kitobxon · 2019. 10. 27. · btoeambiqnfxahamon ammolli ilib qtni amk q ei bandini amk qei aqa v...

11

Upload: others

Post on 31-Jan-2021

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • Kitobxon.Com

  • Kitobxon.Com

  • Таірир іайъати:Нодира ЖАЛОЛОВА (раис), Отабек ЖЄРАБОЕВ, Умарали НОРМАТОВ,

    Азизхон ЇАЮМОВ, Маріабо ЇЄЧЇОРОВА, Иброіим ЎАФУРОВ, Саидбек ІАСАНОВ.

    Нашрга тайёрловчи, изоілар муаллифи ва илмий-танїидий матнларни тузувчи:

    Отабек ЖЄРАБОЕВ, филология фанлари номзоди, доцент

    Мазкур китоб Ф-1-ФЇ-055213 шифрли «Абдулла Їаііор дастхат їєлёзмалари асосида асарларининг илмий-їиёсий матнлари-

    ни тайёрлаш ва нашрга іозирлаш» мавзусидаги фундаментал тадїиїот гранти доирасида амалга оширилди.

    УЄК: 821.512.133-1КБК: 84(5Єзб)6

    ISBN 978-9943-27-432-7© А.Їаііор. Танланган асарлар. 1-жилд. Абдулла ¯а³³ор уй-музейи, 2015 й.© А.Їаііор. Танланган асарлар. 1-жилд. «Янги аср авлоди», 2015 й.

    Kitobxon.Com

  • 5

    ТАЇДИМ

    Халїимизнинг севимли адиби, ХХ аср єзбек маданияти ва адабиёти ривожига муносиб іисса їєшган Єзбекистон халї ёзувчиси Абдулла Їаііор (1907–1968) ижодий мероси кєплаб жиіатлари билан іамон ардоїлидир. Ёзувчи асарлари іаёт-лик чоўида ва кейинчалик іам бир неча марта чоп этилган. Лекин ушбу китоб аввалги нашрлардан фарї їилади. Авва-ло, муаллифнинг уч жилдлик сайланма асарлар тєпламини нашрга іозирлаш режалаштирилган.

    1-жилд: Їиссалар.2-жилд: Сароб (роман).3-жилд: Іикоялар. Улар адиб асарларининг їєлёзма ва босма нусхалари їиё-

    си борасидаги тадїиїлар натижасида іозирланади іамда илк бора ёзувчи асарларининг илмий-академик нашрлари сифатида таїдим этилади. Мазкур илк жилдга эса муаллиф їаламига мансуб тєрт їисса жамланди.

    Іар тєрт їисса матни керакли илмий изоілар билан таъмин-ланди. Їиссалар матни учун асос бєлган їєлёзма ва нашр нус-халари шартли номланиб, матн ости изоіларида муаллиф асл матни ва услубига хилоф равишда кейинчалик єзгартирилган єринлар кєрсатиб кетилди.

    Муітарам єїувчилардан 1-жилд юзасидан фикр-мулоіаза-ларини кутиб їоламиз.

    Таірир іайъати

  • 6

    ЇОТИЛНИНГ ТУЎУЛИШИ

    (Їисса)

    Шартли їисїартмалар:

    К – Абдулла Їаііор. Їотилнинг туўулиши. Єз ССЖ Давлат наш-риёти. – Тошкент-Боку, 1933. 3-41-бетлар.

    Ж – Абдулла Їаііор. Їотилнинг туўилиши. “Шарї юлдузи” жур-нали. 1987 йил, 9-сон. 4-22-бетлар.

  • 7

    ЇОТИЛНИНГ ТУЎУЛИШИ1

    I

    (3)2 – Беш сєм дедим, беш сєм... э-іаа... мен чєтал сєраётга-ним йєї! Бир ярим сємингизўа3 оилангизўа єсма олиб беринг. Іозир ГПУ4ўа бориб айтаман.

    – Э, ука, ахир бизга бирон шикаст5 етса, єзинг омон їолар-мидинг? Іукумат золим.6 Жон ука, ахир іамамиз7 бир Худонинг бандаси. Бир-биримизга мурувват їилайиї8... їиламиз...

    Бу єттуз9 ёшлардаўи, єзини кєбрак10 девонафеъл їилиб кєр-сатишни яхши кєрсататурўан11, жулдур кийимли, соч-соїолиўа шу яїин єртада теў12 тегмаган, икки оёўи тиззасигача бєлма-ган йигит іар замон пайдо бєлиб, бу ердагиларнинг кайфини

    1 Ж – туўилиши. 2 Асарнинг їєлёзма нусхаси саїланиб їолмаганлиги сабабли, ушбу матн

    учун К асос їилиб олинди. Унинг саіифа раїамлари эса () ичида бериб бори-лади. 1928 йил їабул їилинган лотин ёзуви асосидаги єзбек алифбоси ва єша давр имлоси іамда муаллифнинг єз ёзма услубига хос бєлган єринлар саїлаб їолинди – О.Ж.

