kl6. programi.doc

SHKALLA E TRET

Programi i historis, gjat shkalls s tret, t kurrikuls (klasat gjasht dhe shtat), t arsimit t mesm t ult, i prgatit nxnsit pr t ardhmen, i pajis ata me cilsi dhe kompetenca, q jan t muara pr jetn, rrit mundsin e arsimimit t mtejshm dhe zhvillon aftsit pr t marr pjes n nj shoqri demokratike. Ai inkurajon mirkuptimin reciprok t origjins historike dhe t diversiteteve etnike, kulturore dhe fetare.

Gjat shkalls s tret t kurrikuls, nxnsit zhvillojn dhe ndrtojn njohurit, aftsit/shkathtsit, qndrimet dhe vlerat e tyre n njohjen dhe kuptimin e karakteristikave kryesore t periudhave antike, mesjetare dhe moderne, bjn lidhjet midis shoqrive, ngjarjeve dhe zhvillimeve n t shkuarn dhe n ditt e sotme, identifikojn ngjarjet idet dhe figurat historike q i dhan form zhvillimit t konteksteve politike, sociale dhe kulturore n shoqrit e marra n studim, bjn lidhjet midis historis s shqiptarve dhe historis s qytetrimit botror pr periudhat historike t marra n studim, prdorin kronologjin dhe fjalorin e duhur historik, kuptojn procesin e ndryshimit duke treguar ndryshimin dhe/ose zhvillimin brenda dhe gjat periudhave t studimit si dhe mbshteten n burimet historike (burimet tekstuale, vizuale, objektet dhe mjedisin historik) dhe teknologjin, pr t nxjerr prfundime t arsyetuara dhe logjike.

Nxnsit aftsohen t demostrojn kompetencat historike pr ndrtimin e ngjarjes historike. Ata shtrojn pyetje rreth ngjarjeve, shtjeve apo zhvillimeve, krahasojn aspekte t ndryshme t periudhave, ngjarjeve dhe shtjeve t marra n studim pr t kuptuar ndryshimin dhe vazhdimsin, shqyrtojn shkaqet dhe pasojat e ngjarjeve dhe situatave historike, vendosin rndsin historike t nj ngjarjeje n shoqri, interpretojn dhe marrin informacion nga burime t ndryshme pr t mbshtetur krkimin historik, identifikojn pikpamjet e ndryshme historike dhe organizojn dhe komunikojn n mnyr koherente dijet historike.

T msuarit dhe ndrmarrja e aktiviteteve n histori kontribuon n arritjen e qllimeve t programit msimor pr t gjith nxnsit pr t'u br:

nxns t suksesshm, q knaqen nga msimi dhe bjn prparim e arritje;

individ me besim, t cilt jan n gjendje t jetojn t sigurt, t shndetshm dhe t aft t prmbushin krkesat e jets;

qytetar t prgjegjshm q japin kontribut pozitiv n shoqri.

Prmbajtja e shkalls s tret t kurrikuls

Programi i historis gjat shkalls s tret t kurrikuls, trajton historin e qytetrimit botror n periudhn antike, mesjetare dhe moderne duke inkuadruar historin e shqiptarve brenda ktyre periudhave t qytetrimit botror, n mnyr q nxnsit t kuptojn jetn dhe ngjarjet e s shkuars, lidhjen e tyre me t tashmen dhe me t ardhmen, si dhe ndrvarsin ndrmjet qytetrimeve

N klasn e 6-t, prmbajtja e programit t lnds Historia e qytetrimeve antike dhe mesjetare trajton qytetrimet e zhvilluara n luginat e lumenjve dhe n brigjet detare mesdhetare. Ai prshkruan kushtet, etapat, tiparet ekonomike, shoqrore, politike, kulturore, materiale e shpirtrore, mnyrat e jetess, veorit e zhvillimit, bashkveprimin, ndikimin e ktyre qytetrimeve te njri-tjetri dhe n qytetrimet e mvonshme, si dhe vlerat e tyre n qytetrimet e sotme.

Programi i historis n klasn e gjasht, prfshin dhe historin e qytetrimit mesjetar, duke pasqyruar tipologjin e ktij qytetrimi, i njohur ndryshe si epoka e errt e qytetrimit botror. Programi ka pr qllim t shpjegoj etapat kryesore npr t cilat ka kaluar zhvillimi i shoqris mesjetare dhe qytetrimet n mesjet. Ai trajton mnyrat e jetess, botn materiale, mnyrn e organizmit ekonomik, politik dhe kulturor, si dhe botn shpirtrore t ktyre qytetrimeve pr t kuptuar lidhjen midis ktyre qytetrimeve dhe vazhdimsin e tyre n t ardhmen. Nxnsit kuptojn kalimin nga qytetrimet n lashtsi n qytetrimet mesjetare, duke dalluar lidhjen ndrmjet ktyre qytetrimeve.

