khu vuc mau dich tu do asean trung quoc va vn hoi nhap

Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc vµ mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy héi nhËp cña ViÖt Nam

Lêi nãi ®Çu

Trong nh÷ng n¨m 1990, tèc ®é toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸

kinh tÕ ®· nhanh chãng trë thµnh mét hiÖn tîng g©y ra sù lo ng¹i

réng r·i trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. §©y lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm quan

träng nhÊt cña sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi trong thÕ kû 20,

mét xu híng kh«ng thÓ ®¶o ngîc vµo thÕ kû 21. Nh÷ng ®Æc ®iÓm

nµy dÉn tíi nh÷ng mèi quan hÖ gÇn gòi h¬n gi÷a tÊt c¶ c¸c níc vµ

khu vùc còng nh sù phô thuéc lÉn nhau vµ c¹nh tranh lín h¬n trªn

quy m« toµn cÇu. V× vËy, liÖu mét níc cã thÓ duy tr× ®îc t¨ng tr-

ëng kinh tÕ liªn tôc vµ lµnh m¹nh hay kh«ng ®îc quyÕt ®Þnh bëi

viÖc níc nµy cã thÓ ®èi phã l¹i víi xu híng ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi

®óng lóc vµ ®iÒu chØnh híng ph¸t triÓn cña m×nh.

Trong bèi c¶nh sù phô thuéc kinh tÕ lÉn nhau ngµy cµng s©u

s¾c ë tÇm khu vùc vµ toµn cÇu vµ viÖc c¸c níc ASEAN ®· gÇn thùc

hiÖn xong Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA), c©u hái ®Æt ra

lµ liÖu ASEAN sÏ ®i theo ®Þnh híng héi nhËp khu vùc nµo sau AFTA.

Trong khi ®ã, mèi quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ ASEAN - Trung Quèc ngµy

cµng ph¸t triÓn, viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO, nh÷ng gÇn gòi vÒ

®Þa lý vµ v¨n ho¸ gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc, th× sù lùa chän thiÕt

lËp mét Khu vùc mËu dÞch tù do gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc –

ACFTA (ASEAN – China Free Trade Area) cã thÓ lµ mét c©u tr¶ lêi

vÒ mét trong nh÷ng ®Þnh híng hîp t¸c ph¸t triÓn kinh tÕ tiÕp theo

cña ASEAN.

ThËt vËy, ASEAN vµ Trung Quèc lµ nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn

vµ ®ang ë nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ kh¸c nhau song cïng

®ang ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc trong mét thÕ

giíi ®ang thay ®æi nhanh chãng. ViÖc thµnh lËp mét hiÖp ®Þnh th-

¬ng m¹i tù do vµ t¨ng cêng quan hÖ song ph¬ng lµ mét quyÕt

®Þnh s¸ng suèt cña hai bªn trong qu¸ tr×nh theo ®uæi nh÷ng c¬

héi ph¸t triÓn míi. Trong bèi c¶nh kinh tÕ toµn cÇu t¨ng trëng chËm

l¹i vµ nhiÒu n¨m suy tho¸i cña cêng quèc kinh tÕ khu vùc NhËt B¶n,

Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc sÏ ®Æc biÖt cã lîi ®èi

§inh ThÞ ViÖt Thu - Anh 8, K38C, §¹i häc Ngo¹i Th¬ng - 1 -


víi tiÒm n¨ng t¨ng trëng kinh tÕ cña hai bªn. H¬n n÷a, ®iÒu nµy sÏ

t¹o ra mét c¬ chÕ quan träng nh»m b¶o ®¶m sù æn ®Þnh kinh tÕ ë

khu vùc vµ cho phÐp ASEAN vµ Trung Quèc cã tiÕng nãi lín h¬n

trong çc vÊn ®Ò th¬ng m¹i quèc tÕ. Bªn c¹nh nh÷ng c¬ héi ®ã,

viÖc thiÕt lËp Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc trong

vßng 10 n¨m tíi ch¾c ch¾n sÏ t¹o ra nhiÒu th¸ch thøc lín ®èi víi çc

níc tham gia, ®Æc biÖt ®èi víi çc thµnh viªn míi cña ASEAN trong

®ã cã ViÖt Nam. ChÝnh v× vËy, viÖc nghiªn cøu nh÷ng c¬ héi vµ

th¸ch thøc cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc lµ mét

trong nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh thêi sù vµ cã ý nghÜa thiÕt thùc trong

bèi c¶nh hiÖn nay ®Ó cã thÓ gióp çc níc thµnh viªn, nhÊt lµ ViÖt

Nam, cã thÓ chuÈn bÞ ®Çy ®ñ ®Ó tham gia cã hiÖu qu¶ vµo Khu

vùc mËu dÞch tù do nµy.

Do vËy, em m¹nh d¹n chän ®Ò tµi "Khu vùc mËu dÞch tù do

ASEAN - Trung Quèc vµ mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy héi nhËp

cña ViÖt Nam” víi mong muèn ®Ò tµi nµy sÏ gãp phÇn lµm s¸ng tá

nh÷ng m¶ng s¸ng tèi cña bøc tranh kinh tÕ çc níc ASEAN nãi chung

vµ ViÖt Nam nãi riªng trong bèi c¶nh mét khu vùc mËu dÞch tù do

®îc thiÕt lËp gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc, tõ ®ã gióp ViÖt Nam héi

nhËp thµnh c«ng vµo khu vùc nµy.

Kho¸ luËn sö dông kÕt hîp mét sè ph¬ng ph¸p nghiªn cøu bao

gåm ph¬ng ph¸p lý luËn biÖn chøng, ph¬ng ph¸p nghiªn cøu tµi

liÖu, cã sù tæng hîp, ph©n tÝch vµ so s¸nh, nh»m lµm s¸ng tá vÊn

®Ò cÇn nghiªn cøu.

Bè côc cña kho¸ luËn, ngoµi Lêi nãi ®Çu, KÕt luËn, Danh môc

tµi liÖu tham kh¶o vµ Phô lôc, bao gåm 3 ch¬ng chÝnh:

Ch¬ng 1 ph©n tÝch nh÷ng nh©n tè thóc ®Èy sù ra ®êi cña

Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc vµ tãm t¾t qu¸ tr×nh

h×nh thµnh khu vùc nµy, ®ång thêi kh¸i qu¸t ho¸ nh÷ng néi dung

c¬ b¶n nhÊt cña HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh tÕ toµn diÖn

ASEAN - Trung Quèc (FAACCEC).



Ch¬ng 2 ®i s©u ph©n tÝch nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc nãi

chung cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc ®èi víi çc

níc thµnh viªn.

Ch¬ng 3 lµ ch¬ng cuèi cïng, tËp trung vµo nh÷ng t¸c ®éng

cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc ®èi víi ViÖt Nam,

tõ ®ã ®a ra mét sè kiÕn nghÞ ®Ó thóc ®Èy sù héi nhËp cña ViÖt

Nam vµo Khu vùc mËu dÞch tù do nµy.

Dùa trªn c¬ së nghiªn cøu tµi liÖu vµ tiÕn hµnh tæng hîp,

ph©n tÝch, so s¸nh, kho¸ luËn ®· cã nh÷ng cè g¾ng nhÊt ®Þnh

nh»m ®a ra mét çi nh×n tæng quan vÒ nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch

thøc ®èi víi çc níc thµnh viªn, ®Æc biÖt lµ ®èi víi ViÖt Nam, mét

khi Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc ®îc thµnh lËp, tõ

®ã ®a ra mét sè ®Ò xuÊt ®Ó t¨ng cêng sù héi nhËp cña ViÖt Nam

vµo Khu vùc mËu dÞch tù do nµy.

Tuy vËy, do tÝnh míi mÎ cña ®Ò tµi còng nh nh÷ng h¹n chÕ vÒ

thêi gian, kiÕn thøc vµ tµi liÖu nghiªn cøu, kho¸ luËn kh«ng thÓ

tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em rÊt mong nhËn ®îc ý kiÕn ®ãng gãp

cña cña çc thÇy c« vµ çc b¹n. Qua ®©y, em xin göi lêi c¶m ¬n

ch©n thµnh ®Õn c« gi¸o, TiÕn sÜ Vò ThÞ Kim Oanh, ®· híng dÉn vµ

chØ b¶o tËn t×nh cho em trong suèt thêi gian thùc hiÖn kho¸ luËn.

Em còng xin göi lêi c¶m ¬n ®Õn çc c«, chó vµ anh, chÞ ®ang c«ng

t¸c t¹i Vô hîp t¸c kinh tÕ ®a ph¬ng (Bé Ngo¹i giao), Trung t©m

th«ng tin Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t, Trung t©m th«ng tin t liÖu thuéc

ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung ¬ng (CIEM), vµ Trung t©m

nghiªn cøu Trung Quèc ®· gióp ®ì em hoµn thµnh kho¸ luËn nµy.

Hµ néi, th¸ng 12/ 2003

Sinh viªn

§inh ThÞ ViÖt Thu



Ch¬ng 1: Qu¸ tr×nh h×nh thµnh khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc (ACFTA)

1.1. Nh÷ng nh©n tè thóc ®Èy sù h×nh thµnh ACFTA

1.1.1. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña çc khu vùc mËu dÞch tù

do (FTA) trªn toµn cÇu

NÒn kinh tÕ thÕ giíi ®· tr¶i qua sù biÕn ®æi cha tõng thÊy

trong nöa cuèi nh÷ng n¨m 1990. §Æc biÖt, çc ho¹t ®éng cña çc

tËp ®oµn ®· ®îc toµn cÇu ho¸ m¹nh mÏ th«ng qua ®Çu t trùc tiÕp

níc ngoµi (FDI), sù s¸p nhËp vµ mua l¹i (M&As) xuyªn biªn giíi vµ

th«ng qua çc kªnh giao dÞch quèc tÕ kh¸c nhau. Cïng víi cuéc çch

m¹ng c«ng nghÖ th«ng tin, luËt ch¬i míi vÒ c¹nh tranh ®· ®îc thiÕt

lËp ë çc lÜnh vùc nh kiÓm so¸t qu¶n lý, qu¶n lý c«ng nghÖ, néi

®Þa ho¸ vµ mèi quan hÖ gi÷a çc h·ng, t×m kiÕm çc nguån lùc

bªn ngoµi vµ sö dông çc chÝnh s¸ch th¬ng m¹i quèc tÕ.

Môc ®Ých vµ néi dung cña çc tho¶ thuËn th¬ng m¹i u ®·i

(PTA) còng ®· thay ®æi m¹nh mÏ. Trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh khu

vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü (NAFTA) vµ Liªn minh Ch©u ¢u (EU)

vµo nöa ®Çu nh÷ng n¨m 1990, cuéc th¶o luËn kinh tÕ vÒ nh÷ng

quan ®iÓm thuËn vµ chèng PTA phÇn lín chØ giíi h¹n ë nh÷ng ®¸nh

gi¸ mang tÝnh lý thuyÕt vµ chiªm nghiÖm vÒ søc s¸ng t¹o th¬ng m¹i

cña J. Viner [1] vµ çc t¸c ®éng mÐo mã cña th¬ng m¹i. Tuy nhiªn,

kh«ng khÝ xung quanh ý tëng chñ nghÜa khu vùc ®· thay ®æi

m¹nh mÏ vµo nöa cuèi nh÷ng n¨m 1990.

Mét ®èi t¸c tÝch cùc lµ EU. Sau khi hoµn thµnh sù héi nhËp

s©u s¾c gi÷a çc níc thµnh viªn, EU b¾t ®Çu ®µm ph¸n mét lo¹t

khu vùc mËu dÞch tù do (FTA – Free Trade Area) víi mét sè thµnh

viªn cña Héi ®ång th¬ng m¹i tù do Ch©u ¢u (EFTA), víi çc níc §«ng

¢u vµ çc níc ven §Þa Trung H¶i. Çc ®èi t¸c tÝch cùc kh¸c lµ nh÷ng

níc t¬ng ®èi nhá bao gåm Mehico, Chile vµ Singapore. Nh÷ng níc

nµy ®· ®µm ph¸n vµ ký kÕt mét sè FTA víi c¶ nh÷ng níc trong khu

vùc còng nh nh÷ng níc çch xa vÒ ®Þa lý. BÞ kÝch thÝch bëi çc bíc

ph¸t triÓn nµy, trong suèt nh÷ng n¨m 80, Mü ®· tÝch cùc theo



®uæi kh¶ n¨ng thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do víi çc níc kh¸c ë

khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng. Bíc ®i ®Çu tiªn cña níc nµy lµ

viÖc ®a ra ®Ò nghÞ thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do víi Australia.

N¨m 1987, Mike Mansfield - ®¹i sø Mü t¹i NhËt B¶n ®· ®a ra ®Ò

nghÞ nghiªn cøu kh¶ n¨ng thµnh lËp Khu vùc mËu dÞch tù do Mü –

NhËt B¶n. N¨m 1989, b¸o ço cuèi cïng vÒ “S¸ng kiÕn ASEAN – Mü”

®· ®îc cïng nghiªn cøu vµ ®a ra kªu gäi thµnh lËp khu vùc mËu

dÞch tù do gi÷a ASEAN vµ Mü. GÇn ®©y h¬n, n¨m 1997, Mü ®· ®a

ra ®Ò nghÞ thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do P5 (Pacific 5 – nhãm

5 níc ë Th¸i B×nh D¬ng, bao gåm Australia, Chile, New Zealand,

Singapore vµ Mü). Sang ®Õn n¨m 2002, qu¸ tr×nh thµnh lËp çc

khu vùc mËu dÞch tù do ®· ®îc Mü ®Èy m¹nh. Ngoµi nh÷ng FTA víi

Mehico, Canada, Jordan vµ Israel, trong n¨m 2003, Mü ®· ký FTA víi

Singapore, Chile vµ çc hiÖp ®Þnh khung vÒ th¬ng m¹i vµ ®Çu t víi

Th¸i Lan, Philippines vµ Indonesia. §Çu th¸ng 6/ 2003, Mü còng b¾t

®Çu th¬ng th¶o ®Ó ký FTA víi Liªn hiÖp quan thuÕ miÒn nam

ch©u Phi (gåm çc níc Nam Phi, Boswana, Lesotho, Namibia vµ

Swaziland). Ngoµi ra, Mü còng ®ang xem xÐt kh¶ n¨ng ký kÕt FTA

víi Colombia vµ Bahrain (xem b¶ng 1).

B¶ng : Çc khu mËu dÞch tù do lín cña 1 sè níc

Çc khu mËu dÞch tù do ®· ký kÕt

Singapore Mehico Chile Mü EC/ EU *

New Zealand,NhËt B¶n,EFTA

Mü vµ Canada (NAFTA), EU,EFTA, Chile,Israel, Çc níc thuéc khèi tam gi¸c phÝa b¾c (El Salvador,Honduras,Nicaragoa),Dominica,Nicaragoa,Costa Rica,

Canada, Mehico, Trung Mü (Costa Rica, El Salvador, Honduras, Guatamela, Nicaragoa), Venezuela, Columbia, Equdor, MERCOSUR,Peru, Bolivia

Canada vµ Mehico (NAFTA),Israel, Jordan

Malta, Cyprus,Andora, Thæ NhÜKú, Thuþ Sü, Liechtenstein,Ireland, Norway,SÐc, Hungary, BaLan, Slovak, Rumania, Bulgaria,Lithuania, Estonia,Latvia, Faeroes, Slovenia, Mehico,Chile, Palestine, Tunisia, Israel,



Bolivia, G3. Jordan

Çc khu mËu dÞch tù do ®ang ®µm ph¸n hay cã kÕ ho¹ch

b¾t ®Çu ®µm ph¸n

Mü, Mehico,Canada, Australia

SingaporeMü, EU, EFTA,Hµn Quèc, Panama, Cuba, MERCOSUR

Chile, FTAA,Singapore

MERCOSUR,Çc níc khèiAndean (Bolivia, Columbia, Peru, Venezuela)

Çc khu mËu dÞch tù do ®ang ë giai ®o¹n ®Ò xuÊt

Chile, EU, HµnQuèc, Pacific 5

NhËt, NewZealand

NhËt, Singapore,Pacific 5

Pacific 5

Nguån: Bé Kinh tÕ, Th¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp NhËt B¶n (METI), 2001,

http://www.meti.go.jp/policy/trade-policy/epa/html.

Theo S¸ch tr¾ng vÒ th¬ng m¹i quèc tÕ cña JETRO (Tæ chøc

xóc tiÕn th¬ng m¹i NhËt B¶n), cho ®Õn th¸ng 5/ 2003 ®· cã kho¶ng

250 hiÖp ®Þnh mËu dÞch tù do (FTA) song ph¬ng vµ khu vùc ®· ®-

îc th«ng b¸o cho GATT/ WTO, trong ®ã cã 130 hiÖp ®Þnh ®îc th«ng

b¸o sau th¸ng 1/ 1995. Kho¶ng trªn 170 FTA ®ang cã hiÖu lùc vµ 70

FTA kh¸c ®· cã hiÖu lùc mÆc dï cha ®îc th«ng b¸o cho WTO. Dù

kiÕn ®Õn cuèi n¨m 2005, sÏ cã 300 hiÖp ®Þnh mËu dÞch tù do song

ph¬ng vµ khu vùc cã hiÖu lùc [2]. ChÝnh tæng gi¸m ®èc WTO

Sapuchai Panitchpakdhi còng ph¶i thõa nhËn xu thÕ ®µm ph¸n hiÖp

®Þnh mËu dÞch tù do song ph¬ng vµ khu vùc ®· trë nªn phæ biÕn,

vµ nghi ng¹i r»ng xu thÕ nµy cã thÓ ph¸ vì çc ho¹t ®éng ®a ph¬ng

trong khu«n khæ WTO [3].

ë khu vùc §«ng ¸, tÝnh ®Õn th¸ng 12/ 2002 chØ cã 4 khu vùc

nh vËy ®îc ký kÕt (tham kh¶o Phô lôc 1), nhng ®iÒu cÇn nãi lµ xu

híng nµy míi chØ xuÊt hiÖn ë §«ng ¸ tõ n¨m 1999. Vµo cuèi n¨m

1998, Hµn Quèc ®· ®Ò nghÞ NhËt B¶n nghiªn cøu kh¶ n¨ng thµnh

lËp khu vùc mËu dÞch tù do gi÷a hai níc. Th¸ng 9/ 1999, Singapore

®· nhÊt trÝ víi New Zealand vÒ viÖc b¾t ®Çu ®µm ph¸n thµnh lËp

khu vùc mËu dÞch tù do, níc nµy còng ®a ra ®Ò nghÞ t¬ng tù ®èi

víi çc níc Chile, Mehico vµ Hµn Quèc. Th¸ng 10 n¨m ®ã, Singapore

®· ®a ra ®Ò nghÞ thiÕt lËp quan hÖ gi÷a Khu vùc mËu dÞch tù do §inh ThÞ ViÖt Thu - Anh 8, K38C, §¹i häc Ngo¹i Th¬ng - 6 -

http://www.meti.go.jp/policy/trade-policy/epa/html


ASEAN (AFTA) víi HiÖp ®Þnh quan hÖ kinh tÕ gÇn gòi h¬n gi÷a

Australia vµ New Zealand (CER). Th¸ng 11 n¨m ®ã, Singapore b¾t

®Çu ®µm ph¸n víi Chile vµ th¸ng 12, níc nµy ®Ò nghÞ ®i ®Õn mét

hiÖp ®Þnh víi NhËt B¶n.

ChØ ®Õn n¨m 1999 vµ 2000, çc cuéc ®µm ph¸n vµ nghiªn

cøu ë cÊp chÝnh phñ míi thËt sù cã ®îc ®éng lùc, vµ ®i tiªn phong

lµ Singapore khi níc nµy ®a ra s¸ng kiÕn ®µm ph¸n vµ nghiªn cøu

vÒ khu vùc mËu dÞch tù do víi mét lo¹t çc níc kh¸c trong khu vùc.

Kh¸i niÖm vÒ khu vùc mËu dÞch tù do ®¹i §«ng ¸ (EAFTA) ®· ®îc ®-

a ra th¶o luËn t¹i Héi nghÞ thîng ®Ønh ASEAN + 3 tæ chøc vµo

th¸ng 12/ 2000 vµ çc níc ®· ®i ®Õn nhÊt trÝ thµnh lËp mét nhãm

nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy. N¨m 2001, Singapore vµ New Zealand

®· ®¹t ®îc tho¶ thuËn vµ ®ã lµ khu vùc mËu dÞch tù do ®Çu tiªn ë

§«ng ¸ phï hîp víi §iÒu 24 cña HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ

mËu dÞch (GATT). Th¸ng 11 n¨m ®ã, ASEAN vµ Trung Quèc ®· ®i

®Õn tho¶ thuËn vÒ nguyªn t¾c ®èi víi viÖc thµnh lËp 1 khu vùc

mËu dÞch tù do gi÷a çc níc ASEAN vµ Trung Quèc trong vßng 10

n¨m.

Lý do khiÕn cho hµng lo¹t FTA nãi trªn ®îc ký kÕt lµ bëi

lÏ thùc tÕ ®· cho thÊy, ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh, nguån lîi

mµ FTA mang l¹i cho çc quèc gia lµ rÊt lín:

Thø nhÊt, vÒ ph¹m vi ®iÒu chØnh, çc FTA gÇn nh bao gåm

toµn bé çc lÜnh vùc trong quan hÖ kinh tÕ th¬ng m¹i gi÷a çc

thµnh viªn: kh«ng chØ th¬ng m¹i hµng ho¸, th¬ng m¹i dÞch vô, çc

biÖn ph¸p ®Çu t liªn quan ®Õn th¬ng m¹i, … mµ c¶ çc vÊn ®Ò

kh¸c nh du lÞch, th¬ng m¹i ®iÖn tö, doanh nghiÖp võa vµ nhá, ph¸t

thanh truyÒn h×nh … (tham kh¶o Phô lôc 2). Víi ph¹m vi bao qu¸t

réng nh vËy, FTA sÏ ®em l¹i nhiÒu lîi Ých nh më réng thÞ trêng xuÊt

khÈu, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, xóc tiÕn ®Çu t vµ chuyÓn giao c«ng

nghÖ, t¨ng cêng ®µm ph¸n ®èi víi mét níc thø ba. H¬n thÕ n÷a, tù

do th¬ng m¹i th«ng qua FTA sÏ cµng lµm t¨ng søc c¹nh tranh cña çc

nhµ xuÊt khÈu vµ çc tæ chøc th¬ng m¹i cña çc níc thµnh viªn, t¹o

®iÒu kiÖn cho hä dÔ dµng thµnh c«ng trong çc vßng ®µm ph¸n



®a ph¬ng. Víi ý nghÜa nh vËy, FTA chÝnh lµ çnh cöa ®Ó mét níc

héi nhËp th¬ng m¹i víi thÕ giíi, khëi ®Çu cho qu¸ tr×nh tù do ho¸

c¹nh tranh, tõ ®ã çc níc cã nhiÒu c¬ héi ®Ó lùa chän ®èi t¸c thÝch

hîp.

Thø hai, møc ®é ®iÒu chØnh cña çc FTA s©u réng h¬n rÊt

nhiÒu so víi WTO, víi nh÷ng u ®·i cao nhÊt, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi

tiÕn tíi tù do ho¸ tèi ®a vµ triÖt tiªu hoµn toµn nh÷ng trë ng¹i ®èi

víi th¬ng m¹i hµng ho¸, dÞch vô, ®Çu t, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò triÖt

tiªu thuÕ suÊt nhËp khÈu xuèng 0% vµ çc u ®·i më cöa thÞ trêng

®Çu t. Ngoµi ra, b¶n chÊt cña çc FTA kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ

viÖc tù do ho¸ th¬ng m¹i, mµ cßn bao gåm c¶ viÖc hîp t¸c trong tÊt

c¶ çc lÜnh vùc ngoµi th¬ng m¹i, vÝ dô: hîp t¸c trong lÜnh vùc ph¸t

triÓn nguån nh©n lùc, hîp t¸c trong viÖc ph¸t triÓn c«ng nghÖ

th«ng tin, ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc h¶i quan, xóc tiÕn th¬ng m¹i vµ

®Çu t, hç trî çc doanh nghiÖp võa vµ nhá, … Nãi çch kh¸c, do hÇu

hÕt çc FTA, ®Æc biÖt lµ nh÷ng FTA míi ®îc ký kÕt gÇn ®©y, ®·

®a d¹ng ho¸ néi dung bªn c¹nh néi dung lo¹i bá thuÕ quan vµ tù do

ho¸ khu vùc dÞch vô nªn mçi khi con ®êng ®a ph¬ng bÞ t¾c nghÏn

hay c¶n trë, çc níc liÒn t×m ®Õn nh÷ng dµn xÕp song ph¬ng hay

khu vùc.

Tuy nhiªn, nãi nh vËy kh«ng cã nghÜa lµ çc FTA lu«n ®i ngîc

l¹i víi tiÕn tr×nh cña çc vßng ®µm ph¸n ®a ph¬ng, bëi cho ®Õn

nay vÉn cha cã nghiªn cøu nµo chøng minh ®îc çc Khu vùc mËu

dÞch tù do hç trî hay ng¨n c¶n tù do ho¸ th¬ng m¹i trªn ph¹m vi toµn

cÇu. Nhng cã thÓ thÊy thµnh viªn cña hai khèi mËu dÞch tù do lín

nhÊt lµ EU vµ NAFTA ®Òu lµ thµnh viªn cña WTO mµ nguyªn t¾c c¬

b¶n cña tæ chøc nµy lµ tèi huÖ quèc (kh«ng ph©n biÖt ®èi xö) ®îc

nªu râ ë ®iÒu kho¶n I, nªn kh¶ n¨ng çc FTA ng¨n c¶n tiÕn tr×nh tù

do ho¸ toµn cÇu lµ khã x¶y ra.

ThËt vËy, tuy GATT vµ WTO ®Ò cao nguyªn t¾c kh«ng ph©n

biÖt ®èi xö trong ngo¹i th¬ng nhng vÉn cã nh÷ng ®iÒu kho¶n cô

thÓ cho phÐp çc thµnh viªn tham gia FTA, víi ®iÒu kiÖn ph¶i th«ng

b¸o vÒ nh÷ng FTA ®ã. §iÒu 24 cña GATT quy ®Þnh vÒ viÖc thµnh



lËp vµ ho¹t ®éng cña FTA vµ liªn hiÖp thuÕ quan ®èi víi trao ®æi

hµng ho¸. §iÒu 5 cña GATS (HiÖp ®Þnh chung vÒ th¬ng m¹i vµ

dÞch vô) cho phÐp lËp çc FTA vÒ trao ®æi dÞch vô. Ngoµi ra cßn

cã mét ®iÒu kho¶n ®Æc biÖt cho phÐp ký kÕt FTA vÒ trao ®æi

hµng ho¸ gi÷a çc thµnh viªn lµ níc ®ang ph¸t triÓn. Çc quy ®Þnh

nµy cã thÓ kh«ng b¾t buéc trong çc vô gi¶i quyÕt tranh chÊp nhng

cã t¸c dông nh lµ nguyªn t¾c øng xö ë mét chõng mùc nµo ®ã. Tuy

nhiªn, cßn vît xa ph¹m vi cña nh÷ng ®iÒu kho¶n nµy lµ viÖc kh«ng

tån t¹i bÊt kú mét quy ®Þnh chÝnh s¸ch nµo kh¸c ®îc quèc tÕ thõa

nhËn. V× thÕ, çc tho¶ thuËn khu vùc cã thÓ chøa ®ùng hÇu hÕt

çc vÊn ®Ò vît xa th¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô. Nãi çch kh¸c, ë

mét møc ®é nhÊt ®Þnh, çc FTA cã tÝnh bæ sung cho WTO trong

viÖc tù do ho¸ th¬ng m¹i. ChÝnh v× vËy, giíi häc gi¶ NhËt cho r»ng

çc FTA nªn theo m« h×nh WTO – céng, nghÜa lµ bao gåm nhiÒu

lÜnh vùc h¬n vµ møc ®é s©u réng h¬n. T¹i Héi nghÞ th¸ch thøc vµ

c¬ héi ®èi víi viÖc hîp t¸c khu vùc APEC ngµy 16/ 5/ 2003 t¹i Tokyo

(NhËt B¶n), §¹i sø Singapore t¹i NhËt B¶n còng nªu râ: “Tù do ho¸ th-

¬ng m¹i theo WTO kh«ng cã ®îc nhiÒu bíc tiÕn trong nh÷ng n¨m

gÇn ®©y do WTO cã qu¸ nhiÒu thµnh viªn. Trong bèi c¶nh nh vËy,

çc hiÖp ®Þnh tù do khu vùc vµ song ph¬ng sÏ lµ c¬ chÕ bæ sung

tèt cho tiÕn tr×nh ®a ph¬ng” [3]. Nh vËy, FTA lµ çch tiÕp cËn tèt

thø nh× ®èi víi tù do ho¸ mËu dÞch nhng lµ gi¶i ph¸p kh¶ thi nhÊt

trong mét thÕ giíi ®a d¹ng. Tuy nhiªn, FTA chØ trë thµnh nh÷ng viªn

®¸ l¸t ®êng cho toµn cÇu ho¸ khi nã ph¶i ®¶m b¶o r»ng ¶nh hëng

do th¬ng m¹i t¨ng lªn (trade creation) lín h¬n ¶nh hëng do th¬ng

m¹i gi¶m ®i (trade diversion) [1]. §Õn khi ®ã, FTA sÏ cã thÓ trë

thµnh mét ®ßn bÈy thóc ®Èy chñ nghÜa ®a ph¬ng vµ tù do th¬ng

m¹i toµn cÇu vµ cuèi cïng, chñ nghÜa khu vùc míi sÏ ®i vµo liªn kÕt

kinh tÕ theo chiÒu s©u.

Mét ®iÓm lîi n÷a cña FTA lµ trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh m¹ng

líi çc FTA, mèi liªn hÖ víi ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI) vµ c¶i çch

kinh tÕ trong níc ®· ®Æc biÖt ®îc chó träng. Çc FTA ®îc xem nh lµ

çc c«ng cô chÝnh s¸ch ®Ó giíi h¹n hay thóc ®Èy c¶i çch trong níc

còng nh thu hót FDI h¬n lµ tr«ng chê cã ®îc çc t¸c ®éng trùc tiÕp



to lín cña gi¶m thuÕ quan. Trªn thùc tÕ, Mehico ®· ®îc hëng nh÷ng

t¸c ®éng tÝch cùc râ rµng cña NAFTA ®èi víi c¶ viÖc thu hót FDI vµ

viÖc giíi h¹n c¶i çch c¬ cÊu trong níc. Çc níc §«ng ¢u ®· cè g¾ng

giíi h¹n qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi m¹nh mÏ çc hÖ thèng kinh tÕ cña hä

vµ mét sè níc trong sè hä ®· rÊt thµnh c«ng trong viÖc thu hót FDI.

Thªm vµo n÷a, çc níc ®· b¾t ®Çu c¶m nhËn ®îc r»ng çi gi¸

cña viÖc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn cña bÊt kú tho¶ thuËn khu vùc

nµo lµ cã thËt. Gi¸ ë ®©y gåm sù mÊt ®i thÕ ®µm ph¸n trong çc

cuéc ®µm ph¸n ®a ph¬ng, bá lì çc c¬ héi hëng lîi tõ bªn ngoµi vµ

sù chËm trÔ nãi chung trong viÖc sö dông hiÖu qu¶ lµn sãng toµn

cÇu ho¸. Mehico, Chile vµ Singapore muèn r»ng hä trë thµnh trung

t©m m¹ng líi FTA vµ hëng lîi Ých cña sù kÕt nèi. Mét níc trung t©m

cã çc lîi thÕ tiÒm n¨ng ®èi víi çc níc kh¸c ë ®Çu bªn kia trong

viÖc h×nh thµnh çc luång th¬ng m¹i vµ m¹ng líi s¶n xuÊt th«ng

qua FDI. Mét tµi s¶n quan träng cña çc tho¶ thuËn FTA trong bèi

c¶nh nµy lµ mét níc (vÝ dô Mehico) cã thÓ ký kÕt mét FTA míi (vÝ

dô víi EU) mµ kh«ng cÇn thay ®æi bÊt cø tho¶ thuËn FTA cò nµo (vÝ

dô NAFTA).

Nãi tãm l¹i, chÝnh do nh÷ng lîi ®iÓm kÓ trªn mµ viÖc më réng

liªn kÕt, thiÕt lËp çc Khu vùc mËu dÞch tù do ®· trë thµnh híng ®i

®îc çc níc chó träng nh»m khai th¸c tèt nhÊt lîi thÕ so s¸nh cña

tõng quèc gia, t¹o ra s©n ch¬i hÊp dÉn ®Çy tiÒm n¨ng ®¸p øng lîi

Ých cña tÊt c¶ çc bªn cã liªn quan.

Tuy vËy, çc FTA còng ®Æt ra 1 sè vÊn ®Ò ®¸ng quan

t©m:

Thø nhÊt, çc chÝnh phñ hiÖn theo ®uæi FTA nh lµ 1 c«ng cô

trong chÝnh s¸ch th¬ng m¹i gåm nhiÒu tÇng nÊc ®an xen nhau,

gåm c¶ song ph¬ng, khu vùc vµ ®a ph¬ng. §èi víi tõng chÝnh phñ,

chÝnh s¸ch nµy ®ßi hái rÊt nhiÒu nguån lùc, kÓ c¶ con ngêi vµ vËt

chÊt, do ®ã cã thÓ trë thµnh g¸nh nÆng, nhÊt lµ ®èi víi çc níc

®ang ph¸t triÓn; cßn ®èi víi WTO, qu¸ nhiÒu FTA mµ kh«ng cã sù

®iÒu phèi tho¶ ®¸ng th× ®iÒu nµy cã thÓ ®e däa sÏ lµm ®æ vì



tiÕn tr×nh Doha. ChÝnh v× vËy, Tæng gi¸m ®èc WTO, TiÕn sÜ

Sapuchai Panitchpakdhi, ®· ph¶i thõa nhËn r»ng: “FTA lµ con dao

hai lìi vµ lµ nguyªn nh©n lµm chËm tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸” [4].

Thø hai, hÇu nh tÊt c¶ çc FTA h×nh thµnh trong thêi gian gÇn

®©y ®Òu cã néi dung toµn diÖn, kh«ng chØ gi¶i quyÕt çc rµo c¶n

t¹i biªn giíi quèc gia nh çc FTA truyÒn thèng mµ cßn bao trïm çc

lÜnh vùc dÞch vô vµ së h÷u trÝ tuÖ, ®Æc biÖt c¶ ®Çu t vµ th¬ng

m¹i ®iÖn tö, … lµ nh÷ng lÜnh vùc cha cã quy ®Þnh quèc tÕ chung.

C©u hái ®Æt ra lµ liÖu çc cam kÕt mang tÝnh rµng buéc trong

nh÷ng lÜnh vùc míi ®ã cã thËt sù phï hîp vµ thuËn lîi, hay trªn thùc

tÕ chóng l¹i ®Æt ra nh÷ng rµo c¶n míi cho çc níc bªn ngoµi vµ t¸c

®éng tiªu cùc ®Õn tiÕn tr×nh ®µm ph¸n ®a ph¬ng vÒ çc lÜnh

vùc nµy. Ngoµi ra, cßn ph¶i kÓ ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò truyÒn thèng

®Æt ra cho FTA nãi chung, nhÊt lµ vÒ kh¶ n¨ng t¸c ®éng gi¶m bít

th¬ng m¹i cña çc níc kh«ng tham gia FTA.

Thø ba, nhiÒu níc tham gia FTA dêng nh chØ nh»m môc ®Ých

tù vÖ ®Ó tr¸nh bÞ g¹t ra ngoµi, chø hoµn toµn kh«ng theo 1 chiÕn l-

îc bµi b¶n, khiÕn t×nh h×nh FTA nãi chung trªn thÕ giíi ngµy cµng

phøc t¹p, ®Æc biÖt t¹i §«ng ¸. NhËt B¶n vµ Malaysia çch ®©y

kh«ng l©u cßn rÊt bµng quan, giê ®· trë thµnh nh÷ng níc r¸o riÕt

t×m kiÕm FTA song ph¬ng, chñ yÕu v× lo ng¹i çc níc kh¸c cã FTA

sÏ chiÕm mÊt thÞ trêng truyÒn thèng cña hä.

Thø t, mÆc dï çc FTA song ph¬ng nh×n chung ®Òu mang

tÝnh më cöa h¬n so víi WTO, song vÉn kh«ng gi¶i quyÕt ®îc nh÷ng

lÜnh vùc hoÆc nh÷ng ngµnh hµng nh¹y c¶m cña tõng níc. N«ng –

l©m – ng nghiÖp cña NhËt B¶n lµ 1 thÝ dô râ rÖt nhÊt. NhËt B¶n ®·

chän Singapore lµm ®èi t¸c ®µm ph¸n FTA ®Çu tiªn v× quèc ®¶o

§«ng Nam ¸ nµy hÇu nh kh«ng xuÊt khÈu çc s¶n phÈm n«ng

nghiÖp, vËy mµ xuÊt khÈu ç vµng (gold fish) cña Singapore vÉn lµ

mét vÊn ®Ò lín trong tiÕn tr×nh ®µm ph¸n gi÷a 2 níc. Liªn quan

®Õn vÊn ®Ò nµy, còng cÇn chØ ra r»ng v× çc FTA song ph¬ng th-

êng ®îc thiÕt kÕ sao cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña hai níc



liªn quan, cho nªn chóng rÊt khã cã thÓ më cho çc níc kh¸c cïng

tham gia, trõ khi lµ ph¶i x©y dùng mét hiÖp ®Þnh míi.

Thø n¨m, liªn quan ®Õn th¬ng m¹i hµng ho¸ lµ lÜnh vùc quan

träng nhÊt song hÇu hÕt çc FTA quy ®Þnh vÒ xuÊt xø trong çc

hiÖp ®Þnh thêng rÊt kh¸c nhau. NÕu mét níc tham gia nhiÒu FTA

song ph¬ng, mµ quy t¾c xuÊt xø cña mét lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã l¹i

kh¸c nhau trong tõng hiÖp ®Þnh, th× doanh nghiÖp xuÊt khÈu mÆt

hµng ®ã ch¾c ch¾n sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n; vÒ phÝa chÝnh phñ,

c¬ quan h¶i quan còng sÏ vÊt v¶.

Nãi tãm l¹i, lîi Ých cña çc FTA, ngay c¶ trong ng¾n h¹n, lu«n

g¾n liÒn víi th¬ng m¹i vµ ®Çu t. Do ®ã, chõng nµo lîng viÖc lµm do

®Çu t níc ngoµi t¹o ra cßn bï ®îc cho nh÷ng mÊt m¸t cña çc ngµnh

c«ng nghiÖp kh«ng c¹nh tranh ®îc víi hµng nhËp khÈu th× tham gia

FTA vÉn cã thÓ cã Ých cho toµn x· héi.

1.1.2. Søc m¹nh kinh tÕ míi cña Trung Quèc vµ sù hÊp dÉn

cña khu vùc kinh tÕ n¨ng ®éng ASEAN.

§©y còng lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng thóc ®Èy sù

h×nh thµnh cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc. T¨ng

trëng kinh tÕ ®· tõng lµ thµnh tÝch ®Çy Ên tîng cña Trung Quèc vµ

phÇn lín çc níc ASEAN trong 3 thËp kû võa qua. C¶ Trung Quèc vµ

ASEAN ®Òu theo ®uæi chiÕn lîc t¨ng trëng híng vÒ xuÊt khÈu vµ

®· ®¹t ®îc çc tû lÖ t¨ng trëng cao h¬n nhiÒu tû lÖ trung b×nh cña

thÕ giíi.

KÓ tõ khi më cöa ra bªn ngoµi, t¨ng trëng kinh tÕ cña Trung

Quèc ®¹t h¬n 10% hµng n¨m. Vµo nh÷ng n¨m 90, Trung Quèc t¨ng

trëng ë møc cao nhÊt trªn thÕ giíi. Tæng tiÕt kiÖm néi ®Þa vµ tæng

®Çu t trong thËp kû cuèi ®¹t lÇn lît h¬n 40% vµ 34% GDP. Thµnh

tÝch trong khu vùc ®èi ngo¹i còng rÊt g©y Ên tîng, xuÊt khÈu t¨ng ë

møc trung b×nh hµng n¨m h¬n 15%, dù tr÷ quèc tÕ cña Trung

Quèc n¨m 1997 ®¹t h¬n møc nhËp khÈu t¬ng ®¬ng cña 12 th¸ng.

Vèn níc ngoµi chñ yÕu lµ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi, ®· t¨ng 275 lÇn

trong giai ®o¹n tõ n¨m 1983 ®Õn 1986 [5]. Th©m hôt ng©n s¸ch



vµ tû lÖ l¹m ph¸t kh¸ cao trong nöa ®Çu nh÷ng n¨m 90 do sù thÞnh

vîng kinh tÕ, ®· dÇn h¹ xuèng tõ n¨m 1996. Çc yÕu tè vÜ m« c¬

b¶n (xem b¶ng 2), cïng víi viÖc kh«ng quy ®æi cña ®ång tiÒn ®· lý

gi¶i t¹i sao Trung Quèc kh«ng bÞ t¸c ®éng trùc tiÕp cña khñng

ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc n¨m 1997 gièng nh çc níc ch©u ¸

kh¸c.

B¶ng : Mét vµi chØ sè kinh tÕ vÜ m« cña Trung Quèc

§¬n vÞ: %

Tû lÖ t¨ngtrëng

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998*

GDP thùc 3.84 9.19 14.24 13.49 12.66 10.55 9.54 8.80 7.80

L¹m ph¸t 3.06 3.54 6.34 14.60 24.20 16.90 8.30 2.80 -0.90

XuÊt khÈu19.20 14.36 18.07 8.76 35.56 24.91 17.93 20.91

NhËp khÈu-13.28 18.47 28.32 34.06 10.38 15.52 19.52 3.73

*: cho ®Õn th¸ng 11/ 1998

Nguån: J.Lim, “T¨ng trëng kinh tÕ cña Trung Quèc vµ hÖ luþ cña nã ®èi víi

ASEAN” – B¸o ço nghiªn cøu cña HÖ thèng çc trung t©m nghiªn cøu APEC

cña Philippines (PASCN), 2001.

Tõ b¶ng trªn cã thÓ thÊy tèc ®é t¨ng trëng GDP cña Trung

Quèc t¨ng kh¸ ®Òu qua çc n¨m, b×nh qu©n ®¹t 7 – 8%/ n¨m,

®Æc biÖt vµo n¨m 1997 – 1998, trong khi çc níc Ch©u ¸ ®ang

®iªu ®øng v× khñng ho¶ng th× Trung Quèc vÉn duy tr× ®îc tèc

®é t¨ng trëng cao vµ æn ®Þnh. XuÊt khÈu vµ nhËp khÈu ®Òu cã sù

t¨ng trëng theo híng çn c©n th¬ng m¹i ngµy cµng nghiªng vÒ phÝa

xuÊt khÈu. Cïng víi sù t¨ng trëng cao cña GDP vµ ngo¹i th¬ng, tèc

®é l¹m ph¸t còng ®îc ®iÒu tiÕt kh¸ hiÖu qu¶, gi¶m dÇn qua çc

n¨m, cho thÊy chÝnh s¸ch qu¶n lý vÜ m« cña Trung Quèc rÊt tèt.

TÝnh chung trong c¶ giai ®o¹n kÓ tõ khi b¾t ®Çu thùc hiÖn chÝnh

s¸ch c¶i çch vµ më cöa vµo n¨m 1978 ®Õn n¨m 2001, tèc ®é t¨ng

trëng GDP b×nh qu©n cña Trung Quèc lµ 9.3%/ n¨m, vµ t¨ng trëng

th¬ng m¹i ®¹t 15%/ n¨m. Nãi çch kh¸c, trong 23 n¨m qua, GDP vµ

ngo¹i th¬ng cña Trung Quèc ®· t¨ng t¬ng øng 8 vµ 25 lÇn [6]. Dù



tr÷ ngo¹i tÖ n¨m 2001 vît 250 tû USD, ®øng thø hai trªn thÕ giíi. C¬

cÊu ngµnh nghÒ biÕn ®æi nhanh: tû träng n«ng nghiÖp chØ cßn

15% trong GDP, dÞch vô ®· lªn tíi 33.6%; dù tr÷ l¬ng thùc, dÇu th«

t¨ng ®¸ng kÓ [7]. HiÖn nay, Trung Quèc ®· trë thµnh nÒn kinh tÕ

lín thø 7 thÕ giíi tÝnh theo tû gi¸ hèi ®o¸i chÝnh thøc, vµ lín thø 2

nÕu tÝnh theo søc mua [6]. Nhê kinh tÕ t¨ng trëng nhanh, Trung

Quèc ®· gi¶m m¹nh ®îc sè ngêi sèng díi ngìng nghÌo ®ãi. §ång thêi,

Trung Quèc ®· kh«ng chØ ph¸t triÓn ®îc nÒn kinh tÕ cña m×nh mµ

cßn cã nhiÒu ®ãng gãp ®èi víi çc nÒn kinh tÕ Ch©u ¸. VÝ dô,

trong cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ 1997, Trung Quèc

®· kh«ng ph¸ gi¸ ®ång NDT vµ do vËy ®· gióp çc níc bÞ ¶nh hëng

cña cuéc khñng ho¶ng tr¸nh ®îc t×nh tr¹ng ph¸ gi¸ ®Ó c¹nh tranh,

phÇn nµo gióp çc níc nhanh chãng phôc håi sau khñng ho¶ng.

Bíc sang n¨m 2002, mét n¨m sau khi Trung Quèc chÝnh thøc

gia nhËp WTO, mÆc dï bèi c¶nh kinh tÕ thÕ giíi cã nhiÒu nh©n tè

bÊt lîi cho sù ph¸t triÓn nhng nÒn kinh tÕ Trung Quèc vÉn cã mét

n¨m ®Çy søc sèng víi nh÷ng thay ®æi tÝch cùc cña ®Çu t, tiªu dïng

vµ xuÊt khÈu (xem biÓu ®å 1).

BiÓu ®å : Tèc ®é t¨ng trëng çc chØ sè kinh tÕ vÜ m« cña

Trung Quèc n¨m 2002§¬n vÞ: %

Nguån: Côc Thèng kª Trung Quèc (NBS) [8].



Tõ biÓu ®å trªn cã thÓ thÊy, møc t¨ng trëng kinh tÕ Trung

Quèc n¨m 2002 ®¹t 8%, cao h¬n so víi møc dù b¸o ®Çu n¨m lµ 7%

vµ møc t¨ng 7.3% cña n¨m 2001. §Æc ®iÓm cña sù t¨ng trëng kinh

tÕ Trung Quèc n¨m 2002 lµ møc t¨ng trëng GDP theo quý kh¸ ®Òu

®Æn: quý I t¨ng 7.6%; quý II t¨ng 8%; quý III t¨ng 8.1%. Tæng GDP

trong c¶ n¨m ®¹t 10,000 tû NDT, t¬ng ®¬ng 1,248 tû USD [8].

Cïng víi sù t¨ng trëng cña GDP, kim ng¹ch ngo¹i th¬ng cña

Trung Quèc n¨m 2002 còng t¨ng gÊp kho¶ng 30 lÇn so víi çch ®©y

24 n¨m, khi níc nµy b¾t ®Çu c¶i çch vµ më cöa. N¨m 1978, kim

ng¹ch ngo¹i th¬ng cña Trung Quèc ®¹t 20.6 tû USD, ®øng thø 32

trong danh s¸ch ngo¹i th¬ng toµn cÇu. N¨m 2001, víi 509.8 tû USD,

Trung Quèc trë thµnh níc bu«n b¸n lín thø 6 trªn thÕ giíi. Sau mét

n¨m gia nhËp WTO, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña Trung Quèc n¨m 2002

t¨ng 22.3% so víi n¨m tríc, ®¹t 325.57 tû USD, lÇn ®Çu tiªn vît ng-

ìng 300 tû USD. Tæng kim ng¹ch ngo¹i th¬ng n¨m 2002 ®¹t 620.79

tû USD, t¨ng 17.6%, xÕp hµng thø 5 thÕ giíi; trong ®ã thÆng d mËu

dÞch lµ 30.35 tû USD, t¨ng 34.6 %, møc cao nhÊt trong 4 n¨m qua

[9].

Thu hót vèn FDI t¨ng b×nh qu©n 14.2%/ n¨m, liªn tôc 9 n¨m

liÒn ®øng hµng ®Çu çc níc ®ang ph¸t triÓn, ®· cã 400 trªn tæng

sè 500 c«ng ty hµng ®Çu thÕ giíi ®Æt c¬ së t¹i Trung Quèc [7].

Trong nh÷ng n¨m 1980, FDI vµo Trung Quèc chØ lµ 2 – 3 tû USD/

n¨m. FDI chØ b¾t ®Çu t¨ng m¹nh tõ nh÷ng n¨m 1992 – 1993, Trung

Quèc trë thµnh níc tiÕp nhËn FDI lín nhÊt trong sè çc níc ®ang ph¸t

triÓn (tham kh¶o Phô lôc 3). N¨m 2002, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi

t¨ng 8.7%, lÇn ®Çu tiªn vît Mü, ®¹t møc kû lôc 52.7 tû USD, Trung

Quèc trë thµnh níc tiÕp nhËn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi nhiÒu nhÊt

thÕ giíi. TÝnh trung b×nh c¶ giai ®o¹n, Trung Quèc thu hót kho¶ng

45 tû USD vèn/ n¨m, ®øng ®Çu trong çc níc ®ang ph¸t triÓn vµ

®øng thø hai thÕ giíi, chØ sau Mü [6].

Sù t¨ng trëng liªn tôc cña xuÊt khÈu vµ ®Çu t trùc tiÕp níc

ngoµi ®· ®em l¹i cho Trung Quèc mét nguån dù tr÷ ngo¹i tÖ dåi

dµo. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 2002, dù tr÷ ngo¹i hèi cña Trung Quèc ®¹t



274 tû USD, t¬ng ®¬ng tæng gi¸ trÞ nhËp khÈu cña c¶ níc trong 10

th¸ng, t¨ng xÊp xØ 30% so víi møc 212.1 tû USD vµo cuèi n¨m 2001

[8]. TÝnh trung b×nh trong thêi gian 5 n¨m (1997 – 2002), dù tr÷

ngo¹i tÖ cña Trung Quèc ®· t¨ng 104.7%, tõ 139.9 tû USD lªn tíi

286.4 tû USD, ®a níc nµy trë thµnh níc cã møc dù tr÷ ngo¹i tÖ lín

thø hai trªn thÕ giíi, sau NhËt B¶n [10]. Nguån d÷ tr÷ ngo¹i tÖ lín cã

ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng ®èi víi mét quèc gia ®ang ph¸t triÓn

nh Trung Quèc, nhÊt lµ trong thêi ®iÓm hiÖn nay, khi tû gi¸ hèi

®o¸i cña ®ång NDT trªn thÞ trêng thÕ giíi rÊt thÊp vµ kh«ng thÓ

chuyÓn ®æi thµnh vµng ®îc.

Bªn c¹nh ®ã, nî níc ngoµi cña Trung Quèc tiÕp tôc gi¶m. TÝnh

®Õn cuèi th¸ng 6/ 2002, sè d nî ®øng ë møc 160 tû USD. Sè tiÒn

göi tiÕt kiÖm cña c d©n vµo cuèi th¸ng 10/ 2002 ®¹t 9,200 tû NDT

(t¬ng ®¬ng 1,100 tû USD). TiÒn göi cña c d©n t¨ng do thu nhËp

t¨ng nhanh: møc GDP b×nh qu©n theo ®Çu ngêi cña Trung Quèc

t¨ng tõ 787 USD n¨m 1999 lªn 853 USD n¨m 2000 vµ ®¹t 961 USD

n¨m 2002 (t¨ng 6%) [8].

Cïng víi Trung Quèc, çc níc ASEAN còng b¾t ®Çu thùc hiÖn

viÖc níi láng chÝnh s¸ch vµ çc biÖn ph¸p tù do ho¸ trong nh÷ng

n¨m 1990. ASEAN lµ tæ chøc ®Çu tiªn t¹i §«ng ¸ thùc hiÖn çc FTA

khu vùc, ®Çu tiªn lµ díi h×nh thøc PTA råi sau ®ã lµ khu vùc mËu

dÞch tù do ASEAN (AFTA) ®Ó ®¸p l¹i çc th¸ch thøc cña çc thÞ tr-

êng ®ang ®îc toµn cÇu ho¸ nhanh chãng. Tuy kh¸ toµn diÖn h¬n so

víi PTA, song b¶n chÊt tù nguyÖn cña AFTA tiÕp tôc g¹t ra ngoµi

nh÷ng khu vùc nh¹y c¶m vÒ chÝnh trÞ nh n«ng nghiÖp vµ « t«.

Kh«ng cã bíc tiÕn hay môc tiªu cô thÓ nµo ®îc ®Ò ra ®Ó ®¹t ®îc

ranh giíi thêi gian 15 n¨m cña AFTA. So víi nh÷ng FTA khu vùc kh¸c,

nh tho¶ thuËn dµy h¬n 1000 trang cña NAFTA, AFTA chØ cã 15

trang. Mét sè nh÷ng ngêi chØ trÝch ban ®Çu hoµi nghi chñ tr¬ng

“NhÊt trÝ tríc, ®µm ph¸n sau” (AFTA – Agree first, Talk after) sÏ cã

hiÖu qu¶; chØ cã Ýt ngêi hy väng vµo thµnh c«ng cña AFTA.

Tuy nhiªn, trong thËp kû qua, AFTA ®· chøng tá r»ng, tuy khëi

®Çu uÓ o¶i, song nã ®· cã thÓ vµ s½n sµng thÝch nghi víi nÒn kinh



tÕ thÕ giíi ®ang thay ®æi liªn tôc còng nh nh÷ng t×nh huèng néi

bé. AFTA tríc tiªn ®· thay ®æi tèc ®é sau hai diÔn biÕn quan träng

bªn ngoµi: viÖc ký kÕt Tho¶ thuËn chung vÒ thuÕ quan vµ çc vßng

®µm ph¸n mËu dÞch Uragoay n¨m 1993 vµ Tuyªn bè Bogor n¨m

1994 vÒ cam kÕt tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ ®Çu t cña çc níc thµnh

viªn APEC, lÇn lît vµo n¨m 2010 vµ 2020, cho çc nÒn kinh tÕ ph¸t

triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn. ASEAN ®· ®Èy nhanh môc tiªu thµnh lËp

AFTA tõ ngµy 1/ 1/ 2005 sang ngµy 1/ 1/ 2003. Sù thay ®æi tiÕp

theo lµ sau cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ n¨m 1997. BÊt chÊp

nh÷ng ®éng c¬ chÝnh trÞ m¹nh mÏ ®ßi ®¶o ngîc tiÕn tr×nh tù do

ho¸, n¨m 1998, tæ chøc ®ang ph¶i vÊt v¶ ®Ó ®èi phã víi hËu

khñng ho¶ng vÒ kinh tÕ nµy vÉn th«ng qua mét lo¹t biÖn ph¸p t¸o

b¹o, trong ®ã cã tho¶ thuËn cña 6 níc ®Çu tiªn ký AFTA ®Èy sím lªn

mét n¨m nhiÒu kho¶n c¾t gi¶m thuÕ quan tríc ®ã ®· ®îc ho¹ch

®Þnh vµo n¨m 2003. H¬n n÷a, 5 níc ASEAN gåm Indonesia,

Malaysia, Philippines, Singapore vµ Th¸i Lan cïng ký kÕt HiÖp ®Þnh

c«ng nghÖ th«ng tin (ITA) vµ v× thÕ cã kÕ ho¹ch gi¶m thuÕ MFN

®èi víi mét sè mÆt hµng cã sù t¨ng trëng nhanh nhÊt trong tæng

th¬ng m¹i cña hä. Nh vËy, bøc th«ng ®iÖp cña ASEAN göi tíi thÕ giíi

®Çy quyÕt t©m vµ râ rµng: hä muèn th¬ng m¹i tù do c¶ trong hoµn

c¶nh thuËn lîi vµ khã kh¨n.

Sù quyÕt t©m ®ã cña ASEAN ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng

kÓ. Møc thuÕ quan trung b×nh gi÷a çc níc ASEAN ®îc gi¶m tõ

111.4% n¨m 1993 xuèng cßn 3.2% n¨m 1998 [11]. Tæng sè vèn

®Çu t níc ngoµi ASEAN thu hót trong giai ®o¹n nµy ®¹t 132 tû USD.

§Çu t níc ngoµi vµo ASEAN n¨m 2000 ®· t¨ng 30% so víi n¨m 1999,

tõ 21.8 tû USD lªn 28.4 tû USD [12] (tham kh¶o thªm Phô lôc 3).

Cïng víi triÓn väng vÒ ®Çu t bíc ®Çu ®îc c¶i thiÖn, th¬ng m¹i

cña ASEAN n¨m 2000 còng t¨ng 19.9% víi tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu

®¹t 423.6 tû USD so víi 353.3 tû USD cña n¨m 1999; tæng kim

ng¹ch nhËp khÈu t¨ng 22.8%, ®¹t 360.1 tû USD so víi 293.1 tû USD



cña n¨m 1999 (xem b¶ng 3). XuÊt khÈu trong néi bé ASEAN t¨ng

27%, ®¹t 97.8 tû USD n¨m 2000 [11].



B¶ng : Tæng gi¸ trÞ ngo¹i th¬ng cña ASEAN (1999 – 2000)

§¬n vÞ: triÖu USD

Níc (*)

XuÊt khÈu NhËp khÈu

1999 2000Sù thay ®æi

1999 2000Sù thay ®æi

Gi¸ trÞ % Gi¸ trÞ %

Bruney

2,240.

7

2,16

9.1

-

71.6 -3.2

1,720.

4

1,067.

6

-

652.8 -37.9

Indonesia

48,665.

5

62,12

4.0

13,458

.5 27.7

24,003.

3

33,514.

8

9,511.

5 39.6

Malaysia

84,287.

9

98,15

4.5

13,866

.6 16.5

63,677.

8

79,647.

5

15,969.

7 25.1

Myanmar

738.

0

1,19

3.8

455

.8 61.8

1,883.

0

2,219.

4

336.

4 17.9

Philippines

35,036.

9

38,07

8.2

3,041

.3 8.7

30,742.

5

31,387.

4

644.

9 2.1

Singapore

114,625

.1

138,35

2.5

23,727

.4 20.7

110,998

.0

134,680.

1

23,682.

1 21.3

Th¸i Lan

56,110.

9

69,25

4.1

13,143

.2 23.4

48,31

8.0

61,905.

8

13,587.

8 28.1

ViÖt Nam

11,541.

0

14,30

8.0

2,767

.0 24.0

11,74

2.0

15,635.

0

3,893.

0 33.2

Tæng

353,346

.0

423,63

4.0

70,288

.0 19.9

293,08

5.0

360,057.

6

66,972.

6 22.9

(*): ThiÕu sè liÖu cña Campuchia vµ Lµo

Nguån: Héi nghÞ lÇn thø 15 cña Héi ®ång AFTA vÒ Khu vùc mËu dÞch tù do

ASEAN, th¸ng 9/ 2001 (b¶n tiÕng anh), Ban th ký ASEAN

(www.aseansec.org).

MÆc dï n¨m 2000 th¬ng m¹i cña ASEAN t¨ng trëng rÊt kh¶

quan so víi thêi kú khñng ho¶ng n¨m 1997 song bíc sang n¨m 2001,

do ¶nh hëng cña khñng ho¶ng kinh tÕ ë Mü vµ EU còng nh sù suy

tho¸i cña cêng quèc kinh tÕ khu vùc NhËt B¶n, xuÊt khÈu cña

ASEAN n¨m 2001 gi¶m xuèng cßn 366.8 tû USD [13].



N¨m 2002, mÆc dï kinh tÕ thÕ giíi phôc håi chËm ch¹p nhng

c¸c nÒn kinh tÕ ASEAN vÉn ®¹t møc t¨ng trëng kh¸ cao. Theo ®¸nh

gi¸ cña Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB) vµ Quü tiÒn tÖ quèc tÕ

(IMF), t¨ng trëng kinh tÕ cña toµn khu vùc §«ng Nam ¸ lµ 4.1%, t¨ng

kho¶ng 2 lÇn so víi møc t¨ng 2% cña n¨m 2001 vµ gÇn ®¹t møc t¨ng

4.6% cña n¨m 2000 [8] (xem biÓu ®å 2).

