KIRGIZ‹STAN2008

KIRGIZ‹STAN ÜLKE BÜLTEN‹A⁄USTOS 2008

GENEL B‹LG‹LER

Resmi ad›: K›rg›zistan

Yönetim flekli: Cumhuriyet

Baflkent: Biflkek

Di¤er flehirler: Ofl, Talas, Celalabad, Nar›n

‹dari yap›: 7 Eyalet (oblast) ve 1 fiehir ‹daresi

Komflular›: Çin, Kazakistan, Özbekistan, Tacikistan

Yüzölçümü: 98,500 km2

Nüfus: 5.2 milyon

Etnik da¤›l›m: K›rg›z (%65), Özbek (%13), Rus (%12)

Dil: K›rg›zca

Para birimi: Som (A¤ustos 2008: 1 USD = 35.06 KGS)

Saat dilimi: Türkiye saati + 3

K›rg›zistan'›n siyasi birli¤i, 1924 y›l›nda Sovyetler Birli¤i bünyesindebir özerk bölge olarak ortaya ç›km›flt›r. 1936 y›l›nda Sovyet idaresi alt›ndaki Cumhuriyetlerden biri olmufltur. Sovyetler Birli¤i'ninda¤›lmas›ndan sonra ise 31 A¤ustos 1991 tarihinde ba¤›ms›zl›kilan edilmifltir.

Gerek 2005 y›l›na kadar devam eden Askar Akayev'inCumhurbaflkanl›¤› süresinde gerekse sonras›nda, K›rg›zistandaki yaklafl›k 20 y›ll›k siyasi gelene¤ininanayasa üzerindeki siyasi çekiflmeler, parlemento, Baflbakanl›k ve Cumhurbaflkanl›¤› makamlar›aras›ndaki güç dengelerinin oluflturulmas› çabalar› ve bu ba¤lamda ortaya ç›kan muhalif hareketlerve kitlesel eylemlerce flekillendi¤i görülmektedir. Bu durumun ekonomiye ve belli ölçülerde yabanc›yat›r›ma yans›malar› oldu¤u gibi ülkenin halen siyasi düzenini sa¤lamlaflt›rma sürecinde oldu¤ude¤erlendirilmektedir.

1991 y›l›nda ba¤›ms›zl›¤›n kazan›lmas›ndan 2005 y›l›na kadar Askar Akayev Cumhurbaflkanl›¤›n›sürdürerek ülkeyi yönetmifltir. Akayev, ba¤›ms›zl›kla birlikte tek aday olarak kat›ld›¤› Ekim 1991seçimleri ile Cumhurbaflkanl›¤›n› üstlenmifltir. Anayasan›n May›s 1993'te kabul edilip yürürlü¤egirmesiyle ilk befl y›ll›k dönemine bafllayan Akayev, Aral›k 1995'deki erken seçimlerde ve 2000 y›l›ndayinelenen Cumhurbaflkanl›¤› seçimlerinde galip ç›km›flt›r. Avrupa Güvenlik ve ‹flbirli¤i Teflkilat› (AG‹T)gibi bir çok uluslararas› kurulufl, 2000 seçimlerini uluslararas› kurallara uygunluk bak›m›ndan eksikbulmufltur.

Akayev yönetiminin ilk y›llar›nda belli oranlarda siyasi ve sivil toplumözgürlü¤ü ön plana ç›ksa da, 1994 senesinden sonra s›kçabaflvurulan anayasaya ve meclisin yap›s›na iliflkin de¤iflikliklerinbu genç cumhuriyette siyasi istikrars›zl›klara meydan verdi¤igözlemlenmektedir. Siyasi gerilim, 2002 y›l› Mart ay›nda belli say›daölümlerle sonuçlanan muhaliftoplumsal olaylar fleklindekendini göstermifltir.

Lale Devrimi: Akayev, 2005 y›l›nda görev süresinin bitimiyleCumhurbaflkanl›¤›'n› b›rakaca¤›n› aç›klam›fl, ancak ayn› y›l yap›lanparlamento seçimlerine Akayev'in o¤lu Aydar Akayev ve k›z›Bermet Akayeva'n›n kat›lmas›, Akayev'in kendisinin yerine ailefertlerini haz›rlad›¤› flüphelerini do¤urmufltur. Parlamentoseçimlerinden önce gerek Cumhurbaflkan› Askar Akayev, gerekse Baflbakan Nikolay Tanayev,ülkelerinde Ukrayna ve Gürcistan'daki geliflmelere benzer olaylar›n yaflanmayaca¤›n› ifade etmifl veAkayev, 30 Ekim'de yap›lacak Cumhurbaflkanl›¤› seçimlerinde tekrar aday olabilmek için anayasade¤iflikli¤ine gitmeyece¤ini vurgulam›flt›r.

GENEL B‹LG‹LER

Ancak özellikle milletvekili seçimlerinde baz› önemli muhalif adaylar›n seçime girmesini engelleyendüzenlemeler getirilmifltir. 27 fiubat ve 13 Mart 2005 tarihlerinde iki tur üzerinden gerçeklefltirilenmeclis genel seçimleri sonucunda, Akayev taban›ndan gelen isimler büyük ço¤unlu¤u elde etm›fltir.Muhalefetin önde gelen isimlerinden Kurmanbek Bakiyev dahil olmak üzere ço¤u muhalif ikinci turseçimlerden geçememifltir.

Protesto gösterileri, ikinci tur seçimlerinden sonra fliddetlenerekdevam etmifltir. Muhalefet yandafllar› seçimlerde usulsüzlükyap›ld›¤›n›, Akayev'in parlamentoya akrabalar›n› ve yandafllar›n›soktu¤unu, istemedi¤i adaylar›n seçime kat›lmas›n› ise engelledi¤iniöne sürmüfl ve iki dönem görev yapt›¤› için anayasa engeliyüzünden yeniden devlet baflkan› olamayacak olan Akayev'inanayasada de¤ifliklik yaparak iktidar›n› sürdürmeyi planlad›¤›n›iddia etmifllerdir.

Muhaliflerin baz› hükümet binalar›n› ve havaalan›n› ele geçirdi¤iOfl'ta yürüyüfle geçen göstericiler Akayev'in istifas›n› istemifller;Ofl ve Celalabad'da esnaf kepenk kapat›rken, Ofl'taki göstericilerinbaflkent Biflkek'e gelmek üzere haz›rland›klar› bildirilmifltir. Biflkek'es›çrayan olaylarda protestocular, polisle çat›flt›ktan sonraCumhurbaflkanl›¤› Saray›'n› iflgal etmifllerdir. Ayn› gün ülkeningüneyinde de muhalefet yandafllar› kontrolü ele geçirmifllerdir.

Olaylar›n bu boyuta ulaflmas›üzerine Askar Akayev, ailesi ile birlikte ülkeyi terketmifl ve Rusya'yas›¤›nm›flt›r. Ayn› gün Baflbakan Nikolay Tanayev de istifa etmifltir.

Yeni seçilen K›rg›z parlamentosunun temsilcileri ile Moskova'dagörüflen Askar Akayev istifas›n› vermifl ve bu istifa bir hafta sonraparlamento taraf›ndan kabul edilmifltir. Akayev'in devrilmesiüzerine, Lale Devrimi olarak K›rg›zistan siyasi tarihine geçen iktidarde¤iflimi sonucunda, Cumhurbaflkanl›¤› görevini üstlenenKurmanbek Bakiyev, yeni Cumhurbaflkanl›¤› seçimlerininTemmuz'da yap›laca¤›n› aç›klam›flt›r. Seçimlere kadar olan üçayl›k süre, ülkede yetki bofllu¤undan kaynaklanan istikrars›zl›klarave yer yer devam eden protesto gösterilerine sahne olmufltur.

Lale Devrimi'nin ard›nda yatan en önemli sebeplerden birisi deülkenin kuzey ve güney bölgeleri aras›ndaki ekonomik ve sosyal

uçurumdur. Nitekim, olaylar›n bafllamas›nda güney illerinden gelen göstericiler etkin olmufl ve kaydade¤er bir Özbek nüfusunun bulundu¤u bu bölgeden gelenler, “zengin kuzeyin politik hâkimiyetineson vermenin” zaman› geldi¤ini savunmufllard›r.

10 Temmuz 2005 tarihinde gerçeklefltirilen ve kat›l›m oran›n›n yüzde 53 oldu¤u Cumhurbaflkanl›¤›seçimlerinde Kurmanbek Bakiyev Cumhurbaflkan› seçilmifltir. Bakiyev taraf›ndan atanan eski BiflkekBelediye Baflkan› ve Ar-Nam›s Partisi lideri Feliks Kulov ise Baflbakanl›¤a getirilmifltir. Bakiyev, ülkeningüneyinden gelen bir siyasetçiyken, Kulov ise kuzey kökenlidir. Bu durum, K›rg›zistan siyasetinintepesindeki güç da¤›l›m› ve bölgeler aras› uzlaflma aray›fllar›n›n bir göstergesidir.

Bakiyev Dönemi: Cumhurbaflkan› Bakiyev ve Baflbakan Kulov aras›ndaki iktidar ittifak› 2006 Aral›kay›nda kopmufltur. Anayasa, parlemento ve Cumhurbaflkanl›¤› makam› ve yetkileri üzerine tart›flmalaryeniden yo¤unlaflm›flt›r. Bakiyev 2007 Ocak ay›nda Azim Isabekov'u daha sonra da muhalefettarafindan daha az tepki görecek Almazbek Atambayev'i Baflbakanl›¤a atam›flt›r. 30 Aral›k 2006tarihinde kabul edilen yeni Anayasa, Anayasa Mahkemesinin verdi¤i karar sonucu referandumagötürülmüfl ve 21 Ekim 2007 tarihinde referandum sonucunda kabul edilmifltir. Söz konusu Anayasauyar›nca 16 Aral›k 2007 tarihinde Meclis genel seçimleri yeniden icra edilmifltir.

