keuren en merken 2009 - historischeverenigingschoonhoven.nl · ref: oas 2545 a. kappers, luijt, hek...
TRANSCRIPT
1
Keuren en Merken
in en van
de Zilverstad
Vriendenkring Nederlands Goud-, Zilver- en Klokkenmuseum
Schoonhoven, 5 oktober 2009
René KappersHistorische Vereniging Schoonhoven
Versie 02, 5 okt 20092
... maar eerst uniek Erfgoed:
het Vaandel St.Eloygemaakt in 1874
gerestaureerd in 2009
Bestuur Nijverheidsvereeniging 1936.vlnr
G.van Geelen
G.J.van den Bergh
C.L.van Willenswaard
W.Hooijkaas
Jacq.G.J.Niekerk
C.de Goeij
Alex. Meijer
Eerste Steen voor de Teekenschool, de latere Vakschool, 9 sep 1895Foto’s: Coll. NGZ&KM
Van Baarsel, 1995
3 4
Keuren en Merken
• Waarom zijn (Schoonhovense) keuren interessant ?
– determineren, wie, wanneer, waar
– bepaling van de waarde van een voorwerp
– de plaats in de geschiedenis van voorwerp en maker
• Keuren in Schoonhoven
– waar ?
– door wie ?
• Keuren als ‘knooppunt’ in twee processen
5
Merkenstudie: jong
• Elias Voet, 1937 (en L.B.Gans)– gilden
• Tardy, 1942– Internationaal
• W.Koonings, 1968– Koningrijk Holland
• S.A.C.Begeer, e.a. 1981, Schoonhoven
• Karel Citroen, 1993– Index Meesters vóór 1812
• Casper Van Dongen– “Franse Tijd”, 1994
– “De Dikke Van Dongen”, 1996
6
NGZKMWaarborg, keuren, kennis en studie
7
De Overheid regelt ...
• Gehalten, de koning: Parijs 1268
• Stadsteken: Frankrijk 1275
• Meesterteken: omstreeks 1275
• Ordonnantie Utrecht 1382, gehalten,
meestertekens, etc. (de stad)
• Jaarletter: 1427 Montpellier, Parijs
1461, Londen 1478, Gent 1454,
“Holland…” 1503. Philips de Goede
1396- 1467
Van den Bergh-Hoogterp, 1990
Dievoet, 2000
8
De Overheid regelt ... in Holland
• 2 feb 1503: plakkaat van Philips de Schone– gehalten
– stadsteken
– jaarletter
– meesterteken
• 1798 – 1813: “de Bataafs-Franse tijd”
• 26 dec 1813: 19 Brumaire an VI ‘provisioneel’
– 1 jan 1853: de Waarborgwet
– > 1987: de Waarborg geprivatiseerdPhilips de Schone
1478-1506
Van Dongen, 1994
9
Tijdbalk keurtekens
19881629 18121503
Schoonhovens GildeWb-Kantoor
Schoonhoven
Placaet
Philips de SchoneWaarborg
10
Tijdbalk keurtekens
19881629 18121503
Schoonhovens gildeKantoor
Schoonhoven
Placaet
Philips de Schone
Waarborg
Overgangsperiode
11
De Overheid regelt ...
Motieven ?
• middeleeuwen: waarde, macht
• tot 1798: Monetaire politiek
• na 1813: (plus) Belastingheffing
• na het tijdperk ‘Bretton Woods’ 1944 – 1973 ?
• ‘bescherming van de consument’
– considerans 1503 Philips de Schone
1478-1506
12
2 februari 1502 / 1503 ...
• Wij ... bepalen het gehalte
• De goudsmid is verantwoordelijk ...
• Uw lokale Gilde keurt
• Onze Stedelijke overheid ziet toe
13
Wij bepalen het gehalte ...
• goud
• zilver
– de remedie
• 1663 “grote keur” en “kleine keur”
– Hollandse “provinciale leeuw”
14
‘Grote Keur’ Holland na 1663
Kerkelijke collectie, Woerden.
