kinetik der heterogenen katalyse - user.uni-frankfurt.deheileman/pc2_ss2018/v17_18_pc2.pdf ·...

19
Kinetik der heterogenen Katalyse Adsorption: = 1+ () = () () 1+ + , = 1+ Unimolekular: = = 1+ ≫ 1: ≈ ≪ 1: ≈ Lindemann-Hinshelwood Eley-Rideal = = (1 + + ) 2 = = 1+ ≫ 1, : ≈ ≫ 1: ≈ Bimolekular : 2. Ordnung ≪ 1: ≈ , ≪ 1: ≈ (Langmuir) 1

Upload: phungbao

Post on 28-Jun-2019

227 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Kinetik der heterogenen Katalyse - user.uni-frankfurt.deheileman/pc2_ss2018/V17_18_PC2.pdf · ENZYMKINETIK MIT HEMMUNG + +𝑃 1 2 Voet & Voet, Biochemie (Wiley) + + kompetitiv, 𝛌

Kinetik der heterogenen Katalyse

Adsorption: 𝜃𝐎 =𝐟𝐎𝑝𝐎

1 + 𝐟𝐎𝑝𝐎𝜃𝐎 (𝐵) =

𝐟𝐎(𝐵)𝑝𝐎(𝐵)

1 + 𝐟𝐎𝑝𝐎 + 𝐟𝐵𝑝𝐵𝜃𝐎,𝑑𝑖𝑠𝑠 =

𝐟𝐎 𝑝𝐎1 + 𝐟𝐎 𝑝𝐎

Unimolekular: 𝑣𝑃 = 𝑘𝑟𝜃𝐎 = 𝑘𝑟𝐟𝐎𝑝𝐎

1 + 𝐟𝐎𝑝𝐎

𝐟𝐎𝑝𝐎 ≫ 1: 𝑣𝑃 ≈ 𝑘𝑟𝐟𝐎𝑝𝐎 ≪ 1: 𝑣𝑃 ≈ 𝑘𝑟 𝐟𝐎𝑝𝐎

Lindemann-HinshelwoodLindemann-Hinshelwood Eley-RidealEley-Rideal

𝑣𝑃 = 𝑘𝑟𝜃𝐎𝜃𝐵 = 𝑘𝑟𝐟𝐎𝑝𝐎𝐟𝐵𝑝𝐵

(1 + 𝐟𝐎𝑝𝐎 + 𝐟𝐵𝑝𝐵)2 𝑣𝑃 = 𝑘𝑟𝜃𝐎𝑝𝐵 = 𝑘𝑟

𝐟𝐎𝑝𝐎𝑝𝐵1 + 𝐟𝐎𝑝𝐎

𝐟𝐎𝑝𝐎 ≫ 1,𝐟𝐵𝑝𝐵: 𝑣𝑃 ≈ 𝑘𝑟𝐟𝐵𝑝𝐵

𝐟𝐎𝑝𝐎𝐟𝐎𝑝𝐎 ≫ 1: 𝑣𝑃 ≈ 𝑘𝑟𝑝𝐵

Bimolekular:

2. Ordnung2. Ordnung 𝐟𝐎𝑝𝐎 ≪ 1: 𝑣𝑃≈ 𝑘𝑟 𝐟𝐎𝑝𝐎𝑝𝐵𝐟𝐎𝑝𝐎, 𝐟𝐵𝑝𝐵 ≪ 1: 𝑣𝑃 ≈ 𝑘𝑟 𝐟𝐎𝑝𝐎𝐟𝐵𝑝𝐵

(Langmuir)

1

Page 2: Kinetik der heterogenen Katalyse - user.uni-frankfurt.deheileman/pc2_ss2018/V17_18_PC2.pdf · ENZYMKINETIK MIT HEMMUNG + +𝑃 1 2 Voet & Voet, Biochemie (Wiley) + + kompetitiv, 𝛌

ENZYMKATALYSE (ENZYMKINETIK)

𝐞 + 𝑆 𝐞𝑆 𝐞 + 𝑃𝐟1 𝑘2

𝑣𝑃 = 𝑘2[𝐞]0[𝑆]

𝐟𝑀 + [𝑆]= 𝑣𝑚𝑎𝑥

[𝑆]

𝐟𝑀 + [𝑆]

Michaelis-Menten-Gleichung

1

𝑣𝑃=

1

𝑣𝑚𝑎𝑥+

𝐟𝑀𝑣𝑃,𝑚𝑎𝑥

1

[𝑆]

Lineweaver-Burk-Gleichung

Voet & Voet, Biochemie (Wiley)

2

𝐟𝑀 =𝑘−1 + 𝑘2

𝑘1

Page 3: Kinetik der heterogenen Katalyse - user.uni-frankfurt.deheileman/pc2_ss2018/V17_18_PC2.pdf · ENZYMKINETIK MIT HEMMUNG + +𝑃 1 2 Voet & Voet, Biochemie (Wiley) + + kompetitiv, 𝛌

