. mart 2002* / 31. okt. 2003**Izvor: Kotzamanis, Mrdjen, Parant (2003)Napomena: * Srbija; ** Crna Gora

Primena registara stanovništva Individualni listići i registri stanovništva predstavljaju statistički izvor demografskog

karaktera, koji omogućava praćenje populacione dinamike, kako domicilnog stanovništva, tako i stranih državljana registrovanih u administraciji lokalne samouprave. La

bora

tory

of D

emog

raph

ic an

d So

cial A

nalys

es

MIGRACIJE, KRIZE I RATNI SUKOBI NA BALKANU S KRAJA 20. VEKA 58

Registri su naročito rasprostranjeni u nordijskim zemljama gde predstavljaju stalan popis stanovništva i shodno tome, osnovni statistički izvor, koji omogućava da se u svakom trenutku može dobiti aktuelna slika stvarnog stanja stanovništva i njegovih migracionih kretanja (Legoux, Perrin, 1999). Kod komunalnih (opštinskih) kartoteka stanovništva podrazumeva se obaveza svakog novopridošlog pojedinca da popuni obrazac u opštini prebivališta.

Registri stanovništva sadrže dvostruku prijavu za unutrašnje migracije: mesto odakle se lice odselilo i mesto gde se lice doselilo (mesto dolaska) čime je omogućeno poređenje broja odseljenih i broja doseljenih po mesti prebivališta. Uz to, registri predstavljaju statistički izvor i za spoljne migracije koji je baziran na izjavi, a koji može biti manje ili više pouzdan. Ipak, treba podvući da nijedna zemlja balkanskog regiona ne raspolaže registrom stanovništva (čak ni registrom koji funkcioniše povremeno – od slučaja do slučaja) kojim su obuhvaćeni stranci sa legalnom dozvolom boravka u zemlji. Eventualno, jedini izuzetak može predstavljati BJR Makedonija.

Ostali izvori koji se odnose na vitalne događaje i migracije stanovništva u balkanskim zemljama

Tabela 2. Izvori podataka prema zemljama i događajima

Izvor podataka o vitalnim događajima

Izvor podataka o spoljnim i unutrašnjim migracijama Zemlja

Statistički listić o vitalnim događajima (samo rođenja, umiranja i venčanja) u centralnim kancelarijama okruga

- Podaci o migracijama mogu da se izvedu na osnovu podataka o prirodnom priraštaju i kretanju ukupnog stanovništva Albanije (podaci vitalne statistike su manje-više potpuni za period 1989-2001)

Albanija

Registar vitalnih događaja (matične knjige)

- ESGRAON-SDC tekuća statistika (odnosi se na sve bugarske građane i strance koje imaju dozvole za boravak u zemlji) - Od 1947. god.: podaci o promeni boravka unutar zemlje (prikupljeni od strane opštinskih vlasti) - Od 1965. god.: podaci o promeni boravka (prikupljeni od strane adresne službe pri Ministarstvu unutrašnjih poslova)

Bugarska

Statistika vitalnih događaja (matične knjige) na nivou županija

- Knjiga državljana (sve odluke u vezi sa odlukama vezanim za dobijanje ili gubitak državljanstva) - Kancelarija za izbeglice i raseljena lica - Statistika migracija

Hrvatska

Statistika vitalnih događaja (matične knjige)

- Ne raspolaže se nijednim izvorom za spoljne migracije Grka - Za "ne-Grke" postoji mogućnost posrednog izvora podataka na osnovu statistike o dozvolama boravka

Grčka

Statistika vitalnih događaja (matične knjige) Jedinstveni registar stanovništva

- Jedinstveni registar stanovništva - Evidentiranje migracija pri odlasku iz zemlje i prilikom doseljavanja u zemlju, kao i migracija unutar državne teritorije - Ankete o razlozima preseljenja na relaciji selo-grad - Ankete o motivima odlaska u inostranstvo