Prmbajtja e dhn n program ofron mundsi pr zhvillimin dhe ndrtimin e koncepteve, njohurive, aftsive, qndrimeve dhe vlerave, t cilat jan t ndrlidhura me njra tjetrn dhe duhet t jepen n mnyr t integruar n t gjith tematikat e prcaktuara n program, me qllim ndtimin dhe zbatimin e kompetencave t lnds dhe kompetencave kye. Tematikat jan baz pr t siguruar rezultatet e t nxnit, sipas koncepteve dhe kompetencave historike.

1.1. Rezultatet e t nxnit pr konceptet dhe kompetencat historike n shkalln e tret t kurrikuls

Prgjat gjith programit t historis zhvillohen dhe ndrtohen konceptet historike (kuptimi kronologjik; ndryshimi dhe vazhdimsia; shumllojshmria kulturore, etnike dhe fetare, rndsia;) njohurit, shkathtsit dhe qndrimet q duhet t zotroj nxnsi pr realizimin e kompetencave historike: Krkimi historik; Prdorimi i burimeve; Analiza shkak-pasoj; Interpretimi; Shpjegimi dhe komunikimi pr t shkuarn.

Prmbajtja e dhn n program ofron mundsi pr zhvillimin dhe ndrtimin e koncepteve, njohurive, aftsive/shkathtsive, qndrimeve dhe vlerave, t cilat jan t ndrlidhura me njra tjetrn dhe duhet t jepen n mnyr t integruar n t gjith tematikat e prcaktuara n program, me qllim zbatimin e kompetencave t lnds dhe kompetencave kye.kaluarn

Tabela 5. Rezultatet e t nxnit pr kompetencat dhe konceptet historike, n shkalln e tret t kurrikuls

SHKALLA E TRET

Klasa e gjashte dhe klasa e shtat

REZULTATET E T NXNIT PR KOMPETENCAT HISTORIKE

Krkimi historik

Prdorimi i burimeve

Interpretimi historik

Shkaku dhe pasoja

Shpjegimi dhe komunikimi

identifikon dhe t shqyrton, individualisht dhe si pjes e nj grupi, pyetje specifike historike ose shtje, duke br testimin e hipotezave;

reflekton n mnyr kritike pr pyetje ose shtje historike.

shpjegon tipat e burimeve historike, si nj domosdoshmri n punn e historianit;

krkon, duke vlersuar burimet alternative, pr ndrtimin e ngjarjes historike;

identifikon, zgjedh dhe prdor nj sr burimesh historike, duke prfshir burimet tekstuale, vizuale, objektet dhe mjedisin historik;

vlerson burimet e prdorura pr t arritur prfundime t arsyetuara dhe logjike;

vlerson historin gojore, me an t s cils dshmit gojore pr ngjarjet e fundit historike mund ta bjn historin m t gjall n syt e nxnsve, si dhe mund tu ln vend pikpamjeve e perspektivave t atyre q nuk kan marr pjes n historin e shkruar.

kupton pse historiant dhe t tjert i kan interpretuar ngjarjet, njerzit dhe situatat n mnyra t ndryshme nprmjet nj sr mediesh;

shpjegon se si dhe pse ngjarjet historike jan interpretuar n mnyra t ndryshme;

shqyrton nj sr interpretimesh t s kaluars pr t vlersuar vlefshmrin e tyre.

analizon ngjarjet historike n lidhjet e tyre shkak-pasoj;

shpjegon pasojat n prfundimin e ngjarjeve, t situatave dhe t ndryshimeve historike.

paraqet shpjegime rreth s kaluars q jan koherente, t strukturuara dhe t arsyetuara, duke prdorur kronologjin dhe fjalorin e duhur historik;

komunikon njohurit historike n mnyra t ndryshme, duke prdorur kronologjin dhe fjalorin e duhur historik.

REZULTATET E T NXNIT PR KONCEPTET HISTORIKE

Kuptimi kronologjik

Ndryshimi dhe vazhdimsia

Shumllojshmria kulturore, etnike dhe fetare

Rndsia

prdor sakt datat dhe fjalorin pr periudha t ndryshme historike, duke prfshir periudhn parahistorike, antike, mesjetare, moderne;

kupton organizimin kronologjik t historis dhe t vendosin njerzit dhe ngjarjet n periudhn e sakt historike duke kuptuar dhe duke shpjeguar marrdhniet historike;

ndrton linjn e kohs, duke vendosur n t periudhat historike dhe ngjarjet e rndsishme historike;

kryen veprime pr llogaritjen e kohs;

krijon nj tabel kronologjike t periudhave historike, duke e pasuruar at n vazhdimsi me informacionin e ri.

shpjegon ndryshimin dhe vazhdimsin e ngjarjeve historike brenda dhe prtej periudhave historike;

analizon shkalln dhe ritmin e ndryshimit, nse ndryshimi arriti n progres dhe nse po pr k;

analizon arsyet dhe rezultatet e ngjarjeve, e situatave dhe e ndryshimeve historike;

kupton dhe t ndrgjegjsohen pr veorit e prirjeve historike sipas periudhave, t cilat solln progresin e shoqris n shkall kombtare, evropiane dhe botrore.

kupton se njerzit dhe shoqrit e prfshira n t njjtn ngjarje historike mund t ken prvoja dhe pikpamje t ndryshme pr t njjtn ngjarje historike.

vlerson rndsin e ngjarjeve, t njerzve dhe t zhvillimeve n kontekstin e tyre historik dhe n ditt e sotme.