Seçim sonuçlar›na göre Cumhurbaflkan› Bakiyev'in partisi olan Akyol seçimlerden büyük üstünlükleayr›larak 90 vekillik mecliste 71 sandelyeye ulaflm›flt›r. Eski hükümette Enerji Bakanl›¤› yapan ‹gorÇudinov baflbakanl›¤a önerilmifltir. 24 Aral›k 2007'de Cumhurbaflkan› onay› ile göreve bafllayanÇudinov halen Kirg›zistan Baflbakan›d›r.

Siyasi Yap›: K›rg›zistan Cumhuriyeti temsilci demokrasi esaslar›n› bar›nd›ran bir siyasi sistemesahiptir. Cogorku Kenefl ismindeki Millet meclisi do¤rudan seçimle ifl bafl›na gelir ve 5 y›ll›¤›na görevyapar. Yasalar meclisin onay›ndan geçer. Hükümet Baflbakan ve di¤er bakanlardan oluflur. K›rg›zistansisteminin mevcut halinde Cumhurbaflkan›n›n da önemli yürütme otoritesinin oldu¤u görülmektedir.Anayasaya göre yürütme ile ilgili olarak kararname ç›kartma, iptal etme ve de¤ifliklik yapma yetkileriile birlikte Baflbakan›n atanmas› ve Baflbakan ve hükümetin istifas› gibi konularda söz sahibidir.Cumhurbaskan› da do¤rudan seçimle ifl bafl›na gelir ve 5 y›ll›k süre için görev yapar.

‹dari Bölgeler:

K›rg›zistan, idari olarak 7 eyalete ve 1 flehir idaresine ayr›lm›flt›r.Söz konusu eyaletler ve baflkentleri flunlard›r: Batken (Batken),Çuy (Tokmok), Celalabad (Celalabad), Nar›n (Nar›n), Ofl (Ofl),Talas (Talas) ve Iss›k-Kul (Karakol). Baflkent Biflkek ise bueyaletlerden ayr› olarak bir flehir idaresi statüsündedir.

D›fl ‹liflkiler:

K›rg›zistan'›n Rusya'ya olan co¤rafi yak›nl›¤›, Çin ile komflu olmas›, Afganistan'a yak›nl›¤›n›n d›fliliflkilerine yans›malar› olmaktad›r.

K›rg›zistan, baflta Rusya ve Kazakistan olmak üzere Ba¤›ms›zDevletler Toplulu¤u (BDT) ülkeleriyle iliflkilerin gelifltirilmesineöncelik vermektedir.K›rg›zistan'›n bir özelligi Rusya'n›n yabanc› ülke topraklar›ndakitek hava üssünün bu ülkede olmas›d›r.

Biflkek'e 45 kilometre mesafede olan ve Rusya taraf›ndan kullan›lanKant Askeri Üssü de iki ülke aras›ndaki iliflkilerde önemli bir yeresahiptir. K›rg›zistan'da ABD'nin de hava üssü oldu¤undan, Rusya ve ABD ayn› ülkede yak›n mesafede

askeri faaliyet göstermek durumunda kalmaktad›r. ABD 11 Eylülsald›r›lar›ndan sonra Afganistan'a düzenledi¤i harekat için destekolmas› amac›yla K›rg›zistan'da Ganci Askeri Üssü'nü faaliyetesokmufltur. ABD bu üssün kullan›m› çerçevesinde belli miktardak,ra ve ilave maddi yard›mda bulunmaktad›r.

K›rg›zistan'›n Türkiye ve Çin ile olan iliflkileri ise ticari ve ekonomikiflbirli¤inin artmas› sonucu son dönemlerde oldukça olumlu birseyir izlemifltir. Ülkenin, Orta Asya'daki komflular›yla iliflkilerindede büyük ölçüde olumlu bir gidiflat oldu¤u söylenebilir.K›rg›zistan Ekonomisi

1991 y›l›nda Sovyetler Birli¤i'nin da¤›lmas›yla ba¤›ms›zl›¤›n› ilaneden K›rg›zistan, Sovyet sistemine entegre olmufl ekonomisiniyeniden yap›land›rma zorunlulu¤uyla karfl› karfl›ya kalm›flt›r. Buba¤lamda en öncelikli konular birli¤in da¤›lmas›ndan sonrabafllayan h›zl› ekonomik küçülme sürecini durdurmak ve fiyatliberalizasyonu nedeni ile oluflan yüksek enflasyonu afla¤› çekmekolarak ortaya ç›km›flt›r.

1990'l› y›llar›n ortalar›nda dönemin Cumhurbaflkan› Askar Akayev, Bat› ülkeleri ve uluslararas›donörlerin de deste¤iyle bir pazar reformu program› bafllatm›flt›r. 1993 y›l›nda ulusal para tedavülegirmifl, fiyatlar serbest b›rak›lm›fl, varl›klar belli düzeylerde özellefltirilmifl ve serbest bir ticaret rejimikabul edilmifltir. Bu aflamada Akayev, muhafazakar bürokratlar›n ve Sovyet tarz› planl› ekonomiyeal›flm›fl parlamentonun muhalefeti ile karfl›laflm›flt›r. Günümüzde ise pazar ekonomisine geçiflsürecinde ciddi bir muhalefet kalmam›fl ve uygulanan programlar›n olumlu sonuçlar› al›nmayabafllam›flt›r.

KIRGIZ‹STAN EKONOM‹S‹

K›rg›zistan hükümeti, Orta Asya devletleri aras›nda piyasa ekonomisine geçifl aç›s›ndan en liberalekonomik reformlar› uygulayan hükümet olmufltur. Bu reformlar›n bir çok olumsuz koflul alt›ndayap›lmas›na ra¤men, K›rg›zistan hükümeti ekonomide istikrar›n sa¤lamas›nda önemli baflar›lar eldeetmifltir. Konvertibilite ve faiz oranlar›nda liberalizasyon sa¤lanm›fl, özellefltirmeye a¤›rl›k verilmifl veözel sektörün ekonomiye kat›l›m› güçlendirilmifltir.

K›rg›zistan'da küçük ölçekli iflletmelerin gerçeklefltirdi¤i ticaret baflta olmak üzere hizmet sektörüekonomide en büyük paya sahiptir. Bunun yan›nda tar›m sektörü de ekonomideki a¤›rl›¤›n›sürdürmektedir. Ülkede alt›n üretimi de önemli yer tutmakta olup Kumtor alt›n madeni bu sektördenelde edilen gelirlerin büyük bölümünü oluflturmaktad›r. Yaln›zca 3.7 milyar dolar olan K›rg›zistanGSYH's› Kumtor alt›n madenine ve tar›m sektörüne önemli ölçüde ba¤›ml› olmas›ndan ötürü istikrars›zl›kriski bar›nd›rmaktad›r. De¤iflkenlik gösterebilen alt›n fiyatlar›, üretim seviyesi ve iklim koflullar›ndanekonomi önemli ölçüde etkilenebilmektedir.

K›rg›zistan'da kay›t d›fl› ekonominin de oldukça büyük oldu¤u de¤erlendirilmektedir. K›rg›zistan,yüksek d›fl borcu sebebiyle Dünya Bankas› ve IMF taraf›ndan ortak yürütülen Afl›r› Borçlu Fakir Ülkeler(“HIPC”) Program›na 2006 y›l›nda baflvurarak 1 milyar dolara yak›n borcun silinmesi gibi imkanlardanfaydalanmay› gözden geçirmifltir. Ancak, bu programa dahil olunmas›n›n prestij kayb›na sebepolaca¤› nedeniyle, ayr›ca IMF ve Dünya Bankas›'n›n ülke ekonomisi üzerinde bulunaca¤› çeflitlitaleplerin yükümlülü¤üne girilmek istenmemesinden 2007 y›l› fiubat ay›nda hükümet bu programadahil olmaktan vazgeçmifltir.

Biflkek Ticaret Müflavirli¤i ülke raporunun, K›rg›zistan Milli ‹statistik Kurumu verilerine dayand›raraksundu¤u rakamlara göre 2007 y›li içerisinde K›rg›zistan GSY‹H'n›n % 29'unu tar›m, avc›l›k, ormanc›l›kve bal›kç›l›k; % 18'ini ticaret, otomobil ve özel kullan›m eflyalar› tamiri; % 9'unu ise imalat sanayioluflturmaktad›r.

20 Aral›k 1998'de Dünya Ticaret Örgütü üyeli¤ine kabul edilen K›rg›zistan, o zaman için Ba¤›ms›zDevletler Toplulu¤u (BDT) ülkeleri aras›nda bir ilki gerçeklefltirmifltir.

Tüm bunlarla birlikte, geçifl sürecini yaflayan di¤er tüm ekonomiler gibi K›rg›zistan ekonomisi de ciddizorluklardan geçmektedir. Ülkede iflsizlik önemli bir sorun olarak hayat› etkilemeye devam etmektedir.

GÖSTERGELER 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

GSYH (milyar $) 1.4 1.5 1.6 1.9 2.2 2.5 2.8 3.7

Reel GSYH (büyüme, %) 5.4 5.3 0.0 7 7 -0.2 3.1 8.2

Enflasyon (TÜFE, ort., %) 18.7 6.9 2.1 3.0 4.1 4.3 5.6 10.2

‹hracat (milyon $) 505 476 488 590 733 687 811 1,141

‹thalat (milyon $) 554 450 572 723 904 1,106 1,792 2,724

Döviz Kuru (ort., $:KGS) 47.70 48.38 46.94 43.65 42.65 41.01 40.15 37.32

Döviz rezervleri (milyon $) 239 264 289 365 528 570 764 1,107

TEMEL MAKROEKONOM‹K GÖSTERGELER

Kaynak: Economist Intelligence Unit, K›rg›zistan Ulusal ‹statistik Komitesi, K›rg›zistan Merkez Bankas›

Makroekonomik Performans

Büyüme: K›rg›zistan'da reel GSYH, ba¤›ms›zl›ktan sonraki dört y›l içerisinde yüzde 50 oran›ndaküçülmüfltür. Ekonominin tekrar büyümeye bafllamas› ise 1996 y›l›nda tar›m üretimindeki art›fl veKumtor Alt›n Madeni'nin hizmete sokulmas›yla mümkün olmufltur. Kumtor'un üretime bafllamas›yla1997 ve 1998 y›llar›nda GSY‹H'deki art›fl h›zlanm›fl, ancak 1998 y›l›nda Rusya'da patlak veren malikriz nedeniyle yine düflüfle geçmifltir. 1999'dan itibaren tar›m ve alt›n sektörlerine ba¤l› olarakbüyümeye devam etmifltir. 1999 - 2001 y›llar›nda ortalama yüzde 4.6'l›k büyüme sa¤lanm›flt›r.