BJR Makedonija

Statistika vitalnih događaja (matične knjige) Registar stanovništva

- Statistika migracija (promena mesta boravka) preko okružnih statističkih službi Rumunija

Srbija / Crna Gora

Statistika vitalnih događaja (matične knjige)

- Služba za evidenciju prijave-odjave prebivališta (preseljavanje stanovništva)

Izvor: Nacionalni statistički zavodi

Labo

rato

ry of

Dem

ogra

phic

and

Socia

l Ana

lyses

Komparativni prikaz izvora podataka za migracione statistike balkanskih zemalja (1991-2005) 59

Dozvole Boravišne i radne dozvole predstavljaju osnovu registrovanja migracija u zemljama koje

ne koriste registar stanovništva. Međutim, u balkanskim zemljama, dislociranje sistema praćenja migracija koje je prisutno posle 1990-1991, kao i pojava manje-više nekontrolisanih migracionih kretanja (na prostorima bivše Jugoslavije, Albaniji, Bugarskoj i Rumuniji) ili njihovog izuzetnog intenziviranja (Grčka), dovode u pitanje validnost, pa samim tim i pouzdanost tog izvora. U Grčkoj je, na primer, u 2004. godini, prema statističkim podacima o boravišnim dozvolama, broj stranaca koji su posedovali te papire iznosio 230.000 lica, dok je, prema rezultatima popisa iz 2001. godine, to stanovništvo dostiglo gotovo 600.000 lica. Prema procenama za 2005. godinu, taj broj je znatno veći - reda veličine 800.000 lica.

Ostali statistički izvori Od dodatnih izvora podataka, mogu se izdvojiti:

- specijalne ankete; - podaci o ulascima i izlascima sa teritorije zemlje od strane policijskih službi i/ili carine; - turistička putovanja u zemljama regiona prema zemlji porekla; - podaci prikupljeni u konzulatima i ambasadama; - ankete o domaćinstvima; - podaci koji se mogu dobiti iz stambenih kartona, evidencija o socijalnoj pomoći i slično.

U zemljama sa područja Balkana, čiji je jedan deo tokom prethodne decenije bio u velikoj

meri zahvaćen krizama i oružanim sukobima, raspolaže se sa veoma malo pouzdanih izvora, a u nekim slučajevima, ne postoje nikakvi izvori statističkih podataka. Naime, reprezentativne ankete na državnom nivou su retke (na primer, mogu se navesti ankete koje je sprovela Svetska banka – LSMS), dok su podaci pograničnih službi o ulascima i izlascima iz zemlje od male koristi, zbog, s jedne strane, značajnog broja ilegalnih prelazaka, a s druge strane, zbog odsustva informacija koje se odnose na strukturu migranata prema razlozima preseljavanja.

Komparativna kritička analiza dobijenih elemenata i nedostataka Usklađivanje koncepata i statističkih obeležja u skladu sa međunarodnim preporukama čine

osnovni uslov za izradu jedne potpune međunarodno komparativne analize i ujedno uslov za donošenje zaključaka u vezi sa migracijama stanovništva. Tokom čitavog dvadesetog veka, sve zemlje koje su razmatrane u ovom saopštenju razvijale su se u različitim društvenoekonomskim i kulturnim sistemima. Danas, u okvirima realnosti i pravila nametnutih procesom globalizacije, modifikacije tih sistema se odvijaju u istom smeru, ka jedinstvenom modelu. Istovremeno, pružanje podrške takvoj konvergenciji predstavlja jedan od glavnih političkih ciljeva Evropske unije. To, očigledno, znači da svaka balkanska zemlja treba da sprovodi odgovarajuće politike kojima bi bilo moguće dobijanje

Labo

rato

ry of

Dem

ogra

phic

and

Socia

l Ana

lyses


međusobno uporedivih statističkih podataka, kao i lakšu kontrolu procesa usklađivanja (prema jedinstvenom modelu - pr. ured.) odnosno eventualno sprovođenje neophodnih intervencija.