Cïng víi sù t¨ng trëng cña GDP, n¨m 2002, tæng kim ng¹ch

xuÊt khÈu cña c¸c níc ASEAN còng t¨ng 2.9%, ®¹t trªn 381 tû USD

vµ tæng kim ng¹ch nhËp khÈu t¨ng 2.5%, ®¹t trªn 325 tû USD. Riªng

quý I/ 2003, tæng xuÊt khÈu t¨ng gÇn 15.7% so víi cïng kú n¨m

2002, ®¹t 86.76 tû USD [14].



BiÓu ®å : Tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ n¨m 2002 cña çc níc

ASEAN §¬n vÞ: %

Nguån: ADB; IMF World Economic Outlook, 2002.

Th¬ng m¹i néi khèi ASEAN còng cã xu híng t¨ng. Tuy xuÊt khÈu

néi khèi trong 3 quý ®Çu n¨m 2002 gi¶m 1.5% vµ nhËp khÈu néi

khèi t¨ng 3% [13] song sù t¨ng trëng m¹nh cña th¬ng m¹i néi khèi

trong quý 4 ®· lµm thay ®æi c¶ diÖn m¹o cña ngo¹i th¬ng ASEAN

n¨m 2002. XuÊt khÈu néi khèi trong c¶ n¨m t¨ng 2.2%, ®¹t 86.34

triÖu USD vµ nhËp khÈu néi khèi t¨ng 8.1%, ®¹t 73.12 triÖu USD

[14].

Trong çc ®èi t¸c th¬ng m¹i cña ASEAN, Mü, EU, NhËt B¶n,

Trung Quèc (bao gåm c¶ Hång K«ng) vµ Hµn Quèc lµ çc thÞ trêng

xuÊt khÈu lín nhÊt cña ASEAN. VÒ nhËp khÈu th× NhËt B¶n lµ níc

nhËp nhiÒu nhÊt tõ ASEAN, sau ®ã ®Õn Mü, EU, Trung Quèc (bao

gåm c¶ Hång K«ng) vµ Hµn Quèc. Trong 3 quý ®Çu n¨m 2002, xuÊt

khÈu cña ASEAN sang Mü, EU vµ NhËt B¶n gi¶m ®i trong khi xuÊt

khÈu sang Trung Quèc vµ Hµn Quèc l¹i t¨ng lªn rÊt cao, lÇn lît lµ

18.7% vµ 3.3% [13], cho thÊy vai trß cña Trung Quèc nãi riªng vµ

§«ng ¸ nãi chung ®èi víi ngo¹i th¬ng cña ASEAN ngµy cµng ®îc

n©ng cao.



1.1.3. Nh÷ng thµnh tùu hîp t¸c gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc

1.1.3.1. Hîp t¸c vÒ th¬ng m¹i:

Trung Quèc coi viÖc cñng cè quan hÖ hîp t¸c th¬ng m¹i vµ kinh

tÕ lµ mét kªnh quan träng cho viÖc duy tr× hoµ b×nh vµ an ninh

trong khu vùc. Do vËy, Trung Quèc ®· vµ ®ang tÝch cùc tham gia

vµo tÊt c¶ çc h×nh thøc hîp t¸c kinh tÕ khu vùc vµ nç lùc nh»m më

nh÷ng híng hîp t¸c khu vùc míi víi çc níc ASEAN. GÇn ®©y, ASEAN

vµ Trung Quèc ®· dµnh ®îc tiÕn bé ®¸ng kÓ trong viÖc thùc hiÖn

çc ch¬ng tr×nh hîp t¸c trªn çc lÜnh vùc kh¸c nhau, ®Æc biÖt lµ

th¬ng m¹i quèc tÕ, mét ®éng lùc to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ

cña c¶ hai bªn.

B¶ng : Th¬ng m¹i song ph¬ng gi÷a ASEAN vµ Trung

Quèc

§¬n vÞ: Tû USD

N¨m

Tæng kim

ng¹chth¬ng

m¹i

XuÊt khÈucña

Trung Quècsang

ASEAN

NhËp khÈucña

Trung Quèc

tõ ASEAN

Tèc ®é t¨ng trëng (%) ThÞ phÇn

cña ASEAN trong

th¬ng m¹i cña Trung

Quèc

ThÞ phÇn cña

Trung Quèc

trong th-¬ng m¹i

cña ASEAN

Tæng Kim

ng¹chth¬ng

m¹i

XuÊt khÈu sang ASEA

N

NhËp khÈu

tõ ASEA

N

1991 7.96 4.14 3.82 19.6 10.6 29.3 5.8 2.1

1992 8.47 4.26 4.21 6.4 3.0 9.9

1993 10.68 4.68 6.00 2.1 9.8 42.5

1994 13.21 6.38 6.83 23.5 36.2 13.6

1995 18.44 9.04 9.40 39.4 41.6 37.4

1996 20.40 9.70 10.70 4.6 -0.5 9.8

1997 24.36 12.03 12.33 19.4 24.0 15.2

1998 23.48 10.92 12.56 -6.2 -13.6 1.2

1999 27.04 12.17 14.87 14.9 11.1 18.2

2000 39.52 17.34 22.19 46.2 42.5 49.2 8.3 3.9

2001 41.61 18.39 23.22 5.3 6.0 4.7

Nguån: Tæng côc H¶i quan Trung Quèc [16].



B¶ng 4 cho thÊy b×nh qu©n hµng n¨m tõ n¨m 1995 ®Õn nay,

kim ng¹ch ngo¹i th¬ng cña Trung Quèc vµ ASEAN t¨ng 15%/ n¨m.

Khèi ASEAN ®· trë thµnh ®èi t¸c th¬ng m¹i lín thø 5 cña Trung Quèc

(sau NhËt B¶n, Mü, EU vµ Hµn Quèc) (tham kh¶o thªm Phô lôc 4) vµ

Trung Quèc ®· trë thµnh thÞ trêng lín thø 6 cña khèi ASEAN [15].

Vµo n¨m 2000, th¬ng m¹i gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc ®¹t con sè kû

lôc lµ 39.5 tû USD, víi tèc ®é t¨ng trëng lµ 45,3%.

Sang n¨m 2001, trong bèi c¶nh kinh tÕ thÕ giíi t¨ng trëng

chËm, th¬ng m¹i gi÷a hai bªn vÉn duy tr× ®îc tèc ®é t¨ng trëng.

Th¬ng m¹i song ph¬ng t¨ng 5.3%, ®¹t 41.6 tû USD; trong ®ã xuÊt

khÈu cña Trung Quèc sang ASEAN t¨ng tõ 4.1 tû USD n¨m 1991 tíi

18.4 tû USD n¨m 2001 vµ nhËp khÈu cña Trung Quèc tõ ASEAN t¨ng

tõ 3.8 tû USD lªn 23.2 tû USD trong cïng thêi gian ®ã [16] (tham

kh¶o thªm Phô lôc 5). Cïng víi sù t¨ng trëng cña kim ng¹ch th¬ng

m¹i song ph¬ng, c¬ cÊu th¬ng m¹i gi÷a Trung Quèc vµ ASEAN ®·

®îc c¶i thiÖn tõng bíc víi tû träng c¸c s¶n phÈm míi vµ c«ng nghÖ

cao t¨ng dÇn. N¨m 2001, Trung Quèc ®· xuÊt khÈu 4.7 tû USD s¶n

phÈm c«ng nghÖ cao sang ASEAN vµ nhËp 797 triÖu USD s¶n phÈm

c«ng nghÖ cao tõ ASEAN [15].

N¨m 2002, theo thèng kª cña H¶i quan Trung Quèc, tæng kim

ng¹ch xuÊt nhËp khÈu gi÷a Trung Quèc víi ASEAN ®· ®¹t 54.77 tû

USD, t¨ng 31.7% so víi n¨m 2001, chiÕm 8.8 % tæng kim ng¹ch

ngo¹i th¬ng cña Trung Quèc (tû lÖ nµy n¨m 1991 chØ ®¹t 5.85%)

[17]. Còng trong n¨m nµy, Trung Quèc ®· tuyªn bè thi hµnh KÕ

ho¹ch gi¶m nî cho Ch©u ¸, theo ®ã sÏ gi¶m hoÆc xo¸ nî cho 6 níc

Ch©u ¸, trong ®ã cã Campuchia, Lµo, Myanmar vµ ViÖt Nam. §iÒu

nµy lµ minh chøng râ rµng cho c¬ së vµ tiÒm n¨ng cña sù hîp t¸c

trong t¬ng lai.

Trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2003, theo sè liÖu thèng kª cña Bé th-

¬ng m¹i Trung Quèc (MOC) c«ng bè ngµy 17/ 8/ 2003, kim ng¹ch

bu«n b¸n gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc ®¹t 34.24 tû USD, t¨ng 45.3%

so víi cïng kú n¨m ngo¸i; trong ®ã xuÊt khÈu tõ ASEAN sang Trung

Quèc ®¹t 20.47 tû USD, t¨ng 55.5% vµ xuÊt khÈu cña Trung Quèc §inh ThÞ ViÖt Thu - Anh 8, K38C, §¹i häc Ngo¹i Th¬ng - 23 -


sang ASEAN ®¹t 13.77 tû USD, t¨ng 32.4%. Còng theo dù kiÕn cña

MOC, kim ng¹ch bu«n b¸n ASEAN - Trung Quèc c¶ n¨m nay sÏ ®¹t

h¬n 70 tû USD [18].

1.1.3.2. Hîp t¸c vÒ ®Çu t:

i. §Çu t cña ASEAN vµo Trung Quèc:

BiÓu ®å : §Çu t cña ASEAN vµo Trung Quèc giai ®o¹n 1991 –

2001 §¬n vÞ: Tû USD

Nguån: Bé Ngo¹i th¬ng vµ Hîp t¸c kinh tÕ Trung Quèc (MOFTEC) [16].

Tõ biÓu ®å 3 cã thÓ thÊy ASEAN lµ mét nguån quan träng

cung cÊp FDI cho Trung Quèc. Tõ n¨m 1991 ®Õn 2000, ®Çu t cña

ASEAN vµo Trung Quèc t¨ng trung b×nh 28%/ n¨m. N¨m 1991, ®Çu

t cña ASEAN ë Trung Quèc chØ lµ 90 triÖu USD trong khi con sè nµy

®¹t 4.2 tû USD n¨m 1998. Do cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ, ®Çu t cña

ASEAN ë Trung Quèc gi¶m xuèng 3.3 tû USD vµ 2.8 tû USD vµo n¨m

1999 vµ 2000 [16].

Nhê vµo sù phôc håi kinh tÕ, ®Çu t cña ASEAN ë Trung Quèc

ngµy mét t¨ng. Theo sè liÖu cña Bé Ngo¹i th¬ng vµ Hîp t¸c kinh tÕ

Trung Quèc (MOFTEC), vµo cuèi n¨m 2001, tæng ®Çu t cña ASEAN

vµo Trung Quèc bao gåm 17.972 dù ¸n víi gi¸ trÞ cam kÕt lµ 53.5 tû

USD (chiÕm 7.2% tæng FDI vµo Trung Quèc), vµ gi¸ trÞ gi¶i ng©n lµ

26.2 tû USD (6.1% tæng FDI cña Trung Quèc) [16] (tham kh¶o Phô



lôc 6). TÝnh ®Õn cuèi n¨m 2002, çc níc ASEAN ®· cã 19,731 dù ¸n

®Çu t t¹i Trung Quèc víi tæng gi¸ trÞ 58.09 tû USD [18].

B¶ng : §Çu t cña tõng níc ASEAN vµo Trung Quèc (tÝnh ®Õn cuèi n¨m 2000)

Níc Sè dù ¸nGi¸ trÞ cam kÕt

(triÖu USD)

Gi¸ trÞ thùc hiÖn

(triÖu USD)

Singapore 9,122 35,381 16,992

Malaysia 2,031 4,936 2,203

Indonesia 760 1,591 837

Th¸i Lan 2,880 4,971 1,994

Philippine 1,369 2,564 1,029

ViÖt Nam 373 375 86

Myanma 146 194 34

Campuchia 24 22 7

Bruney 14 36 4

Lµo 14 25 5

FDI tõ ASEAN

(®Õn hÕt n¨m 2000)

16,733 50,095 23,191

FDI tõ ASEAN

(®Õn hÕt n¨m 2001)

17,972 53,468 26,175

Tæng FDI vµo

Trung

Quèc (®Õn hÕt 2001)

390,02

5

745,391 395,223


B¶ng trªn cho thÊy trong sè çc níc ASEAN, Singapore lµ níc

®Çu t vµo Trung Quèc lín nhÊt, chiÕm tíi gÇn 65% tæng FDI cña c¶

ASEAN vµo Trung Quèc víi sè vèn FDI ®¹t 16.9 tØ USD ®Õn hÕt n¨m

2000, sau ®ã lµ Malaysia vµ Th¸i Lan nhng sè FDI cña hai níc nµy

vµo Trung Quèc kÐm h¬n nhiÒu so víi Singapore. Çc níc ASEAN cßn

l¹i cã kim ng¹ch ®Çu t vµo Trung Quèc cßn nhá, ®Æc biÖt lµ ®Çu t



cña Campuchia, Myanmar, Lµo,ViÖt Nam vµ Brunei hÇu nh kh«ng

®¸ng kÓ.

Theo Bé Th¬ng m¹i Trung Quèc (MOC), trong thêi gian tõ ®Çu

n¨m 2003 ®Õn nay, mét sè níc thµnh viªn ASEAN nh Singapore,

Malaysia, Th¸i Lan, Indonesia và Philippines ®· ®Çu t vµo 982 dù ¸n

ë Trung Quèc víi tæng gi¸ trÞ cam kÕt lµ 2.82 tû USD [18].

ii. §Çu t cña Trung Quèc vµo ASEAN:

VÒ phÝa Trung Quèc, mÆc dï ®Çu t cña Trung Quèc vµo

ASEAN vÉn ë møc thÊp, chØ ®¹t 135.8 tû USD n¨m 1999, chiÕm

gÇn 1% tæng FDI t¹i ASEAN (xem biÓu ®å 4), nhng ®Çu t cña Trung

Quèc vµo ASEAN trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· t¨ng nhanh víi tèc

®é trung b×nh 60%/ n¨m [19].

BiÓu ®å 4: Tû lÖ FDI tõ Trung Quèc trong tæng FDI vµo

ASEAN

§¬n vÞ: %

Nguån: Statistics of Foreign Direct Investment in ASEAN (Extended Data

Set); ASEAN Secretariat; World Investment Report 2001.

Theo sè liÖu cña Bé Ngo¹i th¬ng vµ Hîp t¸c kinh tÕ Trung Quèc

(MOFTEC), tæng ®Çu t cña Trung Quèc vµo ASEAN vµo cuèi n¨m

2001 bao gåm 740 dù ¸n trÞ gi¸ 1.1 tû USD [16] vµ tÝnh ®Õn th¸ng

9/ 2002, Trung Quèc ®· ®Çu t vµo 769 dù ¸n ë c¸c níc ASEAN víi

tæng gi¸ trÞ 690 triÖu USD [17]. Trong thêi gian 6 th¸ng ®Çu n¨m



2003, Trung Quèc ®· ®Çu t vµo 822 dù ¸n cña c¸c níc ASEAN víi

tæng gi¸ trÞ cam kÕt lµ 1.37 tû USD [18].



Trong sè çc níc ASEAN, níc tiÕp nhËn ®Çu t nhiÒu nhÊt tõ

Trung Quèc lµ Th¸i Lan (87.980 triÖu USD), sau ®ã ®Õn

Campuchia, Singapore vµ Indonesia (xem b¶ng 6). §Çu t cña Trung

Quèc vµo ViÖt Nam, Lµo vµ Philippines cßn rÊt thÊp so víi çc níc

trong khu vùc, ®Æc biÖt lµ Philippines víi 14.600 triÖu USD; tuy

vËy, nÕu so víi tæng FDI vµo mçi níc th× FDI cña Trung Quèc l¹i

chiÕm tû träng kh¸ cao.

B¶ng : §Çu t cña Trung Quèc vµo tõng níc ASEAN (TÝnh ®Õn cuèi n¨m 2000)


Níc Sè dù ¸n Tæng ®Çu t§Çu t tõ

Trung Quèc

Tæng 692 892.800 458.660

ViÖt Nam 41 48.770 31.000

Lµo 15 44.040 29.370

Campuchia 50 110.830 85.000

Myanmar 30 146.380 48.580

Th¸i Lan 219 201.050 87.980

Malaysia 92 69.340 33.900

Singapore 161 78.350 68.620

Indonesia 50 159.070 59.620

Philippines 34 34.980 14.600


Theo ®µ ph¸t triÓn cña kinh tÕ, cïng víi viÖc n©ng cao n¨ng

lùc kinh doanh cña cña çc doanh nghiÖp vµ sù hç trî vÒ tµi chÝnh

tiÒn tÖ vµ chÝnh s¸ch cña nhµ níc Trung Quèc, sÏ ngµy cµng cã

nhiÒu doanh nghiÖp Trung Quèc ®Çu t ra bªn ngoµi. Theo dù tÝnh

cña Uû ban ph¸t triÓn mËu dÞch Liªn hîp quèc (UNCTAD), çc doanh

nghiÖp Trung Quèc ®· trë thµnh mét trong nh÷ng nhµ ®Çu t níc

ngoµi lín nhÊt trong çc níc ®ang ph¸t triÓn. Çc níc ASEAN víi vÞ

trÝ ®Þa lý l¸ng giÒng, víi lÞch sö vµ v¨n ho¸ gÇn gòi víi Trung Quèc,

ch¾c ch¾n sÏ trë thµnh mét trong nh÷ng khu vùc chñ yÕu ®ãn

nhËn ®Çu t tõ çc doanh nghiÖp Trung Quèc.



1.1.3.3. Hîp t¸c TiÓu vïng Mekong

ASEAN vµ Trung Quèc ®· vµ ®ang hîp t¸c chÆt chÏ trong çc

ch¬ng tr×nh vµ dù ¸n ph¸t triÓn Mekong trong çc khu«n khæ kh¸c

nhau nh ph¸t triÓn tiÓu vïng Mekong më réng (GMS), Hîp t¸c ph¸t

triÓn lu vùc Mekong ASEAN (AMBDC) vµ Uû héi s«ng Mekong (MRC),

trong ®ã ph¸t triÓn tiÓu vïng Mekong më réng lµ néi dung hîp t¸c

then chèt gi÷a Trung Quèc vµ ASEAN nh»m gióp çc bªn ®èi t¸c

khai th¸c nh÷ng tiÒm n¨ng kinh tÕ ®a d¹ng cña m×nh vµ ph¸t triÓn

kinh tÕ - x· héi trªn c¬ së b×nh ®¼ng, tin tëng lÉn nhau vµ cïng cã

lîi .

Trong 10 n¨m võa qua, hîp t¸c kinh tÕ TiÓu vïng Mekong ®·

®¹t ®îc nhiÒu kÕt qu¶ quan träng. §· cã gÇn 100 [15] dù ¸n vÒ c¬

së h¹ tÇng ®îc thùc thi trong çc lÜnh vùc then chèt nh giao th«ng,

n¨ng lîng, viÔn th«ng, m«i trêng, du lÞch, ph¸t triÓn nh©n lùc, t¹o

®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc thóc ®Èy ph¸t triÓn th¬ng m¹i vµ ®Çu

t.

N¨m 2001, t¹i héi nghÞ bé trëng lÇn thø 10, çc níc TiÓu vïng

Mekong ®· th«ng qua chiÕn lîc khung cho 10 n¨m tíi cña Ch¬ng

tr×nh hîp t¸c kinh tÕ TiÓu vïng Mekong. Çc nhµ l·nh ®¹o hîp t¸c

kinh tÕ TiÓu vïng Mekong còng ®· x¸c nhËn l¹i kÕ ho¹ch hµnh ®éng

chiÕn lîc bao gåm 11 ch¬ng tr×nh chÝnh trong çc lÜnh vùc nh çc

hµnh lang giao th«ng chÝnh, çc m¹ng líi viÔn th«ng, çc m¹ng líi

®iÖn, ®Çu t, th¬ng m¹i vµ du lÞch.

Th¸ng 11 n¨m 2002 ®· diÔn ra cuéc häp thîng ®Ønh ®Çu tiªn

vÒ viÖc tiÕp tôc ph¸t triÓn hîp t¸c TiÓu vïng Mekong. T¹i cuéc häp

nµy, Trung Quèc ®· tr×nh bµy b¸o ço vÒ viÖc tham gia cña Trung

Quèc vµo viÖc ph¸t triÓn lu vùc s«ng Mekong, trong ®ã nªu kh¸i

qu¸t çc kÕ ho¹ch vµ dù ¸n chñ yÕu khai th¸c bån ®Þa Mekong cña

Trung Quèc. Hîp t¸c tiÓu vïng Mekong ®îc ®Èy m¹nh sÏ cã lîi cho çc

níc h÷u quan ph¸t huy u thÕ riªng, thóc ®Èy kinh tÕ x· héi ph¸t

triÓn nhanh, cã lîi cho tiÕn tr×nh nhÊt thÓ ho¸ vµ rót ng¾n kho¶ng

çch gi÷a çc níc ASEAN, thóc ®Èy kinh tÕ §«ng ¸ t¨ng trëng liªn

tôc.



1.1.3.4. Hîp t¸c tµi chÝnh tiÒn tÖ:

Sau khñng ho¶ng tµi chÝnh Ch©u ¸ n¨m 1997, çc níc trong

khu vùc ®· ®¸nh gi¸ rÊt cao vai trß cña hîp t¸c tµi chÝnh tiÒn tÖ.

Trong khu«n khæ 10 + 3 (ASEAN + Trung Quèc, NhËt B¶n vµ Hµn

Quèc), Trung Quèc vµ çc níc ASEAN ®· tiÕn hµnh hµng lo¹t çc

biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó t¨ng cêng hîp t¸c.

Trung Quèc ®· tÝch cùc thùc hiÖn S¸ng kiÕn Chiang - Mai vµ

ký kÕt çc hiÖp ®Þnh song biªn vÒ ho¸n ®æi tiÒn víi Th¸i Lan vµ

Malaysia. Tõ n¨m 2001, ChÝnh phñ Trung Quèc ®· tæ chøc mét sè

héi nghÞ mang tÝnh kü thuËt ®èi víi çc Ng©n hµng Trung ¬ng cña

çc níc 10 + 3 t¹i B¾c Kinh vµ Thîng H¶i.

1.1.3.5. N«ng nghiÖp:

Trong çc n¨m qua, hîp t¸c n«ng nghiÖp Trung Quèc - ASEAN

®· cã nh÷ng tiÕn triÓn tèt. NhiÒu líp ®µo t¹o, héi th¶o vµ héi nghÞ

vÒ c«ng nghÖ trong n«ng nghiÖp vµ ®µo t¹o çn bé ®· ®îc tæ chøc

t¹i Trung Quèc vµ çc níc ASEAN. Ngµy 2/ 11/ 2002, B¶n ghi nhí vÒ

n«ng nghiÖp Trung Quèc – ASEAN ®· ®îc ký kÕt. B¶n ghi nhí ®· tËp

trung vµo hîp t¸c n«ng nghiÖp trung h¹n vµ dµi h¹n trong nh÷ng

lÜnh vùc nh lóa lai, nghÒ ç vµ thñy s¶n, c«ng nghÖ sinh häc, s¶n

phÈm vµ m¸y n«ng nghiÖp.

1.1.3.6. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc

Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa chiÕn lîc, t¹o

nÒn t¶ng cho hîp t¸c chung gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc trong çc

lÜnh vùc kh¸c. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc sÏ ®em l¹i sù hiÓu biÕt

s©u s¾c h¬n gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc th«ng qua trao ®æi vµ

liªn kÕt gi÷a çc chuyªn gia, quan chøc. N¨m 2001, Trung Quèc ®a

ra ®Ò nghÞ 14 dù ¸n [20] hîp t¸c trong çc lÜnh vùc ph¸t triÓn

nguån nh©n lùc. HÇu hÕt çc dù ¸n nµy ®· b¾t ®Çu ®îc thùc hiÖn

vµ ®· cho kÕt qu¶ kh¶ quan. N¨m 2002, Trung Quèc ®a ra tiÕp 7

®Ò nghÞ n÷a [20]. TÊt c¶ çc ®Ò nghÞ nµy ®· ®îc th«ng qua t¹i

cuéc gÆp lÇn thø 4 cña Uû ban hîp t¸c chung ASEAN - Trung Quèc

vµ hiÖn ®ang ®îc thùc hiÖn.



1.1.3.7. C«ng nghÖ th«ng tin vµ liªn l¹c (ICT)

Trong nÒn kinh tÕ tri thøc, ICT ®ãng vai trß chñ ®¹o nh»m

®¶m b¶o s¶n lîng cao gióp thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ. ASEAN vµ

Trung Quèc cho r»ng hîp t¸c trong lÜnh vùc ICT cÇn ®îc coi lµ mét

c«ng cô ®Ó rót ng¾n kho¶ng çch ph¸t triÓn kinh tÕ. Mét sè dù ¸n

®· ®îc x©y dùng nh»m thóc ®Èy trao ®æi th«ng tin vÒ x©y dùng

viÔn th«ng, luËt lÖ vµ quy ®Þnh m¹ng, b¶o mËt th«ng tin. Bªn c¹nh

®ã, Trung Quèc lu«n ñng hé vµ tham gia vµo ch¬ng tr×nh ph¸t

triÓn ASEAN ®iÖn tö (e-ASEAN). Trong nh÷ng n¨m tíi, Trung Quèc sÏ

tiÕp tôc t¨ng cêng hîp t¸c trong viÖc ®µo t¹o c«ng nghÖ th«ng tin

cho nguån nh©n lùc cña çc níc ASEAN vµ tÝch cùc tham gia vµo

viÖc ph¸t triÓn nh÷ng c¬ së h¹ tÇng cÇn thiÕt ®Ó hç trî cho c«ng

nghÖ th«ng tin ë çc níc ASEAN.

1.1.3.8. Giao th«ng vËn t¶i:

N¨m 2001, t¹i mét lo¹t çc héi nghÞ thîng ®Ønh ASEAN + 1,

Cùu Thñ tíng Trung Quèc Chu Dung C¬ ®· ®Ò nghÞ thµnh lËp mét

c¬ chÕ cho çc cuéc gÆp cÊp bé trëng giao th«ng vËn t¶i ®Ó t¨ng

cêng liªn l¹c vµ ®iÒu phèi.

Ngµy 2/ 5/ 2002, Trung Quèc vµ ASEAN ®· ®¹t ®îc tháa thuËn

vÒ çc ®iÒu kiÖn tham vÊn cho sù hîp t¸c ASEAN – Trung Quèc

nh»m c¶i thiÖn giao th«ng ®êng bé, ®êng biÓn vµ ®êng kh«ng

cïng víi c¬ së h¹ tÇng vµ dÞch vô cã liªn quan.

Th¸ng 9/ 2002, t¹i cuéc gÆp cÊp bé trëng giao th«ng vËn t¶i

çc níc ASEAN vµ Trung Quèc ®îc tæ chøc t¹i Jakarta, çc bªn ®· ®i

®Õn hiÖp ®Þnh vÒ viÖc t¨ng cêng hîp t¸c toµn diÖn trong çc vÊn

®Ò liªn quan tíi vËn t¶i ®êng bé, ®êng thuû vµ hµng kh«ng. Trung

Quèc ®· cam kÕt ®Çu t 5 triÖu USD ®Ó n¹o vÐt thîng nguån s«ng

Mekong, tµi trî cho 1/3 nguån kinh phÝ x©y dùng phÇn t¹i Lµo cña

®êng cao tèc C«n Minh - Bangkok (t¬ng ®¬ng víi 30 triÖu USD)

[20]. Ngoµi ra, Trung Quèc cßn hç trî viÖc x©y dùng tuyÕn ®êng

s¾t xuyªn ¸ nèi gi÷a C«n Minh vµ Singapore.



1.1.3.9. Du lÞch:

Du lÞch gi÷ vai trß quan träng trong çc nÒn kinh tÕ §«ng ¸.

HiÖn nay thÞ trêng du lÞch Trung Quèc ®ang t¨ng trëng nhanh nhÊt

thÕ giíi. N¨m 1995, cã 1.1 triÖu du kh¸ch ASEAN th¨m Trung Quèc;

con sè nµy ®· t¨ng lªn 1.8 triÖu vµo n¨m 2000 vµ 2 triÖu vµo n¨m

2002 [15]. VÒ phÇn m×nh, çc níc ASEAN còng trë thµnh nh÷ng

®iÓm ®Õn cña kh¸ch du lÞch Trung Quèc víi sè lîng du kh¸ch ngµy

cµng t¨ng mçi n¨m, tõ 80 v¹n du kh¸ch vµo n¨m 1995 lªn 2.3 triÖu

vµo n¨m 2000 [21].

Trung Quèc ®· cã çc HiÖp ®Þnh hîp t¸c du lÞch cÊp chÝnh

phñ hoÆc B¶n ghi nhí vÒ hîp t¸c du lÞch víi nhiÒu níc ASEAN, trong

®ã cã Th¸i Lan, Singapore, Philippines, ViÖt Nam vµ Myanmar.

Th¸ng 1 n¨m 2002, t¹i Yogyakarta (Indonesia) ®· diÔn ra cuéc

häp ®Çu tiªn gi÷a çc bé trëng du lÞch trong khu«n khæ 10+3

®¸nh dÊu sù khëi ®Çu chÝnh thøc cña hîp t¸c du lÞch trong khu«n

khæ 10+3. Çc níc ASEAN ®· lµ nh÷ng thµnh viªn tÝch cùc t¹i héi

chî du lÞch quèc tÕ Trung Quèc tæ chøc t¹i Thîng H¶i th¸ng 11/

2002.

1.1.3.10. ChÝnh trÞ ngo¹i giao vµ an ninh

VÒ mÆt chÝnh trÞ ngo¹i giao vµ an ninh, çc níc ASEAN vµ

Trung Quèc ®· cã truyÒn thèng hîp t¸c h÷u nghÞ l©u ®êi. Tõ ®Çu

nh÷ng n¨m 90 ®Õn nay, mét sè níc trong ASEAN ®· lÇn lît thiÕt lËp,

kh«i phôc hoÆc b×nh thêng ho¸ quan hÖ ngo¹i giao víi Trung Quèc,

tõ ®ã gãp phÇn më ®êng hoÆc khai th«ng cho quan hÖ kinh tÕ vµ

çc quan hÖ kh¸c gi÷a hai bªn ph¸t triÓn toµn diÖn. Gi÷a mét sè níc

ASEAN vµ Trung Quèc tuy vÉn cßn tån t¹i mét sè bÊt ®ång vÒ biªn

giíi l·nh thæ, trong ®ã cã vÊn ®Ò tranh chÊp chñ quyÒn ë biÓn

§«ng, nhng t¹i cuéc gÆp gì ë Phnompenh th¸ng 11/ 2002, l·nh ®¹o

cao cÊp hai bªn ®· ký Tuyªn bè vÒ çch øng xö cña çc bªn ë biÓn

§«ng (DOC), nh»m tiÕn tíi x©y dùng Bé quy t¾c øng xö ë biÓn §«ng

(COC), më ®êng cho mét gi¶i ph¸p c¬ b¶n, l©u dµi ®èi víi çc tranh

chÊp ë biÓn §«ng. Ngoµi ra, hai bªn ®· th«ng qua Tuyªn bè chung



ASEAN - Trung Quèc vÒ hîp t¸c trong lÜnh vùc an ninh phi truyÒn

thèng. GÇn ®©y nhÊt, t¹i Héi nghÞ cÊp cao ASEAN lÇn thø 9 diÔn ra

vµo ®Çu th¸ng 10/ 2003 t¹i Bali (Indonesia), çc nhµ l·nh ®¹o ASEAN

vµ Trung Quèc ®· th«ng qua Tuyªn bè chung vÒ ®èi t¸c chiÕn lîc

ASEAN - Trung Quèc v× hoµ b×nh vµ thÞnh vîng, ®ång thêi Trung

Quèc còng chÝnh thøc tham gia HiÖp íc th©n thiÖn vµ hîp t¸c

ASEAN (TAC). §iÒu nµy mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh vµi trß vµ uy tÝn

ngµy cµng cao cña ASEAN, më ra triÓn väng biÕn HiÖp íc TAC thµnh

Bé quy t¾c øng xö gi÷a ASEAN vµ çc níc ngoµi khu vùc. TAC sÏ lµ

c¬ së ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i, ®ång thêi x©y

dùng vµ cñng cè quan hÖ hîp t¸c h÷u nghÞ toµn diÖn gi÷a ASEAN

vµ Trung Quèc. H¬n thÕ n÷a, nh÷ng v¨n kiÖn trªn ®¸nh dÊu sù tÝn

nhiÖm vÒ chÝnh trÞ – an ninh gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc ®· ph¸t

triÓn tíi mét tr×nh ®é míi, t¹o c¬ së vµ lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o quan

träng cho viÖc thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do nãi riªng vµ cho

viÖc b¶o vÖ hoµ b×nh, æn ®Þnh ë khu vùc nãi chung.

Nãi tãm l¹i, hîp t¸c kinh tÕ ASEAN - Trung Quèc ®· ph¸t triÓn

nhanh trong thËp kû qua trªn tÊt c¶ çc lÜnh vùc nh»m ®¹t ®îc sù

t¨ng trëng kinh tÕ bÒn v÷ng cã lîi cho c¶ hai bªn. Trong xu híng

toµn cÇu ho¸ hiÖn nay, çc thÓ chÕ th¬ng m¹i khu vùc ®ßi hái ph¶i

cã sù hîp t¸c kinh tÕ chÆt chÏ h¬n gi÷a çc bªn nh»m vît qua th¸ch

thøc vµ tËn dông çc c¬ héi. Trong bèi c¶nh ®ã, ASEAN vµ Trung

Quèc cÇn quyÕt t©m ®a ra mét khu«n khæ hîp t¸c kinh tÕ toµn

diÖn vµ híng vÒ t¬ng lai nh»m ®Æt ra nÒn t¶ng ph¸p lý cho çc

ho¹t ®éng hîp t¸c kinh tÕ gi÷a hai bªn, bao gåm mét khu vùc mËu

dÞch tù do. ViÖc thiÕt lËp Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung

Quèc sÏ mang l¹i nh÷ng c¬ héi to lín vµ c¶ nh÷ng th¸ch thøc. §Ó b¶o

®¶m thµnh c«ng, ý chÝ chÝnh trÞ lµ mét yÕu tè quyÕt ®Þnh, do ®ã

cÇn x©y dùng mét lé tr×nh vµ kÕ ho¹ch hµnh ®éng cô thÓ ®Ó Khu

vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc sím ®îc thùc hiÖn theo

mong muèn cña çc nhµ l·nh ®¹o hai bªn.



1.2. Sù h×nh thµnh ACFTA

1.2.1. Çc mèc thêi gian chÝnh

§Çu nh÷ng n¨m 90 lµ giai ®o¹n hîp t¸c khu vùc cßn bÞ coi nhÑ

nhng trong nöa cuèi thËp kû ®ã, çc níc ®· chøng kiÕn nh÷ng

®éng th¸i thÓ chÕ ho¸ çc dµn xÕp mËu dÞch tù do th«ng qua çc

khu vùc mËu dÞch tù do song ph¬ng vµ th«ng qua çc s¸ng kiÕn

kh¸c. NÕu nh nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90 lµ giai ®o¹n Mü t¨ng cêng

can dù vµo khu vùc nµy, th× nöa cuèi thËp kû chøng kiÕn viÖc t¨ng

cêng më réng hîp t¸c khu vùc th«ng qua nhãm ASEAN + 3 (10 níc

ASEAN vµ Trung Quèc, NhËt B¶n, Hµn Quèc).

Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ ®· lµm çc níc

trong khu vùc nhËn thøc s©u s¾c h¬n vÒ tÇm quan träng cña hîp

t¸c kinh tÕ trong khu vùc. Sù hîp t¸c vÒ tiÒn tÖ Ch©u ¸ vµ viÖc tæ

chøc çc cuéc gÆp 10 + 3 ®· cho thÊy, hîp t¸c kinh tÕ trong khu vùc

nµy ®· trë thµnh mét vÊn ®Ò rÊt quan träng. Theo ch¬ng tr×nh

nµy, nhiÒu kÕ ho¹ch hîp t¸c kinh tÕ ®· ®îc ®a ra, nh Khu vùc mËu

dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc, Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN –

Ên ®é, Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN – Hµn Quèc, Khu vùc mËu

dÞch tù do ASEAN – NhËt B¶n, Khu vùc mËu dÞch tù do gi÷a Trung

Quèc, Hµn Quèc vµ NhËt B¶n, Khu vùc mËu dÞch tù do §«ng ¸, …

VÊn dÒ quan träng nhÊt lµ viÖc çc cêng quèc kinh tÕ ®· b¾t ®Çu

chó träng ®Õn ph¸t triÓn hîp t¸c kinh tÕ khu vùc. NhËt B¶n, níc lu«n

theo híng hîp t¸c th¬ng m¹i ®a ph¬ng, nay ®· b¾t ®Çu ®µm ph¸n

víi Hµn Quèc, Singapore vµ Mehico vÒ çc hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i

song ph¬ng. Tõ n¨m 1999, Trung Quèc còng ®· thay ®æi th¸i ®é

tríc ®©y cña m×nh vÒ hîp t¸c kinh tÕ khu vùc. Thùc tÕ lµ Trung

Quèc ®· gia nhËp Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ®a

hîp t¸c kinh tÕ khu vùc lªn møc cao h¬n trªn c¬ së th¬ng m¹i tù do

theo quy ®Þnh cña WTO.

Mäi ®Ò nghÞ vÒ hîp t¸c kinh tÕ khu vùc ë §«ng ¸ ®Òu cã thÓ

trë thµnh hiÖn thùc, nhng ®ång thêi nh÷ng ®Ò xuÊt nµy còng vÊp

ph¶i nh÷ng trë ng¹i nhÊt ®Þnh. XÐt vÒ mÆt kh¶ thi cña çc mèi liªn

kÕt kinh tÕ khu vùc, cã kh¶ n¨ng nhÊt trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ



quan hÖ hîp t¸c gi÷a 10 níc ASEAN vµ Trung Quèc. Sù thµnh c«ng

cña mèi hîp t¸c kinh tÕ 10 + 1 nµy cã thÓ sÏ ®îc phæ biÕn ra çc níc

kh¸c trong khu vùc §«ng ¸ vµ lµm ®èi träng víi khèi Liªn hiÖp Ch©u

¢u (EU) ®· ®îc më réng vµ Khu vùc mËu dÞch tù do Ch©u Mü

(FTAA).

ý tëng vÒ viÖc thµnh lËp mét khu vùc mËu dÞch tù do gi÷a

Trung Quèc vµ ASEAN xuÊt ph¸t tõ ®Ò xuÊt cña Cùu Thñ tíng Trung

Quèc Chu Dung C¬ t¹i Héi nghÞ thîng ®Ønh kh«ng chÝnh thøc

ASEAN lÇn thø 4 tæ chøc vµo th¸ng 11/ 2000. Trong n¨m nµy, Trung

Quèc cßn tho¶ thuËn sÏ t¨ng cêng hîp t¸c vµ ®a ra nh÷ng h¹ng môc

hîp t¸c cô thÓ nh khai th¸c s«ng Mekong, x©y dùng tuyÕn ®êng

s¾t xuyªn ¸…

§Õn n¨m 2001, nh÷ng tho¶ thuËn nµy gi÷a Trung Quèc vµ

ASEAN ®· cã nh÷ng bíc tiÕn míi. Trung Quèc ñng hé nç lùc cña

ASEAN thiÕt lËp khu vùc kh«ng cã vò khÝ h¹t nh©n, xem xÐt ký kÕt

HiÖp ®Þnh hîp t¸c h÷u nghÞ §«ng Nam ¸, cam kÕt ®Çu t 5 triÖu

USD ®Ó n¹o vÐt s«ng Mekong vµ tµi trî 1/3 chi phÝ x©y dùng tuyÕn

®êng cao tèc Bankok - C«n Minh. §Æc biÖt, t¹i Héi nghÞ gi÷a

nh÷ng nhµ l·nh ®¹o ASEAN - Trung Quèc tæ chøc vµo ngµy 6 /11/

2001 t¹i Banda Seri Begawan (Brunei), çc nhµ l·nh ®¹o Trung Quèc

vµ 10 níc ASEAN ®· ®i ®Õn nhÊt trÝ vÒ viÖc thµnh lËp Khu mËu

dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc (ACFTA) trong vßng 10 n¨m, ®ång

thêi chÝnh thøc uû quyÒn cho çc bé trëng vµ quan chøc cña hai bªn

®µm ph¸n vÒ vÊn ®Ò nµy.

Tõ sau khi ®¹t ®îc tháa thuËn thµnh lËp ACFTA, hai bªn ®· nç

lùc xóc tiÕn çc c«ng t¸c thóc ®Èy tiÕn tr×nh ra ®êi cña ACFTA.

Çc tæ chøc nh Uû ban ®µm ph¸n th¬ng m¹i ASEAN - Trung Quèc

(TNC - Trade Negotiation Committee) vµ Héi ®ång th¬ng m¹i ASEAN

- Trung Quèc ®· ®îc thµnh lËp. §ång thêi çc cuéc gÆp gi÷a çc nhµ

l·nh ®¹o hai bªn ®Ó ®µm ph¸n vÒ ph¸t triÓn hîp t¸c kinh tÕ th¬ng

m¹i ®· diÔn ra liªn tôc trong n¨m qua nh: Cuéc gÆp gi÷a çc quan

chøc kinh tÕ cao cÊp ASEAN - Trung Quèc (SEOM - Senior Economic

Officials Meeting) lÇn thø 3 håi th¸ng 5/ 2002 t¹i B¾c Kinh, Héi th¶o



quèc tÕ vÒ hîp t¸c trong th¬ng m¹i, ®Çu t vµ ph¸t triÓn ASEAN -

Trung Quèc diÔn ra vµo th¸ng 6 t¹i C«n Minh Trung Quèc, DiÔn ®µn

vÒ hîp t¸c ASEAN - Trung Quèc vµo th¸ng 8 t¹i Kuala Lumpur

(Malaysia), Héi nghÞ bé trëng kinh tÕ ASEAN - Trung Quèc lÇn thø

nhÊt vµo th¸ng 9 t¹i Brunei, cuéc gÆp gi÷a çc quan chøc kinh tÕ

cÊp cao cña hai bªn vµo th¸ng 10 t¹i Singapore, … Bªn c¹nh ®ã, cßn

cã rÊt nhiÒu çc cuéc viÕng th¨m cña çc nhµ l·nh ®¹o còng nh cña

çc nhãm kh¶o s¸t cña hai bªn ®Õn c¶ Trung Quèc vµ ASEAN ®Ó

t×m hiÓu t×nh h×nh thÞ trêng vµ t×m kiÕm c¬ héi hîp t¸c.

Víi nh÷ng nç lùc cña c¶ hai bªn, ngµy 4/ 11/ 2002, t¹i Héi nghÞ

thîng ®Ønh ASEAN lÇn thø 8 diÔn ra ë thñ ®« Phnompenh

(Campuchia), çc nhµ l·nh ®¹o ASEAN vµ Trung Quèc ®· chÝnh thøc

ký b¶n hiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh tÕ toµn diÖn ASEAN -

Trung Quèc (Framework Agreement on Asean–China Comprehensive

Economic Cooperation - FAACCEC), më ®êng cho viÖc thiÕt lËp Khu

vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc (ACFTA) trong 10 n¨m tíi.

§©y lµ mét sù kiÖn quan träng, ®¸nh dÊu bíc ph¸t triÓn míi cña

quan hÖ ASEAN - Trung Quèc trong thÕ kû nµy.

ý nghÜa cña HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh tÕ

toµn diÖn ASEAN - Trung Quèc

Tríc ®©y, kh«ng ph¶i kh«ng cã nh÷ng lo ng¹i vÒ ý tëng thµnh

lËp khèi kinh tÕ chung gi÷a Trung Quèc vµ çc quèc gia §«ng Nam ¸

vèn cã xu híng c¹nh tranh h¬n lµ hîp t¸c, thËm chÝ cßn cã ý kiÕn

cho r»ng sù trçi dËy cña nÒn kinh tÕ Trung Quèc, víi tû lÖ t¨ng trëng

liªn tôc ®¹t kho¶ng 7% [5], sÏ g©y nªn mèi ®e däa ®èi víi ASEAN.

Trong bèi c¶nh ®ã, theo th«ng lÖ, ngêi ta tr«ng ®îi r»ng ASEAN sÏ

dùng lªn nh÷ng rµo c¶n tù vÖ ®Ó chèng l¹i hµng hãa cña Trung

Quèc vµ triÓn khai çc biÖn ph¸p b¶o hé mËu dÞch ®Ó ®¸nh bËt sù

th¸ch thøc cña Trung Quèc. TÊt nhiªn, ®Êy lµ mét gi¶i ph¸p. Nhng

ASEAN ®· chän gi¶i ph¸p kh¸c, mang tÝnh th¸ch thøc h¬n, ®ã lµ

gÇn gòi h¬n vµ më cöa nÒn kinh tÕ cña tæ chøc nµy víi Trung Quèc

trªn c¬ së cã ®i cã l¹i. H¬n n÷a, sau cuéc khñng ho¶ng 1997, e sî

bÞ g¹t ra ngoµi lÒ c«ng cuéc toµn cÇu ho¸, ASEAN ®· vµ ®ang nç



lùc phÊn ®Êu trë thµnh khu vùc kinh tÕ n¨ng ®éng nhÊt thÕ giíi.

Thªm vµo ®ã, Trung Quèc ®a ra nh÷ng u tiªn nhÊt ®Þnh – høa hÑn

më cöa thÞ trêng tríc çc níc ASEAN, ®ång thêi u ®·i çc níc kÐm

ph¸t triÓn trong khèi gåm ViÖt Nam, Lµo, Campuchia vµ Myanmar.

ThÕ lµ ASEAN chÊp thuËn: “Trung Quèc ®· cã thiÖn chÝ, chóng t«i

còng ®¸p l¹i” [22] – Noordin Azhari, phô tr¸ch hîp t¸c kinh tÕ trong

Ban th ký ASEAN ®· ph¸t biÓu nh vËy. T¹i cuéc héi th¶o “Quan hÖ

®èi t¸c kinh tÕ gi÷a ASEAN, NhËt B¶n vµ Trung Quèc” tæ chøc vµo

cuèi th¸ng 3/ 2002 t¹i Singapore, Gi¸o s Tommy Koh, gi¸m ®èc ViÖn

nghiªn cøu chÝnh s¸ch cña Singapore còng nhËn ®Þnh: “Trung Quèc

®· ®a ra ®Ò nghÞ thµnh lËp Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN -

Trung Quèc. §©y lµ mét ®éng th¸i rÊt th«ng minh cña Trung Quèc

vµ ASEAN ®· hµnh ®éng ®óng khi chÊp nhËn ®Ò nghÞ nµy cña

Trung Quèc. Trung Quèc sÏ kh«ng coi ASEAN lµ mét cç m¸y th©n ph-

¬ng t©y, tøc lµ mang tÝnh thï ®Þch víi nh÷ng lîi Ých cña Trung

Quèc. Ngîc l¹i, Trung Quèc coi ASEAN lµ mét ngêi b¹n vµ mét §«ng

Nam ¸ thËt sù mang tÝnh b¶n ®Þa cã tr¸ch nhiÖm víi vËn mÖnh cña

m×nh” [23].

Nh vËy, HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh tÕ toµn diÖn ASEAN

- Trung Quèc ra ®êi ®· ®¸p øng nhu cÇu tríc m¾t vµ l©u dµi cña

ASEAN vµ Trung Quèc. HiÖn nay, trong bèi c¶nh suy gi¶m cña nÒn

kinh tÕ thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ kinh tÕ Mü, çc níc ASEAN nhËn thÊy

r»ng ®· ®Õn lóc hä kh«ng thÓ chØ dùa vµo xuÊt khÈu sang thÞ tr-

êng Mü mµ cÇn ph¶i khai th¸c thÞ trêng míi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ.

Tõ tríc ®Õn nay, Mü lµ thÞ trêng xuÊt khÈu lín nhÊt cña hÇu hÕt çc

níc §«ng Nam ¸. Kim ng¹ch xuÊt khÈu sang Mü lu«n chiÕm tû träng

lín trong GDP cña çc níc ASEAN nªn khi kinh tÕ Mü gi¶m sót th×

nÒn kinh tÕ cña çc níc nµy còng bÞ suy tho¸i, trong khi ®ã Trung

Quèc vÉn gi÷ tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ ®¸ng kh©m phôc. V× vËy,

çc níc §«ng Nam ¸ kh«ng nh÷ng cÇn ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch kinh

tÕ mµ cßn cÇn t×m mét thÞ trêng míi ®Ó kh«ng bÞ qu¸ phô thuéc

vµo nÒn kinh tÕ Mü. HiÖp ®Þnh Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN -

Trung Quèc chÝnh lµ gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò trªn. H¬n n÷a, ASEAN

vµ Trung Quèc lµ nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn vµ ®ang ë nh÷ng giai



®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ kh¸c nhau nhng ®ang cïng ph¶i ®èi mÆt víi

nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc cña xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸

kinh tÕ mét çch m¹nh mÏ cña thÕ kû 21 nµy. Çc khu vùc chÝnh

trªn toµn cÇu ®Òu ®· thiÕt lËp çc Khu vùc mËu dÞch tù do nh Khu

vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü, Liªn minh Ch©u ¢u. Quan träng h¬n,

Khu vùc mËu dÞch tù do ®· trë thµnh ph¬ng thøc héi nhËp quèc tÕ

song song víi toµn cÇu ho¸. V× vËy, çc níc §«ng Nam ¸ còng cÇn cã

mét gi¶i ph¸p ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých khu vùc còng nh tr¸nh t¸c ®éng

cña sù suy gi¶m kinh tÕ toµn cÇu. Do ®ã, viÖc thµnh lËp mét hiÖp

®Þnh mËu dÞch tù do gi÷a hai bªn vµ t¨ng cêng quan hÖ song ph-

¬ng lóc nµy lµ mét quyÕt ®Þnh s¸ng suèt cña ASEAN vµ Trung

Quèc trong qu¸ tr×nh theo ®uæi nh÷ng c¬ héi ph¸t triÓn míi.

1.2.2. Néi dung cam kÕt

HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh tÕ toµn diÖn gi÷a ASEAN vµ

Trung Quèc kÝ ngµy 4/ 11/ 2002 gåm tæng céng 16 ®iÒu vµ 4 phô

lôc kÌm theo. Néi dung chÝnh cña hiÖp ®Þnh ®îc chia lµm 3 phÇn:

PhÇn 1 (tõ ®iÒu 3 ®Õn ®iÒu 6) ®Ò cËp ®Õn th¬ng m¹i hµng ho¸,

th¬ng m¹i dÞch vô, ®Çu t vµ ch¬ng tr×nh thu ho¹ch sím; PhÇn 2

(®iÒu 7) lµ vÒ hîp t¸c kinh tÕ trªn çc lÜnh vùc kh¸c; PhÇn 3 (tõ

®iÒu 8 ®Õn ®iÒu 16) còng lµ phÇn cuèi cïng gåm çc quy ®Þnh vÒ

khung thêi gian cña çc ch¬ng tr×nh hîp t¸c, vÒ chÕ ®é ®·i ngé

MFN, çc ngo¹i lÖ chung, c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp, kÕ ho¹ch

®µm ph¸n vµ mét sè ®iÒu kho¶n kh¸c liªn quan ®Õn sù söa ®æi,

hiÖu lùc … cña HiÖp ®Þnh.

1.2.2.1. Môc tiªu cña HiÖp ®Þnh:

i. T¨ng cêng vµ më réng hîp t¸c kinh tÕ, th¬ng m¹i vµ ®Çu t gi÷a

ASEAN vµ Trung Quèc;

ii. Xóc tiÕn th¬ng m¹i hµng ho¸, dÞch vô, còng nh c¬ chÕ ®Çu t

th«ng tho¸ng, râ rµng;

iii. Khai th¸c çc lÜnh vùc míi vµ thiÕt lËp çc biÖn ph¸p thÝch hîp

cho hîp t¸c kinh tÕ chÆt chÏ h¬n gi÷a çc bªn;



iv. T¹o thuËn lîi cho héi nhËp kinh tÕ cã hiÖu qu¶ h¬n cña çc níc

thµnh viªn míi cña ASEAN vµ t¹o ®iÒu kiÖn thu hÑp kho¶ng

çch ph¸t triÓn gi÷a çc bªn.

1.2.2.2. Çc biÖn ph¸p hîp t¸c kinh tÕ:

i. TÝch cùc lo¹i bá thuÕ vµ hµng rµo phi thuÕ ®èi víi hÇu hÕt th-

¬ng m¹i hµng ho¸;

ii. TiÕn tíi tù do ho¸ th¬ng m¹i dÞch vô vÒ c¬ b¶n tÊt c¶ çc lÜnh

vùc;

iii. ThiÕt lËp mét c¬ chÕ ®Çu t c¹nh tranh vµ cëi më ®Ó t¹o thuËn

lîi vµ thóc ®Èy ®Çu t trong khu«n khæ FTA;

iv. ¸p dông çc øng xö ®Æc biÖt, kh¸c biÖt vµ linh ho¹t cho çc níc

thµnh viªn míi cña ASEAN;

v. ¸p dông linh ho¹t cho çc bªn trong ®µm ph¸n FTA ®èi víi khu

vùc nh¹y c¶m cña lÜnh vùc hµng ho¸, dÞch vô vµ ®Çu t, dùa

trªn nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i vµ cïng cã lîi;

vi. ThiÕt lËp çc biÖn ph¸p t¹o thuËn lîi ®Çu t vµ th¬ng m¹i cã hiÖu

qu¶, bao gåm nhng kh«ng h¹n chÕ viÖc ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc

h¶i quan vµ çc tho¶ thuËn c«ng nhËn lÉn nhau;

vii. Më réng hîp t¸c kinh tÕ ra çc lÜnh vùc kh¸c cã thÓ ®ång thuËn

®îc cña c¶ hai bªn ASEAN vµ Trung Quèc, mµ sÏ bæ sung vµo

viÖc lµm s©u s¾c thªm liªn kÕt ®Çu t vµ th¬ng m¹i gi÷a

ASEAN vµ Trung Quèc, h×nh thµnh nªn çc ch¬ng tr×nh hµnh

®éng ®Ó thùc hiÖn çc lÜnh vùc hîp t¸c;

viii. ThiÕt lËp çc c¬ chÕ thÝch hîp nh»m môc ®Ých thùc hiÖn cã

hiÖu qu¶ hiÖp ®Þnh nµy.

1.2.2.3. Çc ch¬ng tr×nh ho¹t ®éng

i. Th ¬ng m¹i hµng ho¸

Bªn c¹nh ch¬ng tr×nh thu ho¹ch sím, çc bªn ®ång ý sÏ tiÕn

hµnh ®µm ph¸n lo¹i bá thuÕ quan vµ dì bá çc quy ®Þnh kh¸c h¹n

chÕ th¬ng m¹i ®èi víi hÇu hÕt th¬ng m¹i hµng ho¸ gi÷a çc bªn



(ngo¹i trõ çc mÆt hµng cÇn thiÕt phï hîp víi quy ®Þnh cña §iÒu 24

(8) (b) cña HiÖp ®Þnh chung vÒ th¬ng m¹i vµ thuÕ quan cña WTO).

Çc mÆt hµng thuéc ch¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ vµ lo¹i bá

thuÕ quan theo ®iÒu kho¶n nµy sÏ bao gåm çc mÆt hµng kh«ng

tham gia ch¬ng tr×nh thu ho¹ch sím vµ sÏ ®îc ph©n chia theo 2

danh môc:

Danh môc mÆt hµng th«ng thêng (NT - Normal

Track): Nh÷ng mÆt hµng ®îc liÖt kª trong danh môc nµy sÏ cã thuÕ

suÊt MFN ¸p dông t¬ng øng bÞ c¾t gi¶m dÇn hoÆc lo¹i bá phï hîp víi

lÞch tr×nh vµ møc thuÕ suÊt (sÏ ®îc çc bªn cïng tho¶ thuËn) trong

suèt thêi gian tõ 01/ 01/ 2005 ®Õn 2010 ®èi víi ASEAN 6 (bao gåm

Bruney, Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore vµ Th¸i Lan) vµ

Trung Quèc; tõ 01/ 01/ 2005 ®Õn 2015 víi ngìng thuÕ suÊt khëi

®iÓm cao h¬n vµ bíc c¾t gi¶m kh¸c ®èi víi çc thµnh viªn míi cña

ASEAN (bao gåm ViÖt Nam, Lµo, Campuchia vµ Myanmar). §èi víi

nh÷ng dßng thuÕ ®· ®îc c¾t gi¶m nhng cha c¾t gi¶m xuèng 0%

trong giai ®o¹n kÓ trªn, thuÕ suÊt cña nh÷ng mÆt hµng ®ã sÏ ®îc

lo¹i bá tÝch cùc trong ph¹m vi thêi gian do çc bªn tho¶ thuËn.

Danh môc mÆt hµng nh¹y c¶m (ST – Sensitive Track):

Nh÷ng mÆt hµng ®îc liÖt kª trong danh môc ST sÏ cã thuÕ suÊt

MFN ¸p dông t¬ng øng bÞ c¾t gi¶m phï hîp víi thuÕ suÊt cuèi cïng

vµo ngµy cuèi cïng hoµn thµnh c¾t gi¶m do çc bªn tho¶ thuËn; vµ

nÕu cã thÓ ¸p dông ®îc, sÏ tiÕn tíi lo¹i bá thuÕ trong ph¹m vi thêi

gian do çc bªn tho¶ thuËn.

ii. Th ¬ng m¹i dÞch vô:

§Ó t¨ng cêng më réng th¬ng m¹i dÞch vô, çc bªn ®ång ý sÏ

tiÕn hµnh ®µm ph¸n ®Ó tÝch cùc tù do ho¸ th¬ng m¹i dÞch vô vÒ

c¬ b¶n hÇu hÕt çc lÜnh vùc. Çc vßng ®µm ph¸n sÏ trùc tiÕp ®Ò

cËp ®Õn çc vÊn ®Ò:

C¬ b¶n lo¹i bá çc ®èi xö ph©n biÖt gi÷a çc bªn vµ nghiªm

cÊm t¹o ra çc biÖn ph¸p ph©n biÖt ®èi xö míi liªn quan tíi th¬ng



m¹i dÞch vô gi÷a çc bªn, ngo¹i trõ çc biÖn ph¸p ®îc phÐp theo

§iÒu kho¶n V(1)(b) cña HiÖp ®Þnh chung vÒ th¬ng m¹i dÞch vô

(GATS) cña WTO;

Ph¸t triÓn theo chiÒu s©u vµ më réng ph¹m vi tù do ho¸ th-

¬ng m¹i dÞch vô theo híng çc níc ASEAN vµ Trung Quèc cam kÕt

trong khu«n khæ GATS;

Hîp t¸c dÞch vô ®îc më réng gi÷a çc bªn nh»m c¶i thiÖn

tÝnh hiÖu qu¶ vµ sù c¹nh tranh, còng nh lµm phong phó nguån cung

cÊp vµ ph©n phèi dÞch vô cña çc bªn.

iii. §Çu t

§Ó thóc ®Èy ®Çu t vµ thiÕt lËp mét c¬ chÕ ®Çu t c¹nh tranh,

tù do, thuËn lîi vµ minh b¹ch, çc bªn tho¶ thuËn:

TiÕn hµnh ®µm ph¸n nh»m tÝch cùc tù do ho¸ c¬ chÕ ®Çu

t;

T¨ng cêng hîp t¸c vÒ ®Çu t, t¹o thuËn lîi cho ®Çu t vµ c¶i

thiÖn tÝnh minh b¹ch cña çc quy ®Þnh vµ quy chÕ ®Çu t;

§a ra c¬ chÕ b¶o hé ®Çu t.

iv. Çc lÜnh vùc hîp t¸c kh¸c :

5 lÜnh vùc hîp t¸c u tiªn ®îc çc bªn ®a ra lµ: n«ng nghiÖp;

c«ng nghÖ th«ng tin vµ viÔn th«ng; ph¸t triÓn nguån nh©n lùc;

®Çu t; vµ ph¸t triÓn lu vùc s«ng Mekong. Ngoµi 5 lÜnh vùc trªn, hîp

t¸c gi÷a çc bªn sÏ ®îc më réng ra cho çc lÜnh vùc kh¸c, bao gåm

nhng kh«ng h¹n chÕ çc lÜnh vùc ng©n hµng, tµi chÝnh, du lÞch,

c«ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i, bu chÝnh viÔn th«ng, b¶o hé së

h÷u trÝ tuÖ, doanh nghiÖp võa vµ nhá (SMEs), m«i trêng, c«ng

nghÖ sinh häc, ng nghiÖp, l©m nghiÖp, khai kho¸ng, n¨ng lîng vµ

ph¸t triÓn tiÓu vïng.

