kültür yayınları dizisi - isamveri.orgisamveri.org/pdfdrg/d250901/2014/2014_ciceky.pdf ·...

Kültür Yayınları Dizisi

Yayın YönetmeniLokman ÇAĞIRICI Yayın KoordinatörüKenan GÜLTÜRK EditörDoç. Dr. Hür Mahmut YÜCER ÇeviriProf. Dr. Süleyman DERİNProf. Dr. Halil İbrahim KAÇAR Tashih ve RedaksiyonDoç. Dr. Hür Mahmut YÜCEREkrem KIZILTAŞ DüzenleyenBağcılar BelediyesiGümüşhane Eğitim Kültür ve Sağlık VakfıBağcılar Gümüşhaneliler Kültür ve Yard. Derneği TasarımAsitane Organizasyon Dizgi ve Baskı Öncesi HazırlıkM. Fatih AKYÜZLÜ Baskı & Cilt Baskı TarihiŞubat 2014İstanbul

1996

RE

KL ÜL LE TN ÜA RH

VEÜ

YM AÜ RG D

.R

DA EL RI NC EAB

486

1996

RE KL ÜL LE TN ÜA RH VEÜ YM AÜ RG D .R DA EL RI NC EABbildirilerULUSLARARASI GÜMÜŞHÂNEVÎ SEMPOZYUMUDOĞUMUNUN 200. YILI HATIRASINA

PROF. DR. YAKUP ÇİÇEKM. Ü. İlahiyat Fakültesi, Tefsir Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

Gümüşhânevî’nin Mecmûatü’l-Ahzâb’ı

Kenarında Basılan Risâleleri

Giriş Bugün ve özellikle 19. asırda İslam dünyası,

yaklaşık üç asır önce Batı’da doğan Aydınlan-ma çağının sebep olduğu zihinsel dönüşümün ortaya çıkardığı ideoloji ve onun oluşturduğu modernizmin etkisi altında yaşamıştır.

Vahye ve vahiy kaynaklı tüm düşünce ve bil-gilere, dünya görüşünde fonksiyoner hiç yer ver-meyen, “Hümanizm, Sekülerizm ve Demokra-si” saç ayağı üzerine oturtulan, insanı hakikatin tek ölçüsü gören, aklı ve kullanılmasını vahiy kaynaklı tüm düşünce ve mukaddes değerlere aykırı olduğunu, kurtuluşu dinde değil aksine dinden uzaklaşmada arayan bu aşırı akılcı olgu, 19. Asırda bütün etkisiyle yaşıyordu.

Baron d’Holbach gibi kimi temsilcileri ta-rafından, tabiatla tam bir uzlaşmaya varabilmek için dinin tamamen terk edilmesini savunan, toplum hayatında gerçekleşen her türlü olum-suzlukları Tanrı ile ilişkilendiren; sözgelimi 1755 yılında Lizbon’da meydana gelen ve on bin kadar insanın ölümüne sebep olan dep-rem hakkında Voltaire gibi kimi temsilcileriy-le “Merhametli Yaratıcı fikrini bu olayla nasıl bağdaştırabiliriz? diyerek faturayı Tanrı’ya çı-

karmaya çalışan bu düşünce, günümüzde etki-sini kaybetme seyrine girse de, İslam dünyasını birkaç asırdan beri siyasi, fikri, içtimaî ve kültü-rel krizlerin içinde boğuşturmaktadır.

İşte bu düşünce ve anlayışın günümüze oran-la daha yaygın ve daha baskın olduğu 19. asırda yaşayan büyük mutasavvıf Ahmed Ziyâeddin Gümüşhânevî, gerçekleştirdiği yoğun ve büyük irşad çalışmalarıyla, telif ettiği önemli eserleriy-le çok başarılı hizmetlere imza atmıştır. Onun eserleri arasında özellikle dua açısından hacimli ve önemli olan Mecmûatu’l-Ahzâb isimli kitabı, her biri 620 sayfa olmak üzere üç ciltten mey-dana gelmektedir. Ondaki duaların yanında sayfa kenarlarında yer alan ve yine dualarla il-gili bilgiler veren risâleler de önemli ilmi eser-lerindendir.