U tom smislu, međunarodnim preporukama je predložen spisak obeležja koje treba uvesti u popis, praveći razliku između, s jedne strane, osnovnih obeležja (core topics) za koje su zemlje jasno pozvane da prikupe podatke kako bi se omogućila međunarodna uporedivost, i s druge strane, dodatnih obeležja (non-core topics) koja zavise od prioriteta svake države. Za grupu dodatnih obeležja je teško postići međunarodnu uporedivost, jer su ona izabrana u skladu sa interesima i osobenostima svake države pojedinačno.

Treba napomenuti da su sve zemlje regiona tokom sprovođenja popisa oko 2000. godine, za migracije usvojile iste koncepte osnovnih obeležja (core topics). Ipak, sadržina prikupljenih informacija, kako o unutrašnjim, tako i o spoljnim migracijama, varira značajno od zemlje do zemlje, pre svega zbog različitog broja postavljenih pitanja. Na primer, značajne su razlike između Albanije i Grčke. U Albaniji su postavljena samo dva pitanja koja se odnose na mesto boravka u vreme prethodnog popisa i mesto boravka godinu dana pre popisa, dok je u Grčkoj bilo više dodatnih pitanja.

Neophodnost komparativnog pristupa prilikom pripreme popisa Preporuke Ujedinjenih nacija i drugih međunarodnih statističkih organizacija imaju za cilj

da se u znatnoj meri obezbedi uporedivost podataka, i to počevši od definicija i osnovnih klasifikacija (Laihonen, 2000; Decand, 2000; Kotzamanis et al., 2004).

Podsećamo da popis stanovništva predstavlja jednu osnovnu statističku akciju, koju Ujedinjene nacije definišu kao "skup operacija koje se sastoje iz prikupljanja, grupisanja, procenjivanja, analiziranja, objavljivanja odnosno distribuiranja demografskih, ekonomskih i socijalnih podataka koji se odnose na sve stanovnike jedne zemlje ili nekog njenog dela u jednom određenom momentu". Uprkos tome, uporedivost rezultata ostaje pravi izazov, posebno u slučaju balkanskih zemalja, a imajući u vidu specifičnosti koje postoje u svakoj zemlji u vezi pripreme, sprovođenja i korišćenja rezultata popisa. Naime, u praksi se definicija Ujedinjenih nacija ne tumači i sprovodi na identičan način. Tako su praćenja migracija različito organizovana po zemljama, i to u pogledu: - pravnog okvira (vrsta popisa - klasičan popis, kombinovan ili popis zasnovan na registru); - načina sprovođenja; - korišćene tehnike i sredstava; - godine popisa.

Te različitosti otežavaju uporednu analizu između balkanskih zemalja. Prilikom komparativne analize moraju biti uzete u obzir tri dimenzije: - vremenska, - konceptualna i - dimenzija koja se odnosi na način korišćenja.

Migraciona obeležja uključena u popisnicama do sada sprovedenih popisa stanovništva U tabeli koja sledi prikazana su popisna pitanja koja su postavljena u cilju proučavanja

migracija stanovništva, i koja omogućavaju sagledavanje razlika koje postoje između zemalja regiona.