1.2. Koha msimore pr tematik pr seciln klas, shkalla e tret

Lnda e historis n shkalln e tret t kurrikuls t arsimit baz, klasat gjasht zhvillohet pr 35 jav msimore me 1 or n jav. Programi i lnds s historis specifikon sasin e orve msimore (ort e sugjeruara) pr seciln tematik/tem dhe pr seciln klas.

Pr seciln tematik/tem msimore t dhn n program jan parashikuar dhe veprimtari, t cilat jepen n rubrikn Situata t nxni t sugjeruara. Kto or veprimtarish msuesi dhe autori i tekstit i integron brenda kohs msimore t sugjeruar pr seciln tematik/tem msimore. Shuma e orve sugjeruese pr seciln tematik/tem sht e barabart me sasin e orve vjetore, t prcaktuara n planin msimor t arsimit baz. Kjo ka si qllim, q prdoruesit e programit t orientohen pr peshn q z secila tematik n ort totale vjetore.

N program, pr seciln klas, afrsisht 60-70% e orve msimore totale jan menduar pr ndrtimin e njohurive t reja lndore nprmjet situatave t t nxnit dhe 40-30% e tyre jan menduar pr veprimtari, t cilat jepen n rubrikn Situata t nxni t sugjeruara. Nprmjet ktyre veprimtarive hartuesi i tekstit dhe muesi integron historin e shqiptarve me historin e qytetrimeve botrore si dhe lndn e historis me fushat e tjera kurrikulare dhe me temat ndrkurrikulare. Nxnsi n ort e veprimtarive zbaton n situata praktik kompetenat e lnds dhe kompetencat kye.

SHKALLA E TRET

KLASA 6

Tematika

Or t sugjeruara

Proceset historike, koha, ndryshimi dhe vazhdimsia

35

1. Qytetrimet botrore n Antikitet. Luginat lumore, djepi i qytetrimeve t hershme(mijvjeari IV II pr.K)

7

2. Qytetrimet n brigjet e deteve t Mesdheut (shekulli VII pr.K. shekullin V ps. K.)

8

3. Qytetrimet Mesjetare n shekujt V X

5

4. Zhvillimi i qytetrimeve mesjetare n shekujt X XII

7

5. Tiparet e sistemeve politike evropiane shekujt XII - XV

8

KLASA 6

Tematika 1.Qytetrimet botrore n Antikitet. Luginat lumore, djepi i qytetrimeve t hershme (mijvjeari IV II pr. Krishtit)

Prshkrimi i tematiks

Prmes ksaj tematike, nxnsit demonstrojn njohuri, aftsi/shkathtsi, qndrime dhe vlera mbi lindjen e qytetrimit n luginat lumore dhe tiparet e qytetrimeve t hershme n Mesopotami dhe Egjipt.

Kjo tematike sugjerohet t zhvillohet n 7 or msimore. Pr temn msimore t dhn n programin e mposhtm jan parashikuar dhe veprimtari, t cilat jepen n rubrikn Situata t nxni t sugjeruara. Kto or veprimtarish msuesi dhe autori i tekstit i integron brenda orve t tems msimore. Temat s bashku me veprimtarit realizojn kompetencat lndore dhe kompetencat kye pr t nxnit gjat gjith jets.

Klasa 6

Njohurit pr realizimin e kompetencave t lnds

Klasa 6

Shkathtsit pr realizimin e kompetencave t lnds

1.1. Lindja e qytetrimit n luginat lumore

1.2. Qytetrimi n Mesopotami

1.3. Qytetrimi egjiptian

1.4. Kultura dhe besimi n Mesopotami dhe Egjipt

Lindja e qytetrimit n luginat lumore

tregon n hart vendndodhjen e qytetrimeve q lindn n brigjet e lumenjve (Mesopotami, Egjipt);

prcakton kohn e lindjes s qytetrimeve n Mesopotami dhe Egjipt;

vlerson rolin e mjedisit gjeografik n lindjen dhe zhvillimin e nj qytetrimi (Mesopotami, Egjipt);

Qytetrimi n Mesopotami

prshkruan veorit e ndrtimin shoqror n Mesopotami;

prshkruan veorit e zhvillimit ekonomik n Egjipt;

tregon tiparet e organizimit shtetror n Mesopotami;

tregon rolin e ligjeve t Hamurabit n zhvillimet ekonomike, shoqrore e politike n Mesopotami;

