Klimat szkolny w badaniach międzynarodowych szkół grupy wyszehradzkiej

dr Rafał Otręba

Klimat szkolny - problemy

• Jakie są związki klimatu szkoły z osiągnięciami uczniów?

• Jak rozumieć pojęcie klimatu szkolnego?• Co świadczy o klimacie w organizacji?• Jak można zmierzyć klimat szkolny?• Jakie są związki klimatu szkolnego z wymaganiami

państwa wobec szkół?

dobra, zdrowa szkoła

klimat szkolny

zdrowie organizacji osiągnięcia

? ?

?

dobra, zdrowa szkoła

klimat szkolny

zdrowie organizacji osiągnięcia

? ?

?

Klimat szkolny ---- osiągnięcia+ wpływ na motywację+ wpływ na wiarę w siebie + wsparcie przez nauczyciela- strach i brak zainteresowania- stres

Klimat szkolny ---- zdrowie organizacji+ wpływ na zdrowie ucznia+ wpływ na zdrowie nauczyciela+ dobry klimat: czynnik chroniący zdrowe zachowania

Zdrowie organizacji ---- osiągnięcia+ wyżywienie: zdolność do koncentracji, zdolność do absorpcji wiedzy+ ruch: zdolność do koncentracji, obniżenie poziomu agresji - uzależnienia, - choroba psychiczna- zmęczenie, zaburzenia snu

Klimat szkolny - pojęcie

H. Fend - „pod pojęciem klimatu szkolnego (…) rozumiemy to, co tworzą uczniowie i nauczyciele, kiedy formują ożywione formy interakcji nauczania i uczenia się korzystając z utrwalonych prawnych i instytucjonalnych uregulowań szkoły”.

F. Eder - subiektywnie postrzegana konfiguracja istotnych elementów związków wychowawczych zachodzących pomiędzy uczniem a nauczycielem, między uczniami oraz kolektywnych wyobrażeń uczniów i nauczycieli wewnątrz środowiska szkolnego.

Klimat - osobowość organizacji

Dyskusje nad klimatem szkolnym sprowadzają się do trzech nurtów:- charakterystyka emocjonalna atmosfery wychowawczej konkretnej szkoły,- charakterystyka panujących w danym środowisku wychowawczym norm i wartości,- opis subiektywnie odbieranych środowisk

nauczania.

- klimat szkolny tworzy się nie w wyniku odczuć pojedynczej jednostki, lecz dotyczy odczuć jednostek,

- w przeciwieństwie do klimatu organizacyjnego kultura organizacyjna ma swoje zakorzenienie w wartościach, przekonaniach i założeniach - w ten sposób staje się nieuświadomionym elementem każdej organizacji

Jak opisać klimat w mojej szkole i w mojej klasie?

Klimat opisujemy na podstawie:intuicji, obserwacji, doświadczenia

Jakie są elementy klimatu szkolnego?• Głównymi elementami środowiska szkoły, które kształtują jej klimat są stosunki między

uczniami i nauczycielami, samymi uczniami oraz właściwości procesu edukacyjno-wychowawczego.

Według M. Ruttera elementami klimatu szkolnego są:• włączenie pochwały i nagradzania jako głównych pedagogicznych sankcji w miejsce krytyki i

kary,• odpowiedzialność i współdecydowanie uczniów,• wysoka ocen dobrych osiągnięć uczniów,• komfort materialny i osobowy dla ucznia: każdy uczeń ma w szkole dorosłą osobę, do której

może się zwrócić o pomoc,• nauczyciel jest dobrym wzorem postępowania,• dobrze przygotowane lekcje, • dobra współpraca wśród nauczycieli.

Jak analizować klimat szkolny?

SZKOŁANAUCZYCIELE

UCZNIOWIE NA LE

KCJI

miejsce, w którym można czuć się dobrze

miejsce, w którym wiadomo, gdzie jest moje miejsce

mają między sobą dobre relacje

identyfikują się ze szkołą

treści przekazuje się w sposób zrozumiały

wspiera się osobowy i społeczny rozwój

przygotowują urozmaicone zajęcia

szanują uczniów

1 2 3 4 5 5 4 3 2 1

1 2 3 4 5 5 4 3 2 1

Jak dyrektor może kształtować klimat szkolny?

• kooperacyjny styl zarządzania,

• jasne zadania i decyzja,

• przywiązywanie wagi do wspólnej pracy i informacji zwrotnej,

• wspieranie nauczycieli,

• dobre relacje z rodzicami, władzami,

• umożliwianie dokształcania się przez nauczycieli,

• realne możliwości partycypacji.