Labo

rato

ry of

Dem

ogra

phic

and

Socia

l Ana

lyses


Tabela 3. Migraciona obeležja u popisima stanovništva oko 2000. godine u balkanskim zemaljama

Alb

anija

Grč

ka

BJR

M

Hrv

atsk

a

Bug

arsk

a

Rum

unija

Srbi

ja i

C

rna

Gor

a*

Zemlja prebivališta u vreme prethodnog popisa

x (1989)

x (1991)

x (1994)

x (1991)

ne ne x (1991)

Zemlja prebivališta godinu dana pre poslednjeg popisa x x x x ne ne ne Zemlja prebivališta 5 god. pre poslednjeg popisa ne x ne ne ne ne ne Zemlja prebivališta u vreme poslednjeg popisa (za privremeno odsutne) ne x x x x x x Lica sa boravkom u inostranstvu odsutna manje od godinu dana ne x x x x x x Lica sa boravkom u inostranstvu odsutna duže od godinu dana x ne x x ne x x Zemlja prebivališta u inostranstvu za lica odsutna duže od godinu dana x ne x x ne x x Razlog emigriranja (za lica s boravkom u inostranstvu dužim od godinu dana) ne ne x x ne x x Mesto (zemlja) rođenja x x x x x x x

Državljanstvo x x x x x x x Godina doseljenja (za strance sa prebivalištem u inostranstvu koji su boravili u zemlji u momentu popisa) ne x x x x x x Razlog imigriranja (za strance sa prebivalištem u inostranstvu koji su boravili u zemlji u momentu popisa) ne x x x ne x ne Izvor: Kotzamanis, Mrdjen, Parant (2003).Napomena: U popisima stanovništva Srbije (2002) i Crne Gore (2003) postavljena su pitanja koja su se odnosila na izbeglice i IRL (sa Kosova)

Tabela 4.

Pregled kriterijuma / obeležja koji ukazuju na migraciju popisanog licaObležja koja se odnose na unutrašnje migracije

Obležja koja se odnose na spoljne migracije (imigracija)

Obležja koja se odnose na spoljne migracije (emigracija)

- Mesto rođenja - Pol, uzrast - Mesto boravka 19xx god. - Mesto boravka u vreme

popisa

- Mesto rođenja - Zemlja poslednjeg boravka - Pol, uzrast - Godina doseljavanja - Državljanstvo - Mesto boravka 19xx godine - Mesto boravka u vreme popisa - Status - Razlog doseljavanja (imigracije)

- Godina odseljavanja - Razlog emigriranja - Dužina odsustva iz zemlje - Zemlja u koju se lice odselilo

(prijavljena zemlja emigracije)

Labo

rato

ry of

Dem

ogra

phic

and

Socia

l Ana

lyses


Obeležja koja se mogu koristiti za utvrđivanje postojanja migracije Na osnovu ranijeg mesto boravka, kao i godine doseljenja (tabela 5) može se izvesti

nekoliko zaključaka: - Godina doseljenja poznata je za lica koja su se doselila u Grčku, Bugarsku, Rumuniju,

Hrvatsku i Srbiju i Crnu Goru. - Godina doseljenja imigranata u Albaniju nije tačno poznata (njihov broj je vrlo mali). Mogu se

utvrditi samo doseljenja posle 1. aprila 1989. odnosno posle 1. aprila 2000. godine. - Godina doseljenja u BJR Makedoniju može se izračunati preko dužine boravka doseljenih do

momentu popisa. Na osnovu podataka o ranijem mestu boravka u nekom prethodnom vremenskom trenutku ne mogu da se utvrde migraciona kretanja između ta dva datuma.

Tabela 5.

Utvrđivanje migracije na osnovu pitanja o prethodnom mestu boravka i na osnovu pitanja o godini doseljenja, prema godini održavanja popisa i po zemljama

Pitanje o mestu boravka u određenom vremenskom momentu

Zemlja

Pitanje o mestu

boravka u godini

održavanja popisa

Spoljne (međunarodne) migracije; Unutrašnje migracije (između pojedinih područja zemlje - u okvirima državnih granica)

Komentar

Albanija 2001 1989. 2000.

Mogu da se utvrde sve migracije počev od 1989. god.

Bugarska 2001 Između 1993. i 2001. (u slučaju migracije - unutrašnje i spoljne,

godina poslednjeg preseljenja).