Ahmed Ziyâeddin GümüşhâneviA) HayatıNakşibendî-Hâlidî şeyhlerinden, âlim ve

mutasavvıf Ahmed Ziyâeddin Gümüşhânevî, 1813 yılında Gümüşhane’nin Emîrler ma-hallesinde doğdu. Babasının adı Mustafa’dır. 1822’de ailesinin ticaret yapmak için gittiği

487

1996


Trabzon’da Şeyh Osman Efendi ve Şeyh Hâ-lid es-Saîdî gibi âlimlerden sarf, nahiv ve fıkıh dersleri aldı. 1831’den sonra amcasıyla birlikte ticarî amaçla İstanbul’a gitti ve bir daha Trab-zon’a dönmedi. Beyazıt Medresesi’nde dinî ilimleri tahsil ederken adı tesbit edilemeyen bir şeyhe intisap etti. Bu zatın ölümünden sonra tahsilini Mahmud Paşa Medresesi’nde sürdür-dü. Sultan Abdülmecid’in hocası Hafız Meh-med Emin Efendi ile II. Mahmud’un hocası Abdurrahman Harpûtî gibi devrin önde gelen âlimlerinin öğrencisi oldu.

İstanbul’daki tahsil hayatı boyunca tasavvufî çevrelerle münasebetini sürdüren Gümüşhâ-nevî, 1845 yılında Üsküdar Alaca Minare Tek-kesi’nde Hâlidiyye tarikatını neşreden Şeyh Abdülfettâh el-Ukârî ile tanıştı. Daha sonra, Alaca Minare Tekkesi’nde Trablusşam müftü-sü diye meşhur olan Ahmed el-Ervâdî’ye inti-sap etti.

1848 yılında Mahmud Paşa Medresesi’n-deki hücresinde gerçekleştirdiği iki halvetten sonra Ervâdî’den hilâfet aldı. Levâmi’u’l-’ukül adlı eserinde “tarîkaten Nakşibendî, meşreben Şâzelî” olduğunu söyleyen Gümüşhânevî, Nak-

şibendiyye ve Şâzeliyye’nin usul ve âdabı çerçe-vesinde yoğunlaşan bir irşad faaliyeti sürdürdü.

1859’da Cağaloğlu’ndaki Fatma Sultan Camii’ni tekke haline getiren Gümüşhânevî, 1863’te sarayın tahsis ettiği özel bir gemiy-le hacca gitti. 1877’de Şeyhülharem-i Nebevi Mehmed Emin Paşa’nın kızı Havvâ Seher Ha-nım’la evlendi. Aynı yıl ikinci defa hacca gitti. Hac dönüşü İstanbul’a gelmeyip üç yıl kadar Mısır’da kaldı. Tanta ve Kahire’de Nâsıriye, Câ-miu’l-Ezher ve Seyyidinâ Hüseyin Camii’nde 200’den fazla talebeye hadis okuttu. Mısır müf-tüsü Muhammed el-Menütî, Şeyh Cûde, Mu-hammed et-Tantâvî, Şeyh Mustafa es-Sâidî ve Şeyh Rahmetullah el-Hindî’ye hilâfet verdi.

Aralarında Kastamonulu Hasan Hilmi, Safranbolulu İsmail Necâtî, Dağıstanlı Ömer Ziyâeddin, Tekirdağlı Mustafa Feyzi, Lüle-burgazlı Mehmed Eşref Efendi gibi huzur dersi muhatap ve mukarrirliğine kadar yüksel-miş âlimlerin de bulunduğu 116 kişiye hilâfet vererek Nakşibendiyye tarikatının Hâlidiyye kolunun yayılmasında önemli bir rol oynayan Gümüşhânevî 13 Mayıs 1893’te vefat etti ve Süleymaniye Camii hazîresine defnedildi.

488

1996


B) İlmi FaaliyetlerGümüşhânevî zahirî ilimlerin tahsiline

önem vermiş, halifelerinde her şeyden önce ilmî yeterliliğin bulunmasını şart koşmuştur. Dergâh mensupları arasında bir yardımlaşma ve borç sandığı kurarak ev ve iş yerlerinde âtıl duran menkul servetleri bu sandıkta toplatmış, bu para ile bir matbaa kurarak basılan eserle-rinin ücretsiz dağıtımını sağlamıştır. Aynı ser-mayeden tahsis edilen 500’er altınlık vakıflarla İstanbul, Bayburt, Rize ve Of ta dört büyük kü-tüphane kurulmuştur.