    3 Ж да “сємингизга” деб берилган, бу каби сєзлардаги келишик ва бош-їа їєшимчалар айнан К га кєра берилди (масалан, “га”-“ўа”, “ган”–“ўан”, “гина”–“ўина”, “даги”–“даўи” каби) – О.Ж.

    4 ГПУ – русча “Государственное политическое управление” (Давлат сиё-сий бошїармаси)нинг їисїартма шакли. Єтган асрнинг 20-30 йилларида со-биї совет иттифоїидаги давлат идораси.

    5 К да “шипаст” деб берилган. Бу єринда Ж га кєра берилди. 6 Ж – Замон нозик. 7 Ж – іаммамиз (кейинги єринларда іам: іамма). 8 Ж – їилайлик. 9 Ж – єттиз. 10 Ж – кєпрої. 11 Ж – кєрсатадиган; умуман, матн давомида феълнинг бу шакли іам К

    нусхага кєра саїланди (келадиган-келатурўан, борадиган-боратурўан, їи-ладиган-їилатурўан, кєринмайдиган-кєринмайтурўан каби).

    12 Ж – тиў.

  • 8

    шундай бузиб турадир13. Уўина эмас, унинг вафодор дєсти ит іам буларнинг бошига биткан14 бир бало бєлўан эди. Буларни ўажиб ташлашўа рухсат сєрагандай тез-тез эгасига їарар, бу-ларўа хємраяр ва биронтаси15 їимирласа ириллаб тишини кєр-сатар эди.

    Бу йигит умр16 бєйи маълум тартибда меінат їилўан эмас. Єшандай меінат сингари унинг роіати іам унга бегонадир. Ёшлиўидаўи гєлах іаёти, унда бєлатурўан17 їиморда чєталчи-лиї уни шундай їилўан.

    Гєлах іаёти парчаланўандан сєнг бу одам унинг бир парча-си бєлиб, узоїларўа отилиб тушди. Кєб18 ваїт у єзининг їаер-га тушганини іам билмай юрди. Шу гангиш орасида у заводўа іам кириб чиїди. Заводдаўи19 маълум тартиб, интизом, ташки-лий іаётни бунинг табиати, бунинг табиатини силлиї, равон, ўудурсиз20 завод іаёти ёїтирмади. Бу кєзга тушган їум донаси-дай іамма ваїт ўудур їилиб21 завод учун ортиїча, зарарли эди. Шундай їилиб бир неча кун єтмай, заводдан четланди. Аммо орїаўа – яна гєлах іаётидай іаётўа їайтўуси22 келмас эди. Шун-дан сєнг у икки їулоч арїонни дастмоя їилиб вокзалўа чиїди.

    (4) Бу иш, бу хилда кун кєриш тариїаси унга биринчи кун-даёї ёїди. Чунки бу ерда єзига єхшаганлар, унинг тилига ту-шунучилар23 топиладир. Буларнинг ишлаган ишламаганлик-лари, юк кєтариб шаіарнинг їайси кєчасига кирулари24 билан бировнинг иши йєї. Бу ерда на табелчи25 бор, на муайян вази-фа. Булар іам шоі, іам фуїаро26.

    13 Матнда К даги феъл шакли саїланди (туради-турадир, топилади-то-пиладир, олади-оладир, беради-берадир каби).

    14 Ж – битган. 15 Ж – бирортаси (кейинги єринларда іам: бирор). 16 К – умур. 17 Ж – бєладиган. 18 Ж – кєп (кейинги єринларда іам шундай берилган). 19 Ж – заводда. 20 Ж – гидирсиз. 21 Ж – ўудурсиз. 22 Ж – їайтгиси. 23 Ж – тушунувчилар. 24 Ж – киришлари. 25 Ж – іисобчи. 26 Ж – гадо.

  • 9

    Вокзалдаўи унинг іамкорлари іам бир отанинг болалари эмас. Іар їайсининг саргузашти бошїа-бошїа. Іар їайсининг іаммол бєлиш тарихи, унинг сабаблари турлича. Худди шу-нингдек, уларнинг табиатлари іам баъзан бир-биридан озрої ажралса, баъзан мутлаїо бир-бирига тескари іам бєлар эди. Бу одам бир неча замон іаммоллиї27 їилиб єўруни28 іам кєр-ди, бангини іам кєрди, араїхєрни іам кєрди, яна кєб одамлар-ни кєрди. Унинг шу ваїтдаўи улфатлари єзларининг їандай їилиб одам єлдирганликлари, кечаси якка їолўан хотинларўа їандай тегишганликлари, юк кєтарганда пайт пойлаб єлжа тушурганлиїлари29 іаїида сєзларлар30, у эса буларнинг31 іам-масига іайрон їолар эди. Чунки у єзининг тартибсиз іаётида їандай жафо чекса, истиїболда яна їанча оўирлиїларни кєрса іам тартибли іаётўа кєникишни єзиўа оўир билганидай бошїа бировни їаїшатишўа іам рози бєла олмас, єўрулиїни32 одам єлдиришнинг ибтидоси деб билар эди.