Ne mogu da se utvrde sve migracije pre 1993. godine

Hrvatska 2001 1991. i 2000. Godina doseljenja

Grčka 2001 1995. 2000.

Ne mogu da se utvrde sve migracije pre 1995. godine

BJR Makedonija

2002 1994. i 2001. Dužina boravka

Može da se utvrdi godina doseljenja preko podatka o dužini boravka u vreme popisa

Rumunija 2002 - Prisustvo i odsustvo u 2001 (zemlja) - Prethodno mesto boravka (okrug, grad) godina doseljenja u stalno mesto boravka - Godina doseljenja u zemlju (za strance) - Lica privremeno prisutna u domaćinstvu

Srbija / Crna Gora

2002 / 2003 1991. Godina doseljenja

Zemlja poslednjeg mesta boravka

Izvor : http://www.european-census.com

Labo

rato

ry of

Dem

ogra

phic

and

Socia

l Ana

lyses

http://www.european-census.com/


Obeležja koja se mogu koristiti za utvrđivanje karaktera imigracije

Tabela 6. Državljanstvo i mesto rođenja lica koja borave u zemlji u vreme popisa

Državljanstvo Mesto rođenja Zemlja Specifičnosti Specifičnosti Albanija Strano

Ne za članove domaćinstva odsutne iz zemlje duže od godinu dana

Albanija (okrug, naselje) Inostranstvo (zemlja)

Grčka Grčko Grčko i strano (koje) Strano (koje) Bez državljanstva Neodređeno

Grčkog porekla Nije grčkog porekla (osim za lica koja imaju samo grčko državljanstvo)

U istom mestu gde je lice popisano U drugom mestu (naselje - grad/selo opština, grad ili strana država)

Podaci se odnose na mesto stalnog boravka majke kada je lice rođeno

BJR Makedonija

Makedonsko Makedonsko i strano (koje) Strano (koje) Bez

Naselje Opština Država

Prikupljeni i podaci o mestu stalnog boravka majke kada je lice rođeno (naselje, opština, država)

Hrvatska Hrvatsko Hrvatsko i strano Strano (koje) Bez

Mesto popisa Van mesta popisa (grad, opština - strana država)

Prikupljeni i podaci o mestu stalnog boravka majke kada je lice rođeno (u mestu popisa, izvan mesta popisa - koje)

Bugarska Bugarsko Bugarsko i strano (koje) Strano (koje) Bez

Naselje Zemlja

Rumunija Rumunsko Strano (koje) Rumunsko i strano (koje)

Mesto popisa Drugo mesto (naselje, okrug -grad/selo) Druga zemlja

Srbija / Crna Gora

SRJ i srpsko SRJ i crnogorsko SRJ i srpsko i druge države (koje) SRJ i crnogorsko i druge države (koje) Strano (koje) Bez

Naselje Opština ili strana država

Podaci se odnose na mesto stalnog boravka majke kada je lice rođeno

Izvor: http://www.european-census.com i obrada autora

Što se tiče razloga za imigraciju, on je poznat ili delimično poznat za 3 od 7 analiziranih zemalja: Grčku, Hrvatsku i Srbiju i Crnu Goru. Preostale 4 zemlje nisu postavile pitanje koje omogućava saznanje o razlozima imigriranja (tabela 7).

Labo

rato

ry of

Dem

ogra

phic

and

Socia

l Ana

lyses



Tabela 7. Razlozi za imigraciju po zemljama

Zemlja Razlog za imigraciju Albanija - Bugarska - Hrvatska Porodica, posao, školovanje, zdravlje, politika, rat, ostalo Grčka Posao, repatrijacija ili povratak u domovinu, spajanje porodice,

školovanje, azil, izbeglištvo, ostalo (koji) BJR Makedonija - Rumunija -

IRL, izbeglištvo, posao, školovanje, član porodice (ovo poslednje za strance koji borave najmanje godinu dana u SRJ/SCG)

Srbija / Crna Gora

Izvor : http://www.european-census.com i obrada autora

Obeležja koja se mogu koristiti za identifikovanje, određivanje tipa i lociranje emigracije

Tabela 8.

