kimyasal risk etmenleri
DESCRIPTION
İş Güvenliği, İş Güvenliği Kursu, İş Güvenliği Kursu istanbul, OSGB, OSGB İstanbul, İş Güvenliği Kursu Tema Akademi, OSGB Tema Akademi Tema Akademi İş Güvenliği Kursu OSGB İstanbul :TRANSCRIPT
KĠMYASAL RĠSK ETMENLERĠ
GEÇMĠġ SORULARDAN ÖZETLER
Karbon Dioksit (CO2): Yanmaz ve basit boğucu bir gazdır. Zehirli bir gaz değildir.
Karbon Monoksit (CO): Patlayıcı, kanın oksijen taĢıma kapasitesini bloke ederek zehirliyor
ve boğucu etki gösteriyor.
Amonyak tahriĢ edici bir gazdır.
Metan (CH4) : Hidrokarbon, yanıcı ve patlayıcı, doğal gaz içinde bulunan en yüksek
konsantrasyondaki gaz. Metan havadaki oksijen konsantrasyonunu düĢürerek basit boğucu
özellik oluĢturur.
Karbon monoksit, hidrojen Sülfür (H2S) ve hidrojen siyanür(HCN) kimyasal olarak insan
vücudunda etkileĢime geçerek boğucu özellik oluĢturur.
Azot N2 ( Nitrojen) : En önemli inert gazlardan biri. Basit boğucu. Havada %79 oranında
bulunuyor. Oksijeni ortamdan uzaklaĢtırmakta kullanılıyor, bu sebeple boğucu ortam
oluĢturabiliyor. Özellikle kapalı yerlere giriĢ prosedürü iyi uygulanmadığı için azottan
ölümler çok.
KurĢun : Ġnsan vücuduna solunum ve sindirim yolu ile girer.
KurĢun ve bileĢikleri ile yapılan çalıĢmalarda havadaki kurĢun miktarı max. 0,15 mg/m3
olacaktır. ĠĢçi baĢına hava miktarı 15 m3 olacak ve 3 ayda bir sağlık kontrolü yapılacaktır.
KurĢunun eĢik sınır değeri (ESD) 40 mikro gram Pb/100 ml kan ve ortam için 0,075 mg/m3
tür. Bağlayıcı biyolojik sınır değeri 70 mikro gram Pb/100 ml kan ve ortamdaki zaman
ağırlıklı ortalama konsantrasyon TLV/TWA değeri için 0,15 mg/m3 belirlenmiĢtir.
Karbondioksitin MAK değeri (müsaade edilen azami konsantrasyon değeri) 5000 PPM dir.
Asbest : Son derece kanserojen bir maddedir.
Asbest 01.01.2005 tarihi itibariyle AB ülkelerinde kullanımı yasaklanmıĢtır. Amhibol grubu asbestlerin kullanımı 01.01.1996 tarihinden itibaren ülkemizde yasaklanmıĢtır.
Havadaki asbestin ölçülmesinde, uzunluğu 5 mikrondan daha büyük, eni 3 mikrondan daha
küçük ve boyu eninin 3 katından büyük olan lifler hesaba katılacaktır.
Sıvı civa oda sıcaklığında buharlaĢır ve zehirleyicidir.
Civa ile çalıĢmalarda periyodik sağlık kontrolu 3 ayda bir yapılır ve ortamdaki zaman ağırlıklı
ortalama konsantrasyon TLV/TWA değeri 0,075 mg/m3 tür.
Benzen’in mesleki maruziyet sınır değeri 3.25 mg/m3 tür.
Asetilen gazı % 2.5 ile %80 arasında hava ile karıĢımı patlayıcı konsantrasyon oluĢturur. 2.5
atmosferin üzerindeki basınçlarda sıkıĢtırılırsa oksijen olmadan da patlayabilir. Bu sebeple
Asetilen tüpleri her zaman ısı kaynaklarından uzak tutulmalıdır.
Asetilen kararsız bir gaz olduğu için sarı renkli tüpler içerisinde poröz yapıda tutucu çamur
madde ve aseton ile doyurulmuĢ olarak tutulur. BaĢka bir deyiĢle asetilen gazı tüp
içerisinde saf gaz halinde değil, sıvı ortamda doymuĢ halde bulunur.
ĠĢveren, iĢyerinde tehlikeli kimyasal madde bulunup bulunmadığını tespit etmek ve tehlikeli
kimyasal madde bulunması halinde, iĢçilerin sağlık ve güvenliği yönünden olumsuz etkilerini
belirlemek üzere, risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür. Bu risk değerlendirmesi 5
yılda bir yenilenmelidir.
Kimyasallar orijinal kaplarından baĢka kaplara alındığında kapların çok temiz olduğundan
emin olunmalı, konulan kabın cinsi ve hangi malzemeden yapıldığı dikkate alınmalı, orijinal
kap özelliklerine yakın olmalı ve mutlaka etiketlenmelidir.
Yoğunluk, kimyasal etkinlik ve alkolde çözünürlük gibi özellikler kimyasalların tehlikeli olarak
değerlendirilmediği özelliklerdir.
Kimyasalların tehlikeleri ile ilgili sembolleri öğren.
http://www.temaakademi.com.tr
Normal çalıĢmalarda olduğu gibi kimyasallarla çalıĢmalarda da bir iĢ ve çalıĢma izin sistemi
olmalı, iĢ izinleri yetkili kiĢilerce onaylanıp yürürlüğe konulmalı, çalıĢma izinleri belli bir süre
için verilmeli, süre bitiminde uzatma gerekiyorsa yine yetkili kiĢiler tarafından
onaylanmalıdır.
ĠĢ yeri havasında var olup günde 8 saat veya haftada 40 saat çalıĢma süresi içinde maruz
kalındığında tüm iĢçilerin sağlığına zarar vermediği kabul edilen değer eĢik (ESD) sınır
değeridir.
MSDS ( Material Safety Data Sheet) türkçe karĢılığı Malzeme Güvenlik Bilgi Formu.
Etiketler ve MSDS formları üzerindeki R harfi kimyasala ait risk durumlarını , S harfi ise
(safety) güvenlik bilgilerini ifade etmektedir.
Silis, asbest, kurĢun, demir, bakır, çinko, kükürt, karbon (kömür) tozları inorganik, pamuk
tozları organik tozlardandır. Organik tozlar daha çok bitkisel ve hayvansal maddeler ile
bazı sentetik maddelerin oluĢturduğu tozlardır.
Fibrojenik tozlar, ufalansa dahi lifli yapısını muhafaza eden solunduğunda akciğerlerde
fibrojenik yapı denilen ĢiĢlikler oluĢturan silis, asbest, talk, magnezyum tozları gibi
tozlardır. Silikozis, talkoz, aliminoz adı ile anılan hastalıklara yol açar.
ĠĢyerlerinde tozlardan meydana gelen sağlıksız ortamın bertaraf edilmesi için en uygun
yöntem yeterli bir havalandırma sisteminin kurulmuĢ olmasıdır.
Tozların sağlık için risk oluĢturanları 60 mikron altında olanlardır. Bunların büyük bir kısmı
üst solunum yollarında tutulmaktadır. Sağlık için en zararlı olanları ve toza bağlı meslek
hastalıklarına yol açanları 0.5 mikron ile 5 mikron arasında olanlardır.
Bazı durumlarda örneğin tahıl silolarında, un değirmenlerinde tozlar patlayabilir.
Kimyasal maddelerle çalıĢmalarda sağlık ve güvenlik önlemleri hakkında yönetmelik
hükümlerine göre ikame yöntemi Ģu Ģekilde tanımlanmaktadır : tehlikeli kimyasal madde
yerine iĢçilerin sağlık ve güvenliği yönünden tehlikesiz veya daha az tehlikeli olan kimyasal
madde veya iĢlem kullanılması.
ĠĢveren iĢçilerin maruz kaldığı havadaki asbest konsantrasyonunun, sekiz saatlik zaman
ağırlıklı ortalama (TWA) değerinin 0,1 lif/cm3’ü geçmemesini sağlayacaktır.