2002 y›l› için K›rg›zistan Merkez Bankas› yüzde 4.5'lik bir GSY‹H art›fl› öngörmüfl, ancak bir forcemajeur nedeniyle bu dönemde K›rg›z ekonomisi büyümemifltir (yüzde 0.0 oran›nda GSY‹H art›fl›).Bunun nedeni bir K›rg›z-Kanada ortak teflebbüsü taraf›ndan çal›flt›r›lan Kumtor alt›n madenindemeydana gelen bir kazadan sonra üretimin durmas›d›r. Üretim ilerleyen aylarda devam etmifl, ancaky›ll›k toplam üretim bir önceki y›la göre yüzde 30 oran›nda daha düflük olarak gerçekleflmifltir. 2003y›l›nda Kumtor'un üretiminin kazadan önceki seviyesine ulaflmas› ve dünya piyasalar›nda alt›n›nfiyat›n›n yüksek de¤erlerde seyretmesi sayesinde yüzde 6.7'lik bir büyüme oran›na ulafl›lm›fl, 2004y›l›nda ise büyüme yüzde 7.1 olarak gerçekleflmifltir.

2005 y›l›nda alt›n üretimindeki düflüfl, bir kez daha ülkenin makroekonomik göstergeleri üzerindeetkili olmufl ve K›rg›zistan'›n GSY‹H'si yüzde 0.6 oran›nda küçülmüfltür. Ticaret, Sanayi ve TurizmBakan› Almazbek Atambayev'in 2 fiubat 2006 tarihinde yapm›fl oldu¤u bir aç›klamaya göre Kumtormadenindeki alt›n rezervleri tükenmektedir ve ülke ekonomisinin tek bir alt›n madenine bu dereceba¤›ml› olmas› ciddi s›k›nt›lar yaratmaktad›r. Atambayev'in aç›klamalar›na göre K›rg›zistan'›n acil olaraksanayinin sektörel çeflitlendirilmesine yönelik yeni politikalar uygulamaya bafllamas› gerekmektedir.

Yukar›daki verilerden de görüldü¤ü üzere, K›rg›z›stan ekonomisi henüz istikrarl› ve uzun vadeli birtoparlanmay› gerçeklefltirebilecek ekonomik çeflitlili¤e ulaflamam›flt›r. Alt›n sektörü haricinde, sadecetekstil ve konfeksiyon imalat› gerçeklefltirilmeklte ve sanayi bu sektörlerin d›fl›nda çok s›n›rl› kalmaktad›r.

Döviz Kuru: 1998 y›l›ndaki Rusya krizinin etkisiyle K›rg›zistan ulusal para birimi som, 1998 y›l›n›yüzde 70'lik bir de¤er kayb› ile kapatm›flt›r. Kriz sonras›nda Rus rublesinin ve Kazak tengesinindevalüasyonu ile birlikte Amerikan dolar›na olan talep artm›fl ve Somun de¤er kayb› h›zlanm›flt›r.

Somun de¤er kayb› 1999 y›l›nda da sürmüfltür. 1996 y›l›nda 1 Amerikan dolar› 12.8 soma karfl›l›kgelirken 2000 y›l›nda 1 dolar 47.7 som düzeyinde gerçekleflmifltir. Bununla birlikte, ekonomideyaflanan büyüme ve daha s›k› bir para politikas› ile birlikte 2000 y›l›ndan itibaren K›rg›z ulusal paras›som, istikrarl› bir seviyeye ulaflm›flt›r.

K›rg›zistan Merkez Bankas›'n›n günlük ifllemlerin ak›c› bir flekilde devam etmesi ve uluslararas›rezervlerin güçlendirilmesi amac›yla piyasaya yapt›¤› müdahaleler asgari düzeydedir.

2007 y›l› içerisinde dolar›n de¤er kaybetmesi ve mali ve parasal politikalar›n giderek iyileflmesi, yat›r›mmiktarlar›n›n artmas› ve tüketici güveninin yükselmesi ile Somun de¤erinde art›fl kaydedilmifltir. Yurtd›fl›ndaki iflçilerin doviz transferlerinin de bu de¤erlenmede etkisi vard›r. A¤ustos 2008 itibariyle Som1:35.06 dolar oran›ndan ifllem görmektedir.

Enflasyon: 1993 y›l›nda K›rg›zistan'da enflasyon oran› yüzde 700 seviyelerinde iken uygulanan s›k›para politikalar› neticesinde 1998 y›l› ortalar›nda yüzde 10'a kadar düflürülmüfltür. Ancak, 1998 y›l›A¤ustos ay›nda yaflanan Rusya krizi ile birlikte 1998 y›l› sonbahar›nda ülkede fiyatlar tekrar art›flgöstermifl ve 1999 y›l›nda enflasyon yüzde 35.9'a ulaflm›flt›r. Bu dönemde faiz oranlar› ise enflasyonoran›na paralel seyretmifltir.

2006 y›l› enflasyonu % 5 ile geçilirken 2007 y›l›na gelindi¤inde dünya genelinde görülen g›dafiyatlar›ndaki kriz K›rg›zistanda da etkisini göstermifltir. 2007 y›l›nda % 20 seviyesine ç›kan enflasyonuntemel sebebi bu¤day ve s›v› ya¤da kendini gösteren art›fl olmufltur. Ekmek, unlu ürünler ve tah›lfiyatlar› % 62 oran›nda art›fl göstermifltir. Bunun yan›nda K›rg›zistan'›n ithalatç› durumunda oldu¤ubitkisel ve hayvansal ya¤larda %50 oran›nda fiyat art›fl› yaflanm›flt›r.

‹flgücü: 2007 y›l›nda iflsizlik oran›n›n % 12 - 15 aras›nda oldu¤u tahmin edilmektedir. Resmi verileregöre 2 milyon dolaylar›nda olan ifl gücünün % 48'i tar›m, % 39'u hizmetler, % 13'ü de sanayideçal ›flmaktad›r . Asgari ücret 340 Som olup haftal ›k çal ›flma süresi 40 saatt i r .

Bafll›ca Ekonomik Sektörler

Orta Asya'da da¤l›k bir bölgede yer alan K›rg›zistan'›n ekonomisinin temelini tar›m ve do¤al kaynaklaroluflturmaktad›r. Bafll›ca tar›m ürünleri pamuk, tütün ve yün olan K›rg›zistan'da alt›n, uranyum, do¤algazve elektrik üretimi yap›lmaktad›r.

Madencilik ve metalurji: Madencilik ve metalurji K›rg›zistan'›n en önemli sanayi sektörüdür. Sektör,K›rg›zistan'›n sanayi üretiminin yar›ya yak›n›n› gerçeklefltirmektedir. Bu alanda özellikle alt›n sanayi

önemli bir a¤›rl›¤a sahiptir. K›rg›zistan, alt›n rezervinin d›fl›ndakömür, mermer, civa, bak›r, uranyum, molibden, gümüfl veantimuan yataklar› ile seramik sanayiinde kullan›lan baz› mineralkaynaklara sahiptir. Bunlar›n yan›s›ra ülkede zengin tungstenve kalay yataklar› bulunmaktad›r. Bu alandaki en önemli alt sektör,alt›n ç›karma ve iflleme sektörüdür.

K›rg›zistan'›n metalurji sektöründe üretilen ürünlerin neredeysetamam› ihraç edilmektedir. K›rg›zistan, dünyada onuncu büyükalt›n üreticisi ve ihracatç›s› ülkedir. Ülkedeki en büyük alt›n madeni

olan Tienflan Da¤lar›'ndaki Kumtor alt›n madeninde 1997 y›l›ndan beri y›ll›k ortalama 18 ton alt›nç›kar› lmaktad›r . Bu ülkedeki al t ›n üret iminin yüzde 90' ›na karfl› l ›k gelmektedir .

Kumtor Alt›n madeni Kanada'l› Centerra Gold firmas› ve K›rg›zistan devleti ortakl›¤› ile kurulan KumtorAlt›n ‹flletmesi taraf›ndan iflletilmektedir. 2007 y›l›nda ortakl›k anlaflmas›n›n yeniden yap›land›r›lmas›yladevletin pay›n›n %16'dan %29'a ç›kart›lmas› için anlaflmaya var›lm›flt›r. Anlaflman›n uygulamayakonulmas›na iliflkin yasal incelemeler halen devam etmektedir.

K›rg›zistan ekonomisinde ve y›ll›k bütçesinde önemli yer tutan Kumtor madeni Orta Asya'da yabanc›yat›r›mc›lar taraf›ndan iflletilen en büyük maden konumundad›r. 2007 y›l›nda üretim 9,36 ton olupGSYH'ye katk›s› %2,5't ir . Sanayi sektörü üret iminin % 13'ünü oluflturmaktad›r .

K›rg›zistan'›n ikinci büyük alt›n madeni olan Talas bölgesindeki Jerui maden yata¤›ndaki alt›n rezervleriniise devlete ait Kyrgyzaltyn firmas›, ‹ngiliz Oxus ve Avustralyal› Normandy madencilik flirketleri ortakolarak iflletmektedir.

K›rg›z hükümeti, ba¤›ms›zl›ktan bu yana yüzde 25 oran›nda azalm›fl olan kömür üretimini yenidencanland›rmak ve bu sayede hem ithal enerji kaynaklar›na olan ba¤›ml›l›¤› azaltmak, hem de ihracatgelirlerini art›rmak düflüncesindedir. 2001 y›l›nda 500 bin ton olan kömür üretiminin 2005 y›l›nda 1.1milyon tona ç›kar›lmas› planlanm›flsa da yeni yat›r›mlar›n yetersizli¤i nedeniyle bu rakama ulafl›lamam›flt›r.Y›lda 1.5 milyon ton kömür tüketen K›rg›zistan, 2004 y›l›nda 400 bin tonluk üretim gerçeklefltirmiflve ihtiyac›n›n geri kalan k›sm›n› Kazakistan'dan ithalat yoluyla temin etmifltir. Ülkenin toplam 3.5 milyartonluk kömür rezervlerine sahip oldu¤u tahmin edilmektedir.