Obeležja za emigraciju (spoljnu) po zemljama Zemlja Mesto emigracije Trajanje odsustva Lice koje je emigriralo Albanija Strana zemlja Manje od godinu dana

Više od godinu dana Svi (svaki član domaćinstva pojedinačno) odsutni duže od godinu dana

Bugarska Trenutna adresa u inostranstvu (samo za privremeno odsutna lica do godinu dana)

Datum odlaska (samo za privremeno odsutna lica do godinu dana)

Deca koja žive u inostranstvu duže od godinu dana (samo decu čije su majke popisane u zemlji). Privremeno odsutno stanovništvo u inostranstvu (kraće od godinu dana)

Hrvatska Trenutna adresa u inostranstvu

Dužina boravka (broj meseci/godina)

Svi (svaki član domaćinstva pojedinačno)

Grčka Nijedna informacija Nijedna informacija Nijedna informacija BJR Makedonija

Strana zemlja Dužina boravka (broj meseci/godina)

Svi (svaki član domaćinstva pojedinačno) odsutni kraće od godinu dana iz individulanih razloga i/ili odsutni duže od godinu dana iz službenih razloga (diplomate, školovanje, rad za makedonsku firmu u inostranstvu)

Rumunija Strana zemlja Kraće od 6 meseci Od 6 do 12 meseci Duže od godinu dana

Svi (svaki član domaćinstva pojedinačno) sa stalnim mestom boravka u Rumuniji (upisano u ličnim dokumentima)

Srbija / Crna Gora

Strana zemlja Kraće od godinu dana (broj meseci) Više od godinu dana (broj godina)

Svi (svaki član domaćinstva pojedinačno) na radu u inostranstvu ili članovi porodice koji s njima borave

Izvor : http://www.european-census.com i obrada autora

Labo

rato

ry of

Dem

ogra

phic

and

Socia

l Ana

lyses

http://www.european-census.com/http://www.european-census.com/


Tabela 9. Razlozi za emigraciju po zemljama

Zemlja Razlog za emigraciju Albanija Školovanje, posao, kolektivno domaćinstvo (azil), ostalo. Bugarska -

Zaposlenje u inostranstvu, član porodice lica na radu u inostranstvu, zaposlenje u diplomatskom predstavništvu ili domaćoj firmi u inostrantvu i članovi njihovih porodica, izbeglice, školovanje, ostalo.

Hrvatska

- Grčka BJR Makedonija

Za lica odsutna do godinu dana: rad za stranog poslodavca ili samostalni rad i članovi njihovih porodica, ostalo. Za ostala lica: rad u diplomatsko-konzularnim i drugim predstavništvima Republike Makedonije, izvođenje građevinskih ili drugih radova za makedonske firme, školovanje ili specijalizacija i članovi njihovih porodica.

Rumunija Zaposlenje u inostranstvu, školovanje, poslovne obaveze (samostalni rad), ostalo Na radu u inostranstvu (kod stranog poslodavca ili samostalno), na radu u diplomatskim ili drugim predstavništvima u inostranstvu, član porodice lica na radu u inostrantvu, ostalo (lečenje, školovanje, službeni put i dr.).

Srbija / Crna Gora

Izvor : http://www.european-census.com i obrada autora Treba napomenuti da Grčka, koja je ranije bila emigraciona zemlja, a krajem 1980-ih godina

postala imigraciona, ne prikuplja nikakve informacije o svojim građanima u inostranstvu. U Bugarskoj se popisom stanovništva ne prikupljaju informacije o razlogu odlaska iz zemlje.