Dinî ilimleri öğrenme ve sünnete uyma ko-nusu üzerinde hassasiyetle duran Gümüşhâ-nevî, tekkesinde hadis okutmaya ağırlık vermiş, böylece Gümüşhaneli Dergâhı bir dârülhadis hüviyeti kazanmıştır. Tekkelerde görülen seviye kaybına karşı çıkmış, ulemâ ve meşâyih arasın-daki anlaşmazlıkları birleştirici bir tavırla gi-dermeye çalışmıştır.

Câmi’u’l-usûl adlı eseriyle tarikatlara ait ev-râd ve ahzâbın derlenmesinden meydana gelen Mecmûatü’l - ahzâb onun bu özelliğini ortaya koymaktadır.

C) EserleriTasavvuf ’a dair Camiu’l-usûl, Rûhu’l-’â-

rif în, Mecmû’atü’l-ahzâb, Kitâbü’l-Arifin f î es-râri esma’il erbaîn.

Hadis’e dair Râmûzü’l-ehâdîs, Levâmi’u’l-’u-kül, Ğarâibü’l-ehâdîs (İstanbul, ts.l. Letâifü’l-hi-kem, Hadîs-i Erba’în,

Ahlâk’a dair Necâtü’l-ğâfilîn, Devâ’ü’l-müslîmîn, Netâ’icü’î-ihlâs.

Fıkıh ve Akâid’e dair Câmi’ul-menâsik alâ ahseni’l-mesâlik, Câmi’u’l-mütûn, el-Âbir fi’l-en-şâr ve’l-muhâcin, Matlabü’l-mücâhidin (Türkçe, el-Abir’in kenarında) Bir sayfadan ibaret Risâ-

letün makbule f î hakkı’l-müceddid ile vasiyetle-rini ihtiva eden iki sayfalık Türkçe metin el- Âbir’in kenarında yer almaktadır.

Levâmi’u’l-’ukül adlı eserinde “tarîkaten Nakşibendî, meşreben Şâzelî olduğunu söyle-yen Gümüşhânevî, Nakşibendiyye ve Şâzeliy-ye’nin usul ve âdabı çerçevesinde yoğunlaşan bir irşad faaliyeti sürdürdü. Aralarında huzur der-si muhatap ve mukarrirliğine kadar yükselmiş âlimlerin de bulunduğu çok sayıda kişiye hilâ-fet vererek Nakşibendiyye tarikatının Hâlidiyye kolunun yayılmasında önemli bir rol oynayan Gümüşhânevî 13 Mayıs 1893’te vefat etti ve Süleymaniye Camii hazîresine defnedildi

D) Mecmûatu’l-Ahzâb Kenarlarındaki Risâleler

Hatırlamalıyız ki, selef-i sâlihîn münacaat-larında, Kur’an-ı Kerim’de ve hadislerde geçen dua ve zikir cümlelerini kullanmanın yanında, bazen de içlerine akan kendilerine ait duaları da kullanmışlardır. Hakk’ın mukarreb kulları olmaları hasebiyle onların evrâdları, ezkârları ve duaları önemlidir. İşte Allah dostlarının Ce-nab-ı Hak’tan muradlarını niyaz için biraraya getirdikleri bu dualara tasavvuf dilinde ‘hizb’ denmektedir.

Nakşibendî-Hâlidî şeyhlerinden birisi olan, Ahmed Ziyâeddin-i Gümüşhânevî hazretleri de Mecmuatü’l-Ahzâb isimli eserinde yüzlerce hizbi biraraya getirmiştir. Mecmu’atü’l-Ahzâb yaklaşık ikibin sayfalık bir eserdir ve Gümüşhâ-nevî hazretleri, eserini talebeleriyle beraber dik-kat ve itina ile hazırlamıştır. Tasavvuf, Hadis, Fıkıh ve Akaid alanlarında önemli eserlerini Arapça olarak kaleme alan Gümüşhânevî’nin evrâd ve ahzâbın derlenmesinden meydana gelen Mecmûatü’l-ahzâb isimli üç ciltlik kitabı,

489

1996


alanında hem muhteva ve hem de hacim bakı-mından pek önemlidir.