Havadan ağır olan gazların bulunabileceği ortamlarda havalandırma menfezlerinin zemine
yakın duvarlarda yapılması gerekir.
Slikozis kristalize olmuĢ silika tozlarının neden olduğu bir hastalıktır. Tedavisi mümkün
değildir. Sadece yaĢam ömrü kiĢiden kiĢiye az değiĢkenlik göstererek artırılabilir.
Silikozisteki opasiteler yuvarlak opasitelerdir.
Antrakozis hastalığı kömür madenciliğinde görülen bir meslek hastalığıdır.
BĠSSĠNOZĠS (Pamuk pnömokonyozu) pamuk ile çalıĢan iĢçilerde 5-10 yıl içinde görülür,
önceleri Pazartesi günleri hastalığı Ģeklinde, ikinci aĢamada haftanın diğer günlerinde de
rahatsızlıklar görülür.
Parlama noktası 0 -21 derece arasında olan sıvı maddeler kolay alevlenir maddeler
kapsamına girer.
Nitrik asit, sülfirik asit ve hidroklorik asit Par. Pat Tehlikeli ve Zararlı maddeler tüzüğüne
göre sıcak ve soğuk korozif maddeler sınıfına girer.
Asit üzerine kesinlikle su dökülmemelidir.
Kimyasal depolardan sevkiyat yapılırken önce gelen önce gider kuralı uygulanır ve bu sayede
kimyasalların raf ömürlerinin çoğunluğunun tüketicide geçmiĢ olması sağlanır.
Depolarda yol mesafeleri ; ana yollar 6 m, tali yollar 2 m, ara yollar 1 m.
Kanserojen ve mutajen maddelerle çalıĢmalarda kayıtlar maruziyetin sona ermesinden
sonra en az 40 yıl süre ile saklanmalıdır.
Berilyum ve kadmiyum bileĢiklerinin kansere neden oldukları anlaĢılmıĢtır.
http://www.temaakademi.com.tr
TEORĠK BĠLGĠLERDEN ÖZETLER
Kimyasalların sınıflandırılmasında en yaygın kriterlerden biri de, öldürücü doz (LD50-
Lethal Dose) ve öldürücü konsantrasyonun (LC50- Lethal Concentration) esas alınmasıdır.
(MAK DEĞER : Müsaade edilen Azami Konsantrasyon:
Kapalı iĢyeri havasında bulunmasına müsaade edilen ve orada 8 saat çalıĢacak olanların
sağlıklarını bozmayacak olan azami miktar. Ġngilizcesi MAC : Maximum Allowable Concentration)
(TLV, Ġngilizce terim Treshold Limit Value : EĢik Sınır Değeri (ESD) olarak çeviriliyor :
Kimyasallar için iĢyeri ortam havasında bulunmasına izin verilen, bütün iĢçiler için uzun
süreli ve tekrar eden maruziyetler sonucunda ters etki göstermediğine inanılan değerlerdir.
1) TLV-TWA (EĢik Sınır Değer Zaman Ağırlıklı Ortalama / Threshold Limit Value Time
Weighed Avarage)
Günde 8, haftada 40 saat çalıĢma süresince uzun süreli ve tekrar edilebilen maruziyetlerde
çalıĢanların sağlığını bozmayacak zaman ağırlıklı ortalama konsantrasyondur.
2) TLV-STEL (EĢik Sınır Değer - Kısa Süreli Maruziyet Sınırı / Threshold Limit
Value_Short Term Exposure Limit)
Bir çalıĢma gününün herhangi bir anında aĢılmaması gereken 15 dakikalık zaman ağırlıklı
ortalama maruziyet sınırıdır. Maruziyetler 15 dakikadan uzun olmamalı ve bir günde 4
defadan fazla tekrarlanmamalıdır. Ard arda gelen maruziyetler arasındaki süre en az 60
dakika olmalıdır.
3) TLV-Ceiling (EĢik Sınır Değer - Tavan Değer/Threshold Limit Value / Ceiling)
Bir çalıĢma gününün herhangi bir (anında) kısmında aĢılmaması gereken değerdir.
EC Numarası: Maddenin yapısal özelliğine göre Avrupa Komisyonunca verilmiĢ olan numara,
EINECS: 18 Eylül 1981 tarihi itibariyle Avrupa Topluluğu pazarında yer alan bütün
maddelerin tanımlayıcı listesi, Mevcut Ticari Kimyasal Maddeler Avrupa Envanteri,
ELINCS: 18 Eylül 1981'den sonra Avrupa Topluluğu Piyasasına arz edilen ve Avrupa
Komisyonuna bildirimi yapılması suretiyle bir ELINCS numarası tahsis edilen bütün yeni
maddeleri, Avrupa Bildirimi YapılmıĢ Kimyasal Maddeler Listesi
CAS : Kimyasal maddenin servis kayıt numarası.
Dünyada 5 ile 7 milyon kimyasal madde bulunmakta ve 400 milyon ton kimyasal
üretilmektedir. Bunlardan 8000 ile 10 000 türü tehlikeli 150- 200 kadarı da kanserojendir.
Her yılda 1200 yeni kimyasal üretilmekte ve piyasaya bir Ģekilde arz edilmektedir.
ĠLO’nun sınıflandırması;
Parlayıcı Patlayıcı Oksitleyici Reaktif
Zehirli TahriĢ edici AĢındırıcı Hassasiyet oluĢturucu
Kanserojen olan Üremeyi etkileyen Mutajenik etkileri olan kimyasallar yer almaktadır.
Çevreye zarar verenler, sıkıĢtırılmıĢ gazlar, radyoaktif maddeler, enfeksiyona neden olanlar ve
diğerleri için bir düzenleme yoktur.
Kimyasalın insanlarda kanserojen olduğuna dair kanıt var ise; KANSEROJEN
Deney hayvanları için yeterli kanıt var, insanlar için sınırlı ise; MUHTEMEL KANSEROJEN, gibi
sınıflandırma yapılmaktadır.
Ġnsanlar için sınırlı kanıt var, ancak hayvanlar için kanıt yok ise; kanserojen olabilir.
http://www.temaakademi.com.tr
TEHLĠKELĠ KĠMYASAL MADDE :
a) Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, toksik, çok toksik, zararlı,
aĢındırıcı, tahriĢ edici, alerjik, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ve çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeler,
b) Yukarıda sözü edilen sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal, fiziko-kimyasal veya
toksikolojik özellikleri ve kullanılma veya iĢyerinde bulundurulma Ģekli nedeni ile iĢçilerin sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluĢturabilecek maddeler,
c) Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiĢ maddelerdir.
PATLAYICI MADDE (E) : Atmosferik oksijen olmadan da ani gaz yayılımı ile ekzotermik
reaksiyon verebilen ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiĢ test koĢullarında patlayan, çabucak parlayan katı, sıvı, macunumsu, jelatinimsi haldeki
maddelerdir.
OKSĠTLEYĠCĠ MADDE (O): Özellikle yanıcı maddelerle olmak üzere diğer maddeler ile de
temasında önemli ölçüde ekzotermik reaksiyona neden olan maddelerdir.
ÇOK KOLAY ALEVLENĠR MADDE (F+): 0 °C’den düĢük parlama noktası ve 35 °C’den düĢük
kaynama noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda sıcaklığında ve basıncı altında hava ile
temasında yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.
KOLAY ALEVLENĠR MADDE (F) :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak
alevlenen,
b) AteĢ kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden yanabilen ve ateĢ kaynağının
uzaklaĢtırılmasından sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 0C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
ALEVLENĠR MADDE (F) : Parlama noktası 21 0C - 55 0C arasında olan sıvı haldeki maddelerdir.
ÇOK TOKSĠK MADDE (T+): Çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.
TOKSĠK MADDE (T): Az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.
ZARARLI MADDE (Xn): Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan
sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.
AġINDIRICI MADDE (C): Canlı doku ile temasında, dokunun tahribatına neden olabilen
maddelerdir.