Nedostaci

Državljanstvo pri rođenju

Ni u jednoj zemlji se ne prikupljaju podaci o prvom državljanstvu (pri rođenju). Procena broja imigranata je bazirana na podacima o državljanstvu i prethodnom mestu boravka. Procenjeni broj doseljenih stranaca se smanjuje zbog prijema u državljanstvo zemlje prijema (naturalizacija).

Dužina odsustva iz zemlje

U Bugarskoj je dužina odsustva iz zemlje poznata samo za privremeno odsutna lica (van zemlje kraće od godinu dana).

Godina doseljenja

U Albaniji ne može tačno da se odredi godina doseljenja migrantskog stanovništva. Kontinuirano praćenje unutrašnjih i spoljnih migracija

Zemlje koje ne koriste registar stanovništva ne mogu u potpunosti da prate sva migraciona kretanja stanovništva (kako unutrašnje, tako i spoljne migracije).

Labo

rato

ry of

Dem

ogra

phic

and

Socia

l Ana

lyses



Neki komentari o migracionim tokovima i broju migranata

Broj doseljenih (imigranata) Popisi stanovništva sprovedeni u balkanskim zemljama oko 2000. godine omogućili su da

se, preko obuhvata rezidentnog stanovništva, popiše i stanovništvo sa stranim državljanstvom, i to prema državljanstvu, starosti i polu, zemlji rođenja i razlogu boravka u dotičnoj zemlji. Uz to, korišćenje registra stanovništva, kao u BJR Makedoniji, omogućava državi da u svakom trenutku bude upoznata sa strukturama stanovništva i njegovim migracionim kretanjima. Uz to, bilo da je reč o popisnim podacima ili o podacima dobijenim iz registara stanovništva, prilikom poređenja podataka za različite godine, moraju se uzeti u obzir i podaci o broju stanovnika koji su primili državljanstvo zemlje prijema (tzv. naturalizacija).

Migracioni tokovi

Praćenje tokova je olakšano jedino ukoliko je moguće permanentno praćenja migranata, i

to preko funkcionisanja kontinuiranog registracionog sistema, što nije slučaj u svim posmatranim zemljama. U nedostatku registara stanovništva, popisni podaci koji se odnose na prethodnu zemlju boravka i na godinu doseljenja omogućavaju retrospektivnu analizu migracionih tokova.

U Albaniji se do procene migracionih tokova dolazi preko podatka o prirodnom priraštaju i kretanju ukupnog stanovništva zemlje.

Obuhvat emigracionih tokova je uglavnom slabiji od obuhvata imigracionih tokova (broja doseljenih). Broj emigranata (odseljenih iz zemlje) zavisi i od definicije emigrantskog stanovništva (npr. na osnovu dužine boravka u inostranstvu koje se kreće u intervalu od 3 do 12 meseci). S druge strane, registrovanje povratnih tokova često predstavlja problem.

Migracioni tokovi mogu biti: - posmatrani naknadno i to preko popisnih podataka; - posmatrani direktno zahvaljujući registru stanovništva; - procenjivani na osnovu indirektnih elemenata i/ili pretpostavki; - registrovani od strane posebne službe (kao u slučaju podnosilace zahteva za

azil), i to ukoliko imigranti nisu automatski upisivani u registar stanovništva. Migracioni tokovi zabeleženi na osnovu izdavanja dozvola zavise od vrste dozvole: radna

dozvola, boravišna dozvola, stalna ili privremena, itd. Ali, prilikom izračunavanja migracionih tokova posredstvom dozvola mora se voditi računa da broj izdatih dozvola ne podrazumeva uvek i stvarno prisustvo migracionih kretanja (kašnjenje u idavanju dozvola, ponovni zahtevi).

Najzad, dolasci radnika ili tražilaca azila se registruju u momentu podnošenja zahteva, a ne u momentu dolaska u zemlju prijema.