Qytetrimi egjiptian

prshkruan veorit e ndrtimin shoqror n Egjipt;

prshkruan veorit e zhvillimit ekonomik n Egjipt;

tregon tiparet e organizimit shtetror n Egjipt;

Kultura dhe besimi n Mesopotami dhe Egjipt

analizon kulturn materiale e shpirtrore t qytetrimeve n Mesopotami dhe Egjipt;

dallon karakteristikat e prbashkta dhe t veantat ndrmjet dy kulturave;

vlerson rolin e arritjeve t ktyre qytetrimeve n jetn e sotme;

njeh dhe vlerson disa nga figurat historike q i prkasin ksaj tematike, si: Sargoni, Hammurabi, Menes, Ramsesi II etj.

Koncepte dhe terma

Gjysmhna e begat; mbeturina lumore; kode; faraon; shpikje; shkrimi, llojet e tij; politeizim; piramida; mumie; tuma; etnosi ilir;

Situata t nxni t sugjeruara

Ndrton linjn e kohs

vendos n linjn e kohs periudhat parahistorike dhe periudhat historike;

kryen veprime pr llogaritjen e kohs para dhe pas krishtit;

Kultura e re e bronzit dhe ndryshimet ekonomike, shoqrore, kulturore dhe bots shpirtrore

prcakton popullsin para-ilire si pararendse e kulturs s bronzit;

tregon n hart vendbanimet e kulturs s bronxit;

prshkruan kulturn materiale dhe shpirtrore t popullsis para-ilire;

Qytetrimet e Lindjes

tregon n hart shtrirjen e qytetrimit indian dhe kinez;

prshkruan veorit e qytetrimit indian;

prcakton veorit e qytetrimit kinez;

vlerson kontributin e qytetrimeve t lindjes n zhvillimin e qytetrimit botrore.

Tematika 2.Qytetrimet n brigjet e deteve t Mesdheut (shekulli VII pr.K. shekullin V ps. K.)


Prmes ksaj tematike, nxnsit demonstrojn njohuri, aftsi/shkathtsi, qndrime dhe vlera mbi lindjen dhe prhapjen e qytetrimeve n brigjet e deteve t Mesdheut. Tematika trajton qytetrimin grek, shtetin, shoqrin dhe jetn e prditshme n qytetrimin antik grek, artin, kulturn shkencn dhe besimin n kt qytetrim. Tematika trajton, gjithashtu, qytetrimin romak, shtetin, shoqrin dhe jetn e prditshme n kt qytetrim, artin, kulturn dhe shkencn n qytetrimin romak, si dhe prhapjen e tyre. Nprmjet ksaj tematike, nxnsit msojn pr ndrprerjen e qytetrimit antik n Evrop dhe fillimin e qytetrimeve mesjetare (shekujt I -V ps. K.), si dhe pr popujt q migruan n territorin e Perandoris Romake.

Kjo tematik sugjerohet t zhvillohet n 8 or msimore.

Klasa 6


Klasa 6


2.1. Lindja dhe prhapja e qytetrimeve n brigjet e deteve t Mesdheut

2.2. Qytetrimi grek

2.3. Qytetrimi romak

2.4. Ndrprerja e qytetrimit antik n Evrop dhe fillimi i qytetrimeve mesjetare

(shekujt I -V ps. K.)

Lindja dhe prhapja e qytetrimeve n brigjet e deteve t Mesdheut

tregon n hart vendosjen dhe shtrirjen e popujve t detit

identifikon faktort e zhvillimit t qytetrimeve n brigjet e deteve t Mesdheut;

Qytetrimi grek

tregon tiparet e organizimit shoqror n qytetrimin grek;

dallon nprmjet ilustrimeve elemente t jets s prditshme;

prshkruan evolucionin politik t qytet-shteteve greke t Athins dhe t Sparts;

tregon n hart prhapjen e ngulimeve greke;

vlerson rolin e demokracis antike n zhvillimin e qytetrimin grek dhe qytetrimeve t mvonshme;

prshkruan tiparet e artit, kulturs, besimit, shkencs dhe t arsimit n qytetrimin grek;

Qytetrimi romak

prcakton kohn e lindjes s qytetrimit romak;

prshkruan tiparet e organizimit shoqror t qytetrimit romak;

tregon aspekte t jets s prditshme t jets romake;

prshkruan evolucionin politik t Roms;

dallon krijimin e s Drejts Romake, si nj prej legjislacioneve m t rndsishme t jurisprudencs botrore;

prshkruan tiparet e artit, kulturs, besimit, shkencs dhe arsimit n qytetrimin romak;

Ndrprerja e qytetrimit antik n Evrop dhe fillimi i qytetrimeve mesjetare (shekujt I -V ps. K.)