Sanayi: Bir çok mal›n Rusya Federasyonu'ndan ithal edilmesi nedeniyle K›rg›zistan'da sanayi üretimis›n›rl› düzeydedir. Ülkede sanayinin GSY‹H içerisindeki pay› ba¤›ms›zl›ktan hemen sonra yüzde 46.2seviyesinde iken 2004 y›l› itibariyle yüzde 16.1'e kadar gerilemifltir. Ayr›ca, özellefltirilen tar›m iflletmeleriile birlikte sanayi sektöründe istihdam edilen iflgücünün bir bölümü tar›m sektörüne kaym›flt›r.

Sanayi sektöründe en önemli faaliyet g›da iflleme alan›nda görülmektedir. G›da iflleme sektörü ayn›zamanda en cazip yabanc› yat›r›m alanlar›ndand›r. K›rg›zistan sanayi üretim hacmi 2007 y›l›nda %7.3art›fl göstererek 1,65 milyar dolar civar›nda gerçekleflmifltir. Sanayi sektörünün yaklafl›k _'ü imalatsektörü kaynakl›d›r. Alt›n ve g›da iflleme haricinde imalat sektöründe elektrik, gaz ve su üretim veda¤›t›m faaliyetleri göze çarpmaktad›r.

K›rg›zistan'›n sanayi politikas› özellikle ülkedeki yün, pamuk ve ipek üretimine dayal› olarak hafif sanayi(özellikle giyim ve tekstil) sektörüne yönelik bir e¤ilim arz etmektedir. K›rg›z hükümeti, sanayiiflletmelerinde ithal girdilerden ziyade daha fazla iç kaynaklar›n kullan›lmas› yönünde bir siyasetizlemektedir.

K›rg›zistan'›n bafll›ca sanayi ürünleri yünlü dokuma, deri iflleme, makine ve madencilik ürünleridir.Di¤er taraftan, ba¤›ms›zl›ktan sonraki dönemde ülkedeki makina sanayi özellikle tar›msal ekipmanlarüretimindeki art›fl nedeniyle geliflme göstermifltir. Türk yat›r›mc›lar için önemli bir iflbirli¤i alan› olanülkedeki g›da iflleme sanayi, kötü çal›flma koflullar›, eskimifl üretim teknikleri ve teçhizat› ile geliflmemiflbir haldedir. Sanayi özellikle baflkent Biflkek civar›nda yo¤unlaflmaktad›r.

Tar›m: Tar›m sektörü, K›rg›zistan ekonomisinde önemli bira¤›rl›¤a sahiptir. 2007 y›l› GSYH's›n›n %29'unu oluflturmaktad›r.2007 y› l ›n üretiminde %1.5' l ik bir gerçekleflmifltir .

K›rg›zistan Sovyetler Birli¤i da¤›ld›ktan sonra tar›m üretiminiart›rmay› baflarabilmifl olan tek ülkedir.

K›rg›zistan'daki z›rai üretimin yüzde 40'› özel sektöre ait çiftliklertaraf›ndan gerçeklefltirilmektedir ve devletin üretimdeki pay›sadece yüzde 5'tir. Geri kalan üretim ailelere ait tarlalarda yap›lmaktad›r. Sanayi sektöründeki gerilemenedeniyle oluflan iflsizlik, büyük ölçüde tar›m sektörü taraf›ndan istihdam edilmektedir.

Tah›l üretimi ve özellikle bu¤day üretimi tar›msal üretimin yaklafl›k yar›s›n› teflkil etmektedir. Bu alandauygulanan ithal ikameci politikalar nedeniyle tah›l üretimi tek bafl›na K›rg›z GSY‹H'sinin yüzde 10'unukarfl›lar duruma gelmifltir. Ülkede üretilen di¤er bafll›ca tar›m ürünleri ise pamuk, tütün, fleker pancar›,meyve ve sebzedir.

K›rg›zistan, Sovyetler Birli¤i'nin da¤›lmas› ile birlikte daha önce di¤er Sovyet Cumhuriyetlerindensa¤lad›¤› gübre ve z›rai makine-ekipman parçalar›n›n temininde zorlanmaya bafllam›flt›r. Bu nedenle,ba¤›ms›zl›¤›n ilk y›llar›nda tar›msal üretim önemli oranda gerilemifltir. Devlet, gerekli gübre ve ekipmanparçalar›n› di¤er ülkelerden sa¤lamaya çal›flmakla birlikte, bunlar›n Sovyet dönemine göre çok dahapahal› olmas› sebebiyle beklenen sonuç al›namam›flt›r. Yat›r›mlar›n eksikli¤i ise yeni tar›msal teknolojilerinuygulanmas›na imkan vermemektedir.

Z›rai üretim ve verimlilikte yaflanan düflüfller, çiftçilerin gelirlerinin düflük düzeyde gerçekleflmesine,do¤al kaynaklar›n tahrip olmas›na, sulama sistemi, teflvikler ve toprak mülkiyeti sisteminin yeterincegeliflmemifl olmas›na ba¤lanmaktad›r.

Enerji: K›rg›zistan'›n elektrik üretimi a¤›rl›kl› olarak hidroelektrik santrallerinden üretilmekle birliktebu sektörün hem üretim hem de ihracat aç›s›ndan geliflmepotansiyelinin yüksek oldu¤u görülmektedir. Ülke hidroelektrikkaynaklar›n›n geniflli¤i bak›m›ndan Rusya ve Tacikistan'›n ard›ndanBDT ülkeleri aras›nda üçüncü s›rada yer almaktad›r. Tien Shanda¤lar›ndaki buzullar›n erimesiyle y›ll›k 55,000 gigawatt saatlikbir potansiyel olufltu¤u tahmin edilmektedir. Bu potansiyelin y›ldayaln›zca 3 Gigawatt saatlik bölümünün kullan›ld›¤›, ayr›ca Çin veGüney Asya pazarlar› göz önüne al›nd›¤›nda, sektördeki büyükpotansiyel a盤a ç›kmaktad›r.

Nitekim devletin hidroelektrik santralleri kurma hususunda yabanc› yat›r›mdan faydalanacak flekildeçeflitli çal›flmalar› ve projeleri gündemdedir. Öncelikle Kambar'da bulunan iki santralin özellefltirilerekfaaliyete sokulmas› projesi mevcuttur. Bu amaçla Rusya ve Kazakistan ile olurluk incelemesiyürütülmektedir.

Nar›n nehri üzerindeki Toktogul Hidroelektrik Santrali tek bafl›na tüm ülkenin enerji ve ›s›tma ihtiyac›n›karfl›layacak kapasiteye sahiptir. Bu santral y›lda yaklafl›k 1.5 milyar kWh elektrik üretmektedir.

K›rg›z Cumhuriyetinde s›n›rl› miktarda petrol ve do¤al gaz rezervi bulunmaktad›r. Y›lda 80,000 tonpetrol elde edilebilmekte olup, iç talebin % 15'i karfl›lanmaktad›r. Ülkede boru hatt› sisteminin deyetersizli¤i söz konusudur. Halihaz›rdaki 367 kilometre uzunlu¤unda do¤al gaz hatt› ve 13 kmuzunlu¤unda petrol hatt› bulunmaktad›r.

Tekstil: K›rg›zistan'daki pamuk, ipek ve yün iflleyen iflletmeler, ülkedeki genifl ölçekli iflletmelerinözellefltirilmesi kapsam›nda özellefltirilmifltir. Ülkedeki pamuk, ipek ve yün sektörüne sanayimerkezlerinde bulunan baz› genifl ölçekli iflletmeler hakimdir. En önemli üretim merkezleri Biflkek(yün ve yünlü kumafl), Ofl (pamuklu kumafl ve ipek) ve Tokmak't›r (yün).

‹nflaat: Biflkek Ticaret Müflavirli¤imizin K›rg›z Merkez Bankas› verilerine yer verdi¤i raporundaK›rg›zistan'da 2007 y›l› inflaat yat›r›mlar›n›n 677.4 milyon dolar seviyesinde oldu¤u, bunun % 81'ininöz kaynaklardan, %18'inin ise d›fl yat›r›mlar sonucu finanse edildi¤i belirtilmektedir.

Devlet ve uluslararas› finans kurulufllar› taraf›ndan finansman› sa¤lanan Kuzey-Güney Karayolu, Ofl-Kaflgar Karayolu ve Jerui alt›n madeni gibi projeler, sektörün büyümesini sa¤layan ana projeleraras›ndad›r. Önümüzdeki dönemde K›rg›zistan'da inflaat sektörünün artan talebe ba¤l› olarak h›zl›bir büyüme e¤ilimi içerisine girmesi beklenmektedir. Bu beklentiye uygun olarak K›rg›z hükümeti,inflaat malzemeleri sektörüne de yat›r›m yapmaktad›r.

Ulaflt›rma ve telekomünikasyon: Ülkenin da¤l›k co¤rafi yap›s› nedeni ile demiryolu tafl›mac›l›¤› yerinekarayolu tafl›mac›l›¤› geliflmifltir. Dolay›s›yla, K›rg›zistan'da yaln›zca 370 km'lik bir demiryolu a¤› vard›r.Uluslararas› nitelikte olmamakla birlikte, ulafl›m a¤› Biflkek etraf›nda yo¤unlaflm›flt›r.

34 bin km'lik karayolu a¤›n›n 23 bin kilometresi asfaltt›r. Asya Kalk›nma Bankas› (AKB), 650 km'likBiflkek-Ofl kara yolu ile Ofl'tan Çin s›n›r›ndaki ‹rkefltam'a giden yolun yenilenmesi için finansmansa¤lamaktad›r.