Çc biÖn ph¸p ®Ó ®Èy m¹nh hîp t¸c gi÷a çc bªn sÏ bao gåm

nh÷ng biÖn ph¸p nh: thóc ®Èy vµ thuËn lîi ho¸ th¬ng m¹i hµng ho¸,

th¬ng m¹i dÞch vô vµ ®Çu t; t¨ng cêng tÝnh c¹nh tranh cña SMEs;

thóc ®Èy th¬ng m¹i ®iÖn tö; n©ng cao n¨ng lùc; chuyÓn giao c«ng



nghÖ. Çc bªn còng ®ång ý thùc hiÖn çc ch¬ng tr×nh trî gióp ph¸t

triÓn vµ hç trî kü thuËt cho çc níc, ®Æc biÖt lµ çc thµnh viªn míi

cña ASEAN, nh»m gióp çc níc nµy ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ vµ

më réng quan hÖ th¬ng m¹i, ®Çu t víi Trung Quèc.

v. Khung thêi gian thùc hiÖn :

HiÖp ®Þnh khung quy ®Þnh khung thêi gian cô thÓ cho mçi

ch¬ng tr×nh ho¹t ®éng:

§èi víi th¬ng m¹i hµng ho¸, çc cuéc ®µm ph¸n vÒ c¾t gi¶m

vµ b·i bá thuÕ quan vµ çc vÊn ®Ò kh¸c nh trong ®iÒu 3 cña HiÖp

®Þnh sÏ b¾t ®Çu tõ ®Çu n¨m 2003 vµ kÕt thóc vµo 30/6/2004 ®Ó

thiÕt lËp ACFTA trong th¬ng m¹i hµng ho¸ vµo n¨m 2010 ®èi víi çc

níc ASEAN 6 vµ Trung Quèc, vµ vµo n¨m 2015 ®èi víi çc thµnh viªn

míi cña ASEAN. Çc cuéc ®µm ph¸n vÒ Quy t¾c xuÊt xø ®èi víi th-

¬ng m¹i hµng ho¸ sÏ ®îc hoµn thµnh kh«ng muén h¬n th¸ng 12/

2003.

§èi víi th¬ng m¹i dÞch vô vµ ®Çu t, çc ®µm ph¸n vÒ çc

tho¶ thuËn t¬ng øng sÏ b¾t ®Çu vµo n¨m 2003 vµ kÕt thóc cµng

sím cµng tèt theo khung thêi gian ®îc çc bªn tho¶ thuËn, cã xÐt

®Õn nh÷ng lÜnh vùc nh¹y c¶m cña çc bªn vµ nh÷ng ®èi xö ®Æc

biÖt, kh¸c biÖt vµ linh ho¹t ®èi víi çc thµnh viªn míi cña ASEAN.

§èi víi çc lÜnh vùc hîp t¸c kh¸c, çc bªn sÏ tiÕp tôc x©y

dùng çch thøc vµ bíc ®i cã thÓ chÊp thuËn ®îc ®èi víi tÊt c¶ çc

bªn cã liªn quan.

vi. §·i ngé tèi huÖ quèc (MFN)

§©y lµ ®iÒu kho¶n u tiªn ®Æc biÖt cña Trung Quèc dµnh cho

çc níc ASEAN cha ph¶i lµ thµnh viªn cña WTO bao gåm Lµo,

Campuchia vµ ViÖt Nam. Trung Quèc ®ång ý dµnh cho çc níc nµy

®èi xö tèi huÖ quèc phï hîp víi nh÷ng nguyªn t¾c vµ cam kÕt cña

Trung Quèc víi WTO kÓ tõ ngµy kÝ kÕt HiÖp ®Þnh nµy. Nh vËy lµ

mÆc dï cha ®îc gia nhËp WTO, 3 níc ViÖt Nam, Lµo, Campuchia vÉn

®îc hëng nh÷ng u ®·i cña WTO trong quan hÖ víi Trung Quèc. §©y



lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó çc níc nµy ®Èy nhanh h¬n qu¸ tr×nh gia

nhËp ACFTA, theo kÞp nh÷ng níc ph¸t triÓn h¬n trong khèi.

vii. Ch ¬ng tr×nh thu ho¹ch sím (Early Harvest Programme –

EHP):

§©y lµ néi dung ®îc ®Ò cËp kü nhÊt vµ cô thÓ nhÊt trong

HiÖp ®Þnh khung, còng lµ mét ®iÓm ®Æc biÖt cña HiÖp ®Þnh

khung nµy. V× nh trªn ®· nªu, thêi gian tho¶ thuËn hoµn thµnh

ACFTA lµ trong vßng 10 n¨m, kÕt thóc vµo 2010 ®èi víi Trung Quèc

vµ ASEAN 5 (riªng Philippines kh«ng tham gia vµo Ch¬ng tr×nh thu

ho¹ch sím), vµo 2015 ®èi víi 4 níc ASEAN míi. Tuy nhiªn, çc bªn ®·

linh ®éng trong ®µm ph¸n ®a ra mét ch¬ng tr×nh thùc hiÖn sím

mét sè lÜnh vùc trong khu«n khæ hîp t¸c nh»m mang l¹i lîi Ých ngay

cho çc bªn tríc thêi h¹n hoµn thµnh ACFTA.

Néi dung chÝnh cña Ch¬ng tr×nh thu ho¹ch sím lµ nh÷ng tho¶

thuËn xo¸ bá hµng rµo thuÕ quan ®èi víi mét sè mÆt hµng, chñ

yÕu lµ hµng n«ng s¶n cÇn thùc hiÖn gi÷a çc níc ngay sau khi kÝ

kÕt hiÖp ®Þnh. Cô thÓ nh sau :

Nh÷ng s¶n phÈm thuéc EHP : §ã lµ nh÷ng s¶n phÈm

thuéc m· sè HS 8/9, gåm 8 nhãm mÆt hµng n«ng s¶n nh :

01 §éng vËt sèng

02 ThÞt vµ çc bé phËn néi

t¹ng

03 Ç

04 S÷a vµ çc s¶n phÈm tõ

s÷a

05 Çc s¶n phÈm tõ ®éng

vËt kh¸c

06 C©y sèng

07 Rau ¨n

08 Qu¶ ¨n vµ çc lo¹i h¹t

TÊt c¶ çc níc ®Òu ph¶i thùc hiÖn EHP ®èi víi nh÷ng s¶n

phÈm nµy. Tuy nhiªn, trong sè nh÷ng s¶n phÈm trªn, mét sè níc ®îc

®a ra danh môc s¶n phÈm lo¹i trõ (Exclusion List) ®îc miÔn ®a vµo

EHP. Cho ®Õn thêi ®iÓm ký HiÖp ®Þnh, ®· cã 2 níc ®· ®µm ph¸n

xong víi çc bªn cßn l¹i vÒ danh môc s¶n phÈm lo¹i trõ nµy, ®ã lµ

Campuchia vµ ViÖt Nam. Danh môc lo¹i trõ cña Campuchia gåm cã

30 mÆt hµng, trong ®ã nhiÒu nhÊt lµ çc mÆt hµng thuéc m· 02,

07 vµ 08, chØ cã mét lo¹i mÆt hµng thuéc m· 01 vµ mét lo¹i mÆt §inh ThÞ ViÖt Thu - Anh 8, K38C, §¹i häc Ngo¹i Th¬ng - 43 -


hµng thuéc m· 03. Danh môc lo¹i trõ cña ViÖt Nam cã 15 mÆt hµng

thuéc m· 01, 02, 04 vµ 08. Çc níc Brunei, Indonesia, Myanmar,

Singapore, Th¸i Lan vµ Trung Quèc kh«ng ®îc ®a ra danh môc lo¹i

trõ. Cßn l¹i çc níc Lµo, Malaysia vµ Trung Quèc th× cha hoµn thµnh

xong viÖc ®µm ph¸n vÒ danh môc lo¹i trõ vµ sÏ ph¶i hoµn thµnh

vµo 1/3/2003.

Ngoµi 8 nhãm mÆt hµng n«ng s¶n trªn, cßn cã mét sè s¶n

phÈm riªng bao gåm c¶ nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghiÖp còng ®îc ®a

vµo EHP nhng chØ ®îc ¸p dông gi÷a Trung Quèc víi tõng níc ASEAN

trªn gãc ®é song ph¬ng. Çc níc ASEAN nµy ®Òu thuéc ASEAN 6.

Cho ®Õn nay, chØ cã Indonesia vµ Th¸i Lan ®· hoµn thµnh ®µm

ph¸n víi Trung Quèc vÒ çc s¶n phÈm nµy.

Møc gi¶m thuÕ:

Trõ nh÷ng s¶n phÈm cã møc thuÕ MFN 0% hoÆc cã møc thuÕ

®îc gi¶m xuèng 0%, møc thuÕ vÉn sÏ gi÷ nguyªn lµ 0%, cßn l¹i tÊt

c¶ çc s¶n phÈm thuéc ch¬ng tr×nh EHP ®îc chia thµnh 3 lo¹i :

Lo¹i 1: lµ çc s¶n phÈm cã møc thuÕ MFN > 15% ®èi víi Trung

Quèc vµ çc níc ASEAN 6, møc thuÕ MFN >=30% ®èi víi çc níc

thµnh viªn ASEAN míi.

Lo¹i 2: lµ çc s¶n phÈm cã møc thuÕ >= 5% vµ <= 15% ®èi víi

Trung Quèc vµ ASEAN 6, møc thuÕ >=15% vµ < 30% ®èi víi çc níc

ASEAN míi.

Lo¹i 3: lµ çc s¶n phÈm cã møc thuÕ < 5% ®èi víi Trung Quèc

vµ çc níc ASEAN 6, møc thuÕ < 15% ®èi víi çc níc thµnh viªn

ASEAN míi.

Lé tr×nh gi¶m thuÕ:

Ch¬ng tr×nh EHP sÏ ®îc b¾t ®Çu thùc hiÖn kh«ng muén h¬n

1/1/2004 víi lé tr×nh c¾t gi¶m cô thÓ nh sau:

B¶ng : Lé tr×nh gi¶m thuÕ theo EHP ®èi víi Trung Quèc vµ

çc níc ASEAN 6

Lo¹i s¶n phÈmKh«ng muén Kh«ng muén Kh«ng muén h¬n



h¬n 1/1/2004 h¬n 1/1/2005 1/1/2006

1 ( > 15%) 10% 5% 0%

2 ( > =5%, < 15%)

5% 0% 0%

3 ( < 5%) 0% 0% 0%

Nguån: HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh tÕ toµn diÖn ASEAN - Trung Quèc

(FAACCEC), (b¶n tiÕng anh) – Ban th ký ASEAN (www.aseansec.org).

B¶ng : Lé tr×nh gi¶m thuÕ theo EHP ®èi víi çc níc thµnh viªn

ASEAN míi

B¶ng 8a: Çc s¶n phÈm lo¹i 1 - thuÕ suÊt > =30%

Níc

Kh«ng muénh¬n

1/1/2004

Kh«ng muénh¬n

1/1/2005

Kh«ng muénh¬n

1/1/2006

Kh«ng muén h¬n

1/1/2007

Kh«ng muén h¬n

1/1/2008

Kh«ng muén h¬n

1/1/2009

Kh«ng muén h¬n

1/1/2010

ViÖt Nam 20% 15% 10% 5% 0% 0% 0%

Lµo vµ

Myanmar- - 20% 14% 8% 0% 0%

Campuchia - - 20% 15% 10% 5% 0%

B¶ng 8b: Çc s¶n phÈm lo¹i 2 - thuÕ suÊt >= 15% vµ < 30%

Níc

Kh«ng muénh¬n

1/1/2004

Kh«ng muénh¬n

1/1/2005

Kh«ng muénh¬n

1/1/2006

Kh«ng muén h¬n

1/1/2007

Kh«ng muén h¬n

1/1/2008

Kh«ng muén h¬n

1/1/2009

Kh«ng muén h¬n

1/1/2010

ViÖt Nam 10% 10% 5% 5% 0% 0% 0%

Lµo vµ Myanmar

- - 10% 10% 5% 0% 0%

Campuchia - - 10% 10% 5% 5% 0%

B¶ng 8c: Çc s¶n phÈm lo¹i 3 - thuÕ suÊt < 15%

Níc Kh«ng muénh¬n

Kh«ng muénh¬n

Kh«ng muénh¬n

Kh«ng muén h¬n

Kh«ng muén h¬n

Kh«ng muén h¬n

Kh«ng muén h¬n



1/1/2004

1/1/2005

1/1/2006

1/1/2007

1/1/2008

1/1/2009

1/1/2010

ViÖt Nam 10% 10% 5% 0 – 5% 0% 0% 0%

Lµo vµ Myanmar

- - 5% 5% 0 - 5% 0% 0%

Campuchia - - 5% 5% 0 - 5% 0 - 5% 0%

Nguån: HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh tÕ toµn diÖn ASEAN - Trung Quèc

(FAACCEC), (b¶n tiÕng anh) – Ban th ký ASEAN (www.aseansec.org).

Çc quy ®Þnh kh¸c trong EHP:

Bªn c¹nh nh÷ng tho¶ thuËn vÒ thuÕ quan ®èi víi hµng ho¸,

EHP cßn cã nh÷ng quy ®Þnh vÒ nguyªn t¾c xuÊt xø vµ çch ¸p

dông çc ®iÒu kho¶n cña WTO cho th¬ng m¹i hµng ho¸. Çc bªn

còng cam kÕt sÏ t×m ra nh÷ng biÖn ph¸p kh¶ thi ®Ó ¸p dông EHP

®èi víi lÜnh vùc th¬ng m¹i dÞch vô.

Ch¬ng tr×nh EHP còng ®Ò cËp ®Õn viÖc thùc hiÖn çc ho¹t

®éng hîp t¸c cña 2 bªn trªn çc lÜnh vùc kh¸c nh dù ¸n ®êng s¾t

nèi Singapore - C«n Minh vµ dù ¸n ®êng cao tèc Bankok - C«n Minh

theo khu«n khæ cña Ch¬ng tr×nh hîp t¸c ph¸t triÓn lu vùc s«ng

Mekong vµ Ch¬ng tr×nh TiÓu vïng s«ng Mekong më réng; çc kÕ

ho¹ch ph¸t triÓn trung vµ dµi h¹n cña TiÓu vïng s«ng Mekong më

réng (GMS); viÖc ký kÕt Biªn b¶n ghi nhí vÒ hîp t¸c n«ng nghiÖp

gi÷a çc bªn, …

viii. KÕ ho¹ch ®µm ph¸n

Uû ban ®µm ph¸n th¬ng m¹i ASEAN - Trung Quèc (TNC) sÏ tiÕp

tôc tiÕn hµnh çc ch¬ng tr×nh ®µm ph¸n ®· ®Ò ra trong HiÖp

®Þnh khung, vµ b¸o ço thêng xuyªn vÒ kÕt qu¶ vµ nh÷ng tiÕn

triÓn trong ®µm ph¸n cña tæ chøc nµy cho Çc bé trëng kinh tÕ

ASEAN (AEM) vµ Bé trëng Bé Ngo¹i th¬ng vµ Hîp t¸c kinh tÕ Trung

Quèc (MOFTEC) th«ng qua çc héi nghÞ cña çc quan chøc kinh tÕ

cÊp cao ASEAN (SEOM) vµ MOFTEC. §ång thêi, çc bªn còng cã thÓ

thµnh lËp çc tæ chøc kh¸c nÕu thÊy cÇn thiÕt cho viÖc hîp t¸c vµ

tiÕn hµnh çc ho¹t ®éng hîp t¸c kinh tÕ phï hîp víi HiÖp ®Þnh khung



vµ çc tæ chøc nµy nÕu ®îc thµnh lËp còng sÏ cã nhiÖm vô gièng

nh TNC.

Nãi tãm l¹i, cã thÓ kh¼ng ®Þnh HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c

kinh tÕ toµn diÖn gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc kÝ ngµy 4 / 11/ 2002

cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi tiÕn tr×nh h×nh thµnh Khu vùc

mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc. Víi sù x¸c ®Þnh râ môc tiªu,

ph¹m vi, biÖn ph¸p, thêi gian, thêi h¹n thùc hiÖn sím, çc kÕ ho¹ch

chi tiÕt liªn quan ®Õn hîp t¸c kinh tÕ, çc cam kÕt vÒ ®·i ngé MFN

cho çc níc ASEAN kÐm ph¸t triÓn vµ çc kÕ ho¹ch ®µm ph¸n trong

t¬ng lai vÒ th¬ng m¹i hµng ho¸, th¬ng m¹i dÞch vô, ®Çu t vµ çc

lÜnh vùc hîp t¸c kh¸c …, HiÖp ®Þnh nµy lµ c¬ së ph¸p lý cho sù ra

®êi cña ACFTA hay nãi çch kh¸c lµ mét c¬ së b»ng v¨n b¶n vµ

b»ng chøng hîp ph¸p cña quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ trong t¬ng lai

gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc.



Ch¬ng 2: T¸c ®éng cña khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc tíi çc quèc gia thµnh viªn

2.1. C¬ héi

2.1.1. Thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ trong dµi h¹n

Trong vßng 10 n¨m tíi, mét vßng cung réng lín, bao qu¸t hÇu

hÕt khu vùc §«ng ¸ sÏ h×nh thµnh nªn mét trong nh÷ng Khu vùc

mËu dÞch tù do lín nhÊt vµ n¨ng ®éng nhÊt thÕ giíi, Khu vùc mËu

dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc.

Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc dù ®Þnh sÏ ®îc

hoµn thµnh trong vßng 10 n¨m. ViÖc xo¸ bá çc hµng rµo thuÕ quan

vµ phi thuÕ quan trong khung thêi gian nµy sÏ kh«ng gÆp ph¶i trë

ng¹i, bëi ASEAN ®· vµ ®ang tÝch cùc c¾t gi¶m thuÕ quan theo quy

®Þnh cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA): s¸u níc thµnh viªn

cò cña ASEAN cam kÕt sÏ h¹ møc thuÕ quan b×nh qu©n xuèng díi

5% vµo cuèi 2003; bèn níc thµnh viªn míi lµ ViÖt Nam, Lµo,

Campuchia vµ Myanmar sÏ h¹ møc thuÕ xuèng díi 5% vµo cuèi 2006,

®ång thêi sÏ bá tÊt c¶ thuÕ quan, thùc hiÖn mËu dÞch tù do vµo

n¨m 2018. ThuÕ quan cña ASEAN h¹ thÊp sÏ cã ¶nh hëng v« cïng

thuËn lîi cho viÖc xuÊt khÈu hµng hãa trong néi bé khèi, ®ång thêi

t¹o c¬ së cho Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc ACFTA

sím ®îc h×nh thµnh. H¬n thÕ n÷a, kh¶ n¨ng tiÕp cËn lín h¬n víi

ngêi l¸ng giÒng khæng lå Trung Quèc cã thÓ g©y t¸c ®éng kÝch

thÝch tiÕn tr×nh tù do ho¸ chËm ch¹p cña b¶n th©n khu vùc.

Jonathan Anderson thuéc bé phËn nghiªn cøu Ch©u ¸ Th¸i B×nh D-

¬ng cña c«ng ty UBS Securities t¹i Hång K«ng lËp luËn: “§«ng Nam ¸

kh«ng ®a ra bÊt kú ý tëng g× gÇn víi mét thÞ trêng tù do vÒ lao

®éng, vèn hay hµng ho¸. NÕu mét FTA víi Trung Quèc cã thÓ buéc

ASEAN ph¶i tù do ho¸ h¬n n÷a çc nÒn kinh tÕ cña m×nh vµ tiÕn

gÇn tíi mét kh«ng gian kinh tÕ thèng nhÊt, ®iÒu nµy cã thÓ lµ

nguån t¹o ra sù t¨ng trëng vµ ®Çu t míi ë trong níc, trong lÜnh vùc

chÕ t¹o còng nh trong çc nguån chñ chèt” [24].



Tuy nhiªn, kh¸i niÖm “10 n¨m” cña ACFTA chØ lµ mét khung

thêi gian chø kh«ng ph¶i lµ mét kh¸i niÖm cã tÝnh tuyÖt ®èi, vµ bëi

vËy rÊt cã kh¶ n¨ng lµ viÖc triÓn khai Khu vùc mËu dÞch tù do

ASEAN - Trung Quèc sÏ ®îc hoµn thµnh tríc thêi h¹n ®· ®Þnh. VÝ dô,

viÖc triÓn khai Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) ®· ®îc ®Èy

nhanh so víi khung thêi gian ®· ®îc dù kiÕn lóc ®Çu lµ 15 n¨m. Vµo

th¸ng 1/ 2002, Thñ tíng Th¸i Lan Thashin thËm chÝ cßn gîi ý hoµn

thµnh Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc trong vßng 2

n¨m.

Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc mét khi ®îc

h×nh thµnh nhÊt ®Þnh sÏ ph¸t sinh ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña

ASEAN vµ Trung Quèc, thËm chÝ cña toµn thÕ giíi. VÒ mÆt kinh tÕ,

Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc sÏ ®em l¹i nh÷ng c¬

héi tèt ®Ñp cho sù hîp t¸c th¬ng m¹i vµ ®Çu t gi÷a hai bªn, cô thÓ

lµ:

2.1.1.1. T¨ng cêng më réng tiÒm n¨ng th¬ng m¹i

Theo nh÷ng m« pháng mµ Tæ nghiªn cøu hçn hîp cña Nhãm

chuyªn gia vÒ hîp t¸c kinh tÕ ASEAN - Trung Quèc (ASEAN – China

Expert Group on Economic Cooperation) ®· tiÕn hµnh dùa trªn Dù

¸n nghiªn cøu vÒ th¬ng m¹i toµn cÇu (GTAP – Global Trade Analysis

Project), viÖc thµnh lËp Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung

Quèc sÏ mang l¹i nh÷ng c¬ héi lín cho c¸c níc tham gia víi viÖc t¹o ra

mét khu vùc thÞ trêng lín nhÊt thÕ giíi víi h¬n 1.7 tû ngêi tiªu dïng,

tæng thu nhËp quèc néi vµo kho¶ng 2 ngh×n tû USD vµ tæng kim

ng¹ch trao ®æi th¬ng m¹i íc tÝnh lªn ®Õn 1.23 ngh×n tû USD [25].

Tuy nhiªn cÇn chó ý r»ng m« h×nh GTAP kh«ng bao gåm Bruney,

Lµo, Campuchia vµ Myanmar. NÕu nh÷ng níc nµy tham gia vµo khu

vùc mËu dÞch tù do vµ nÕu hä giµnh ®îc lîi nhuËn th× FTA víi Trung

Quèc sÏ cµng cã tÝnh kh¶ thi cao h¬n.

Víi ph¬ng ph¸p c©n b»ng tæng qu¸t ®iÖn to¸n (Computational

General Equilibrium – CGE), ViÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ quèc tÕ Hµn

Quèc KIEP còng ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu vÒ t¸c ®éng cña c¸c khu

vùc mËu dÞch tù do ë §«ng ¸, trong ®ã cã Khu vùc mËu dÞch tù do



ASEAN - Trung Quèc. Theo m« h×nh CGE, lîi Ých kinh tÕ sÏ kh«ng lín

nÕu chØ tÝnh riªng tù do ho¸ th¬ng m¹i, nÕu tÝnh thªm çc lîi Ých

cña viÖc tÝch luü vèn th× lîi Ých kinh tÕ sÏ ®îc më réng. Cô thÓ, khi

Trung Quèc vµ ASEAN ký kÕt mét FTA, tù do ho¸ th¬ng m¹i sÏ lµm

t¨ng GDP cña ASEAN lªn 0.23%, trong khi t¸c ®éng tæng hîp cña tù

do ho¸ th¬ng m¹i vµ tÝch luü vèn sÏ lµm t¨ng GDP lªn 2.08%, xÊp xØ

5 lÇn t¸c ®éng riªng cña tù do ho¸ [26] (tham kh¶o Phô lôc 7). Çc

kÕt qu¶ nµy còng t¬ng tù nh nhËn ®Þnh mµ Cùu Thñ tíng Trung

Quèc Chu Dung C¬ ®· ph¸t biÓu t¹i Héi nghÞ thîng ®Ønh Trung

Quèc – ASEAN t¹i Singapore th¸ng 11/ 2000.

Qua çc sè liÖu ®îc nghiªn cøu tõ 2 m« h×nh GTAP vµ CGE, cã

thÓ thÊy, vÒ mÆt kinh tÕ, viÖc h×nh thµnh ACFTA sÏ mang l¹i côc

diÖn cïng cã lîi cho Trung Quèc vµ ASEAN:

Thø nhÊt, Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc sÏ gãp

phÇn t¨ng trëng GDP vµ xuÊt khÈu cña c¶ ASEAN vµ Trung Quèc,

n©ng cao hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ nhê tÝnh c¹nh tranh cao.

Theo nghiªn cøu cña Ban th ký ASEAN, víi viÖc thiÕt lËp mét

FTA song ph¬ng, GDP thùc tÕ sÏ t¨ng lªn ®èi víi tÊt c¶ çc níc

ASEAN vµ Trung Quèc (xem b¶ng 9).

B¶ng : T¸c ®éng cña ACFTA tíi GDP thùc tÕ theo m« h×nh

GTAP

NícGDP thùc tÕ

(triÖu USD)

Gi¸ trÞ t¨ng thªm

Sè tuyÖt ®èi

(triÖu USD)

Sè t¬ng ®èi

(%)

Indonesia 204,031.4 2,267.8 1.12

Malaysia 98,032.3 1,135.5 1.16

Philippines 71,167.1 229.1 0.33

Singapore 72,734.9 753.3 1.04

Th¸i Lan 165,516.0 673.6 0.41

ViÖt Nam 16,110.9 339.1 2.11

Trung Quèc 815,163.0 2,21 0.28



4.9

Mü 7,120,465.5 -2,594.5 -0.04

NhËt 5,078,704.5 -4,452.0 -0.09

ROW (Rest of World) 14,657,026.0

-6,272.0 -0.05

Tæng 28,298,952.1 -5,706.9 -0.03

Nguån: B¸o ço cña Nhãm chuyªn gia ASEAN – Trung Quèc vÒ hîp t¸c kinh

tÕ (ASEAN – China Expert Group on Economic Cooperation), “X©y dùng quan

hÖ kinh tÕ ASEAN - Trung Quèc chÆt chÏ h¬n trong thÕ kû 21” – Ban th ký

ASEAN (www.aseansec.org), th¸ng 10/ 2001.

Tõ b¶ng trªn cã thÓ thÊy, sau khi ACFTA ®îc thµnh lËp, tæng

thu nhËp quèc néi thùc tÕ cña c¶ ASEAN vµ Trung Quèc sÏ t¨ng thªm

7.6 tû USD; trong ®ã tæng thu nhËp quèc néi cña ASEAN t¨ng thªm

0.9%, t¬ng ®¬ng víi 5.4 tû USD. Trong sè çc níc ASEAN, tèc ®é

t¨ng lín nhÊt thuéc vÒ ViÖt Nam víi 2.11% trong khi GDP cña

Indonesia l¹i t¨ng lªn nhiÒu nhÊt nÕu tÝnh theo gi¸ trÞ tuyÖt ®èi

(2,267.8 triÖu USD). Trong trêng hîp Trung Quèc, mÆc dï GDP t¨ng

thªm 2.2 tû USD nhng tèc ®é t¨ng trëng l¹i rÊt khiªm tèn, chØ ë møc

0.28%. Tuy nhiªn, sù thay ®æi vÒ gi¸ trÞ tuyÖt ®èi hay t¬ng ®èi

kh«ng ph¶i lµ quan träng mµ quan träng h¬n c¶ lµ çc thay ®æi ®ã

®Òu theo xu híng tÝch cùc ®èi víi c¶ ASEAN vµ Trung Quèc. Nãi

çch kh¸c, lîi Ých ®Çu tiªn cã thÓ thÊy ®îc lµ Khu vùc mËu dÞch tù

do ASEAN - Trung Quèc sÏ gãp phÇn t¨ng trëng GDP thùc tÕ cña tÊt

c¶ çc thµnh viªn tham gia.

Cïng víi sù t¨ng trëng cña GDP thùc tÕ, theo m« h×nh GTAP,

viÖc thµnh lËp Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc sÏ lµm

cho xuÊt khÈu cña ASEAN sang Trung Quèc t¨ng 48%, t¬ng ®¬ng

víi 13 tû USD, trong khi xuÊt khÈu cña Trung Quèc sang ASEAN t¨ng

55.1%, t¬ng øng víi 10.6 tû USD (xem b¶ng 10).



Tõ b¶ng 10 cã thÓ thÊy trong sè çc níc ASEAN, çc níc ®îc lîi

nhiÒu nhÊt tõ xuÊt khÈu lµ Indonesia, Malaysia, Singapore vµ Th¸i

Lan; trong khi kim ng¹ch xuÊt khÈu song ph¬ng t¨ng trëng lín nhÊt

lµ gi÷a Trung Quèc – Philippines vµ Trung Quèc – Th¸i Lan (t¨ng

thªm lÇn lît lµ 3,057.17 vµ 3,140.16 tû USD tÝnh theo gi¸ trÞ tuyÖt

®èi). ¦íc tÝnh, tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu gi÷a ASEAN vµ Trung

Quèc sÏ ®¹t 680 tû USD vµo n¨m 2005 [25].

VÒ thÞ trêng xuÊt khÈu, ngoµi thÞ trêng xuÊt khÈu lín lµ Mü,

EU, NhËt B¶n, ASEAN sÏ lµ thÞ trêng xuÊt khÈu quan träng ®èi víi

Trung Quèc. VÒ nhËp khÈu, Trung Quèc còng cÇn nhËp khÈu nhiÒu

nguyªn liÖu th« cña ASEAN ®Ó chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu sang thÞ tr-

êng thø ba. ¦íc tÝnh tõ n¨m 2001 ®Õn 2005, Trung Quèc sÏ nhËp

khÈu kho¶ng 1.4 ngh×n tû USD gi¸ trÞ thiÕt bÞ, c«ng nghÖ vµ hµng

ho¸ [25]. Ngoµi ra, víi lîi thÕ vÒ vÞ trÝ ®Þa lý, chi phÝ vËn chuyÓn

thÊp vµ çc yÕu tè v¨n ho¸ t¬ng ®ång, çc níc ASEAN vµ Trung

Quèc sÏ cã nhiÒu c¬ héi h¬n ®Ó trao ®æi çc s¶n phÈm cã lîi thÕ

c¹nh tranh cña m×nh nh s¶n phÈm dÇu khÝ, n«ng s¶n nhiÖt ®íi,

dÇu thùc vËt, thuû s¶n, thùc phÈm, ®iÖn vµ ®iÖn tö gia dông, hµng

dÖt may, giÇy dÐp. Çc níc ASEAN còng sÏ cã c¬ héi nhËp khÈu

nguyªn liÖu v¶i ®Çu vµo ®Ó gia c«ng xuÊt khÈu hµng dÖt may.


B¶ng : T¸c ®éng cña ACFTA tíi xuÊt khÈu theo m« h×nh GTAP


FromTo

TængIndonesia

Malaysia

Philippines

Singapore

Th¸i Lan

ViÖt Nam Mü NhËt

TrungQuèc ROW

Indonesia 0.00 -69.00 -117.05-

106.35-

141.49 -40.05 -209.99-

313.662,656.0

9 -547.451,111.0

5

Malaysia -45.59 0.00 -245.11-

312.71-

219.41 -20.97 -416.56-

246.273,207.2

8 -688.071,012.5

9

Philippines -2.82 16.57 0.00 46.89 -24.97 -3.00 413.49 39.16 330.80 104.46 920.58

Singapore -47.27-

392.60 -329.26 0.00-

233.84-

430.61 -321.22-

200.073,639.1

8 -745.43 938.88

Th¸i Lan -29.13 -65.56 -118.87-

101.24 0.00 -52.49 252.78-

271.302,907.7

6 -525.481,996.4

7

ViÖt Nam -10.53 -31.02 -18.62 -15.08 -5.69 0.00 -12.07 -19.01 267.04 -59.24 95.78

Mü 8.29 11.17 -152.88 208.02 -75.46 -1.19 0.00 123.37 -501.03 100.00 -279.71

NhËt -16.76 -1.68 -266.16 325.30-

342.10 -23.38 393.97 0.00 -823.79 472.17 -282.43

Trung Quèc

1,371.60

1,456.34

3,057.17 643.90

3,140.16 944.81 -813.34

-511.53 -889.91-1,557.07

6,842.13

ROW -13.82 119.73 -543.70 417.50 -365.92

-89.28 482.25 467.77 -2,679.2

844.00 -1,360.7

6 3

Tæng 10,994.

61

ROW (Rest of World): PhÇn cßn l¹i cña thÕ giíi

Nguån: B¸o c¸o cña Nhãm chuyªn gia ASEAN - Trung Quèc vÒ hîp t¸c kinh tÕ (ASEAN – China Expert Group on Economic Cooperation), “X©y dùng quan hÖ kinh tÕ ASEAN – Trung Quèc chÆt chÏ h¬n trong thÕ kû 21” – Ban th ký ASEAN (www.aseansec.org), th¸ng 10/ 2001.

Theo nghiªn cøu cña Ban th ký ASEAN (tham kh¶o Phô lôc 8),

xuÊt khÈu cña ASEAN vµ Trung Quèc sÏ t¨ng trëng m¹nh nhÊt trong

çc ngµnh hµng dÖt may vµ quÇn ¸o, thiÕt bÞ ®iÖn, m¸y mãc vµ

çc ngµnh chÕ t¹o kh¸c. Cô thÓ, xuÊt khÈu çc mÆt hµng chÕ t¹o

cña Indonesia sang Trung Quèc t¨ng thªm 1,281.84 triÖu USD. XuÊt

khÈu çc thiÕt bÞ ®iÖn vµ m¸y mãc cña Singapore sang Trung Quèc

còng t¨ng 1,344.15 triÖu USD. XuÊt khÈu dÖt may vµ quÇn ¸o cña

Th¸i Lan sang Trung Quèc t¨ng m¹nh víi 1,698.77 triÖu USD. VÒ

phÝa Trung Quèc, xuÊt khÈu çc mÆt hµng chÕ t¹o cña Trung Quèc

sang Philippines t¨ng thªm 1,169.78 triÖu USD; trong khi xuÊt khÈu

çc thiÕt bÞ ®iÖn vµ m¸y mãc sang Philippines vµ Th¸i Lan t¨ng lÇn

lît lµ 813.43 vµ 794.09 triÖu USD. Çc mÆt hµng dÖt may vµ quÇn

¸o cña Trung Quèc sang hai níc nµy còng t¨ng trëng rÊt m¹nh, lÇn lît

lµ 622.66 vµ 869.89 triÖu USD [25].

Thø hai, Khu vùc mËu dÞch tù do nµy sÏ mang l¹i nh÷ng c¬

héi rÊt lín cho çc níc tham gia víi viÖc t¹o ra thÞ trêng cung cÊp

nguyªn liÖu phong phó h¬n cho çc nhµ s¶n xuÊt trong khu vùc.

Jonathan Anderson, phô tr¸ch bé phËn nghiªn cøu Ch©u ¸ Th¸i B×nh

D¬ng cña c«ng ty UBS Securities t¹i Hång K«ng, cho r»ng tuy Trung

Quèc ®a ra khÈu hiÖu “tÊt c¶ ®Òu th¾ng” vµo chÝnh s¸ch ngo¹i

giao kinh tÕ cña hä, song Khu vùc mËu dÞch tù do nµy vÒ l©u dµi sÏ

cã lîi nhiÒu cho Trung Quèc. Theo «ng, “çc h·ng chÕ t¹o cña Trung

Quèc ®ang hy väng nh¶y vµo çc thÞ trêng xuÊt khÈu cña çc níc

§«ng Nam ¸ vµ nÒn kinh tÕ Trung Quèc còng sÏ ®îc lîi tõ nguån cung

cÊp æn ®Þnh hµng ho¸ vµ nguyªn liÖu” [24].

ThËt vËy, xÐt vÒ chi phÝ lao ®éng, møc l¬ng ë Trung Quèc lµ

rÊt thÊp (tham kh¶o b¶ng 12, phÇn 2.2.3.3), chØ b»ng 1/50 so víi

NhËt B¶n vµ Mü. N¨ng suÊt lao ®éng trong khu vùc chÕ t¹o cña

Trung Quèc còng rÊt thÊp – chØ b»ng 1/25 møc cña Mü vµ 1/26 møc

cña NhËt. V× n¨ng suÊt thÊp nh vËy nªn nÕu xem xÐt c¬ cÊu chi

phÝ lao ®éng trong ngµnh chÕ t¹o, l¬ng cña Mü chØ cao h¬n 1/3 so

víi Trung Quèc khi xÐt gi¸ trÞ s¶n lîng theo USD. Ngoµi ra, gi¸ trÞ gia

t¨ng cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o Trung Quèc kh¸ thÊp. N¨m

2000, tû lÖ gi¸ trÞ gi¸ t¨ng trung b×nh cña Trung Quèc chØ lµ 26% -

thÊp h¬n nhiÒu so víi Mü vµ NhËt (t¬ng øng lµ 49% vµ 43.6%) [6].

H¬n n÷a, çc ngµnh c«ng nghiÖp cña Trung Quèc phô thuéc chñ

yÕu vµo çc c«ng nghÖ níc ngoµi vµ cha cã quyÒn së h÷u trÝ tuÖ

riªng cña m×nh. HÇu hÕt çc nhµ m¸y chÕ t¹o vµ hµng xuÊt khÈu

cña Trung Quèc ®Òu thuéc çc ngµnh gia c«ng chÕ biÕn (trªn thùc

tÕ, 55% [6] hµng xuÊt khÈu cña Trung Quèc lµ s¶n phÈm cña çc

ngµnh gia c«ng chÕ biÕn). §iÒu nµy cã nghÜa lµ khi khu vùc chÕ t¹o

cña Trung Quèc ph¸t triÓn, xuÊt khÈu cña níc nµy t¨ng, th× hµng

nhËp khÈu vµo Trung Quèc còng t¨ng t¬ng øng. TÝnh trung b×nh,

cø trong 100 USD hµng xuÊt khÈu th× Trung Quèc cÇn nhËp 50 – 70

USD [6] nguyªn liÖu. Vµ nh vËy cã thÓ nãi r»ng Trung Quèc cµng

xuÊt khÈu nhiÒu th× níc nµy còng sÏ nhËp khÈu cµng nhiÒu nguyªn

liÖu. Nh vËy, lo¹i th¬ng m¹i nµy kh«ng nh÷ng cã lîi cho Trung Quèc

mµ cßn ®em l¹i nhiÒu lîi Ých cho çc níc ASEAN, vÝ dô: nh÷ng níc

giµu nguån nguyªn liÖu nh Malaysia víi diÖn tÝch trång cao su vµ

dÇu cä v« cïng lín sÏ cã c¬ héi më réng xuÊt khÈu çc mÆt hµng nµy

sang thÞ trêng Trung Quèc (gi¸ trÞ xuÊt khÈu dÇu cä Malaysia sang

Trung Quèc t¨ng 59% lªn tíi 60 triÖu tÊn trong 7 th¸ng ®Çu n¨m

2002 [27]). Nhu cÇu lín vÒ n¨ng lîng cña Trung Quèc còng khiÕn níc

nµy trë thµnh níc nhËp khÈu dÇu lín vµ Malaysia, Indonesia lµ

nh÷ng níc s½n sµng cung cÊp cho nhu cÇu nµy. Møc tiªu dïng cña

Trung Quèc còng sÏ khiÕn çc nhµ m¸y läc dÇu ë §«ng Nam ¸ lu«n

lu«n bËn rén. Vµ sù bïng næ trong ngµnh x©y dùng Trung Quèc sÏ

®ßi hái mét lîng gç nhËp khÈu khæng lå, mét lÇn n÷a, l¹i lµ mãn lîi

cho Malaysia.

Thø ba, sù hîp nhÊt vÒ kinh tÕ gi÷a Trung Quèc vµ ASEAN sÏ

mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ to lín cho çc th¬ng nh©n thuéc mäi

ngµnh nghÒ vµ t¹o nªn sù liªn hÖ mËt thiÕt h¬n vÒ th«ng tin, giao

th«ng vµ mËu dÞch. ThËt vËy, mét thÞ trêng lín nh vËy mét mÆt sÏ

gióp cho çc nhµ s¶n xuÊt më réng quy m« s¶n xuÊt, mÆt kh¸c

còng cã lîi cho viÖc hoµn thµnh hÖ thèng ph©n c«ng hîp t¸c s¶n

xuÊt ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, tõ ®ã gãp phÇn n©ng cao n¨ng lùc

c¹nh tranh cña çc doanh nghiÖp. H¬n n÷a, mét thÞ trêng réng lín

h¬n ®îc t¹o ra bëi ACFTA sÏ cho phÐp çc ngµnh c«ng nghiÖp, ®Æc

biÖt lµ nh÷ng ngµnh chØ ho¹t ®éng trªn thÞ trêng trong níc gi¶m

gi¸ s¶n phÈm nhê vµo viÖc s¶n xuÊt víi sè lîng lín. §iÒu quan träng

h¬n lµ Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc sÏ t¹o ra m«i tr-

êng c¹nh tranh h¬n cho çc c«ng ty ho¹t ®éng trong khu vùc do hä

®· s½n sµng ®ãn nhËn thö th¸ch. Víi søc Ðp c¹nh tranh lín h¬n, çc

c«ng ty ho¹t ®éng trong khu vùc mËu dÞch tù do sÏ cã chÝnh s¸ch

cëi më h¬n ®èi víi nh÷ng ®æi míi còng nh t¨ng cêng ®Çu t c¶i

tiÕn c«ng nghÖ, dÉn tíi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cao h¬n.

Thø t, Khu vùc mËu dÞch tù do sÏ thóc ®Èy sù ph©n c«ng

chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt gi÷a çc níc trong khu vùc dùa trªn lîi thÕ

t¬ng ®èi cña tõng níc do nguån lùc sÏ ®îc ph©n bæ hîp lý vµo

nh÷ng n¬i vµ ngµnh ®îc sö dông cã hiÖu qu¶ vµ n¨ng suÊt h¬n.

MÆc dï ASEAN vµ Trung Quèc ®ang c¹nh tranh nhau ®Ó giµnh giËt

thÞ trêng níc thø ba vµ thu hót ®Çu t níc ngoµi, nhng xem xÐt c¬

cÊu hµng ho¸ xuÊt khÈu cña hai bªn cã thÓ thÊy ASEAN vµ Trung

Quèc cã sù bæ sung lÉn nhau vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ u thÕ

thµnh phÈm c«ng nghiÖp.

ThËt vËy, c¬ cÊu hµng ho¸ mËu dÞch song ph¬ng gi÷a Trung

Quèc vµ 5 níc ASEAN n¨m 1998 cho thÊy, hµng xuÊt khÈu cña 5 níc

ASEAN sang Trung Quèc chñ yÕu gåm thiÕt bÞ nghe nh×n ®iÖn tö

(29.98%); kho¸ng s¶n (11.18%); s¶n phÈm cao su (8.8%); dÇu mì

®éng thùc vËt (8.36%) vµ chÕ phÈm giÊy (6.41%). Hµng nhËp khÈu

tõ Trung Quèc chñ yÕu bao gåm: ThiÕt bÞ nghe nh×n ®iÖn tö

(41.565); s¶n phÈm thùc vËt (8.71%); hµng dÖt (8.245); kho¸ng s¶n

(7.92%); kim lo¹i vµ chÕ phÈm kim lo¹i (7.62%) [28]. Qua ®ã cã thÓ

thÊy tµi nguyªn thiªn nhiªn cña hai bªn cã sù bæ sung lÉn nhau. C¬

cÊu hµng xuÊt khÈu trªn còng cho thÊy tuy thiÕt bÞ nghe nh×n lµ

s¶n phÈm xuÊt khÈu chñ yÕu nhÊt cña 4 níc ASEAN - Singapore,

Th¸i Lan, Malaysia, Philippines – vµ Trung Quèc, nhng u thÕ cña mçi

bªn hiÖn nay cã kh¸c nhau. Bèn níc ASEAN nhËp khÈu hµng c¬

®iÖn cña Trung Quèc chñ yÕu lµ ®å ®iÖn c¬ khÝ th«ng dông, cßn

Trung Quèc nhËp khÈu hµng c¬ ®iÖn tõ 4 níc ASEAN phÇn lín l¹i lµ

s¶n phÈm cao cÊp. VÒ xuÊt khÈu hµng ®iÖn tö c«ng nghiÖp, 4 níc

ASEAN tõ l©u ®· t¬ng ®èi cã u thÕ, cßn Trung Quèc ë vµo thÕ kh¸

yÕu, nhng xuÊt khÈu ®å ®iÖn gia dông cña Trung Quèc l¹i chiÕm u

thÕ. HiÖn nay vÒ xuÊt khÈu thµnh phÈm c«ng nghiÖp, hµm lîng kü

thuËt cña 4 níc ASEAN vÉn cao h¬n Trung Quèc. MÆc dï mÊy n¨m

gÇn ®©y, xuÊt khÈu hµng c«ng nghÖ cao cña Trung Quèc ®· t¨ng

kh¸ nhanh nhng u thÕ vÉn kÐm so víi çc níc ASEAN. Tuy vËy, c«ng

nghÖ tin häc vµ viÔn th«ng cña Trung Quèc l¹i ®ang ph¸t triÓn kh¸

nhanh vµ m¹nh: Theo kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø 10, ®Õn n¨m 2005,

quy m« vµ dung lîng cña m¹ng líi th«ng tin vµ liªn l¹c cña Trung

Quèc sÏ ®¹t vÞ trÝ sè 1 thÕ giíi; sè lîng m¸y vi tÝnh sö dông trong níc

sÏ ®¹t 70 triÖu chiÕc vµ tû lÖ d©n sö dông ®iÖn tho¹i sÏ ®¹t 40%;

tû lÖ gi¸ trÞ gia t¨ng cña ngµnh c«ng nghiÖp th«ng tin trong GDP sÏ

t¨ng tõ 4.5% hiÖn nay lªn 7%; quy m« thÞ trêng sÏ t¨ng gÊp ®«i so

víi n¨m 2000 [29]. Víi xu thÕ ®ã, s¶n phÈm ®iÖn tö cña ASEAN sÏ

cã rÊt nhiÒu c¬ héi ®Ó th©m nhËp thÞ trêng réng lín ®Çy tiÒm

n¨ng ë Trung Quèc.

Thø n¨m, do hiÖn nay gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc ®ang tån t¹i

t×nh tr¹ng thiÕu sù ph©n c«ng phèi hîp víi nhau, thËm chÝ cã sù

c¹nh tranh t¬ng ®èi lín, nªn khi Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN -

Trung Quèc ®îc x©y dùng, nã sÏ lµm cho mçi bªn cã thÓ tËn dông lîi

thÕ so s¸nh ®Ó ph¸t triÓn, h×nh thµnh nªn hÖ thèng ph©n c«ng

ngµnh nghÒ lÊy u thÕ c¹nh tranh lµm ®Æc trng. H¬n n÷a, nã cßn

gióp cho çc bªn thµnh viªn cã thÓ ®iÒu chØnh toµn diÖn c¬ cÊu

ngµnh nghÒ cña m×nh mét çch s©u s¾c h¬n ë çc tÇng bËc kh¸c

nhau. Vµ nh vËy, tho¶ thuËn lÞch sö nµy sÏ t¹o ra bíc ph¸t triÓn míi

cho toµn bé khu vùc, ®óng nh nhËn ®Þnh cña «ng Andy Xie, chuyªn

viªn kinh tÕ cña tËp ®oµn Morgan Stanley Dean Witter cã trô së t¹i

Hång K«ng: “C¶ ASEAN vµ Trung Quèc ®Òu ®îc hëng lîi. Çc níc

ASEAN m¹nh trong n«ng nghiÖp, tµi nguyªn thiªn nhiªn, chÕ biÕn l-

¬ng thùc. Cßn Trung Quèc th× m¹nh vÒ hµng ®iÖn tö tiªu dïng vµ

çc s¶n phÈm c«ng nghÖ th«ng tin” [15].

ThËt vËy, c¨n cø vµo xu híng t¨ng trëng kinh tÕ cña Trung

Quèc, cã thÓ thÊy quèc gia nµy sÏ trë thµnh mét thÞ trêng v« cïng

quan träng cho hµng ho¸ toµn cÇu. Do ®ã, dï Trung Quèc cã thÓ trë

thµnh mét ®èi thñ c¹nh tranh ®¸ng gêm th× níc nµy còng ®ång

thêi lµ mét thÞ trêng réng lín cho hµng ho¸ cña çc quèc gia ASEAN.

Trong bèi c¶nh Trung Quèc ngµy cµng lín m¹nh vµ møc thu nhËp ®-

îc c¶i thiÖn, nhu cÇu cña quèc gia nµy vÒ çc s¶n phÈm ®a d¹ng

ch¾c ch¾n sÏ t¨ng lªn vµ khiÕn hä nhËp khÈu nhiÒu h¬n. §©y lµ

mét c¬ héi cho nh÷ng c«ng ty kh«n khÐo, biÕt t×m ra trong khu

vùc mËu dÞch tù do nh÷ng thÞ trêng cßn bá ngá. Nguyªn t¾c cÇn

nhÊn m¹nh ë ®©y lµ kh«ng mét quèc gia nµo cã thÓ lu«n cã ®îc lîi

thÕ so s¸nh ®èi víi tÊt c¶ çc mÆt hµng. B¶ng sau nªu ra mét sè

mÆt hµng mµ theo ®ã, çc khu vùc kinh tÕ cña ASEAN cã thÓ hy

väng khai th¸c mét khi thÞ trêng cña Trung Quèc ®îc më ra.

B¶ng : Çc kh¶ n¨ng trao ®æi th¬ng m¹i gi÷a Trung Quèc vµ

ASEAN-5

thÞ trêng xuÊt khÈu cßn bá ngá

Philippines

Hoa qu¶ t¬i vµ kh« hoÆc h¹t nh©n t¬i S¾t vôn

§éng vËt gi¸p x¸c vµ ç (t¬i vµ ®ãng hép) QuÆng b¹c, platinum

Hoa qu¶ ®«ng l¹nh Dçu rau

§êng vµ mËt ong §éng vËt chÕ biÕn

Thøc ¨n gia sóc §ång

Thuèc l¸ sîi M¸y v¨n phßng

Than cñi, than ®¸ M¸y b¸n hµng ch¹y ®iÖn

Sîi thùc vËt (trõ sîi cotton) M¸y ch¹y b»ng ®iÖn

QuÆng thÐp hµm lîng cao ThiÕt bÞ viÔn th«ng

Kim lo¹i mµu§å gç vµ thiÕt bÞ in trµng phim

QuÆng kim lo¹i hµm lîng cao

Singapore Ca cao B¹c platinum

§å gia vÞ M¸y v¨n phßng

B¬ thùc vËt, mì ThiÕt bÞ thu sãng v« tuyÕn

Thuèc l¸ sîi ThiÕt bÞ viÔn th«ng

ChÊt tÈy thiªn nhiªn M¸y ch¹y b»ng ®iÖn

DÇu tinh chÕ ThiÕt bÞ ®iÖn ¶nh

§éng vËt chÕ biÕn/ dÇu thùc vËt, …

M¸y ghi ©m

ThiÕt bÞ in Ên

Indonesia

Ç vµ ®éng vËt gi¸p x¸c Dçu th« vµ dÇu tinh

Cµ phª KhÝ gaz

Ca cao Dçu rau thùc vËt

§å gia vÞ §éng vËt chÕ biÕn vµ dÇu thùc vËt

Cao su th« Xµ phßng

Than cñi, than ®¸ Ph©n bãn

Gç VÐc ni, gç d¸n, …

Sîi tæng hîp vµ v¶i Gç chÕ biÕn

§¸, çt, sái GiÊy

Kim lo¹i mµu KÝnh ®eo m¾t

QuÆng kim lo¹i hµm lîng cao Nh«m

Than, than b¸nh §å gç

Malaysia

Ca cao VËt liÖu

B¬ thùc vËt, mì VÐc ni, gç d¸n, …

Cao su th« ThiÕt bÞ thu sãng v« tuyÕn

Gç ThiÕt bÞ thu sãng cña ®µi

QuÆng uranium, thori hµm lîng cao M¸y ghi ©m

KhÝ gazThiÕt bÞ viÔn th«ng vµ linh kiÖn

DÇu rau M¸y ch¹y b»ng ®iÖn

§éng vËt chÕ biÕn vµ dÇu thùc vËt M¸y bay…

Th¸i Lan

Ç vµ ®éng vËt gi¸p x¸c Da vµ da ®· xö lý

G¹o §å dïng b»ng cao su

Bét phi lóa m× Ngäc trai vµ ®¸ quý

Hoa qu¶ vµ rau M¸y v¨n phßng

§êng vµ mËt ong Bé xö lý d÷ liÖu tù ®éng

Cµ phª ThiÕt bÞ thu sãng cña TV

Cao su th« M¸y ch¹y b»ng ®iÖn

Sîi tæng hîp ChÊt dÎo

§¸, çt, sái Vµng vµ ®å trang søc b¹c

Nguån: Ellen H. Palanca, “T¨ng trëng kinh tÕ cña Trung Quèc vµ ASEAN” -

B¸o ço nghiªn cøu cña HÖ thèng trung t©m nghiªn cøu APEC cña Philippines

(Philippines APEC Study Center Network - PASCN), Manila, 2001.

Nãi tãm l¹i, nÕu Trung Quèc cã thÓ duy tr× ®îc tèc ®é t¨ng tr-

ëng kinh tÕ cao th× nã sÏ t¹o cho çc níc ASEAN mét thÞ trêng réng

lín h¬n, ®ång thêi cho phÐp çc níc cã chç ®Ó ph©n bæ l¹i çc

ngµnh c«ng nghiÖp sö dông nhiÒu lao ®éng kh«ng cã søc c¹nh

tranh cña m×nh. §Æc biÖt lµ víi sù h×nh thµnh ACFTA, viÖc dì bá

çc hµng rµo c¶n trë th¬ng m¹i gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc sÏ lµm

gi¶m chi phÝ kinh doanh trong s¶n xuÊt còng nh th¬ng m¹i, tõ ®ã

t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ khuyÕn khÝch gia t¨ng th¬ng m¹i gi÷a çc

níc trong khu vùc.

2.1.1.2. C¶i thiÖn m«i trêng ®Çu t

ViÖc t¨ng cêng hîp t¸c kinh tÕ ASEAN - Trung Quèc vµ viÖc

thµnh lËp Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc sÏ kh«ng

chØ ®Èy m¹nh h¬n n÷a tiÕn tr×nh hîp t¸c th¬ng m¹i ASEAN - Trung

Quèc hiÖn nay mµ cßn gãp phÇn t¨ng cêng vµ më réng tiÒm n¨ng

®Çu t cña ASEAN vµ Trung Quèc, ®ång thêi c¶i thiÖn m«i trêng

®Çu t hÊp dÉn h¬n vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña ASEAN vµ

Trung Quèc ®èi víi thÕ giíi.

ThËt vËy, viÖc thµnh lËp Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN -

Trung Quèc tríc hÕt sÏ thu hót thªm ®Çu t cña Trung Quèc vµo khu

vùc nµy. Sau nhiÒu n¨m ph¸t triÓn, çc doanh nghiÖp Trung Quèc

®· trë nªn nh÷ng doanh nghiÖp hïng m¹nh vµ mang tÝnh c¹nh

tranh, víi lîng vèn ®Çu t ra níc ngoµi t¨ng kh¸ nhanh, ®Æc biÖt lµ

vµo gi÷a nh÷ng n¨m 90. Çc lÜnh vùc ®Çu t cña çc doanh nghiÖp

Trung Quèc tr¶i réng tõ muèi tinh, s¶n phÈm cao su, dîc phÈm vµ

s¶n phÈm ch¨m sãc søc khoÎ, chÕ biÕn thùc phÈm, thiÕt bÞ ®iÖn

gia dông, chÕ biÕn s¶n phÈm l©m nghiÖp, cho tíi ho¸ dÇu, ng©n

hµng, b¶o hiÓm vµ vËn t¶i ®êng biÓn. Çc ph¬ng thøc ®Çu t còng

®a d¹ng, tõ ®Çu t trùc tiÕp tíi ®Çu t vÒ c«ng nghÖ vµ x©y dùng –

vËn hµnh – chuyÓn giao (BOT). Nhê nÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t

triÓn vµ viÖc c¶i tæ c¬ cÊu kinh tÕ c«ng nghiÖp cña Trung Quèc, l-

îng ®Çu t ra níc ngoµi cña çc doanh nghiÖp Trung Quèc ch¾c

ch¾n sÏ ngµy cµng t¨ng. Trªn thùc tÕ, chÝnh phñ Trung Quèc cã

chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch çc doanh nghiÖp Trung Quèc ®Çu t ra n-

íc ngoµi. Trong t¬ng lai, ASEAN sÏ lµ thÞ trêng ®Çu t níc ngoµi u tiªn

cña çc doanh nghiÖp Trung Quèc do vÞ trÝ ®Þa lý gÇn Trung Quèc

vµ nh÷ng ®iÓm t¬ng ®ång vÒ v¨n ho¸, ®Æc biÖt sau khi khu vùc

mËu dÞch tù do gi÷a hai bªn ®îc thµnh lËp. §Çu t vèn lu«n híng tíi

viÖc thu nhiÒu lîi nhuËn, bëi vËy, ch¾c ch¾n çc doanh nghiÖp

Trung Quèc sÏ kh«ng bao giê bá qua çc c¬ héi s¶n sinh ra lîi nhuËn.

H¬n n÷a, dù kiÕn tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ b×nh qu©n cña Trung

Quèc trong thËp kû tíi ®¹t 7%/ n¨m [5] vµ viÖc Trung Quèc trë

thµnh thµnh viªn cña WTO sÏ mang l¹i nhiÒu c¬ héi quan träng h¬n

®Ó t¨ng cêng th¬ng m¹i vµ ®Çu t gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc.

Thø hai, kh«ng chØ çc doanh nghiÖp cña ASEAN vµ Trung

Quèc s½n sµng ®Çu t nhiÒu h¬n vµo thÞ trêng chung nµy mµ c¶

çc doanh nghiÖp Mü, EU vµ NhËt B¶n quan t©m tíi viÖc th©m

nhËp vµo thÞ trêng Ch©u ¸ còng sÏ mong muèn ®Çu t vµo thÞ trêng

chung nµy do çc rñi ro vµ bÊt tr¾c vÒ thÞ trêng gi¶m ®i. Ernest

Bower, Chñ tÞch Héi ®ång kinh doanh Mü – ASEAN, nhÊt trÝ cho

r»ng Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc sÏ t¹o ra tiÒm

n¨ng cho luång ®Çu t míi t¹i §«ng Nam ¸. ¤ng nhËn ®Þnh: “FTA

Trung Quèc – ASEAN ®ang cuèn hót mét sè thµnh viªn cña chóng

t«i. Hä coi ®©y lµ mét c¬ héi. Ch¼ng h¹n nh General Electric cã

thÓ võa cã mét nhµ m¸y ®éng c¬ t¹i Trung Quèc võa cã mét nhµ

m¸y phô tïng t¹i Malaysia. Gi¶ sö hä ®ãng thuÕ 60%. NÕu phô tïng

cã thÓ tiÕn tíi ®îc miÔn thuÕ, ®iÒu nµy sÏ lµm t¨ng søc c¹nh tranh

cña hä trªn toµn cÇu” [24]. Nicholas Lardy, mét chuyªn gia nghiªn

cøu kinh tÕ Trung Quèc thuéc ViÖn kinh tÕ quèc tÕ t¹i Washington

còng cho r»ng: “§Ó phï hîp víi WTO, Trung Quèc sÏ ph¶i ®Ó cho çc

c«ng ty níc ngoµi t¹i çc níc ASEAN xuÊt khÈu sang níc m×nh. Mét

khi FTA nµy ra ®êi, tÊt c¶ çc nhµ s¶n xuÊt sÏ ®îc tiÕp cËn nh nhau”

[24]. Nh vËy, qu¸ tr×nh héi nhËp cña ASEAN vµo Trung Quèc sÏ thu

hót thªm nhiÒu c«ng ty ®a quèc gia, ®iÒu mµ mét nÒn kinh tÕ

riªng lÎ kh«ng thÓ lµm ®îc. H¬n n÷a, víi dung lîng thÞ trêng lín víi

tÝnh c¹nh tranh cao h¬n, ®Çu t nhiÒu h¬n vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ quy

m« lín h¬n, çc doanh nghiÖp sÏ ®Çu t vµo nghiªn cøu vµ do ®ã sÏ

thóc ®Èy s¸ng kiÕn c«ng nghÖ.