TAHRĠġ EDĠCĠ MADDE (Xi): Mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun süreli veya tekrarlanan
temasında lokal eritem, eskar veya ödem oluĢumuna neden olabilen, aĢındırıcı olarak
sınıflandırılmayan maddelerdir.
ALLERJĠK MADDE : Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aĢırı derecede hassasiyet meydana
getirme özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
KANSEROJEN MADDE : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kanser
oluĢumuna neden olan veya kanser oluĢumunu hızlandıran maddelerdir.
Kategori 1 (T) Ġnsan için Kanserojen Olduğu bilinen Maddeler.
Kategori 2 (T) Ġnsan için Kanserojen Sayılabilen Maddeler
Kategori 3 (Xn) Ġnsanda Kanserojenik Etki Potansiyeli Olan Fakat Verilerin Yetersiz Olduğu Maddeler
MUTAJEN MADDE : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kalıtımsal
genetik hasarlara yol açabilen veya bu etkinin oluĢumunu hızlandıran maddelerdir.
http://www.temaakademi.com.tr
Kategori 1 (T) Ġnsan için Mutajen Olduğu bilinen Maddeler.
Kategori 2 (T) Ġnsan için Mutajen Sayılabilen Maddeler
Kategori 3 (Xn) Ġnsanda Mutajen Etki Potansiyeli Olan Fakat VerilerinYetersiz Olduğu Maddeler
ÜREME ĠÇĠN TOKSĠK MADDE : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde
erkek ve diĢilerin üreme fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya doğacak çocuğu etkileyecek
kalıtımsal olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya olumsuz etkilerin oluĢumunu hızlandıran
maddelerdir.
Kategori 1 (T) Ġnsanda Üreme yeteneğini bozduğu Maddeler.
Kategori 2 (T) Ġnsanın üreme yeteneğini bozbileceği muhtemel Sayılabilen Maddeler
Kategori 3 (Xn) Ġnsanda üremeyi etkileyen maddeler
ÇEVRE ĠÇĠN TEHLĠKELĠ MADDE : Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya birkaç unsuru
için hemen veya sonradan kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren maddelerdir.
KurĢun ve bileĢikleri ile yapılan çalıĢmalarda, (KurĢun; Mak. 0,15 mg/m3 ĠĢçi baĢına hava miktarı 15
m3, sağlık kontrolü 3 ayda bir yapılacaktır. ) (Yönetmelikte ölçüm değerleri detaylandırılmıĢ
bağlayıcılık sınır değer 70 mg Pb/100 ml kan ve ortam için 0,15 mg/m3 belirlenmiĢtir. EĢik sınır
değer (ESD) 40 mg Pb/100 ml kan ve ortam için 0,075 mg/m3 tür. )
Civa cevherinin elde edilmesi ile ilgili çalıĢmalar, (0,075 mg/m3, sağlık kontrolü 3 ay)
Arsenikle yapılan çalıĢmalarda, (0,5 mg/m3, sağlık kontrolü 6 ay)
Ensektisit olarak kullanılan organik fosforun üretiminde, (sağlık kontrolü 6 ay)
Benzen ve benzen bileĢikleri ile yapılan çalıĢmalarda, (içinde bulunduğu kullanılan kimyasalın %1
inden fazla olmayacak, 20 ppm, karaciğer hastalığı olanlar iĢe alınmayacak)
BĠSSĠNOZ (Pamuk pnömokonyozu)
Bissinoz pamuk ile çalıĢan iĢçilerin %30-40 ında (çok hafif Ģekilleri de dahil olmak üzere)
görülebileceği bildirilmektedir.
5-10 yıl içinde görülür. Önceleri Pazartesi günleri hastalığı Ģeklinde, ikinci aĢamada haftanın diğer
günlerinde de rahatsızlıklar görülür. Üçüncü aĢamada (20-30 yıl içinde)bronĢit ve astmatik bir
tablo yerleĢir.
ĠNORGANĠK TOZLAR;
KurĢun, demir, bakır, çinko gibi metal ve kükürt, karbon (kömür) gibi ametallerin ve bunların
bileĢiklerinden oluĢan tozlardır.
a)Metalik tozlar (demir, bakır, çinko tozu vb.)
b)Metalik olmayan tozlar (kükürt, kömür tozu)
c) Kimyasal bileĢiklerin tozları (çinko oksit, manganez oksit gibi).
d) Doğal bileĢiklerin tozları (mineraller, killer, maden cevherleri v.s.)
Asbest
Asbest, baĢta asbestli çimento (%84), Yer döĢemesi (%0.5), Sürtünme elemanları (%12), Conta,
salmastra (%2,2), Tekstil olmak üzere çeĢitli sektörlerde kullanılmaktadır. çeĢitli mineral
silikatların jeolojik yapı süreci içinde, yüksek basınç ve sıcaklık altında oluĢturduğu kristalize bir
grup minerale verilen isimdir. Kimyasal yapısı çeĢitlerine göre değiĢik olmakla birlikte genel olarak,
SĠ02, MGO, A1203,Fe2Q3, FeO, CaO-Cr203, ve H2O’dan meydana gelmektedir. 3.000' den fazla
kullanım alanı olan asbestten, özellikle gemi, uçak, otomobil sanayiinde, makine konstriksiyonlarda
yağlayıcı madde ve sızdırmazlık elemanı olarak, inĢaat sektöründe, ısı ve ses izolasyonunda yaygın
olarak yararlanılmıĢtır. Asbest son derece kanserojen bir maddedir. Solunum ya da içme suyu
yoluyla vücuda girdiğinde baĢta kanser olmak üzere çeĢitli hastalıklara yol açar. Uzmanlar cilde
nüfuz etmesinin de mümkün olduğunu düĢünmektedirler. Asbestin neden olduğu hastalıkların
bazıları, akciğer zarları arasında sıvı toplanması, kireçlenme, akciğer zarı kalınlaĢması ve akciğer
dokusunda bağ dokusu oluĢumu gibi selim hastalıklardır. Ayrıca ciltte yaralara neden olabilir.
http://www.temaakademi.com.tr
Asbeste bağlı oluĢan hastalıklar
Asbestosis – Ġlk olarak tersane iĢlerinde çalıĢanlarda tespit edilen asbestoz, asbest liflerini
çözmeye çalıĢan vücut tarafından üretılen asidin akciğer zarında olusturduğu yaralardır. Bu
hastalığın kendini göstermesi 10-20 yılı bulmaktadır.
Mezotolyoma -Asbestin yol açtığı en önemli hastalık akciğer zarı ve karın zarı kanseri, yani
mezotolyomadır. Batı ülkelerinde yılda her bir milyon kiĢinin 1-2'sinde saptanan mezotelyoma,
ülkemizde yılda en az 500 kiĢide görülmektedir. Mezotelyomaya ait en sık rastlanan yakınmalar,
ağrı ve ilerleyici nefes darlığıdır. Akciğer röntgeni ve tomografide tipik bulgular saptanabilirse de,
kesin tanı için baĢvurulan standart yöntem akciğer zarı biyopsisidir. Mezotelyoma, erken dönemde
tanınıp uygun cerrahi giriĢim uygulanamadığında, ilaç ya da ıĢın tedavisine iyi cevap vermeyen ve
hastayı kısa zamanda ölüme götüren bir hastalıktır.
Kanser –
a-Akciğer kanseri (bronchial carcinoma),
b- sindirim sistemi (mide barsak) kanserleri (gastro-intestinal carcinoma),
c-Gırtlak kanseri’ne yol açmaktadır.
Akciyer zarı (pleura) kalınlaĢması
Asbetle çalıĢmalarda Sağlık Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte; 26.12.2003
e) Numune alma süresi, ölçüm veya zaman ağırlıklı hesaplama ile 8 saatlik çalıĢma süresinde (bir
vardiya) iĢçinin maruziyetini belirleyecek Ģekilde olacaktır.
f) Lif sayımı, faz-kontrast mikroskobu (PCM) kullanılarak Dünya Sağlık TeĢkilatı’nın 1997 tarihinde
tavsiye ettiği metotla veya eĢdeğer sonuçları veren baĢka bir metotla yapılacaktır.