prshkruan kushtet e lindjes s krishterimit, duke evidentuar rrethanat historike t kalimit nga besimi pagan n at t krishter;

liston faktort historik q ndikuan n prhapjen e krishterimit;

prshkruan faktort historik q shkaktuan lvizjen e popujve;

tregon n hart dyndjen e popujve n Evrop;

tregon pasojat q solln migrimet e popujve n Evrop;

dallon rolin e migrimeve t popujve si faktor ky n lindjen e qytetrimit mesjetar;

njeh dhe vlerson disa nga figurat historike q i prkasin ksaj tematike, si: Minos, Homeri, Solon, Klisteni, Perikliu, Jul Cezari, Oktaviani, Spartaku, Romuli, Atila, Teodoriku, Aleksandri i Madh etj.

Koncepte dhe terma

Popuj t detit; fenikas; mure ciklopike; qytet-shtet; koloni; oligarki; demokraci; tirani; patric; plebenj; skllevr; skllavopronar; gladiator; perandori; stil dorik; stil jonik; stil korintik; hark triumfi; obelisk; monoteizm; letrsi; filozofi; art; arkitektur; kristianizm; dyndje (migrim); kriz; shtete romane-gjermanike;


Qytetrimet hershme n Ballkan. Qytetrimi Ilir

tregon n hart shtrirjen e qytetrimeve t hershme n Ballkan, duke evidentuar qytetrimin ilir;

vlerson etnosin ilir;

tregon fiset ilire dhe organizimin shtetror t tyre;

prshkruan karakteristikat e jets s prditshme n Iliri, si: veshja, ushqimi, mobilimi i shtpive, martesat, zakonet, artin dhe besimin e tyre etj.;

prshkruan marrdhniet ekonomike, politike dhe kulturore ndrmjet qytetrimit ilir, grek dhe atij romak;

Maqedonia

prshkruan jetn dhe kontributin e Aleksandri t Madh t Maqedonis;

Perandor romak me origjin ilire

tregon emrat e perandorve romak me origjin ilire;

prshkruan jetn dhe kontributin e perandorve romak me origjin ilire;

Romanizimi dhe Ilirt

prcakton n hart territoret ku u zhvillua romanizimi;

shpjegon faktort e zhvillimit t ktij fenomeni dhe shkaqet e kufizimit t tij;

bn lidhjen e identitetit t sotm t shqiptarve me periudhn ilire;

Tematika 3. Qytetrimet mesjetare n shekujt V X


Prmes ksaj tematike, nxnsit demonstrojn njohuri, aftsi/shkathtsi, qndrime dhe vlera mbi krijimin e Perandoris Bizantine si vazhdim i qytetrimit greko-romak, ardhjen e sllavve n Ballkan e Bizant, tiparet e qytetrimit bizantin, si: organizimin shtetror, ekonomik, kulturor dhe fetar, si dhe tiparet e qytetrimit arab, prfshi organizimin shoqror, ekonomik dhe kulturor. Gjithashtu, ata msojn rreth kushteve historike t lindjes s besimit islam, prhapjes dhe veorive t tij.


Klasa 6


Klasa 6


3.1 Qytetrimi bizantin.

3.2.Organizimi shtetror ekonomik, kulturor dhe fetar n Bizant

3.3.Qytetrimi arab

Qytetrimi bizantin.

prcakton n hart vendndodhjen e Perandoris Bizantine;

dallon shkaqet e krijimit t Perandoris Bizantine;

prshkruan tiparet e qytetrimit bizantin;

prcakton n hart lvizjet e sllavve n Ballkan e Bizant;

tregon pasojat e dyndjeve sllave n Ballkan;

Organizimi shtetror ekonomik kulturor dhe fetar n Bizant

prshkruan tiparet e organizimit shtetror, shoqror dhe ekonomik n qytetrimin bizantin;

vlerson arritjet e ktij qytetrimi n art, kultur dhe arsim;

shpjegon karakterin dhe rolin e kodit t Justinianit n zhvillimet ekonomike, shoqrore e politike n qytetrimin bizantin dhe atij evropian;

dallon shkaqet e ndarjes s kishs kristiane;

Qytetrimi arab

tregon kushtet historike t lindjes dhe prhapjes s besimit islam;

prshkruan veorit e qytetrimit arab;

tregon n hart shtrirjen e Kalifatit arab;

vlerson arritjet e qytetrimit arab n art, kultur dhe shkenc;

njeh dhe vlerson disa nga figurat historike q i prkasin ksaj tematike, si: Justiniani, Muhamedi, Omar Kahjan, Avicena etj.