Thø ba, mét thÞ trêng réng lín h¬n vµ mét cuéc c¹nh tranh

m¹nh mÏ h¬n cã thÓ sÏ lµ chÊt xóc t¸c ®Çu t ®èi víi ACFTA. Do gi÷a

çc quèc gia thµnh viªn ASEAN còng ph¶i c¹nh tranh vÒ ®Çu t, nªn

çc quèc gia nµy ph¶i tù ph¸t triÓn tíi tiªu chuÈn cao h¬n vÒ më

cöa, tr×nh ®é lao ®éng, s¶n xuÊt, kü n¨ng qu¶n lý, tæ chøc, ph¸p

luËt, c«ng lý, chÊt lîng c¬ së h¹ tÇng. Trong m«i trêng kinh tÕ tù do,

nh÷ng quèc gia nµo kh«ng ®¸p øng ®îc çc ®iÒu kÓ trªn sÏ tôt hËu.

H¬n n÷a, thÞ trêng ®îc më réng nhê Khu vùc mËu dÞch tù do

ASEAN - Trung Quèc sÏ lµm ®a d¹ng sù lùa chän cña çc nhµ ®Çu t.

Çc nhµ ®Çu t cã thÓ chän mét thÞ trêng cô thÓ hoÆc tËn dông

mét lo¹t c¬ së trong c¶ khu vùc. Nãi çch kh¸c, víi Khu vùc mËu

dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc, çc nhµ ®Çu t mang trong ®Çu

mét thÞ trêng tæng hîp, hä cã thÓ chän ®Çu t ë Trung Quèc hoÆc ë

ASEAN. Vµ nh vËy, th«ng qua viÖc dì bá nh÷ng rµo c¶n th¬ng m¹i

vµ cho phÐp nh÷ng nguån ®Çu t lín ®îc thùc hiÖn ë møc ®é cao

h¬n, tin cËy h¬n vÒ mÆt kinh tÕ, Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN -

Trung Quèc sÏ cã søc kÝch thÝch tiÒm tµng ®èi víi çc dßng vèn

®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi gi÷a çc níc thµnh viªn còng nh víi bªn

ngoµi ACFTA.

Ngoµi nh÷ng lîi Ých kinh tÕ ®Ò cËp ë trªn, Khu vùc mËu dÞch

tù do ASEAN - Trung Quèc cßn ®em l¹i mét lo¹t nh÷ng nguån lîi kinh

tÕ kh¸c nh: çc níc nµy cã thÓ cïng ph¸t triÓn çc nguån lîi h¶i s¶n,

cïng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò « nhiÔm m«i trêng, ®¶m b¶o viÖc cïng

cung cÊp çc nguån n¨ng lîng, … MÆc dï Khu vùc mËu dÞch tù do

b¶n th©n nã kh«ng t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn çc vÊn ®Ò nµy, song

çc mèi quan hÖ gÇn gòi h¬n sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc gi¶i

quyÕt çc vÊn ®Ò liªn quan. Sù hîp t¸c kinh tÕ khu vùc ë nh÷ng n¬i

kh¸c trªn thÕ giíi ®· chøng minh cho thùc tÕ ®ã.

Nãi tãm l¹i, çc tiÒm n¨ng vµ c¬ héi cho sù t¨ng trëng kinh tÕ

dµi h¹n, thay ®æi c¬ cÊu vµ ph¸t triÓn th«ng qua khu vùc mËu dÞch

tù do ASEAN - Trung Quèc lµ v« cïng quan träng. Nhng chóng ta

còng nhËn thøc râ r»ng c¶ 2 phÝa sÏ ph¶i qu¶n lý mét çch hiÖu

qu¶, thÝch hîp vµ n¨ng ®éng, theo h×nh thøc híng vÒ phÝa tríc, ®èi

mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc mµ tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ ®Çu t, còng

nh sù c¹nh tranh trªn thÞ trêng c¶ níc thø ba g©y ra. §©y sÏ lµ mét

trong nh÷ng thö th¸ch lín ®èi víi cam kÕt kinh tÕ vµ ý chÝ chÝnh

trÞ vÒ hîp t¸c bÒn v÷ng vµ héi nhËp v× sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn

chung, ®ång ®Òu trong khu vùc.

2.1.2. T¹o ra vÞ thÕ míi vÒ chÝnh trÞ trong çc vßng th¬ng

lîng, ®µm ph¸n ®a ph¬ng toµn cÇu

Sù hîp t¸c gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc kh«ng chØ mang l¹i

nh÷ng lîi Ých kinh tÕ mang tÝnh chÊt tÜnh mµ c¶ nh÷ng lîi Ých phi

kinh tÕ vµ nh÷ng lîi Ých mang tÝnh ®éng. Lý thuyÕt vÒ hîp t¸c kinh

tÕ khu vùc cho thÊy mét trong nh÷ng ®éng c¬ chÝnh cña viÖc khëi

xíng hîp t¸c kinh tÕ khu vùc lµ nh»m t¹o ¶nh hëng ®Õn viÖc x¸c lËp

çc lîi Ých mang tÝnh chÝnh trÞ, mµ cô thÓ ë ®©y lµ quyÒn ®a ra

çc quy ®Þnh kinh tÕ quèc tÕ. Thµnh viªn cña mäi tæ chøc hîp t¸c

kinh tÕ ®Òu cÇn ph¶i cã quan ®iÓm thèng nhÊt trong viÖc t¹o ra

¶nh hëng nµy, bëi viÖc tham gia vµo qu¸ tr×nh ®Ò ra çc quy ®Þnh

kinh tÕ quèc tÕ lµ çch quan träng ®Ó b¶o vÖ lîi Ých cña bÊt cø níc

nµo, dï lín hay nhá, trong çc ho¹t ®éng kinh tÕ quèc tÕ. Trong mét

thÕ giíi ®îc toµn cÇu ho¸, sù thèng nhÊt vµ tÝnh chÊt b¾t buéc cña

çc quy ®Þnh ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ quèc tÕ buéc çc níc ph¶i chó

träng ®Õn quyÒn ®Ò ra çc quy ®Þnh ®ã. Trong giai ®o¹n hiÖn

nay, kh«ng mét níc nµo, kÓ c¶ Mü, cã thÓ ®éc quyÒn quyÕt ®Þnh

®èi víi çc quy ®Þnh kinh tÕ toµn cÇu. Do vËy, viÖc t¨ng cêng søc

¶nh hëng th«ng qua çc tæ chøc liªn kÕt kinh tÕ khu vùc ®· trë

thµnh sù lùa chän ®èi víi çc níc, trong ®ã cã ASEAN vµ Trung

Quèc.

Mét vµi nhµ quan s¸t cho r»ng viÖc thµnh lËp Khu vùc mËu

dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc kh«ng chØ nh»m môc ®Ých kinh tÕ.

Nãi çch kh¸c, ®èi víi Trung Quèc, canh b¹c ë ®©y kh«ng chØ ®Æt

vµo lÜnh vùc mËu dÞch. H¬n thÕ, viÖc cñng cè quan hÖ kinh tÕ

chÆt chÏ h¬n víi çc níc §«ng Nam ¸ l¸ng giÒng còng ®ång nghÜa

víi viÖc thiÕt lËp ¶nh hëng vµ vai trß l·nh ®¹o khu vùc, mµ cô thÓ ë

®©y lµ lµm thiÖt h¹i ®Õn Mü vµ çc cêng quèc kinh tÕ kh¸c còng

nh muèn tranh giµnh ¶nh hëng víi NhËt B¶n, quèc gia vÉn chiÕm vÞ

trÝ ®Çu tÇu kinh tÕ ë §«ng ¸. Nh Naoko Munakata, nhµ nghiªn cøu

thuéc ViÖn nghiªn cøu NhËt B¶n ®· nhËn ®Þnh: “Trung Quèc hy

väng tíi mét lóc nµo ®ã sÏ trë thµnh mét cêng quèc ®èi träng víi Mü

vµ Ch©u ¢u, ®oµn kÕt çc níc Ch©u ¸.” [24]. ChÝnh v× vËy, mét

FTA víi ASEAN sÏ gióp Trung Quèc kh¼ng ®Þnh vµ cñng cè vai trß

trªn trêng quèc tÕ, t¨ng cêng tiÕng nãi cña m×nh trong khu vùc vµ

tõ ®ã sÏ më réng ra toµn thÕ giíi.

VÒ phÝa ASEAN, mÆc dï chiÕn lîc kinh tÕ cña çc níc ASEAN cã

nhiÒu thay ®æi sau khi x¶y ra cuéc khñng ho¶ng khu vùc n¨m

1997, tuy nhiªn héi nhËp vµ hîp t¸c khu vùc vµ quèc tÕ vÉn ®îc ®a

ra nh mét néi dung quan träng chiÕn lîc cña khèi bëi viÖc héi nhËp

s©u h¬n sÏ gióp çc níc nµy cã tiÕng nãi m¹nh mÏ h¬n trªn çc diÔn

®µn khu vùc vµ quèc tÕ. ChÝnh v× vËy, çc níc ASEAN x¸c ®Þnh râ

cÇn ph¶i tham gia s©u réng h¬n vµo héi nhËp kinh tÕ, tiÕp tôc t¨ng

cêng mèi liªn kÕt víi çc níc vµ tæ chøc ngoµi khu vùc, viÖc duy tr×

nÒn kinh tÕ më vµ híng ngo¹i sÏ vÉn gi÷ vai trß quan träng trong t-

¬ng lai. §Ó ®¸p øng nhu cÇu cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ vµ ®èi

phã víi nh÷ng th¸ch thøc do xu híng c¹nh tranh còng nh nh÷ng

chÝnh s¸ch cña çc níc lín trªn thÕ giíi, çc níc ASEAN kh«ng cã sù

lùa chän nµo kh¸c lµ xÝch l¹i gÇn nhau h¬n. Nhng mét m×nh ASEAN

th«i th× cha ®ñ. CÇn ph¶i v¬n ra ngoµi khu vùc §«ng Nam ¸. §iÒu

®ã gi¶i thÝch nh÷ng nç lùc cña ASEAN ®Ó t¨ng cêng liªn kÕt kinh

tÕ víi çc níc §«ng B¾c ¸, trong ®ã Trung Quèc lµ mét ®èi t¸c quan

träng. Mèi quan hÖ chÆt chÏ h¬n víi Trung Quèc cã thÓ lµm gi¶m ¸p

lùc mµ mét sè níc ASEAN ®ang c¶m nhËn tõ viÖc Mü më réng cuéc

chiÕn chèng khñng bè vµo ASEAN, mÆt kh¸c, ASEAN còng muèn

ng¨n ngõa nguy c¬ bµnh tríng qu©n sù cña Trung Quèc ®èi víi khu

vùc nµy vµ l«i kÐo Trung Quèc vµo hîp t¸c kinh tÕ lµ mét çch ®Ó

ASEAN ng¨n chÆn sù bµnh tríng nµy. H¬n thÕ n÷a, do lé tr×nh thùc

hiÖn çc ch¬ng tr×nh hîp t¸c trong ACFTA rÊt gÇn víi lé tr×nh thùc

hiÖn çc ch¬ng tr×nh cña ASEAN nh khu mËu dÞch tù do ASEAN

(AFTA), khu vùc ®Çu t ASEAN (AIA), ch¬ng tr×nh hîp t¸c c«ng

nghiÖp ASEAN (AICO), … nªn trong khi thùc hiÖn ®Ó hoµn thµnh

ACFTA, çc bíc gi¶m vµ xo¸ bá hµng rµo thuÕ quan, phi thuÕ quan

vµ çc bíc tiÕn hµnh tù do ho¸ th¬ng m¹i, ®Çu t, hîp t¸c trong çc

lÜnh vùc cña ACFTA sÏ gióp ®Èy nhanh tiÕn tr×nh thùc hiÖn AFTA,

AIA, AICO… cña ASEAN. Quan träng h¬n, tham gia vµo mét Khu vùc

mËu dÞch tù do víi Trung Quèc sÏ gióp çc nÒn kinh tÕ ASEAN ngµy

cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ v÷ng ch¾c, tõ ®ã lµm cho tiÕng nãi

cña ASEAN cã thªm søc m¹nh trong çc vßng ®µm ph¸n ®a ph¬ng

còng nh trªn çc diÔn ®µn khu vùc vµ quèc tÕ, bëi tiÒm lùc kinh tÕ

bao giê còng quyÕt ®Þnh vai trß chÝnh trÞ. Theo «ng Rodolfo C.

Severino, Cùu tæng th ký ASEAN, "ASEAN ph¶n øng víi mét nÒn kinh

tÕ Trung Quèc ngµy cµng ph¸t triÓn b»ng çch liªn kÕt víi nÒn kinh

tÕ nµy víi sù tù tin vµ nh×n thÊy v« sè c¬ héi tõ sù trçi dËy cña

Trung Quèc. §©y lµ tiÒn ®Ò cho quyÕt ®Þnh cña çc nhµ l·nh ®¹o

ASEAN vµ Trung Quèc ®i ®Õn thµnh lËp ACFTA" [24]. Nh vËy, râ

rµng ASEAN lu«n ®Æt Trung Quèc nh mét trong nh÷ng ®èi t¸c

hµng ®Çu cña m×nh vµ liªn kÕt víi Trung Quèc chÝnh lµ mét ch¬ng

tr×nh nghÞ sù ®Çy tham väng vµ th¸ch thøc cña ASEAN, ®Æt bèi

c¶nh cho nh÷ng biÕn ®æi lÞch sö trong con m¾t cña chÝnh khu

vùc vµ cña thÕ giíi khi nh×n nhËn khu vùc.

Nãi tãm l¹i, Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc cã

thÓ coi lµ biÖn ph¸p chiÕn lîc cã ý nghÜa träng ®¹i vµ lµ bíc quan

träng ®Ó hai bªn ®i tíi nhÊt thÓ ho¸ kinh tÕ, còng lµ bíc then chèt

thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ song ph¬ng ph¸t triÓn. H¬n thÕ n÷a, vai

trß cña çc níc trong ACFTA sÏ ®îc n©ng cao trªn trêng quèc tÕ,

®ång thêi ACFTA sÏ cã lîi thÕ h¬n trong nh÷ng cuéc ®µm ph¸n

quèc tÕ víi çc níc vµ khu vùc kh¸c trªn thÕ giíi víi t çch lµ mét khu

vùc mËu dÞch tù do cã quy m« lín nhÊt thÕ giíi. Ngoµi ra, víi tiÒm

lùc kinh tÕ lín m¹nh cña c¶ khu vùc kinh tÕ Trung Quèc - ASEAN

réng lín, ®Æc biÖt lµ mét nÒn kinh tÕ Trung Quèc ph¸t triÓn m¹nh

mÏ, mèi liªn hÖ kinh tÕ ®îc t¨ng cêng gi÷a çc níc thµnh viªn, ACFTA

sÏ trë thµnh mét khèi kinh tÕ ®ñ m¹nh ®Ó gi¶m thiÓu nh÷ng rñi ro

tõ bªn ngoµi khu vùc, ®ång thêi çc níc trong khèi sÏ tù tin h¬n ®Ó

cïng nhau ®èi phã khi cã nh÷ng rñi ro, t¸c ®éng tõ bªn ngoµi ¶nh h-

ëng ®Õn kinh tÕ- x· héi cña mçi níc nãi riªng vµ cña toµn khèi nãi

chung.

2.1.3. T¹o ra m«i trêng hoµ b×nh, æn ®Þnh vµ hîp t¸c

Thø nhÊt, Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc ®îc

thµnh lËp sÏ ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh hîp t¸c ASEAN – Trung Quèc.

ACFTA sÏ khiÕn quan hÖ l¸ng giÒng ®èi t¸c tin cËy lÉn nhau gi÷a

Trung Quèc vµ ASEAN ®îc cñng cè vµ ph¸t triÓn, an toµn vµ æn

®Þnh h¬n vÒ mÆt ®Þa lý. Sù hîp t¸c mËt thiÕt gi÷a hai bªn sÏ cã

thÓ lo¹i trõ ®îc çch nh×n kh«ng tèt vÒ nhau, t¹o ®iÒu kiÖn cho

viÖc duy tr× m«i trêng hßa b×nh ë BiÓn §«ng, duy tr× æn ®Þnh

chÝnh trÞ vµ an ninh trong khu vùc, ®ång thêi viÖc thµnh lËp khu

vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc sÏ kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ tiªn

phong cña hai bªn vÒ hîp t¸c t¹i khu vùc §«ng ¸ trong t¬ng lai.

Thø hai, víi 1,7 tû ngêi tiªu dïng, tæng thu nhËp quèc néi vµo

kho¶ng 2000 tû USD vµ tæng kim ng¹ch trao ®æi th¬ng m¹i íc tÝnh

vµo kho¶ng 1,23 ngh×n tû USD, Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN -

Trung Quèc kh«ng chØ v¹ch ra mét híng hîp t¸c míi cho hai bªn trong

kû nguyªn míi nµy, mµ cßn mang l¹i nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc cho

hîp t¸c trong khu vùc §«ng ¸.

Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ n¨m 1997 cho thÊy râ

lµ khu vùc nµy cÇn thiÕt lËp mét c¬ chÕ hîp t¸c cã hiÖu qu¶ nh»m

ng¨n chÆn sù l©y lan vµ sôp ®æ vÒ mÆt kinh tÕ. Ngoµi s¸ng kiÕn

Chiang-Mai, mµ ®· t¹o ra mét hÖ thèng çc HiÖp ®Þnh ho¸n ®æi

song ph¬ng gi÷a çc níc ASEAN vµ §«ng ¸, Khu vùc mËu dÞch tù do

ASEAN - Trung Quèc sÏ t¹o ra mét c¬ chÕ quan träng kh¸c nh»m

cñng cè sù æn ®Þnh kinh tÕ cña khu vùc §«ng ¸ vµ t¹o c¬ së duy

tr× sù t¨ng trëng kinh tÕ. Mét mÆt, hiÖp ®Þnh nµy cã thÓ t¹o ra

hiÖu øng “domino”: çc cêng quèc kinh tÕ trong khu vùc nh NhËt

B¶n, Hµn Quèc, Ên §é còng sÏ t×m çch ký hiÖp ®Þnh mËu dÞch tù

do víi ASEAN. T¹i Héi nghÞ cÊp cao APEC th¸ng 10/ 2002, Tæng

thèng Mü George Bush ®· ®a ra “S¸ng kiÕn hµnh ®éng ASEAN”

(EAI), tuyªn bè s½n sµng th¬ng lîng lËp FTA víi bÊt kú thµnh viªn

nµo cña tæ chøc nµy. T×nh h×nh ®ã t¹o c¬ héi cho ASEAN trë

thµnh trung t©m th¬ng m¹i cña Ch©u ¸. MÆt kh¸c, hiÖp ®Þnh nµy

sÏ gãp phÇn ®Èy nhanh quan hÖ hîp t¸c cã quy m« réng h¬n trong

khu vùc §«ng ¸. Cô thÓ ACFTA ®îc thiÕt lËp sÏ cã t¸c ®éng tÝch cùc

tíi hîp t¸c kinh tÕ khu vùc ë ch©u ¸, nhÊt lµ §«ng Nam ¸, cuèi cïng

rÊt cã thÓ lµ viÖc gia nhËp cña NhËt B¶n vµ Hµn Quèc sÏ t¹o nªn

"khu mËu dÞch tù do §«ng ¸" (EAFTA) víi sè d©n h¬n 2 tû ngêi vµ

GDP h¬n 7000 tû USD [26], h×nh thµnh sù hîp nhÊt vÒ kinh tÕ ë

§«ng ¸.

Thø ba, sù ra ®êi cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung

Quèc cßn cã thÓ coi lµ bíc khëi ®Çu trong tiÕn tr×nh hîp t¸c gi÷a

çc níc ®ang ph¸t triÓn. ViÖc thµnh lËp Khu vùc mËu dÞch tù do

ASEAN - Trung Quèc kh«ng chØ nh»m gi¶m vµ xo¸ bá çc hµng rµo

thuÕ quan vµ phi thuÕ quan hiÖn nay gi÷a hai bªn mµ cßn t¹o nªn

mét khu«n khæ hoµn chØnh, bao gåm nh÷ng chÝnh s¸ch héi nhËp

thÞ trêng, vÝ dô nh khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, t¹o thuËn lîi cho th¬ng

m¹i vµ ®em l¹i sù hµi hoµ cho çc luËt lÖ vµ tiªu chuÈn th¬ng m¹i víi

®Çu t. NÕu thµnh lËp mét c¬ chÕ bæ trî cïng víi viÖc thµnh lËp khu

vùc mËu dÞch tù do nµy, th× c¬ chÕ nµy sÏ t¨ng cêng kh¶ n¨ng ®èi

phã víi çc rñi ro kinh tÕ bªn ngoµi, gi¶m møc ®é lÖ thuéc qu¸

nhiÒu vµo thÞ trêng cña çc níc ph¸t triÓn. H¬n thÕ n÷a, nÕu sù héi

nhËp kinh tÕ ASEAN - Trung Quèc cã thÓ kÕt hîp viÖc tù do ho¸ vµ

qu¸ tr×nh x©y dùng luËt lÖ víi viÖc viÖn trî cho çc nÒn kinh tÕ

®ang ph¸t triÓn th× cã thÓ sÏ thóc ®Èy nh÷ng níc ®ã tham gia vµo

qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc, vµ nã còng sÏ cho thÊy lµm thÕ

nµo ®Ó çc níc nghÌo h¬n héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu. Gióp

cho çc níc nµy tù tham gia vµo thÞ trêng toµn cÇu chÝnh lµ çch tèt

nhÊt gióp hä bít phô thuéc vµo sù viÖn trî tõ çc níc ph¸t triÓn. Vµ

nh vËy, khu vùc mËu dÞch tù do nµy sÏ trë thµnh mét khu«n mÉu míi

cho viÖc hîp t¸c gi÷a çc níc ®ang ph¸t triÓn.

H¬n n÷a, trong t×nh h×nh chÝnh trÞ thÕ giíi diÔn biÕn phøc

t¹p nh hiÖn nay, chñ nghÜa khñng bè ®ang lan trµn vµ trë thµnh

hiÓm häa vµ ®e däa kh«ng lo¹i trõ bÊt cø níc nµo th× chèng chñ

nghÜa khñng bè ®· trë thµnh mét trong nh÷ng chñ ®Ò quan träng

®îc nh¾c ®Õn trong mäi diÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ cña tÊt c¶ çc

khu vùc. Víi viÖc thµnh lËp ACFTA, sù hîp nhÊt kinh tÕ Trung Quèc –

ASEAN sÏ t¹o nªn mét søc m¹nh chung trong cuéc chiÕn chèng khñng

bè cña khu vùc nãi riªng vµ cña toµn cÇu nãi chung, gãp phÇn g×n

gi÷ vµ b¶o vÖ hoµ b×nh thÕ giíi.

Çc lîi Ých cña viÖc thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN -

Trung Quèc cã thÓ cha thÓ hiÖn râ rµng ngay lóc nµy bëi hai bªn míi

chØ ký kÕt hiÖp ®Þnh khung. Tuy nhiªn, çc cam kÕt trong mét

hiÖp ®Þnh khung nh vËy sÏ cñng cè niÒm tin vµo quan hÖ hîp t¸c

th¬ng m¹i vµ kinh tÕ. Hai n¨m tíi cã thÓ sÏ lµ hai n¨m ®Ó “khëi

®éng”. Mét khi çc cuéc ®µm ph¸n vÒ ACFTA ®îc b¾t ®Çu th× çc

lîi Ých cña viÖc thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do nµy sÏ hÐ lé ra

sau khi çc biÖn ph¸p cô thÓ ®îc ®a ra. Quan hÖ th¬ng m¹i vµ ®Çu

t song ph¬ng gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc cã thÓ sÏ ph¸t triÓn vît bËc

tõ sau n¨m 2004, vµ ®©y sÏ lµ nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cho sù ph¸t

triÓn vµ æn ®Þnh kinh tÕ cña khu vùc §«ng ¸ trong t¬ng lai. §Õn lóc

®ã, thÕ giíi sÏ xuÊt hiÖn "thÕ ch©n v¹c" víi 3 khu vùc lín m¹nh lµ

B¾c Mü, EU vµ §«ng ¸, cã lîi cho hßa b×nh thÕ giíi vµ ph¸t triÓn kinh

tÕ toµn cÇu.

Tãm l¹i, Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc ®îc x©y

dùng kh«ng nh÷ng cã ý nghÜa quan träng ®èi víi viÖc t¨ng cêng sù

hîp t¸c kinh tÕ vèn cã gi÷a hai bªn mµ cßn cã lîi cho viÖc më réng

mËu dÞch, ®Çu t vµ du lÞch song ph¬ng. Ngoµi ra, ®©y sÏ lµ bíc

më ®Çu quan träng cho tiÕn tr×nh nhÊt thÓ ho¸ kinh tÕ khu vùc

§«ng ¸, gãp phÇn lµm phån vinh khu vùc ch©u ¸. Trong sù phån vinh

chung Êy, vÞ thÕ cña ASEAN vµ Trung Quèc nhÊt ®Þnh sÏ ®îc n©ng

cao h¬n n÷a.

2.2. Th¸ch thøc

2.2.1. Lo¹i h×nh tæ chøc cña ACFTA

Lo¹i h×nh tæ chøc cña ACFTA hiÖn nay vÉn ®ang g©y ra

nhiÒu tranh c·i bëi lÏ nÕu x©y dùng Khu vùc mËu dÞch tù do kiÓu

më cöa th× u ®·i mµ çc níc thµnh viªn ®îc hëng sÏ t¬ng ®èi Ýt.

NÕu x©y dùng Khu vùc mËu dÞch tù do kiÓu khÐp kÝn, c¬ chÕ hãa,

chØ më cöa vµ ¸p dông chÕ ®é thuÕ u ®·i ®èi víi çc níc thµnh viªn

th× sÏ cã lîi cho ph¸t triÓn kinh tÕ cña çc níc thµnh viªn, khiÕn çc

níc nµy cã ®îc nh÷ng lîi Ých lín nhÊt. Tuy nhiªn, hiÖn nay tr×nh ®é

ph¸t triÓn cña çc níc trong khu vùc cßn kh¸c nhau, ®iÒu nµy sÏ t¹o

nªn trë lùc tõ nh÷ng chÕ ®é x· héi kh¸c nhau vµ tr×nh ®é ph¸t

triÓn kinh tÕ x· héi kh¸c nhau, thËm chÝ cã thÓ h×nh thµnh hµng

rµo mËu dÞch míi, ®i ngîc l¹i víi xu thÕ ph¸t triÓn nhÊt thÓ hãa kinh

tÕ toµn cÇu.

Tríc thùc tÕ ®ã, nhiÒu chuyªn gia kinh tÕ cho r»ng thÓ thøc

cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc cã thÓ dùa vµo

thÓ thøc cña khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA). ViÖc thùc thi

AFTA sÏ ®em l¹i nh÷ng bµi häc tham kh¶o cã tÝnh x©y dùng cho

viÖc thiÕt lËp Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc. Sau 10

n¨m ®µm ph¸n trong tÊt c¶ çc lÜnh vùc cã liªn quan tíi viÖc x©y

dùng mét khu vùc mËu dÞch tù do cho §«ng Nam ¸, ASEAN ®· cã

nhiÒu kinh nghiÖm trong viÖc x©y dùng çc khu vùc mËu dÞch tù

do. Tríc thùc tÕ lµ ASEAN vµ Trung Quèc ®· nhÊt trÝ x©y dùng mét

khu vùc mËu dÞch tù do th× çch thøc ®¬n gi¶n nhÊt ®Ó h×nh

thµnh khu vùc nµy lµ dùa vµo çc c¬ chÕ hiÖn hµnh cña AFTA. §iÒu

nµy sÏ gióp gi¶m bít viÖc ®µm ph¸n l¹i çc tiªu chÝ cña khu vùc mËu

dÞch tù do gi÷a 10 níc thµnh viªn ASEAN vµ Trung Quèc. Mét sè

biÖn ph¸p cô thÓ cã thÓ ®îc xem xÐt l¹i tuú theo nhu cÇu cña hai

bªn nh»m tiÕt kiÖm thêi gian vµ chi phÝ.

2.2.2. T×nh tr¹ng ph©n hãa hai cùc

Mét sè níc l¹c hËu trong ASEAN lo ng¹i r»ng tham gia khu mËu

dÞch tù do kh«ng nh÷ng kh«ng n©ng cao søc c¹nh tranh cña

m×nh mµ ngîc l¹i cßn bÞ l¹c hËu h¬n vÒ kinh tÕ, sù ph©n hãa gi÷a

hai cùc cµng nghiªm träng, bëi lÏ:

Thø nhÊt, nh÷ng níc nµy cho r»ng søc s¶n xuÊt trong níc

kh«ng cao, mét khi më cöa thÞ trêng cã thÓ sÏ bÞ trµn ngËp bëi

khèi lîng lín hµng xuÊt khÈu cña çc níc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cao

h¬n, dÉn ®Õn viÖc trë thµnh "thuéc ®Þa kinh tÕ" cña çc níc nµy.

Do vËy, ®Ó b¶o vÖ lîi Ých kinh tÕ cña m×nh, mét sè níc ASEAN sÏ

gÆp ph¶i trë lùc kh¸ lín trong viÖc gi¶m møc thuÕ vµ tiÕn tr×nh

thóc ®Èy nhÊt thÓ hãa kinh tÕ khu vùc.

Thø hai, cïng víi viÖc ký kÕt mét FTA víi Trung Quèc, çc níc

ASEAN còng kh«ng ngõng t×m kiÕm çc FTA song ph¬ng kh¸c nh

FTA ASEAN – NhËt B¶n, FTA ASEAN – Ên §é, FTA Mü – Singapore,

FTA Singpore – New Zealand, FTA Th¸i Lan – Ên §é, FTA Th¸i Lan –

UAE, … vµ nÕu çc níc trong khèi vÉn tiÕp tôc ch¹y ®ua ë cuéc

ch¬i FTA nh vËy th× tiÕn tr×nh thùc hiÖn AFTA cã thÓ bÞ ®e do¹.

V× khi ®¹t ®îc FTA, çc níc sÏ lo tíi quyÒn lîi cña m×nh víi çc níc

ngoµi khèi, cßn viÖc thùc hiÖn lé tr×nh gi¶m thuÕ chung trong

ASEAN sÏ bÞ xÕp xuèng hµng thø yÕu, lµm cho hè s©u vÒ hoµ

nhËp tù do th¬ng m¹i gi÷a çc níc ASEAN ngµy cµng lín dÇn. NÕu

ASEAN cã kho¶ng 5 FTA nh vËy th× sÏ dÉn tíi sù ra ®êi çc “tiÓu

vïng kinh tÕ” trong khu vùc vµ t×nh tr¹ng c¹nh tranh côc bé lµ

ch¾c ch¾n. Khi ®ã, AFTA sÏ chØ lµ çi “vá bäc” cña nh÷ng FTA

riªng biÖt.

2.2.3. C¹nh tranh

Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc lµ khu vùc tù do

lín nhÊt, cã tiÒm n¨ng t¹o ra nh÷ng nguån lîi rÊt lín, song nã còng

t¹o ra m«i trêng c¹nh tranh rÊt gay g¾t. MÆc dï çc níc thµnh viªn

ASEAN ®îc hëng lîi tõ thÆng d mËu dÞch vµ nh÷ng lîi thÕ vÒ chÝnh

trÞ, song nhiÒu níc trong khèi nµy vÉn cho r»ng sù trçi dËy cña

Trung Quèc sÏ t¹o ra søc hót lín ®èi víi ®Çu t níc ngoµi mµ tríc ®©y

®æ nhiÒu vµo khu vùc ASEAN, dÉu r»ng khi nÒn kinh tÕ Trung

Quèc ®îc t¨ng cêng th× çc nhµ ®Çu t Trung Quèc còng sÏ ®Çu t

vµo çc níc ASEAN nhiÒu h¬n vµ tù do h¬n. Thªm vµo ®ã, víi viÖc

Trung Quèc gia nhËp WTO, nhiÒu ngêi lo ng¹i r»ng Trung Quèc sÏ

®¹t ®îc sù thÞnh vîng trong khi lµm tæn h¹i ®Õn çc níc l¸ng giÒng.

VËy ph¶i ch¨ng Trung Quèc lµ mét mèi ®e do¹? Theo çc chuyªn

gia, c©u tr¶ lêi phô thuéc vµo nÒn kinh tÕ cña níc nµo ®ã cã kh¶

n¨ng c¹nh tranh hay bæ sung lÉn nhau víi nÒn kinh tÕ Trung Quèc

hay kh«ng, vµ phô thuéc vµo kh¶ n¨ng tËn dông nh÷ng c¬ héi cã

thÓ cã ë thÞ trêng Trung Quèc.

Nh×n chung, çc níc ASEAN vµ Trung Quèc ®Òu thuéc çc

quèc gia ®ang ph¸t triÓn, nhÊt lµ Trung Quèc víi ASEAN- 6 (trõ

Singapore vµ Bruney) ®Òu ®ang trong giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ

t¬ng ®èi gÇn nhau, c¬ cÊu ngµnh kh¸ gièng nhau, tÝnh phô thuéc

trong kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸ lín, trong mét sè lÜnh vùc cßn tån t¹i

c¹nh tranh kh¸ quyÕt liÖt. C¹nh tranh kinh tÕ gi÷a ASEAN víi Trung

Quèc chñ yÕu thÓ hiÖn trªn ba mÆt lµ: c¹nh tranh vÒ mËu dÞch,

c¹nh tranh trong thu hót ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµ c¹nh tranh t¹i

thÞ trêng thø ba.

2.2.3.1. C¹nh tranh vÒ mËu dÞch

Tuy mËu dÞch song ph¬ng gi÷a Trung Quèc vµ ASEAN ph¸t

triÓn nhanh, nhng hai bªn ®Òu cha ph¶i lµ ®èi t¸c chÝnh cña nhau.

Sau khi Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc ®îc thiÕt lËp,

céng thªm bèi c¶nh Trung Quèc ®· gia nhËp WTO, ASEAN lo ng¹i

hµng ho¸ gi¸ rÎ cña Trung Quèc cã kh¶ n¨ng trµn nhËp thÞ trêng néi

®Þa çc níc nµy. Nh÷ng lo ng¹i nµy kh«ng ph¶i kh«ng cã lý.

Tríc hÕt, çc níc ASEAN ph¶i g¸nh chÞu ¸p lùc ngµy cµng t¨ng

cña ngµnh c«ng nghiÖp trong níc bëi Trung Quèc cã lîi thÕ so s¸nh

rÊt lín:

Trung Quèc cã mét nguån tµi nguyªn kh¸ phong phó, nhiÒu

chñng lo¹i vµ tr÷ lîng lín.

Trung Quèc chiÕm u thÕ tuyÖt ®èi vÒ nguån nh©n lùc.

HiÖn t¹i lùc lîng lao ®éng thùc tÕ cña Trung Quèc cã 731.22 triÖu

ngêi. Trong 10 n¨m tíi, lùc lîng nµy sÏ ®îc bæ sung thªm kho¶ng 150

triÖu ngêi [30]. §iÒu ®ã cµng gia t¨ng lîi thÕ c¹nh tranh vÒ nguån

nh©n lùc cña Trung Quèc.

Trung Quèc cã u thÕ vÒ vèn. NhiÒu n¨m qua møc tÝch luü

trong níc lu«n xÊp xØ 40% GDP [30]. Víi chÝnh s¸ch thu hót vèn linh

ho¹t vµ ®a d¹ng, møc ®é tÝch luü vèn vµ lîi thÕ so s¸nh cña Trung

Quèc còng dÇn dÇn chuyÓn tõ s¶n phÈm sö dông nhiÒu lao ®éng

sang s¶n phÈm sö dông nhiÒu vèn vµ ®Çu t cao.

Víi nh÷ng lîi thÕ so s¸nh trªn, çc níc ASEAN sÏ gÆp ph¶i khã

kh¨n rÊt lín tõ sù lín m¹nh cña Trung Quèc. Vµ thùc tÕ hiÖn nay,

hµng tiªu dïng cña Trung Quèc ®· trµn ngËp thÞ trêng çc níc ASEAN

víi lîi thÕ c¹nh tranh vÒ gi¸ còng nh sù ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i.

Thø hai, c¶ ASEAN vµ Trung Quèc ®Òu cã nÐt t¬ng ®ång vµ

c¹nh tranh gay g¾t víi nhau ®èi víi çc ngµnh c«ng nghiÖp sö dông

nhiÒu lao ®éng nh ®iÖn tö, thiÕt bÞ ®iÖn gia dông vµ dÖt may. Víi

viÖc gia nhËp WTO, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña Trung Quèc ®èi víi

nh÷ng s¶n phÈm nµy sÏ ngµy cµng quyÕt liÖt h¬n. Do ®ã, cã thÓ

nhËn thÊy, khi khu vùc mËu dÞch tù do hoµn thµnh víi çc rµo c¶n

th¬ng m¹i ®îc dì bá, u thÕ cña Trung Quèc vÒ çc mÆt hµng nµy

trªn thÞ trêng ASEAN sÏ ngµy cµng gia t¨ng. §iÒu nµy sÏ t¹o nªn

nh÷ng th¸ch thøc lín ®èi víi çc ngµnh c«ng nghiÖp cña çc níc

ASEAN, nhÊt lµ çc xÝ nghiÖp cã quy m« võa vµ nhá.

Thø ba, vèn dùa vµo xuÊt khÈu, çc níc ASEAN coi Trung Quèc -

víi 1.3 tû d©n [5] vµ mét nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn - lµ mét trong

nh÷ng thÞ trêng quan träng nhÊt trªn thÕ giíi. Trong khi ®ã, Trung

Quèc coi çc níc ASEAN võa lµ thÞ trêng tiªu thô võa lµ nguån cung

nguyªn liÖu th«, ®Æc biÖt lµ dÇu má cho m×nh. Tuy nhiªn, kh¶

n¨ng hîp t¸c víi Trung Quèc rÊt kh¸c nhau gi÷a çc níc ASEAN. Trong

ASEAN, çc nÒn kinh tÕ nh Singapore, Malaysia vµ Th¸i Lan cã kh¶

n¨ng bæ sung lín cho nÒn kinh tÕ Trung Quèc, trong khi ®ã, nÒn

kinh tÕ cña nh÷ng níc ASEAN kh¸c hiÖn ®ang trªn ®êng n©ng dÇn

søc c¹nh tranh cña m×nh. ChÝnh v× vËy, hiÖn t¹i mét sè níc ASEAN

nh Indonesia, Philippines, Malaysia cßn tá ra rÊt e dÌ vÒ viÖc nhanh

chãng thµnh lËp Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc, xuÊt

ph¸t tõ lo ng¹i vÒ nguy c¬ ph¸ ho¹i nÒn kinh tÕ cña hä bëi nh÷ng

hµng ho¸ nhËp khÈu tù do cã tÝnh c¹nh tranh h¬n cña Trung Quèc.

B¶n th©n chÝnh phñ mét sè níc ASEAN hiÖn ®ang chÞu søc Ðp

m¹nh mÏ tõ çc doanh nghiÖp trong níc ®èi víi viÖc thùc hiÖn Khu

vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc. Çc níc nµy cho r»ng çc

ngµnh c«ng nghiÖp cña hä, ®Æc biÖt lµ dÖt may, ®å ch¬i vµ s¶n

xuÊt xe m¸y sÏ bÞ t¸c ®éng tiªu cùc bëi hiÖp ®Þnh nµy. H¬n n÷a,

Trung Quèc sÏ c¹nh tranh víi ASEAN vÒ chç ®øng trong hµng lo¹t çc

s¶n phÈm gi¸ trÞ gia t¨ng tríc thùc tÕ lµ s¶n xuÊt ë Trung Quèc ngµy

cµng tinh vi. MÆc dï tríc m¾t ASEAN cã thÓ dÉn ®Çu, kiÕm lêi tõ

viÖc cung cÊp nhu yÕu phÈm cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn cña Trung

Quèc nhng trong t¬ng lai, Trung Quèc ®ñ lín, ®ñ tinh vi ®Ó thùc

hiÖn tÊt c¶ çc kh©u trong d©y chuyÒn s¶n xuÊt çc s¶n phÈm cã

gi¸ trÞ gia t¨ng vµ víi diÖn tÝch réng lín cña m×nh, Trung Quèc sÏ trë

thµnh mét cêng quèc kinh tÕ ë khu vùc vµ cã lîi thÕ chÝnh trÞ nhê

vÞ thÕ ®ã.

Nh vËy, nguån lîi mµ Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung

Quèc mang l¹i kh«ng ®ång ®Òu cho çc níc thµnh viªn. §iÒu nµy

tuú thuéc n¨ng lùc th©m nhËp thÞ trêng cña tõng níc vµ cña tõng

nhµ s¶n xuÊt. Trong khi çc nhµ s¶n xuÊt ®Þnh híng thÞ trêng quèc

tÕ cã kh¶ n¨ng n¾m b¾t thÞ trêng nhu cÇu hµng ho¸ cña Trung

Quèc sÏ ®îc hëng lîi th× çc nhµ s¶n xuÊt chØ ch¨m lo híng vµo thÞ

trêng néi ®Þa cã nguy c¬ cao bÞ hµng ho¸ cña Trung Quèc c¹nh

tranh quyÕt liÖt vµ ngêi thua thiÖt sÏ lµ çc nhµ s¶n xuÊt cña

ASEAN. Lý do râ rµng lµ Trung Quèc cã lîi thÕ chi phÝ thÊp trong çc

ngµnh hµng s¶n xuÊt sö dông nhiÒu lao ®éng. Çc ngµnh c«ng

nghiÖp thay thÕ nhËp khÈu ë çc níc ASEAN cã thÓ sÏ mÊt tÝnh c¹nh

tranh mét khi thuÕ quan ®îc h¹ thÊp.

Cã thÓ nçi lo l¾ng lín nhÊt khi trao ®æi th¬ng m¹i víi Trung

Quèc lµ con rång kinh tÕ sÏ nuèt chöng toµn bé lîi nhuËn th¬ng m¹i

thu ®îc víi sù tr¶ gi¸ cña ASEAN. Thªm vµo ®ã, viÖc t¹o ra mét khu

vùc mËu dÞch tù do, bÊt chÊp nh÷ng lîi Ých hiÓn nhiªn thu ®îc tõ

chi phÝ nhËp khÈu thÊp h¬n vµ thÞ trêng réng lín h¬n, vÉn ®Æt ra

mét vµi rñi ro. Trong sè ®ã ph¶i kÓ tíi nguy c¬ nhËp khÈu ®¾t h¬n

tõ çc b¹n hµng, cho dï nh÷ng hµng ho¸ nµy ®Õn tõ mét vµi níc cã

chi phÝ s¶n xuÊt thÊp. §©y chÝnh lµ hiÖn tîng chuyÓn híng th¬ng

m¹i. Kh«ng nghi ngê g× n÷a, Trung Quèc ®· tù xÕp m×nh nh mét

trong nh÷ng nhµ s¶n xuÊt hµng ®Çu çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp gi¸

rÎ vµ ®ang chuyÓn híng vÒ s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm vµ dÞch vô

cã gi¸ trÞ gia t¨ng lín h¬n. Tuy nhiªn, trao ®æi th¬ng m¹i víi Trung

Quèc kh«ng ph¶i lµ trß ch¬i mét mÊt mét cßn, khi Trung Quèc tiÕp

nhËn toµn bé lîi Ých, phÇn cßn l¹i cña ASEAN sÏ lªn tiÕng ph¶n ®èi.

Ch¾c ch¾n sÏ cã c¹nh tranh, ®Æc biÖt lµ ®Ó t×m thÞ trêng xuÊt

khÈu, tuy nhiªn sù kh¸c biÖt gi÷a çc s¶n phÈm sÏ bæ sung lÉn cho

nhau.

2.2.3.2. C¹nh tranh trong thu hót ®Çu t trùc tiÕp níc

ngoµi

VÒ ®Çu t, víi mét thÞ trêng réng lín l¹i cã sù æn ®Þnh chÝnh

trÞ x· héi cao, cã nÒn kinh tÕ ®ang c«ng nghiÖp ho¸ t¨ng trëng cao

vµ æn ®Þnh, Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc sÏ cã søc

hót m¹nh mÏ ®èi víi ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. Tuy nhiªn rñi ro cã

thÓ x¶y ra lµ phÇn lín ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®îc thu hót bëi Khu

vùc mËu dÞch tù do nµy sÏ do Trung Quèc chiÕm gi÷.

ThËt vËy, chÕ ®é ®Çu t tù do h¬n cña Trung Quèc còng nh

chi phÝ s¶n xuÊt thÊp cña níc nµy so víi çc quèc gia kh¸c sÏ rÊt cã

thÓ kÐo mét sè nhµ ®Çu t ra xa çc níc ASEAN. ASEAN vµ Trung

Quèc ®Òu lµ nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn

kinh tÕ cÇn thu hót mét khèi lîng lín ®Çu t níc ngoµi. Tuy nhiªn, sau

khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ch©u ¸ n¨m 1997, ®Çu t níc ngoµi

b¾t ®Çu rót khái çc níc §«ng Nam ¸, trong khi ®ã, Trung Quèc víi

thÞ trêng néi ®Þa khæng lå vµ víi sù ®iÒu hµnh kinh tÕ vÜ m«

v÷ng ch¾c ®· khiÕn cho nguån vèn bªn ngoµi å ¹t ch¶y vµo. N¨m

2000, tû lÖ FDI vµo 10 níc ASEAN trong tæng ng¹ch ®Çu t vµo çc n-

íc ®ang ph¸t triÓn ch©u ¸ vÉn thÊp h¬n møc tríc khi x¶y ra khñng

ho¶ng tiÒn tÖ, tõ trªn 30% thêi kú gi÷a thËp kû 90 xuèng cßn 10%

vµo n¨m 2000, trong khi ®ã ®Çu t trùc tiÕp cña níc ngoµi vµo

Trung Quèc tõ 14.38% n¨m 1990 t¨ng vät lªn 45.9% vµo n¨m 2001

[28].

MÆt kh¸c, phÇn lín çc níc ASEAN trong 30 n¨m qua chñ yÕu

dùa vµo ®Çu t trùc tiÕp tõ bªn ngoµi, nhÊt lµ vèn tõ NhËt B¶n. Nhng

viÖc ASEAN thiÕt lËp khu mËu dÞch tù do víi Trung Quèc sÏ g¹t çc

thÕ lùc truyÒn thèng nh Mü, Ch©u ¢u, NhËt B¶n ra ngoµi, do vËy tr-

íc hÕt sÏ ph¶i chÞu søc Ðp tõ phÝa NhËt B¶n, cô thÓ ®Çu t cña NhËt

B¶n t¹i khu vùc cã thÓ sÏ gi¶m m¹nh g©y nªn tæn thÊt trùc tiÕp vÒ

kinh tÕ. §ång thêi, Trung Quèc l¹i cã søc thu hót to lín ®èi víi çc

nhµ ®Çu t NhËt B¶n, Mü, Hång K«ng, thËm chÝ §µi Loan. HiÖn nay

cã tíi 80% [28] vèn quèc tÕ ®Çu t trùc tiÕp vµo Trung Quèc, ®iÒu

nµy t¹o nªn mét søc Ðp rÊt lín ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ lµ mét

th¸ch thøc míi ®èi víi ASEAN.

H¬n n÷a, tuy nguån vèn ®Çu t tõ Hång K«ng, §µi Loan chiÕm

vÞ trÝ quan träng trong ®Çu t níc ngoµi ë Trung Quèc nhng tõ khi

gia nhËp WTO, chÝnh phñ Trung Quèc ®· söa ®æi “Danh môc chØ

®¹o ngµnh ®Çu t ngo¹i th¬ng” vµ “Quy ®Þnh chØ ®¹o híng ®Çu t

ngo¹i th¬ng”, më réng lÜnh vùc ®Çu t níc ngoµi, ®ång thêi níi láng

h¹n chÕ tû lÖ cæ phÇn ®Çu t níc ngoµi. Do vËy, nh÷ng n¨m gÇn

®©y, Mü, NhËt B¶n vµ Ch©u ¢u ®· ®Èy m¹nh ®Çu t vµo Trung

Quèc. Theo thèng kª cña Bé Tµi chÝnh NhËt B¶n, 6 th¸ng ®Çu n¨m

2002, ®Çu t trùc tiÕp cña NhËt B¶n vµo Singapore gi¶m 30.5%, vµo

Th¸i Lan gi¶m 44.4%, vµo Indonesia gi¶m 31.7%, vµo Malaysia gi¶m

55% vµ vµo ViÖt Nam gi¶m 47.6%; trong khi ®ã ®Çu t cña NhËt

B¶n vµo Trung Quèc l¹i t¨ng 23.2% [28]. Nguyªn nh©n chñ yÕu

khiÕn NhËt B¶n gi¶m ®Çu t vµo ASEAN vµ chuyÓn vèn ®Çu t sang

Trung Quèc lµ do Trung Quèc cã u thÕ gi¸ nh©n c«ng rÎ, thÞ trêng

lín. VÝ dô, c«ng ty s¶n xuÊt ®å ®iÖn NEC cña NhËt B¶n ®· ®ãng

cöa c¬ së s¶n xuÊt m¸y vi tÝnh ç nh©n ë Malaysia, chuyÓn sang

s¶n xuÊt t¹i Trung Quèc. Hay trong ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt « t«

còng vËy, çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®ang lo ng¹i r»ng Trung

Quèc sÏ thu hót hÕt nguån ®Çu t níc ngoµi vµo ngµnh nµy vµ sÏ dÇn

“xo¸ sæ” thÞ phÇn cña ASEAN trªn thÞ trêng Trung Quèc. Nh vËy, cã

thÓ thÊy triÓn väng thÞ trêng Trung Quèc ®ang ngµy cµng cã søc

hÊp dÉn ®èi víi çc nhµ ®Çu t níc ngoµi. Vµ ®©y chÝnh lµ ®iÒu mµ

çc níc ASEAN ®Òu lo ng¹i.

MÆc dï th¸ch thøc c¹nh tranh víi Trung Quèc, c¶ hiÖn t¹i vµ t-

¬ng lai, lµ rÊt lín song ®øng ë gãc ®é chiÕn lîc, héi nhËp cña

ASEAN vµ Trung Quèc lµ cÇn thiÕt bëi lÏ c¨n cø vµo t×nh h×nh xuÊt

nhËp khÈu cña çc níc ASEAN, cã thÓ thÊy, c¬ cÊu ASEAN cã tÝnh h-

íng ngo¹i víi h¬n 77% khèi lîng ngo¹i th¬ng diÔn ra víi bªn ngoµi

khèi, giao dÞch néi khèi chØ chiÕm 23% [25]. XÐt réng ra, kh«ng

chØ çc níc ASEAN mµ çc níc thuéc khu vùc §«ng ¸ nãi chung nh

NhËt B¶n, Hµn Quèc, §µi Loan, Trung Quèc ®Òu mang thuéc tÝnh

nµy. Kh«ng nh÷ng thÕ, c¬ cÊu s¶n phÈm cña çc níc còng t¬ng ®èi

gièng nhau. ChÝnh thuéc tÝnh nµy lµm cho çc níc xÝch l¹i gÇn nhau

h¬n trong nh÷ng n¨m qua. Çc níc ASEAN dêng nh bÞ chi phèi bëi

¶nh hëng cña NhËt B¶n, song còng ®îc lîi tõ mèi quan hÖ nµy. Râ

rµng c¹nh tranh trong xuÊt khÈu míi lµ nguy c¬ lín nhÊt, lµm chia rÏ

çc níc. §iÒu nµy xÐt vÒ mÆt nµo ®Êy chØ cã lîi cho bªn thø ba.

H¬n n÷a, bµi häc tõ khèi çc níc xuÊt khÈu dÇu má (OPEC) cho

thÊy mét c¬ cÊu t¬ng tù lµ rÊt cÇn thiÕt ®èi víi çc níc trong khu

vùc, kh«ng chØ ASEAN mµ c¶ Trung Quèc. ThÕ giíi ngµy nay ®ang

®øng tríc trµo lu tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ ngµy cµng cã xu híng trë

thµnh thÞ trêng chung bÞ chi phèi bëi çc c«ng ty ®a quèc gia.

Trong bèi c¶nh ®ã, nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn chÞu nhiÒu thiÖt

thßi vµ bÊt lîi ®ang cã xu híng xÝch l¹i gÇn nhau h¬n ®Ó tù b¶o vÖ

vµ t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t huy søc m¹nh tËp thÓ, hç trî vµ t¨ng cêng kh¶

n¨ng c¹nh tranh. XÐt trªn quan ®iÓm nµy, mét sù hîp nhÊt ASEAN -

Trung Quèc cã lîi h¬n lµ ®èi ®Çu lÉn nhau, ®óng nh nhËn ®Þnh

cña Cùu tæng th ký ASEAN Rodolfo C. Severino: “C¹nh tranh lµ ®iÒu

kh«ng cßn ph¶i bµn c·i. Toµn bé hµm ý cña toµn cÇu ho¸ chÝnh lµ

c¹nh tranh, th¬ng m¹i nh vËy, kinh tÕ còng lµ nh vËy. C¹nh tranh,

®Æc biÖt lµ c¹nh tranh tù do c«ng b»ng th× kh«ng ph¶i lµ ®iÒu

xÊu, còng kh«ng ®¸ng lo sî” [28]. Nh vËy, x©y dùng Khu vùc mËu

dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc sÏ khiÕn cho ASEAN vµ Trung Quèc

trë thµnh mét thÞ trêng thèng nhÊt vµ ®©y chÝnh lµ con ®êng

hiÖu qu¶ ®Ó kh¾c phôc c¹nh tranh “¸c tÝnh” gi÷a hai bªn.

2.2.3.3. C¹nh tranh t¹i thÞ trêng thø ba

Sau h¬n 20 n¨m c¶i çch vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa, nÒn

kinh tÕ Trung Quèc ®· ph¸t triÓn nhanh chãng víi tiÒm lùc kinh tÕ

to lín, ®øng thø hai trªn thÕ giíi sau Mü vÒ GDP tÝnh theo søc mua

t¬ng ®¬ng. §ång thêi, c¶ GDP vµ ngo¹i th¬ng cña Trung Quèc ®Òu

ph¸t triÓn víi tèc ®é nhanh. Søc m¹nh kinh tÕ ®ã cña Trung Quèc

®ang t¸c ®éng rÊt m¹nh ®Õn çc níc ASEAN, ®Æc biÖt t¹i thÞ trêng

thø ba.

Tríc hÕt, ASEAN, víi t çch lµ mét khèi thèng nhÊt, ®ang dÇn

mÊt ®i vÞ trÝ trung t©m chÕ t¹o hµng gi¸ thµnh thÊp cña thÕ giíi.

Trung t©m nµy ®· dÇn dÇn chuyÓn sang Trung Quèc. §ã lµ do

Trung Quèc vµ ®a sè çc níc ASEAN ®Òu cã nguån nh©n lùc vµ

nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó, tr×nh ®é ph¸t triÓn vµ c¬

cÊu ngµnh vÒ c¬ b¶n cïng thø h¹ng, cßn nh÷ng níc ph¸t triÓn nh

Mü, NhËt B¶n vµ çc níc c«ng nghiÖp míi kh¸c l¹i ®Òu lµ ®èi t¸c th-

¬ng m¹i vµ nguån thu hót vèn chñ yÕu. Theo ®iÒu tra cña b¸o

Nikkei (NhËt B¶n), n¨m 2000, Trung Quèc chiÕm 40% tæng lîng s¶n

xuÊt m¸y ®iÒu hoµ kh«ng khÝ, 24% tivi mµu, 11% m¸y tÝnh ç

nh©n vµ 10% ®iÖn tho¹i di ®éng cña thÕ giíi [30]. H¬n n÷a, víi

chÊt lîng hµng c«ng nghiÖp ngµy cµng ®îc c¶i thiÖn râ rÖt, Trung

Quèc ®· nhanh chãng th©m nhËp vµo çc thÞ trêng quan träng trªn

thÕ giíi nh Mü vµ NhËt B¶n, ®©y ®ång thêi còng lµ nh÷ng thÞ tr-

êng xuÊt khÈu quan träng nhÊt ®èi víi c¶ phÇn lín çc thµnh viªn

ASEAN vµ Trung Quèc. LÊy vÝ dô víi bèn níc ASEAN cã tr×nh ®é

ph¸t triÓn gÇn víi Trung Quèc lµ Th¸i Lan, Malaysia, Philippines vµ

Indonesia. ThÞ phÇn cña çc níc nµy t¹i Mü vµ NhËt B¶n cã thÓ bÞ

thu hÑp l¹i do sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña Trung Quèc. Theo

thèng kª cña Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF), trong thËp niªn 90, thÞ

phÇn cña Th¸i Lan, Malaysia, Philippines vµ Indonesia chØ thay ®æi

®¸ng kÓ trong khi thÞ phÇn cña Trung Quèc l¹i t¨ng vît bËc. Tõ n¨m

1991 ®Õn n¨m 2001, thÞ phÇn cña 4 níc ASEAN nµy trong tæng

nhËp khÈu cña Mü chØ t¨ng tõ 3.7% ®Õn 5% trong khi Trung Quèc

t¨ng tõ 2% lªn 7%. Còng trong thêi gian ®ã, trong tæng nhËp khÈu

cña NhËt B¶n, thÞ phÇn cña 4 níc ASEAN: Th¸i Lan, Malaysia,

Philippines vµ Indonesia t¨ng tõ 11.1% ®Õn 12.7% trong khi Trung

Quèc t¨ng tõ 4.9% lªn 13% [30].

Nh vËy, cã thÓ thÊy trong sè nh÷ng thÞ trêng xuÊt khÈu chÝnh

cña çc níc ASEAN, chõng nµo cuéc c¹nh tranh víi Trung Quèc cßn

tiÕp diÔn, Ch©u ¢u, NhËt B¶n vµ Mü sÏ lµ nh÷ng thÞ trêng c¹nh

tranh lín. V× Trung Quèc ®ang híng hµng xuÊt khÈu cña hä vµo

cïng mét thÞ trêng víi ASEAN nªn hµng ho¸ cña çc níc ASEAN sÏ ph¶i

c¹nh tranh trùc tiÕp víi hµng Trung Quèc. HiÖn nay, çc thÞ trêng

chÝnh cña Trung Quèc lµ Mü, EU vµ NhËt B¶n víi møc xuÊt khÈu trªn

tæng sè (kho¶ng 195.2 tû USD vµo n¨m 2000) lÇn lît lµ 45%, 26%

vµ 22% [31]. Th¬ng m¹i cña Trung Quèc tËp trung chñ yÕu vµo çc

s¶n phÈm chÕ t¹o bao gåm: hµng tiªu dïng (®å ch¬i, çc ch¬ng

tr×nh trß ch¬i, thiÕt bÞ néi thÊt); trang thiÕt bÞ v¨n phßng vµ viÔn

th«ng, m¸y vµ dông cô ch¹y ®iÖn, hµng dÖt may vµ quÇn ¸o.

ThËt vËy, tõ cuèi thËp kû 80, víi chiÕn lîc trë thµnh trung t©m

cña thÕ giíi vÒ hµng chÕ t¹o, Trung Quèc ®· lµ níc s¶n xuÊt vµ xuÊt

khÈu lín nhÊt çc mÆt hµng chÕ t¹o tËp trung nhiÒu lao ®éng.

Trong giai ®o¹n 1993 – 1998, nhãm hµng nµy bao gåm dÖt may,

giÇy dÐp, ®å ch¬i trÎ em, dông cô thÓ thao vµ ®å gç, ..., chiÕm

36% [32] tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña Trung Quèc. §©y còng lµ

nh÷ng mÆt hµng ®ãng gãp nhiÒu nhÊt cho thÆng d th¬ng m¹i cña

Trung Quèc kÓ tõ n¨m 1995 trë l¹i ®©y. HiÖn nay, kho¶ng 94% vµ

96% tæng lîng hµng xuÊt khÈu cña Trung Quèc sang thÞ trêng Mü

vµ EU lµ hµng chÕ t¹o. T¹i NhËt, gÇn 15% lîng hµng xuÊt khÈu cña

Trung Quèc lµ s¶n phÈm n«ng nghiÖp vµ kho¶ng 80% lµ hµng chÕ

t¹o [31].