Di¤er yandan ülkenin demiryolu a¤›n›n gelifltirilmesi için çal›flmalar yürütülmektedir. Gündemdekien önemli proje olan Çin-K›rg›zistan-Özbekistan demiryolunun hayata geçirilmesi genel olarak ülkeninekonomik kalk›nmas›na da önemli katk›lar sa¤layacakt›r. Bunun yan›nda Almat› ile K›rg›zistan'›n enönemli turistik bölgesi olan Is›k Gölü aras›nda 100km'lik demir yolu ulafl›m›n›n sa¤lanmas› projesimevcuttur.

Halihaz›rda ülkede faaliyet gösteren Biflkek, Manas ve Ofl havaalanlar› uluslararas› niteliktedir.K›rg›zistan Havayollar›, iç hatlarda çal›flmakta ve Biflkek ile Ofl aras›nda düzenli seferler yapmaktad›r.

‹letiflim alan›nda Devlet kuruluflu olan Kyrgyztelecom tekel konumundad›r. Bu flirketin yaklafl›k %80oran›nda özellefltirilmesi gündemdedir. Mobil telefon operatörü olarak toplam 5 firma faaliyetgöstermekte olup, kullan›c› say›s› toplam yaklafl›k 2 milyondur. ‹nternet kullan›m› h›zla yayg›nlaflmaktaolup 2007 itibariyle 350,000 bin seviyesine ulaflt›¤› de¤erlendirilmektedir.

Bankac›l›k ve finans: K›rg›z bankac›l›k sistemi 1998 y›l›ndaki Rusya krizinden a¤›r biçimdeetkilenmifltir ve bugün toparlanma süreci içerisindedir. Kriz sonras›nda K›rg›zistan Merkez Bankas›'n›nticari bankalar için sermaye miktar›n› art›rma zorunlulu¤u getirmesi baz› bankalar›n kapanmas›nayol açm›flt›r.

Biflkek Ticaret Müflavirli¤i raporuna göre 2007 y›l› itibariyle K›rg›zistan'da 22 ticari banka, 233 mikrokrediflirketi ve mikrokredi acentas›, 272 kredi birli¤i ev 318 döviz bürosu faaliyet göstermektedir.

2007 y›l›nda bankac›l›k kapsam›nda özellikle ödeme sisteminde belli reformlara gidilmifltir. 2007 y›l›itibariyle banka mevduatlar› 535,5 milyon dolar olarak gerçekleflmifltir.

Yine Biflkek Ticaret Müflavirli¤imizin verilerine göre K›rg›zistan Menkul K›ymetler Piyasas›, K›rg›z MenklK›ymetler Borsas›, 'Central Asian stock Exchange' ve Menkul K›ymetler Ticaret Sistemi olamk üzeretoplam üç kurumdan oluflmaktad›r. 2007 y›l› içerisinde 159,5 milyon dolarl›k ifllem yap›lm›flt›r. Burakam 2006 y›l›na oranla %40 oran›nda bir art›fla iflaret etmektedir.

D›fl Ticaret: K›rg›zistan'›n d›fl ticaret yap›s›n›n çevre ülkeler odakl› oldu¤u görülmektedir. Özellikleihracat söz konusu çevre ülkelerdeki ekonomik koflullara ba¤l› olarak de¤iflim gösterebilmektedir.

K›rg›z Cumhuriyeti 1998 y›l›nda Dünya Ticaret Örgütüne kat›larak Orta Asya Cumhuriyetlerinde buüyeli¤i gerçeklefltiren ilk ülke olmufltur. K›rg›zistan, Rusya Federasyonu, Kazakistan, Belarus veTacikistan'› da içine alan Avrasya Ekonomik Toplulu¤u'nun da bir üyesidir. K›rg›zistan temelde liberalbir ekonomi ve ticaret politikas› benimsemektedir.

K›rg›zistan ticaret yap›s›n›n bölgesel a¤›rl›kl› olmas› bölge içerisindeki ikili veya ayr›cal›kl› ticaretanlaflmalar›n› önemli k›lmaktad›r. Nitekim ülkeye gelen yabanc› yat›r›mc›lar›n büyük bölümü bölgeyihedef olarak alg›lamaktad›r.

K›rg›zistan 2007 y›l›nda 1.1 milyar dolarl›k ihracat, 2.7 milyar dolarl›k da ithalat gerçeklefltirmifltir. Ülke2002 y›l›ndan itibaren düzenli olarak ve önemli miktarlarda ticaret a盤› vermektedir. Afla¤›dakitablolarda ticaret gerçeklefltirilen bafll›ca ülkeler ile bafll›ca ticaret kalemleri gösterilmektedir:

‹HRACAT ‹THALAT

ÜLKE ORAN (%) ÜLKE ORAN (%)

‹sviçre 26.2 Rusya 38

Kazakistan 20.5 Çin 14.4

Rusya 19.4 Kazakistan 11.6

Birleflik Arap Emirlikleri 1.1 ABD 5.7

KIRGIZ‹STAN'IN DIfi T‹CARET‹ : BAfiLICA ÜLKELER (2006)

Kaynak: EIU, Coutry Report May 2008

KIRGIZ‹STAN'IN DIfi T‹CARET‹ : BAfiLICA KALEMLER (2006)

Kaynak: EIU, Coutry Report May 2008

‹HRACAT ‹THALAT

ÜRÜN ORAN (%) ÜRÜN ORAN (%)

De¤erli Metal ve Tafllar 26.8 Madeni Ürünler 30.7

Madeni Ürünler 22.4 Makine 15.8

Tekstil 12.2 Kimyasallar 8.5

Cam ve inflaat malzemeleri 5.5 G›da, içecek, tütün 8.2

Buna göre alt›n ve di¤er madenlerin K›rg›zistan ekonomisindeki önemi anlafl›lmaktad›r. Ülkenin tekstilihracat› ise a¤›rl›kl› olarak Rusya'ya gönderilen konfeksiyon ürünlerinden oluflmaktad›r.

Yabanc› Yat›r›m

‹zole olmufl co¤rafi konumu, alt›n d›fl›nda do¤al kaynaklar›n›n di¤er komflu ülkelere göre s›n›rl› olmas›ve görece dar iç piyasas› K›rg›zistan'a giren do¤rudan yabanc› sermayenin s›n›rl› düzeydegerçekleflmesine neden olmaktad›r.

Biflkek Ticaret Müflavirli¤i raporuna göre mali sektörde son zamanda yaflanan büyümenin kayna¤›Kazakistan ve Rusya'dan sa¤lanan yat›r›mlard›r. Örne¤in Kazakistan'da yükselen petrol fiyatlar›ylaoluflan sermaye birikimleri bunda büyük rol oynamaktad›r.

K›rg›zistan Cumhuriyeti'ne 1995 y›l›ndan bu yana giren do¤rudan yabanc› sermayenin kümülatiftutar› 2.1 milyar dolar olup, bunun % 24.1'i BDT ülkeleri kaynakl›d›r. 2007 y›l›nda 434.9 milyon ABDdolar› de¤erinde do¤rudan yabanc› sermaye yat›r›m girifli olmufltur. Bu rakam›n da % 45.6's› BDTkaynakl›d›r.

1997 y›l›ndan itibaren gerçeklefltirilen sermaye giriflleri kümülatif olarak de¤erlendirildi¤inde Türkiyetoplam 203.5 milyon dolarl›k sermaye ile Kanada, Kazakistan ve ‹ngiltere'nin arkas›ndan dördüncükaynak ülke konumundad›r.

K›rg›zistan'›n özellikle madencilik sektörü yabanc› yat›r›mc›lar›n ilgisini çekmektedir. K›rg›zistan, eskiSovyet cumhuriyetleri aras›nda üçüncü büyük alt›n üreticisidir. Kumtor Alt›n ‹flletmeleri'ne yap›lanyat›r›mlar ile Kanada ülkedeki en önemli yabanc› yat›r›mc› ülke konumuna gelmifltir. Kanada'y› s›ras›ylaKazakistan, Rusya, ABD, Türkiye, Almanya, ‹ngiltere ve Çin izlemektedir.

Do¤rudan yabanc› yat›r›mlar›n önemli bir bölümü sanayi sektöründe yo¤unlaflm›flt›r. (yüzde 62.5)Yabanc› yat›r›mlar aç›s›ndan hidroelektrik, g›da sanayi, yüksek teknolojiler, altyap› ve turizm f›rsatlarsunan di¤er önemli yat›r›m alanlar›d›r.

Ülkedeki en önemli yabanc› yat›r›mc›lar aras›nda Cameco'nun ortak oldu¤u Kumtor Alt›n ‹flletmelerid›fl›nda Reemstva-K›rg›zistan Tütün Fabrikas›'n› iflleten Alman Reemstva flirketi, bir Türk yat›r›m› olanve plastik flifle kapa¤› üreten Plaskap Biflkek, ticaret, bankac›l›k ve inflaat malzemeleri alan›nda faaliyetgösteren Central Asian Group ve Hyatt Regency Bishkek Oteli'ni iflleten Amerikan Hyatt Oteller Zinciriyer almaktad›r. Ayr›ca, yine bir Türk yat›r›m› olarak Coca Cola'n›n da bir flifleleme tesisi bulunmaktad›r.Yabanc› ortakl› iflletmeler alt›n ç›karma, petrol ticareti, çay paketleme, fleker ve pasta üretimi alanlar›ndaöncü konumdad›r. Yabanc› ortakl› iflletmeler K›rg›zistan'›n toplam sanayi üretiminin üçte birini veihracat›n›n yüzde 16's›n› gerçeklefltirmektedir.

K›rg›zistan yabanc› yat›r›m mevzuat› yabanc› yat›r›mlar› kamulaflt›rma ve millilefltirmeye karfl›korumaktad›r. Kamulaflt›rma durumunda yat›r›mc›lar›n tazminat haklar› mevcuttur. Ancak, de¤ersaptama konusunda kamu kurumlar› ile anlaflmazl›¤a düflülmesi olas›d›r. Bunun yan›s›ra, K›rg›zistan'daifl dünyas›n› ilgilendiren yasalar›n uygulanmas›nda zaman zaman tutars›zl›klarla karfl›lafl›labilmekteve farkl› kamu kurumlar›n›n farkl› uygulamalar› söz konusu olabilmektedir.