    У якка-таніо йигит. Унинг іич33 кими, іич нарсаси йєї. Унинг вафодор дєсти – ити бор, єша іам бошїа бир итнинг бо-ласи. Уни йигит кєчадан топиб олўан. Їишда оўир юк кєтариб кетаятўанда бу кучукча деворнинг34 тагида биїиниб, дилдираб єлтирар35 эди. Їандайдир бир ноинсоф уни сувўа ташлаган. Думини остиўа їисиб бошини кєтариб бу йигитга їаради. У совуїдан, очлиїдан бошини іам тута олмас эди. Вангиллага-ни мадори йєї. Йигит унинг олдидан єтиб кета олмади. Юкни єнўайсиз жойга їєйиб бєлса іам кучукчани ердан кєтарди ва ієллигига їарамасдан їєйнига солди. Орадан їанча замонлар єтди іамки, кучукчанинг девор остида туриб їараганини унута олмас, шу эсига тушса, унга одатдагидан кєбрак овїат берар эди.

    27 Ж – іаммоллик. 28 Ж – єўрини (кейинги єринларда іам: єўри). 29 Ж – туширганликлари (кейинги єринларда іам “лиї” їєшимчаси “лик”

    тарзида берилган). 30 Ж – сєзлашар. 31 Ж – уларнинг. 32 Ж – єўирликни (кейинги єринларда іам: єўирлик, єўри). 33 Ж – іеч (кейинги єринларда іам шундай берилган). 34 К – дуволнинг (кейинги єринларда іам: дувол).35 Ж – єтирар.

  • 10

    Март ойининг сєнгўи кунлари эди. Бир куни жанубдан ке-латурўан поезд олти соат кечикди. У одатда кундузи соат (5) икки єттиз минутда келар эди36. Шу куни йигитнинг ови унча бароридан келмай, шу поездўа кєз тиккан эди. Бу олти соат ке-чикди. Поезд келгунча у арїонини жулдур тєни устидан боўлаб олиб, платформада їєнишиб айланиб юрди. Поезд келганда іама іаммоллардай іар їайси вагоннинг зинаси олдиўа бориб ундан тушганларнинг їєлига їарар, юки бєлганларўа єзининг кучини таїдим їилар эди. Юк кєтарган нимжон, беїуват37 одамни кєрса севинардир38. Агар у илтифот їилмаса, унинг ха-сислигидан койийдир ва баъзан бошїа іаммоллардай ошкора бєлмаса іам ичида сєкадир-да, бошїа єшандай одам излашда давом этадир. Бу иш отилўан ошиїдай: ё чув тушадир, ё кела-дир. Бу єйинда ютїузмаслиї39 учун абжир, югурдак бєлиш ва кучни таїдим їилишдаўи турли рекламалардан тортинмаслиї керак. Бу йигит шу сєнгўисига нєної, бошїалардай сайрай ол-майдир. Бу унга худди бировдан бир нарса тамаъ40 їилаётїан-дай туюлиб, хижолат бєлар эди.

    Жуссасига кєра хели41 оўир чамадон кєтарган бир їиз ёруў электр чироўи ёниб турўан симёўоч остидаўи вагондан зєрўа тушиб чамадонини їєйди-да, їєлини їоши устига їєйиб платформага їаради. Йигит даріол унинг олдиўа етиб бориб, омонатхона олдида навбат кутган кишиларнинг кєблигини42 ва автоўа43 іам навбат тегиши їийинлиўидан хабар бериб кучини таїдим їилди. Їиз іали жавоб бермаган эдики, би-ров келиб унўа зєр фалокатдан хабар берди. Хабар берган кишининг єзи состафнинг44 кетига їараб чопди. Їиз ярим йєлда йиїилди. Чамадон йигитнинг їєлида їолаверди. Дам єтмай платформадаўи вагондан тушган ва тушаётган іама халїнинг диїїати сос тафнинг кетида рєй берган фалокат-

    36 Ж – иккию єттизда келарди. 37 Ж – беїувват. 38 Ж – суюнарди. 39 Ж – ютїизмаслик. 40 Ж – тама. 41 Ж – хийла. 42 Ж – кєплиги. 43 К – афтоўа (кейинги єринларда іам: афто). 44 Ж – платформанинг.

  • Bu tanishuv parchasidir. Asarning to‘liq versiyasihttps://kitobxon.com/oz/asar/1594 saytida.

    Бу танишув парчасидир. Асарнинг тўлиқ версиясиhttps://kitobxon.com/uz/asar/1594 сайтида.

    Это был ознакомительный отрывок. Полную версию можнонайти на сайте https://kitobxon.com/ru/asar/1594