MÆc dï xuÊt khÈu dÖt may bÞ h¹n chÕ bëi nh÷ng quy ®Þnh

cña HiÖp ®Þnh ®a sîi nhng dÖt may vÉn lµ nhãm hµng xuÊt khÈu

quan träng nhÊt trong giai ®o¹n kÓ trªn. VÝ dô, t¹i thÞ trêng hµng

may mÆc nhãm G7, thÞ phÇn cña Trung Quèc ®· t¨ng gÊp ®«i lªn

møc 20% nh÷ng n¨m 90, lîi nhuËn vÒ thÞ phÇn nµy phÇn lín thu ®îc

tõ thiÖt h¹i cña çc nhµ xuÊt khÈu cña çc níc c«ng nghiÖp míi

Ch©u ¸ (NICs); tuy nhiªn, thÞ phÇn cña çc níc Indonesia, Malaysia,

Philippines vµ Th¸i Lan vÉn cßn kh¸ tr× trÖ ë møc kho¶ng 8% [34].

ThÞ trêng hµng giµy dÐp G7 hiÖn còng ®ang bÞ Trung Quèc chiÕm

lÜnh, víi thÞ phÇn t¬ng ®èi t¨ng tõ 10% cuèi nh÷ng n¨m 80 ®Õn

møc 38% [33] cuèi nh÷ng n¨m 90. Mét lÇn n÷a, viÖc nµy ®· g©y

thiÖt h¹i kh«ng nhá cho ASEAN.

Së dÜ nh vËy lµ v× chi phÝ nh©n c«ng ë Trung Quèc rÊt thÊp.

NÕu lÊy gi¸ nh©n c«ng lµm tiªu chÝ ®Ó so s¸nh th× çc níc ASEAN

ph¶i ®èi mÆt víi søc Ðp rÊt lín trong lÜnh vùc xuÊt khÈu hµng ho¸.

Tõ b¶ng 12 cã thÓ thÊy Trung Quèc lµ níc cã ®¬n gi¸ nh©n c«ng

thÊp nhÊt (0.07 USD), trong khi ®¬n gi¸ nh©n c«ng cña çc níc

ASEAN l¹i rÊt cao, ®Æc biÖt lµ Singapore, Th¸i Lan vµ Malaysia víi

chØ sè nh©n c«ng trªn díi 0.5 USD. §iÒu nµy ®· lý gi¶i t¹i sao Trung

Quèc l¹i cã nhiÒu u thÕ h¬n so víi çc níc ASEAN trong qu¸ tr×nh

xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng cã hµm lîng lao ®éng cao. Mét nguyªn

nh©n kh¸c lµ do çc níc ph¸t triÓn vµ mét sè níc c«ng nghiÖp míi ®·

thùc hiÖn c¶i çch c¬ cÊu c«ng nghiÖp theo híng tËp trung s¶n xuÊt

çc mÆt hµng cã hµm lîng c«ng nghÖ cao vµ nhËp khÈu çc mÆt

hµng cã hµm lîng lao ®éng cao tõ çc níc ®ang ph¸t triÓn.

B¶ng : So s¸nh ®¬n gi¸ nh©n c«ng gi÷a Trung Quèc vµ mét

sè níc ASEAN

§¬n vÞ: USD

1985 1986 1987 1988 1999

Trung Quèc 0.07 0.06 0.07 0.07 0.07

Indonesia 0.21 0.16 0.14 0.09 0.09

Malaysia 0.4 0.37 0.25 0.25 0.25

Philippines 0.29 0.3 n.a. n.a. n.a.

Singapore 0.46 0.41 0.68 0.71 0.59

Th¸i Lan n.a. n.a. 0.28 0.36 0.33

Nguån: Lee and Abeysinghe (1999) [33].

n.a. : kh«ng cã sè liÖu

Cã thÓ lÊy vÝ dô mét nhãm hµng tËp trung nhiÒu lao ®éng

cña Trung Quèc ®ang ph¸t triÓn rÊt nhanh vµ ch¾c ch¾n sÏ lµ mèi

®e do¹ ®¸ng kÓ cho lÜnh vùc xuÊt khÈu hµng ho¸ cña çc níc

ASEAN, ®ã lµ m¸y mãc vµ ®å ®iÖn gia dông nh thiÕt bÞ ghi ©m,

linh kiÖn tivi vµ çc thiÕt bÞ viÔn th«ng kh¸c. Gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña

nhãm hµng nµy ®· t¨ng tõ 2.82% n¨m 1986 lªn 23.75 trong tæng

kim ng¹ch xuÊt khÈu cña Trung Quèc [32]. Theo thèng kª cña b¸o

Nikkei (NhËt B¶n), t¹i thÞ trêng NhËt B¶n, hµng v¶i, may mÆc nhËp

khÈu tõ Trung Quèc chØ cã 4 tû JPY vµo n¨m 1990 nhng ®· t¨ng lªn

1,800 tû JPY vµo n¨m 2000, lµm cho tû lÖ nhËp khÈu tõ Trung Quèc

trong tæng nhËp khÈu çc mÆt hµng nµy cña NhËt B¶n trong thêi

gian ®ã t¨ng tõ 0.2% lªn ®Õn 68%. Vµo n¨m 1990, hÇu nh Trung

Quèc cha xuÊt khÈu ®å ®iÖn gia dông sang NhËt B¶n, nhng ®Õn

n¨m 2000 ®· chiÕm gÇn 30% tæng lîng nhËp khÈu m¸y ®iÒu hoµ

kh«ng khÝ cña níc nµy, trªn 30% m¸y giÆt, 25% tivi vµ video [30].

Thø hai, xem xÐt tõ c¬ cÊu xuÊt khÈu hµng ho¸, nh÷ng n¨m

gÇn ®©y, hÖ sè t¬ng quan ®¼ng cÊp hay cßn gäi lµ “chØ sè ®Æc

thï” (specification index) [34] cña hµng xuÊt khÈu Trung Quèc vµ

ASEAN ngµy cµng cao. §¸nh gi¸ cña ViÖn nghiªn cøu Nomura (NhËt

B¶n) vÒ “chØ sè ®Æc thï” cña hµng ho¸ c«ng nghiÖp cña çc níc

§«ng ¸ (xem b¶ng 13) cho thÊy hÇu hÕt çc níc ASEAN hiÖn ®ang

trong t×nh tr¹ng c¹nh tranh gay g¾t víi Trung Quèc vÒ th¬ng m¹i,

c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña hai bªn ngµy cµng gièng nhau, sù c¹nh

tranh trªn thÞ trêng thø ba ngµy cµng quyÕt liÖt. Trong ®ã, hÖ sè t-

¬ng quan gi÷a Trung Quèc vµ Th¸i Lan cao nhÊt, tíi møc 0,98

(nghÜa lµ kh¶ n¨ng bæ sung nhau rÊt thÊp, c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu

hai níc gièng nhau nhÊt vµ møc ®é c¹nh tranh do ®ã còng cao

nhÊt).

B¶ng : ChØ sè ®Æc thï cña Trung Quèc vµ çc níc ASEAN 5

trong mét sè ngµnh c«ng nghiÖp

Níc

ChÕ phÈm

Ho¸ chÊt

C«ng nghiÖp cã

hµm lîng nguyªn

liÖu cao

Çc lo¹i

M¸y mãc

C«ng nghiÖp

t¹p phÈm

Trung Quèc - 0.40 - 0.02 -0.08 0.76

Indonesia - 0.31 0.52 -0.04 0.84

Th¸i Lan - 0.36 - 0.08 0.05 0.69

Malaysia - 0.29 - 0.09 0.13 0.34

Philippines - 0.80 - 0.54 -0.06 0.33

Singapore 0.15 - 0.28 0.06 -0.09

Nguån : ViÖn nghiªn cøu Nomura (Nomura Research Institute), NhËt B¶n,

2001, tÝnh theo sè liÖu thèng kª cña ADB.

H¬n n÷a, Trung Quèc vµ çc níc ASEAN kh«ng chØ cã çc mÆt

hµng xuÊt khÈu gièng nhau mµ cßn cã nhiÒu thÞ trêng xuÊt khÈu

trïng nhau. VÒ thÞ trêng xuÊt khÈu, c¶ Trung Quèc vµ çc níc ASEAN

®Òu dùa kh¸ nhiÒu vµo çc níc ph¸t triÓn. Çc n¨m qua, Hång K«ng

lu«n lµ thÞ trêng xuÊt khÈu lín nhÊt cña Trung Quèc (tham kh¶o Phô

lôc 9), nhng mét khèi lîng lín hµng ho¸ xuÊt qua Hång K«ng ®Ó vµo

çc thÞ trêng kh¸c. V× vËy, nÕu kh«ng tÝnh lîng hµng ho¸ xuÊt khÈu

qua trung gian nµy, tÝnh tíi thêi ®iÓm n¨m 1998 th× Mü lµ thÞ tr-

êng xuÊt khÈu lín nhÊt cña Trung Quèc, sau ®ã lµ NhËt B¶n. Trong

khi ®ã, ®èi víi çc níc ASEAN, kho¶ng 20.5% tæng kim ng¹ch xuÊt

khÈu cña çc níc nµy lµ sang thÞ trêng Mü; 16.3% sang thÞ trêng

Ch©u ¢u vµ 11% ®îc xuÊt sang NhËt B¶n [32].

Nh vËy, víi viÖc thiÕt lËp Khu vùc mËu dÞch tù do víi Trung

Quèc, tho¹t ®Çu çc níc ASEAN sÏ thu ®îc lîi nhê c¾t gi¶m quan

thuÕ cña Trung Quèc nhng ASEAN sÏ mÊt dÇn cho Trung Quèc thÞ

phÇn ë Mü, Ch©u ¸ vµ çc thÞ trêng kh¸c.

2.2.4. YÕu tè chÝnh trÞ

2.2.4.1. VÊn ®Ò tranh chÊp chñ quyÒn BiÓn §«ng

BiÓn §«ng (phÝa Trung Quèc gäi lµ Nam H¶i, ngêi ph¬ng T©y

gäi lµ biÓn Nam Trung Hoa) lµ vÊn ®Ò cßn tån t¹i vµ g©y c¨ng

th¼ng gi÷a mét sè níc §«ng Nam ¸ víi Trung Quèc. Trong vÊn ®Ò

biÓn §«ng, Trêng Sa lµ ®iÓm tranh chÊp gay g¾t nhÊt trong viÖc

c«ng nhËn ph¹m vi chñ quyÒn vµ lîi Ých biÓn cña çc níc cã liªn

quan. BiÓn §«ng chiÕm 25% vËn t¶i biÓn cña thÕ giíi, tr÷ lîng dÇu

má íc tÝnh kho¶ng 23.5 tû tÊn vµ lîng khÝ ®èt thiªn nhiªn kho¶ng

8269 tû m3 [35]. Cho nªn cã thÓ nãi, sù phøc t¹p cña vÊn ®Ò BiÓn

§«ng mang tÝnh tæng hîp, nã kh«ng chØ bao gåm yÕu tè lÞch sö, lîi

Ých chiÕn lîc, ch¹y ®ua khai th¸c çc nguån tµi nguyªn thÒm lôc

®Þa nh dÇu löa, khÝ tù nhiªn mµ cßn gäi lµ “t©m ®Þa chÊn” cña

mäi ho¹t ®éng trªn biÓn gi÷a çc níc trong khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i

B×nh D¬ng.

Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, quan hÖ l¸ng giÒng gi÷a Trung

Quèc víi çc níc ASEAN ®· cã bíc c¶i thiÖn vµ ph¸t triÓn ®¸ng kÓ

lµm cho t×nh h×nh ë BiÓn §«ng giã im sãng lÆng, nhng thùc chÊt

çc níc vÉn kh«ng hÒ níi láng sù khèng chÕ qu©n sù cña m×nh.

Trung Quèc t¨ng cêng c¬ së h¹ tÇng trªn biÓn nh c¶ng, s©n bay,

®Ìn biÓn, doanh tr¹i vµ t¨ng cêng kiÓm so¸t hµnh chÝnh, cßn çc níc

ASEAN t¨ng chi phÝ quèc phßng vµ tÝch cùc tiÕn hµnh çc cuéc

diÔn tËp trªn BiÓn §«ng. Sau 4 n¨m v¾ng bãng t¹i vïng biÓn gÇn

quÇn ®¶o Trêng Sa, ngµy 21/ 2/ 2000, Mü cïng Philippine diÔn tËp

qu©n sù mang tªn “Tinh thÇn ®ång ®éi Mü – Philippine” víi quy m«

lín. TiÕp ®Õn, vµo th¸ng 5/ 2000, lÇn ®Çu tiªn Singapore cïng Th¸i

Lan vµ Mü diÔn tËp chung “Hæ mang 2000” trong vßng 14 ngµy.

Ngµy 3/ 7/ 2000, çc níc Singapore, Malaysia, Australia, New

Zealand vµ Anh tiÕn hµnh cuéc diÔn tËp “Ç bay 2000” víi 5000

lÝnh, 34 tµu chiÕn vµ 98 m¸y bay chiÕn ®Êu. §¸p l¹i nh÷ng cuéc

diÔn tËp cña çc níc §«ng Nam ¸, trung tuÇn th¸ng 4/ 2000, ®éi tµu

cña h¶i qu©n Trung Quèc diÔn tËp víi néi dung 35 h¹ng môc, huÊn

luyÖn vµ kiÓm tra ph¬ng híng chiÕn ®Êu trong m«i trêng chiÕn

®Êu biÓn. Víi nh÷ng cuéc tËp trËn nµy, BiÓn §«ng trë nªn kh«ng yªn

¶. NhiÒu nhµ quan s¸t lo ng¹i r»ng nã cã thÓ trë thµnh thïng thuèc

sóng cña Ch©u ¸ vµ cã thÓ g©y ra b·o t¸p vµ trë thµnh “Trung §«ng

thø hai”. MÆc dï Trung Quèc vµ çc níc ASEAN cã liªn quan ®· ®Ò

cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy trong çc cuéc héi nghÞ riªng vÒ BiÓn §«ng

hoÆc trong çc diÔn ®µn chung gi÷a hai bªn nhng vÉn cha ®¹t ®îc

kÕt qu¶ ®¸ng kÓ.

Nh vËy, râ rµng lµ t×nh h×nh biÓn §«ng lu«n lµ vÊn ®Ò nh¹y

c¶m trong quan hÖ gi÷a Trung Quèc vµ ASEAN. §©y còng cã thÓ lµ

trë ng¹i lín nhÊt trong viÖc ph¸t triÓn quan hÖ Trung Quèc – ASEAN

trong thÕ kû míi. ChÝnh v× vËy, lµm thÕ nµo ®Ó duy tr× hßa b×nh,

æn ®Þnh vµ phi h¹t nh©n hãa t¹i BiÓn §«ng ®· trë thµnh vÊn ®Ò

mµ Trung Quèc vµ ASEAN cÇn ph¶i ®èi mÆt tríc tiªn mét khi Khu

vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc ®îc thµnh lËp. Sím ký kÕt

bé quy t¾c øng xö BiÓn §«ng (COC) cã thÓ sÏ lµ sù b¶o ®¶m quan

träng cho viÖc duy tr× æn ®Þnh trong khu vùc, t¹o ®iÒu kiÖn

thuËn lîi cho sù hîp t¸c chÆt chÏ vµ toµn diÖn h¬n gi÷a ASEAN vµ

Trung Quèc trong ACFTA.

2.2.4.2. VÊn ®Ò vÒ quyÒn chñ ®¹o trong ACFTA

Sù thµnh c«ng cña bÊt cø mét hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i khu vùc

nµo thêng cã xu híng lµ nhê vµo mét nÒn kinh tÕ v÷ng m¹nh hoÆc

ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, kh«ng thÓ cho r»ng xu híng nµy sÏ bÊt biÕn

vÒ l©u dµi. Mét khi Trung Quèc trë nªn æn ®Þnh h¬n víi çc cuéc

c¶i çch cña m×nh víi t çch lµ thµnh viªn cña WTO, quèc gia nµy cã

thÓ sÏ tÝch cùc t×m çch g©y ¶nh hëng ®Õn qu¸ tr×nh tù do ho¸

th¬ng m¹i trong khu vùc. Trong sè çc níc ASEAN, kh«ng mét níc

nµo cã thùc lùc kinh tÕ b»ng Trung Quèc, nhng nÕu coi ASEAN lµ

mét khèi th× l¹i cã thÓ so s¸nh ®îc víi Trung Quèc. ViÖc ai sÏ ®ãng

vai trß chñ ®¹o ACFTA trong t¬ng lai lµ mét vÊn ®Ò kh¸ hãc bóa.

NhiÒu chuyªn gia kinh tÕ cho r»ng ®ãng vÞ trÝ ®Çu tÇu trong

khu vùc mËu dÞch tù do nµy sÏ lµ Trung Quèc. Do vËy, sÏ kh«ng cã

g× ng¹c nhiªn khi níc nµy rÊt quan t©m ®Õn viÖc triÓn khai hiÖp

®Þnh nµy. Ngoµi nh÷ng nguån lîi to lín vÒ kinh tÕ nhê vµo sù ra

®êi cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc, Trung Quèc

cßn cã thÓ ®¸nh bËt NhËt B¶n ra khái vÞ trÝ hµng ®Çu ë khu vùc

Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng, nh nhËn ®Þnh cña Jonathan Anderson,

phô tr¸ch bé phËn nghiªn cøu Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng cña c«ng ty

UBS Securities t¹i Hång K«ng: “ Trong 5 n¨m qua, nÒn kinh tÕ Trung

Quèc ho¹t ®éng tèt h¬n h¼n so víi çc níc kh¸c trong khu vùc, vµ

giíi chøc Trung Quèc râ rµng muèn ®îc ®¸nh gi¸ lµ hä ®ang nhêng

chót g× ®ã cho çc níc l¸ng giÒng cña m×nh. Vµ mét FTA do Trung

Quèc dÉn ®Çu sÏ lµ mét bíc tiÕn ®¸ng kÓ híng tíi viÖc cñng cè vai

trß cña hä nh lµ nhµ l·nh ®¹o míi cña khèi nµy, khÐo lÐo hÊt c¼ng

NhËt B¶n trong tiÕn tr×nh ®ã” [24]. ThËt vËy, hiÖn nay, trong khi

kinh tÕ NhËt B¶n cßn cha tho¸t ra khái khñng ho¶ng th× kinh tÕ

Trung Quèc vÉn tiÕp tôc ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu rÊt ®¸ng tù hµo.

MÆc dï quan hÖ ASEAN – NhËt B¶n ®· cã lÞch sö ph¸t triÓn h¬n 40

n¨m qua, song mèi quan hÖ nµy trong thêi gian gÇn ®©y ®· trë nªn

mê nh¹t h¬n. Quan hÖ ASEAN – NhËt B¶n dùa vµo m« h×nh “®µn

nh¹n bay”, trong ®ã NhËt B¶n lµ con chim ®Çu ®µn, song m« h×nh

nµy ®· thay ®æi khi ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®· trë nªn quan träng

h¬n. Trªn thùc tÕ, NhËt B¶n vµ çc níc ASEAN hiÖn kh«ng ph¶i lµ

®èi t¸c b×nh ®¼ng bëi sù chªnh lÖch qu¸ lín vÒ thu nhËp, l¬ng vµ

tæng thu nhËp quèc néi. Kh¸c víi NhËt B¶n, çc níc ASEAN hiÖn

®ang rÊt phô thuéc vµo th¬ng m¹i, c¶ vÒ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu.

T¹i çc níc nµy, th¬ng m¹i chiÕm tíi 134% GDP, trong khi ®ã chØ

tiªu t¬ng øng cña NhËt B¶n chØ lµ 18% GDP [23]. §©y lµ lý do cña

sù bÊt ®ång lín, tuy r»ng NhËt B¶n còng lµ mét thÞ trêng kh¸ lín.

Trong khi ®ã, Trung Quèc lµ mét nÒn kinh tÕ khæng lå vµ cã nhiÒu

nÐt t¬ng ®ång víi khu vùc ASEAN, vÝ dô nh níc nµy cßn cã chªnh

lÖch vÒ kinh tÕ gi÷a çc khu vùc duyªn h¶i vµ nh÷ng vïng s©u

trong néi ®Þa ®ang ngµy cµng t¨ng lªn. MÆc dï Trung Quèc ph¸t

triÓn m¹nh çc lÜnh vùc nh ®iÖn tho¹i di ®éng vµ m¸y tÝnh ç

nh©n song 70% cña nÒn kinh tÕ níc nµy vÉn phô thuéc vµo n«ng

nghiÖp [23]. Nh vËy, nÕu nh tríc ®©y Mü vµ NhËt B¶n ®ãng vai trß

lµ çc nhµ ®Çu t chñ yÕu vµo nÒn kinh tÕ çc níc §«ng Nam ¸ th×

hiÖn nay Trung Quèc ®ang dÇn thay thÕ çc vÞ trÝ ®ã.

ChÝnh v× vËy, tríc ®Ò xuÊt cña Trung Quèc vÒ viÖc thµnh lËp

mét khu vùc mËu dÞch tù do gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc, mét sè níc

ASEAN cho r»ng hä ®ang bÞ Trung Quèc l«i cuèn vµo cuéc ch¬i do

Trung Quèc dÉn ®Çu. Çc níc nµy cho r»ng ®Ò xuÊt hiÖp ®Þnh nµy

cña Trung Quèc chñ yÕu xuÊt ph¸t tõ môc tiªu chÝnh trÞ. Trung

Quèc muèn lµm gi¶m thiÓu nçi lo sî cña çc níc ASEAN vÒ mét cêng

quèc Trung Quèc ®ang næi lªn. §ång thêi, Trung Quèc muèn vît qua

NhËt, l·nh ®¹o khu vùc, thiÕt lËp mét trËt tù kinh tÕ míi ë §«ng ¸

kh«ng bÞ Mü ngù trÞ. Trung Quèc ®· tuyªn bè th¼ng thõng r»ng hä

muèn gióp b¶o vÖ lîi Ých cña çc quèc gia ®ang ph¸t triÓn trong

WTO. Ban l·nh ®¹o níc nµy ®· kªu gäi thµnh lËp mét hÖ thèng th-

¬ng m¹i ®a ph¬ng quèc tÕ, trong ®ã çc níc ®ang ph¸t triÓn ®îc

®¶m b¶o sÏ kh«ng bÞ c¶n trë vµ kh«ng bÞ ph©n biÖt ®èi xö khi

tiÕp cËn thÞ trêng quèc tÕ cho çc s¶n phÈm vµ hµng ho¸ cña hä.

T¹i Héi nghÞ thîng ®Ønh kinh tÕ §«ng ¸ vµo th¸ng 10/ 2002 t¹i Kuala

Lampur, Thø trëng Ngo¹i th¬ng Trung Quèc Long VÜnh §å ®· c«ng

khai nhÊn m¹nh r»ng Ch©u ¸ cÇn ph¶i cã mét diÔn ®µn “®Ó tiÕng

nãi cña chóng ta lín h¬n trong tiÕn tr×nh ®a ra quyÕt ®Þnh” [11]

hiÖn bÞ ph¬ng T©y chi phèi. Trong bµi b¸o ®¨ng trªn tê Japan

Times ngµy 15/ 11/ 2002 díi ®Çu ®Ò "Søc m¹nh ®ang chuyÓn lªn

híng B¾c", Brad Losserman, Gi¸m ®èc nghiªn cøu vµ Brailey

Fritschi, Nghiªn cøu viªn t¹i DiÔn ®µn Th¸i B×nh D¬ng cña Trung

t©m nghiªn cøu chiÕn lîc vµ quan hÖ quèc tÕ CSIS (Indonesia) còng

®· nhËn xÐt r»ng “FTA gi÷a Trung Quèc vµ ASEAN sÏ chuyÓn träng

t©m ®Þnh ®o¹t ë khu vùc lªn híng B¾c, thay ®æi mét çch c¬ b¶n

çch thøc héi nhËp cña çc níc ASEAN vµ tÊt yÕu lµm chuyÓn ®æi

nguyªn t¾c cña tæ chøc nµy” [36].

NhËn ®Þnh nµy kh«ng ph¶i kh«ng cã lý. §èi víi nÒn kinh tÕ

ASEAN, mÆc dï çc nhµ l·nh ®¹o thêng xuyªn khuyÕch tr¬ng khu

vùc nµy lµ mét thÞ trêng hÊp dÉn víi 500 triÖu ngêi th× çc nhµ

®Çu t nhËn thøc ®îc r»ng çc thÞ trêng cña 10 níc ASEAN cßn bÞ

ph©n t¸n vµ ®Õn chõng mùc nµo ®ã cßn cha ph¸t triÓn. Cuéc

khñng ho¶ng tµi chÝnh ®· lµm vì méng vÒ sù thÇn kú ASEAN vµ

nh÷ng c¶i çch ë hÇu hÕt çc níc cßn l©u míi kÕt thóc. Ho¹t ®éng

kinh tÕ cßn cha ®¹t ®îc møc tríc khñng ho¶ng vµ vèn ®Çu t trùc

tiÕp níc ngoµi ë Ch©u ¸ ®· chuyÓn nhiÒu sang §«ng B¾c ¸. H¬n

thÕ n÷a, sù ph¸t triÒn kinh tÕ m¹nh mÏ cña khu vùc vµ sù næi lªn

cña ASEAN nh lµ mét ®èi t¸c trªn trêng quèc tÕ (Ýt nhÊt lµ ®Õn

n¨m 1997) ®· lµm lu mê vai trß quan träng nhÊt cña ASEAN nh lµ

mét tæ chøc ®Ó x©y dùng h×nh mÉu nh»m ®èi phã víi nh÷ng

thay ®æi ë mét khu vùc ®Çy biÕn ®éng. Mét FTA mµ do mét níc

ngoµi ASEAN chiÕm u thÕ cã thÓ lµm ®¶o lén qu¸ tr×nh trªn.

ChÝnh phñ cña çc níc trong khu vùc kh«ng cßn tr«ng ®îi ë nhau

®Ó t×m gi¶i ®¸p cho çc vÊn ®Ò kinh tÕ, chÝnh trÞ mµ tr«ng ®îi ë

Trung Quèc. Nh vËy, sù c©n nh¾c yÕu tè kinh tÕ sÏ lµ trªn hÕt vµ sÏ

vît lªn trªn nh÷ng sù quan t©m cña céng ®ång. Trong c¶ 2 cÊp ®é

nµy, ASEAN lµ nh÷ng ngêi thua thiÖt. ChØ cã mét çch ®Ó h¹n chÕ

sù thua thiÖt nµy lµ çc níc ASEAN ph¶i g¾n bã mËt thiÕt h¬n víi

nhau, cã chung mét tiÕng nãi vµ nh vËy míi cã thÓ lµm ®èi träng

®îc víi Trung Quèc. §©y cã thÓ sÏ lµ ®iÒu kú diÖu v× hiÖn nay cã

nhiÒu kh¸c biÖt lín gi÷a çc níc ASEAN do lÞch sö ®· chia rÏ hä. Nh-

ng cã thÓ thu hÑp ®îc nh÷ng kh¸c biÖt gi÷a çc níc ASEAN, nÕu

chÝnh phñ çc níc nµy ngåi l¹i víi nhau.

Tuy nhiªn, vÉn cã mèi quan ng¹i r»ng ngay c¶ khi çc níc

ASEAN ®· ®¹t ®îc sù hîp t¸c chÆt chÏ h¬n th× liÖu ASEAN cã thÓ v-

ît qua Trung Quèc ®Ó thùc sù trë thµnh mét trung t©m cho ACFTA?

Cã thÓ, dÉu lµ mét trung t©m kh«ng hoµn h¶o. Ph¹m vi ¶nh hëng

cña ASEAN ®èi víi qu¸ tr×nh h×nh thµnh ACFTA sÏ phô thuéc vµo 2

nh©n tè h÷u quan: sù thèng nhÊt liªn tôc cña ASEAN vµ t×nh tr¹ng

nÒn kinh tÕ cña khu vùc nµy. Kh«ng cã mét níc ASEAN nµo – thËm

chÝ ngay c¶ níc thµnh viªn lín nhÊt lµ Indonesia – cã ®ñ søc nÆng

chiÕn lîc ®Ó cã thÓ c¹nh tranh víi nh÷ng s¸ng kiÕn tõ Trung Quèc.

Çch duy nhÊt mµ ASEAN cã c¬ héi kiÒm chÕ cã hiÖu qu¶ søc m¹nh

cña Trung Quèc lµ sù thèng nhÊt cña c¶ khèi. ChÝnh v× vËy, ASEAN

®· kh«ng ngõng nç lùc trong viÖc ®Èy nhanh thêi h¹n c¾t gi¶m

thuÕ quan trong khu«n khæ CEPT/ AFTA nh»m thóc ®Èy tù do ho¸

th¬ng m¹i cµng nhanh cµng tèt, th«ng qua viÖc rót ng¾n thêi gian

c¾t gi¶m thuÕ quan sím h¬n 1 n¨m ®èi víi çc níc ASEAN 6 vµ cho

phÐp ¸p dông khung c¾t gi¶m thuÕ quan dµi h¬n ®èi víi çc níc

thµnh viªn kÐm ph¸t triÓn h¬n lµ ViÖt Nam, Lµo, Campuchia vµ

Myanmar. ViÖc ®a ra nh©n nhîng nµy tuy kh¸c thêng song lµ cÇn

thiÕt trong bèi c¶nh cã nh÷ng kh¸c biÖt lín vÒ kinh tÕ gi÷a çc níc

thµnh viªn míi vµ cò. ASEAN kh«ng tin r»ng ®êng lèi chung cña EU –

çc níc thµnh viªn ph¶i ®¸p øng nh÷ng tiªu chuÈn vÒ kinh tÕ cña

çc níc kh¸c tríc khi gia nhËp liªn minh nh»m tr¸nh bÊt cø kho¶ng

çch ph¸t triÓn nµo – sÏ ®îc thùc hiÖn ë §«ng Nam ¸. Cùu tæng th ký

ASEAN Rodolfo C. Severino chØ ra mét çch khÐo lÐo r»ng “®iÒu

duy nhÊt tåi tÖ h¬n mét c¬ cÊu ASEAN hai tÇng lµ mét c¬ cÊu §«ng

Nam ¸ hai tÇng – mét tÇng ë ASEAN vµ tÇng kia ë ngoµi ASEAN”

[11]. Quan ®iÓm linh ho¹t nµy cña ASEAN kh«ng chØ kÝch thÝch

ph¸t triÓn kinh tÕ cña çc níc thµnh viªn míi mµ nã cßn gióp çc níc

®Þnh h×nh chÝnh s¸ch th¬ng m¹i theo híng thóc ®Èy héi nhËp mét

çch su«n sÎ vµo hÖ thèng th¬ng m¹i toµn cÇu. §iÒu ®¸ng nãi lµ çc

níc thµnh viªn míi ®· tù nguyÖn rót ng¾n lÞch tr×nh tù do ho¸ thÞ

trêng: vµo n¨m 2008 thay v× 2010 nh kÕ ho¹ch. Nç lùc cña ASEAN

®· t¹o ra nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng ghi nhËn: møc thuÕ quan trung b×nh

gi÷a çc níc ASEAN trong giai ®o¹n 1993 – 2000 ®· gi¶m tõ 111.4%

xuèng cßn 3.2% [11]. Theo lêi cña Severino, “ASEAN hiÖn nay lµ

mét khu vùc ®· tiÕn rÊt s¸t tíi Khu vùc mËu dÞch tù do” [11] víi çc

ch¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan ®îc më réng vµ ®Èy nhanh.

Tuy nhiªn, nh÷ng nç lùc tù do ho¸ nãi trªn cña ASEAN còng sÏ

ch¼ng thÊm g× nÕu ®Æt lªn bµn c©n, v× cã rÊt nhiÒu kh¶ n¨ng

çn c©n sÏ nghiªng vÒ phÝa ngêi l¸ng giÒng khæng lå Trung Quèc.

Theo çc nhµ ph©n tÝch, FTA ASEAN - Trung Quèc sÏ lµ mét vËt c¶n

nhiÒu h¬n lµ nç lùc x©y dùng Khu vùc mËu dÞch tù do AFTA cña

çc níc ASEAN nÕu nh÷ng bøc têng thuÕ quan trong 10 níc thµnh

viªn kh«ng ®îc c¾t gi¶m mét çch hiÖu qu¶. Do ®ã, çc níc thµnh

viªn ASEAN nªn nhÊt trÝ víi khu«n khæ chung vÒ ACFTA ®Ó tr¸nh

nh÷ng bÊt tr¾c vµ nh÷ng m©u thuÉn trong viÖc chång chÐo çc

tho¶ thuËn mµ cã thÓ c¶n trë tiÕn tr×nh tù do ho¸ khu vùc. Muèn

vËy, çc níc ASEAN ph¶i héi nhËp h¬n, liªn kÕt h¬n vµ ph¶i kh«ng

ngõng nç lùc t¨ng cêng tù do ho¸ trong néi bé khèi.

Nãi tãm l¹i, mÆc dï gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc hiÖn nay ®ang

tån t¹i nhiÒu yÕu tè c¹nh tranh vÒ kinh tÕ nhng hai bªn hoµn toµn

vÉn cã thÓ t×m thÊy nhiÒu d ®Þa trong hîp t¸c ®Ó ph¸t triÓn kinh

tÕ. Dï thÕ nµo ®i n÷a, ACFTA h×nh thµnh sÏ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn

cña toµn bé khu vùc §«ng Nam ¸ vµ §«ng ¸, thóc ®Èy quan hÖ hîp

t¸c kinh tÕ ASEAN + 3, t¹o vÞ thÕ tèt h¬n cho c¶ khu vùc vµ cho

mçi thµnh viªn trong tiÕn tr×nh tham gia vµo toµn cÇu ho¸.

Ch¬ng 3: ViÖt Nam vµ ACFTA

3.1. Quan hÖ hîp t¸c song ph¬ng ViÖt Nam - Trung Quèc

Trong 4 thµnh viªn míi cña ASEAN, ViÖt Nam lµ níc ph¸t triÓn

nhÊt vµ cã lÏ s½n sµng nhÊt cho qu¸ tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ

héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. H¬n n÷a, ViÖt Nam l¹i cã rÊt nhiÒu ®iÓm

t¬ng ®ång vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi, … víi

Trung Quèc. Lµ hai níc l¸ng giÒng “nói liÒn nói, s«ng liÒn s«ng”,

quan hÖ ngo¹i giao, kinh tÕ, v¨n ho¸, th¬ng m¹i gi÷a hai níc ®·

h×nh thµnh tõ l©u nh mét tÊt yÕu kh¸ch quan vµ còng trë thµnh

mét quan hÖ truyÒn thèng bÒn v÷ng. Nh÷ng biÕn ®éng chÝnh trÞ

x· héi trong lÞch sö cã thÓ cã nh÷ng thêi kú ®· cã ¶nh hëng tiªu cùc

nhng cha bao giê lµm triÖt tiªu hoµn toµn mèi quan hÖ gi÷a nh©n

d©n hai níc. ChÝnh v× vËy, sau mét thêi kú sãng giã, víi sù nç lùc

cña c¶ hai bªn, quan hÖ gi÷a hai níc ®· trë l¹i b×nh thêng ho¸ vµo

cuèi n¨m 1991. Tõ ®ã cho ®Õn nay, quan hÖ hîp t¸c gi÷a hai níc

nãi chung vµ trªn lÜnh vùc ngo¹i giao, kinh tÕ, th¬ng m¹i, ®Çu t nãi

riªng ®· ®îc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn ngµy cµng v÷ng m¹nh, toµn

diÖn c¶ vÒ bÒ réng lÉn chiÒu s©u.

3.1.1. Hîp t¸c chÝnh trÞ, ngo¹i giao

HiÖn nay, sù ph¸t triÓn cña quan hÖ ViÖt Nam - Trung Quèc

trªn lÜnh vùc chÝnh trÞ vµ ngo¹i giao rÊt thuËn lîi vµ tèt ®Ñp. §Çu

n¨m 1999, l·nh ®¹o cÊp cao hai níc ®· ®¹t ®îc tho¶ thuËn chung vÒ

khung cña quan hÖ ViÖt – Trung lµ 16 ch÷ vµng “l¸ng giÒng h÷u

nghÞ, hîp t¸c toµn diÖn, æn ®Þnh l©u dµi, híng tíi t¬ng lai”. Cuèi

th¸ng 12/ 2000, Tuyªn bè chung vÒ sù hîp t¸c toµn diÖn trong thÕ

kû míi gi÷a CHXHCN ViÖt Nam vµ CHND Trung Hoa ®îc ký kÕt t¹i

B¾c Kinh. §©y chÝnh lµ sù kh¼ng ®Þnh vµ cô thÓ ho¸ cña khung

quan hÖ 16 ch÷ nãi trªn. Cuèi n¨m 1999, th¸ng 4 vµ th¸ng 8 n¨m

2001, Thñ tíng Trung Quèc Chu Dung C¬, Phã Chñ tÞch Hå CÈm §µo

vµ Chñ tÞch Quèc héi Lý B»ng lÇn lît sang th¨m h÷u nghÞ chÝnh

thøc vµ tham dù §¹i héi lÇn thø IX cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam.

Nh÷ng v¨n kiÖn vµ sù kiÖn trªn ®¸nh dÊu quan hÖ ngo¹i giao gi÷a

ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®· ®îc n©ng cÊp lªn giai ®o¹n míi cao

h¬n so víi khi quan hÖ hai níc míi b×nh thêng ho¸.

§ång thêi víi nh÷ng biÕn ®æi tÝch cùc trong quan hÖ ngo¹i

giao ViÖt Nam - Trung Quèc, hai trong ba vÊn ®Ò biªn giíi l·nh thæ

cßn tån t¹i gi÷a hai níc do lÞch sö ®Ó l¹i còng ®îc gi¶i quyÕt mét

çch trän vÑn, ®ã lµ viÖc HiÖp íc biªn giíi trªn ®Êt liÒn gi÷a hai níc

ViÖt – Trung vµ HiÖp ®Þnh ph©n chia VÞnh B¾c Bé lÇn lît ®îc ký

kÕt t¹i Hµ Néi vµ B¾c Kinh vµo ngµy 31/ 12/ 1999 vµ 25/ 12/ 2000,

biÕn ®êng biªn giíi gi÷a hai níc trªn ®Êt liÒn vµ trong vÞnh B¾c Bé

thµnh ®êng biªn giíi hoµ b×nh, h÷u nghÞ, æn ®Þnh vµ hîp t¸c l©u

dµi gi÷a nh©n d©n hai níc, t¹o c¬ së thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn

çc quan hÖ th¬ng m¹i vµ ®Çu t song ph¬ng.

3.1.2. Hîp t¸c th¬ng m¹i

KÓ tõ khi b×nh thêng ho¸ quan hÖ ®Õn nay, ho¹t ®éng th¬ng

m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®· ph¸t triÓn theo chiÒu híng

toµn diÖn h¬n, tÝch cùc h¬n vµ ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng

kÓ.

Tríc hÕt, ®iÒu dÔ dµng nhËn thÊy lµ ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng

gi÷a hai níc ®îc thùc hiÖn th«ng qua nhiÒu ph¬ng thøc kh¸c nhau

nh bu«n b¸n chÝnh ng¹ch, bu«n b¸n tiÓu ng¹ch, t¹m nhËp t¸i xuÊt

trong ®ã bu«n b¸n chÝnh ng¹ch vµ tiÓu ng¹ch lµ hai ph¬ng thøc

chÝnh. §a d¹ng ho¸ ph¬ng thøc trao ®æi ®· lµm cho ho¹t ®éng th-

¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc cã nhiÒu nÐt ®Æc trng vµ

còng lµ lîi thÕ cña hai bªn vÒ mÆt ®Þa lý.

3.1.2.1. VÒ xuÊt nhËp khÈu chÝnh ng¹ch:

B¶ng : Kim ng¹ch th¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc,

1995-2002


N¨m VN xuÊt

khÈu sang

VN nhËp

khÈu

Tæng kim

ng¹ch th¬ng

Çn c©n

th¬ng m¹i

TQ Tõ TQ m¹i VN - TQ VN – TQ

1995 361.9 329.7 691.6 32.2

1996 340.2 329.0 669.2 11.9

1997 474.1 404.4 875.5 69.7

1998 478.9 510.5 989.4 -31.6

1999 858.9 683.4 1,542.3 175.5

2000 1,534.0 1,423.2 2,957.2 110.8

2001 1,418.1 1,629.1 3,047.2 -211

2002 1,500.0 2,200.0 3,700.0 -700.0

Nguån: Trung t©m tin häc vµ thèng kª, Tæng côc h¶i quan ViÖt Nam [37].

Cã thÓ thÊy kÓ tõ n¨m 1991 ®Õn nay, kim ng¹ch xuÊt nhËp

khÈu gi÷a hai níc ®· t¨ng ®Òu qua çc n¨m. §Æc biÖt, n¨m 2000,

tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ®¹t 2957 triÖu USD, t¨ng 78 lÇn so

víi n¨m 1991, trong ®ã xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Trung Quèc

®¹t 1534 triÖu USD, nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ Trung Quèc ®¹t

1423 triÖu USD [37], ®a Trung Quèc trë thµnh thÞ trêng xuÊt khÈu

lín thø hai cña ViÖt Nam n¨m 2000, chiÕm kho¶ng 10.6% tæng xuÊt

khÈu cña ViÖt Nam, ®ång thêi Trung Quèc còng ®øng thø 5 trong

sè çc níc cung cÊp hµng nhËp khÈu cho ViÖt Nam, ®ãng gãp 9.1%

vµo ngo¹i th¬ng cña ViÖt Nam [25] (tham kh¶o Phô lôc 10).

XÐt trong c¶ giai ®o¹n tõ n¨m 1991 ®Õn n¨m 2002, kim ng¹ch

th¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®· t¨ng 87 lÇn, tõ 37.7

triÖu USD lªn 3.7 tû USD; riªng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam

sang Trung Quèc t¨ng 76 lÇn, tõ 19.3 triÖu USD lªn 1.5 tû USD,

trong khi kim ng¹ch xuÊt khÈu cña Trung Quèc sang ViÖt Nam t¨ng

116 lÇn, tõ 18.4 triÖu USD lªn 2.2 tû USD [37].

Cïng víi sù t¨ng lªn cña kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu, c¬ cÊu xuÊt

nhËp khÈu gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc còng ph¸t triÓn theo híng

ngµy cµng ®a d¹ng ho¸ vÒ mÆt hµng vµ chñng lo¹i, ®¸p øng nhu

cÇu ngµy cµng cao cña hai bªn.

Hµng ho¸ cña ViÖt Nam xuÊt sang Trung Quèc gåm 4 nhãm

chÝnh: nhãm hµng nguyªn liÖu (nh than ®¸, dÇu th«, quÆng kim

lo¹i, çc lo¹i dÇu, cao su tù nhiªn, …); nhãm hµng n«ng s¶n (l¬ng

thùc, chÌ, rau, g¹o, s¾n l¸t, h¹t ®iÒu, çc lo¹i rau qu¶ nhiÖt ®íi nh

chuèi, xoµi, thanh long, ch«m ch«m, …); nhãm hµng thuû s¶n t¬i

sèng, thñy s¶n ®«ng l¹nh (nh ç, t«m, cua, …) vµ nhãm hµng tiªu

dïng (hµng thñ c«ng mü nghÖ, giµy dÐp, ®å gia dông cao cÊp, …)

(xem b¶ng 15).

B¶ng : MÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam sang

Trung Quèc(sè liÖu n¨m 2003 lµ dù kiÕn)

§¬n vÞ: triÖu USD, khèi lîng 1000 tÊn

MÆt hµng1998 1999 2000 2001 2002 2003

Khèi lîng

Gi¸trÞ

Khèi lîng

Gi¸trÞ

Khèi lîng

Gi¸trÞ

Khèi lîng

Gi¸trÞ

Khèi lîng

Gi¸trÞ

Gi¸trÞ

DÇu th« 841.7 86.7 2,275.0 331.7

3,210.7 749.0

3,060.5 591.4

3,234.4

618.7

711.5

Cao su 75.6 64.8 94.7 51.8

110.6 66.4

96.2 51.2

139.9

76.3

87.8

Thuû h¶i s¶n 51.5 51.7 223.0 240.0

185.5

213.4

Rau qu¶ 10.5 35.7 120.4 142.8 118.3

136.1

H¹t ®iÒu 12.1 58.6 9.3 54.5

11.2 53.3

9,550.0 30.6

12.5

36.5

42.0

Than ®¸ 349.3 5.2 235.5 3.6

441.6 7.9

1,029.0 18.7

2,235.6

41.4

47.7

Nguån: Trung t©m tin häc vµ thèng kª, Tæng côc h¶i quan ViÖt Nam [37];

[38].

Tû träng xuÊt khÈu çc mÆt hµng thuéc 4 nhãm trªn còng t¨ng

dÇn qua çc n¨m, nhÊt lµ ba n¨m gÇn ®©y, trong ®ã nhiÒu mÆt

hµng ®· kh¼ng ®Þnh ®îc thÞ phÇn vµ søc c¹nh tranh cña m×nh

trªn thÞ trêng Trung Quèc nh dÇu th«, thuû h¶i s¶n, hoa qu¶, cao su,

h¹t ®iÒu, … Mét sè hµng tiªu dïng, thùc phÈm còng ®· më réng

thªm thÞ phÇn nh giµy dÐp xuÊt khÈu n¨m 2002 t¨ng 53.7% vÒ gi¸

trÞ xuÊt khÈu so víi n¨m 2000, chÌ t¨ng 393%, h¶i s¶n t¨ng 52%, rau

qu¶ t¨ng 48.3%, … [37].

Hµng ho¸ cña ViÖt Nam nhËp khÈu tõ Trung Quèc bao gåm 5

nhãm mÆt hµng chÝnh lµ: D©y chuyÒn s¶n xuÊt ®ång bé (d©y

chuyÒn s¶n xuÊt ®êng, d©y chuyÒn s¶n xuÊt xi m¨ng lß ®øng, …);

m¸y mãc thiÕt bÞ (thiÕt bÞ y tÕ, thiÕt bÞ vËn t¶i, m¸y n«ng nghiÖp,

…); nguyªn nhiªn liÖu (x¨ng dÇu, ph©n bãn, xi m¨ng, s¾t thÐp, vËt

liÖu x©y dùng, …); hµng n«ng s¶n (l¬ng thùc, bét mú, ®êng, hoa

qu¶ «n ®íi nh t¸o, lª, …) vµ hµng tiªu dïng (nh s¶n phÈm ®iÖn tö, xe

m¸y, quÇn ¸o, ®å ch¬i trÎ em, …) (xem b¶ng 16).

B¶ng : MÆt hµng nhËp khÈu chñ yÕu tõ Trung Quèc sang

ViÖt Nam§¬n vÞ: triÖu USD, khèi lîng 1000 tÊn

MÆt hµng

1998 1999 2000

Khèi

lîngGi¸

trÞ

Khèi

lîngGi¸

trÞ

Khèi

lîngGi¸

trÞ

Phô tïng, linh kiÖn xe m¸y (CKD,

IKD) 0.8

46.8

419.0

M¸y mãc, thiÕt bÞ, phô tïng

103.7

166.5

X¨ng dÇu 84 12.8

259

46.0

545

131.6

Ph©n bãn 82 15.0

134

24.0

713

104.6

S¾t thÐp 218 49.5

206

42.8

368

75.1

Linh kiÖn ®iÖn tö

9.0

20.3

Ph¬ng tiÖn ®iÖn tö 190 3.4

83

4.4

205

2.7

Nguån: Trung t©m tin häc thèng kª, Tæng côc H¶i quan ViÖt Nam [38].

Sang n¨m 2001, tû lÖ hµng tiªu dïng nhËp khÈu gi¶m ®¸ng kÓ

so víi n¨m 2000 vµ chñ yÕu th«ng qua mËu dÞch tiÓu ng¹ch qua

biªn giíi; trong khi ®ã, tû lÖ nhËp khÈu hµng nguyªn liÖu phôc vô

c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i t¨ng ®¸ng kÓ, cô thÓ

x¨ng dÇu t¨ng 76%, dîc phÈm t¨ng 57%, m¸y mãc thiÕt bÞ phô tïng

t¨ng 49%, nguyªn liÖu dÖt may da t¨ng 79% [37].

Tõ c¬ cÊu hµng xuÊt nhËp khÈu nªu trªn cã thÓ thÊy râ ho¹t

®éng ngo¹i th¬ng ®· khai th¸c ®îc thÕ m¹nh cña hai bªn. Hµng ho¸

xuÊt nhËp khÈu nh trªn cã t¸c dông bæ sung cho nhu cÇu tiªu dïng

cña nh©n d©n hai níc vµ còng phï hîp víi ®Æc thï vÒ tr×nh ®é ph¸t

triÓn kinh tÕ cña hai níc trong thËp kû võa qua.

3.1.2.2. VÒ xuÊt nhËp khÈu tiÓu ng¹ch:

Do ®Æc thï níc ta cã chiÒu dµi trªn 600 km biªn giíi víi Trung

Quèc, cã nhiÒu cöa khÈu quèc tÕ, quèc gia, cöa khÈu phô vµ çc lèi

mßn gi÷a hai níc rÊt thuËn tiÖn cho giao th¬ng cña c d©n hai bªn,

trªn thùc tÕ xuÊt nhËp khÈu tiÓu ng¹ch ®· diÔn ra trong thêi gian

dµi vµ cã vai trß rÊt quan träng trong quan hÖ th¬ng m¹i ViÖt Nam -

Trung Quèc.

Trong nh÷ng n¨m ®Çu, tû lÖ dao ®éng gi÷a bu«n b¸n chÝnh

ng¹ch vµ tiÓu ng¹ch víi Trung Quèc thêng lµ ë møc tõ 50% – 60%

[38]. Vµo thêi gian nµy, kh«ng chØ chiÕm tû träng lín (kho¶ng trªn

díi 40% [38] tæng kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a hai níc), xuÊt nhËp khÈu

tiÓu ng¹ch cßn gãp phÇn kh«ng nhá vµo kÝch thÝch s¶n xuÊt trong

níc ph¸t triÓn vµ thóc ®Èy c¬ cÊu l¹i nÒn s¶n xuÊt c¶ ®èi víi c«ng

nghiÖp, n«ng nghiÖp vµ dÞch vô, nhÊt lµ ®èi víi çc ®Þa ph¬ng

biªn giíi. N¨m 2000, kim ng¹ch mËu dÞch qua cöa khÈu Thanh Thuû

(Hµ Giang) ®¹t 16.5 triÖu USD, n¨m 2001 ®¹t 32.5 triÖu USD [39].

T¹i cöa khÈu Lµo Cai, kim ng¹ch mËu dÞch hai bªn trong 8 th¸ng

®Çu n¨m 2001 còng ®¹t 160 triÖu USD [39]. ¦íc c¶ n¨m 2001, kim

ng¹ch biªn mËu ®¹t 400 triÖu USD [40].

Víi kim ng¹ch bu«n b¸n ngµy cµng t¨ng, xuÊt nhËp khÈu tiÓu

ng¹ch ®ang gãp phÇn ®Èy nhanh tèc ®é x©y dùng c¬ së h¹ tÇng;

c¶i thiÖn râ rÖt diÖn m¹o çc ®Þa ph¬ng biªn giíi; h×nh thµnh

nhanh chãng nhiÒu trung t©m th¬ng m¹i, dÞch vô vµ côm d©n c

míi; kÝch thÝch lu th«ng hµng ho¸ vµ dÞch vô, ®¸p øng nhu cÇu trao

®æi cña c d©n hai níc; gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, n©ng cao ®êi

sèng c d©n biªn giíi; gi¶m tû lÖ ®ãi nghÌo, t¨ng nguån thu cho ®Þa

ph¬ng. §iÒu nµy ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc æn ®Þnh vµ duy

tr× mèi quan hÖ h÷u nghÞ gi÷a hai bªn.

3.1.3. Hîp t¸c ®Çu t

B¶ng : §Çu t cña Trung Quèc t¹i ViÖt Nam

Thêi gian Tæng sè dù ¸n ®Çu tTæng kim ng¹ch ®Çu t theo giÊy phÐp (USD)

TÝnh ®Õn th¸ng 12/ 1991 1 200,000

TÝnh ®Õn th¸ng 12/ 1992 10 3,044,143

TÝnh ®Õn th¸ng 12/ 1994 22 24,000,000

TÝnh ®Õn th¸ng 12/ 1995 33 60,000,000

TÝnh ®Õn th¸ng 12/ 1998 61 120,000,000

TÝnh ®Õn th¸ng 12/ 1999 76 130,000,000

TÝnh ®Õn th¸ng 12/ 2000 92 148,000,000

TÝnh ®Õn th¸ng 12/ 2001 110 221,000,000

Nguån: Vò Ph¬ng, “Nh×n l¹i t×nh h×nh ®Çu t trùc tiÕp cña Trung Quèc t¹i

ViÖt Nam 10 n¨m qua (11/ 1991 – 11/ 2001) - T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung

Quèc, sè 2 (42), th¸ng 4/ 2002, trang 31.

Tõ b¶ng trªn cã thÓ thÊy trong 10 n¨m qua, ®Çu t trùc tiÕp

cña Trung Quèc t¹i ViÖt Nam cã sù t¨ng trëng víi tèc ®é võa ph¶i,

n¨m 1995 t¨ng gÊp 3.3 lÇn vÒ sè dù ¸n ®Çu t vµ gÇn 20 lÇn vÒ kim

ng¹ch ®Çu t so víi n¨m 1991; tÝnh ®Õn cuèi n¨m 2001, t¨ng gÊp

h¬n 3.3 lÇn vÒ sè dù ¸n ®Çu t vµ h¬n 3.5 lÇn vÒ tæng kim ng¹ch

®Çu t so víi n¨m 1995, ®øng thø 22 trong tæng sè c¸c níc vµ l·nh

thæ ®Çu t vµo ViÖt Nam [41].

Theo Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t [42], trong 11 th¸ng ®Çu n¨m

2003, c¸c doanh nghiÖp Trung Quèc ®· ®Çu t vµo ViÖt Nam thªm

48 dù ¸n víi sè vèn h¬n 115 triÖu USD (lín gÊp 2 lÇn so víi n¨m

ngo¸i), ®øng thø 3 trong tæng sè 37 níc vµ vïng l·nh thæ ®Çu t vµo

ViÖt Nam. Nh vËy, tÝnh ®Õn nay, Trung Quèc cã tÊt c¶ 237 dù ¸n

cßn hiÖu lùc, víi tæng sè vèn ®Çu t ®¨ng ký lµ 488.2 triÖu USD,

®øng thø 16 trong sè 64 níc vµ vïng l·nh thæ. Tæng sè vèn ph¸p

®Þnh ®îc nh÷ng dù ¸n trªn cam kÕt lµ h¬n 67.87 triÖu USD. Tuy

nhiªn, lîng vèn mµ çc dù ¸n cña Trung Quèc thùc hiÖn ®îc cßn

thÊp, tÝnh ®Õn nay míi chØ ®¹t tæng céng kho¶ng 137.17 triÖu

USD.

Nh×n chung, ®Çu t trùc tiÕp cña Trung Quèc t¹i ViÖt Nam h¬n

10 n¨m qua tuy cha nhiÒu song còng ®em l¹i lîi Ých thiÕt thùc cho

c¶ hai phÝa ®Çu t vµ tiÕp nhËn ®Çu t. Th«ng qua çc dù ¸n ®Çu t

trùc tiÕp mµ phÝa Trung Quèc triÓn khai, ViÖt Nam cã thªm mét sè

xÝ nghiÖp nhµ m¸y víi nh÷ng m¸y mãc, thiÕt bÞ kü thuËt hiÖn ®¹i

vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt míi, t¹o ra nhiÒu lo¹i s¶n phÈm míi vµ doanh

thu cho x· héi, gi¶i quyÕt ®îc hµng ngh×n viÖc lµm cho ngêi lao

®éng ViÖt Nam, … §©y lµ nh÷ng ®ãng gãp cô thÓ vµ cã t¸c dông

tÝch cùc trªn møc ®é nhÊt ®Þnh cña ®Çu t trùc tiÕp cña Trung

Quèc ®èi víi c«ng cuéc x©y dùng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn ®Êt níc mµ

§¶ng vµ nh©n d©n ViÖt Nam tiÕn hµnh.

Nãi tãm l¹i, quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ ngo¹i giao

gi÷a hai níc ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®· ®¹t ®îc nhiÒu kÕt qu¶ tèt

®Ñp trong h¬n mét thËp kû qua, ®Æt c¬ së v÷ng ch¾c vµ t¹o

®iÒu kiÖn thuËn lîi cho nh÷ng bíc ®ét ph¸ míi trong quan hÖ hîp

t¸c gi÷a hai bªn trong t¬ng lai, ®Æc biÖt lµ sau khi Khu vùc mËu

dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc ®îc thµnh lËp trong vßng 10 n¨m tíi.

3.2. T¸c ®éng cña ACFTA ®èi víi ViÖt Nam.

3.2.1. C¬ héi ®èi víi ViÖt Nam khi tham gia ACFTA

Kinh nghiÖm cho thÊy r»ng çc nÒn kinh tÕ t¨ng trëng nhanh

h¬n nÕu nh hä cëi më h¬n ®èi víi th¬ng m¹i vµ ®Çu t quèc tÕ.

ViÖc tham gia cña ViÖt Nam vµo ACFTA sÏ chøng tá thªm cam kÕt

cña ViÖt Nam trong viÖc hîp t¸c vµ héi nhËp vµo kinh tÕ khu vùc

còng nh më cöa nÒn kinh tÕ vµ tù do ho¸ th¬ng m¹i. Mét sè lîi Ých

mµ ViÖt Nam cã thÓ ®¹t ®îc th«ng qua viÖc tham gia vµo khu vùc

mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc bao gåm:

3.2.1.1. Thóc ®Èy t¨ng trëng th¬ng m¹i song ph¬ng

Tríc hÕt, thÞ trêng h¬n 1.3 tû d©n cña Trung Quèc më ra theo

c¬ chÕ ACFTA sÏ lµ mét thÞ trêng v« cïng réng lín cho çc s¶n phÈm

xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. ThËt vËy, theo íc tÝnh cña Côc thèng kª

Trung Quèc (NBS), xuÊt khÈu cña Trung Quèc chØ ®ãng gãp tõ 5 –

6% [43] t¨ng trëng kinh tÕ trong 15 n¨m tíi do nhËp khÈu vÉn t¨ng.

Thùc tÕ cho thÊy trong h¬n 20 n¨m qua, xuÊt khÈu cña Trung Quèc

sang çc níc ASEAN chËm h¬n nhËp khÈu cña Trung Quèc tõ çc níc

nµy (tÝnh b×nh qu©n, tû lÖ t¨ng trëng xuÊt khÈu hµng n¨m cña

Trung Quèc ®èi víi ASEAN thÊp h¬n tû lÖ nhËp khÈu hµng n¨m tõ

çc níc nµy lµ 2.5% [43]). Bëi vËy, ngo¹i th¬ng Trung Quèc t¨ng tr-

ëng trong bèi c¶nh ra ®êi ACFTA sÏ rÊt cã lîi cho çc níc ASEAN,

trong ®ã cã ViÖt Nam. §Æc biÖt, ®iÒu kiÖn gÇn gòi vÒ ®Þa lý, vÒ

tËp qu¸n tiªu dïng vµ v¨n ho¸ kinh doanh gi÷a ViÖt Nam vµ Trung

Quèc sÏ t¹o cho çc doanh nghiÖp ViÖt Nam nhiÒu c¬ héi ®Ó xuÊt

khÈu çc s¶n phÈm nh n«ng s¶n, l©m s¶n, thuû s¶n, kho¸ng s¶n …

Trong khi mét sè s¶n phÈm cña ViÖt Nam cha ®ñ kh¶ n¨ng xuÊt

khÈu ®i çc thÞ trêng quèc tÕ ®ßi hái cao vÒ chÊt lîng, tiªu chuÈn

hµng ho¸, ph¬ng thøc giao dÞch, ®iÒu kiÖn giao hµng, … th× vÞ trÝ

cña thÞ trêng Trung Quèc lµ hÕt søc quan träng so víi çc nguån

cung kh¸c vÒ cïng çc s¶n phÈm ®ã. H¬n n÷a, còng do vÞ trÝ ®Þa

lý gÇn Trung Quèc nªn viÖc trïng ngµnh hµng cha h¼n ®· ®¸ng lo

v× chóng ta cã thÓ khai th¸c u thÕ vËn chuyÓn, cù ly tiªu thô. Cô

thÓ nh vÒ than ®¸, dï Trung Quèc lµ níc xuÊt khÈu than ®¸ lín nhÊt

trªn thÕ giíi nhng lîng than ®¸ chóng ta xuÊt sang Trung Quèc vÉn

chiÕm 50% [44] s¶n lîng than cña ta. §ã lµ do than ®¸ Trung Quèc

vËn chuyÓn tõ §«ng B¾c ®Õn çc tØnh phÝa Nam Trung Quèc lµm

gi¸ thµnh t¨ng gÊp ®«i, trong khi ®ã vËn chuyÓn tõ Hßn Gai (ViÖt

Nam) ®Õn sÏ rÎ h¬n nhiÒu. Nh vËy, c¬ héi xuÊt khÈu lín h¬n sÏ gióp

ViÖt Nam æn ®Þnh vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn ngµnh c«ng - n«ng

nghiÖp, ngµnh ®ang ®ãng vai trß rÊt quan träng vÒ kinh tÕ x· héi ë

ViÖt Nam.

