KL I M A

Grafički prikaz zemljinog klimatskog sistema

- Klima je višegodišnje prosečno stanje klimatskih elemenata iznad nekog prostora.

Za analizu klime potrebno je prikupljati podatke o prosečnom stanju klimatskih

elemenata tokom najmanje 30 godina.

- Najvažniji klimatski elementi su temperature i padavine. Oni se koriste pri analizi klime, a

njihove vrednosti prikazuju se klima – dijagramima.

- Usled nejednakog zagrevanja Zemljine površine možemo izdvojiti žarki, umereni i polarni

toplotni pojas.

- Pošto su pored temperature i padavine jedne od osnovnik pokazatelja klima izdvajamo više

klimatskih pojaseva nego toplotnih. Izdvajamo:

ekvatorijalni pojas (0̊ - 10̊)

tropski pojas (10̊ - 23.5̊)

suptropski pojas (23.5̊ - 40̊)

umereni pojas (40̊ - 60̊)

subpolarni pojas (60̊ - 66.5̊)

polarni pojas (66.5̊ - 90̊)

žarki pojas (0̊ - 23.5̊)

)) umereni pojas (23.5̊ - 66.5̊)

Prema Kepenovoj klasifikaciji klimata izdvajamo

12 klimatskih tipova koji se mogu svrstati

u pet osnovnih kategorija.

KATEGORIJA TROPSKIH VLAŽNIH KLIMATA / KATEGORIJA A

- U ovu kategoriju ubrajamo:

prašumski tip klime

savanski tip klime

monsunski tip klime

- Prašumski tip klime je jedini ekvatorijalni tip klime i zato se naziva i ekvatorska klima.

- velika vlažnost vazduha ( oko 80% ).

- veliko zagrevanje i isparavanje – ovaj tip odlikuje velika količina padavina ( preko 3000mm)

- ujednačene temperature tokom cele godine (24℃ - 28℃)

- dnevne i godišnje temperaturne amplitude su male.

- područje vlažnih šuma – prašuma.

prostiranje prašumskog klimatskog tipa

Vladimir Petrovič Kepen je bio ruski klimatolog i botaničar. Njegov najveći naučni doprinos je klasifikacija klima na Zemlji.

- Savanski klimatski tip – tipičan tip tropskog pojasa, naziva se i tropska klima.

- severno i južno od ekvatorske (prašumske) klime.

- visoke temperature, ali zimske niže od letnjih

- srednja godišnja temperatura oko 20℃

- manja količina padavina nego u ekvatorskom tipu (1.000 – 1.500mm)

- jasno izdvojena dva perioda:

izrazito vlažni – leto

izrazito suv – zima

- savane – vegetacija visokih trava

prostiranje savanskog klimatskog tipa

Monsunski klimatski tip – sličan je savanskom tipu

- usled tropskih monsuna količina padavina u vlažnom period je znatno veća nego kod

savanskog tipa.

- najizraženiji je na području južne i jugoistočne Azije.

prostiranje monsunskog klimatskog tipa

A

C

Letnji monsun duva od 6. do 9. meseca i donosi 90-99% ukupne količine padavina (vazdušne mase koje prelaze preko Indijskog okeana jako su se

zasitile). Život indijskog potkontinenta zavisi od letnjeg monsuna, jer od padavina zavisi

proizvodnja hrane.

podsetnik:

KATEOGRIJA SUVIH KLIMATA / KATEGORIJA B

- U ovu kategoriju ubrajamo:

pustinjski klimatski tip

stepski klimatski tip

- Pustinjski klimatski tip

- velike dnevne temperaturne amplitude

- značajno niže temperature zimi nego leti

- oskudna vegetacija – trave, žbunje, kaktusi

- Toplu pustinjski klimu imaju primorske pustinje oko severnog i južnog povratnika koje

su pod uticajem suvih vetrova. To su na primer:

Sahara, Kalahari, Namib - Afrika

Tar i Arabijska pustinja - Azija

Atakama – Južna Amerika

- Hladnu pustinjsku klimu imaju izrazito kontinentalna područja udaljena od mora i

okeana. Na primer:

Gobi

Takla Makan

Kizilkum

Karakum

Dolina smrti

prostiranje pustinjske klime

Stepska klima

- Topla stepska klima – oko pustinja tropskog i suptropskog pojasa

- Hladna stepska klima – velike razlike između temperatura leti i zimi. Kontinentalni

prostori Evrope, Azije, Severne i Južne Amerike.

prostiranje stepske klime

KATEGORIJA UMERENO TOPLIH KIŠNIH KLIMATSKIH TIPOVA / KATEGORIJA C

- U ovu kategoriju ubrajamo:

mediteranski klimatski tip

okeanski (umereno vlažni) klimatski tip

sinijski (umereno topli) klimatski tip

- Mediteranski klimatski tip – suptropski pojas

- obale Sredozemlja, južne Afrike, južne Australije, Čilea,

- blage i kišovita zime

- topla, suva i sunčana leta

- Okeanska (umereno vlažna) klima – umereni pojas uz zapadne i istočne obale

kontinenata.

- ujednačena godišnja količina padavina (500 – 1.500mm)

- sa porastom geografske širine smanjuje se temperatura

- naziva se atlantska klima duž zapadnih obala Evrope.

- Sinijska klima – umeren pojas, najizrazitija u istočnoj Aziji (uticaj vantropskih monsuna)

- suve i blage zime

- vlažna i topla leta

prostiranje umereno toplih kišnih klimatskih tipova

KATEGORIJA UMERENO HLADNIH (BOREALNIH) KLIMATA / KATEGORIJA D

- U ovu kategoriju ubrajamo:

vlažni borealni tip

suvi borealni tip

- Zastupljenost: severni delovi kontinenata severne hemisphere i kranji jug Južne Amerike

- Vlažni borealni tip

- vrlo hladne zime, sveža leta

- udaljivanjem od obale smanjuje se količina padavina

- najveći deo ukupnih padavina je sneg

- Suvi borealni tip

- njaizrazitiji u kontinentalnim delovima Azije

- izuzetno hladne zime (temperature ispod -40℃)

prostiranje borealnog tipa klime

KATEGORIJA HLADNIH KLIMATSKIH TIPOVA / KATEGORIJA E

- Ovde ubrajamo:

polarni tip / klima tundre

klima večitog leda i hladnoće

- Klima tundra – čest naziv je subpolarna klima

- krajnji severni delovi S. Amerike, Evrope, Azije, kranji jug Južne Amerike

- duge i oštre zime (do -50℃)

- kratka prohladna leta (max. 10℃)

- malo padavina (200 – 300mm)

- Klima večitog leda i hladnoće – polarni pojas (polarna klima)

- Arktik i Antarktik

duge zime ( temperature i do -70℃)

- kratka leta (max. 0℃)

- jako malo padavina, i manje od 100mm

Literatura:

Vinko Kovačević, Bosiljka Mladenović Kljajić, Geografija udžbenik za prvi razred gimnazije.

Beograd: Klett 2014.