Konceptet dhe termat

Trashgimi greko-romake; sllavizim; asimilim; ndarja e kishs; perandori; katolicizm; ortodoksi; kod i Justininit; islam; kalifat;


Prhapja e sllavve n Ballkan dhe pasojat q solli

gjen dhe shpjegon ndryshimet q psoi harta e Ballkanit pas dyndjeve sllavve;

prshkruan ndryshimet q solln kto dyndje n jetn ekonomike, sociale kulturore n Ballkan dhe n territoret ilire;

Pozita e vendit ton gjat periudhs s lulzimit t qytetrimit bizantin

tregon elemente t kulturs bizantine n veprat laike dhe fetare n territoret arbrore;

Ndikimi i qytetrimit arab n Evrop

evidenton ndikimin e qytetrimit arab n Evrop.

Tematika 4. Zhvillimi i qytetrimeve mesjetare n shekujt X XII


Prmes ksaj tematike, nxnsit demonstrojn njohuri, aftsi/shkathtsi, qndrime dhe vlera mbi feudalizmin si nj sistem i ri, tiparet themelore t ktij sistemi: aristokracin, vasalitetin, bujkrobrin. Tematika trajton lindjen e qyteteve, zhvillimin e tregtis, ndryshimin n strukturn shoqrore dhe n mnyrn e jetess, si dhe marrdhniet midis dy qytetrimeve: perndimor dhe lindor; kryqzatat, marrdhniet tregtare.


Klasa 6


Klasa 6


4.1.Ndryshimet n qytetrimet mesjetare evropiane

4.2. Marrdhniet midis dy qytetrimeve, perndimor dhe lindor

Ndryshimet n qytetrimet mesjetare evropiane

shpjegon tiparet themelore t sistemit feudal;

dallon ndryshimet e ktij sistemi n jetn ekonomike dhe shoqrore;

prshkruan detyrimet e shtresave shoqrore ndaj njra-tjetrs;

tregon faktort q uan n lindjen e qyteteve mesjetare;

prshkruan nj qytet mesjetar;

vlerson rolin e tregtis n zhvillimin e qytetit mesjetar;

prcakton strukturn shoqrore t Evrops mesjetare;

krahason mnyrn e jetess s shtresave t ndryshme shoqrore n Evropn mesjetare;

evidenton tiparet e artit, kulturs, arsimit dhe besimit fetar n qytetet mesjetare;

Marrdhniet midis dy qytetrimeve, perndimor dhe lindor

prshkruan marrdhniet midis qytetrimit arab dhe atij evropian;

prkufizon termin kryqzat;

shpjegon shkaqet e fillimit t kryqzatave;

evidenton pasojat e kryqzatave n marrdhniet mes dy qytetrimeve;

njeh dhe vlerson disa nga figurat historike q i prkasin ksaj tematike, si: Papa Urbani II, Saladini, Dhimitri i Arbrit, etj.

Koncepte dhe terma

Feudalizm; fisnikri; vasalitet; bujkrobri; vasal; detyrim; qytete; konflikte; shtresa shoqrore; iflig; arkond; kshtjell; korporat; esnafe; irak; pun me mditje; kryqzat;


Aspekte t sistemit feudal n territoret arbrore

prshkruan ndryshimet kryesore q solli zhvillimi i marrdhnieve feudale n territoret arbrore.

Karakteristikat kryesore t qyteteve mesjetare n territoret arbrore

rendit disa t dhna pr kulturn arbrore, si: gjuhn, simbolet shtetrore, monedhat, ndrtimet, veshjet, veglat e puns, armt etj.;

prmend dhe prshkruan disa nga aspektet e zhvillimit t arsimit, letrsis, artit dhe t fes n mesjet.

Tematika 5. Tiparet e sistemeve politike evropiane shekujt XII - XV


Prmes ksaj tematike, nxnsit demonstrojn njohuri, aftsi/shkathtsi, qndrime dhe vlera mbi procesin e lindjes s shtet-kombeve: nga coptimi feudal te mbretrit e prqendruara, veorit e ktij procesi n Evropn perndimore. Tematika trajton Mbretrin e Anglis, atdheun e parlamentarizmit; kalimin nga monarkia absolute n at kushtetuese: marrdhniet midis mbretrve dhe princrve n Angli; lindjen e parlamentarizmit n Angli dhe ndikimin e tij n zhvillimet e mvonshme historike. Nprmjet ksaj tematike, nxnsit kuptojn rndsin q pati Karta e Madhe e Lirive si filles historike e demokracis parlamentare.

Tematika zhvillon modelin klasik t monarkis absolute n Franc, coptimin feudal t saj, hapat e forcimit t monarkis franceze, karakterin e absolutizmit francez. Nprmjet ksaj tematike, nxnsit aftsohen dhe pr organizimin politik ekonomik dhe shoqror t Perandoris Osmane, zhvillimin e arsimit, artit, kulturs, shkencs n mesjet.