ENZYMKINETIK MIT HEMMUNG

𝐞 + 𝑆 𝐞𝑆 𝐞 + 𝑃𝐟1 𝑘2

Voet & Voet, Biochemie (Wiley)

𝐞𝑆𝐌𝐞𝐌

+𝐌 +𝐌

kompetitiv, 𝛌 unkompetitiv, 𝛌′

α = 1 +[I]

KI, α′ = 1 +

[I]

KI ′

𝑣𝑃 = 𝑣𝑚𝑎𝑥

[𝑆]

𝛌𝐟𝑀 + 𝛌′[𝑆]

3

Page 4: Kinetik der heterogenen Katalyse - user.uni-frankfurt.deheileman/pc2_ss2018/V17_18_PC2.pdf · ENZYMKINETIK MIT HEMMUNG + +𝑃 1 2 Voet & Voet, Biochemie (Wiley) + + kompetitiv, 𝛌

ENZYMKINETIK MIT HEMMUNG

𝐞 + 𝑆 𝐞𝑆 𝐞 + 𝑃𝐟1 𝑘2

1

𝑣𝑃= 𝛌′

1

𝑣𝑚𝑎𝑥+ 𝛌

𝐟𝑀𝑣𝑚𝑎𝑥

1

[𝑆]𝐞𝑆𝐌𝐞𝐌

+𝐌 +𝐌

kompetitiv, 𝛌 unkompetitiv, 𝛌′

α = 1 +[I]

KI, α′ = 1 +

[I]

KI ′

Voet & Voet, Biochemie (Wiley)4

Page 5: Kinetik der heterogenen Katalyse - user.uni-frankfurt.deheileman/pc2_ss2018/V17_18_PC2.pdf · ENZYMKINETIK MIT HEMMUNG + +𝑃 1 2 Voet & Voet, Biochemie (Wiley) + + kompetitiv, 𝛌

𝐟𝑀 =𝑘−1 + 𝑘2

𝑘1

𝑣𝑃 = 𝑘2[𝐞]0[𝑆]

𝐟𝑀 + [𝑆]Michaelis-Menten-Gleichung

Falls [S]>>KM: 𝑣𝑃,𝑚𝑎𝑥 = 𝑘2[𝐞]0

𝑣𝑃 = 𝑣𝑃,𝑚𝑎𝑥

[𝑆]

𝐟𝑀 + [𝑆]

(0. Ordnung)

Kompetitive (Bildung von EI) und unkompetitive (Bildung von ESI) Hemmung:

1

𝑣𝑃=

1

𝑣𝑃,𝑚𝑎𝑥+

𝜶𝐟𝑀𝑣𝑃,𝑚𝑎𝑥

1

[𝑆]

1

𝑣𝑃=

𝜶′1

𝑣𝑃,𝑚𝑎𝑥+

𝐟𝑀𝑣𝑃,𝑚𝑎𝑥

1

[𝑆]𝜶 = 1 +

[𝑰]

𝐟𝐌

EnzymkinetikEnzymkinetik

𝐞 + 𝑆 𝐞𝑆 𝐞 + 𝑃𝐟1 𝑘2

5

Page 6: Kinetik der heterogenen Katalyse - user.uni-frankfurt.deheileman/pc2_ss2018/V17_18_PC2.pdf · ENZYMKINETIK MIT HEMMUNG + +𝑃 1 2 Voet & Voet, Biochemie (Wiley) + + kompetitiv, 𝛌

Briggs and Rauscher, J Chem Edu 1973, 50, 496

BRIGGS-RAUSCHER-REAKTION (1973)

6

Page 7: Kinetik der heterogenen Katalyse - user.uni-frankfurt.deheileman/pc2_ss2018/V17_18_PC2.pdf · ENZYMKINETIK MIT HEMMUNG + +𝑃 1 2 Voet & Voet, Biochemie (Wiley) + + kompetitiv, 𝛌

IO3- + 2 H2O2 + CH2(CO2H)2 + H+

ICH(CO2H)2 + 2 O2 + 3 H2O

IO3- + 2 H2O2 + H+

HOI + 2 O2 + 2 H2O

HOI + CH2(CO2H)2 ICH(CO2H)2 + H2O

I- + HOI + H+ I2 + H2O

B. Z. Shakhashiri, 1985, Chemical Demonstrations: A Handbook for Teachers of Chemistry, vol. 2, pp. 248-256.

Solution A:Add 43 g potassium iodate (KIO3) to ~800 mL distilledwater. Stir in 4.5 mL sulfuric acid (H2SO4). Continuestirring until the potassium iodate is dissolved. Diluteto 1 L.