Specifičan slučaj predstavljaju izbeglice i tražioci azila. Broj tih migranata se određuje ili na osnovu odobrenih zahteva, ili na osnovu zahteva u postupku. I ovde postoje specijalne

Labo

rato

ry of

Dem

ogra

phic

and

Socia

l Ana

lyses


okolnosti, koje zavise od statusa izbeglica ili ako se radi o privremenom azilu. Treba voditi računa i o specifičnostima vezanim za interno raseljena lica (IRL) sa Kosova.

Eventualni sekundarni izvor za utvrđivanje emigracionih tokova

U balkanskim zemljama su retki podaci o iseljavanju u druge zemlje, čak i ukoliko postoje

pitanja koje se odnose na članove domaćinstva koji borave u inostranstvu. Što se tiče objavljivanja podataka, treba spomenuti da je registrovanje odseljavanja iz zemlje često znatno slabije razvijeno od registrovanja broja lica doseljenih iz inostranstva. Podaci zemalja prijema, koje raspolažu sistemom godišnjih registrovanja migranata, mogli bi da dopune podatke koji se odnose na pojedine zemalje porekla.

Zaključak Komparativni prikaz izvora statističkih podataka o migracijama stanovništva balkanskih

zemalja ukazuje na veće prisustvo divergencije nego konvergencije. U takvim uslovima, ne bi moglo da se pretenduje na preciznije sagledavanje elemenata analize migracija stanovništva. Uz to, i pored svih raspoloživih elemenata, u balkanskim zemaljama su i dalje skromne mogućnosti statističke aparature.

Uprkos tome, čini se da se tendencije ka harmonizaciji statistike kreću u dobrom smeru i da se može očekivati brz napredak. To se može ostvariti pod uslovom da naredni popisi budu u skladu sa zajedničkim kretanjima i ukoliko se unapredi korišćenje indirektinih izvora i rezultata posebnih anketa.

Literatura

DECAND, G. (2000). "Programme d’actions communautaires". Communication présentée au Colloque INSEE-Eurostat, Paris, Novembre 2000, 219-222

DOMENACH, H., PICOUET, M. (1995). "Le processus migratoires : concepts et mesures". In Les migrations, collection Que sais-je ? Presses Universitaires de France, 7-24.

KOTZAMANIS, B., PARANT, A., SARDON, J.-P. (eds.) (1998). La Démographie des Balkans: Sources et Données Démographiques dans les pays Balkaniques / Demography of the Balkans, Sources and Demographic Data, Paris: AIDELF.

KOTZAMANIS, B. et al. (2004). Documentation of the 2000 Round of Population and Housing Censuses in the EU, EFTA and Candidate Countries Luxembourg: Eurostat.

KOTZAMANIS, B., MRDJEN, S., PARANT, A. (2003). "Les recensements récents de la population et des habitations dans les Balkans". Balkan Demographic Papers, no. 5.

KOTZAMANIS, B., DUQUENNE, M. (2003). "Les recensements de la population dans l’Europe élargi, un essai réussi de comparabilité des données?". Chaire Quetelet 2003, Élargissement de l’Union européenne, Enjeux et implications sociodémographiques, Louvain-la-Neuve, 200.3

Labo

rato

ry of

Dem

ogra

phic

and

Socia

l Ana

lyses


LAIHONEN, A. (2000). "La campagne de 2001 des recensements de population en Europe". Colloque INSEE-Eurostat, Paris, Novembre 2000, 17-32.

LEGOUX L., PERRIN, N. (1999). "Registres de population, migrations internationales et population étrangère". Migration Etudes, N°87.

POULAIN, M. (1991). "Un projet d'harmonisation des statistiques de migration international au sein de la Communauté Européenne". Revue européenne de migration internationale, 7, 2, 115-138.

http://www.european-census.com

Labo

rato

ry of

Dem

ogra

phic

and

Socia

l Ana

lyses


komparativni prikaz izvora podataka za migracione statistike ......komparativni prikaz izvora...

Documents