Thø hai ph¶i kÓ ®Õn Ch¬ng tr×nh thu ho¹ch sím (Early

Harvest Programme - EHP), b¾t ®Çu cã hiÖu lùc tõ 1/ 1/ 2004. §©y

lµ mét c¬ chÕ ®Æc biÖt nh»m thùc hiÖn sím çc cam kÕt tù do hãa

trong hiÖp ®Þnh, trªn c¬ së dµnh u ®·i cã ®i cã l¹i gi÷a tõng níc

thµnh viªn ASEAN vµ Trung Quèc ®Ó ph¸t huy ngay lîi Ých cña Khu

vùc mËu dÞch tù do nµy trong ng¾n h¹n. Theo ch¬ng tr×nh nµy, sÏ

cã nhiÒu dßng thuÕ ®îc c¾t gi¶m nhanh h¬n vµ thËm chÝ n»m

ngoµi khu«n khæ CEPT/ AFTA ®· tho¶ thuËn. Tr¸i víi nh÷ng lo ng¹i

sôt gi¶m nguån thu ng©n s¸ch khi thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ quan

theo çc hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i, viÖc thùc hiÖn ch¬ng tr×nh thu

ho¹ch sím ®îc nhiÒu chuyªn gia kinh tÕ ñng hé bëi nhiÒu lîi Ých

thÊy râ ngay tõ b©y giê.

Ch¬ng tr×nh thu ho¹ch sím (EHP) chøa ®ùng nhiÒu néi dung

cô thÓ rÊt cã lîi cho c¬ cÊu hµng hãa xuÊt khÈu cña níc ta hiÖn nay

khi th©m nhËp thÞ trêng xuÊt khÈu cña ASEAN vµ Trung Quèc. EHP

tËp trung vµo c¾t gi¶m thuÕ quan ®èi víi çc mÆt hµng n«ng s¶n

cha chÕ biÕn tõ ch¬ng 1 - 8 trong Danh môc biÓu thuÕ xuÊt nhËp

khÈu cña mçi níc, lo¹i trõ mét sè ngo¹i lÖ nhÊt ®Þnh cña tõng níc.

§¸ng chó ý lµ çc mÆt hµng tõ ch¬ng 1 - 8 trong BiÓu thuÕ xuÊt

nhËp khÈu bao gåm nhiÒu s¶n phÈm n«ng, thñy s¶n cã thÕ m¹nh

xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Nh÷ng mÆt hµng nµy ®ang khai th¸c h÷u

Ých nguån lao ®éng dåi dµo còng nh çc nguån tµi nguyªn s½n cã

cña ®Êt níc, ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña çc vïng, l·nh thæ vµ t¹o viÖc

lµm cho hµng triÖu lao ®éng. 15 mÆt hµng ngo¹i lÖ cña ViÖt Nam

gåm mét sè s¶n phÈm thÞt gia cÇm, trøng gia cÇm vµ nhiÒu lo¹i hoa

qu¶ cã mói. Theo BiÓu thuÕ nhËp khÈu u ®·i hiÖn hµnh (ban hµnh

theo QuyÕt ®Þnh sè 110/ 2003/ Q§-BTC ngµy 25/ 7/ 2003 cña Bé Tµi

chÝnh), ViÖt Nam sÏ cã 484 mÆt hµng tham gia Ch¬ng tr×nh thu

ho¹ch sím. Ngîc l¹i, phÝa Trung Quèc còng cã kho¶ng gÇn 500 mÆt

hµng tham gia ch¬ng tr×nh nµy.

Theo ®¸nh gi¸ ban ®Çu, Ch¬ng tr×nh thu ho¹ch sím Ýt ¶nh h-

ëng ®Õn quan hÖ th¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ çc níc ASEAN, v×

gi÷a çc níc ASEAN ®ang thùc hiÖn Ch¬ng tr×nh thuÕ quan u ®·i

cã hiÖu lùc chung (CEPT) trong khu«n khæ AFTA víi lé tr×nh c¾t

gi¶m thuÕ nhanh h¬n. Thùc tÕ lµ níc ta vÉn xuÊt siªu sang çc níc

ASEAN nhng gi¸ trÞ nhá (kho¶ng trªn 35 triÖu USD [45]). Do ®ã, lîi

Ých cña Ch¬ng tr×nh thu ho¹ch sím ®èi víi çc doanh nghiÖp ViÖt

Nam sÏ chñ yÕu nhê vµo khai th¸c çc mèi quan hÖ th¬ng m¹i víi

Trung Quèc.

H¬n n÷a, vÒ tæng thÓ, ViÖt Nam hiÖn ®ang nhËp siªu tõ

Trung Quèc, song ®èi víi çc mÆt hµng tham gia trong EHP th×

ViÖt Nam l¹i ®ang xuÊt siªu sang thÞ trêng nµy. Theo sè liÖu cña

Tæng côc H¶i quan ViÖt Nam, n¨m 2001 [45], çc mÆt hµng tõ ch-

¬ng 1 - 8, ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Trung Quèc víi kim ng¹ch kh¸

cao, chiÕm kho¶ng 27.5% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu sang Trung

Quèc; trong ®ã çc mÆt hµng n«ng s¶n vµ thuû s¶n ®¹t 455.6 triÖu

USD gi¸ trÞ xuÊt khÈu, chiÕm 32% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu sang thÞ

trêng nµy. N¨m 2002, ViÖt Nam xuÊt khÈu ®îc 279 triÖu USD, b»ng

19.5% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu sang Trung Quèc. Çc mÆt hµng xuÊt

khÈu chñ yÕu lµ çc lo¹i ç (ch¬ng 3), rau vµ hoa qu¶ ¨n ®îc (ch¬ng

7, 8). Së dÜ gi¸ trÞ xuÊt khÈu n¨m 2002 gi¶m c¶ vÒ sè tuyÖt ®èi vµ

t¬ng ®èi lµ do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau, nh gi¸ mÆt hµng

n«ng s¶n gi¶m sót, thay ®æi trong c¬ cÊu xuÊt khÈu vµ viÖc Trung

Quèc thay ®æi chÝnh s¸ch thuÕ theo cam kÕt trong WTO.

HiÖn t¹i, møc thuÕ suÊt MFN b×nh qu©n çc mÆt hµng thuéc

çc ch¬ng 1 - 8 cña Trung Quèc lµ 18.8% [45]. Trong sè 206 dßng

thuÕ cã kim ng¹ch nhËp khÈu tõ ViÖt Nam, chØ cã 7 dßng thuÕ cã

thuÕ suÊt MFN 0% (tøc lµ Trung Quèc kh«ng cã nghÜa vô c¾t gi¶m)

nhng cã tíi 123 dßng thuÕ cã thuÕ suÊt trªn 15% thuéc nhãm 1 vµ

76 dßng thuÕ cã thuÕ suÊt tõ 5% - 15% thuéc nhãm 2 [45]. §©y sÏ

lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®èi víi çc doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¸t triÓn

thÞ trêng xuÊt khÈu sang Trung Quèc do phÇn lín çc mÆt hµng cã

kim ng¹ch xuÊt khÈu sang Trung Quèc sÏ ®îc c¾t gi¶m thuÕ quan.

MÆt hµng ®îc hëng lîi nhiÒu nhÊt lµ h¶i s¶n víi gi¸ trÞ xuÊt khÈu

n¨m 2001 lµ 240 triÖu USD [45], t¬ng ®¬ng víi kim ng¹ch n¨m

2000 nhng gÇn gÊp 4 lÇn so víi gi¸ trÞ n¨m 1999. N¨m 2002, kh¶

n¨ng xuÊt khÈu h¶i s¶n sang Trung Quèc íc ®¹t trªn 400 triÖu USD.

TiÕp ®Õn lµ çc lo¹i qu¶ vµ h¹t víi gi¸ trÞ xuÊt khÈu lµ 142 triÖu USD

[45], thÊp h¬n 30 triÖu USD so víi n¨m 2000 nhng gÇn gÊp 2 lÇn so

víi n¨m 1999.

VÒ phÝa ViÖt Nam, theo cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ trong EHP, tõ

2004, ViÖt Nam sÏ ph¶i c¾t gi¶m 88 dßng thuÕ nhËp khÈu tõ Trung

Quèc thuéc 3 nhãm (trªn 30%; 15% - 30%; vµ díi 15%) xuèng cßn

0% vµo n¨m 2008 (xem b¶ng 8, phÇn 1.2.2.3.vii.). HiÖn nay, thùc tÕ

®· cã 8 dßng thuÕ cã thuÕ suÊt b»ng 0% nªn ViÖt Nam chØ ph¶i

c¾t gi¶m 80 dßng thuÕ.

Ngîc l¹i, Trung Quèc sÏ ph¶i c¾t gi¶m 206 dßng thuÕ nhËp

khÈu tõ ViÖt Nam ®¹t tíi thuÕ suÊt b»ng 0% vµo tríc ngµy 01/ 01/

2006; trong ®ã 123 dßng thuÕ suÊt trªn 15%, 76 dßng cã thuÕ tõ

5% - 15% vµ cã 7 dßng thuÕ hiÖn nay ®· ¸p dông 0%. Theo lé

tr×nh, phÝa Trung Quèc sÏ c¾t gi¶m thuÕ kh¸ m¹nh vµ nhanh (xem

b¶ng 7, phÇn 1.2.2.3.vii.).

Nh vËy, kh«ng ph¶i chê ®Õn n¨m 2006 mµ tõ n¨m 2004 sÏ cã

rÊt nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu kh«ng ph¶i chÞu thuÕ vµ sang n¨m

2005, tÊt c¶ çc mÆt hµng chØ cßn chÞu thuÕ ë møc 0% - 5%. §iÒu

nµy sÏ mang l¹i lîi Ých kh¸ lín cho çc doanh nghiÖp ViÖt Nam. Theo

tÝnh to¸n cña Bé Th¬ng m¹i [46], nÕu n¨m 2001, nhãm mÆt hµng

cã thuÕ suÊt trªn 15% ph¶i chÞu møc thuÕ trung b×nh chung lµ

21.3% vµ çc doanh nghiÖp ®· ph¶i nép 66.65 triÖu USD tiÒn thuÕ

th× ngay n¨m ®Çu tiªn c¾t gi¶m thuÕ theo ch¬ng tr×nh EHP

(2004), sè thuÕ nµy sÏ gi¶m qu¸ nöa, cßn 32.7 triÖu USD vµ chØ cßn

16.3 triÖu USD vµo n¨m 2005, vµ ®Õn n¨m 2006 th× gi¸ trÞ tÝnh

thuÕ sÏ kh«ng cßn n÷a, nã sÏ chuyÓn thµnh lîi nhuËn vµ u thÕ c¹nh

tranh cho hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ trêng Trung Quèc.

§iÒu ®¸ng nãi lµ ®a sè çc mÆt hµng xuÊt khÈu cã thÕ m¹nh

nh n«ng s¶n, thuû s¶n… chiÕm tû lÖ cao trong tæng kim ng¹ch xuÊt

khÈu cña ViÖt Nam (kho¶ng 28% [46]) ®Òu ®ang thuéc nhãm chÞu

møc thuÕ cao trªn 15% sÏ ®îc gi¶m thuÕ m¹nh ngay tõ ®Çu, trong

khi ®ã chóng ta nhËp khÈu kh«ng nhiÒu çc s¶n phÈm cïng lo¹i tõ

Trung Quèc (kho¶ng 1.7 % [46]). Çc nhãm hµng thuÕ suÊt tõ 5% -

15% tuy gi¸ trÞ c¾t gi¶m tuyÖt ®èi kh«ng nhiÒu (6.9 triÖu USD

n¨m 2001 xuèng 3 triÖu USD [46] n¨m 2004 vµ kho¶n thuÕ nµy sÏ

kh«ng cßn vµo n¨m 2005) nhng sÏ më ra nhiÒu c¬ héi xuÊt khÈu çc

mÆt hµng míi sang thÞ trêng ®«ng d©n nµy.

§iÒu lo ng¹i lín nhÊt cña çc doanh nghiÖp lµ c¾t gi¶m thuÕ

theo EHP sÏ t¹o thªm nhiÒu c¬ héi cho hµng Trung Quèc trµn vµo

ViÖt Nam, g©y khã kh¨n cho çc doanh nghiÖp s¶n xuÊt trong níc

khi hä cã qu¸ Ýt thêi gian ®èi phã víi çc c¬ së s¶n xuÊt hµng gi¸ rÎ

cña Trung Quèc. Tuy nhiªn, theo cam kÕt trong EHP, çc nhãm hµng

ViÖt Nam c¾t gi¶m thuÕ ®Òu kh«ng ph¶i çc mÆt hµng xuÊt khÈu

thÕ m¹nh cña Trung Quèc sang thÞ trêng ViÖt Nam. N¨m 2001, çc

nhãm hµng nµy chØ chiÕm 0.2% kim ng¹ch nhËp khÈu, kho¶ng 28

triÖu USD [46]. Trong khi ®ã, n¨m 2001, ViÖt Nam ®· xuÊt siªu 361

triÖu USD çc s¶n phÈm cïng lo¹i sang níc b¹n, gÊp h¬n 13 lÇn gi¸

trÞ nhËp vÒ [46]. Thùc tÕ thÞ trêng hiÖn nay cho thÊy, çc nhãm

hµng nµy bao gåm: çc lo¹i trøng chim, h¶i s¶n, nÊm, l«ng vò ®Ó

nhåi, hoa qu¶ t¬i, mét sè gièng c©y, çc lo¹i gµ thÞt, … thêng chØ

®i qua ®êng tiÓu ng¹ch hoÆc nhËp vÒ s¶n xuÊt trong níc víi sè lîng

Ýt, kh«ng c¹nh tranh ®îc víi s¶n phÈm cña ViÖt Nam vÒ chÊt lîng.

Bªn c¹nh ®ã, sÏ cã nhiÒu mÆt hµng ph¶i chÞu sù kiÓm dÞch vµ

qu¶n lý chuyªn ngµnh g¾t gao.

V× thÕ, Bé Th¬ng m¹i kh¼ng ®Þnh: viÖc c¾t gi¶m thuÕ theo

ch¬ng tr×nh thu ho¹ch sím sÏ kh«ng ¶nh hëng ®Õn s¶n xuÊt vµ thÞ

trêng trong níc, nguån thu ng©n s¸ch còng kh«ng bÞ sôt gi¶m.

Chóng ta cã nhiÒu thuËn lîi vÒ khung thêi gian c¾t gi¶m (sau 2

n¨m), chñng lo¹i vµ khèi lîng xuÊt khÈu t¨ng nhanh khi thùc hiÖn

EHP, cho nªn çc kho¶n thu tõ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ thu nhËp

doanh nghiÖp sÏ ®ñ bï ®¾p lîng gi¶m thuÕ tõ xuÊt nhËp khÈu trùc

tiÕp. Do vËy, viÖc thùc hiÖn ch¬ng tr×nh thu ho¹ch sím vÉn sÏ rÊt

cã lîi cho çc doanh nghiÖp ViÖt Nam.

Theo tÝnh to¸n cña Bé Th¬ng m¹i dùa trªn sè liÖu xuÊt nhËp

khÈu n¨m 2001, EHP sÏ t¸c ®éng cã lîi cho xuÊt khÈu níc ta kho¶ng

389 triÖu USD vµ t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn nhËp khÈu Trung Quèc 28

triÖu USD nhËp khÈu. Trong ®ã, mÆt hµng cã lîi nhÊt lµ h¶i s¶n víi

gi¸ trÞ t¨ng thªm kho¶ng 201 triÖu USD, tiÕp ®Õn lµ çc lo¹i rau qu¶

víi 129 triÖu USD; riªng mÆt hµng h¶i s¶n cã thÓ sÏ ®¹t kim ng¹ch

xuÊt khÈu 400 triÖu USD sau khi cã c¾t gi¶m thuÕ [46]. Râ rµng lµ

thùc hiÖn ch¬ng tr×nh thu ho¹ch sím sÏ mang l¹i nhiÒu kÕt qu¶ tèt

®Ñp. §©y thùc sù lµ mét c¬ héi cho çc doanh nghiÖp ViÖt Nam

®Èy m¹nh xuÊt khÈu, më réng, ®a d¹ng ho¸ thÞ trêng cho çc s¶n

phÈm cã thÕ m¹nh nh n«ng s¶n, thuû s¶n, …

Thø ba, víi viÖc thµnh lËp Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN -

Trung Quèc, xuÊt khÈu çc hµng ho¸ n«ng nghiÖp, l¬ng thùc vµ

nh÷ng hµng ho¸ dùa trªn tµi nguyªn thiªn nhiªn cña ViÖt Nam sÏ cã

nhiÒu kh¶ n¨ng ®îc më réng, vÝ dô nh çc s¶n phÈm ngò cèc nh

®Ëu nµnh vµ çc h¹t chøa dÇu, rau qu¶ nhiÖt ®íi, cao su, len vµ çc

s¶n phÈm len. Theo çc nghiªn cøu vÒ chØ sè lîi thÕ so s¸nh c¹nh

tranh, ViÖt Nam cã lîi thÕ c¹nh tranh t¬ng ®èi ®èi víi çc s¶n phÈm

n«ng nghiÖp vµ l¬ng thùc cña Trung Quèc vµ do ®ã Trung Quèc sÏ

cã thÓ lµ thÞ trêng tiÒm n¨ng ®èi víi çc s¶n phÈm nµy cña ViÖt

Nam. C¬ héi h·y cßn nhiÒu khi Trung Quèc mçi n¨m nhËp 45 tû USD

(®¹i lôc nhËp 30 tû USD n«ng s¶n vµ Hång K«ng nhËp 15 tû USD)

trong khi ViÖt Nam mét n¨m chØ s¶n xuÊt ra khèi lîng n«ng l©m

thuû s¶n trÞ gi¸ 4.3 tû USD [47]. H¬n n÷a, theo çc nghiªn cøu s¬

bé, viÖc gia nhËp WTO sÏ gióp Trung Quèc t¨ng thªm 1% GDP, t¬ng

®¬ng víi 12 tû USD mçi n¨m. Theo ®ã, nhu cÇu cña Trung Quèc

®èi víi hµng nhËp khÈu ASEAN sÏ t¨ng 10%, tõ møc 22.2 tû USD n¨m

2000 t¨ng lªn 35.5 tû USD n¨m 2005 [47]. Nhê ®ã, xuÊt khÈu çc

hµng ho¸ n«ng nghiÖp, thùc phÈm vµ çc s¶n phÈm dùa vµo tµi

nguyªn thiªn nhiªn cña ViÖt Nam ch¾c ch¾n sÏ ®îc më réng.

Thø t, HiÖp ®Þnh khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc

®îc ký kÕt còng sÏ n©ng cao n¨ng lùc th©m nhËp thÞ trêng Trung

Quèc cña doanh nghiÖp ViÖt Nam. Víi viÖc ký kÕt hiÖp ®Þnh khung

nµy, Trung Quèc ®· cam kÕt cho ViÖt Nam ®îc hëng ngay lËp tøc

vµ ®Çy ®ñ sù ®·i ngé MFN theo çc chuÈn mùc cña WTO liªn quan

®Õn c¾t gi¶m thuÕ quan, çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan, dÞch vô,

®Çu t vµ së h÷u trÝ tuÖ. Víi ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n vÒ mÆt ®Þa

lý vµ ®îc b×nh ®¼ng hay u ®·i trªn thÞ trêng Trung Quèc, lóc nµy

doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn chñ ®éng h¬n trong viÖc nghiªn cøu

vµ xem xÐt mét çch kü lìng çc cam kÕt cña Trung Quèc khi gia

nhËp WTO, lîi Ých cña HiÖp ®Þnh khung ASEAN - Trung Quèc, chuÈn

bÞ vÒ mÆt t tëng vµ vËt chÊt, x©y dùng vµ khai th¸c thÞ trêng

Trung Quèc, ph¸t huy mäi nguån lùc cña ®Êt níc vµ thùc sù tham

gia hiÖu qu¶ vµo qu¸ tr×nh héi nhËp cña khu vùc.

3.2.1.2. T¨ng ®Çu t, chuyÓn giao c«ng nghÖ, du lÞch vµ

hîp t¸c ®µo t¹o nguån nh©n lùc

Theo nhËn ®Þnh cña «ng TrÇn §øc Minh, Phã tæng th ký

ASEAN, Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc mét khi ®îc

thµnh lËp sÏ thu hót lîng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi rÊt lín v× ®©y lµ

“mét thÞ trêng thèng nhÊt, kh¶ n¨ng rñi ro, bÊt æn sÏ gi¶m ®i ®¸ng

kÓ so víi tæng thÞ trêng riªng lÎ. TÝnh c¹nh tranh cao vµ hiÖu qu¶

kinh tÕ quy m« lín sÏ lµ ®éng lùc m¹nh mÏ ®Ó çc doanh nghiÖp

®Çu t nhiÒu h¬n cho nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn, thóc ®Èy çc s¸ng

kiÕn c«ng nghÖ” [48]. ACFTA cã søc thu hót FDI tõ bªn ngoµi, v× çc

nhµ ®Çu t cã thÓ tr¸nh bÞ ®¸nh thuÕ b»ng çch x©y dùng çc c¬

së s¶n xuÊt trong khu vùc mËu dÞch tù do .

Trong trêng hîp cña ViÖt Nam, ACFTA còng sÏ thóc ®Èy ®Çu t

vµ çc mèi quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ kü thuËt gi÷a Trung Quèc víi

ViÖt Nam mµ hÖ qu¶ lµ ®Çu t, ®Æc biÖt lµ trong çc lÜnh vùc n«ng

nghiÖp, chuyÓn giao c«ng nghÖ, du lÞch, hîp t¸c ®µo t¹o nguån

nh©n lùc cña Trung Quèc ®èi víi ViÖt Nam sÏ t¨ng lªn. LÊy vÝ dô

trong ngµnh n«ng nghiÖp, tÝnh ®Õn hÕt n¨m 2001, Trung Quèc cã

62 dù ¸n ®¨ng ký vµo ngµnh n«ng nghiÖp víi sè vèn ®¨ng ký ®Çu t

lµ 190.8 triÖu USD; sè dù ¸n ®· vµ ®ang thùc hiÖn lµ 41 dù ¸n, víi

sè vèn thùc hiÖn lµ 81.7 triÖu USD, chiÕm gÇn 7% sè vèn thùc hiÖn

trong toµn ngµnh, ®øng thø 6 trong tæng sè çc nhµ ®Çu t vµo

ngµnh n«ng nghiÖp [49] (sau §µi Loan, Ph¸p, Singapore, Anh vµ Th¸i

Lan). Çc lÜnh vùc ®Çu t chñ yÕu lµ s¶n xuÊt hµng thñ c«ng mü

nghÖ, chÕ biÕn n«ng s¶n, ch¨n nu«i vµ thøc ¨n ch¨n nu«i. Quy m«

cña çc dù ¸n nµy tuy t¬ng ®èi nhá nhng triÓn khai lu«n cã hiÖu

qu¶. Çc chuyªn gia cho r»ng nÕu ViÖt Nam kh¾c phôc ®îc nh÷ng

yÕu kÐm vÒ thñ tôc hµnh chÝnh, c¬ së h¹ tÇng, tr×nh ®é qu¶n lý,

ngo¹i ng÷, Trung Quèc, víi thÕ m¹nh vÒ c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng

l©m thuû s¶n cña m×nh, ch¾c ch¾n sÏ t¨ng ®Çu t vµo n«ng

nghiÖp ViÖt Nam ®Ó tËn dông nguån nguyªn liÖu dåi dµo, gi¸ nh©n

c«ng rÎ. §Êy lµ cha kÓ nguån FDI tõ çc níc kh¸c trong khèi vµo ViÖt

Nam còng sÏ t¨ng lªn ®Ó tranh thñ th©m nhËp thÞ trêng Trung

Quèc.

Nh÷ng thuËn lîi trong lÜnh vùc ®Çu t cña ViÖt Nam kh«ng chØ

n»m ë kh¶ n¨ng hÊp dÉn nguån vèn tõ bªn ngoµi khu vùc vµ tõ

Trung Quèc, mµ cßn ë chç mét khi Trung Quèc më cöa khu vùc dÞch

vô, çc nhµ cung cÊp dÞch vô chuyªn nghiÖp cña ASEAN, trong ®ã

cã ViÖt Nam, sÏ cã c¬ héi khai th¸c lÜnh vùc nµy. §Æc biÖt, c¬ héi

t×m kiÕm viÖc lµm cho çc nhµ chuyªn m«n trong lÜnh vùc dÞch vô

nh t vÊn ph¸p luËt, qu¶n lý, kiÕn tróc s, gi¸o viªn, kÕ to¸n vµ çn bé

ng©n hµng còng sÏ t¨ng lªn.

Thªm vµo ®ã, ngµnh c«ng nghiÖp du lÞch cña ViÖt Nam sÏ cã

nhiÒu kh¶ n¨ng ®îc lîi tõ viÖc héi nhËp kinh tÕ víi Trung Quèc.

Trong thêi ®iÓm hiÖn t¹i, nh×n chung th× nÒn kinh tÕ ViÖt Nam

®ang ®îc lîi tõ hai dù ¸n khu vùc liªn quan ®Õn du lÞch lµ Hµnh

lang kinh tÕ §«ng – T©y (EWEC) vµ TuyÕn ®êng xe löa liªn quèc gia

Singapore – ViÖt Nam – Nam Trung Quèc. Hai dù ¸n nµy ®· ®îc çc

chÝnh phñ th«ng qua vµ ®· ®îc cÊp vèn tõ çc thÓ chÕ tµi chÝnh

quèc tÕ nh Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ ADB. H¬n n÷a, do d©n

sè Trung Quèc ®«ng, kinh tÕ liªn tôc ph¸t triÓn, møc sèng cña ngêi

d©n ®îc n©ng cao, chÝnh phñ khuyÕn khÝch tiªu dïng, t¨ng thêi

gian nghØ ng¬i cho ngêi d©n, v× thÕ ch¾c ch¾n níc nµy còng sÏ lµ

mét thÞ trêng du lÞch tiÒm n¨ng ®èi víi ViÖt Nam. Mçi n¨m Trung

Quèc cã 8,4 triÖu ngêi tham gia çc tuyÕn du lÞch quèc tÕ. Do vÞ

trÝ ®Þa lý gÇn kÒ Trung Quèc, tõ chç chiÕm 5% tæng sè kh¸ch du

lÞch quèc tÕ vµo ViÖt Nam n¨m 1995 vµ 25% vµo n¨m 2000, ®Õn

nay, sè kh¸ch du lÞch Trung Quèc ®· chiÕm gÇn 30% tæng sè kh¸ch

du lÞch ViÖt Nam n¨m 2001 [47]. Trong t¬ng lai, ch¾c ch¾n con sè

nµy sÏ t¨ng h¬n n÷a khi Trung Quèc ®Èy m¹nh tù do ho¸ trong

khu«n khæ cña WTO vµ xa h¬n n÷a lµ ACFTA.

3.2.1.3. Tù do ho¸ thÞ trêng vµ g¾n chÆt víi c¶i çch

Kh«ng chØ thóc ®Èy th¬ng m¹i, ®Çu t vµ du lÞch, viÖc tham

gia vµo Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc cßn gióp ViÖt

Nam tù do ho¸ h¬n n÷a vµ g¾n chÆt víi qu¸ tr×nh c¶i çch. ThËt

vËy, c¹nh tranh t¨ng vµ tù do ho¸ h¬n sÏ buéc ViÖt Nam ph¶i s¶n

xuÊt çc hµng ho¸ vµ dÞch vô ë nh÷ng ngµnh cã lîi thÕ c¹nh tranh

lín nhÊt, trong khi chñ nghÜa b¶o hé sÏ chØ lµm c¶n trë vµ bãp mÐo

sù ph¸t triÓn cña mét nÒn kinh tÕ cã tÝnh c¹nh tranh quèc tÕ. Trªn

thÞ trêng thÕ giíi, søc c¹nh tranh sÏ tiÕp tôc lµ yÕu tè duy nhÊt vµ

quan träng nhÊt ®èi víi t¬ng lai cña kinh tÕ ViÖt Nam. Nh÷ng ngêi

nhËn ®îc lîi Ých to lín cña qu¸ tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i cña ViÖt

Nam ®·, ®ang vµ sÏ lµ chÝnh nh÷ng doanh nghiÖp ViÖt Nam. Nãi

çch kh¸c, c¶i çch th¬ng m¹i theo ACFTA sÏ cho phÐp çc doanh

nghiÖp ViÖt Nam cã ®îc sù tiÕp cËn lín nhÊt ®èi víi çc c¬ héi trªn

toµn cÇu.

Bªn c¹nh ®ã, mèi quan hÖ gÇn gòi h¬n gi÷a ViÖt Nam vµ

Trung Quèc trong khu«n khæ ACFTA sÏ cho phÐp ViÖt Nam häc hái

tõ nh÷ng kinh nghiÖm c¶i çch kinh tÕ cña Trung Quèc. ViÖt Nam

vµ Trung Quèc cã ®iÓm t¬ng ®ång ë chç hai níc tríc ®©y tõng lµ

nh÷ng nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa vµ hiÖn ®ang dÇn chuyÓn

sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Ó ®a nÒn kinh tÕ thu nhËp thÊp cña

m×nh tíi mét møc ®é thÞnh vîng nhÊt ®Þnh. ViÖt Nam cã thÓ häc

tËp Trung Quèc trong viÖc duy tr× vµ c¶i thiÖn m«i trêng ®Çu t

thuËn lîi ®Ó thu hót ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi, më cöa thÞ trêng

trong níc ®Ó t¨ng sù c¹nh tranh vÒ ®Çu t, c¶i çch khu vùc dÞch vô

tµi chÝnh vµ khu vùc doanh nghiÖp nhµ níc, ph¸t triÓn vµ t¨ng cêng

hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n, …, tõ ®ã gãp phÇn ®Èy nhanh

tèc ®é c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ.

3.2.1.4. N©ng cao vÞ thÕ cña ViÖt Nam trong çc vßng

®µm ph¸n song ph¬ng vµ ®a ph¬ng

ViÖc tham gia cña ViÖt Nam vµo Khu vùc mËu dÞch tù do

ASEAN - Trung Quèc sÏ gióp ViÖt Nam cã thªm kinh nghiÖm trong

®µm ph¸n th¬ng m¹i vµ cho phÐp ViÖt Nam cã søc m¹nh lín h¬n

trong viÖc t¹o ¶nh hëng ®èi víi çc ch¬ng tr×nh nghÞ sù th¬ng m¹i

quèc tÕ nãi chung vµ viÖc ®µm ph¸n th¬ng m¹i ®a ph¬ng nãi

riªng. Tríc ®ã, ViÖt Nam ®· cã ®îc mét sè kinh nghiÖm tõ viÖc

tham gia vµo AFTA vµ APEC mµ ViÖt Nam cã thÓ tËn dông khi tham

gia ®µm ph¸n vÒ viÖc thùc hiÖn Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN -

Trung Quèc. ViÖc tham gia vµo Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN -

Trung Quèc cã thÓ ®îc xem lµ mét “bµi diÔn tËp héi nhËp kinh tÕ”

cho ViÖt Nam vµ lµ mét qu¸ tr×nh mµ ViÖt Nam ®ang thùc hiÖn

®Ó héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu.

H¬n n÷a, viÖc tham gia cña ViÖt Nam vµo Khu vùc mËu dÞch

tù do ASEAN - Trung Quèc sÏ göi nh÷ng tÝn hiÖu quan träng tíi

nh÷ng thµnh viªn míi kh¸c cña ASEAN lµ Campuchia, Lµo vµ

Myanmar r»ng hä cÇn ph¶i hÕt søc cè g¾ng ®Ó c¶i thiÖn t×nh

h×nh kinh tÕ vµ çc hÖ thèng thÓ chÕ nÕu nh hä kh«ng muèn bÞ

tôt hËu. Trong sè nh÷ng níc nµy, cã thÓ nãi r»ng ViÖt Nam lµ níc

®Ò ra ®îc tinh thÇn vµ çch thøc tham gia vµo çc tæ chøc ®a ph-

¬ng vµ khu vùc. §Æc biÖt, chiÕn lîc më cöa kinh tÕ cña ViÖt Nam vµ

çch thøc phèi hîp nh÷ng chÝnh s¸ch nµy víi chiÕn lîc tæng thÓ cña

ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi lµ

nh÷ng bµi häc mµ Campuchia, Lµo vµ Myanmar cã thÓ häc tËp.

Mét ®iÓm quan träng n÷a lµ sù tham gia cña ViÖt Nam vµo

ACFTA sÏ hç trî qu¸ tr×nh xin gia nhËp WTO cña ViÖt Nam vµ lµm

t¨ng lßng tin cña çc nhµ ®Çu t trong níc vµ quèc tÕ. Gia nhËp WTO

lµ mèi quan t©m ®èi víi ViÖt Nam bëi lÏ: Thø nhÊt, ViÖt Nam cam

kÕt më cöa cµng sím theo yªu cÇu cña WTO th× lßng tin cña çc

nhµ ®Çu t vµ theo ®ã lµ tèc ®é t¨ng trëng thu nhËp b×nh qu©n

®Çu ngêi sÏ cµng t¨ng sím. Thø hai, nh÷ng tho¶ thuËn u ®·i ®ang

®îc dµnh cho thµnh viªn cña AFTA cã thÓ dÉn tíi sù chÖch híng th-

¬ng m¹i. B»ng viÖc ®a ph¬ng ho¸ nh÷ng cam kÕt nµy nh mét

phÇn cña qu¸ tr×nh gia nhËp WTO, nguy c¬ mÊt m¸t nh÷ng lîi Ých

do viÖc chia rÏ th¬ng m¹i cã thÓ ®îc tr¸nh. Tham gia Khu vùc mËu

dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc sÏ gióp ViÖt Nam ®Èy nhanh tèc ®é

c¬ cÊu l¹i nÒn kinh tÕ, c¶i çch çc hÖ thèng th¬ng m¹i vµ ph¸p lý

cho phï hîp víi yªu cÇu cña kinh tÕ thÞ trêng. §iÒu nµy sÏ t¹o thuËn lîi

cho viÖc ViÖt Nam sím gia nhËp WTO vµ çc thÓ chÕ quèc tÕ kh¸c.

3.2.2. Th¸ch thøc ®èi víi ViÖt Nam khi tham gia ACFTA

Tham gia vµo Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc,

ngoµi nh÷ng th¸ch thøc nãi chung ®èi víi çc thµnh viªn ASEAN nh

®· ph©n tÝch ë çc phÇn tríc, ViÖt Nam cßn ph¶i ®èi mÆt víi

nh÷ng khã kh¨n cô thÓ nh:

3.2.2.1. Çn c©n th¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam - Trung Quèc dÔ

tiÕp tôc ph¸t triÓn theo híng ViÖt Nam nhËp siªu nhiÒu

h¬n tõ Trung Quèc

Thùc tÕ ®· cho thÊy r»ng rñi ro sÏ Ýt h¬n khi FTA ®îc thùc

hiÖn gi÷a çc quèc gia cã tiÒm lùc kinh tÕ ngang nhau, quan hÖ

“hµng ®æi hµng” trong mét kh«ng gian thuÕ quan thÊp sÏ kÝch

thÝch sù t¨ng trëng kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a çc bªn. Trong trêng

hîp mét bªn cã tiÒm lùc kinh tÕ yÕu h¬n, kh¶ n¨ng nhËp siªu ®èi víi

bªn ®ã lµ khã tr¸nh khái khi FTA ®îc thùc hiÖn. §iÒu nµy rÊt ®óng

®èi víi trêng hîp cña ViÖt Nam khi tham gia vµo Khu vùc mËu dÞch

tù do ASEAN - Trung Quèc.

ThËt vËy, khi ACFTA h×nh thµnh, mÆc dï triÓn väng t¨ng cêng

xuÊt khÈu gi÷a Trung Quèc vµ ASEAN lµ rÊt lín song ®èi víi ViÖt

Nam c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¬ cÊu hµng ho¸ trao ®æi dÔ dÉn ®Õn

t×nh tr¹ng quan hÖ th¬ng m¹i ViÖt Nam - Trung Quèc tiÕp tôc ph¸t

triÓn theo quan hÖ hµng däc, trong ®ã ViÖt Nam xuÊt khÈu nguyªn

liÖu, n«ng l©m thuû s¶n vµ nhËp khÈu hµng c«ng nghiÖp cña Trung

Quèc. §iÒu nµy kh¸c víi çc níc ASEAN- 6 cã quan hÖ ngang hµng víi

Trung Quèc, xuÊt nhËp khÈu chñ yÕu ®Òu lµ hµng c«ng nghiÖp.

Th¸i Lan, Singapore vµ cã thÓ c¶ Malaysia râ rµng kh«ng gÆp trë

ng¹i g× khi gia nhËp khu vùc mËu dÞch tù do míi nµy. Çc níc nµy

®Òu ®· lµ thµnh viªn WTO, kho¶ng çch ®Õn Trung Quèc còng xa

h¬n, h¬n n÷a c¬ cÊu s¶n phÈm cña çc níc nµy cã møc ®é chÕ

biÕn kh¸ s©u, gi¸ thµnh cña nhiÒu mÆt hµng thËm chÝ cßn rÎ h¬n

c¶ Trung Quèc (« t« cña Malaysia, dÖt may cña Th¸i Lan). Çc níc

kh¸c nh Lµo, Campuchia vµ Myanmar lµ nh÷ng níc cã nÒn kinh tÕ

c«ng nghiÖp, chñ yÕu nhËp khÈu hµng c«ng nghiÖp do vËy còng Ýt

bÞ ¶nh hëng bëi viÖc tham gia ACFTA. Trêng hîp ViÖt Nam, do c¬

cÊu hµng c«ng nghiÖp cña hai níc cã sù gièng nhau kh¸ ®Æc biÖt,

hµng Trung Quèc l¹i thêng rÎ h¬n (nh trêng hîp ®éng c¬ cì nhá cña

Trung Quèc) nªn søc c¹nh tranh rÊt lín. Trong t¬ng lai, khi më cöa

khu vùc mËu dÞch tù do víi Trung Quèc, víi kho¶ng çch rÊt gÇn vµ

c¬ cÊu c«ng nghiÖp cßn cha kÞp ®iÒu chØnh ®Õn 2012, râ rµng

ViÖt Nam sÏ gÆp nhiÒu bÊt lîi h¬n çc níc kh¸c c¶ trong quan hÖ th-

¬ng m¹i lÉn trong cè g¾ng c«ng nghiÖp ho¸ nÒn kinh tÕ.

H¬n n÷a, trong quan hÖ trao ®æi hµng ho¸ víi ViÖt Nam hiÖn

nay, Trung Quèc nhËp khÈu kho¶ng 90% lµ nguyªn liÖu vµ çc s¶n

phÈm s¬ chÕ nh dÇu th«, n«ng s¶n, thuû s¶n, kho¸ng s¶n, … vµ

xuÊt khÈu kho¶ng trªn 70% lµ çc thµnh phÈm c«ng nghiÖp [50]. Víi

c¬ cÊu hµng ho¸ nªu trªn, trong bèi c¶nh chiÒu híng gi¸ c¶ quèc tÕ

trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lu«n biÕn ®éng theo híng gi¶m sót bÊt

lîi cho nh÷ng níc xuÊt khÈu nguyªn liÖu vµ n«ng s¶n, ViÖt Nam sÏ

khã cã thÓ c¶i thiÖn çn c©n th¬ng m¹i víi Trung Quèc mµ thËm

chÝ cã thÓ sÏ nhËp siªu nhiÒu h¬n tõ ngêi b¹n hµng lín nµy.

3.2.2.2. Søc Ðp c¹nh tranh trªn thÞ trêng néi ®Þa ViÖt

Nam sÏ cµng thªm nÆng nÒ.

i. Trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp:

§iÒu dÔ nhËn thÊy lµ çc doanh nghiÖp Trung Quèc m¹nh h¬n

doanh nghiÖp ViÖt Nam rÊt nhiÒu, ®Æc biÖt lµ ®èi víi çc ngµnh

c«ng nghiÖp non trÎ cña ViÖt Nam. Ngay trong çc ngµnh ViÖt Nam

®ang t¬ng ®èi cã lîi thÕ c¹nh tranh nh dÖt may, da giÇy, s¶n xuÊt

hµng tiªu dïng, … th× hµng ho¸ Trung Quèc còng ®ang chiÕm u thÕ

kh¸ lín. §èi víi çc ngµnh ViÖt Nam ®ang mong muèn ®i vµo ph¸t

triÓn nh çc s¶n phÈm c«ng nghÖ cao (thiÕt bÞ ®iÖn tö, ®iÖn tö,

c«ng nghÖ th«ng tin, …), ho¸ chÊt, c¬ khÝ, … th× Trung Quèc ®Òu

®· vµ ®ang ph¸t triÓn m¹nh, víi n¨ng lùc c¹nh tranh cao. Khi hµng

rµo thuÕ vµ phi thuÕ ®îc h¹ thÊp, hµng ho¸ vµ doanh nghiÖp Trung

Quèc sÏ dÔ dµng th©m nhËp thÞ trêng ViÖt Nam vµ doanh nghiÖp

ViÖt Nam sÏ ph¶i rÊt vÊt v¶ míi cã thÓ ®øng v÷ng trªn thÞ trêng néi

®Þa, cßn nh÷ng ngµnh míi sÏ kh«ng dÔ cã c¬ héi ph¸t triÓn.

ii. Trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp:

Trung Quèc lµ níc s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng n«ng s¶n lín nhÊt

thÕ giíi, ®ång thêi Trung Quèc l¹i cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cao h¬n

ViÖt Nam vÒ khoa häc c«ng nghÖ, nhÊt lµ gièng, c«ng nghÖ chÕ

biÕn, thiÕt bÞ m¸y mãc, vËt t n«ng nghiÖp, … do vËy tù do ho¸ th-

¬ng m¹i trong khu«n khæ ACFTA sÏ lµ th¸ch thøc kh«ng nhá ®èi víi

hµng n«ng s¶n níc ta. HiÖn nay, thuÕ nhËp khÈu MFN ®èi víi çc

nhãm hµng mµ níc ta nhËp tõ Trung Quèc nh sau:

B¶ng : ThuÕ nhËp khÈu MFN ®èi víi çc mÆt hµng ViÖt Nam

nhËp khÈu tõ Trung Quèc

§¬n vÞ: %

MÆt hµng ThuÕ nhËp khÈu MFN

Gièng c©y trång çc lo¹i 0

Rau t¬i 30

Qu¶ (lª, t¸o, cam, quýt, …) 40

Rau qu¶, thÞt chÕ biÕn 50

Ng« 5

Lóa mú 0

Ph©n bãn 0

Thuèc b¶o vÖ thùc vËt 0 – 1

Thuèc thó y 0

Da çc lo¹i 5

Nguån: “§¸nh gi¸ t¸c ®éng cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc ®Õn ngµnh n«ng nghiÖp ViÖt Nam”- Tham luËn cña Bµ Ph¹m ThÞ Tíc, Vô phã Vô KÕ ho¹ch vµ Quy ho¹ch, Bé N«ng nghiÖp & ph¸t triÓn n«ng th«n t¹i Héi th¶o khu vùc vÒ “Nh÷ng thuËn lîi vµ th¸ch thøc cña Khu vùc mËu

dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc” do Vô hîp t¸c kinh tÕ ®a ph¬ng, Bé ngo¹i giao ViÖt Nam vµ Quü Hanns Siedel, CHLB §øc tæ chøc t¹i Hµ Néi, ngµy 30/ 8/ 2002.

Møc thuÕ trªn cho thÊy níc ta ®ang b¶o hé rÊt cao ®èi víi

hµng n«ng s¶n, thùc phÈm chÕ biÕn vµ rau qu¶, trong khi nh÷ng

ngµnh nµy l¹i ®ang lµ thÕ m¹nh cña Trung Quèc. Khi Trung Quèc

thiÕu th× nhËp khÈu hµng cña ViÖt Nam rÊt m¹nh, nhng khi ®îc

mïa, d thõa th× kh«ng nh÷ng kh«ng nhËp khÈu mµ cßn th©m nhËp

thÞ trêng ViÖt Nam rÊt m¹nh lµm chao ®¶o c¶ mét sè ngµnh hµng

cña ViÖt Nam (nh trøng gµ, da hÊu). H¬n n÷a, do Trung Quèc thêng

mua n«ng s¶n th« vÒ chÕ biÕn tiªu dïng trong níc nªn mÆc dï c¬

héi t¨ng xuÊt khÈu ®èi víi s¶n phÈm th« lµ cã thùc nhng gi¸ trÞ gi¸

t¨ng thÊp, trong khi c¬ héi xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n chÕ biÕn

kh«ng nhiÒu, thËm chÝ cßn gÆp khã kh¨n ngay c¶ trªn thÞ trêng

ViÖt Nam.

Ngoµi ra, khi thùc hiÖn tù do ho¸ th¬ng m¹i trong khu«n khæ

ACFTA, çc nhãm hµng nµy sÏ gÆp ph¶i th¸ch thøc ®¸ng kÓ kh«ng

chØ tõ hµng ho¸ cña Trung Quèc mµ cßn c¶ tõ çc níc ASEAN kh¸c.

Cô thÓ, lÊy vÝ dô vÒ mÆt hµng g¹o: Th¸i Lan lµ mét níc xuÊt khÈu

g¹o lín trong ASEAN. Víi viÖc hëng lîi tõ møc thuÕ quan thÊp mµ

ACFTA mang l¹i, çc mÆt hµng cña Th¸i Lan, mµ tríc hÕt lµ g¹o, sÏ cã

lîi thÕ c¹nh tranh h¬n h¼n so víi ViÖt Nam. Trong vßng 10 n¨m tíi,

khi FTA ASEAN - Trung Quèc tõng bíc ®îc thùc hiÖn, cho dï cã chung

mét møc thuÕ quan thÊp, nhng khi ®ã çc s¶n phÈm cña ViÖt Nam

liÖu cã t¹o ®îc søc c¹nh tranh ngang b»ng víi çc s¶n phÈm cïng lo¹i

cña Th¸i Lan vµ mét sè níc ASEAN kh¸c hay kh«ng còng lµ mét vÊn

®Ò kh«ng nhá ®Æt ra ®èi víi ViÖt Nam khi tham gia vµo Khu vùc

mËu dÞch tù do nµy.

iii. Trong lÜnh vùc dÞch vô:

Khi më cöa, thùc hiÖn cam kÕt ACFTA, sÏ cã thÓ cã hai t×nh

huèng. Mét lµ, çc dÞch vô cña ViÖt Nam cã thÓ trô v÷ng vµ v¬n ra

ngoµi, chiÕm lÜnh trªn thÞ trêng. Hai lµ, çc doanh nghiÖp ViÖt Nam

cã thÓ bÞ mÊt thÞ phÇn, ph¶i liªn doanh víi çc doanh nghiÖp níc

ngoµi vµ phô thuéc vµo hä ®Ó sèng.

So s¸nh víi çc quy ®Þnh cña GATS ®îc lÊy lµm c¬ së cho viÖc

h×nh thµnh ACFTA, cã thÓ thÊy khu vùc dÞch vô cña ViÖt Nam cßn

chÞu nhiÒu quy ®Þnh kh«ng thÝch hîp. NhiÒu lÜnh vùc ®éc quyÒn

chØ cã mét doanh nghiÖp nhµ níc duy nhÊt ®îc phÐp ho¹t ®éng nh

bu chÝnh viÔn th«ng, hµng kh«ng, … hoÆc ph¶i tr¶i qua mét qu¸

tr×nh cÊp phÐp cha ®îc minh b¹ch, c«ng khai. Bªn c¹nh ®ã, hµng

lo¹t dÞch vô hiÖn nay hÇu nh cha tån t¹i nh mét dÞch vô th¬ng m¹i,

cã tû träng t¬ng xøng. VÝ dô, dÞch vô nghiªn cøu thÞ trêng, tiÕp

thÞ, dÞch vô kÕ to¸n qua m¹ng, … cÇn ®îc ph¸t triÓn gÊp, nÕu

kh«ng sÏ bÞ doanh nghiÖp Trung Quèc chiÕm lÜnh. DÞch vô bÊt

®éng s¶n hiÖn nay còng ®ang tån t¹i nhiÒu bÊt cËp do chÞu sù can

thiÖp qu¸ nhiÒu cña çc c¬ quan hµnh chÝnh, dÉn tíi bÞ biÕn d¹ng

lµm cho gi¸ c¶, luËt lÖ kinh doanh rÊt thÊt thêng, n¨ng lùc c¹nh

tranh thÊp. ThÞ trêng m«i giíi lao ®éng còng vËy.

Du lÞch ViÖt Nam tuy cã kh¶ n¨ng t¨ng trëng nhÊt ®Þnh, chñ

yÕu nhê vµo u thÕ thiªn nhiªn, truyÒn thèng v¨n ho¸, lÞch sö song

kh«ng thÓ qu¸ l¹c quan v× s¶n phÈm du lÞch cßn thiÕu sù ®a d¹ng,

chÊt lîng cha cao vµ gi¸ c¶ cha ph¶i hÊp dÉn so víi çc níc trong khu

vùc, tû lÖ kh¸ch quay l¹i lÇn thø hai rÊt Ýt so víi çc níc kh¸c nh Th¸i

Lan vµ Trung Quèc.

DÞch vô ng©n hµng tuy cã nhiÒu tiÕn bé song n¨ng lùc c¹nh

tranh cßn thÊp, nhÊt lµ n¨ng lùc ®¸nh gi¸ dù ¸n, gi¸m s¸t tÝn dông.

HÖ thèng b¶o hiÓm còng gÆp khã kh¨n t¬ng tù.

Çc lo¹i h×nh dÞch vô kh¸c nh t vÊn ph¸p lý, t vÊn qu¶n lý,

kiÓm to¸n, kÕ to¸n cßn kh¸ míi mÎ ®èi víi ViÖt Nam. KÕt qu¶ ®iÒu

tra cña Dù ¸n ph¸t triÓn Mekong (MPDF) 1998 vÒ sö dông 7 lo¹i dÞch

vô kh¸c nhau cho thÊy nhiÒu doanh nghiÖp võa vµ nhá cña ViÖt

Nam cha cã ®ñ tµi chÝnh vµ còng cha quen sö dông çc dÞch vô nh

kÕ to¸n, vi tÝnh, t vÊn, qu¶ng ço, … Trong khi ®ã, ë Trung Quèc,

çc ngµnh nghÒ nµy ®· vµ ®ang ph¸t triÓn rÊt m¹nh mÏ, do vËy sÏ

t¹o ra kho¶ng çch chªnh lÖch kh¸ lín khi çc cam kÕt vÒ dÞch vô ®-

îc thùc hiÖn trong khu«n khæ ACFTA.

DÞch vô ch÷a bÖnh, kÕt hîp §«ng y víi T©y y nh ch©m cøu,

bÊm huyÖt vµ çc bµi thuèc §«ng y ®Æc hiÖu cã tiÒm n¨ng ph¸t

triÓn, song tr×nh ®é cßn yÕu, cha thÝch hîp ®Ó tiÕp nhËn kh¸ch

quèc tÕ. Do vËy, khi ACFTA h×nh thµnh, cã kh¶ n¨ng tÇng líp trung

lu ë ViÖt Nam sÏ sang Th¸i Lan hay Trung Quèc ®Ó ch÷a bÖnh vµ

thÞ trêng cña dÞch vô nµy ë ViÖt Nam cã thÓ bÞ çc doanh nghiÖp

Trung Quèc chiÕm lÜnh.

Tãm l¹i, n¨ng lùc c¹nh tranh vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña khu

vùc dÞch vô cña ViÖt Nam t¬ng ®èi thÊp. Khu vùc mËu dÞch tù do

ASEAN - Trung Quèc sÏ më ra thÞ trêng réng lín nhng c¹nh tranh gay

g¾t, trong ®ã Trung Quèc sÏ lµ mét ®èi thñ c¹nh tranh m¹nh trªn

hÇu hÕt çc lo¹i h×nh dÞch vô. NÕu kh«ng cã sù chuÈn bÞ n¨ng

®éng, cã hÖ thèng vµ ®ång bé cho tõng lo¹i h×nh dÞch vô, søc Ðp

c¹nh tranh sÏ Ëp ®Õn çc lo¹i h×nh dÞch vô cña ViÖt Nam vµ thêi

gian ®Çu cña thêi kú më cöa trong khu«n khæ ACFTA sÏ rÊt khã

kh¨n.

iv. Trong lÜnh vùc ®Çu t

Khi ACFTA ®îc h×nh thµnh, søc thu hót cña Trung Quèc ®èi víi

®Çu t vµ ho¹t ®éng kinh doanh cña çc doanh nghiÖp níc ngoµi sÏ

cµng lín h¬n so víi ASEAN nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng. Kh«ng

chØ thu hót 80% [28] nguån vèn FDI, Trung Quèc cßn ®ang thu hót

sè lín çc ng©n hµng níc ngoµi, çc chi nh¸nh cña çc c«ng ty ®a

quèc gia vµ çc níc kh¸c ®ang ho¹t ®éng trong khu vùc vÒ l·nh thæ

cña m×nh. Khi ACFTA më ra cho Trung Quèc, ViÖt Nam vµ çc níc

ASEAN kh¸c sÏ cµng khã c¹nh tranh h¬n trong viÖc thu hót çc

nguån lùc ®ã. ThËm chÝ ®èi víi ViÖt Nam, do sù kÐm hÊp dÉn cña

m«i trêng ®Çu t nªn ngay c¶ viÖc gi÷ ch©n çc nhµ ®Çu t, çc

c«ng ty níc ngoµi ®ang cã mÆt ë ViÖt Nam ®Ó hä khái chuyÓn ®i

nh÷ng n¬i cã m«i trêng kinh doanh tèt h¬n trong khu vùc còng

kh«ng ph¶i lµ ®iÒu dÔ dµng.

Nãi tãm l¹i, trong c¹nh tranh th¬ng m¹i quèc tÕ lu«n cã ®îc vµ

cã mÊt, ®ã lµ mét thùc tÕ. Tham gia vµo Khu vùc mËu dÞch tù do

ASEAN - Trung Quèc tríc hÕt ph¶i thÊy ®îc nh÷ng lîi Ých râ rÖt mµ

nã mang l¹i cho tù do ho¸ th¬ng m¹i, xo¸ bá dÇn nh÷ng rµo c¶n

trong bu«n b¸n, t¨ng cêng ho¹t ®éng kinh tÕ, thóc ®Èy thùc hiÖn

çc quy chÕ cña WTO, … §ã lµ nh÷ng ®iÒu mµ ViÖt Nam ®ang rÊt

cÇn trong tiÕn tr×nh gia nhËp tæ chøc nµy. Còng nh çc cuéc tranh

chÊp th¬ng m¹i lu«n x¶y ra gi÷a çc “«ng lín” nh Mü – EU, Mü –

NhËt B¶n, Trung Quèc – NhËt B¶n, Trung Quèc – Mü, …, sù ®èi ®Çu

gi÷a ASEAN nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng víi Trung Quèc trong

mét FTA mµ tÊt c¶ çc thµnh viªn ®ang híng tíi lµ hoµn toµn cã thÓ

diÔn ra. Çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch th¬ng m¹i vµ çc doanh

nghiÖp ViÖt Nam cÇn ®Æt ra cho m×nh mét ®Ých ®Õn kh¶ quan

®Ó cã thÓ trô v÷ng trong cuéc c¹nh tranh nµy.

3.3. Mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy héi nhËp cña ViÖt Nam vµo

ACFTA

MÆc dï Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc ra ®êi sÏ

mang l¹i kh«ng Ýt nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi ViÖt Nam, nhng nÕu

ViÖt Nam biÕt çch biÕn nh÷ng th¸ch thøc nµy thµnh c¬ héi, biÕt

çch ®a ra nh÷ng ®iÒu chØnh ®óng ®¾n ®Ó gi¶m bít nh÷ng

th¸ch thøc nµy ®ång thêi biÕt çch tËn dông nh÷ng lîi thÕ so s¸nh

cña m×nh, tËn dông ph¸t huy nh÷ng c¬ héi ®· cã tríc ®©y vµ sÏ cã

®îc tõ hîp t¸c trong ACFTA s¾p tíi, th× ACFTA sÏ thùc sù trë thµnh

mét c¬ chÕ hîp t¸c cã hiÖu qu¶ mang l¹i nhiÒu lîi Ých cho ViÖt Nam.

Sau ®©y lµ mét sè kiÕn nghÞ ®Ó thóc ®Èy héi nhËp cña ViÖt Nam

vµo ACFTA nh»m ®¹t ®îc sù hîp t¸c çc bªn cïng cã lîi vµ sù ph¸t

triÓn cã hiÖu qu¶ h¬n cña ACFTA trong t¬ng lai.

3.3.1. Chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn nh÷ng mÆt

hµng xuÊt khÈu mµ ViÖt Nam cã n¨ng lùc c¹nh tranh h¬n

so víi Trung Quèc

3.3.1.1. TËp trung ph¸t triÓn lÜnh vùc s¶n xuÊt chÕ biÕn

hµng n«ng l©m h¶i s¶n ®Ó t¨ng dÇn tû träng hµng chÕ

biÕn trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu vµ më réng xuÊt khÈu.

VÒ n«ng s¶n, çc níc ASEAN cã nhu cÇu vÒ s¶n phÈm nhiÖt ®íi

cßn Trung Quèc l¹i cã u thÕ vÒ s¶n phÈm «n ®íi vµ hµn ®íi. Do vËy,

Trung Quèc cã nhu cÇu nhËp s¶n phÈm nhiÖt ®íi vµ tµi nguyªn cña

ASEAN vµ nhu cÇu ®ã ch¾c ch¾n sÏ cßn t¨ng m¹nh h¬n khi Trung

Quèc gia nhËp WTO. ViÖt Nam nªn tËn dông lîi thÕ nµy bëi v× mét

con ®êng kh«n ngoan lµ ph¶i biÕt tËn dông thÕ m¹nh cña m×nh

®Ó v¬n lªn chø kh«ng chØ t×m çch n©ng cao søc m¹nh thuéc

nhiÒu lÜnh vùc ph¶i c¹nh tranh g¾t gao.

§Ó ph¸t huy thÕ m¹nh trong xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng nµy,

ViÖt Nam cã thÓ tiÕn hµnh mét sè biÖn ph¸p nh:

§Çu t ®Çy ®ñ vµo viÖc s¶n xuÊt, nu«i trång nh÷ng mÆt

hµng n«ng s¶n nhiÖt ®íi nh»m n©ng cao chÊt lîng vµ h¹ gi¸ thµnh

s¶n phÈm còng nh t¨ng sè lîng s¶n phÈm xuÊt khÈu.

T¨ng cêng ®Çu t vµo kh©u chÕ biÕn çc lo¹i s¶n phÈm nµy

nh»m gi¶m tû lÖ hµng hãa s¬ chÕ trong tæng lîng hµng n«ng s¶n

xuÊt khÈu. §©y còng lµ mét biÖn ph¸p ®¶m b¶o çc mÆt hµng

n«ng s¶n xuÊt khÈu trë nªn ®a d¹ng vµ phong phó h¬n. Ch¼ng h¹n,

tõ mét lo¹i tr¸i c©y nh v¶i, cã thÓ ®Çu t s¶n xuÊt thªm nhiÒu s¶n

phÈm kh¸c nh v¶i ng©m níc ®êng, v¶i sÊy kh« vµ nhiÒu lo¹i s¶n

phÈm kh¸c.

Nghiªn cøu thay ®æi bao b× s¶n phÈm xuÊt khÈu theo híng

ngµy cµng ®a d¹ng, hÊp dÉn h¬n nhng vÉn ph¶i ®¶m b¶o chÊt lîng

hµng ho¸ ®ãng gãi bªn trong vµ tiÕt kiÖm chi phÝ bao b×.