Solution B:Add 15.6 g malonic acid (HOOCCH2COOH) and 3.4 g manganese sulfate monohydrate (MnSO4 . H2O) to~800 mL distilled water. Add 4 g of vitex starch. Stiruntil dissolved. Dilute to 1 L.

Solution C:Dilute 400 mL of 30% hydrogen peroxide (H2O2) to 1 L.

(Nebenreaktionen)

I2 + CH2(CO2H)2 ICH(CO2H)2 + H+ + I-

BRIGGS-RAUSCHER-REAKTION (1973)

7

Page 8: Kinetik der heterogenen Katalyse - user.uni-frankfurt.deheileman/pc2_ss2018/V17_18_PC2.pdf · ENZYMKINETIK MIT HEMMUNG + +𝑃 1 2 Voet & Voet, Biochemie (Wiley) + + kompetitiv, 𝛌

Peter Jossen, Daniel Eyer, 2001

ZeitPo

pu

lati

on

JÀger-Beute-Modell / Lotka-Volterra-Modell

FÃŒr zwei Populationen (N1, N2) gilt:

𝑑𝑁1𝑑𝑡

∝ 𝑁1, 𝑁2𝑑𝑁2𝑑𝑡

∝ 𝑁1, 𝑁2und

OSZILLIERENDE REAKTIONEN: POPULATIONSDYNAMIK

Plankton/Fische

8

Page 9: Kinetik der heterogenen Katalyse - user.uni-frankfurt.deheileman/pc2_ss2018/V17_18_PC2.pdf · ENZYMKINETIK MIT HEMMUNG + +𝑃 1 2 Voet & Voet, Biochemie (Wiley) + + kompetitiv, 𝛌

A + X X + XX + Y Y + YY P

A P

X

Y

A + Y X + PX + Y 2PA + X 2X + 2Z2X A + PZ 0.5Y

Prigogine (NP 1977) & Lefever Field, Körös & Noyes

OSZILLIERENDE REAKTIONEN: KINETISCHE MODELLE

BrÃŒsselator Oregonator

9

Page 10: Kinetik der heterogenen Katalyse - user.uni-frankfurt.deheileman/pc2_ss2018/V17_18_PC2.pdf · ENZYMKINETIK MIT HEMMUNG + +𝑃 1 2 Voet & Voet, Biochemie (Wiley) + + kompetitiv, 𝛌

Bhelousov-Zhabotinsky-Reaktion

A = BrO3-, P = HOBr, X = HBrO2, Y = Br-, Z = Ce4+ 10

Page 11: Kinetik der heterogenen Katalyse - user.uni-frankfurt.deheileman/pc2_ss2018/V17_18_PC2.pdf · ENZYMKINETIK MIT HEMMUNG + +𝑃 1 2 Voet & Voet, Biochemie (Wiley) + + kompetitiv, 𝛌

Molekulare ReaktionskinetikMolekulare Reaktionskinetik

Berechnung von Ratenkonstanten fÃŒr chemische Reaktionen mittels „teilchenorientierter“ AnsÀtze

(1) Stoßtheorie (Gasphase)kinetische Gastheorie, Thermodynamik

Molekularstrahlexperimente

𝑉 𝑥𝐎 = −𝜕𝐞𝑝𝑜𝑡𝜕𝑥𝐎

𝑐 =8𝑅𝑇

𝜋𝑀

𝑘 = 𝜅𝑘𝐵𝑇

ℎ𝐟≠

11

(3) PotentialhyperflÀchenQuantenmechanik

(2) Theorie des aktivierten KomplexesStatistik, Thermodynamik

Page 12: Kinetik der heterogenen Katalyse - user.uni-frankfurt.deheileman/pc2_ss2018/V17_18_PC2.pdf · ENZYMKINETIK MIT HEMMUNG + +𝑃 1 2 Voet & Voet, Biochemie (Wiley) + + kompetitiv, 𝛌

Berechnung von Ratenkonstanten fÃŒr chemische Reaktionen mittels „teilchenorientierter“ AnsÀtze

(1) Stoßtheoriekinetische Gastheorie

Erweiterung um einen sterischen Faktor, P

Messung reaktiver Streuquerschnitte, 𝜎(𝐞)

𝑐 =8𝑅𝑇

𝜋𝑀

𝑘2 = 𝜎𝑐𝐎𝐵𝑁𝐎𝑒−𝐞𝑚𝑖𝑛𝑅𝑇 𝐞𝐎 = 𝐞𝑚𝑖𝑛 +

1

2𝑅𝑇

𝑘2 = 𝑃𝜎𝑐𝐎𝐵𝑁𝐎𝑒1/2𝑒−

𝐞𝐎𝑅𝑇 „harpooning“

K + Br2 K+ + Br2-(𝑒−𝜎 ∗)