Jak nauczyciel może kształtować klimat szkolny i klimat w klasie?

• styl zarządzania lekcją: wspierający, zajmujący uczniów,

wymagający,

• rytuały szkolne na lekcji,

• troska o współpracę nauczycieli,

• wspólny praca nad wartościami,

• urządzenie klasy szkolnej,

• realne możliwości partycypacji.

Wymagania państwa a klimat szkolny

Obszar Wymaganie Komentarz/związek z badaniem klimatu szkoły Charakterystyka wymagania na poziomie B

Efekty działalno

ści dydaktycz

ny, wychowa

wczej i opiekuńczej oraz

innej działalno

ści statutowej szkoły

lub placówki

1.2. Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności

Element badania klimatu w klasie szkolnej. Dostrzeganie możliwości uzyskiwania przez uczniów lepszych wyników w nauce wiąże się z gotowością do nauki oraz presją osiągnięć i presją związaną z lekcją.

W szkole lub placówce (…) dostrzegane są możliwości uzyskiwania przez uczniów lepszych wyników w nauce.

1.3. Uczniowie są aktywni

Element badania klimatu w klasie szkolnej. Samodzielność uczniów można zbadać jako element badania udziału uczniów w lekcji. Może to być także składowa badania klimatu szkolnego.

Uczniowie są samodzielni w podejmowaniu różnorodnych aktywności na rzecz własnego rozwoju i rozwoju szkoły lub placówki.

1.4. Respektowane są normy społeczne

Aspekt badania klimatu w szkole w kontekście wymiaru surowość-kontrola.

Uczniowie prezentują właściwe zachowania.

Wymagania państwa a klimat szkolny

Obszar Wymaganie Komentarz/związek z badaniem klimatu szkoły Charakterystyka wymagania na poziomie B

Procesy

zachodzące w szkole lub placówce

2.3. Procesy edukacyjne mają charakter zorganizowany

Element badania klimatu w klasie szkolnej. W wyniku badania można otrzymać informacje dotyczące gotowości do nauki oraz udziału uczniów w lekcji

Informacja o postępach w nauce otrzymana w wyniku oceniania uczniów pomaga im uczyć się i planować swój indywidualny proces uczenia się.

2.4. Procesy edukacyjne są efektem współdziałania nauczycieli

Badanie klimatu szkolnego może odbyć się na poziomie wzajemnych relacji w grupie nauczycieli.

Nauczyciele wspomagają siebie nawzajem w organizowaniu i realizacji procesów edukacyjnych.

Koncepcja pracy szkoły: jej wizja, misja, siły i słabości danej szkoły i kierunki jej działań,

Współpraca - jako świadome kształtowanie i atrakcyjna forma budowania pozytywnego wizerunku szkoły; do tego potrzeba otwartej komunikacji i kultury przekazywania informacji zwrotnej,

Uczucie wspólnoty - wspólne przedsięwzięcia, rytuały szkolne, świętowanie, projekty,

Troskliwa i zaangażowana praca dyrektora szkoły - jako wyraz troski o nauczycieli, ich rozwój i poszukiwanie impulsów do rozwoju.

Badania nad klimatem w szkołach państw grupy wyszehradzkiej

Psychologia kolorów - „Teoria kolorów” Johanna Wolfganga Goethego,

M. Lüscher - psychologia kolorów zajmuje się opisem dwóch zupełnie odmiennych sytuacji:- obiektywny sens postrzeganego koloru to odbieranie go jako pewnego sygnału emocjonalnego. W związku z tym kolor czerwony różni się znaczenie niebieskiego lub zielonego. Oznacza to również, że każdy kto widzi kolor czerwony otrzymuje dokładnie taki sam sygnał emocjonalny. - subiektywne, osobiste podejście do postrzegania koloru wynika z subiektywnego postrzegania danego koloru, które jest wynikiem pewnych doświadczeń człowieka. Subiektywne postrzeganie koloru wiąże się także z pewnym stopniem odczuć w stosunku do danego koloru.

Metoda CA• Jiří Šimonek – autor metody badania kolorów CA stosowanej do analizy klimatu szkolnego

przez DAP Services Company Inc.,• łączy się słowo i kolor w jeden system, intelektualnie niemożliwe jest zatrzymanie procesu

połączenia słowa i koloru w jeden system,• ważne jest uchwycenie oryginalnych skojarzeń, które nie noszą śladów cenzury, • nazwa koloru nie jest istotna, ważne jest, aby przez stowarzyszenie kolorów i słowa opisać

można będzie dynamikę wewnętrznych uczuć człowieka i przetworzyć tę rzeczywistość za pomocą dostępnych technik komputerowych.