Klasa 6


Klasa 6


5.1.Fillesat e shtet-kombeve

5.2. Mbretria e Anglis, atdheu i parlamentarizmit

5.3. Monarkia franceze model i absolutizmit

5.4. Perandoria Osmane

5.5. Kultura dhe besimi n qytetrimin mesjetar

Fillesat e shtet-kombeve

prkufizon konceptin shtet-komb;

tregon shtet-kombet n hartn e Evrops mesjetare;

prshkruan procesin e kalimit nga coptimi feudal n shtet-kombe;

dallon veorit e procesit t krijimit t shtet-kombeve, n Evropn Perndimore;

prshkruan karakteristikat e sistemit politik t Evrops Perndimore, duke evidentuar forcimin e pushtetit mbretror;

Mbretria e Anglis, atdheu i parlamentarizmit

prshkruan marrdhniet midis princrve dhe mbretrve n Angli;

vlerson ndarjen e pushtetit t mbretit nga parlamenti;

vlerson rolin e Karts s Madhe t Lirive n respektimin e t drejtave humane;

dallon ndryshimet ndrmjet monarkis kushtetuese dhe asaj absolute;

Monarkia franceze model i absolutizmit

shpjegon marrdhniet hierarkike midis feudalve dhe mbretrve n Franc;

prshkruan etapat e zhvillimit t monarkis franceze, duke evidentuar karakterin klasik t absolutizmin francez;

Perandoria Osmane

tregon lidhjen midis selxhukve dhe osmanve;

prshkruan kushtet historike t formimit t Perandoris Osmane;

prshkruan rrugn e krijimit t shtetit osman;

tregon karakterin dhe organizimin politik dhe shoqror t perandoris osmane;

Kultura dhe besimi n qytetrimin mesjetar

evidenton tiparet e zhvillimit t artit, kulturs, arsimit n qytetrimet mesjetare;

dallon rolin e fes n qytetrimin mesjetar;

krahason tendencat e zhvillimit t artit , kulturs dhe arsimit n qytetrimin arab dhe at perndimor;

njeh dhe vlerson disa nga figurat historike q i prkasin ksaj tematike, si: Henriku II, Henriku VII, Mbreti Xhon, Uat Tajler, Eduardi i Anglis, Huniadi, Mehmeti II, Llazari, Sknderbeu etj.

Konceptet dhe termat

Shtet-komb; Karta e Madhe e Lirive; parlamentarizm; monarki absolute; monarki kushtetuese; republik; selxhuk; sulltan; spahi; kaza; nahije; vilajet; pasha; sanxhak; kadi; dukat; Kuvendi i Lezhs;


Ndryshimet ndrmjet sistemeve politike evropiane: Anglia dhe Franca

krahason ndryshimet ndrmjet sistemit politik anglez dhe sistemit politik francez;

Pasojat e murtajs (vdekja e zez) n mesjet.

dallon pasojat q shkaktoi murtaja n Angli;

Principata e Arbrit

njeh aspekte t jets n principatn e Arbrit, si: vendndodhja e saj n hartn e Evrops, organizimi shtetror, zhvillimi urban, kultura dhe besimi;

Principatat arbrore n prag t pushtimit osman

prcakton tiparet t jets s prditshme n kto principata.

Jeta dhe veprimtaria e heroit ton kombtar Gjergj Kastriot Sknderbeu

diskuton pr jetn dhe origjinn e Gjergj Kastriot Sknderbeut;

vlerson rolin e tij si hero kombtar;

vlerson jehonn e veprs s Sknderbeut n artin dhe kulturn botrore;

Trashgimia e qytetrimeve mesjetare sot

vlerson trashgimin e qytetrimeve mesjetare;

Lidhja e shqiptarve me qytetrimet evropiane t shek. XV

krkon, grumbullon, przgjedh materiale, duke evidentuar

lidhjen e shqiptarve me qytetrimet evropiane t shek. XV.

Klasa 6

Qndrimet dhe vlerat

Demostron aftsit baz t krkimit historik.

Vlerson rndsin q ka e shkuara n ndrtimin e t tashms.

Vlerson rndsin e burimeve historike n ndrtimin objektiv t ngjarjes historike.

Shtron pyetje dhe gjen prgjigje,vlerson burimet, identifikon dhe analizon interpretime t ndryshme dhe gjykon bazuar n argumente.

Respekton saktsin e burimeve historike dhe dallon diferencn midis faktit dhe supozimit.

Vlerson rolin e mjedisit gjeografik n lindjen dhe zhvillimin e nj qytetrimi.

Vlerson rolin e arritjeve qytetrimeve antike n jetn e sotme.

Vlerson rolin e demokracis antike n zhvillimin e qytetrimin grek dhe qytetrimeve t mvonshme.

Vlerson krijimin e s Drejts Romake, si nj prej legjislacioneve m t rndsishme t jurisprudencs botrore.

Vlerson disa nga figurat historike q i prkasin antikitetin, si: Minos, Homeri, Solon, Klisteni, Perikliu, Jul Cezari, Oktaviani, Spartaku, Romuli, Atila, Teodoriku, Aleksandri i Madh etj.