KBr + Br

Herschbach, Adv. Chem. Phys. 10 (1966), 319

StoßtheorieStoßtheorie

12

Page 13: Kinetik der heterogenen Katalyse - user.uni-frankfurt.deheileman/pc2_ss2018/V17_18_PC2.pdf · ENZYMKINETIK MIT HEMMUNG + +𝑃 1 2 Voet & Voet, Biochemie (Wiley) + + kompetitiv, 𝛌

CH3 + CH3 C2H6 0.11

K + Br2 KBr + Br 4.8

Wedler, Phys. Chemie

StoßtheorieStoßtheorie

13

Page 14: Kinetik der heterogenen Katalyse - user.uni-frankfurt.deheileman/pc2_ss2018/V17_18_PC2.pdf · ENZYMKINETIK MIT HEMMUNG + +𝑃 1 2 Voet & Voet, Biochemie (Wiley) + + kompetitiv, 𝛌

StoßtheorieStoßtheorie

Homann, Reaktionskinetik

Einfache StoßtheorieEinfache Stoßtheorie

14

Page 15: Kinetik der heterogenen Katalyse - user.uni-frankfurt.deheileman/pc2_ss2018/V17_18_PC2.pdf · ENZYMKINETIK MIT HEMMUNG + +𝑃 1 2 Voet & Voet, Biochemie (Wiley) + + kompetitiv, 𝛌

Molekularstrahl-Methode

Moore & Pearson, Kinetics and Mechanism, Wiley, 1981

Dudley Herschbach

Yuan T. Lee

NP Chemie 1986

15

Page 16: Kinetik der heterogenen Katalyse - user.uni-frankfurt.deheileman/pc2_ss2018/V17_18_PC2.pdf · ENZYMKINETIK MIT HEMMUNG + +𝑃 1 2 Voet & Voet, Biochemie (Wiley) + + kompetitiv, 𝛌

Homann, Reaktionskinetik

Messung des reaktiven Streuquerschnitts 𝜎𝑅

16

Page 17: Kinetik der heterogenen Katalyse - user.uni-frankfurt.deheileman/pc2_ss2018/V17_18_PC2.pdf · ENZYMKINETIK MIT HEMMUNG + +𝑃 1 2 Voet & Voet, Biochemie (Wiley) + + kompetitiv, 𝛌

Molekularstrahl-Methode

Yuan Tseh Lee, Science 198717

Page 18: Kinetik der heterogenen Katalyse - user.uni-frankfurt.deheileman/pc2_ss2018/V17_18_PC2.pdf · ENZYMKINETIK MIT HEMMUNG + +𝑃 1 2 Voet & Voet, Biochemie (Wiley) + + kompetitiv, 𝛌

𝐎 + 𝐵 {𝐎𝐵}𝐿𝑀 𝑃𝐟𝐷 𝑘1

𝑣𝑃 =𝑘1𝑘𝐷

𝑘−𝐷 +𝑘1𝐎 [𝐵]

Reaktionskontrolle (𝑘1 ≪ 𝑘−𝐷)

Diffusionskontrolle (𝑘1 ≫ 𝑘−𝐷)

𝑣𝑃 = 𝑘1𝐟𝐷 𝐎 [𝐵]

𝑣𝑃 = 𝑘𝐷 𝐎 [𝐵]

𝐟𝐷 =[𝐎𝐵]

𝐎 [𝐵]

𝑘𝐷 = 4𝜋𝑁𝐎(𝐷𝐎 + 𝐷𝐵)(𝑟𝐎 + 𝑟𝐵) A B

𝐜𝐷

𝑘𝐷 ≈8𝑅𝑇

3𝜂=8𝑅𝑇

3𝜂0𝑒−𝐞𝑣𝑖𝑠𝑐𝑅𝑇

𝑘𝐷(𝐻2𝑂,298𝐟) ≈ 1010𝐿

𝑚𝑜𝑙 𝑠

18

Bimolekulare Reaktion in LösungBimolekulare Reaktion in Lösung

Page 19: Kinetik der heterogenen Katalyse - user.uni-frankfurt.deheileman/pc2_ss2018/V17_18_PC2.pdf · ENZYMKINETIK MIT HEMMUNG + +𝑃 1 2 Voet & Voet, Biochemie (Wiley) + + kompetitiv, 𝛌

0

50000

100000

150000

200000

250000

260 280 300 320 340 360 380 400

𝑘𝐷

𝑇/𝐟

(H2O)

𝑘𝐷 =8𝑅𝑇

3𝜂0𝑒−𝐞𝑣𝑖𝑠𝑐𝑅𝑇

𝐞𝑣𝑖𝑠𝑐,𝐻2𝑂= 15 𝑘𝐜/𝑚𝑜𝑙

19

Bimolekulare Reaktion in LösungBimolekulare Reaktion in Lösung

Diffusionskontrolle