ławka szkolna

Metoda CA• dane analizuje się w trzech oddzielnych obszarach: nauczanie i uczenie się, dynamika relacji

i potencjał do zachowań ryzykownych, a właściwe relacje między tymi obszarami prowadzą do osiągnięcia wysokiego poziomu umiejętności i rozwoju kompetencji uczniowskich.

Nauczanie i uczenie się Dynamika relacji Potencjał do zachowań ryzykownych

środowisko szkoły środowisko szkoły środowisko szkoły

nauczyciele nauczyciele nauczyciele

przedmioty szkolne przedmioty szkolne przedmioty szkolne

zarządzanie i ewaluacja procesu nauczania

zarządzanie i ewaluacja procesu nauczania

zarządzanie i ewaluacja procesu nauczania

narzędzie zarządzania szkoła narzędzie zarządzania szkoła narzędzie zarządzania szkoła

szansa na karierę pozaszkolne środowisko uczniów

szansa na karierę

Nauczanie i uczenie się

Postawa uczniów wobec

nauczania

Uczniowie identyfikują się z treściami przekazywanymi podczas lekcji i są w stanie wykorzystywać swoje umiejętności.

Postawa uczniów wobec

nauczyciela

Nauczyciel jest postrzegany jako osoba wystarczająco wspierająca niezależność uczniów w uczeniu się. Uczniowie postrzegają ogólne podejście pozytywnie. Ma to niewielki lub żaden wpływ naskuteczność nauczania i uczenia się.

Postawa uczniów wobec

metod nauczania

Metody nauczania tego przedmiotu są akceptowane przez uczniów i wspomagają skuteczność nauczania i uczenia się.

Ogólna skuteczność nauczania

Skuteczność nauczania i uczenia się jest wysoka.

Postawa uczniów wobec przedmiotów

Przedmiot X Przedmiot Y

Dynamika relacjiBezproblemowa atmosfera w klasie. Klasa akceptuje reguły i warunki pracy. Nie blokuje nauczania i uczenia się. Klasa wspiera nauczanie i uczenie się. Jest aktywna, sama koryguje błędy i jest zdolna do wykorzystania inicjatywy nauczyciela w ramach rozwoju umiejętności. Normalną sytuacją w klasie są rozmowy. Klasa przestrzega zasad i nie jest jej intencją blokowanie nauczyciela i procesu nauczania poprzez rozmowy. Jeśli blokowanie ma miejsce to powody są inne niż same rozmowy.

Dynamika relacji jest bardzo trudna dla klasy. Komunikacja ze strony nauczyciela nie pozostawia miejsca na kompromis, tolerancję i w ogóle nie uwzględnia możliwości klasy. Metody nauczania i uczenia się, zachowanie, osiągnięcia, ocena i zasady społeczne są prezentowane klasie bez możliwości dyskusji na ich temat. Nauczyciel nie blokuje klasy, jeśli klasa akceptuje warunki i styl nauczania. Relacje są oparte na stylu autorytarnym, który ogranicza kreatywność jednostki i nie daje szansy na prawdziwą relację pomiędzy nauczycielem a klasą.

● Dynamika relacji wspiera kształtowanie się kluczowych umiejętności i kompetencji uczniów.● Dynamika relacji ogranicza kształtowanie się kluczowych umiejętności i kompetencji uczniów.● Dynamika relacji tłumi kształtowanie się kluczowych umiejętności i kompetencji uczniów.

Dynamika relacji

Zarządzanie i ocena procesu nauczania Czynniki

Biorące udział w kształtowaniu umiejętności Praca grupowa, Powtórka, Świadectwo,Oceny, Praca indywidualna

Ograniczające kształtowanie się umiejętności Lekcja, Wykład nauczyciela, Egzamin ustny, Egzaminy

Kontrproduktywne dla kształtowania się umiejętności Zadanie domowe

Potencjał zachowań ryzykownychKlasa X Klasa Y Klasa Z

Przemoc

Regulowanie przyjemności

Hazard

Zachowania gwałtowne

Brak akceptacji społecznej

Przywłaszczenie

Ogólny poziom

Potencjał zachowań ryzykownych

Jak wysoki jest potencjał do ryzykownych zachowań pojawiających się w szkole?

Czy niezdecydowani uczniowie mają wpływ na pojawienie się zachowań ryzykownych?

Czy wpływ uczniów nieakceptujących ryzykownych zjawisk jest wystarczająco silny?

Dziękuję za uwagę