Havadaki asbestin ölçülmesinde, uzunluğu 5 mikrondan daha büyük, eni 3 mikrondan daha küçük ve
boyu eninin 3 katından büyük olan lifler hesaba katılacaktır.
Sınır Değer
Madde 10 — ĠĢveren, iĢçilerin maruz kaldığı havadaki asbest konsantrasyonunun, sekiz saatlik
zaman ağırlıklı ortalama (TWA) değerinin 0,1 lif/cm3’ü geçmemesini sağlayacaktır.
Solunum yolu ile alındığında bu kadar tehlikeli olabilen asbestin sindirip yolu ile alındığında risk
oluĢturduğuna dair herhangi bir bulguya rastlanmamıĢtır.
ZARARLI TOZLARLA MEYDANA GELEN MESLEKĠ AKCĠĞER HASTALIKLARI (PNÖMOKONYOZ)
Tozların meydana getirdiği mesleki akciğer hastalıklarına geleneksel tabiri ile pnömokonyozlar
denilmektedir.
Pnömokonyozlar, toz halinde olan zararlı maddelerin solunum yolu ile akciğere girerek, akciğerlerin
küçük ünitelerinde kalıcı birikimleri sonucu meydana gelen hastalıklardır.
1-Boğucu Gazlar:
a)Basit Boğucu Gazlar:
CO2 (Karbondioksit), H(hidrojen), He(helyum),CH4 (Metan), C2H6 (Propan), N2 (Azot), C2H2 (Asetilen)
b)Kimyasal Boğucu Gazlar:
CO (Karbon monoksit), H2 S (Hidrojen sülfür), HCN (Hidrojen siyanür).
2-TahriĢ Edici Gazlar: Asit, Alkali,
Cl2 (Klor), NH3 (Amonyak), CrO3(kromoksit), SO2 (Kükürtdioksit), fosgen(COCl2),
asit buharları, Azot oksitleri
3-Sistemik Zehirler:
a)Ġç organlara zararlı maddeler: CCl4 Kloroform, Alkol Karbontetra klorür, Nitroparafinler, Alkoller,
b)Kan yapıcı sisteme etki edenler: KurĢun, Benzen (Benzen buharları, kurşun buharları)
http://www.temaakademi.com.tr
4-Narkotik (uyuĢturucu) Buharlar:
Karbon sülfür, Toluen Trikloretilen, vb çözücüler.
1- BOĞUCU GAZLAR:
a- Basit Boğucu Gazlar:
Havadaki oksijenin yerini alarak oksijen azlığından kaynaklanan boğulmaya sebep olurlar. (BaĢka bir
deyiĢle boğucu gaz havadaki oksijen oranını % 19.5’un altına düĢürmeye baĢladığı anda boğucu
ortam oluĢmaya baĢlamıĢ demektir,hp.)
KARBON DĠOKSĠT:
ġarap mahzenlerinde devamlı fermentasyon sonucu havaya fazla miktarda karıĢabilir. Karbonlu
maddelerin tam yanması sonucu oluĢur. Karbondioksitin basınç altında kuru hale getirilmesiyle elde
edilen kuru buz (dry ice) soğutucularda kullanılırsa, soğutulan depolarda C02 oranı yükselebilir.
Renksiz kokusuz gazdır. MAK değeri 5000 PPM dir.
Etkisi: karbondioksit artması solunum miktarını arttırır.
%1-3 yoğunluğunda orta sürede tehlikesizdir.
%3-6 yoğunluğunda baĢ ağrıları baĢlar.
%6-10 yoğunlukta , baĢ dönmesi, görme bozuklukları, Ģuursuzluk baĢlar.
%10 dan fazla yoğunlukta narkotik etki görülür. Boğucu etki CO2 fazlalığından çok , oksijen
azlığından olur.
Korunma : ĠĢyeri havasındaki miktar kontrol edilir. Solunum aygıtları kullanılır.
Etkilenme olduğu takdirde, hasta açık havaya çıkarılır, oksijen verilir, suni solunum yapılır.
Metan (CH4) (e.l:5,3 -14,0): Bataklık gazı olarak bilinir, çünkü bitkilerin çürümesi ve ayrıĢması
sonucu oluĢur. Yurdumuzda en sık kömür ocaklarında karĢılaĢılmaktadır.
Etan (C2H6) : ÇeĢitli kimya sanayinde karĢılaĢılır.
Propan ve bütan (C3H8 ve C4H10) bütan için (e.l: 1,9 - 8,5): Evlerde ve iĢyerlerinde kullanılan
sıvılaĢtırılmıĢ petrol gazıdır (LPG). L.P.G. :1000 ppm; 1800 mg/m3.
Asetilen (C2H2), (e.l: 2,5 -81): Kaynak iĢlerinde ve bazı kimya endüstrisinde kullanılır.
Hidrojen ( e.l: 4,0-75), Akü Ģarj odalarında açığa .çıkabilir.
Azot, Argon, Neon, Helyum, Etilen ve Propilen gibi gazlar da bu sınıfa girer.
b-Kimyasal Boğucu Gazlar:
KARBONMONOOKSĠT:
Renksiz, kokusuz, tahriĢ etkisi olmayan, çok zehirli gaz. Hemoglobine oksijenden 200-300 kat daha
fazla ilgilidir. Hemoglobinle karboksi hemoglobin (HbCO) yapar. Böylece kanın dokulara oksijen
taĢıma kapasitesini bloke eder. ( baĢka bir deyiĢle kanda kimyasal bir tepkime meydana getirerek
zehirleyerek boğma)
Etkisi; Havadaki miktarına, maruziyet süresine ve kiĢinin duyarlılık derecesine göre değiĢir.
Buhar yoğunluğu (hava = 1) : 0,97 MAK değeri: 50 ppm (sm3/m3)= : 55 mg/m3
DüĢük Seviye: Genellikle 50 ppm ve aĢağısı Orta Seviye* : Genellikle 50 ppm ile 100 ppm
arasında Yüksek Seviye: Genellikle 100 ppm ve üstü Tehlikeli Seviye: Zehirlenme belirtilerini
gösteren biri var ise genellikle 100 ppm ve üstü
Kronik Zehirlenme; DüĢük konsantrasyonlarda uzun süreli aylar veya yıllarca etkilenme sonucunda
yorgunluk, baĢ ağrıları, mizaç değiĢikliği, uyku bozuklukları, kalp ve mide bozuklukları hafıza
bozukluğu görülür.
Korunma; ĠĢyeri havasındaki miktarı kontrol edilir. Sigara yasaklanır. Kısa süreli çalıĢmalar
uygulanır, gerekirse maske kullanılır.
Tedavi: Etkilenen biri derhal temiz havaya çıkarılır oksijen verilir. Beyin ödemine karĢı hipertonik
çözeltiler uygulanır.
http://www.temaakademi.com.tr
Kimyasal Zehirler HĠDROJEN SÜLFÜR (H2S)
Lağım kanallarında, foseptiklerde, eritme (izabe) tesislerinde, gazhanelerde bulunur. (Bazı ham
petrollerin içinde de çok fazla miktarda bulunur ve ham taĢımada hem de rafineride iĢleme
sırasında ciddi tehlike arz eder,hp)
Tipik kokuludur.
MAK değeri 10ppm veya 15mg/m3 tür.
Etkisi; Havada %0,0001 konsantrasyonda tipik kokusu ile tanınır. Daha yüksek konsantrasyonlarda
bir süre sonra koku alma sinirleri felce uğrar ve koku alınmaz olur. (Ortamda olduğu düĢünülüyor ve
koku hissedilmiyorsa çok çok tehlikeli, Ģüphe varsa mutlaka gaz maskesi kullanılmalı, Ģakası
olmayan bir kimyasal,hp)
Solunum yolu ile alınan H2S toksik tesir gösterir Mokozoları tahriĢ eder. Hücre içindeki
fermentleri inhibe eder.