Tarafımdan tahkik ve talik edilerek, sayfa kenarlarındaki risalelerle birlikte beş cild halin-de neşre hazırlanan ve yakın bir zamanda neş-redileceği beklenen yaklaşık iki bin sayfa olan Mecmûâtü’l-ahzâb’ın sayfa kenarlarında çok sayıda risale yer almaktadır. Ben bu tebliğimde işte bu risaleleri kısaca tanıtmaya gayret edece-ğim. Mecmûatu’l-ahzâb’ın sayfa kenarlarında bulunan risaleleri şöyle sıralayabiliriz:

الرب .1 حزب عىل الصدر Tenvîru’s-sadr ala تنوير hizbi’l-berr. Şeyh Ömer eş-Şebravi el-Hal-veti eş-Şazelî el-Ahmedi’ye ait olan bu eser, Şazelî el-Kebîr’in الرب -isimli kitabı üze حزب rine yazılan bir şerhtir.150 kadar sayfadan meydana gelip önemli bilgiler verir. Bes-mele ve diğer bazı konular hakkında bil-gilerin bulunduğu risalede birçok ayet ve hadiseyer alır.

Şerhu hizbi’l-masûn. Şeyh رشح حزب مصون .2İmam el-Kâmil Muhammed Âkıl, hicri 1123 senesinde mücavir olarak Mekke’de bulunuyor-du. Risalede o sırada oraya Şeyh Said b. Zeyd’in gelmesi, Hanefi müftüsü Şeyh Taceddin’in Medine’ye sürgün edilmesi ve kısa/üç sayfalık bazı ayet ve hadislerden oluşan bu dua sayesin-de emeline ulaştığı anlatılır.

-Şerhu duâi tehlîl. Her hastalı رشح دعاء تهليل .3ğa deva olduğu bildirilen bir sayfalık bir duadır. Bir hadisi şerifde Kur’an’da 37 yerde tehlilatın yer aldığı bildirilerek bunları okuyanın kalbine Allah’ın iman ve nur ihsan edeceği kaydedilir.

الرميل .4 االمام حزب Şerhu hizbi’l-İmam رشح er-Remli. Yahya b. Abdurrahman er-Remli eş-Şafii el-Kadiri’nin Salavatının, bu eserle ön-ceden örneği geçmeyen bir şekilde telif edildiği

anlatılır. اقربكم مني يوم القيامة اكرثكم عيّل صلوة hadisinin de yer aldığı iki sayfalık bir salavat duasıdır.

-Tarika azime li-kı طريقة عظيمة لقرائة حزب البحر .5raeti hizbi’l-bahr. Ebu’l-Hasan Ali b. Abdullah b. Abducebbar el-Hasani eş-Şazelî’ye, bu hizb ruhani istikamet yoluyla ilham edildi. İki sayfa olup bir çok faydası ve önemi olduğu vurgula-nır.

6. الحرب ايات -Şerhu aya رشح ti’l-harb. Bir sayfa olup و ثالثا قرأ من

-hadisinin açık ثالثني آية من كتاب الله تعاىل مل يرضه تلك الليلة lamasından meydana gelir. İbn Sirin dedi ki, Bir gün her konaklayanın eşyasının kaybolduğu korkunç bir mekana konakladık. Hemen yuka-rıdaki hadis üzerinde teemmül ettim. Ondaki şifa kaynağı ayetlerin okunmasıyla zarardan kurtuldum.

.Şerhu duâi ismi Rahmân رشح دعاء اسم رحمن .7Osmanlıca ve 18 sayfadır. Konu ile ilgili güzel bilgilerin verilmesinin ardından bu duanın bir-çok hayra erdirdiği anlatılır. Bir kısmı Arapça olan bu risalede güzel açıklamalar yer alır.

االسامء .8 جنة -Şerhu cenneti’l-esmâ. Os رشح manlıca, on sayfa olup içinde şiirler de vardır.

.Kaside-i şerife. Osmanlıcadır قصيدهء رشيفه .9Beş sayfadır ve kasidelere yer verir.