Thèng nhÊt cao tiªu chuÈn vÖ sinh, tiªu chuÈn kü thuËt ®èi

víi çc s¶n phÈm xuÊt khÈu song song víi níi láng çc hµng rµo phi

thuÕ quan.

T¹o ®iÒu kiÖn cho çc doanh nghiÖp xuÊt khÈu hµng n«ng

s¶n tÝch cùc vµ chñ ®éng th©m nhËp thÞ trêng thÕ giíi, ®Èy m¹nh

c«ng t¸c ®µm ph¸n song ph¬ng vµ ®a ph¬ng nh»m khai th¸c

kh«ng chØ thÞ trêng Trung Quèc mµ c¶ nh÷ng thÞ trêng míi.

3.3.1.2. T¨ng cêng ®Èy m¹nh çc ngµnh s¶n xuÊt c«ng

nghiÖp vµ dÞch vô ®Ó t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm ®¹t gi¸ trÞ

gia t¨ng cao h¬n.

Cô thÓ, ViÖt Nam nªn tËp trung vµo xuÊt khÈu çc s¶n phÈm

®iÖn tö c¬ khÝ, mét sè nguyªn vËt liÖu dïng cho s¶n xuÊt hoÆc tËp

trung ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh dÞch vô mµ Trung Quèc ®ang cã nhu

cÇu lín nh t vÊn, tµi chÝnh, gi¸o dôc, qu¶n lý c¬ së h¹ tÇng, quy

ho¹ch ®« thÞ, …

§ång thêi, ®Ó kh¾c phôc xu híng ngµy cµng trë nªn yÕu thÕ

tríc Trung Quèc trong nh÷ng ngµnh hµng mµ c¶ hai bªn ®Òu cã u

thÕ c¹nh tranh sau khi ACFTA ®îc thµnh lËp, céng thªm víi nh©n tè

Trung Quèc ®· gia nhËp WTO, tr¸nh t×nh tr¹ng hµng ho¸ Trung

Quèc th©m nhËp å ¹t vµo thÞ trêng néi ®Þa, ViÖt Nam cÇn cè g¾ng

x¸c lËp lîi thÕ so s¸nh b»ng çch nhanh chãng t¨ng n¨ng suÊt lao

®éng vµ hµm lîng tri thøc trong s¶n phÈm tiªu thô cuèi cïng ®Ó t¹o

nªn nh÷ng mÆt hµng cã nÐt ®éc ®¸o. Tuú theo mçi chñng lo¹i

hµng ho¸ vµ thÞ hiÕu mµ cã thÓ c¶i thiÖn theo nh÷ng híng kh¸c

nhau. Ch¼ng h¹n, ®èi víi hµng may mÆc, nªn t¨ng tÝnh thêi trang,

chó ý sù quan träng cña kiÓu d¸ng v× khi kh«ng tÝnh tíi nh©n tè gi¸

c¶ th× mÉu m· vµ kiÓu d¸ng cña s¶n phÈm may mÆc lµ nh©n tè

thu hót sù chó ý nhÊt cña ngêi tiªu dïng; hay ®èi víi s¶n phÈm t¹p

hãa, ®å dïng trong nhµ, trong v¨n phßng, ®iÓm quan träng cÇn chó

ý l¹i lµ sù tiÖn dông vµ h÷u Ých.

3.3.1.3. Kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh ®èi víi

nh÷ng mÆt hµng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh thÊp h¬n so víi

hµng ho¸ Trung Quèc

Tríc hÕt, lÊy vÝ dô trong ngµnh m¸y mãc lµ ngµnh mµ ViÖt

Nam ®ang rÊt nç lùc x¸c lËp lîi thÕ so s¸nh ®Ó c¹nh tranh víi Trung

Quèc. Ph¹m vi çc ngµnh nµy rÊt réng vµ cã thÓ chia lµm hai nhãm

chÝnh: Nhãm çc lo¹i m¸y mãc gia ®×nh vµ v¨n phßng vµ nhãm çc

lo¹i m¸y mãc cao cÊp cã hµm lîng c«ng nghÖ cao.

Nhãm çc lo¹i m¸y mãc gia ®×nh vµ v¨n phßng gåm cã: PhÇn

cøng c«ng nghÖ th«ng tin (m¸y tÝnh, m¸y ®iÖn tho¹i di ®éng, m¸y

in, m¸y fax, linh kiÖn vµ bé phËn ®iÖn tõ...), ®å ®iÖn, ®iÖn tö gia

dông. §èi víi nhãm nµy, nh ®· ph©n tÝch, Trung Quèc hiÖn ®ang

trong qu¸ tr×nh t¨ng lîi thÕ so s¸nh cßn ®èi víi ViÖt Nam, hiÖn nay

søc s¶n xuÊt çc lo¹i hµng nµy cßn rÊt yÕu. Do vËy, chiÕn lîc cña

ViÖt Nam lµ ph¶i t¹o m«i trêng ®Ó tiÕp tôc thu hót FDI, thóc ®Èy

®Çu t vµ n©ng cao chÊt lîng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt çc lo¹i m¸y

mãc thuéc nhãm nµy.

Nhãm çc lo¹i m¸y mãc cao cÊp cã hµm lîng c«ng nghÖ cao

gåm xe h¬i, m¸y c«ng cô, ngêi m¸y, … §èi víi nh÷ng lo¹i m¸y mãc

nµy, trong t¬ng lai høa hÑn Trung Quèc sÏ nhËp khÈu mét sè lîng lín

s¶n phÈm thuéc nhãm nµy. Nh÷ng níc xuÊt khÈu chÝnh sÏ lµ NhËt,

Mü, Hµn Quèc, §µi Loan. ViÖt Nam mÆc dï kh«ng cã nhiÒu lîi thÕ

®Ó ph¸t triÓn nhng cã thÓ c¶i thiÖn viÖc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu çc

s¶n phÈm nµy dùa trªn viÖc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó çc c«ng ty ®a quèc

gia chän khu vùc nµy lµm cø ®iÓm s¶n xuÊt mét sè bé phËn cña çc

lo¹i m¸y mãc ®ã.

Ngoµi ra, trong khi Trung Quèc lu«n ®îc coi lµ trung t©m c«ng

nghiÖp chÕ t¹o cña thÕ giíi, mÆc dï Trung Quèc kh«ng ph¶i lµ c¬ së

s¶n xuÊt duy nhÊt, sÏ cã ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c nh c«ng nghiÖp

chÕ biÕn tµi nguyªn, c«ng nghiÖp nguyªn liÖu th« mµ ViÖt Nam sÏ

cã c¬ héi tËn dông ®Ó ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp nµy,

võa lµ nh©n tè bæ sung cho kinh tÕ Trung Quèc.

Nãi tãm l¹i, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh hµng ho¸ lµ yÕu tè

chñ yÕu ®Ó hµng ho¸ ViÖt Nam cã thÓ x©m nhËp vµ chiÕm lÜnh

thÞ trêng réng lín cña Trung Quèc, ®ång thêi cã thÓ c¹nh tranh ®îc

víi hµng ho¸ çc níc trªn thÕ giíi trong ®ã cã Trung Quèc. §Ó n©ng

cao søc c¹nh tranh, cÇn quan t©m tíi çc gãc ®é sau: gi¶m gi¸

thµnh s¶n phÈm, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, thay ®æi mÉu m·,

marketing qu¶n lý.

N©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm lµ kh©u ®Çu tiªn cÇn lµm

®Ó cã thÓ cã s¶n phÈm mang th¬ng hiÖu næi tiÕng trªn thÞ trêng

thÕ giíi. Çc ngµnh c«ng nghiÖp ph¶i ®æi míi m¸y mãc, thiÕt bÞ

c«ng nghÖ; kü thuËt qu¶n lý, ®iÒu hµnh s¶n xuÊt cho phï hîp víi tiªu

chuÈn quèc tÕ. Thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi hoÆc tù bá

vèn ®Çu t lµ hai çch thøc mµ ChÝnh phñ vµ çc nhµ kinh doanh cã

thÓ lùa chän khi quyÕt ®Þnh ®æi míi thiÕt bÞ, m¸y mãc, c«ng

nghÖ, trong ®ã thu hót FDI hiÖn lµ con ®êng ®îc ChÝnh phñ vµ

nhµ kinh doanh lùa chän nhiÒu nhÊt.

H¹ gi¸ thµnh: Hai hµng ho¸ cã cïng chÊt lîng, mÉu m· mµ

hµng nµo rÎ h¬n th× søc c¹nh tranh tÊt nhiªn sÏ cao h¬n. Çc doanh

nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ dùa vµo viÖc sö dông lîi thÕ cña m×nh vÒ

gi¸ lao ®éng rÎ kÕt hîp víi gi¶m chi phÝ ®Çu vµo, ®ång thêi kÕt hîp

çc kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt mét çch chÆt chÏ ®Ó h¹ gi¸

thµnh s¶n phÈm. TËn dông quy chÕ tèi huÖ quèc còng lµ biÖn ph¸p

hÕt søc h÷u Ých ®Ó gi¶m gi¸ hµng ho¸.

Thay ®æi mÉu m· s¶n phÈm, t¨ng cêng chÊt lîng çc kh©u

qu¶ng ço, marketing trong b¸n hµng vµ ph©n phèi tõ l©u ®· trë

thµnh tiªu chÝ ®îc çc nhµ kinh tÕ quan t©m. Thùc hiÖn biÖn ph¸p

nµy sÏ gióp cho hµng ho¸ kÞp thay ®æi vµ ®¸p øng nhanh nh¹y víi

nhu cÇu, thÞ hiÕu rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p cña ngêi tiªu dïng Trung

Quèc. Bëi vËy, ®©y còng lµ mét yÕu tè t¹o kh¶ n¨ng c¹nh tranh lín

cho hµng ho¸ ViÖt Nam.

3.3.2. Thóc ®Èy c¶i çch kinh tÕ, t¨ng cêng tù do ho¸ th-

¬ng m¹i vµ xóc tiÕn ®Çu t

Nh ®Ò cËp ë trªn, víi viÖc thµnh lËp Khu vùc mËu dÞch tù do

ASEAN - Trung Quèc, ViÖt Nam sÏ cã nhiÒu tiÒm n¨ng ®Ó thóc ®Èy

th¬ng m¹i vµ ®Çu t. Tuy vËy, ViÖt Nam vÉn cã thÓ l©m vµo thÕ bÊt

lîi so víi Trung Quèc do søc Ðp c¹nh tranh tõ ngêi l¸ng giÒng khæng

lå nµy. MÆc dï vËy, c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn vÉn cßn nhiÒu. Ch×a kho¸

®Ó më cöa nh÷ng c¬ héi ®ã lµ ë tèc ®é c¶i çch kinh tÕ vµ chiÕn

lîc xóc tiÕn ®Çu t.

3.3.2.1. §Èy nhanh tèc ®é c¶i çch kinh tÕ vµ tù do ho¸ th-

¬ng m¹i

Thø nhÊt, ViÖt Nam nªn tiÕp tôc chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ho¸

híng vÒ xuÊt khÈu nh»m ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i.

§a d¹ng ho¸ xuÊt khÈu sÏ tiÕp tôc lµm gi¶m sù phô thuéc nÆng nÒ

vµo dÇu th«, g¹o, h¶i s¶n, n«ng nghiÖp vµ ng nghiÖp; ®ång thêi t¹o

®iÒu kiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t

triÓn, thu hót çc nguån lùc bªn ngoµi hç trî cho qu¸ tr×nh c«ng

nghiÖp ho¸ ®Êt níc.

Thø hai, c¶i çch doanh nghiÖp vµ c¶i çch tµi chÝnh ph¶i ®i

kÌm víi tù do ho¸ gi¸ c¶ vµ tù do ho¸ th¬ng m¹i. Héi nhËp thÞ trêng

trong níc vµ héi nhËp nh÷ng lÜnh vùc trªn vµo thÞ trêng thÕ giíi

ph¶i ®îc tiÕn hµnh ®ång thêi ®Ó ®¶m b¶o gi¶m thiÓu nh÷ng yÕu

tè tiªu cùc bªn ngoµi cña nh÷ng nh©n tè g©y bãp mÐo cßn tån t¹i

vµ ®Ó tèi ®a ho¸ lîi Ých tõ th¬ng m¹i. ViÖc t¹o ra nh÷ng thÓ chÕ

liªn quan tíi thÞ trêng cã vai trß quan träng trong viÖc tèi ®a ho¸ lîi

Ých cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ

giíi. Víi viÖc kh«ng ngõng nç lùc ph¸t triÓn çc thÓ chÕ vµ thÞ trêng,

ViÖt Nam sÏ næi lªn lµ mét nÒn kinh tÕ m¹nh h¬n sau khi héi nhËp.

3.3.2.2. Xóc tiÕn ®Çu t

§Çu t níc ngoµi vÉn lu«n lµ mét nh©n tè quan träng thóc ®Èy

xuÊt khÈu cña çc quèc gia. §Çu t níc ngoµi ®ång nghÜa víi viÖc

t¨ng cêng thu hót vèn, kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, t¹o kh¶

n¨ng cho níc nhËn ®Çu t hiÖn ®¹i ho¸ çc ngµnh s¶n xuÊt, n©ng

cao chÊt lîng vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Ngoµi ra, ®Çu t níc ngoµi

còng lµ mét nh©n tè lµm gia t¨ng çc c«ng ty xuyªn quèc gia t¹i níc

nhËn ®Çu t, mµ mét trong nh÷ng môc ®Ých cña çc c«ng ty nµy lµ

lîi dông gi¸ rÎ ë níc nhËn ®Çu t ®Ó s¶n xuÊt vµ sau ®ã xuÊt khÈu.

KÕt hîp hai yÕu tè nµy, cã thÓ thÊy ®Çu t níc ngoµi ®ãng vai trß rÊt

lín trong thóc ®Èy xuÊt khÈu. Kh«ng ®i ®©u xa, cã thÓ nh×n vµo

tÊm g¬ng cña Trung Quèc: mét trong nh÷ng yÕu tè ®a quèc gia

nµy trë thµnh “cç m¸y xuÊt khÈu khæng lå” chÝnh lµ nhê cã nç lùc

thu hót ®Çu t níc ngoµi. Do vËy, ®Ó t¨ng cêng thu hót ®Çu t, ViÖt

Nam cÇn thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p sau:

Tríc hÕt, ViÖt Nam cÇn ®¶m b¶o h¬n n÷a tÝnh hÊp dÉn cña

m«i trêng ®Çu t. Trong nh÷ng n¨m bïng næ kinh tÕ cña ASEAN,

nhiÒu nhµ ®Çu t níc ngoµi s½n lßng ®Çu t vµo ViÖt Nam bëi sù

ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khu vùc nµy ®· ®em l¹i cho hä niÒm tin sÏ

thu ®îc lîi nhuËn cao. Tuy nhiªn, khi Trung Quèc më cöa thÞ trêng

th× çc nhµ ®Çu t ®· vµ ®ang cã nh÷ng thay ®æi rÊt lín vÒ ®Þa

®iÓm ®Çu t bëi t¹i ®Êt níc nµy, kh¶ n¨ng thu lîi nhuËn ngµy cµng

cao vµ m«i trêng ®Çu t còng ngµy mét c¶i thiÖn h¬n. Dßng ®Çu t

dang cã xu thÕ dÞch chuyÓn theo híng chuyÓn dÇn tõ ViÖt Nam nãi

riªng vµ §«ng Nam ¸ nãi chung sang Trung Quèc. §Ó vît qua thö

th¸ch vÒ søc thu hót ®Çu t cña mét thÞ trêng lín nh ë Trung Quèc,

ViÖt Nam cÇn nç lùc c¶i thiÖn m«i trêng ®Çu t b»ng viÖc ®a ra

nhiÒu biÖn ph¸p khuyÕn khÝch, t¹o ra m«i trêng ph¸p lý vµ chÝnh

trÞ thuËn lîi, c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng phï hîp víi çc tiªu chuÈn quèc

tÕ vµ khuyÕn khÝch viÖc b¶o vÖ vµ b¶o ®¶m lîi Ých cho së h÷u trÝ

tuÖ. ChiÕn lîc ®Çu t cña ViÖt Nam nªn nh»m vµo thu hót FDI, trong

®ã tËp trung vµo chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ bao gåm nhiÒu ngµnh

tõ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp híng vµo c«ng nghÖ cao ®Ó khai th¸c

nguyªn liÖu còng nh nh÷ng ngµnh dÞch vô.

Bªn c¹nh ®ã, ho¹t ®éng xóc tiÕn ®Çu t cÇn ®îc ®Èy m¹nh

h¬n n÷a. Nhµ níc cÇn cã çc chÝnh s¸ch nh»m ®a ph¬ng ho¸ çc

®èi t¸c ®Çu t níc ngoµi, thu hót çc nguån vèn tõ khu vùc cã tr×nh

®é c«ng nghÖ cao nh B¾c Mü, T©y ¢u. Çc ®Þa ph¬ng nªn tÝch

cùc, chñ ®éng h¬n trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh vËn ®éng ®Çu t.

ChÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng cã quyÒn c©n nh¾c çc dù ¸n, tËp ®oµn,

çc nhµ ®Çu t cã tiÒm n¨ng trªn c¬ së quy ho¹ch cña Nhµ níc vµ

danh môc ®· ®îc phª duyÖt. Çc bé ngµnh cã liªn quan nh: Bé KÕ

ho¹ch vµ §Çu t, Bé Th¬ng m¹i, Bé Ngo¹i giao nªn phèi hîp chÆt chÏ

víi nhau trong viÖc nghiªn cøu thÞ trêng ®Çu t, t×nh h×nh kinh tÕ

vµ chÝnh s¸ch luËt ph¸p cña çc níc, çc tËp ®oµn ®a quèc gia,

song song víi viÖc nghiªn cøu çc chÝnh s¸ch cña çc quèc gia trong

khu vùc ®Ó x©y dùng cho ViÖt Nam mét chÝnh s¸ch thu hót FDI hîp

lý.

Thø ba, ®Ó thu hót FDI nhiÒu h¬n, ViÖt Nam còng cÇn c¶i

thiÖn çc ®iÒu kiÖn ®Ó cã thÓ cung øng çc dÞch vô cÇn thiÕt cho

nÒn kinh tÕ nh lao ®éng, c¬ së h¹ tÇng… Theo nhiÒu nhµ ®Çu t níc

ngoµi, trªn thÞ trêng lao ®éng ViÖt Nam, lao ®éng gi¶n ®¬n th× d

thõa qu¸ nhiÒu trong khi kü s vµ çc chuyªn viªn cã tr×nh ®é cao

trong çc ngµnh khoa häc tù nhiªn l¹i thiÕu nªn tiÒn l¬ng ph¶i tr¶

cho hä rÊt cao, lµm cho m«i trêng ®Çu t kÐm hÊp dÉn. HiÖn nay,

Trung Quèc ®· ®i tríc ViÖt Nam còng nh çc níc ASEAN kh¸c vÒ viÖc

gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy. Theo ®iÒu tra cña Tæ chøc xóc tiÕn th¬ng

m¹i NhËt B¶n (JETRO) t¹i Bangkok [29], hµng n¨m Trung Quèc ®µo

t¹o 410,000 sinh viªn çc ngµnh khoa häc tù nhiªn nh c¬ khÝ, ®iÖn

tö, vËt lý vµ to¸n (nghÜa lµ trung b×nh 3,000 d©n cã mét sinh viªn

ngµnh nµy) trong khi Th¸i Lan chØ cã 10,000 (6,000 d©n míi cã mét

sinh viªn). ViÖt Nam còng ®ang gÆp tr×nh tr¹ng t¬ng tù Th¸i Lan,

vµ ®Æc biÖt vÊn ®Ò kh«ng chØ lµ sè lîng mµ cßn lµ chÊt lîng sinh

viªn ra trêng. ChÝnh v× vËy, ViÖt Nam cÇn chó ý c¶i thiÖn m«i tr-

êng ®Çu t theo híng nµy.

3.3.3. T¨ng cêng c«ng t¸c xóc tiÕn th¬ng m¹i

3.3.3.1. §èi víi c¬ quan qu¶n lý

N¾m b¾t kÞp thêi nh÷ng thay ®æi cña b¹n ®Ó ®Ò ra çc

gi¶i ph¸p thÝch hîp phôc vô tèt cho çc doanh nghiÖp ViÖt Nam

trong c«ng t¸c xuÊt khÈu hµng sang Trung Quèc.

Mét trong nh÷ng trë ng¹i lín lín cho viÖc ®Èy m¹nh trao ®æi

hµng ho¸ gi÷a ViÖt Nam - Trung Quèc trong thêi gian qua lµ diÖn

mÆt hµng trao ®æi cha v÷ng ch¾c, khèi lîng cha lín. Do vËy, hai

bªn cÇn tho¶ thuËn ký kÕt mét danh môc hµng ho¸ trao ®æi cã

tiÒm n¨ng vµ nhu cÇu æn ®Þnh, l©u dµi. Danh môc nµy cã tÝnh

®Þnh híng ®Ó doanh nghiÖp hai bªn hîp t¸c s¶n xuÊt vµ ký kÕt hîp

®ång ngo¹i th¬ng.

§Ò nghÞ Trung Quèc gi¶i quyÕt h¹n ng¹ch mét sè mÆt hµng:

§èi víi nh÷ng mÆt hµng Trung Quèc qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch nh cao

su vµ mét sè hµng ho¸ kh¸c, ®Ò nghÞ t¨ng h¹n ng¹ch nhËp khÈu cho

ViÖt Nam, vÝ dô: cao su ®Ò nghÞ t¨ng h¹n ng¹ch lªn tõ 120,000 –

150,000 tÊn. Ngoµi ra, còng ®Ò nghÞ Trung Quèc Trung Quèc t¨ng

møc nhËp khÈu tõ ViÖt Nam çc mÆt hµng: than ®¸, dÇu thùc vËt,

thuû h¶i s¶n, rau qu¶ nhiÖt ®íi.

Tæ chøc çc kªnh th«ng tin giao lu, trao ®æi gi÷a doanh

nghiÖp hai níc th«ng qua:

Héi chî triÓn l·m: Hµng n¨m, C¬ quan xóc tiÕn th¬ng m¹i

Trung Quèc sÏ tæ chøc cho çc doanh nghiÖp Trung Quèc tham gia

Héi chî th¬ng m¹i quèc tÕ do Bé th¬ng m¹i ViÖt Nam chñ tr×. Ngîc

l¹i, Côc xóc tiÕn th¬ng m¹i ViÖt Nam còng tæ chøc cho çc doanh

nghiÖp ViÖt Nam tham gia çc héi chî lín cña Trung Quèc.

Trao ®æi ®oµn quan l¹i: Çc c¬ quan qu¶n lý hai níc cÇn

t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi dÓ çc tæ chøc kinh tÕ x· héi, çc doanh

nghiÖp ë trung ¬ng còng nh ë çc tØnh cã chung biªn giíi thêng

xuyªn trao ®æi ®oµn qua l¹i. Hai bªn giíi thiÖu çc ®èi t¸c kinh

doanh cã thùc lùc, cã uy tÝn cho nhau ®Ó çc doanh nghiÖp ngo¹i

th¬ng hai níc tiÕn hµnh trao ®æi, bu«n b¸n.

Tæ chøc héi th¶o: Thêng xuyªn tæ chøc çc cuéc héi th¶o

chuyªn ®Ò còng nh tuÇn giao lu th¬ng m¹i ViÖt – Trung t¹i çc ®Þa

®iÓm thuËn lîi ë khu vùc biªn giíi ®Ó ®Èy m¹nh sù hîp t¸c kinh tÕ

th¬ng m¹i hai níc.

Th«ng tin: Tæ chøc xóc tiÕn th¬ng m¹i hai níc nèi m¹ng

trang web ®Ó phôc vô cho doanh nghiÖp hai bªn (hiÖn nay ®· cã

trang web www.sinoviet.com do Côc xóc tiÕn th¬ng m¹i hai níc lµ

VISTA vµ GXSTI cïng x©y dùng). §Þnh kú hµng n¨m tæ chøc xóc tiÕn

th¬ng m¹i hai bªn gÆp gì nhau lu©n phiªn t¹i thñ ®« hai níc ®Ó

trao ®æi ch¬ng tr×nh hîp t¸c.

3.3.3.2. §èi víi çc doanh nghiÖp

VÒ phÝa çc doanh nghiÖp, díi sù híng dÉn chØ ®¹o cña Nhµ n-

íc, còng nªn chñ ®éng t×m ra nh÷ng biÖn ph¸p hîp t¸c cã hiÖu qu¶,

®ång thêi kh«ng ngõng nç lùc tù ®æi míi, t¨ng cêng søc c¹nh tranh

cña doanh nghiÖp, cã thÓ th«ng qua mét sè biÖn ph¸p cô thÓ nh

sau :

B»ng çc kªnh th«ng tin cña m×nh hoÆc th«ng qua kªnh

th«ng tin cña Bé Th¬ng m¹i, t×m hiÓu t×nh h×nh thÞ trêng, t×nh

h×nh cung cÇu, ®Æc ®iÓm, yªu cÇu, biÕn ®éng vµ nh÷ng tiÒm

n¨ng ph¸t triÓn cña thÞ trêng Trung Quèc, viÖc nµy sÏ gióp çc

doanh nghiÖp khai th¸c thÞ trêng, t×m ra vµ n¾m b¾t kÞp thêi çc

c¬ héi kinh doanh ë níc b¹n.

T×m hiÓu chÝnh s¸ch, chñ tr¬ng cña Nhµ níc Trung Quèc

mét mÆt lµ ®Ó n¾m b¾t kü h¬n vÒ thÞ trêng vµ kinh doanh cã

hiÖu qu¶ trong thÞ trêng ®ã, mÆt kh¸c rÊt quan träng lµ ®Ó so

s¸nh çc c¬ héi kinh doanh gi÷a thÞ trêng Trung Quèc víi thÞ trêng

çc níc ASEAN kh¸c nh»m lùa chän thÞ trêng kinh doanh cã hiÖu qu¶

nhÊt vÒ mét ngµnh nghÒ cô thÓ nµo ®ã.

T×m hiÓu chÝnh s¸ch, c¬ chÕ ho¹t ®éng cña çc doanh

nghiÖp ë Trung Quèc vµ çc níc kh¸c trong khu vùc. §©y lµ ®iÒu

kiÖn tiÒn ®Ò cho sù hîp t¸c cã hiÖu qu¶. Tríc ®©y ®· cã kh«ng Ýt

nh÷ng thÊt b¹i trong hîp t¸c gi÷a çc doanh nghiÖp Trung Quèc vµ

http://www.sinoviet.com/

ViÖt Nam mµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do sù hiÓu biÕt cha ®Çy ®ñ

vÒ nhau cho nªn dÉn ®Õn nhiÒu bÊt ®ång vÒ quan ®iÓm trong çc

quyÕt ®Þnh vµ c¶ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña çc doanh nghiÖp

hîp t¸c. Thêi gian gÇn ®©y, cïng víi c«ng cuéc c¶i çch më cöa, hÖ

thèng ho¹t ®éng vµ çc nguyªn t¾c qu¶n lý cña çc doanh nghiÖp

Trung Quèc cã nhiÒu thay ®æi. Çc doanh nghiÖp ViÖt Nam nªn

t×m hiÓu nh÷ng chÕ ®é së h÷u kh¸c nhau, nh÷ng ®Æc ®iÓm míi

trong thÓ chÕ l·nh ®¹o, hÖ thèng qu¶n lý, chÝnh s¸ch marketing, …

cña çc doanh nghiÖp cã quy m« kh¸c nhau cña Trung Quèc. §Æc

biÖt, trong qu¸ tr×nh thµnh lËp ACFTA s¾p tíi, trong c¬ cÊu cña

nÒn kinh tÕ nãi chung còng nh cña çc doanh nghiÖp hai bªn nãi

riªng cßn cã nhiÒu ®iÒu chØnh n÷a ®ßi hái çc doanh nghiÖp ViÖt

Nam cÇn ph¶i nç lùc nhiÒu h¬n n÷a cho sù hîp t¸c cã hiÖu qu¶

trong t¬ng lai.

TÝch cùc tham gia vµo çc cuéc triÓn l·m, kh¶o s¸t thÞ trêng

níc ngoµi, tæ chøc nhiÒu ®ît xóc tiÕn th¬ng m¹i, to¹ ®µm kinh tÕ,

… ®Ó t×m hiÓu th«ng tin, t×m ®èi t¸c, t¹o c¬ héi giao th¬ng, ®Çu

t vµ t¨ng cêng sù hiÓu biÕt lÉn nhau cho doanh nghiÖp hai níc.

Thµnh lËp çc hiÖp héi doanh nghiÖp trong mét sè ngµnh

cïng víi çc doanh nghiÖp kh¸c trong khu vùc ®Ó cïng trao ®æi ý

kiÕn, cïng hîp t¸c s¶n xuÊt kinh doanh, n©ng cao søc c¹nh tranh cña

çc doanh nghiÖp trong khu vùc. VÝ dô cã thÓ thµnh lËp HiÖp héi

çc doanh nghiÖp trong mét sè ngµnh vèn lµ thÕ m¹nh cña ViÖt

Nam nh nh÷ng ngµnh hµng n«ng nghiÖp nh g¹o, h¹t ®iÒu, cao su,

thuû h¶i s¶n… hoÆc mét sè ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn tö, may

mÆc… ®Ó ®Èy m¹nh nh÷ng ngµnh nµy ph¸t triÓn, hîp t¸c s¶n xuÊt

trªn quy m« lín, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm vµ cã thÓ ®iÒu tiÕt

gi¸ xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng nµy trªn thÞ trêng quèc tÕ mét çch

hîp lý.

§ång thêi, b¶n th©n çc doanh nghiÖp còng cÇn ph¶i nç lùc

tù ®æi míi vÒ çch thøc qu¶n lý kinh doanh s¶n xuÊt, tiÕp cËn vµ

kÞp thêi ®a çc kü thuËt míi vµo s¶n xuÊt, kh«ng ngõng n©ng cao

chÊt lîng hµng ho¸, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Ó n©ng cao søc c¹nh

tranh tõ néi lùc doanh nghiÖp còng nh t¨ng cêng søc c¹nh tranh cña

hµng ho¸ v× ngêi tiªu dïng Trung Quèc ®· kh¸c nhiÒu so víi mÊy

n¨m tríc ®©y. H¬n n÷a, sau khi gia nhËp WTO, Trung Quèc ®· tiÕp

cËn ®îc nhiÒu víi tr×nh ®é khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i cña thÕ giíi,

®êi sèng vËt chÊt cña ngêi d©n ®· ®îc n©ng cao râ rÖt, hä ®ßi hái

hµng ho¸ cã chÊt lîng, ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn thùc phÈm, cã nh

vËy th× hµng ho¸ ViÖt Nam míi cã c¬ héi ®øng ®îc trªn thÞ trêng

Trung Quèc.

3.3.4. Ph¸t huy lîi thÕ vÒ vÞ trÝ ®Þa lý ®Ó n©ng cao kim

ng¹ch th¬ng m¹i song ph¬ng, trë thµnh ®Çu cÇu vµ cöa

ngâ cña Trung Quèc ë thÞ trêng ASEAN

VÒ mÆt ®Þa lý, ViÖt Nam n»m ë gi÷a Trung Quèc vµ çc níc

ASEAN, ViÖt Nam l¹i cã vïng bê biÓn dµi 2500 km víi nhiÒu c¶ng níc

s©u tõ B¾c tíi Nam. NÕu ph¸t triÓn tèt çc hÖ thèng ®êng bé xuyªn

¸ c¶ theo híng B¾c – Nam vµ §«ng – T©y th× çc c¶ng biÓn nµy sÏ

thùc sù trë thµnh cöa ngâ cho quan hÖ kinh tÕ ASEAN - Trung Quèc.

H¬n n÷a, mét sè tØnh phÝa Nam Trung Quèc cã thÓ qua c¶ng H¶i

Phßng, Çi L©n tíi çc níc ASEAN. Trung Quèc còng cã thÓ th«ng

qua çc c¶ng ë miÒn Trung vµ Nam Bé ViÖt Nam tíi Lµo, §«ng B¾c

Th¸i Lan, Myanmar, Campuchia. ViÖt Nam cßn cã thÓ lµ mét ®iÓm

trung chuyÓn chÕ xuÊt sang çc níc §«ng Nam ¸. VÞ trÝ ®Þa lý trªn

cho phÐp ViÖt Nam ph¸t huy vai trß lµ mét “®Çu cÇu vµ cöa ngâ”

cho sù ph¸t triÓn quan hÖ Trung Quèc – ASEAN, nhng vai trß nµy l¹i

tuú thuéc vµo çc nh©n tè nh:

Thø nhÊt, ph¶i x©y dùng nh÷ng kÕt cÊu h¹ tÇng cÇn thiÕt cho

mét “®Çu cÇu vµ cöa ngâ” bao gåm: çc tuyÕn ®êng xe löa, ®êng

cao tèc, ®êng hµng kh«ng xuyªn ¸ theo c¶ híng B¾c Nam vµ §«ng

T©y, çc c¶ng níc s©u cÇn thiÕt, hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c xuyªn ¸

thuËn lîi, …

Thø hai, cÇn cã chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ ®Çu t hÊp dÉn, linh ho¹t

®Ó kÝch thÝch nhu cÇu sö dông “®Çu cÇu vµ cöa ngâ” ViÖt Nam

cña Trung Quèc vµ çc níc ASEAN kh¸c, ®ång thêi thÓ hiÖn ViÖt

Nam s½n sµng lµ mét “®Çu cÇu vµ cöa ngâ” cho Khu vùc mËu dÞch

tù do ASEAN - Trung Quèc.

BiÖn ph¸p thø ba vµ còng lµ biÖn ph¸p quan träng nhÊt, ®ã lµ

®Èy m¹nh mËu dÞch biªn giíi ph¸t triÓn. Nãi çch kh¸c, mËu dÞch

biªn giíi ph¶i ®îc coi lµ mét bíc khëi ®Çu ®èi víi ViÖt Nam ®Ó thóc

®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ tiÓu vïng vµ ®©y ®ång thêi còng lµ néi

dung quan träng cña ACFTA v× mËu dÞch biªn giíi sÏ kh«ng chØ

®ãng vai trß nh mét thÝ ®iÓm cho ACFTA, mµ cßn thóc ®Èy ph¸t

triÓn quan hÖ kinh tÕ th¬ng m¹i gi÷a Trung Quèc vµ ViÖt Nam. Cã

thÓ ¸p dông mét sè biÖn ph¸p nh sau:

C¬ chÕ qu¶n lý hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu u ®·i: Ngoµi

nh÷ng u ®·i vÒ thuÕ quan vµ phi thuÕ sÏ ®îc b·i bá theo HiÖp ®Þnh

khung vÒ Hîp t¸c kinh tÕ toµn diÖn gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc, çc

hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu qua biªn giíi nªn ®îc hëng nh÷ng u ®·i

riªng vµ trong thêi gian sím h¬n. Trõ mét sè mÆt hµng cÊm, nh÷ng

mÆt hµng träng ®iÓm cña chÝnh phñ, nh÷ng hµng ho¸ dïng trong

qu©n sù hoÆc mét sè mÆt hµng ®Æc biÖt kh¸c, çc hµng ho¸ xuÊt

nhËp khÈu qua biªn giíi cã thÓ bá h¹n ng¹ch vµ giÊy phÐp xuÊt nhËp

khÈu.

C¬ chÕ qu¶n lý thuÕ u ®·i: Çc mÆt hµng ®îc s¶n xuÊt ë

çc níc l¸ng giÒng vµ sau ®ã xuÊt khÈu qua cöa khÈu chØ ®Þnh vµ

®îc sö dông vµ tiªu thô t¹i thÞ trêng cña mét trong çc níc trong khu

vùc, trõ nh÷ng mÆt hµng b¾t buéc ph¶i nép thuÕ theo quy ®Þnh

cña Nhµ níc th× vÉn cã thÓ tiÕp tôc ¸p dông chÕ ®é thu 50% thuÕ

nhËp khÈu vµ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng nh hiÖn nay. Sau ®ã thuÕ nµy sÏ

®îc hoµn l¹i mét phÇn hoÆc toµn bé, phÇn thuÕ ®îc hoµn nµy cã

thÓ ®îc dïng vµo viÖc x©y dùng çc c¬ së h¹ tÇng t¹i cöa khÈu.

ThuËn lîi ho¸ mËu dÞch biªn giíi th«ng qua viÖc ®Èy m¹nh

hîp t¸c trong çc lÜnh vùc vÒ h¶i quan, kiÓm nghiÖm, kiÓm dÞch,

ng©n hµng, b¶o hiÓm, träng tµi, …. CÇn t¨ng cêng nh÷ng c«ng t¸c

b¶o vÖ an ninh biªn giíi, chèng bu«n lËu vµ çc hµnh vi gian lËn th-

¬ng m¹i kh¸c, b¶o ®¶m mét m«i trêng an toµn vµ thuËn lîi cho mËu

dÞch biªn giíi ph¸t triÓn.

T¨ng cêng x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ë çc khu cöa khÈu nh

®êng s¸, kho b¶o thuÕ; trang bÞ çc thiÕt bÞ kiÓm tra hµng ho¸

hiÖn ®¹i; ®Èy m¹nh ®Çu t x©y dùng çc khu kinh tÕ cöa khÈu, çc

khu th¬ng m¹i biªn giíi ®Ó t¹o thuËn lîi cho viÖc vËn chuyÓn, lu

th«ng, tiªu thô hµng ho¸ ®îc nhanh chãng, tiÖn lîi.

Gi¶i quyÕt nh÷ng víng m¾c trong biªn mËu:

KhÈn tr¬ng nghiªn cøu, sím tr×nh Thñ tíng chÝnh phñ Quy

chÕ qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸ tiÓu ng¹ch

qua biªn giíi ®êng bé víi çc níc l¸ng giÒng theo NghÞ quyÕt sè 05/

2002/ NQ-CP ngµy 24/ 2/ 2002 cña ChÝnh phñ.

Thµnh lËp Ban biªn mËu trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng nh»m

thùc hiÖn tho¶ thuËn vÒ c¬ chÕ phèi hîp qu¶n lý bu«n b¸n biªn giíi

víi Trung Quèc trªn çc mÆt sau: kÞp thêi th«ng b¸o cho nhau vÒ

nh÷ng thay ®æi, ®iÒu chØnh trong c¬ chÕ, chÝnh s¸ch th¬ng m¹i;

th¶o luËn çc biÖn ph¸p thóc ®Èy quan hÖ trao ®æi tiÓu ng¹ch mét

çch æn ®Þnh vµ lµnh m¹nh; cè g¾ng mçi quý gÆp nhau mét lÇn

®Ó cïng nhau t×m biÖn ph¸p th¸o gì nh÷ng víng m¾c n¶y sinh.

3.3.5. TiÕn hµnh ®µm ph¸n víi Trung Quèc ®Ó ®îc hëng

çc ®iÒu kiÖn u ®·i h¬n trong viÖc më cöa thÞ trêng vµ

thùc hiÖn nguyªn t¾c tèi huÖ quèc còng nh trong viÖc

cung cÊp hç trî kinh tÕ kü thuËt

Thùc tÕ cho thÊy viÖc thùc hiÖn Khu vùc mËu dÞch tù do

ASEAN - Trung Quèc ®îc quyÕt ®Þnh bëi viÖc thùc hiÖn nhanh

chãng vµ thu ho¹ch sím nh÷ng lîi Ých cña mét thÞ trêng më réng ®-

îc thuËn lîi hãa nhê c«ng khai thõa nhËn kh¸c nhau vÒ n¨ng lùc

®iÒu chØnh. Râ rµng çc thµnh viªn kÐm ph¸t triÓn (trong ®ã cã

ViÖt Nam) trong mét ngµnh hoÆc mét lÜnh vùc cô thÓ cã thÓ ®îc

kÐo dµi thêi gian trong viÖc më cöa thÞ trêng, thùc hiÖn nguyªn

t¾c MFN nh ®èi víi çc thµnh viªn cña WTO hoÆc ®îc hëng sù ®èi

xö ®Æc biÖt vµ kh¸c biÖt trong viÖc tù do hãa nh÷ng ngµnh bÞ ¶nh

hëng. Tuy nhiªn, ViÖt Nam cÇn x¸c ®Þnh r»ng, nh÷ng ®èi xö ®Æc

biÖt nh vËy chØ nªn diÔn ra t¹m thêi vµ môc tiªu chÝnh cña nã lµ

gióp ®ì çc nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn vµ kÐm ph¸t triÓn vÒ thêi

gian vµ c¬ héi ®Ó tiÕn hµnh söa ®æi luËt ph¸p; ®Þnh híng l¹i

chÝnh s¸ch vµ ®a ra çc chÝnh s¸ch míi, thiÕt lËp c¬ së h¹ tÇng

hµnh chÝnh vµ thÓ chÕ cÇn thiÕt; h¹n chÕ vµ qu¶n lý cã hiÖu qu¶

h¬n nh÷ng thiÖt h¹i vµ biÕn ®éng kinh tÕ kh«ng thÓ tr¸nh khái liªn

quan ®Õn çc nghÜa vô míi cña hä; vµ quan träng h¬n c¶ lµ x©y

dùng n¨ng lùc c¹nh tranh ®Ó tham gia mét çch cã lîi vµ l©u dµi

vµo hÖ thèng th¬ng m¹i ®a biªn.

MÆt kh¸c, viÖc c¶i çch toµn diÖn vµ qu¸ ®é tõ nÒn kinh tÕ x·

héi chñ nghÜa sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ mét qu¸ tr×nh khã

kh¨n vµ l©u dµi ®èi víi ViÖt Nam vµ v× kh«ng cã m« h×nh hiÖn t¹i

nµo ®Ó häc tËp trõ Trung Quèc, cho nªn Trung Quèc vµ nh÷ng

thµnh viªn ASEAN ph¸t triÓn h¬n cã thÓ hç trî ViÖt Nam b»ng viÖc

thiÕt lËp mét uû ban ®Ó gióp ®ì viÖc nghiªn cøu, gi¸m s¸t vµ qu¶n

lý çc vÊn ®Ò ph¸t sinh tõ viÖc thµnh lËp Khu vùc mËu dÞch tù do

ASEAN - Trung Quèc. Sù hç trî nµy sÏ gióp ViÖt Nam ph¸t triÓn c¬ së

h¹ tÇng vµ n©ng cao n¨ng lùc gi¶i quyÕt nh÷ng giao dÞch kinh

doanh quèc tÕ. VÝ dô nh nh÷ng ch¬ng tr×nh ®µo t¹o gióp ViÖt

Nam trong viÖc th«ng qua tiªu chuÈn ISO, hiÖp ®Þnh tr¸nh ®¸nh

thuÕ hai lÇn, qu¶n lý FDI, c«ng nhËn lÉn nhau çc tiªu chuÈn vµ

n©ng cao chÊt lîng nguån nh©n lùc sÏ gióp ViÖt Nam gi¶i quyÕt tèt

vÊn ®Ò th¬ng m¹i quèc tÕ vµ ®Çu t. Bªn c¹nh ®ã, ViÖt Nam cã thÓ

chñ ®éng hîp t¸c víi çc níc ASEAN ph¸t triÓn h¬n vµ víi Trung Quèc

trong viÖc gi¸o dôc, ®µo t¹o qu¶n lý vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc.

Sù céng t¸c cã thÓ theo nh÷ng h×nh thøc nh trao ®æi sinh viªn,

thùc tËp sinh, cö chuyªn gia ®i häc tËp t¹i níc ngoµi, …

3.3.6. Thu hÑp kho¶ng çch ph¸t triÓn gi÷a ViÖt Nam vµ

çc níc ASEAN kh¸c

Trong nhãm ASEAN- 4, ViÖt Nam cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸

h¬n, mèi liªn kÕt trong ASEAN còng s©u réng h¬n. V× vËy, lîi Ých

mµ chóng ra cã thÓ cã ®îc tõ hîp t¸c trong Khu vùc mËu dÞch tù do

ASEAN - Trung Quèc còng quan träng h¬n. Çc c«ng viÖc tríc m¾t

ViÖt Nam cã thÓ lµm ®Ó ®Èy nhanh tiÕn tr×nh héi nhËp khu vùc,

thu hÑp kho¶ng çch ph¸t triÓn, ®ång thêi gãp phÇn vµo cñng cè

tÝnh bÒn v÷ng cña ASEAN cã thÓ lµ:

3.3.6.1. Tæng kÕt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c

khu vùc, tõ ®ã x©y dùng mét quan ®iÓm hîp t¸c víi ASEAN

mang tÝnh chiÕn lîc l©u dµi xuÊt ph¸t tõ chiÕn lîc ph¸t

triÓn chung cña ®Êt níc.

Tríc hÕt, chóng ta cÇn ®óc kÕt bµi häc kinh nghiÖm tõ lÞch sö

rót ng¾n kho¶ng çch chÝnh trÞ an ninh, tiÕn tíi rót ng¾n kho¶ng

çch kinh tÕ vµ hîp t¸c vÒ nhiÒu mÆt. CÇn t×m hiÓu s©u h¬n,

ph©n tÝch tØ mØ, so s¸nh toµn diÖn chÝnh s¸ch cña ViÖt Nam vµ

çc níc trong khu vùc, còng nh çc níc cã liªn quan ®Ó t×m ra

nh÷ng lîi Ých t¬ng ®ång nh»m thóc ®Èy quan hÖ hîp t¸c trong

ASEAN vµ çc níc kh¸c.

Bªn c¹nh ®ã, ViÖt Nam còng cÇn hÕt søc chó träng ®Õn viÖc

cñng cè çc c¬ chÕ hîp t¸c hiÖn nay, ®ång thêi ®Ò xuÊt nh÷ng

s¸ng kiÕn míi trong khu vùc. §iÒu nµy kh«ng chØ n©ng cao h¬n uy

tÝn vµ vÞ trÝ cña ViÖt Nam trong hîp t¸c khu vùc mµ lµ ®Ó t¹o ra

thÕ chñ ®éng trong hîp t¸c. Mét ®iÒu ®¸ng quan t©m lµ sau khñng

ho¶ng, vai trß l·nh ®¹o cña Indonesia ®· mÊt ®i, trong khi cha cã

mét quèc gia nµo cã ®ñ tiÒm lùc kinh tÕ, còng nh vÞ trÝ chÝnh trÞ

®Ó thay thÕ. ViÖt Nam cÇn nhËn thÊy kho¶ng trèng nµy ®Ó cè

g¾ng x¸c lËp vÞ trÝ vµ ¶nh hëng trong thêi gian tíi. Cã nh vËy, viÖc

thu hÑp kho¶ng çch ph¸t triÓn míi mang l¹i ý nghÜa ®èi víi ViÖt

Nam trong tiÕn tr×nh tham gia vµo Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN

- Trung Quèc, bëi trong bÊt kú thêi ®iÓm nµo, viÖc trao ®æi hîp t¸c

cµng t¨ng lªn bao nhiªu th× lîi Ých quèc gia cµng t¨ng lªn bÊy nhiªu.

3.3.6.2. Thóc ®Èy tiÕn tr×nh gia nhËp WTO cña ViÖt Nam

Trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi çc níc

ASEAN khi tham gia mét FTA víi Trung Quèc, cã thÓ thÊy nÕu khã

kh¨n ®èi víi 7 níc ASEAN ®· lµ thµnh viªn WTO lµ mét th× ®èi víi 3

níc ViÖt Nam, Lµo, Campuchia, th¸ch thøc ph¶i t¨ng lªn gÊp nhiÒu

lÇn. Hµng ho¸ ba níc nµy xuÊt khÈu ®i 146 níc thµnh viªn WTO sÏ

kh«ng ®îc hëng u ®·i nh Trung Quèc. Vèn næi tiÕng bëi søc c¹nh

tranh vÒ gi¸ c¶, mÉu m·, nay l¹i ®îc hëng møc thuÕ nhËp khÈu thÊp,

hµng Trung Quèc sÏ lµ ®èi thñ mµ hµng ho¸ ASEAN-3 khã cã thÓ

c¹nh tranh næi. H¬n thÕ n÷a, mét nguyªn nh©n lµm gi¶m kh¶ n¨ng

c¹nh tranh cña ASEAN so víi Trung Quèc lµ ë chç Trung Quèc lµ mét

quèc gia thèng nhÊt trong khi ®ã ASEAN l¹i lµ mét tËp hîp 10 quèc

gia víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ vµ møc ®é héi nhËp kh«ng ®ång

®Òu. Muèn t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh hµng ho¸ cña khu vùc nµy víi

Trung Quèc, gi¶m thiÓu nh÷ng søc Ðp cña hµng hãa Trung Quèc so

víi hµng ho¸ ASEAN, cÇn nç lùc rót ng¾n kho¶ng çch kinh tÕ cña

10 quèc gia, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn ®ång ®Òu cña khu

vùc. ViÖc gia nhËp WTO cña ba níc thµnh viªn cßn l¹i nãi chung vµ

cña ViÖt Nam nãi riªng cã thÓ coi lµ mét bíc tÊt yÕu kh«ng thÓ

thiÕu ®îc cho viÖc thùc hiÖn nh÷ng nç lùc nµy.

§Ó thóc ®Èy ViÖt Nam nhanh chãng gia nhËp WTO, cã thÓ

tiÕn hµnh mét sè gi¶i ph¸p sau:

Xem xÐt, ®¸nh gi¸ mét çch cÈn träng vµ chÝnh x¸c vÒ

nh÷ng çi lîi, çi h¹i khi gia nhËp WTO ®Ó cã nh÷ng bíc ®i ®óng

®¾n vµ chiÕn lîc hîp lý;

Häc tËp kinh nghiÖm ®µm ph¸n gia nhËp WTO cña Trung

Quèc;

X©y dùng mét c¬ chÕ thÞ trêng hoµn thiÖn. Tõ nh÷ng nÒn

kinh tÕ mang m« h×nh c«ng h÷u x· héi chñ nghÜa ®i lªn, thêi gian

thùc hiÖn c¬ chÕ thÞ trêng cßn rÊt ng¾n, thiÕu kinh nghiÖm, c¬

cÊu tæ chøc cha hoµn thiÖn. §Ó thÝch øng víi c¬ chÕ vËn hµnh

WTO, tríc hÕt cÇn cã sù thay ®æi nhËn thøc, quan niÖm, cÇn cã c¬

chÕ thÞ trêng hoµn thiÖn vµ hÖ thèng luËt, v¨n b¶n ®ång bé t¬ng

øng.

§iÒu chØnh c¬ cÊu ngo¹i th¬ng theo híng: gi¶m thuÕ nhËp

khÈu cho phï hîp vµ ®¹t møc b×nh qu©n cña çc thµnh viªn WTO;

t¨ng cêng c¶i çch xo¸ bá hµng rµo phi thuÕ quan, t¹o ®iÒu kiÖn

cho çc doanh nghiÖp kinh doanh ngo¹i th¬ng quyÒn kinh doanh

réng h¬n; th«ng qua giao dÞch ®iÖn tö vµ çc ph¬ng tiÖn truyÒn

th«ng t¨ng cêng hiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng.

ChÝnh phñ cÇn t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®µm

ph¸n song ph¬ng vµ ®a ph¬ng víi çc níc thµnh viªn WTO. Tuy

nhiªn, còng kh«ng nªn v× qu¸ n«n nãng mµ s½n sµng nhîng bé mäi

®ßi hái cã thÓ g©y ¶nh hëng xÊu vµ tiªu cùc tíi nÒn kinh tÕ trong

níc.

ViÖt Nam hy väng sÏ gia nhËp WTO vµo n¨m 2004, Lµo,

Campuchia còng ®ang nç lùc trong qu¸ tr×nh xóc tiÕn gia nhËp.

Thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p trªn sÏ lµ lùc ®Èy cho nh÷ng níc nµy

sím gia nhËp WTO, sím t¹o nªn mét khèi ASEAN ®ång ®Òu vµ v÷ng

m¹nh.

3.3.7. TÝch cùc hîp t¸c víi víi çc níc trong khèi ASEAN ®Ó

®i ®Õn nhÊt thÓ ho¸ thÞ trêng khu vùc nh»m c¹nh tranh

víi thÞ trêng Trung Quèc.

Çc níc ASEAN ®Òu cã lîi Ých chung tõ viÖc thµnh lËp ACFTA.

Hîp t¸c víi Trung Quèc, mét nÒn kinh tÕ lín m¹nh vµ cã quy m« lín

h¬n c¶ 10 níc ASEAN gép l¹i, sÏ ®em l¹i nhiÒu c¬ héi nhng còng cã

kh«ng Ýt th¸ch thøc. NÕu trong néi bé çc níc ASEAN kh«ng cã sù

®oµn kÕt hîp lùc trong quan hÖ víi Trung Quèc th× ASEAN sÏ khã cã

thÓ ®¹t ®îc nh÷ng lîi Ých chung ®ã, thËm chÝ cßn k×m h·m sù

ph¸t triÓn chung cña c¶ khu vùc nµy. V× vËy, trong qu¸ tr×nh x©y

dùng ACFTA, ViÖt Nam vµ çc níc ASEAN cÇn ph¶i ®Èy m¹nh ®oµn

kÕt nhÊt trÝ h¬n n÷a, ®øng trªn lËp trêng chung trong gi¶i quyÕt

çc vÊn ®Ò kinh tÕ còng nh chÝnh trÞ, cïng hîp lùc ®Ó b¶o vÖ

quyÒn lîi cña m×nh trong çc quan hÖ hîp t¸c víi Trung Quèc, cïng

gióp ®ì nhau ph¸t triÓn, kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n trong viÖc thùc

hiÖn çc cam kÕt trong ACFTA. §Æc biÖt lµ ®èi víi nh÷ng níc ASEAN

míi, trong ®ã cã ViÖt Nam, cÇn cã sù gióp ®ì cña çc níc kh¸c trong

ASEAN ®Ó theo kÞp tr×nh ®é ph¸t triÓn cña çc níc ph¸t triÓn h¬n

trong ACFTA vµ ®Ó h¹n chÕ bít nh÷ng tiªu cùc do viÖc thùc hiÖn

ACFTA ®em l¹i.

3.3.7.1. T¨ng cêng th¬ng m¹i néi khèi, giµnh l¹i thÞ phÇn ë

chÝnh thÞ trêng çc níc ASEAN.

Kh«ng cã lý do g× ®Ó nh÷ng níc ASEAN l¹i chØ chó ý xuÊt

khÈu sang çc thÞ trêng bªn ngoµi mµ bá ngá chÝnh thÞ trêng çc n-

íc néi khèi ®Ó cho hµng hãa Trung Quèc vµ çc níc kh¸c x©m nhËp

trong khi nÕu thùc hiÖn th¬ng m¹i néi khèi, çc níc ASEAN sÏ cã u

thÕ h¬n h¼n Trung Quèc v× nh÷ng cam kÕt c¾t gi¶m hµng rµo th-

¬ng m¹i vµ thuÕ quan trong khu vùc. §Ó t¨ng cêng th¬ng m¹i néi

khèi, ViÖt Nam vµ çc níc ASEAN kh¸c cÇn tiÕn hµnh ®ång bé çc

biÖn ph¸p sau:

§Èy m¹nh viÖc thùc hiÖn çc cam kÕt vÒ c¾t gi¶m thuÕ

quan theo Ch¬ng tr×nh u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT)

trong khu«n khæ AFTA. Lîi Ých c¬ b¶n nhÊt cña AFTA ®èi víi ASEAN

lµ hµng ho¸ trong khu vùc nµy sÏ t¨ng thÕ c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶, giao

dÞch th¬ng m¹i tiÕn hµnh trªn c¬ së kh«ng cã thuÕ quan. Lóc ®ã,

ASEAN sÏ trë thµnh mét khu vùc réng lín víi çc dßng hµng hãa lu

chuyÓn tù do. Nh×n mét çch tæng quan, cã vÎ ®iÒu nµy kh«ng liªn

quan g× nhiÒu tíi kh¶ n¨ng thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng ho¸ ASEAN ra

thÞ trêng quèc tÕ trong bèi c¶nh gÆp nhiÒu khã kh¨n tríc sù c¹nh

tranh tõ hµng ho¸ Trung Quèc. Tuy nhiªn, xÐt vÒ l©u dµi, ®©y

chÝnh lµ bíc khëi ®Çu cho sù ph¸t triÓn b×nh ®¼ng, ®ång ®Òu

gi÷a çc quèc gia trong khèi ASEAN, t¹o ®iÒu kiÖn cho çc níc nµy

hîp t¸c toµn diÖn, cïng tËn dông nh÷ng lîi thÕ chung trong khu vùc

®Ó n©ng cao vai trß vµ vÞ trÝ trªn thÞ trêng thÕ giíi. ViÖc thóc ®Èy

bu«n b¸n néi khèi còng sÏ gióp ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng çc níc nµy

®îc c¶i thiÖn nhiÒu, vµ do ®ã, t¹o ®µ cho çc níc ASEAN t¨ng kh¶

n¨ng xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng cã søc c¹nh tranh h¬n vÒ chÊt l-

îng, gi¸ c¶… ra thÞ trêng çc níc ngoµi khu vùc. Bëi vËy, thóc ®Èy

qu¸ tr×nh thùc hiÖn AFTA còng lµ mét ph¬ng çch h÷u hiÖu ®Ó

gi¶m thiÓu khã kh¨n vµ n©ng cao c¬ héi cho xuÊt khÈu cña ASEAN

trong cuéc c¹nh tranh víi Trung Quèc.

T¨ng cêng hîp t¸c lÉn nhau gi÷a ViÖt Nam vµ çc níc ASEAN

kh¸c trong çc lÜnh vùc kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ çc níc ASEAN cÇn

®Èy nhanh viÖc hoµn thµnh çc ch¬ng tr×nh hîp t¸c trong néi bé

khèi nh Khu vùc ®Çu t ASEAN (AIA), Ch¬ng tr×nh hîp t¸c c«ng

nghiÖp ASEAN (AICO), HiÖp ®Þnh khung vÒ dÞch vô ASEAN (AFAS),

… v× ®iÒu nµy sÏ t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc triÓn khai Khu vùc mËu

dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc còng nh ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn

viÖc thóc ®Èy hoµn thµnh çc ch¬ng tr×nh hîp t¸c trong Khu vùc

mËu dÞch tù do nµy, mµ cô thÓ lµ ch¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan

còng nh çc biÖn ph¸p t¹o thuËn lîi cho th¬ng m¹i vµ ®Çu t.

3.3.7.2. Thóc ®Èy viÖc h×nh thµnh Céng ®ång ASEAN

nh»m t¨ng cêng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ n©ng cao

n¨ng lùc c¹nh tranh cña ASEAN.

NhiÒu ngêi ®Æt ra c©u hái lµ t¹i sao ASEAN l¹i cÇn cã Céng

®ång ASEAN (ASEAN Community – AC) trong khi ®· cã Khu vùc mËu

dÞch tù do ASEAN (AFTA), HiÖp ®Þnh khung ASEAN vÒ dÞch vô

(AFAS), Khu vùc ®Çu t ASEAN (AIA), Ch¬ng tr×nh hîp t¸c c«ng

nghiÖp ASEAN (AICO) vµ S¸ng kiÕn liªn kÕt ASEAN (IAI). LiÖu cã

ph¶i nh÷ng ch¬ng tr×nh vÒ hîp nhÊt kinh tÕ vèn cã cha ®ñ ®Ó cã

thÓ ®¹t ®îc môc tiªu ®Ò ra cña TÇm nh×n ASEAN 2020? C©u tr¶

lêi thùc ra rÊt ®¬n gi¶n vµ râ rµng, ®ã lµ nh÷ng ch¬ng tr×nh hiÖn

cã kh«ng ®ñ hiÖu qu¶ ®Ó cã thÓ ®a ASEAN ®¹t ®îc môc tiªu thóc

®Èy h¬n n÷a héi nhËp kinh tÕ vµ t¨ng cêng n¨ng lùc c¹nh tranh,

®Æc biÖt trong bèi c¶nh mét Khu vùc mËu dÞch tù do gi÷a ASEAN

víi ngêi l¸ng giÒng khæng lå Trung Quèc võa ®îc thiÕt lËp. NÕu

ASEAN kh«ng héi nhËp mét çch s©u réng h¬n, mçi níc thµnh viªn

trong khèi sÏ cã nguy c¬ bÞ g¹t ra bªn lÒ. Víi d©n sè kho¶ng 530

triÖu vµ tæng GDP vµo kho¶ng 560 tû USD [14], thÞ trêng ASEAN cã

quy m« chØ b»ng mét nöa thÞ trêng Trung Quèc. ChØ cã mét con

®êng lµ ®oµn kÕt h¬n n÷a trong ASEAN th× míi cã thÓ c¹nh tranh

®îc víi thÞ trêng hïng hËu nµy vµ Céng ®ång ASEAN chÝnh lµ mét

çch ®Ó ASEAN cã thÓ cã vÞ trÝ quan träng nh mét trung t©m cña

§«ng ¸.