27 Mart 2003 tarihinde yürürlü¤e giren yeni Yabanc› Yat›r›m Kanunu ile 1997'de ç›kart›lm›fl olankanunda baz› de¤ifliklikler yap›lm›flt›r. K›rg›zistan'da tescilli bir firman›n yabanc› yat›r›m say›labilmesiiçin art›k yabanc› bir firma ya da flahs›n o iflletmede en az üçte bir oran›nda paya sahip olmas›gerekmektedir. Bu yeni kanun ayr›ca yabanc› yat›r›mc›lar›n ülkeden çekilmesini de kolaylaflt›rmaktad›r.

Serbest Bölgeler

Biflkek, Nar›n, Karakol ve Maymak olmak üzere K›rg›zistan'da 4 serbest ekonomik bölge (SEB)bulunmaktad›r. Bu SEB'ler önemli ulafl›m noktalar› üzerinde, Çin s›n›r› boyunca demiryolu istasyonlar›nave gümrük noktalar›na yak›n bölgelerde bulunmaktad›r. Bunlar›n aras›nda bünyesinde bar›nd›rd›¤›flirket say›s› itibariyle en büyü¤ü Biflkek Serbest Bölgesi'dir. Kaplad›¤› alan bak›m›ndan ise Nar›nSerbest Bölgesi en büyü¤üdür.

SEB'lerde depolama, toptan ihracat ve ithalat, bankac›l›k, ihracata yönelik endüstriyel imalat veulaflt›rma imkanlar› bulunmaktad›r. Bu mallar çifte vergilendirme olmaks›z›n üçüncü ülkelere desat›labilmektedir. SEB'ler K›rg›zistan'daki di¤er bölgelerden çok daha fazla yabanc› yat›r›mc› çekmifltir.Söz konusu bölgelerde 30 ülkeden yaklafl›k 600 firma ticaret, g›da ve hafif sanayi, malzeme vemobilya imalat› ve turizm alanlar›nda faaliyet göstermektedir.

Biflkek Ticaret Müflavirli¤imizin raporuna göre son 10 y›lda Biflkek Serbest Bölgesine 83,06 milyonABD dolar› do¤rudan yabanc› yat›r›m gerçekleflmifltir. Bunun yan›nda Çin firmalar›n›n söz konusubölgeleri kotalar› atlatmak amac›yla kulland›¤› da bilinmektedir.

Serbest bölgelerdeki bafll›ca teflvik ve uygulamalar flunlard›r :

• Kar vergileri ile yol ve deprem vergilerinde muafiyet

• Serbest Bölge Müdürlü¤ü'ne mal ve hizmet sat›fl› geliri üzerinden %1-2 aras›nda ödeme

• ‹hracat, ithalat, transfer ve re-eksport gümrük vergilerinden muafiyet

• Üretilen mallar›n y›ll›k %70'inin K›rg›zistan d›fl›na ihraç edilmesi gerekmektedir

• Basitlefltirilmifl kay›t ve gümrük prosedürleri

• Hizmet sa¤layan kurulufllara do¤rudan ulafl›m.

• ‹thal edilen sermaye mallar› için gümrük muafiyeti.

• Ham madde ve parçalar için gümrük muafiyeti.

• ‹htiyaç kalmad›¤›nda ekipmanlar›n bedelsiz ihrac›.

Türk - K›rg›z ‹kili Ticari ve Ekonomik ‹liflkileri

Türkiye, 1991 y›l›nda ba¤›ms›zl›¤›n› ilan eden K›rg›zistan'› tan›yan ve büyükelçilik açan ilk ülkedir.Türkiye ve K›rg›zistan aras›nda o dönemden bu yana devam eden s›cak iliflkiler Türk ifl çevrelerininbu ülkedeki baflar›l› çal›flmalar›yla pekifltirilmektedir.

Türk Firmalar›n›n Yat›r›mlar›

K›rgizistan'da halen aktif olarak faaliyet gösteren 300 Türk firmas›n›n toplam 300 milyon dolar› aflanyat›r›m› mevcuttur. K›rg›zistan'daki Türk yat›r›mlar›, bisküvi,flekerleme, çikolata gibi çeflitli g›da ürünleri ile birlikte mobilya,temizlik maddeleri, bankac›l›k, çay paketleme, plastik, e¤itim veinflaat malzemeleri üretimi, marketçilik, tekstil üretimi, turizmacenteli¤i, e¤itim iflletmecili¤i gibi çok çeflitli alanlarda yeralmaktad›r.

Sistem Mühendislik, Biflkek'te 1995 y›l›nda inflaat› tamamlanan4 y›ld›zl› Hotel Biflkek P›nara için ayn› zamanda yat›r›m da yapm›flve otelin yüzde 50 orta¤› olmufltur.

Çay üretimi ve paketlemesi konusunda faaliyet gösteren Beta Grubu, Orta Asya cumhuriyetlerindeönemli pazar pay›na sahiptir. Grup, K›rg›zistan'daki ilk yat›r›m›n› Biflkek'te faaliyete geçirdi¤i paketlemetesisleri ile yapm›flt›r. 2000 y›l›nda ise Beta Grubu, “Beta Stores”isimli bir al›flverifl merkezi zinciri ve “Beta Gourmet” ad›nda birlokanta ile yat›r›mlar›n› çeflitlendirmifltir.

Coca-Cola Biflkek, Anadolu Grubu'nun yüzde 90 hissesine sahipoldu¤u bir ortak teflebbüsüdür. Di¤er ortak ise Coca-ColaCorporation'd›r. Üretim ve fliflelemenin yan›s›ra firma iki da¤›t›mmerkezi arac›l›¤›yla do¤rudan da¤›t›m da yapabilmektedir. 233perakende sat›fl noktas›nda ürünlerini sunan firman›n Biflkek'tekifabrikas› y›lda 39 milyon tonluk üretim kapasitesine sahiptir.

Demir K›rg›z International Bank (DKIB), K›rg›zistan'›n en büyüküç bankas›ndan biri olup, ayn› zamanda ülkedeki ilk uluslararas›ticari banka olma özelli¤ini tafl›maktad›r. 1997 y›l›nda bankac›l›klisans›n› alan DKIB'nin hissedarlar› yüzde 70 ile TasarrufMevduatlar› Sigorta Fonu (Türkiye), yüzde 15 ile Avrupa ‹marve Kalk›nma Bankas› (EBRD) ve yine yüzde 15 ile Uluslararas›Finans Kurumu'dur (IFC).

Plaskap firmas› 1997 y›l›nda Biflkek Serbest Bölgesi'nde hizmetesokmufl oldu¤u fabrikada karbonatl› ve karbonats›z içecek flifleleri için plastik kapak üretmektedir.2003 y›l›nda di¤er kollar›yla entegre edilerek Plasform ad› alt›nda yeniden yap›land›r›lan firma, 5 binmetrekaresi kapal› olmak üzere 50 bin metrekarelik bir alan üzerinde üretimini sürdürmektedir.

T‹CAR‹ ‹L‹fiK‹LER

Biflkek yak›nlar›ndaki Sokuluk bölgesinde kurulan Ata fiirketler Grubu'na ait bisküvi fabrikas›, Aral›k2005 itibariyle faaliyete geçmifltir. K›rg›zistan'daki di¤er Türk yat›r›mlar› aras›nda Yimpafl'›n marketlerzinciri, Çelebi ‹nflaat'›n PVC ürünleri üretimi ve Burç Ltd.'nin et ürünleri iflleme tesisleri say›labilir.

SEB'lerde depolama, toptan ihracat ve ithalat, bankac›l›k, ihracata yönelik endüstriyel imalat veulaflt›rma imkanlar› bulunmaktad›r. Bu mallar çifte vergilendirme olmaks›z›n üçüncü ülkelere desat›labilmektedir. SEB'ler K›rg›zistan'daki di¤er bölgelerden çok daha fazla yabanc› yat›r›mc› çekmifltir.Söz konusu bölgelerde 30 ülkeden yaklafl›k 600 firma ticaret, g›da ve hafif sanayi, malzeme vemobilya imalat› ve turizm alanlar›nda faaliyet göstermektedir.

YILLAR ‹T‹BAR‹YLE TÜRK‹YE-KIRGIZ‹STAN DIfi T‹CARET‹ ('000 dolar)

Y›llar ‹hracat (X) ‹thalat (M) X/M Denge Hacim1997 49,580 7,556 6.56 42,024 57,1361998 41,514 6,771 6.13 34,743 48,2891999 23,198 2,779 8.35 20,419 25,9772000 20,572 2,349 8.76 18,223 22,9212001 17,350 6,307 2.75 11,043 23,6572002 23,685 15,749 1.50 7,936 39,4342003 40,158 10,578 3.79 29,580 50,7362004 72,754 13,097 5.56 59,657 85,8512005 88,851 13,630 6.52 75,221 102,4812006 130,445 27,386 4.76 103,059 157,8302007 180,935 45,019 4.01 135,916 225,954Kaynak: Türkiye ‹statistik Kurumu

Türkiye'nin K›rg›zistan ile 1992 y›l›nda 3.2 milyon dolar olan ticaret hacmi, 1997 y›l›nda 57.1 milyondolara ç›km›flt›r. Ancak 1998 y›l›nda Rusya mali krizi ve K›rg›zistana etkileri ve 2001 y›l›ndaki Türkiyemali krizi gibi faktörlerden dolay› ticaret hacminde daralma yasanm›flt›r. Ticaret hacmi ancak 2004senesinde 80 milyon dolara ulaflarak 1997'deki seviyesini aflabilmifltir.

2000 y›l›ndan itibaren ihracat›m›z art›fl sürecine girmifl ve 2007 y›l›nda 180 milyon Dolara ulaflm›flt›r.2006 y›l›nda 27 milyon Dolar seviyesinde bulunan K›rg›zistan'dan ithalat›m›z 2007 y›l›nda 45 milyonDolara ulaflm›flt›r. ‹kili ticarette denge geleneksel olarak Türkiye lehine fazla vermektedir. K›rg›zCumhuriyeti'ne ihracat›m›zda, alt›ndan mücevherci eflyalar›, hal›lar, tekstil mamulleri, makina vecihazlar önemli yer tutarken bu ülkeden ithalat›m›z›n temel kalemlerini sebze-meyve, ham derive örme giyim eflyas› teflkil etmektedir.