ثانية .10 Kaside-i saniye. Osmanlıca قصيدهء olup içinde yer yer kasideler ve yer yer de düz yazılar bulunur. Birçok ayet ve hadisin zik-redildiği bu risale otuz dört sayfadan oluşur. اللهم اين أسالك بفناء الفردانيةوراء .Bir sayfadır دعاء جنة االسامء .11

.diye başlar الربوبية

Havâss-ı hizb’n-nasr. Dört خواص حزب النرص .12sayfadır, Burada “Hizbu’n-Nasrin havassı/özellikleri, maddeler halinde 13 havass olarak anlatılır.

490

1996


13. Şerhu hizbi’n-nasr. On dört sayfa olup, güzel bir şerhdir. Hizib ve onda yer alan keli-meler; ayet, hadis ve çeşitli bilgilerle şerh edilir.

-Beyan-i serair-i ha بيان رسائر هذا الرشح العظيم .14za’ş-şerhi’l-azim. Müellifi der ki, Şerhin esra-rının keşfi hatimeye tavakkuf ettiğinden Hati-meyi buraya aldım ve onu dört kısma ayırdım: 1. Telif sebebi, 2. Bu dua üzerinde düşünmek, 3. Kıraatinde adüvvün tayin edilmesi, 4.bunların okunması riya olur mu, olmaz mı konuları. İşte onda bu konular izah edilir.

Beyan-i terceme-i بيان ترجمة حال الشيخ الشاذىل .15hâli’ş-Şeyh eş-Şazelî. eş-Şazelî’nin diğerleri yanında Hizbu’l-bahr, Hizbu’l- berr ve Hiz-bu’n-nasr diye pek meşhur hizbleri vardır. Bun-ları izni ilahi ile yazdığını ifade eder.

النرص .16 حزب خواص و فوائد و قرائة و آداب -Be بيان yan-i adab ve kıraati ve fevâid ve havass-ı hiz-bi’n-nasr. eş-Şazelî’nin Hizbul nasr ki buna hizbul kahr da denir. Ali İmran suresi 3/73. ayetine uygun olarak düşmana karşı çok etki-li olduğu ve nasıl okunacağı anlatılır. İki sayfa kadardır.

Fedâi’l-i sûre-i yasin فضائل سورة » يس« و خواصها .17ve havassuha. Bu risalede, Yâsin suresinin fazi-letine dair bir çok hadisi şerif verilir ve havassı anlatılır.

القرآن .18 خواص و -el-İtkân ve havâs االتقان sı’l-Kur’an. Ebul Abbas el-Akfesi’nin, Keş-fü’l-Esrâr adlı eserindeki tevhid ve tehlil ke-limelerinin ayetlerle şerh edildiği bir risaledir. Altı sayfa olup güzel bilgiler verir.

الغزايل .19 لالمام -Şerhu celcelutiyye رشح جلجلوتية li-İmami’l-Gazzalî. Aslında el-Behcetü’s-Se-niyye, İmam Gazzalî’ye ait Celcelutiyye’nin şerhidir. Bu duanın ismi azam olması, dünya

ve ahiret hazinelerinden bir hazine bulunması anlatılır. Sekiz sayfadır.

منافعه .20 و برشحه حدته عىل بيت كل رشح مع الدعوة بيان Beyânu’d-da’ve mea şerhi küll-i beyt ala hid-detihi bi-şerhihî ve menâkıbıhî. Yirmi sayfadır. Her bir beytin başlı başına ayrı bir özelliğinin bulunduğu, bazılarının heybet ve muhabbet ka-zandıracağı, bazılarının zenginlik getireceği vb durumlar anlatılır.

ابن مشيش السامعيل حقي .21 Şerhu salat رشح صلوة İbn Meşîş li-İsmail Hakkî. Bu salat, ehlullah’a göre İbn Meşîş’e ilham edilen bir virddir. Yirmi yedi sayfa gibi geniş bir risaledir. Bazı ayet ve hadislere yer verir.

للخادمي .22 حاين رشح Kitabu şerhi Hani كتاب lil-Hâdimî. Şeyh Hâdimî, aklından geçenleri kevn alemine çıkarmayı murad edince bu risa-leyi kaleme almıştır. Onda Besmele, hamd, la havle, sübhanellah ve benzeri dua kelimeleri açıklanır.