Céng ®ång ASEAN bao gåm 3 trô cét chÝnh lµ hîp t¸c an ninh

chÝnh trÞ (h×nh thµnh Céng ®ång an ninh ASEAN – ASEAN Security

Community - ASC), hîp t¸c kinh tÕ (Céng ®ång kinh tÕ ASEAN –

ASEAN Economic Community - AEC) vµ hîp t¸c v¨n ho¸ x· héi (Céng

®ång v¨n ho¸ x· héi ASEAN – ASEAN Socio-Cultural Community -

ASCC); trong ®ã Céng ®ång kinh tÕ ASEAN (AEC) lµ môc tiªu cuèi

cïng trong héi nhËp kinh tÕ nh»m h×nh thµnh mét khu vùc kinh tÕ

ASEAN æn ®Þnh, thÞnh vîng, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao, trong ®ã

hµng ho¸, dÞch vô, ®Çu t ®îc lu chuyÓn tù do h¬n, kinh tÕ ph¸t

triÓn ®ång ®Òu, ®ãi nghÌo vµ chªnh lÖch kinh tÕ x· héi ®îc gi¶m

thiÓu. Céng ®ång sÏ thùc hiÖn Ch¬ng tr×nh hµnh ®éng kinh tÕ

Bali, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò kho¶ng çch ph¸t triÓn cña ViÖt Nam, Lµo,

Campuchia vµ Myanmar sao cho nh÷ng lîi Ých cña qu¸ tr×nh héi

nhËp ®îc chia sÎ vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho tÊt c¶ çc quèc gia thµnh viªn

ph¸t triÓn theo ph¬ng thøc thèng nhÊt. H¬n thÕ n÷a, sù héi nhËp

s©u h¬n gi÷a çc nÒn kinh tÕ §«ng Nam ¸ sÏ cñng cè søc m¹nh cña

toµn bé khu vùc vµ t¹o ra kh¶ n¨ng chèng chäi tèt h¬n ®èi víi çc

rñi ro vµ bÊt tr¾c n¶y sinh tõ sù ra ®êi cña Khu vùc mËu dÞch tù do

ASEAN - Trung Quèc. ChÝnh v× vËy, ViÖt Nam vµ çc níc ASEAN

kh¸c ph¶i tÝch cùc hîp t¸c víi nhau nh»m ®Èy nhanh tiÕn tr×nh

h×nh thµnh Céng ®ång kinh tÕ ASEAN nãi riªng vµ Céng ®ång

ASEAN nãi chung, gãp phÇn h×nh thµnh nªn mét ASEAN hoµ b×nh,

æn ®Þnh, vµ thÞnh vîng.

3.3.7.3. TÝch cùc phèi hîp víi çc níc cßn l¹i trong khèi

nh»m thiÕt lËp mét c¬ chÕ hîp t¸c thÝch hîp trong Khu vùc

mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc

Dùa trªn nh÷ng c¬ chÕ cã s½n nh Khu vùc ®Çu t ASEAN (AIA)

vµ Ch¬ng tr×nh hîp t¸c c«ng nghiÖp ASEAN (AICO) lµ nh÷ng c¬

chÕ nh»m thóc ®Èy th¬ng m¹i vµ ®Çu t ph¸t triÓn, ASEAN vµ Trung

Quèc cã thÓ c©n nh¾c viÖc thiÕt lËp mét Khu vùc ®Çu t ASEAN -

Trung Quèc vµ LÞch tr×nh hîp t¸c c«ng nghiÖp ASEAN - Trung Quèc

trong khu«n khæ cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc,

nh»m lµm cho khu vùc mËu dÞch tù do nµy mang tÝnh toµn diÖn

h¬n. Çc néi dung vµ ph¬ng tiÖn cô thÓ cña çc c¬ chÕ nµy tuú

thuéc vµo sù mong muèn vµ sù ®ång t×nh cña hai bªn nh»m mang

l¹i lîi Ých ®ång ®Òu cho tÊt c¶ çc thµnh viªn tham gia.

Ngoµi ra, Trung Quècvµ çc níc ASEAN còng cÇn nç lùc t×m h-

íng gi¶i quyÕt triÖt ®Ó nh÷ng m©u thuÉn chÝnh trÞ ®ang tån t¹i

gi÷a hai bªn, mµ chñ yÕu lµ vÊn ®Ò tranh chÊp chñ quyÒn BiÓn

§«ng, ®ång thêi cÇn ®Èy m¹nh hîp t¸c trong çc lÜnh vùc an ninh

phi truyÒn thèng nh»m b¶o vÖ an ninh chÝnh trÞ cña mçi níc vµ

toµn khu vùc, hîp lùc chèng chñ nghÜa khñng bè vµ çc lùc lîng

ph¶n ®éng kh¸c ®Ó duy tr× hoµ b×nh, æn ®Þnh chung, t¹o ®iÒu

kiÖn thuËn lîi cho hîp t¸c kinh tÕ th¬ng m¹i ph¸t triÓn ngµy cµng

v÷ng m¹nh h¬n.

KÕt luËn

Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc (ACFTA) ®îc

thµnh lËp ®¸nh dÊu mét bíc ngoÆt míi trong quan hÖ hîp t¸c h÷u

nghÞ gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc, ®ång thêi còng lµ mét quyÕt

®Þnh mang tÝnh lÞch sö mµ hai bªn ®· ®a ra ®Ó t×m kiÕm nh÷ng

c¬ héi ph¸t triÓn míi. Víi h¬n 1.7 tû ngêi tiªu dïng, tæng thu nhËp

quèc néi vµo kho¶ng 2 ngh×n tû USD vµ tæng kim ng¹ch th¬ng m¹i

íc tÝnh lªn ®Õn 1.23 ngh×n tû USD, Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN

- Trung Quèc ra ®êi høa hÑn sÏ ®em l¹i nhiÒu c¬ héi tèt ®Ñp cho

sù t¨ng trëng kinh tÕ, th¬ng m¹i vµ ®Çu t cña çc níc thµnh viªn.

H¬n thÕ n÷a, Khu vùc mËu dÞch tù do cã quy m« lín nhÊt thÕ giíi

nµy cßn cã thÓ coi lµ biÖn ph¸p chiÕn lîc cã ý nghÜa träng ®¹i ®Ó

ASEAN vµ Trung Quèc ®i ®Õn nhÊt thÓ ho¸ kinh tÕ, n©ng cao vÞ

thÕ chÝnh trÞ trong çc vßng ®µm ph¸n ®a ph¬ng còng nh trªn çc

diÔn ®µn khu vùc vµ quèc tÕ. Quan träng h¬n, ®©y chÝnh lµ viªn

g¹ch ®Çu tiªn ®Æt nÒn mãng v÷ng ch¾c cho viÖc x©y dùng mét

khu vùc mËu dÞch tù do §«ng ¸ (EAFTA) trong t¬ng lai, cã lîi cho hoµ

b×nh thÕ giíi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ toµn cÇu.

Bªn c¹nh nh÷ng c¬ héi trªn, Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN -

Trung Quèc ACFTA còng ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc kh«ng nhá ®èi

víi çc níc thµnh viªn, bao gåm th¸ch thøc vÒ lo¹i h×nh tæ chøc cña

ACFTA, t×nh tr¹ng ph©n ho¸ hai cùc, yÕu tè c¹nh tranh, vai trß chñ

®¹o trong ACFTA; trong ®ã cã thÓ nãi th¸ch thøc lín nhÊt mµ ASEAN

vµ Trung Quèc ph¶i ®èi phã lµ sù c¹nh tranh gay g¾t gi÷a hai bªn

trong çc lÜnh vùc th¬ng m¹i, ®Çu t vµ ph©n c«ng t¹i khu vùc

Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng. Tuy nhiªn, còng cÇn thÊy r»ng c¹nh tranh

bao giê còng lµ nh©n tè quan träng ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn, qua

c¹nh tranh mçi bªn sÏ nç lùc h¬n, tõ ®ã nÒn kinh tÕ cña mçi níc

thµnh viªn trong khèi sÏ cã triÓn väng ph¸t triÓn víi tèc ®é nhanh

h¬n vµ ®i vµo chiÒu s©u h¬n. Vµ nh vËy, kh¸c víi trß ch¬i ®îc mÊt

cña bãng ®¸, s©n ch¬i cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung

Quèc sÏ lµ mét s©n ch¬i ®em l¹i lîi Ých cho tÊt c¶ çc thµnh viªn

tham gia.

Lµ mét trong nh÷ng nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng víi tèc ®é t¨ng tr-

ëng kinh tÕ cao nhÊt §«ng Nam ¸ céng thªm nhiÒu yÕu tè t¬ng

®ång víi Trung Quèc vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, v¨n ho¸, x· héi, …, ViÖt

Nam cã rÊt nhiÒu c¬ héi ®Ó ®¹t ®îc sù t¨ng trëng cao h¬n n÷a vÒ

th¬ng m¹i, ®Çu t còng nh vai trß chÝnh trÞ mét khi Khu vùc mËu

dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc ®îc thµnh lËp. Tuy vËy, còng gièng

nh çc níc thµnh viªn ASEAN kh¸c, ViÖt Nam còng ph¶i ®èi mÆt víi

kh«ng Ýt th¸ch thøc trong s©n ch¬i c¹nh tranh víi ngêi l¸ng giÒng

khæng lå Trung Quèc. H¬n thÕ n÷a, do ViÖt Nam cha gia nhËp Tæ

chøc th¬ng m¹i thÕ giíi WTO nh Trung Quèc vµ b¶y níc thµnh viªn

ASEAN kh¸c nªn nh÷ng khã kh¨n mµ ViÖt Nam ph¶i ®èi mÆt sÏ

cµng nhiÒu h¬n. Tuy vËy, vÒ mÆt tæng thÓ, c¬ héi cßn nhiÒu h¬n

th¸ch thøc. H¬n n÷a, cÇn nhËn thøc r»ng nh÷ng th¸ch thøc ®ã chØ

mang tÝnh chÊt t¹m thêi vµ ®»ng sau nh÷ng th¸ch thøc lµ nh÷ng lîi

Ých l©u dµi. §iÒu quan träng lµ ViÖt Nam cÇn ph¶i cã nh÷ng ®iÒu

chØnh thÝch hîp ®Ó n¾m b¾t, tËn dông c¬ héi vµ øng phã víi

nh÷ng th¸ch thøc nh»m ®îc hëng lîi nhiÒu nhÊt tõ ACFTA trong t-

¬ng lai, mµ tùu trung l¹i cã thÓ th«ng qua mét sè biÖn ph¸p nh:

Thø nhÊt, chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn nh÷ng mÆt

hµng xuÊt khÈu cã lîi thÕ c¹nh tranh h¬n so víi Trung Quèc. Thùc

hiÖn biÖn ph¸p nµy sÏ gióp ViÖt Nam cã c¬ héi më réng xuÊt khÈu,

tËn dông tèi ®a thÕ m¹nh cña m×nh, ph©n bæ nguån lùc hîp lý vµo

nh÷ng ngµnh ®îc sö dông cã hiÖu qu¶ vµ n¨ng suÊt h¬n.

Thø hai, ®Èy nhanh tèc ®é c¶i çch kinh tÕ song song víi t¨ng

cêng tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ xóc tiÕn ®Çu t. §iÒu nµy sÏ thóc ®Èy

tiÕn tr×nh gia nhËp WTO cña ViÖt Nam, ®ång thêi còng chÝnh lµ

ch×a kho¸ ®Ó ViÖt Nam më cöa héi nhËp s©u h¬n vµo kinh tÕ khu

vùc vµ thÕ giíi, trë thµnh mét nÒn kinh tÕ ®ñ m¹nh ®Ó chèng chäi

víi sù c¹nh tranh khèc liÖt tõ cêng quèc khu vùc Trung Quèc.

Thø ba, t¨ng cêng c«ng t¸c xóc tiÕn th¬ng m¹i, ®Æc biÖt chó

träng ph¸t triÓn mËu dÞch biªn giíi nh»m ph¸t huy lîi thÕ vÒ vÞ trÝ

®Þa lý, gióp ViÖt Nam trë thµnh ®Çu cÇu vµ cöa ngâ cña Trung

Quèc ë thÞ trêng ASEAN.

Thø t, nç lùc ®µm ph¸n víi Trung Quèc ®Ó ®îc hëng nh÷ng

®iÒu kiÖn u ®·i h¬n trong viÖc më cöa thÞ trêng vµ thùc hiÖn

nguyªn t¾c tèi huÖ quèc, gióp ViÖt Nam nhanh chãng thÝch øng

trong m«i trêng c¹nh tranh míi. §©y còng lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt

®Ó thóc ®Èy h¬n n÷a vµ n©ng cao chÊt lîng tham gia cña ViÖt

Nam vµo Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc nãi riªng vµ

hÖ thèng th¬ng m¹i toµn cÇu nãi chung.

Thø n¨m, tÝch cùc hîp t¸c víi çc níc trong khèi ASEAN, thu hÑp

kho¶ng çch ph¸t triÓn gi÷a ViÖt Nam vµ çc níc thµnh viªn kh¸c,

thóc ®Èy viÖc h×nh thµnh Céng ®ång ASEAN nh»m t¨ng cêng héi

nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, tõ ®ã ®i

®Õn nhÊt thÓ ho¸ thÞ trêng khu vùc, t¹o nªn søc m¹nh tæng hîp ®Ó

®èi phã víi nh÷ng rñi ro n¶y sinh tõ sù ra ®êi cña Khu vùc mËu

dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc.

Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi, ngêi viÕt ®· hÕt søc cè

g¾ng ®Ó ®a ra nh÷ng ph©n tÝch c¬ b¶n nhÊt. Hy väng r»ng ë

mét møc ®é nhÊt ®Þnh, kho¸ luËn ®· cung cÊp ®îc cho ngêi ®äc

mét çi nh×n tæng quan vÒ çc t¸c ®éng s©u réng cña Khu vùc

mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc ®èi víi çc nÒn kinh tÕ tham

gia, trong ®ã cã ViÖt Nam, gióp çc níc nãi chung vµ ViÖt Nam nãi

riªng chuÈn bÞ ®Çy ®ñ nh÷ng hµnh trang cÇn thiÕt nh»m ®¹t ®îc

lîi Ých tèi ®a tõ Khu vùc mËu dÞch tù do nµy.

Tuy nhiªn, do nh÷ng h¹n chÕ vÒ kiÕn thøc vµ thêi gian, khu«n

khæ kho¸ luËn kh«ng cho phÐp ®i qu¸ s©u vµo tõng lÜnh vùc, tõng

ngµnh hµng cô thÓ; mÆt kh¸c, ®©y l¹i lµ mét vÊn ®Ò kh¸ míi mÎ,

tµi liÖu nghiªn cøu cha nhiÒu, do vËy ®Ò tµi kh«ng thÓ tr¸nh khái

nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong nhËn ®îc sù chØ dÉn, gãp ý tõ çc thÇy

c« vµ çc b¹n.

Danh môc tµi liÖu tham kh¶o

Chó thÝch:

[1] Theo LËp luËn vÒ t¹o th¬ng m¹i vµ chuyÓn híng th¬ng m¹i

cña J. Viner (1950), khi mét níc tham gia vµo mét FTA, nguån cung

cÊp hµng ho¸ vµ dÞch vô tõ çc b¹n hµng sÏ t¨ng lªn nhng cã thÓ l¹i

lµm gi¶m nguån cung cÊp trong níc vµ tõ nh÷ng níc kh¸c trªn thÕ

giíi. NÕu tæng cung t¨ng lªn vµ gi¸ nhËp khÈu cao h¬n gi¸ s¶n xuÊt

trong níc th× sÏ cã trade creation. Ngîc l¹i, nÕu nguån nhËp khÈu tõ

çc b¹n hµng trong FTA thay thÕ nhËp khÈu thÊp h¬n tõ çc níc kh¸c

(do chÝnh s¸ch u ®·i vÒ nhËp khÈu) th× sÏ cã trade diversion theo

®ã níc nµy sÏ bÞ thua thiÖt do th¬ng m¹i trong khèi FTA. (theo D-

¬ng Quèc Thanh, “Hîp t¸c kinh tÕ tõ sau cuéc khñng ho¶ng tµi

chÝnh 1997 vµ kh¶ n¨ng h×nh thµnh Khu vùc mËu dÞch tù do §«ng

¸” – T¹p chÝ Nghiªn cøu quèc tÕ sè 2 (51), th¸ng 4/ 2003, trang 56).

[2] http://www.wto.org/english/tratop_e/region_e/region_e.htm

[3] N.T., “Trµo lu ký kÕt çc hiÖp ®Þnh FTA” - T¹p chÝ Ngo¹i

Th¬ng sè 21 (21 – 31/ 7/ 2003), trang 33.

[4] Thanh Ph¬ng, “ThuËn lîi vµ khã kh¨n cña xu thÕ h×nh

thµnh çc Khu vùc mËu dÞch tù do” – T¹p chÝ Th¬ng m¹i sè 22,

th¸ng 6/ 2003, trang 18.

[5] Ellen H. Palanca, “T¨ng trëng kinh tÕ cña Trung Quèc vµ

ASEAN” - B¸o ço nghiªn cøu cña HÖ thèng trung t©m nghiªn cøu

APEC cña Philippines (Philippines APEC Study Center Network -

PASCN), Manila, 2001.

[6] V. Tr©n, “Vai trß t¬ng lai cña Trung Quèc ë Ch©u ¸” – T¹p

chÝ Ngo¹i Th¬ng sè 3 (21 – 31/ 1/ 2003), trang 32.

[7] P.Q.L., “Nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ cña Trung Quèc” - Thêi

b¸o kinh tÕ ViÖt Nam sè 137, ngµy 15/11/2002, trang 18.

[8] Ph¹m Th¸i Quèc, “Trung Quèc sau 1 n¨m gia nhËp WTO”–

Chuyªn ®Ò Kinh tÕ 2002-2003 ViÖt Nam vµ ThÕ giíi, tËp san cuèi

n¨m cña Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, trang 93.

http://www.wto.org/english/tratop_e/region_e/region_e.htm

[9] NguyÔn Anh Hång, “Trung Quèc: ngo¹i th¬ng t¨ng 30 lÇn”–

Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam sè 12, ngµy 20/1/2003, trang 18.

[10] “Tin thÕ giíi: Dù tr÷ ngo¹i tÖ cña Trung Quèc ®øng thø hai

trªn thÕ giíi”, Th«ng tin Tµi chÝnh, sè 6, th¸ng 3/ 2003, trang 28.

[11] Eng Chuan Ong, Bé Ngo¹i giao Singapore, “G¾n th¬ng m¹i

tù do §«ng ¸ vµo ASEAN”, Washington Quarterly 2003 – Tµi liÖu

dÞch sè TL 2922, Trung t©m th«ng tin t liÖu, ViÖn nghiªn cøu qu¶n

lý kinh tÕ TW (CIEM).

[12] TS. TrÇn Cao Thµnh, ViÖn nghiªn cøu §«ng Nam ¸, “ASEAN

thùc hiÖn vµ më réng Khu vùc mËu dÞch tù do” - T¹p chÝ Nghiªn cøu

§«ng Nam ¸, sè 2 (53)/ 2002, trang 8.

[13] S. Pushpanathan, Bé phËn Quan hÖ quèc tÕ, Ban th ký

ASEAN, “ASEAN and free trade area cover China, Japan, India” - T¹p

chÝ Jakarta Post, 14/ 11/ 2002.

[14] “C¸c bé trëng kinh tÕ ASEAN tho¶ thuËn c¸c môc tiªu quan

träng”, Tin Kinh tÕ quèc tÕ, Th«ng tÊn x· ViÖt Nam

(www.vnagency.com.vn) ngµy 4/ 9/ 2003.

[15] B¶n tin héi nhËp vµ ph¸t triÓn, sè th¸ng 2/ 2003, Uû ban

quèc gia vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ (DEI).

[16] “TriÓn väng cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung

Quèc”, Tham luËn cña Li Wei, Häc viÖn Th¬ng m¹i quèc tÕ vµ Hîp

t¸c kinh tÕ Trung Quèc” t¹i Héi th¶o khu vùc vÒ “Nh÷ng thuËn lîi vµ

th¸ch thøc cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc” do Vô

hîp t¸c kinh tÕ ®a ph¬ng, Bé ngo¹i giao ViÖt Nam vµ Quü Hanns

Siedel, CHLB §øc tæ chøc t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh, ngµy 21/ 6/

2002.

[17] “ViÖt Nam tham dù diÔn ®µn Khu vùc mËu dÞch tù do

ASEAN - Trung Quèc”, Tin ®· ®a cña Th«ng tÊn x· ViÖt Nam t¹i B¾c

Kinh, ngµy 25/ 2/ 2003.

http://www.vnagency.com.vn/

[18] “Kim ng¹ch th¬ng m¹i Trung Quèc – ASEAN t¨ng h¬n

45%”, Tin Kinh tÕ quèc tÕ, Th«ng tÊn x· ViÖt Nam

(www.vnagency.com.vn) ngµy 18/ 8/ 2003.

[19] Statistics of Foreign Direct Investment in ASEAN

(Extended Data Set); ASEAN Secretariat; World Investment Report

2001.

[20] ViÖt Nga, “Hîp t¸c toµn diÖn Trung Quèc – ASEAN” - T¹p

chÝ Ngo¹i Th¬ng sè 20, ngµy 11 – 20/ 7/ 2003, trang 32.

[21] D.M.H., “HiÖn tr¹ng vµ triÓn väng quan hÖ kinh tÕ Trung

Quèc - §«ng ¸” - Kinh tÕ quèc tÕ tham kh¶o (Th«ng tÊn x· ViÖt

Nam), sè 034 - TTX, ngµy 31/ 8/ 2003, trang 4.

[22] V¨n NghÜa, “D luËn xung quanh Khu vùc mËu dÞch tù do

ASEAN - Trung Quèc” - Thêi b¸o Tµi chÝnh ViÖt Nam, sè 134, ngµy

8/ 11/ 2002, trang 14.

[23] V. Tr©n, “Quan hÖ kinh tÕ ASEAN – NhËt B¶n - Trung

Quèc” – T¹p chÝ Ngo¹i Th¬ng sè 19 (1 – 10/ 7/ 2002), trang 29.

[24] Minh Nga, “FTA ASEAN - Trung Quèc: Ai ®îc lîi nhÊt?” –

Kinh tÕ quèc tÕ tham kh¶o (Th«ng tÊn x· ViÖt Nam), sè 036 – TTX,

ngµy 14/ 9/ 2003, trang 1.

[25] Nhãm chuyªn gia ASEAN - Trung Quèc vÒ hîp t¸c kinh tÕ

(ASEAN – China Expert Group on Economic Cooperation), “X©y dùng

quan hÖ kinh tÕ ASEAN - Trung Quèc chÆt chÏ h¬n trong thÕ kû 21”

(b¶n tiÕng anh – Forging closer ASEAN – China economic relations in

the twenty first century), Ban th ký ASEAN (www.aseansec.org),

th¸ng 10/ 2001.

[26] “LuËn ®µm vÒ viÖc thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do

§«ng ¸ vµ c¸c hÖ qu¶ cña nã” – Tham luËn cña Inkyo Cheong, ViÖn

chÝnh s¸ch kinh tÕ Hµn Quèc (KIEP) t¹i Héi th¶o “Nh÷ng thuËn lîi vµ


hîp t¸c kinh tÕ ®a ph¬ng, Bé ngo¹i giao ViÖt Nam phèi hîp víi Quü

Hanns Seidel, CHLB §øc ®ång tæ chøc t¹i Hµ Néi vµo ngµy 30/ 8/

2002.


[27] “Khu vùc th¬ng m¹i tù do ASEAN - Trung Quèc: ThÝch nghi

®Ó v¬n lªn”, B¸o ®iÖn tö www.vninvest.com , ngµy 12/ 11/ 2002.

[28] “TÝnh c¹nh tranh vµ bæ sung lÉn nhau gi÷a kinh tÕ

ASEAN vµ Trung Quèc”, Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt, Th«ng tÊn x·

ViÖt Nam, sè 190 ngµy 19/ 8/ 2003, trang 16.

[29] Lý Híng D¬ng, “TÝnh kh¶ thi cña viÖc thµnh lËp Khu vùc

mËu dÞch tù do gi÷a NhËt B¶n, Hµn Quèc vµ Trung Quèc” - T¹p chÝ

Kinh tÕ Trung Quèc vµ thÕ giíi (China and World Economy), Trung

Quèc, sè 1, th¸ng 2/ 2002.

[30] “TriÓn väng cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung

Quèc” - Tham luËn cña NguyÔn Hoµi S¬n, chuyªn viªn Vô chÝnh

s¸ch th¬ng m¹i ®a biªn, Bé th¬ng m¹i t¹i Héi th¶o khu vùc vÒ

“Nh÷ng thuËn lîi vµ th¸ch thøc cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN -

Trung Quèc” do Vô hîp t¸c kinh tÕ ®a ph¬ng, Bé ngo¹i giao ViÖt

Nam vµ Quü Hanns Siedel, CHLB §øc tæ chøc t¹i Thµnh phè Hå ChÝ

Minh, ngµy 21/ 6/ 2002.

[31] “Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN-Trung Quèc: Ph¶i ch¨ng

®©y lµ mét gi¶i ph¸p th¾ng – th¾ng?” - Tham luËn cña George

Manzano, Trî lý gi¸o s, Khoa Kinh tÕ, §¹i häc Ch©u ¸ Th¸i B×nh D-

¬ng, Manila, Philippine t¹i Héi th¶o khu vùc vÒ “Nh÷ng thuËn lîi vµ



Siedel, CHLB §øc tæ chøc t¹i Hµ Néi, ngµy 30/ 8/ 2002.

[32] Th.S. Tr¬ng Mai H¬ng, “Trung Quèc gia nhËp WTO vµ ¶nh

hëng ®èi víi c¸c níc ASEAN” - Chuyªn ®Ò Kinh tÕ vµ Kinh doanh

quèc tÕ (Trêng §¹i häc Ngo¹i Th¬ng), sè quý IV/ 2001, trang 63.

[33] “Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc: C¬ héi,

th¸ch thøc vµ t¸c ®éng ®èi víi c¸c níc thµnh viªn míi cña ASEAN” -

Tham luËn cña Thitapha Wattanapruttipaisan, Chuyªn viªn cao cÊp,

Bé phËn dÞch vô c«ng nghiÖp, Ban th ký ASEAN t¹i Héi th¶o khu vùc

vÒ “Nh÷ng thuËn lîi vµ th¸ch thøc cña Khu vùc mËu dÞch tù do

ASEAN - Trung Quèc” do Vô hîp t¸c kinh tÕ ®a ph¬ng, Bé ngo¹i giao

http://www.vninvest.com/

ViÖt Nam vµ Quü Hanns Siedel, CHLB §øc tæ chøc t¹i Thµnh phè Hå

ChÝ Minh, ngµy 21/ 6/ 2002.

[34] ChØ sè ®Æc thï - Specification Index - ®îc tÝnh b»ng

(xuÊt khÈu – nhËp khÈu)/ (xuÊt khÈu + nhËp khÈu). ChØ sè ®Æc thï

cã trÞ sè tõ -1 ®Õn +1, trong ®ã -1 lµ chØ cã nhËp khÈu, xuÊt khÈu

kh«ng ®¸ng kÓ; +1 lµ trêng hîp ngîc l¹i; trÞ sè 0 chØ trêng hîp xuÊt

nhËp khÈu gÇn nh b»ng nhau.

[35] NguyÔn Ph¬ng Hoa, “Quan hÖ Trung Quèc – ASEAN n¨m

2000” - T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc, sè 3 (37), th¸ng 6/ 2001,

trang 48.

[36] “Japan Times nãi vÒ ASEAN - Trung Quèc”, Tµi liÖu cña Sø

qu¸n ViÖt Nam t¹i Osaka, ngµy 15/ 11/ 2002.

[37] “Quan hÖ th¬ng m¹i ViÖt Nam vµ Trung Quèc: hiÖn t¹i vµ

triÓn väng” – B¸o Th¬ng m¹i, sè 22&23, ngµy 20 – 24/ 2/ 2003,

trang 20.

[38] GS. TS. NguyÔn ThÞ M¬, “Quan hÖ ViÖt Nam - Trung

Quèc trªn lÜnh vùc ngo¹i th¬ng: nh×n l¹i 10 n¨m vµ triÓn väng” -

T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc sè 6 (40), th¸ng 3/ 2001, trang 36.

[39] “ViÖt Nam híng tíi Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung

Quèc”, Bé Tµi chÝnh ViÖt Nam (www.mof.gov.vn), ngµy 4/ 11/ 2002.

[40] §.§ - V.P., “Giao th¬ng víi Trung Quèc bao giê míi kh«ng bÞ

®éng?”– Tin ®· ®a bëi trang web www.sinoviet.com do Côc xóc

tiÕn th¬ng m¹i hai níc ViÖt Nam vµ Trung Quèc lµ VISTA vµ GXSTI

cïng x©y dùng, ngµy 28/ 8/ 2003.

[41] Vò Ph¬ng, “Nh×n l¹i t×nh h×nh ®Çu t trùc tiÕp cña Trung

Quèc t¹i ViÖt Nam 10 n¨m qua (11/ 1991 – 11/ 2001) – T¹p chÝ

Nghiªn cøu Trung Quèc, sè 2 (42), th¸ng 4/ 2002, trang 31.

[42] “Thªm 48 dù ¸n ®Çu t cña doanh nghiÖp Trung Quèc”,

Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam sè 193, ngµy 3/ 12/ 2003, trang 4.


http://www.mof.gov.vn/

[43] NguyÔn Ngäc M¹nh, “Trung Quèc cã thÓ trë thµnh ®éng

lùc t¨ng trëng míi ë Ch©u ¸?” – Th«ng tin Tµi chÝnh sè 15, th¸ng 8/

2003, trang 27.

[44] “§a hµng ViÖt Nam vµo Trung Quèc vÉn cßn nhiÒu c¬

héi”, B¸o Sµi gßn tiÕp thÞ, ngµy 18/ 7/ 2002.

[45] Lª Quang L©n, “Ch¬ng tr×nh thu ho¹ch sím ASEAN -

Trung Quèc: Doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ tËn dông g×?” – Thêi

b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, sè 139, ngµy 20/ 11/ 2002, trang 16.

[46] Hµ NguyÔn, “Thùc hiÖn ch¬ng tr×nh thu ho¹ch sím víi

Trung Quèc: xuÊt khÈu h¶i s¶n sÏ cã lîi thÕ” – B¸o Doanh nghiÖp, sè

39 (25/ 9 – 1/ 10/ 2003), trang 8.

[47] Anh Th, “Tham gia ACFTA lµ chuÈn bÞ gia nhËp WTO” –

T¹p chÝ C«ng nghiÖp ViÖt Nam, sè 16 (1 – 15/ 9/ 2002), trang 48.

[48] “TriÓn väng thµnh lËp ACFTA”, Tham luËn cña «ng TrÇn

§øc Minh, Phã tæng th ký Ban th ký ASEAN, t¹i Héi th¶o khu vùc vÒ

“Nh÷ng thuËn lîi vµ th¸ch thøc cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN -

Trung Quèc” do Vô hîp t¸c kinh tÕ ®a ph¬ng, Bé ngo¹i giao ViÖt

Nam vµ Quü Hanns Siedel, CHLB §øc tæ chøc t¹i Thµnh phè Hå ChÝ

Minh, ngµy 21/ 6/ 2002.

[49] “§¸nh gi¸ t¸c ®éng cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN -

Trung Quèc ®Õn ngµnh n«ng nghiÖp ViÖt Nam” - Tham luËn cña Bµ

Ph¹m ThÞ Tíc, Vô phã Vô KÕ ho¹ch vµ Quy ho¹ch, Bé N«ng nghiÖp &

ph¸t triÓn n«ng th«n t¹i Héi th¶o khu vùc vÒ “Nh÷ng thuËn lîi vµ



Siedel, CHLB §øc tæ chøc t¹i Hµ Néi, ngµy 30/ 8/ 2002.

[50] “ACFTA vµ t¸c ®éng ®èi víi ngµnh c«ng nghiÖp ViÖt

Nam” – Tham luËn cña ¤ng Lª Minh §øc, ViÖn nghiªn cøu chiÕn lîc

chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ViÖt Nam t¹i Héi th¶o khu vùc vÒ “Nh÷ng

thuËn lîi vµ th¸ch thøc cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung

Quèc” do Vô hîp t¸c kinh tÕ ®a ph¬ng, Bé ngo¹i giao ViÖt Nam vµ

Quü Hanns Siedel, CHLB §øc tæ chøc t¹i Hµ Néi, ngµy 30/ 8/ 2002.

Tµi liÖu tham kh¶o kh¸c

1. HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh tÕ toµn diÖn ASEAN - Trung

Quèc (FAACCEC), (b¶n tiÕng anh) – Ban th ký ASEAN

(www.aseansec.org).

2. John Lawrence Avilla, “Torn between two lovers: ASEAN and its

evolving economic relations with China and Japan” - PASCN

Discussion Paper No. 2002-06.

3. Summary Report, ASEAN - China Dialogue: “The Challenges of

Cooperation”, 15 & 16/ 2/ 2002, ASEAN Secretariat.

4. Chuyªn ®Ò Kinh tÕ ViÖt Nam vµ ThÕ giíi (Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt

Nam) çc n¨m 2000 – 2001; 2001- 2001; 2002 – 2003.

5. T¹p chÝ Nghiªn cøu quèc tÕ: sè 4 (47) – th¸ng 8/ 2002; sè 2 (51)

– th¸ng 4/ 2003.

6. T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi: sè 6/ 2002.

7. T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc: sè 1 – th¸ng 2/ 1999; sè 6 –

th¸ng 12/ 1999; sè 3 – th¸ng 6/ 2001; sè 6 – th¸ng 12/ 2001; sè 1

– th¸ng 2/ 2002; sè 2 – th¸ng 4/ 2002; sè 6 – th¸ng 12/ 2002; sè

1 – th¸ng 2/ 2003; sè 4 – th¸ng 8/ 2003.

8. T¹p chÝ Nghiªn cøu NhËt B¶n vµ §«ng B¾c ¸: sè 3 – th¸ng 6/

2003.

9. T¹p chÝ Nghiªn cøu §«ng Nam ¸: sè 2, 5/ 2002.

10. T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng: sè 4 – th¸ng 12/

1999; sè 1 – th¸ng 2/ 2002; sè 4 – th¸ng 8/ 2002; sè 1 – th¸ng 2/

2003.

11. Th«ng tin Th¬ng m¹i – Bé th¬ng m¹i: sè ra çc ngµy 16/ 9/ 2002;

4/ 11/ 2002; 24/ 2/ 2003.

12. T¹p chÝ Kinh tÕ vµ dù b¸o: çc sè 4, 5 / 2002.

13. T¹p chÝ C«ng nghiÖp: sè 16/ 2002; sè 7/ 2003.

14. Çc trang web:

http://www.aseansec.org/ http://www.china.org.cn

http://www.china.org.cn/

http://www.aseansec.org/

http://www.chinadaily.com.cn

http://peopledaily.com.cn

http://www.mofcom.gov.cn

htpp://www.xinhuanet.com

http://www.chinaview.cn

http://www.sinoviet.com

http://www.mofa.gov.vn

http://www.mot.gov.vn

http://www.mof.gov.vn

http://www.dei.gov.vn

http://www.vista.gov.vn

http://www.vnagency.com.vn

http://vneconomy.com.vn

http://vnexpress.net

http://vninvest.com

http://vninvest.com/

http://vnexpress.net/

http://vneconomy.com.vn/


http://www.vista.gov.vn/

http://www.dei.gov.vn/

http://www.mof.gov.vn/

http://www.mot.gov.vn/

http://www.mofa.gov.vn/


http://www.mofcom.gov.cn/

http://peopledaily.com.cn/

http://www.chinadaily.com.cn/


Phô lôcPhô lôc 1: Çc khu vùc mËu dÞch tù do ë §«ng ¸

N¨m Thµnh viªn vµ quy chÕ

1. Çc khu vùc mËu dÞch tù do ®· cã hiÖu lùc

Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA)

1992 10 níc thµnh viªn ASEAN

HiÖp ®Þnh mËu dÞch tù do Singapore - New Zealand

2001 Cã hiÖu lùc th¸ng 1/ 2002

HiÖp ®Þnh ®èi t¸c kinh tÕ NhËt B¶n- Singapore

2002 Cã hiÖu lùc th¸ng 11/ 2002

HiÖp ®Þnh mËu dÞch tù do gi÷a Singapore vµ HiÖp héi th-¬ng m¹i tù do Ch©u ¢u

2002Ký kÕt th¸ng 6/ 2002 vµ cã hiÖu lùc th¸ng 1/ 2003

2. Çc hiÖp ®Þnh ®ang ®îc ®µm ph¸n, nghiªn cøu vµ xem xÐt

Khu vùc mËu dÞch tù do §«ng ¸

2000§îc ®a ra t¹i cuéc gÆp thîng ®Ønh ASEAN + 3 (Trung Quèc, NhËt B¶n, Hµn Quèc)

Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc

2001

§îc thùc hiÖn trong vßng 10 n¨m theo tho¶ thuËn ®¹t ®îc trong cuéc gÆp thîng ®Ønh ASEAN -Trung Quèc (hiÖp ®Þnh khung ®îc th«ng qua th¸ng 11/ 2002)

S¸ng kiÕn ®èi t¸c kinh tÕ chÆt chÏ h¬n gi÷a NhËt B¶n vµ ASEAN

2002§îc thùc hiÖn trong vßng 10 n¨m theo tho¶ thuËn ®¹t ®îc trong cuéc gÆp thîng ®Ønh ASEAN -NhËt B¶n

HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i vµ ®Çu t ASEAN – Ên §é

2002Xem xÐt mét hiÖp ®Þnh trong cuéc gÆp thîng ®Ønh ASEAN – Ên §é

Çc hiÖp ®Þnh mËu dÞch tù do song ph¬ng

Singapore: Australia, Canada, Mehico, §µi Loan, Mü.Th¸i Lan: Australia, Ên §é, NhËt B¶n.Trung Quèc: Hång K«ng, Ma Cao.Philippines: NhËt B¶n, New Zealand, Mü, Panama, Singapore.NhËt B¶n: Mehico, Philippines, Hµn Quèc, Th¸i Lan, §µi Loan.



Nguån: B¸o ço cña JETRO (Tæ chøc xóc tiÕn th¬ng m¹i NhËt B¶n), thuéc Bé

Kinh tÕ, Th¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp NhËt B¶n (METI), th¸ng 1/ 2003.

Phô lôc 2: Çc néi dung c¬ b¶n cña mét sè FTA

Mü –

Israel

NAFTA Mü –

Jordan

MERCOSUR FTAACanada

- Chile

Mehico

- Chile

EU –

Mehico

AFTA ANZCERTA

Lo¹i báthuÕ quan * * * * * * * * * *CÊm çch¹n chÕ sè lîng

* * * * * * *

Çc biÖn ph¸p tù vÖ * * * * * * * *Chèng ph¸gi¸ vµ thuÕ®èi kh¸ng

* * * * * * *

Çc nguyªnt¾c vÒ xuÊt xø

* * * * * * * * * *

§¸nh gi¸ thuÕ quan vµ thñ tôch¶i quan

* * * * * * * *

§Çu t * * * * * * * *DÞch vô * * * * * * * * * *§¸nh gi¸tiªu chuÈn vµhîp chuÈn(MRAs)

* * * * * * *

VÖ sinhdÞch tÔ * * * * * * *Mua s¾mchÝnh phñ * * * * * * * *QuyÒn sëH÷u trÝ tuÖ* * * * * * * *C¹nh tranh * * * * * *Gi¶i quyÕttranh chÊp * * * * * * * * *§iÒu kho¶n



çn c©nthanh to¸nquèc tÕ

* * *

Çc ngo¹ilÖ chung * * * * * * *Hîp t¸c kinh tÕ vµkü thuËt

* * *

Çc uû banhçn hîp * * * * * *Th¬ng m¹i ®iÖn tö *§i l¹i cñathÓ nh©n * * * * *M«i trêng + * +Lao ®éng + * +* : çc môc cã trong v¨n b¶n chÝnh+ : çc môc kh«ng cã trong v¨n b¶n chÝnh nhng cã trong çc hiÖp ®Þnh bæ trî

Nguån: B¸o ço “Thùc tr¹ng cña çc FTA chÝnh vµ çc ph©n tÝch tõ khÝa

c¹nh luËt ph¸p”, trang 15 – Trung t©m th¬ng m¹i vµ ®Çu t NhËt B¶n (JMCTI),

Tokyo, 2000.



Phô lôc 3: §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo ASEAN vµ Trung

Quèc (1997 - 2001)


Níc 1997 1998 1999 2000 2001

Brunei Darussalam

701.7 573.3 596.0 600.2 243.5

Campuchia -14.7 230.4 214.0 179.3 113.0

Indonesia 4,677.0 -356.0 -2,745.0 -4,550.0 -3,277.0

Lµo 86.3 45.3 51.5 33.9 23.9

Malaysia 6,324.0 2,714.0 3,895.3 3,787.6 553.9

Myanmar 387.2 314.5 253.1 254.8 123.0

Philippine 1,249.0 1,752.0 578.0 1,241.0 1,792.0

Singapore 10,746.0 6,389.0 11,803.2 5,406.6 8,608.8

Th¸i Lan 3,626.0 5,143.0 3,561.0 2,813.0 3,759.0

ViÖt Nam 2,587.0 1,700.0 1,483.9 1,289.0 1,300.0

ASEAN30,369.

518,505.5 19,691.0 11,055.4 11,940.1

China44,237.

043,751.0 40,319.0 40,772.0 46,846.0

Nguån: UNCTAD World Investment Report 2002

(http://www.unctad.org/Templates/WebFlyer.asp?intItemID=2110&lang=1).


http://www.unctad.org/Templates/WebFlyer.asp?intItemID=2110&lang=1


Phô lôc 4: Th¬ng m¹i cña Trung Quèc víi nh÷ng ®èi t¸c chñ

yÕu (1999 - 2001)

§¬n vÞ: Tû USD

1999 2000 2001

Gi¸

trÞ

th-

¬ng

m¹i

(tû

USD)

Tèc

®é

t¨ng tr-

ëng

(%)

Gi¸

trÞ

th-

¬ng

m¹i

(tû

USD)

Tèc

®é

t¨ng tr-

ëng

(%)

Gi¸

trÞ

th-

¬ng

m¹i

(tû

USD)

Tèc ®é

t¨ng tr-

ëng

(%)

Trung Quèc 360.65 11.3 474.3

1

31.5 509.7

7

7.5

NhËt B¶n 66.17 14.2 83.17 25.7 87.75 5.5

Mü 61.43 12.0 74.47 21.2 80.49 8.1

EU 55.68 13.9 69.04 24.0 76.63 11.0

Hång K«ng 43.78 -3.6 53.95 23.3 55.97 3.7

ASEAN * 27.04 14.9 39.52 45.3 41.62 5.3

Hµn Quèc 25.04 17.7 34.50 37.8 35.91 4.1

§µi Loan 23.48 14.5 30.53 30.1 32.34 5.9

Australia 6.31 25.0 8.45 33.9 9.00 6.4

Nga 5.72 4.4 8.00 39.9 10.67 33.3

Canada 4.77 9.2 6.92 44.9 7.38 6.7

* : Sè liÖu ASEAN n¨m 1999 kh«ng bao gåm Campuchia.

Nguån: Tæng côc H¶i quan Trung Quèc (theo “TriÓn väng cña Khu vùc mËu

dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc”, Tham luËn cña Li Wei, Häc viÖn Th¬ng m¹i

quèc tÕ vµ Hîp t¸c kinh tÕ Trung Quèc” t¹i Héi th¶o khu vùc vÒ “Nh÷ng

thuËn lîi vµ th¸ch thøc cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc” do

Vô hîp t¸c kinh tÕ ®a ph¬ng, Bé ngo¹i giao ViÖt Nam vµ Quü Hanns Siedel,

CHLB §øc tæ chøc t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh, ngµy 21/ 6/ 2002.



Phô lôc 5: Th¬ng m¹i cña Trung Quèc víi tõng níc ASEAN


1999 2000 2001

Tæng XK NK Tæng XK NK Tæng XK NK

Trung Quèc27,20212,275 14,927 39,522 17,34122,181 41,615 18,385 23,229

Singapore 8,563 4,502 4,061 10,821 5,761 5,060 10,934 5,792 5,143

Malaysia 5,279 1,674 3,606 8,045 2,565 5,480 9,425 3,220 6,205

Indonesia 4,830 1,779 3,051 7,464 3,062 4,402 6,725 2,837 3,888

Th¸i Lan 4,216 1,436 2,780 6,624 2,243 4,381 7,050 2,337 4,713

Philippine 2,287 1,379 908 3,142 1,464 1,677 3,566 1,620 1,945

ViÖt Nam 1,318 964 354 2,466 1,537 929 2,815 1,804 1,011

Myanma 508 407 101 621 496 125 632 497 134

Campuchia 160 104 56 224 164 59 240 206 35

Bruney 8 8 0 74 13 61 165 17 148

Lµo 32 22 10 41 34 6 62 54 7

Nguån: Tæng côc H¶i quan Trung Quèc (theo “TriÓn väng cña Khu vùc mËu

dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc”, Tham luËn cña Li Wei, Häc viÖn Th¬ng m¹i

quèc tÕ vµ Hîp t¸c kinh tÕ Trung Quèc” t¹i Héi th¶o khu vùc vÒ “Nh÷ng

thuËn lîi vµ th¸ch thøc cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc” do

Vô hîp t¸c kinh tÕ ®a ph¬ng, Bé ngo¹i giao ViÖt Nam vµ Quü Hanns Siedel,

CHLB §øc tæ chøc t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh, ngµy 21/ 6/ 2002).



Phô lôc 6: Tû lÖ FDI tõ ASEAN trong tæng FDI vµo Trung

Quèc §¬n vÞ: %

Nguån: Bé Ngo¹i th¬ng vµ Hîp t¸c kinh tÕ Trung Quèc (MOFTEC) (theo

“TriÓn väng cña Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc”, Tham luËn

cña Li Wei, Häc viÖn Th¬ng m¹i quèc tÕ vµ Hîp t¸c kinh tÕ Trung Quèc” t¹i

Héi th¶o khu vùc vÒ “Nh÷ng thuËn lîi vµ th¸ch thøc cña Khu vùc mËu dÞch

tù do ASEAN - Trung Quèc” do Vô hîp t¸c kinh tÕ ®a ph¬ng, Bé ngo¹i giao

ViÖt Nam vµ Quü Hanns Siedel, CHLB §øc tæ chøc t¹i Thµnh phè Hå ChÝ

Minh, ngµy 21/ 6/ 2002).



Phô lôc 7: T¸c ®éng cña ACFTA tíi çc nÒn kinh tÕ ASEAN

vµ Trung Quèc theo m« h×nh CGE

B¶ng 1: T¸c ®éng cña ACFTA tíi GDP cña khu vùc

§¬n vÞ: %

T¸c ®éng cña ACFTA tíi GDP Níc

Acfta

Tù do ho¸ th¬ng m¹i

Tù do ho¸ th¬ng m¹i

vµ tÝch luü vèn

Trung Quèc 0.076 0.441

ASEAN 0.229 2.077

ROW (PhÇn cßn l¹i cña thÕ

giíi) -0.004 -0.075

B¶ng 2: T¸c ®éng cña ACFTA tíi møc ®é thÞnh vîng cña

khu vùc

§¬n vÞ: %, triÖu USD

(Çc con sè trong ngoÆc ®¬n lµ çc biÕn sè t¬ng ®¬ng tÝnh b»ng triÖu USD)

T¸c ®éng cña

ACFTA

Níc

Acfta

Tù do ho¸

th¬ng m¹i

Tù do ho¸ th¬ng

m¹i vµ tÝch luü

vèn

Trung Quèc0.37

(3,274)

0.59

(5,271)

ASEAN0.96

(5,54)

2.25

(13,044)

ROW (PhÇn cßn l¹i cña thÕ giíi) -0.02 -0.07



(-4,533) (-14,426)



B¶ng 3: T¸c ®éng cña ACFTA tíi xuÊt khÈu cña khu vùc

§¬n vÞ: %

T¸c ®éng cña

ACFTA

Níc

Acfta

Tù do ho¸

th¬ng m¹i

Tù do ho¸ th¬ng

m¹i

vµ tÝch luü vèn


ASEAN 1.99 4.28


B¶ng 4: T¸c ®éng cña ACFTA tíi nhËp khÈu cña khu vùc

§¬n vÞ: %

T¸c ®éng cña

ACFTA

Níc

Acfta

Tù do ho¸

th¬ng m¹i

Tù do ho¸ th¬ng

m¹i

vµ tÝch luü vèn


ASEAN 3.31 4.89


Nguån: “LuËn ®µm vÒ viÖc thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do §«ng ¸ vµ

c¸c hÖ qu¶ cña nã” – Tham luËn cña Inkyo Cheong, ViÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ

Hµn Quèc (KIEP) t¹i héi th¶o “Nh÷ng thuËn lîi vµ th¸ch thøc cña Khu vùc mËu

dÞch tù do ASEAN - Trung Quèc” do Vô hîp t¸c kinh tÕ ®a ph¬ng, Bé ngo¹i

giao ViÖt Nam phèi hîp víi Quü Hanns Seidel, CHLB §øc ®ång tæ chøc t¹i Hµ

Néi vµo ngµy 30/ 8/ 2002.



Phô lôc 8: T¸c ®éng cña ACFTA ®Õn c¬ cÊu xuÊt khÈu cña ASEAN vµ Trung Quèc theo m« h×nh GTAP

B¶ng 1: T¸c ®éng cña ACFTA ®Õn c¬ cÊu xuÊt khÈu cña ASEAN sang

Trung Quèc


Indones

iaMalays

iaPhilippi

neSingap

oreTh¸i Lan

ViÖt Nam

Tæng

Thùc phÈm -5.57 -4.86 42.05 -1.27 129.56 -6.02 153.89

DÇu thùc vËt 42.97 505.54 4.21 34.87 2.83 20.88 611.30

N«ng phÈm kh¸c 139.26 145.65 12.27 72.91 290.77 30.08 690.94

Khai kho¸ng 55.91 25.72 52.18 18.86 9.89 12.28 174.84

DÖt may vµ quÇn

¸o735.35 465.62 68.54 101.93

1698.7

79.39 3079.60

Ho¸ chÊt 94.75 186.37 14.54 369.29 164.89 9.05 838.89

Xe m¸y 287.91 618.62 5.03 755.72 60.11 150.29 1877.68

M¸y mãc, thiÕt bÞ

®iÖn28.02 495.07 58.82 1344.15 230.28 0.30 2156.64

Hµng chÕ t¹o kh¸c 1281.84 773.63 77.34 948.33 323.73 44.50 3449.37

C¸c ngµnh hµng

kh¸c-4.34 -4.07 -4.17 -9.21 -3.06 -3.72 -28.57

Tæng 2656.103207.2

9330.81 3635.58

2907.7

7267.03

13004.5

8

B¶ng 2: T¸c ®éng cña ACFTA ®Õn c¬ cÊu xuÊt khÈu cña Trung Quèc

sang ASEAN


Indones

ia

Malays

ia

Philippi

ne

Singap

oreTh¸i Lan

ViÖt Nam

Tæng

Thùc phÈm 58.75 163.54 82.93 117.12 115.82 31.96 570.12

DÇu thùc vËt 42.39 1.64 0.67 6.09 10.67 0.10 61.56

N«ng phÈm kh¸c 31.08 11.47 14.47 80.36 40.32 5.00 182.70

Khai kho¸ng 18.03 1.90 0.00 -0.68 13.54 0.23 33.03

DÖt may vµ quÇn

¸o402.76 307.61 622.66 58.62 869.89 240.71 2502.25

Ho¸ chÊt 97.98 105.69 179.24 13.94 196.81 31.32 624.97

Xe m¸y 74.44 45.67 173.97 54.82 357.69 50.78 757.37

M¸y mãc, thiÕt bÞ 114.31 361.36 813.43 -12.15 794.09 80.26 2151.31



®iÖn

Hµng chÕ t¹o kh¸c 527.94 453.95 1169.78 329.84 742.79 499.15 3723.45

C¸c ngµnh hµng

kh¸c3.92 3.50 0.01 -4.02 -1.46 5.31 7.26

Tæng 1371.601456.3

33057.16 643.94

3140.1

6944.82

10614.0

2

Nguån: Nhãm chuyªn gia ASEAN - Trung Quèc vÒ hîp t¸c kinh tÕ (ASEAN –

China Expert Group on Economic Cooperation), “X©y dùng quan hÖ kinh tÕ

ASEAN - Trung Quèc chÆt chÏ h¬n trong thÕ kû 21”, Ban th ký ASEAN

(www.aseansec.org), th¸ng 10/ 2001.



Phô lôc 9: C¸c thÞ trêng xuÊt khÈu chÝnh cña Trung Quèc

giai ®o¹n 1986 - 1998

§¬n vÞ: Tû USD

HångK«ng

NhËt Mü §øcHµnQuèc

Canada

§µiLoan

ASEAN

Ch©u ¸

Australia

1986 33.8 15.3 8.5 3.4 0.8 1.0 n.a. 5.9 60.9 0.7

1987 37.4 16.2 7.7 3.3 0.8 1.1 n.a. 5.9 61.8 0.8

1988 40.8 16.7 7.1 3.1 0.6 0.9 n.a. 5.6 64.1 0.9

1989 48.0 15.9 8.4 3.1 0.6 0.9 n.a. 5.8 64.5 0.9

1990 42.9 14.5 8.3 3.3 0.6 0.7 0.5 6.0 71.8 0.7

1991 44.7 14.2 8.6 3.3 0.7 0.8 0.8 5.8 74.2 0.8

1992 44.3 13.7 10.1 2.9 0.6 0.8 0.8 5.0 71.9 0.8

1993 24.0 17.2 18.5 4.3 0.7 1.3 1.6 5.1 57.3 1.2

1994 26.7 17.8 17.7 3.9 0.4 1.2 1.9 5.3 60.7 1.2

1995 24.7 19.1 16.8 3.8 0.3 1.0 n.a. 6.0 61.9 1.1

1997 24.0 17.4 17.9 3.6 5.0 1.0 1.9 6.9 59.6 1.3

1998 21.1 16.1 20.7 4.0 3.4 1.2 n.a. 6.0 53.4 1.5

Nguån: Lee and Abeysinghe (1999) (theo Th.S. Tr¬ng Mai H¬ng, “Trung

Quèc gia nhËp WTO vµ ¶nh hëng ®èi víi c¸c níc ASEAN” - Chuyªn ®Ò Kinh tÕ

vµ Kinh doanh quèc tÕ, Trêng §¹i häc Ngo¹i Th¬ng, sè quý IV/ 2001, trang

63.)

n.a. : kh«ng cã sè liÖu



Phô lôc 10: Nh÷ng thÞ trêng xuÊt khÈu vµ nguån nhËp

khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam n¨m 2000

ThÞ trêng xuÊt khÈu

% tæng xuÊt khÈu

NguånnhËp khÈu

% tæng nhËp khÈu

NhËt 18.1 Singapore 17.7

Trung Quèc 10.6 NhËt 14.4

Australia 8.8 §µi Loan 12.1

Singapore 6.1 Hµn Quèc 11.1

§µi Loan 5.2 Trung Quèc 9.1

Nguån: The Economic Intelligent Unit, 2002 (theo Nhãm chuyªn gia ASEAN -

Trung Quèc vÒ hîp t¸c kinh tÕ (ASEAN – China Expert Group on Economic

Cooperation), “X©y dùng quan hÖ kinh tÕ ASEAN - Trung Quèc chÆt chÏ h¬n

trong thÕ kû 21”, Ban th ký ASEAN (www.aseansec.org), th¸ng 10/ 2001.)



Môc lôc

Lêi nãi ®Çu.....................................................................1

Ch¬ng 1: Qu¸ tr×nh h×nh thµnh khu vùc mËu dÞch tù do

ASEAN - Trung Quèc (ACFTA)............................................4

1.1. Nh÷ng nh©n tè thóc ®Èy sù h×nh thµnh ACFTA................4

1.1.1. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña çc khu vùc mËu dÞch tù do

(FTA) trªn toµn cÇu...................................................................4

1.1.2. Søc m¹nh kinh tÕ míi cña Trung Quèc vµ sù hÊp dÉn cña

khu vùc kinh tÕ n¨ng ®éng ASEAN........................................10

1.1.3. Nh÷ng thµnh tùu hîp t¸c gi÷a ASEAN vµ Trung Quèc......

16

1.2. Sù h×nh thµnh ACFTA........................................................25

1.2.1. Çc mèc thêi gian chÝnh...............................................25

1.2.2. Néi dung cam kÕt.........................................................29

Ch¬ng 2: T¸c ®éng cña khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN -

Trung Quèc tíi çc quèc gia thµnh viªn............................37

2.1. C¬ héi...............................................................................37

2.1.1. Thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ trong dµi h¹n...................37

2.1.2. T¹o ra vÞ thÕ míi vÒ chÝnh trÞ trong çc vßng th¬ng l-

îng, ®µm ph¸n ®a ph¬ng toµn cÇu.......................................49

2.1.3. T¹o ra m«i trêng hoµ b×nh, æn ®Þnh vµ hîp t¸c..........51

2.2. Th¸ch thøc..........................................................................53

2.2.1. Lo¹i h×nh tæ chøc cña ACFTA......................................53

2.2.2. T×nh tr¹ng ph©n hãa hai cùc.......................................54

2.2.3. C¹nh tranh....................................................................55

2.2.4. YÕu tè chÝnh trÞ...........................................................63

Ch¬ng 3: ViÖt Nam vµ ACFTA.........................................69



3.1. Quan hÖ hîp t¸c song ph¬ng ViÖt Nam - Trung Quèc

...................................................................................................69

3.1.1. Hîp t¸c chÝnh trÞ, ngo¹i giao.........................................69

3.1.2. Hîp t¸c th¬ng m¹i..........................................................70

3.1.3. Hîp t¸c ®Çu t................................................................73

3.2. T¸c ®éng cña ACFTA ®èi víi ViÖt Nam..............................74

3.2.1. C¬ héi ®èi víi ViÖt Nam khi tham gia ACFTA...............74

3.2.2. Th¸ch thøc ®èi víi ViÖt Nam khi tham gia ACFTA.........82

3.3. Mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy héi nhËp cña ViÖt Nam vµo

ACFTA........................................................................................87

3.3.1. Chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn nh÷ng mÆt

hµng xuÊt khÈu mµ ViÖt Nam cã n¨ng lùc c¹nh tranh h¬n so

víi Trung Quèc........................................................................88

3.3.2. Thóc ®Èy c¶i çch kinh tÕ, t¨ng cêng tù do ho¸ th¬ng

m¹i vµ xóc tiÕn ®Çu t.............................................................91

3.3.3. T¨ng cêng c«ng t¸c xóc tiÕn th¬ng m¹i........................93

3.3.4. Ph¸t huy lîi thÕ vÒ vÞ trÝ ®Þa lý ®Ó n©ng cao kim

ng¹ch th¬ng m¹i song ph¬ng, trë thµnh ®Çu cÇu vµ cöa ngâ

cña Trung Quèc ë thÞ trêng ASEAN........................................95

3.3.5. TiÕn hµnh ®µm ph¸n víi Trung Quèc ®Ó ®îc hëng çc

®iÒu kiÖn u ®·i h¬n trong viÖc më cöa thÞ trêng vµ thùc hiÖn

nguyªn t¾c tèi huÖ quèc còng nh trong viÖc cung cÊp hç trî

kinh tÕ kü thuËt......................................................................97

3.3.6. Thu hÑp kho¶ng çch ph¸t triÓn gi÷a ViÖt Nam vµ çc

níc ASEAN kh¸c.......................................................................98

3.3.7. TÝch cùc hîp t¸c víi víi çc níc trong khèi ASEAN ®Ó ®i

®Õn nhÊt thÓ ho¸ thÞ trêng khu vùc nh»m c¹nh tranh víi thÞ

trêng Trung Quèc..................................................................100

KÕt luËn......................................................................104



Danh môc tµi liÖu tham kh¶o........................................107

Chó thÝch:...............................................................................107

Tµi liÖu tham kh¶o kh¸c..........................................................111

Phô lôc........................................................................113


khu vuc mau dich tu do asean trung quoc va vn hoi nhap

Documents