‹ki ülke aras›ndaki bafll›ca ticaret ürünleri afla¤›da s›ralanmaktad›r. K›rg›zistan Cumhuriyeti'ninTürkiye'ye en çok tedarik etti¤i ürünler tar›msal ürünler, deri ve pamuk olarak göze çarpmaktad›r.Türkiye ise Türkmenistan'a en fazla mücevharat, hal›, g›da ve tekstil ürünleri satmaktad›r.

‹K‹L‹ ADI 2006 2007 FARK ARTIfi %

K›ymetli tafl ve metal mamulleri 23.4 33.3 9.9 42

Hal›lar ve di¤er dokumaya elveriflli maddeden yer kaplamalar› 16.6 25.9 9.3 56

Örme giyim eflyas› ve aksesuarlar› 15.0 16.5 1.4 9

Kazan; makina ve cihazlar,aletler,parçalar› 7.0 13.9 6.8 96

Elektrikli makina ve cihazlar,aksam ve parçalar› 7.9 10.9 3.0 38

Kakao ve kakao müstahzarlar› 4.7 10.6 5.9 123

Plastik ve plastikten mamul eflya 6.8 10.5 3.6 53

fieker ve fleker mamulleri 7.3 9.1 1.7 24

Örülmemifl giyim eflyas› ve aksesuarlar› 10.0 7.0 -2.9 -29

Adi metallerden çeflitli eflya 1.3 3.7 2.4 185

Demir veya çelikten eflya 2.0 3.5 1.5 75

Sabunlar,yüzey aktif organik maddeler,y›kama-ya¤lama madde. 2.3 3.0 0.7 31

Motorlu kara tafl›tlar›,traktör,bisiklet,motosiklet ve di¤er 1.1 2.7 1.6 142

Ayakkab›lar,getrler,tozluklar vb eflya ve aksam› 1.2 2.5 1.3 108

Dokumaya elveriflli suni ve sentetik lifler 4.2 2.4 -1.8 -42

Mobilyalar,ayd›nlatma,reklam lambalar›,prefabrik yap›lar 1.6 2.0 0.4 24

Yenilen çeflitli g›da müstahzarlar› 1.2 1.9 0.7 59

Debagat ve boyac›l›kta kullan›lan hülasa,boya,macun,sak›zlar 1.4 1.9 0.5 37

Ka¤›t ve karton;ka¤›t hamurundan ka¤›t ve kartondan eflya 1.6 1.8 0.2 14

Tafl,alç›,çimento,amyant,mika vb maddelerden eflya 0.4 1.2 0.7 166

Aluminyum ve aluminyum eflya 0.7 1.1 0.3 42

Hayvansal ve bitkisel ya¤lar ve bunlar›n müstahsallar› 0.5 1.0 0.5 103

Uçucu ya¤lar,rezinoitler,parfümeri,kozmetikler vb 0.8 1.0 0.1 22

Liste Toplam 119.8 168.4 48.6 40

Di¤er 10.6 12.5 1.9 17

Toplam 130.4 180.9 48.8 36

TÜRK‹YE-KIRGIZ‹STAN BAfiLICA ‹HRACAT ÜRÜNLER‹(M‹LYON DOLAR)

Kaynak : DTM Kirgizistan Ülke Profili Raporu

‹K‹L‹ ADI 2006 2007 FARK ARTIfi %Yenilen sebzeler ve baz› kök ve yumrular 18.4 29.1 10.6 57Yenilen meyvalar,kabuklu yemifller,turunçgil ve kavun kabu¤u 3.4 7.7 4.3 124Pamuk 1.6 3.4 1.7 106Tarifenin baflka yerinde yer almayan hayvansal müstahsallar 0.9 1.3 0.4 49Sentetik ve suni devams›z lifler 0 1.2 1.2 100Ham postlar,deriler (kürkler hariç) ve köseleler 1.2 0.7 -0.4 -37Ya¤l› tohum ve meyvalar,sanayi bitkileri,saman,hayvan yemi 0.1 0.4 0.2 205Yün,k›l,at k›l›;bunlar›n iplik ve dokumalar› 0.6 0.3 -0.2 -35A¤aç ve a¤açtan mamul eflya;odun kömürü 0.3 0.1 -0.1 -47Örülmemifl giyim eflyas› ve aksesuarlar› 0.1 0.1 0.07 66Liste Toplam 26.9 44.9 17.9 66Di¤er 0.5 0.1 -0,4 -80Toplam 27.4 45.0 17.5 63

TÜRK‹YE-KIRGIZ‹STAN BAfiLICA ‹THALAT ÜRÜNLER‹ (M‹LYON DOLAR)

Müteahhitlik Hizmetleri

K›rg›z Cumhuriyeti'nde Türk müteahhitlik firmalar›n üstlendi¤i 27 projenin toplam tutar› 400 milyondolar› aflm›fl olup, 2007 y›l›nda 26 milyon dolar de¤erinde 2 adet proje üstlenilmifltir.Müteahhitlik sektöründe konut, al›fl verifl merkezi gibi projelerde son dönemlerde art›fl oldu¤usöylenebilmektedir. K›rg›z hükümetinin toplu konut çal›flmalar› yürüttü¤ü, 'mortgage' sistemisa¤lamaya çal›flt›¤› ve bu kapsamda belli arazi teflvikleri sundu¤u bilinmektedir.

Son dönemde Tamç› Havaalan›, Kambarata 1 ve 2 hidroelektrik santralleri gibi yap-ifllet-devretmodeli ile gerçeklefltirilebilecek projeler de gündeme gelmektedir.

Söz konusu geliflmeler ›fl›¤›nda, k›sa vadede enerji altyap›s›n›n gelifltirilmesine yönelik önemliad›mlar at›lmas› beklenmekte, hem müteahhitlik hizmetleri, hem de enerji sektöründeki yat›r›mlarbak›m›ndan iflbirli¤inin önemi ortaya ç›kmaktad›r.

Anlaflma ‹mza Tarihi

Ekonomik ve Ticari ‹flbirli¤ine Dair Protokol 23 Aral›k 1991

Yat›r›mlar›n Karfl›l›kl› Teflviki ve Korunmas›na ‹liflkin Anlaflma 28 Nisan 1992

Türkiye-K›rg›zistan Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) I. Dönem Toplant›s› Protokolü 14 Ekim 1997

Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaflmas› 2 Temmuz 1999

Karma Ekonomik Komisyon Kurulmas›na Dair Anlaflma 1995

Türkiye Cumhuriyeti ile K›rg›zistan Cumhuriyeti Aras›nda

Gelir Üzerinden Al›nan Vergilerden Çifte Vergilendirmeyi Önleme ve

Vergi Kaçakç›l›¤›na Engel Olma Anlaflmas›

Türkiye-K›rg›zistan Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) II. Dönem Toplant›s› Protokolü 13 Nisan 2001

Türkiye-K›rg›zistan Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) III. Dönem Toplant›s› Protokolü 14 May›s 2003

Türkiye-K›rg›zistan Karma Ekonomik Komisyonu (KEK)VI. Dönem Protokolü 5 A¤ustos 2006

2 Temmuz 1999

Ticari ve Ekonomik Nitelikli Anlaflmalar

Türk Eximbank Kredileri

K›rg›z Cumhuriyeti Merkez Bankas›na 75 milyon ABD Dolar› tutar›nda mal ve kredi projesi aç›lm›flve toplam 48.13 milyon ABD Dolarl›k kulland›r›m gerçeklefltirilmifltir. Geri ödemelerde yaflananproblemler nedeniyle K›rg›zistan'›n ülkemize olan borcun yeniden yap›land›r›lmas› gündeme gelmifltir.

K›rg›zistan Cumhuriyeti'ne Eximbank imkanlar›ndan sa¤lanan mal ve proje kredileri kapsam›ndazirai ilaçlar, mobilya fabrikas› makinalar›, radyo-TV fabrikas› makinalar›, ekmek f›r›n› üretim tesisimakinalar›, telekomünikasyon sistemleri ve otobüs ihracat› ile otel inflaat› projesi finanse edilmifltir.

Ticari ve Ekonomik ‹liflkilerde Karfl›lafl›lan Sorunlar

Genel Sorunlar:

Ülkedeki idari uygulamalar›n yeterince fleffaf olmamas›, bürokrasinin göreceli olarak ¤›rl›¤› vekarmafl›kl›¤› yat›r›m aç›s›ndan sorun teflkil etmektedir.

K›rg›zistan'da de¤iflik isimler alt›nda çok çeflitli vergi al›nmaktad›r. Vergi adedinin çoklu¤u hempsikolojik olarak hem de hesaplama ve ödeme ad›na zaman kayb›na sebep olmaktad›r. Bununlabirlikte vergi kontrolleri sadece vergi dairelerince de¤il, çeflitli bakanl›klarca ayr› ayr› yap›lmaktad›r.Benzer sorunlar gümrük uygulamalar›nda da görülmektedir.

K›rg›zistan'da k›sa dönem finansman, risk alg›lamas›na ba¤l› olarak yüksek faizlere tabi oldu¤undan,genel olarak yabanc› yat›r›mc›lar ülke d›fl›ndan finansman sa¤lamaktad›r.

Türkiye'den Orta Asya ülkelerine ihraç edilen ürünler ço¤unlukla t›rlarla sevkedilmektedir. K›rg›zistan,Türk nakliyecilerinin ciddi sorunlar yaflad›¤› bir ülke de¤ildir. Ancak bu alanda da vize konusus›k›nt›lar yaratabilmektedir. K›rg›zistan, ülkede bir aya kadar kalacak Türk vatandafllar›na vizeuygulamazken, uluslararas› tafl›ma gerçeklefltiren tafl›t sürücülerinden ülkeye giriflte vize talepetmektedir.