رشح أوراد كبري ملوالنا جالل الدين رومي عىل الفيض بن عثامن املفتي .23

-Şerhu evrad-i kebir li-Mevlana Celâ قرحساري leddin-i Rumi. Osmanlıcadır. Yirmi dokuz sayfadan meydana gelir. Mevlana Celaleddin-i Rumî’nin evrâdıdır. Onda her gün okunacak ayetler zikredilir.

املعاين .24 و موكب املباين Kevkebü’l-mebânî كوكب mevkibü’l-meânî. Bu, Abdulkadir-i Geyla-ni’nin “Kenzi Azam” adlı salavatının şerhidir. Dört sayfadır.

el-Keyfiyyetü’s-saniye. Geçen الكيفية الثانية .25hizbin farklı bir şerhidir. Esas hizbin metinleri-ni güzel ve uzun bir şekilde izah eder ve açıklar. 75 sayfadır.

رشح Şerhu hizbi masun. veya رشح حزب مصون .26

املصون -Muhammed b. Akıl’a ait olup 3 say الرس

491

1996


falık bir risaledir. Okunması bir çok mekirden kurtaran bir duadır.

Esma-i .اسامء سيدنا عبد القادر الكيالين يسمى االستغاثة .27seyyidina Abdülkadir el-Geylanî. Ya sulta-ne’l-arifin, ya tâce’l-muhakkıkîn gibi isimler-den oluşur. İki sayfa kadardır.

Şerhu ashâb-ı Bedr ve رشح أصحاب بدر و أُُحد .28Uhud. Bu eser, Cafer b. Hasan b. Abdulkerim el-Berzencî (v.1177/1764)’nin Bedir ashabının isimlerinin sayılmasından meydana gelir ki, bu isimlerin sayılmasının birçok meziyyet ve ha-vassı vardır. On sayfadır.

Kitabü’l-ârifîn كتاب العارفني يف ارسار اسامء االربعني .29fi esrar esmâi’l-erbaîn. el-Berzencî’ye ait olup kırk isimden oluşur. Dokuz sayfadır.

.Şerhü kasîde-i münferice رشح قصيدة منفرجة .30Ondört sayfadır.

-Şerhu münâcat-i ima رشح مناجات امام االعظم .31mi’l-Azam. İki sayfa olup Ali İmran 3. ve Fetih suresi 29. Ayetlerinden meydana gelir.

البرصي .32 الحسن -Şerhü’l-is رشح االستغفارات لسيدنا tağfarât li-seyyidinâ el-Hasan el-Basrî. İki say-fadır.

.Şerhü dua-i ricali’l-ğayb رشح دعاء رجال الغيب .33İki sayfa kadar olup ricali gayb ile ilgili hadisleri anlatır.

القران .34 -Şerhü duâi münaca رشح دعاء مناجات ti’l-Kur’an. İki sayfadır. Hz. Osman, bazı esma ve ayetleri cem edip Resulullah’ın huzuruna ge-tirdi. Peygamberimiz onlara nazar etti ve onları güzel buldu. Ve bunlar مناجات القران dır diye buyur-du. Ne zaman ve nasıl okunacağı anlatılır.

Şerhü esma-i enbiya رشح اسامء انبياء و املرسلني .35ve’l-mürselin. Üç yüz on üç Resul ismini içerir. İlgili hadislere yer verir.

-Şerhü salati’l-fey رشح صلوة الفيضية لعبد الغني .36diyye li-Abdilgani. Altmış sekiz sayfa olup, Abdülğani en-Nablüsi (v.1062/1652)’nin İbn Arabî’ye ait املحمدية adlı eserinin الصلوات şerhidir.

القصيدة للشيخ عبد الغني ميدح بها قطب العارفني الشيخ محي الدين .37

el-Kaside li’ş-Şeyh Abdilğani. Bir buçuk sayfa-dan meydana gelen bu kaside, Şeyh Abdulğa-ni’ye ait olup İbn Arabi hakkındadır.

الوسطى .38 -Şerhü salati’l-vusta. Ah رشح صالة med b. Süleyman el-Halidî en-Nakşibendi el-Ahmedi (1275/1858)’nin, bazı arkadaşları-nın talebi üzerine, Şeyhi Ekber’e ait es-Sala-tu’l-Vustâ hakkında yazdığı bir şerhtir. Bir çok ayet ve hadisin yer aldığı ve güzel açıklamaların bulunduğu bu şerh 33 sayfadır.