Vlerson etnosin ilir;

Vlerson arritjet e qytetrimi antik n art, kultur dhe arsim.

Vlerson arritjet e qytetrimit arab n art, kultur dhe shkenc.

Vlerson disa nga figurat historike, si: Justiniani, Muhamedi, Omar Kahjan, Avicena etj.

Vlerson rolin e tregtis n zhvillimin e qytetit mesjetar.

Vlerson disa nga figurat historike, si: Papa Urbani II, Saladini, Progoni, Gjini, Dhimitri etj.

Vlerson ndarjen e pushtetit t mbretit nga parlamenti.

Vlerson rolin e Karts s Madhe t Lirive n respektimin e t drejtave humane.

Vlerson tiparet e zhvillimit t artit, kulturs, arsimit n qytetrimet mesjetare.

Vlerson disa nga figurat historike q i prkasin mesjets, si: Henriku II, Henriku VII, Mbreti Xhon, Uat Tajler, Eduardi i Anglis, Huniadi, Mehmeti II, Llazari, Sknderbeu etj.

Vlerson trashgimin e qytetrimeve mesjetare.

Vlerson pozitn e qytetrimit shqiptar brenda qytetrimit botror.

Forcon ndjenjn e identitetit kombtar dhe t respektit pr historin kombtare, me qllim zgjerimin e prmasave evropiane n studimin e historis.

Demostron, prmes studimit t historis, aftsit qytetare, t cilat kontribuojn n rritjen e tyre personale si individ, n prgatitjen e tyre n jet, n pun dhe n shoqri.

Vlerson rndsin e historis n kuptimin e ngjarjeve t s shkuars.

Vlerson gamn e burimeve historike dhe t informacionit, si: dokumentet, burimet e shtypura, historin gojore, mediet e ndryshme, pikturat, muzet, galerit, fotografit, muzikn dhe internetin, si baza pr studimin dhe prshkrimin e nj ngjarjeje historike.

Vlerson trashgimin kulturore botrore.

Respekton origjinn historike dhe kupton dobin e larmis etnike dhe kulturore t shoqris.

Demostron gatishmri pr t pranuar njerzit nga komunitete t ndryshme.

Shfaq krenari pr vendin e tij.

Vlerson dhe respekton larmin n shoqri, si dhe kontributin e kulturave dhe grupeve t ndryshme fetare e shoqrore.

Tregon se disa ngjarje dhe ndryshime mund t interpretohen n mnyra t ndryshme dhe shpjegojn arsyet e mundshme pr kt interpretim.

Vlerson dhe respekton pikpamjet e t tjerve.

Tregon integritet n aksesimin dhe prdorimin etik t informacionit.

Paraqet dhe komunikon lirshm mendimet e tij.

sht krijues dhe prezanton idet e reja t tij.

Demostron interes dhe kuriozitet pr historin.

Demostron shpirtin e objektivitetit dhe paansis.

Vetvlersohet dhe prdor mendimin kritik dhe kritikat konstruktive n situata t thjeshta.

Demostron pavarsi dhe besim n vetevete.

Respekton punn e kryer mir dhe pranimin e opinioneve t tjera (madje edhe t kundrta) duke treguar toleranc.

Demostron vullnet n arritjen e rezultateve.

Respekton prpjekjet personale dhe ato n grup.

Ort e sugjeruara jan ort e planifikuara nga specialistt pr zhvillimin e tematiks/tems. Shuma totale e orve t tematikave duhet t jet sa numri i plot i orve n planin msimor pr kt lnd. Quhen t sugjeruara, sepse i jepet liri zbatuesit t programit (msuesit/es), q t shtoj ose t paksoj numrin e sugjeruar t orve, sipas nevojave t klass.

Situata t nxni t sugjeruara jan or veprimtarish praktike n funksion t aftsimit praktik t nxnsve me kompetencat e lnds dhe kompetencat kye pr t nxnit gjat gjith jets. Kto situata jan dhn pr do tematik, duke u ndar n raportin 30% ose 40% veprimtari, kundrejt 70% ose 60% t njohurive aftsive, qndrimeve dhe vlerave. Kto veprimtari integrojn historin e shqiptarve me historin e qytetrimeve botrore si dhe lndn e historis me fushat e tjera kurrikulare dhe me temat ndrkurrikulare. Autori i tekstit dhe msuesi duhet t trajtojn pr do tematik, veprimtari pr historin e shqiptarve sipas periudhs prkatse. Jan t sugjeruara, sepse prdoruesit e programit (hartuesi i tekstit dhe msuesi) mund ti ndryshojn kto situata t nxni t sugjeruara, n funksion t nevojave t aftsimit t nxnsve me kompetencat e lnds dhe t prshtatjes s ktyre situatave me ngjarjet e reja n koh.

1

kl6. programi.doc

Documents