Zehirlenme belirtileri 200cc/m3 te baĢlar, 600cc/m3 te kısa süre içinde ölüm gelir.
H2S ile kronik zehirlenme kabul edilmemektedir.
Korunma; Havadaki miktarı kontrol edilmeli, çevre tedbirleri ile birlikte, kiĢisel koruyucular
kullanılmalı. Tehlikenin fazla olduğu yerlerde periyodik muayenelerle sinirsel bozukluklar aranmalı.
Zehirlenme halinde ; suni solunum yaptırmalı, %5 CO2 içeren oksijen (Karbojen) verilmeli, gözler
iyice yıkanmalıdır.
Akut olaylarda amilnitrit (kapsül) koklatılması veya %3 lük sodyumnitrit enjektesi yararlıdır.
H2S gibi kükürt içeren maddelerle çalıĢma olan yerlerde, iĢçilere bu gazın süratle boğarak
öldürme özelliği olduğu öğretilmelidir. Burada gözden uzak tutulması gereken bir durum da; düĢük
düzeyde ki hidrojen sülfür konsantrasyonuna maruz kalmaya alıĢık kiĢilerde yüksek düzeylerde
(konsantrasyonlarda) koku alma duyuĢunun uyarıcı olmayacağıdır. Yani salt duyu organlarıyla gazın
arttığını sezinleyemez. Eğer hidrojen sülfür olan bir alanda iĢçilerden biri düĢerse diğer iĢçiler o
alanda uygun solunum yolları koruyucusu kullanmadan kazalıyı kurtarmaya girmemelidir.
H2S hayvansal ve bitkisel atıkların kokuĢması sonucu oluĢur. (Ġzmir körfezinin eski pis kokan
halinin sorumlusu H2S’tir,hp) Kimya ve boya endüstrisinde, viskoz ve rayon ipliği yapımı gibi iĢlerde
de karĢılaĢılabilir.
Hidrojen siyanür (HCN); 10 ppm,
Sentetik lif ve plastik üretiminde, elektrolizle metallerin kaplanmasında, siyanür tuzları ve
nitritlerinin üretiminde, böcek ve kemiricilere karĢı öldürücü ilaç olarak kullanılır.
2-TAHRĠġ EDĠCĠ GAZLAR:
AMONYAK: (NH3) : Endüstride bazı sentez iĢlerinde, tekstil sanayi, üre, nitrik asit, gübre ve
bazı boyaların imali ile soğutucularda kullanılır. Havadan hafiftir. Suda erir.
MAK değeri 25 ppm (18 gr/m3)
TLV : 14 mg/m3- 20 ppm
STELĠ : 36 mg/m3 50 ppm ? (TLV –STEL demek istemiĢ olabilirler, hp)
Etkisi: Dağlayıcı yakıcıdır. 5000 ppm-10.000 ppm lik miktarlar kısa sürede öldürücü olur
Akut Zehirlenme: Gözler, Mukozalar ve solunum yolları üzerinde tahriĢ edici yakıcı etki gösterir.
Kornea üzerinde körlüğe kadar giden lezyonlar oluĢur. BronĢit ve akciğer ödemi görülür.
Kronik zehirlenme: Kesin olmamakla birlikte çok uzun süreli etkilenmelerde kronik bronĢit
olabileceği söylenmekle birlikte tartıĢmalıdır.
Korunma: çevre tedbirleri , maske kullanımı , ortam kontrolü.
%75 oranında NH3 çözeltisi ile temas halinde vücudun derhal yıkanması gerekir. Klasik yanık
tedavisi uygulanır.
http://www.temaakademi.com.tr
FORMALDEHĠT:(HCHO); Endüstride %35-40 lık çözeltisi (FORMALĠN):
Akıcı, renksiz, boğucu, keskin kokulu bir sıvıdır. Kn.98oC, Alevlenme nok.69,4oC(açıkta) (kapalı
kapta 37.7oC)
MAK :(PPM Tüz):5mg/m3 , MAK:(ABD):5;6 mg/m3
Kullanıldığı yerler: Sentetik reçinelerde, kimyasal sentezlerde, Tıpta(dezenfektan), patlayıcılarda,
dericilikte (koruyucu-sertleĢtirici) Tekstil ürünleri ve Ģeker kamıĢında (koruyucu) aynaların
sırlanmasında, biracılıkta, su geçirmez kağıt yapımında, suni tutkal ve çeĢitli plastik madde
üretiminde, metallurjide........
Vücuda Etkısi: Solunum yolu ve deri ile tesir eder. Burun, boğaz ve solunum yollarında ve deride
tahriĢ yapar Yüksek konsantrasyonlarda idrar tutukluğu (anuri) yapar. Tırnaklarda yumuĢaklık mide
ve barsak rahatsızlığı görülebilir. Sık, sık temas deride allerji ve dermatitler yapar.
Korunma: Buharlarının solunmasından ve deriye temasından kaçınmalıdır. Kapalı sistem çalıĢılmalı,
mümkün olmazsa kiĢisel koruyucular kullanılmalıdır.
FORMĠK ASĠT:(HCOOH)
Renksiz, nüfuz edici, keskin kokulu, dumanlı bir sıvı. KN.100,8oC, Alevlenme Nok. 68,9oC. Su, alkol
ve eterde çözünür.
Kullanıldığı yerler: tekstil ve kağıt sanayiinde, boyama ve aprede, tütsülemede, insektisitlerde,
soğutucularda, lakta, yiyeceklerin korunmasında, deride, Ģarapta fermente edici,kauçukta
pıhtılaĢtırıcı olarak..............
Etkisi: Solunum ve deri teması ile tesir eder. Gözlerde burunda ve boğazlarda tahriĢ yapar. Deriye
sıçraması halinde tahriĢ yapar. AĢındırıcı sıvıdır.
KÜKÜRT DĠOKSĠT: 2 ppm ( 5 mg/m3):
Sülfürik asit üretiminde, tekstil ve un sanayinde beyazlatıcı olarak, selüloz ve kağıt endüstrisinde
kullanılır. Kok fırınlarında, petrol rafinerilerinde, kükürt bazlı cevherlerin arıtılması iĢlerinde,
kömür ve fuel-oil gibi kükürtlü yakıtların yanması sonucu oluĢur.
Kükürdün tam yanmamasından meydana gelir. Havadan ağırdır. Hava kirlenmesinin baĢlıca
nedenidir. Çevre neminin etkisi ile Sülfürik asit haline gelir. (Asit yağmuru denilen olayın meydana
gelmesi)
AZOT(N2) ve BileĢikleri:
Renksiz kokusuz, tatsız inert bir gazdır. KN.-195oC, Ergime Nok.-210oC tır. Sıvı halde renksizdir.
Su ve alkolde çözünür. Havada %79 oranında bulunur.
Kullanıldığı Yerler: Nitrik asit, amonyak, siyanamid, siyanid, ve metal nitrürleri, azotlu gübre
üretiminde, labaratuvarlarda, sıvı halde soğutucularda kullanılır.
Vücuda Etki tarzı: Solunum yolu ile basit boğucu etkisi yapar.( havadaki oksijen yüzdesinin düĢmesi
sonucu) Basınçlı hava ile çalıĢılan ortamlarda dekomprasyon uygun yapılmaz ise azot habbecikleri
dalgıç hastalığı yapar.
Kömür, petrol gibi fosil yakıtların yakılması ve orman yangınları, araçların egzos boruları, fabrika
bacaları, azot oksitleri oluĢturur.
3-SĠSTEMĠK ETKĠ GÖSTEREN GAZ VE BUHARLAR.
Akciğerin zarları üzerinden doğrudan dolaĢıma girerler. Karbontetra klorür ve nitroparafinler
böbrek ve karaciyerde, benzen buharları kemik iliği üzerinde, kurĢun buharları kan sisteminde
etkilidirler.
http://www.temaakademi.com.tr
ARSĠN: (AsNH3)(Arsenikli Hidrojen);
Ġçinde arsenik bulunan metal cevherlerinin asitlerle veya arsenikli asitlerin metallerle temasında
meydana gelir. Sanayide elektronik endüstrisinde yarı iletici imalinde kullanılır.