-Şerhü salati’z-zâtiyye. Mez رشح صالة الذاتية .39kur Şeyh Ahmed b. Süleyman’ın, Şeyhi Ek-ber’in ruhaniyetinden gelen bir emirle es-Sala-tu’l-vusta’ya ve Salat’n-nura yönelik yazdığı 5 sayfadan oluşan bir şerhtir.

İsnad-i duâi cevşen. Cevşen إسناد دعاء جوشن .40duasıyla ilgili, rivayetler, okunmasının fazileti ve sebep olduğu iyi sonuçlar, hadis ve ayetlerle dört sayfa halinde anlatılır.

بدئت ببسم الله و الحمد اوال عىل نعم مل تحص فيام تنزال .41

Şerhü Dimyatî. Bu risale, yukarıdaki رشح دمياطي beyitle başlar. Önce Allah lafzı hakkında bilgi-ler verilir. Yer yer beyitlerin, ayet ve hadislerin kullanıldığı bu şerh 26 sayfadır.

لالزمريي .42 البحر حزب Şerhü hizbi’l-bahr رشح li-İzmirî. Ahmed b. Ömer İzmirî der ki: Bu, Kamil Şeyh Ebu’l-Hasan eş-Şazelî’nin her alil/hasta olan için nafi ve her rezil olan için rafi/yükseltici olan, tesirinin pek süratlı olması mu-cerreb olan hizbinin şerhidir.

492

1996


و .43 القاطع السيف حزب رشح

الجامع الله كتاب من املستنبط النافع الرتياق

Şerhü hizbi’s-seyf el-katı’ ve’t-tiryaki’n-na-fi el-münbesıt min kitabillahi’l-cami. Seyyid Mustafa b. Seyyid Muhammed Kemâliza-de’nin, kahri adüv ve maksada ulaştırmada mücerreb olan Hizbi seyf ’in şerhidir. Bu hizb abdest alınarak, birinci rekatında zammı sure olarak Fil suresinin ve ikinci rekatında da Ku-reyş suresinin okunarak iki rekat namaz kılın-dıktan sonra okunacağı izah edilir. Birçok ayet ve hadisin yer aldığı bu şerh 27 sayfadır.

الغني .44 لعبد مشيش ابن صالة Şerhü salatu رشح ibni Meşîş li-Abdilğani. Şeyh İbn Meşîş’in Salâtı’nın, Şeyh Abdülğani tarafından şerh edilmesiyle meydana gelir. Bu konuda Ab-dulğani şöyle der: Ebu Hafs Ömer b. İsa b. Abdulvehhab eş-Şerif el-Hasanî, benden İbn Meşîş’in bazı beyitlerini şerh etmemi istendi. Aslında ben buna salih ve kudretli olmadığım halde Yüce Rabbime itimad ederek bu teklifi kabul ettim. “Mukaddime” başlığı altında on beş sayfa kadar Şeyh İbn Meşîş’in hayatı anla-tılr. Sonra رشح لطيف لصالة ابن مشيش اليب الطيب الحسن بن başlığı altında yine on beş kadar sayfada يوسف mezkur Salat şerh edilir.

قصيدة االمام األعظم أيب حنيفة يف مدح الرسول صىل الله عليه و سلم .45

Kasîdei İmâm Azam. İmâm-ı Azam’ın Re-sulullah’ı medhetmek üzere yazdığı iki buçuk sayfalık bir kasidedir. İlk beti şöyledir:

.يا سيد السادات جئتك قاصدا أرجو رضاك و أحتمي بحامكا

Son beyti de şudur:

.وعىل صحبتك الكرام بجميعهم و التابعني و كل من والكا

Sonuç:1. Pozitivizm ve materyalist anlayışın günü-

müze oranla daha yaygın ve daha baskın olduğu

19. asırda yaşayan, zahiri ve batıni ilimlerle do-nanmış büyük mutasavvıf Ahmed Ziyâeddin-i Gümüşhânevî, gerçekleştirdiği yoğun ve büyük irşad çalışmalarıyla ve telif ettiği önemli eserle-riyle çok başarılı hizmetlere imza atmıştır.