Karayolu tafl›mac›l›¤›nda navlun ve geçifl ücretlerinin yüksek oldu¤u de¤erlendirilmektedir. ‹ki ülkearas›ndaki karayolu tafl›ma ücreti hali haz›rda 12,000 ABD dolar› civar›ndad›r. Kars-Tiflis demiryoluhatt›n›n ve ‹stanbul-Almat› konteyn›r hatt›n›n faaliyete geçmesi önem arz etmektedir.

Mart 2005 Olaylar› ve Türk Firmalar›n›n Gördükleri Zarar:

K›rg›zistan'da 27 fiubat ve 13 Mart 2005 tarihlerinde yap›lan iki turlu parlamento seçimlerine hilekar›flt›r›ld›¤› iddias›yla baflkent Biflkek ve di¤er flehirlerde bafllayan protesto gösterileri, giderekfliddetlenmifl ve olaylar, Cumhurbaflkan› Askar Akayev'in istifa ederek ülkeyi terketmesiylesonuçlanm›flt›r. Söz konusu olaylar s›ras›nda K›rg›zistan'da faaliyet göstermekte olan baz› Türkfirmalar› da zarar görmüfltür.

Baflkanl›k Saray›'n›n yak›n›ndaki Beta Stores Al›flverifl Merkezi, göstericiler taraf›ndan ya¤malanm›fl,‹stikbal Mobilya Ma¤azas› gibi irili ufakl› 30 Türk iflyeri tahrip edilmifltir. Bunun yan› s›ra Biflkek'in enbüyük otellerinden Türk sermayeli Hotel Biflkek P›nara da silahl› 60 kiflilik bir grup taraf›ndan gaspedilmifltir. Türk firmalar›n›n toplam zarar› 10 milyon dolar olarak tahmin edilmektedir.

K›rg›zistan'da zarara u¤rayan Türk firmalar›n›n durumunun ele al›nmas› amac› ile kurulan Çal›flmaGrubu, D›fliflleri Bakanl›¤› koordinasyonunda; D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, Hazine Müsteflarl›¤›, TOBBve DE‹K yetkililerinin kat›l›m›yla çal›flmalar›n› sürdürmüfltür.

Yeniden infla edilen Beta Stores ma¤azas›, 23 Aral›k 2005 tarihinde Devlet Bakan› Kürflad Tüzmen'inde kat›ld›¤› bir törenle yeniden hizmete aç›lm›flt›r. Türk firmalar›n›n zararlar›n›n karfl›lanmas› hususuK›rg›z yetkililer taraf›ndan yarg›ya intika ettirilmifltir.

Mart 2005 olaylar›, Türkiye'nin K›rg›zistan'a yapt›¤› ticaretteki art›fl›n h›z kesmesine yol açt›¤› gibi buülkeye nakliyat amac›yla karayolundan yap›lan seferlerin say›s›n›n da azalmas›na yol açm›flt›r.Uluslararas› Nakliyeciler Derne¤i (UND) verilerine göre 2002 y›l›nda 763, 2003 y›l›nda 1,457 ve 2004y›l›nda 1,517 olan sefer say›s›, 2005 y›l›nda 1,005 olarak gerçekleflmifltir.

‹flbirli¤i ‹mkanlar›

K›rg›zistan'›n yat›r›mc›lar için en ilgi çekici yönü, yat›r›m olanaklar›n›n çeflitlili¤i ve insan kaynaklar›n›nyeterlili¤idir. Ülkede yat›r›m yap›labilecek en avantajl› sektörler; turizm altyap›s›, haberleflme, enerjive genel olarak sanayi sektörüdür. K›rg›zistan'da bafll›ca yat›r›m alanlar› afla¤›daki gibi s›ralanabilir:

• Alt›n, uranyum, kömür gibi madenlerin ç›kart›lmas›

•Enerji, hidroelektrik santrali inflaas›

• Deri, deri benzeri maddeler ve kürk eflya sanayi (deri iflleme ve deri kaplama üretimi),

• Çanak, çömlek, çini, porselen vb. sanayi,

• Cam ve cam ürünleri sanayi,

• Tafl ve topra¤a dayal› di¤er sanayi (süper bazalt teli üretimi, kuru üretim tipli çimento fabrikas›),

• ‹nflaat (karayolu, demiryolu ve konut inflaat›),

• Tafl›mac›l›k,

• Haberleflme,

• G›da sanayi,

•Turizm,

• Pamuk ve yün iflleme.

Türk-K›rg›z ‹fl Konseyi

Türk-K›rg›z ‹fl Konseyi, 25 Aral›k 1991 tarihinde Türk-Avrasya ‹fl Konseyleri çerçevesinde kurulmufltur.‹fl Konseyi'nin Baflkanl›¤› Metifl ‹nflaat ve Ticaret A.fi. Yönetim Kurulu Baflkan› Veysel Sever taraf›ndanyürütülmektedir. ‹fl Konseyi'nin karfl› kanad› ise ülkedeki rejim de¤iflikli¤ine kadar Baflbakanl›kbünyesinde yap›land›r›lm›fl, ancak daha sonra bir belirsizlik söz konusu olmufltur. Türk-K›rg›z ‹flKonseyi, bu konuda bir netlik sa¤lanmas› ve ikili yap› çerçevesinde faaliyetlerin sürdürülebilmesi içinilgili makamlar nezdinde giriflimlerini sürdürmektedir.

Kuruldu¤u günden bu yana K›rg›zistan'a de¤iflik içeriklerde 10 ziyaret gerçeklefltiren Türk-K›rg›z‹fl Konseyi, düzenledi¤i toplant›larla Türk ve K›rg›z ifl çevrelerini bir araya getirmektedir. Üçüncüülkelerle K›rg›zistan'da yap›lacak iflbirli¤i projelerine de özel bir önem vermekte olan ‹fl Konseyi, budo¤rultuda çal›flmaktad›r. Bu do¤rultuda Amerika'dan AFTC ve Japonya'dan Keidanren üyesi ifladamlar›yla K›rg›zistan'a ortak inceleme gezileri düzenlenmifltir.

Türk-K›rg›z ‹fl Konseyi, her iki ülkenin liderlerini, siyasetçilerini ve bürokratlar›n› ifl çevreleri ile biraraya getirerek özel sektör ile devlet aras›ndaki köprü ifllevini yerine getirmektedir.

Türk-K›rg›z ‹fl Konseyi'nin son dönemlerde gerçeklefltirmifl oldu¤u bafll›ca etkinlikler:

* K›rg›zistan Cumhurbaflkan› Kurmanbek Bak›yev'in Kat›l›m›yla Düzenlenen Türk - K›rg›z ‹fl Forumu,5 Eylül 2007, Ankara

* Türk - K›rg›z ‹fl Konseyinin Biflkek Ziyareti, 10 Temmuz 2006, Biflkek

* K›rg›zistan'›n Ankara Büyükelçisi ile Toplant›, 9 May›s 2006, Ankara

* K›rg›zistan D›fliflleri Bakan› Alikbek Cekflenkulov ile Çal›flma Yeme¤i, 14 fiubat 2006, Ankara

* T.C. Biflkek Büyükelçili¤i Görevine Yeni Atanan Serpil Alpman ile Tan›flma Toplant›s›, 3 Aral›k 2004,‹stanbul

* Baflbakan Recep Tayyip Erdo¤an'›n K›rg›zistan ve Tacikistan'a Yapt›¤› Ziyarete Kat›l›m ve Türk -K›rg›z ‹fl Konseyi Ortak Toplant›s›, 21- 23 Ekim 2003, Biflkek

* ‹fl Konseyi Karfl› Kanat Baflkan› Comart Otorbayev'in ‹fladamlar›yla Çal›flma Yeme¤i, 11 Eylül 2003

* K›rg›zistan Baflbakan› Nikolay Tanayev'in Kat›l›m› ile Türk-K›rg›z ‹fl Konseyi Ortak Toplant›s›, 15May›s 2003, ‹stanbul

* Türkiye-K›rg›zistan KEK Protokolü ‹mza Törenine Kat›l›m, 14 May›s 2003, Ankara

* K›rg›zistan D›fliflleri Bakan› Askar Aytmatov ile Çal›flma Yeme¤i, 8 May›s 2003, ‹stanbul

Ek: Bafll›ca Devlet Adamlar›

Kurmanbek BakiyevCumhurbaflkan›

Kurmanbek Saliyeviç Bakiyev, 1 A¤ustos 1949 tarihinde Celalabadeyaletine ba¤l› Masadan kentinde do¤du. 1972 y›l›nda Kuybiflev PoliteknikEnstitüsü'nden elektrik mühendisi olarak mezun olduktan sonra 2 y›lSovyet ordusunda görev yapan Bakiyev, daha sonra Celalabad'da birfabrikada mühendis olarak göreve bafllad›. 1990 y›l›nda ayn› fabrikan›nmüdürü konumundayken görevini b›rakan Bakiyev siyasete at›ld›.

1995 y›l›nda Celalabad Valisi olan Bakiyev, Nisan 1997-Aral›k 2000aras›nda Çuy Valisi olarak görev yapt›ktan sonra Baflbakanl›¤a getirildi.‹ki seneden az bir süre bu konumda kalan Bakiyev, 22 May›s 2002'deAksu kentinde Cumhurbaflkan› Akayev'e karfl›t göstericilerin polistaraf›ndan vurularak öldürülmesini protesto etmek için istifa etti. Mart2005'de olayl› parlamento seçimlerinden sonra Akayev'in istifa etmesiylevekaleten Cumhurbaflkanl›¤›na getirilen Bakiyev, 10 Temmuz 2005'dekiseçimlerde halk›n yüzde 89 oyunu alarak K›rg›zistan'›n ikinci Cumhurbaflkan› oldu.

K›rg›zistan Halk Hareketi adl› siyasi oluflumun lideri olan Kurmanbek Bakiyev, özellikle ülkenin güneybölgelerindeki halk›n büyük deste¤ini almakta ve ayn› zamanda Rus kökenli K›rg›zistan vatandafllar›ile ayd›n kesimlere de hitap etmektedir.