Etkileri: Çok toksik bir gazdır. 0,1-0,5 gr.lık miktarın vücuda girmesinde (ya da 2000 ppm
konsantrasyonda) süratle ölüm meydana gelir. Hemoglobine ilgisi çok fazladır. Kuvvetli bir kan
zehiridir.
1-10 ppm de 1 saat tehlikeldir.
100-200 ppm de ağır toksik belirtiler meydana gelir.
Korunma: Çevre tedbirleri, iĢyeri havasında AsNH3 tayini ve takibi. Etkilenme hallerinde, acil kan
nakli, bazik tedavi ve yatak istirahatı.
KARBONSÜLFÜR(CS2):
Renksiz(soluk sarımtrak), kolaylıkla buharlaĢan, alev alan ve parlayan bir sıvıdır. Genellikle çözücü
olarak kullanılır.
MAK: 20 ppm (60 mg/m3)
Etkisi: Özellikle ciğerlerden girer. AĢırı duyarlılık hali, kabuslar, mesleki hatalar, cinsel
bozukluklar, reflekslerin kaybolması belirtileri görülür. Kanda çinko ve bakır gibi elementleri
tutması bu belirtilere sebep olur.
Korunma: çevre sağlığı tedbirleri ile, periyodik kontrollerin yapılması, alkol kullanımının
yasaklanması
Etkilenme halinde: Zehirlenme belirtileri baĢladığında hasta ortamdan uzaklaĢtırılmalı ve tıbbi
tedaviye baĢlanmalıdır.
Kronik zehirlenmelere karĢı B kompleksi vitaminleri diyeti dıĢında belirlenmiĢ tedavi yöntemi
yoktur.
FREONLAR:
Freon 11 (Triklor flor metan) CCl3F Kn.23,7oC
Freon 12 (Diklor diflor metan) CCl2F2 Kn.-29,7oC
Freon 13 (monoklor triflor metan) CClF3 Kn.-81,5oC
Freon 22 (Diklor monoklor metan) CHClF2 Kn.-40,7oC
Freon 113 (1,1,2-Triklor 1,2,2,triflor etan) CCl2FCClF2 KN.47,5oC
Freon 114 (Diklor tetraflor etan) CClF2CClF2 Kn.3,55oC
Etkisi; Kendileri esasen zehirli değildir. Isı ile hidroflorik ve hidroklorik aside dönüĢebilirler,
Solunum yolu ile etkirler, UyuĢturucudurlar
FLOR(F2) ve BileĢikleri:
Serbest flor yeĢil renkte, sert kokulu, çok toksik bir gazdır.
TLV: 1,58 mg/m3- 1ppm STEL; 3,16 mg/m3 2ppm
Genellikle bileĢikleri halinde kullanılır. CaF2 (Kalsiyum florür), Na3ALF6(Kriyolit), CCl2F2(Freon)
Etkisi: Ġskelet dokusuna etkir. Kemikte süngersi yapı oluĢturur.
Korunma: Tozlarının solunması önlenmeli, diyette kalsiyum arttırılmalı.
4- NARKOTĠK (UYUġTURUCU) BUHARLAR;
Sistemik etki göstermezler, UyuĢukluk ve uyku hali verdiğinden dikkat dağılır ve kaza riski artar.
Devamlı maruziyet halinde narkotik etki bağımlılık yapabilir. Yağlı yüzeylerin temizlenmesinde
benzin, toluen, triklor etilen vb. kullanılır.
http://www.temaakademi.com.tr
Benzen : Endüstride çok yaygın kullanılan çözücülerden biridir. Vücuda deri ve solunum yolu
ve sindirim ile girer. Deri yolu zehirlenme açısında çok önemli değildir. Sindirim yolu ile alımında da
zehirler ise de çok enderdir. Zehirlenmeler daha çok solunum yolu ile olur. Buharı havadan daha
ağır olması bu riskini daha da arttırır. Hem akut hem de kronik zehirlenmeler yapar.
Metil alkol: Endüstride yaygın olarak kullanılan dolayısı ile de zehirlenme riski yaratan bir
çözücüdür. ĠĢ kazası olarak akut zehirlenmesine rastlanması enderdir daha çok kaçak içki olarak
ve ağızdan alınması halinde rastlanır. Kronik zehirlenmesi ise solunum yolu ile alınması halinde
geliĢir.
Etil Alkol: Endüstride yaygın olarak kullanılan diğer bir çözücüdür. ĠĢ kazası olarak
zehirlenmeden söz edilmez. Alkollü içki alımı ile akut zehirlenmeleri görülür. Bağımlılık yapar. Uzun
süreli kullanımlarında kronik zararları da ortaya çıkar.
PESTĠSĠTLER
Besin maddelerine üretimi, depolaması ve tüketimi sırasında zarar veren canlıları yok etmek veya
kontrol altına almak için kullanılan zehirli kimyasallara genel olarak pertisid adı verilir. Bunlar kendi
içinde ve kullanıldığı canlı türüne göre; ensektisitler (böcekle karĢı), herbisitler ( yabani bitkiler
karĢı), rodentisit ( kemiricilere karĢı), fungusit (mantarlara karĢı),mollusit (sümüklü böceklere
karĢı) ve akarisit (akarlara karĢı) gruplara ayrılırlar.
INSEKTISIT : Küçük canlıları öldürürler.
HERBĠSĠT : Zararlı bitkileri yok edenler.
RODENTĠSĠT: Fareler için kullanılır.
FONGOSĠTLER: Mantarlar
Günümüzde Pestisid olarak satılan 1200 kimyasal bileĢik ve 30 bin değiĢik formül vardır.
Sindirim ve solunum yoluyla, bazen de deriyle alınabilirler. Kronik maruz kalma sonucu deride
irritasyon geliĢebilir. Kanser oluĢumu görülebilir. Teratojenik etkileri de vardır.
ÇÖZÜCÜLER:
Çözücü kimyasal sıvılar, türüne bağlı olarak çok toksik olan buharları çıkartırlar,
Etkili kontrol önlemleri ile çalıĢmak gerekmektedir.
1-Primer TahriĢ Ediciler: Asitler, Alkaliler, Klor, Flor, Brom, Fenol, vs.
2-Allerjen Maddeler: Gazolin (benzin), Kerozin (gazyağı), alkol, azoboyaları ve Kömür katranı
türevleri,
Çözücülerin büyük kısmı genel olarak solventlerdir.
Solvent nedir?
Endüstride hemen hemen her üretim sektöründe yağ giderme ve temizlik vb. iĢlemlerde solvent
Kullanılır. Halojenli ve halojensiz olmak üzere ikiye ayrılan Solventlere, içerdikleri kimyasal
maddelerin özelliklerine göre tehlikeli madde ve kullanım sonucunda da tehlikeli atık özelliği
gösterirler. Halojensiz Solventlere, alifatik ve aromatik hidrokarbon bileĢimleridir. Halojenli
solventlere ise örnek olarak, metilklorit, etilkorit, etilenklorit, trikiloretanol, kloroform, kloretan
bileĢikleri, klorlanmıĢ benzinler ve klorlanmıĢ fenol verilebilir. Solvent içeren ürünler nelerdir?
Temizleme ve yağ giderme maddeleri, Boya çıkarıcılar, Boya, vernik, cila ve reçineler,YapıĢtırıcılar
Mürekkep ve mürekkep çıkarıcılar, Pestisitler, Kozmetikler,
Solventlerin birçoğu yanıcı, uçucu, kolay buharlaĢıp ortama zehirli veya patlayıcı gaz karıĢımları
verebilen özelliğe sahiptir. Bazı solventlerin kanserojenik, ekotoksik, mutajenik ve uyuĢturucu
etkileri olabilir. Bunun dıĢında solventler su için zehirlidir Özellikle halojen içeren solventler,
yanmaları sonucunda dioksin ve furan gibi zehirli gazlar oluĢturur.
http://www.temaakademi.com.tr
KĠMYASALLARIN ZARARLILIK DERECESĠNE ETKĠLĠ FAKTÖRLER:
1-Kimyasal maddenin özellikleri. 2-Ortamdaki konsantrasyonu.