2. Onun eserleri arasında özellikle dua açısından pek hacimli ve önemli olan Mec-muâtu’l-Ahzâb isimli kitabı, her biri 620 sayfa olmak üzere üç ciltten meydana gelmektedir. Ondaki pek değerli duaların yanında sayfa ke-narlarında yer alan ve yine dualarla ilgili bilgiler veren risaleler de önemli ilmi eserlerdendir.

3. Dinî ilimleri öğrenme ve sünnete uyma konusu üzerinde hassasiyetle duran Gümüş-hânevî, tekkesinde hadis okutmaya ağırlık vermiş, böylece Gümüşhaneli Dergâhı bir dârülhadis hüviyeti kazanmıştır. Tekkeler-de görülen seviye kaybına karşı çıkmış, ulemâ ve meşâyih arasındaki anlaşmazlıkları bir-leştirici bir tavırla gidermeye çalışmıştır. Câmi’u’l-usûl adlı eseriyle tarikatlara ait evrâd ve ahzâbın derlenmesinden meydana gelen Mecmûatü’l - ahzâb’ onun bu özelliğini ortaya koymaktadır.

4. 19. asırda yaşayan büyük mutasavvıf Ah-med Ziyâeddin-i Gümüşhânevî, gerçekleştir-diği yoğun ve büyük irşad çalışmaları yanında, Onun eserleri arasında özellikle dua açısından pek hacımlı ve önemli olan Mecmûatu’l-Ahzâb isimli kitabını telif ederek; sebepleri ve tabiat ka-nunlarını bir bakıma ilahlık konumuna çıkaran pozitivizme karşı durmuş, Yüce Allah’ın koy-duğu tabiat kanunlarının mutlak değil O’nun iradesine bağlı kanunlar olduklarını, duaların da ilgili konularda Allah’ın kıldığı sebeplerden olduğunu fiilen ortaya koymaya çalışmıştır. Bu hizmetin, pozitivizm ve ateizmin yaşadı-ğı bir dönemde gerçekleştirilmesi Gümüşhâ-

493

1996


nevî’nin dini metanetini ve dini ilimlerdeki de-rinliğini gösterir.

5. Dinî ilimleri bir bütün olarak öğrenme ve sünnete uyma konusu üzerinde hassasiyetle duran Gümüşhânevî’nin bu anlayışı, İslam’a ve maneviyata yönelik ilginin artma seyrine girdi-ği günümüzde gençlerimizi dini ilimlerle mü-cehhez kılmada göz önünde bulunduracağımız bir anlayıştır.

6. Tarafımdan tahkik ve talik edilerek, sayfa kenarlarındaki risalelerle birlikte beş cild ha-linde neşre hazırlanan ve yakın bir zamanda neşredileceği beklenen yaklaşık iki bin sayfa-dan meydana gelen مجموعة األحزاب Mecmûatü’l - ahzâb’ ın bu neşri sayesinde ondan daha fazla istifade edilebileceği ve daha fazla duanın dini hayatımızda yer alacağı malumdur. Bu vesile ile

başta İstanbul’daki kütüphaneler olmak üzere ülkemizde tahkik edilmeyi bekleyen pek çok el yazması kıymetli eserler, kütüphanelerinde araştırıcılarını beklemektedir. Bu önemli kitap-ların neşre hazırlanarak ilim dünyasına sunul-masının önemini hep hatırlamalıyız. Bu, pek önemli ilmi mesailer arasında yer alır. Bunu gerçekleştirmek üzere mesela bir vakfın kurul-ması ve bu çalışmaları organize etmesi matlup olan ilme yönelik önemli çalışmalardandır. 7. Son olarak Uluslararası Gümüşhânevî Sem-pozyumu’nu düzenleyen ve benzeri ilmi faali-yetlere her zaman takdir ve şükranla karşıla-nacak destekler veren Bağcılar Belediyesinin değerli başkanı muhterem Lokman Çağırıcı’yı tebrik ediyor, bu güzel toplantıya katılan siz de-ğerli hâzirûna selam ve saygılar sunuyorum.

kültür yayınları dizisi - isamveri.orgisamveri.org/pdfdrg/d250901/2014/2014_ciceky.pdf ·...

Documents