3-Maruziyet süresi. 4-ÇalıĢanın cinsiyeti.
5-Bünyenin hassasiyeti. 6-Çevresel özellik.
KĠMYASALLARDAN KORUNMA YÖNTEMLERĠ
A-TIBBĠ KORUNMA ÖNLEMLERĠ:
1-ĠĢe giriĢ tıbbi kontrolleri 2-Periyodik tıbbi kontrolleri
B-TEKNĠK KORUNMA ÖNLEMLERĠ
1-Kullanılan zararlı maddenin değiĢtirilmesi 2-Kapalı çalıĢma yöntemi
3-Ayırma 4-Havalandırma:
a) Genel havalandırma b) Lokal havalandırma
5-Islak (nemli) çalıĢma yöntemi 6-Sürekli temizlik ve bakım
7-Güvenli depolama ve taĢıma 8-Atıklar için gerekli önlemler
9-ĠĢyeri ve üretim planlaması 10-ĠĢyeri düzeni
11-ĠĢyeri ortamının periyodik olarak analizinin yapılması.
C- ĠġÇĠYE AĠT KORUNMA ÖNLEMLERĠ:KiĢisel koruyucular
D- EĞĠTĠM VE BĠLGĠLENDĠRME
a) ĠġVERENLER:
ĠĢçilere ve temsilcilerine, GENEL Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ BĠLGĠLERĠ ile birlikte aĢağıdaki
bilgileri de vermek zorundadırlar.
- Risk değerlendirmesinden elde edilen bilgiler,
- ÇalıĢma Ģartlarında değiĢiklikte yeni bilgiler,
- K.Maddelerin tanınması, sağlık ve güvenlik riskleri, mesleki maruziyet sınır değerleri,
- ĠĢçilerin kendilerini ve diğer çalıĢanları korumaları için alınması gerekli önlemler, yapılması
gerekli iĢler,
- MSDS formları,
- Bölümler, kaplar, boru tes. etiketleme ve iĢaretleme
- b) Tehlikeli kimyasal madde bulunan bölümler, kaplar, boru tesisatı ve benzeri tesisat ilgili
mevzuata uygun olarak ve içindeki maddeyi ve tehlikelerini açıkça belirtecek Ģekilde etiketlenecek
veya iĢaretlenecektir.
- c) Kimyasal madde üreticileri veya tedarikçileri, iĢverenin talep etmesi halinde, risk
değerlendirmesi için gerekli olan, hususlar ile ilgili tüm bilgileri vermek zorundadır.
KĠMYASAL MADDELERĠN SINFLANDIRILMASI VE ETĠKETLEME
ETĠKETLEME:
TaĢıma ve depolama iĢlerinin güvenli bir Ģekilde yapılabilmesi için her kimyasal malzeme
etiketlenmeli ve ambalajların üzerindeki etiketlerin anlamları bilinmeli.
Bu etiketlemelerde AB standartları ve ulusal standartlar kullanılmalıdır.
RENKLERĠN VE SAYILARIN ANLAMI
Mavi:
4: Öldürücü 3: Çok tehlikeli 2: Tehlikeli 1: Az tehlikeli 0: Tehlikesiz
Kırmızı (Parlama sıcaklığı)
4: 73 0F altında (22.8 0C altında) 3: 100 0F altında (37,8 0C altında)
2: 200 0F altında (93,3 0C) 1: 200 0 F üstünde(93,3 0C üstünde)
0: Yanmaz madde
http://www.temaakademi.com.tr
Sarı (Stabilitesi-aktifliği)
4: Patlayıcı 3: Darbe ve çarpma ile patlayabilir
2: Yakıcı kimyasal r’x a sebep olur 1: Isı altında dengesiz
0: Kararlı madde
Beyaz (Özelliği)
Oksitleyici OX Asit ACID Alkali ALK Korozif COR
KĠMYASAL MADDELERLE ÇALIġMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLĠK ÖNLEMLERĠ
AMAÇ
ĠĢyerinde bulunan, kullanılan veya herhangi bir Ģekilde iĢlem gören kimyasal maddelerin
tehlikelerinden ve zararlı etkilerinden iĢçilerin sağlığını korumak ve güvenli bir çalıĢma ortamı
sağlamak için asgari Ģartları belirlemektir.
KĠMYASAL MADDELERĠN ÜRETĠMĠ, TAġINMASI, DEPOLANMASI VE KONTROLÜNDE
GENEL ÖNLEMLER ĠġVERENLERĠN YÜKÜMLÜLÜKLERĠ
ĠġVERENLER: Kimyasal maddelerle çalıĢmalarda, iĢçilerin bu maddelere maruziyetini önlemek,
bunun mümkün olmadığı hallerde en aza indirmek ve tehlikelerinden korumak için gerekli tüm
önlemleri almakla yükümlüdür.
ĠġYERi BiNALARINDA ALINACAK GÜVENLĠK TEDBĠRLERĠ
- Binalar mümkünse tek katlı,
- Duvarları yanmaz malzeme,
- Tavanları hafif ve yanmaz malzeme,
- Tabanlar düz, yanmaz, sızdırmaz, kıvılcım çıkarmaz, kolay temizlenebilir,
- Tabanda drenaj sistemi,
- Bütün pencerelerin gerektiğinde çıkıĢ olarak kullanılması, kafes ve parmaklık olmaması,
- GiriĢ-çıkıĢ kapıları, pencereler, panjurlar ve havalandırma menfezlerinin kapaklarının belirli bir
basınç karĢısında dıĢarıya karĢı açılabilmesi,
-GiriĢ-çıkıĢ kapılarının yanmaz malzemeden, çıkıĢ güvenliği ilkelerine uygun, kolayca dıĢarıya doğru
açılabilmesi,
- ĠĢyerinin Tehlike anında kolayca tahliye edilebilecek nitelikte düzenlenmesi,
-Asansör ve merdivenlerin yanmaz malzemeden yapılması,
- Asansör kapılarının kendiliğinden kapanan, toz geçirmez olması, - Kullanılacak aspiratörlerin
motorlarının kapalı tipten olması veya motor ve diğer kısımlarının iĢyeri dıĢında bulunması,
- Üretimden paketlemeye kadar kapalı ve otomatik sistem kurulması.
-Parlayıcı,patlayıcı, tehlikeli ve zararlı sıvı veya gaz maddelerin, emme veya basınç suretiyle özel
borular içerisinden sevk edilmesi, sevk ve depolamada kaçağa meydan vermeyecek tedbirlerin
alınması gerekmektedir.
- Alet, cihaz veya boru donatımının bozulması, sızdırması, delinmesi, eklerinden kaçak yapması veya
havalandırma sisteminin arızalanması vb. hallerde;
ĠĢin kısmen veya tamamen durdurulması, onarım ekibi ve görevliler dıĢındaki iĢçilerin tehlike
bölgesinin dıĢına çıkarılması gerekir.
- PPTZ maddelerin bulunduğu yerlerde bu maddeleri tutuĢturabilecek sıcaklık derecesine
yükselten veya kıvılcım veya çıplak alev çıkaran ısıtma sisteminin kullanılmaması,
- Binaların etrafının çevrilmesi, giriĢ ve çıkıĢların kontrol altında tutulması,
- ĠĢyeri çevresinin aydınlatılması,
- PPT iĢlerin meskûn yerler dıĢında veya tecrit edilmiĢ bina ve mahallerde,
az iĢçi, kapalı sistem, tekniğin gereklerine göre gerekli tedbirler alınarak yapılması,
http://www.temaakademi.com.tr
- ĠĢyerlerinin güvenlik alanları içerisinde ateĢli maddeler yasağı ve bunların kontrolü,
-ĠĢyerinde yapılan iĢin cinsine ve özelliğine göre etkili olabilecek yangın söndürme,
- Ekip oluĢturulması ve eğitimi,
- Alarm sistemleri,
- Ekiplerin eğitimi ve tatbikatlar
- Yıldırıma karĢı koruma
- Atıkların özelliklerine uygun Ģekilde toplanması, etkisiz hale getirilmesi,
Ģeklide uygun tedbirler alınarak çalıĢılmalıdır.
Güvenlik bilgi formlarında yer alması gereken bilgiler
a) Madde/Müstahzar ve ġirket/ĠĢ Sahibinin Tanıtımı,
b) BileĢimi/Ġçeriği Hakkında Bilgi,
c) Tehlikelerin Tanıtımı, ç) Ġlk Yardım Tedbirleri,
d) Yangınla Mücadele Tedbirleri, e) Kaza Sonucu Yayılmaya KarĢı Tedbirler,
f) Elleçleme ve Depolama, g) Maruziyet Kontrolleri/KiĢisel Korunma,
ğ) Fiziksel ve Kimyasal Özellikler, h) Kararlılık ve Tepkime,
ı) Toksikolojik Bilgi, i) Ekolojik Bilgi,
j) Bertaraf Bilgileri, k) TaĢımacılık Bilgileri,
l) Mevzuat Bilgileri, m) Diğer Bilgiler.
SORULAR
SORU 1-Çok hızlı bir gaz geniĢlemesiyle ve genellikle ısı açığa çıkmasıyla meydana gelen bir
kimyasal reaksiyon veya değiĢim ifadesi aĢağıdakilerden hangisidir? (X)Patlama
SORU 2-Sağlık gözetimi ile ilgili aĢağıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? (X)(a-b-c)
a- ĠĢçiler üzerinde yapılan tetkiklerin kabul edilebilir düzeyde olduğu durumda
b- Sağlık yönünden olumsuzluğu bilinen tehlikeli kimyasal maddeye maruziyet halinde,
c- Özel çalıĢma Ģartlarında hastalık veya etkilenmenin ortaya çıkma ihtimalinin olduğu durumda
SORU 3-Solunum bölgesi aĢağıdaki ifadelerden hangisi ile tarif edilir?
(X)KiĢinin kulaklarını birleĢtiren çizginin ortası merkez kabul edilerek 30 cm yarı çaplı kürenin
baĢın ön kısmıdır.
SORU 4-Biyolojik sınır değerleri belirlenmiĢ kurĢun ve iyonik kurĢun bileĢikleri ile çalıĢmalarda Ģu
ifadelerden hangileri doğru ifadelerdir? (X)(a-b-c-e)
a- Biyolojik izleme absorpsiyon spektrometri veya eĢdeğer metot kullanılarak kanda kurĢun
seviyesinin ölçümünü de kapsar,
b- Havadaki kurĢunun, haftada 40 saat çalıĢma süresine göre hesaplanmıĢ zaman ağırlıklı ortalama
konsantrasyonu (yönetmeliğin ekinde verilen değer 0,075 mg/m3) ten fazla ise,
c- ĠĢçilerden herhangi birinin kanındaki kurĢun seviyesi (yönetmelikte belirtilen mg Pb/100 ml
kan) dan fazla ise.
e- Risk değerlendirmesi yenilenir.
SORU 7
AĢağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? (x)Patlayıcı ortamlardan 1 ve 21 bölgede 2. kategori ekipman
SORU 8 Toksik maddeler insan sağlığına aĢağıdaki Ģartlardan hangi yolla etki eder? (x)hepsi
( )solunum ( )deri ( )sindirim
http://www.temaakademi.com.tr
SORU 9
Kimyasl maddelerle çalıĢmalarda alınacak güvenlik önlemleri Yönetmeliği ekinde verilen yasaklanmıĢ
kimyasal maddelerle Ancak Tam kapalı sistemlerde, mümkün olan en az miktarlarda ve iĢçilerin bu
maddelere maruziyetlerinin önlenmesi Ģartı ile Bakanlıktan izin alınarak hangi iĢlerde çalıĢılamaz?
(X)En uygun teknolojik sistem kulanılarak iĢçi sayısını en az seviyede tutarak üretimde
SORU 10 BaĢka Ģekilde belirtilmedikçe, 8 saatlik sürede, çalıĢanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırı nedir?
(X)Mesleki maruziyet sınır değeri
SORU 11 Hangi durum patlayıcı ortam oluĢmasının önlenmesinde yeterli değildir?
(x)Yanıcı sıvı gaz ve tozun az miktarda kullanımı
Soru 12 Kimyasal madde tehlike derecelendirmesinde kullanılan indekslerden ATEX 100 A hangi tehlike
derecelendirme sınıflamasında kullanılır? (X)Patlayıcı ortam derecelendirme sınıflamasında
SORU 13 AĢağıdaki Ģıklardan hangisi organizasyona yönelik önlemlerdendir? (X)ÇalıĢanların eğitimi
SORU 14 Patlama hangi Ģartlarda olur? (x)1,2
1- Patlama limitlerinde gaz- hava karıĢımı ile patlama kaynağının aynı anda olması
2- Patlama konsantrasyonunda patlayıcı madde ve ateĢleme kaynağı olması
SORU 15 Patlayıcı ortamların tehlikelerinden korunma hakkındaki yönetmelik kapsamına aşağıdaki
çalışmalardan hangileri girmez? (x)1,2,3
1- Hastalara tıbbi tedavi uygulamak için ayrılan yerler ve tıbbi tedavi uygulanması,
2- Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik (90/396/AT) kapsamında yer alan cihazların kullanılması,
3- Patlayıcı maddelerin ve kimyasal olarak kararsız halde bulunan maddelerin üretimi, işlemlerden
geçmesi, kullanımı, depolanması ve nakledilmesi,
SORU 17 AĢağıdakilerden hangileri patlamadan korunma dokümanıdır? (x)hepsi
1- ĠĢyerinin genel planı, 2- Makine ve teçhizat yerleĢim planı,
3- Proses tanımlaması, 4- Kullanılan maddelerin tanımlanması
SORU 18 Kimyasal Maddenin Zarar Verme Potansiyelinin ÇalıĢma Ve/Veya Maruziyet ġartlarında
Ortaya Çıkma Ġhtimali nedir? (X)risk
SORU 19 Patlama riskinin değerlendirilmesinde hangi hususlar dikkate alınmaz? (x)5
5- ĠĢverenin üretime yönelik istekleri
SORU 20 Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik Ģartlar altında hava ile
oluĢturduğu ve herhangi bir tutuĢturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karıĢıma
..........denir? (X)patlayıcı ortam
SORU 21 doğru olan ifadeler hangileridir? (x)(1-3-4)
1- Patlama enerjisine dönüĢebilecek ısı kaynaklarının önlenmesi,
3- Katodik koruma yapılarak patlama enerjisi kaynağının önlenmesi,
4- Ex-proof malzeme kullanılarak patlama enerjisi kaynağının önlenmesi
SORU 22 AĢağıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? (X)(a-c-e)
a- Risk değerlendirmesi yapılmadan Kimyasal maddelerle çalıĢmalar yapılamaz
c- Risk değerlendirmesi iĢ kazasından sonrada yapılmalıdır.
http://www.temaakademi.com.tr
e- Risk değerlendirmesi çalıĢma Ģartlarında değiĢiklik olduğunda tekrarlanır.
SORU 23 Patlama limitlerinde karıĢımın meydana gelmemesi ve patlama enerjisinin açığa
çıkmaması için yapılacak çalıĢmalar, nedir? (X)patlamayı önleme kurallarının tümüdür.
SORU 24 AĢağıdaki hangi ifadeler doğrudur?
( )Patlama aralığı uygun patlama konsantrasyonudur.
( )Patlayıcı her maddenin uygun patlama konsantrasyonu farklıdır.
( )Patlama alt limitinde oksijen fazlalığından patlama olmaz
http://www.temaakademi.com.tr