Inscriptie:”gestorven Den 20 Aug 1677
vrouw van Matheus Feck”.
Hendrick Jansz
van Kapel
Woerden Jrl: “O ”Prov.Keur
1677
15
Schoonhovens zilver ?
Gekeurd in Schoonhoven ?
16
Tijdbalk keurtekens
19881629 18121503
Schoonhovens gildeKantoor
Schoonhoven
Waarborg
17
Uw lokale Gilde keurt
• Organisatie
– deken
– oud-deken
– keurmeester
• jaarlijkse voordracht uit de gildebroeders
• de Stedelijke Magistraat benoemt
– 1 december
• Slaat het teken van de stad
• slaat zijn letter bij A, B, C ... (“jaarletter”)
Collectie Scheps, 2001
JacobusKoppenol,
Schoonhoven, 1773
18
Gildenbrief Goud- en Zilversmeden:
30 April 1629
•Stadszegel in was.
•Handtekening
Daniel van Stralen
Secretaris van
SchoonhovenRef: OAS 2545 a.
Kappers, Luijt, HEK 1999.
Lugard, 1966.
Zegel, replica, Streekarchief Kr’waard
M.b.t. keuren
richten naar
‘Placaet 1503’
19
De Goudsmid verantwoordelijk
• meester
• zijn teken
• insculpatieplaat
• fraude ... boeten
NGZK Museum, Insculpatie Plaat Gouda
20
Overgangsperiode rond 1629
19881629 18121503
Schoonhovens gildeKantoor
Schoonhoven
Placaet
Philips de Schone
Waarborg
Overgansperiode
Geen ‘gedoe’ !!!
21
Overgangsperiode rond 1629
19881629 18121503
Schoonhovens gildeKantoor
Schoonhoven
Placaet
Philips de Schone
Waarborg
Overgangsperiode
Geen ‘gedoe’ ???
22
De Bekers van Oudewater:
gekeurd in Schoonhoven
Mt: Initialen“GVB”, Goris Vinckenbrinck, Oudewater
Stadsteken Schoonhoven
Jaarletter “F”, ? ca. 1656 ?
Graas, De Jager, 2000; Luijt, 2001; Kappers, Ameide, 2006.
23
Oudste stuk Schoonhoven, jrl ‘B’
Meester: twee rozen en een ster
in schild met ronde voet
jrl: “B” = ?
... voor de ‘E’
Collectie Rikkoert
Edelambachtshuys
Mt: Familiewapen ?
24
Oudste stuk Schoonhoven met bekend Mt
Meester: Evert van Kapel
jrl: “E” = ?
tussen1637 en 1653
“Sprekend teken”
Mt: een “Kapel” (vlinder)
25
Van Kapel: ‘Sprekend teken’
Kerkelijke collectie, Woerden.
Inscriptie:”gestorven Den 20 Aug 1677
vrouw van Matheus Feck”.
Hendrick Jansz
van Kapel
Woerden Jrl: “O ”Prov.Keur
167726
Een Rups: sprekend teken ?
Bekers
Molenaarsgraaf
Paardehoeflepel, Rikkoert
Secretarisvogelbeker,
Rikkoert
Streefkerk bekers
27
17e eeuw
oudste stukken (12)
Evert van Kapel
1637-’52
Goris Vinkenbrink
Oudewater,
ca. 1656
Remonstrantse
Gemeente
ca. 1656
Edelambachtshuijs
De oudste ?
1630-’40
ca. 1656
1651
Graas, Jager, 2000
Luijt, 2001
28
Keurtekens in de Gildetijd
conclusie
• Gehalte: na 1663 provinciale leeuw
• Stadsteken: vier leeuwen, contour wisselt
• Meestertekens: onvolledig, insculpatieplaten verloren en weinig voorwerpen, m.n. 17e eeuw
• Jaarletters:
– geen regelmaat, en meerdere jaren met dezelfde letter
– 1681 = ‘A’
– na 1714 regelmaat
29
Overgangsperiode rond 1812
19881629 18121503
Schoonhovens gildeKantoor
Schoonhoven
Placaet
Philips de Schone
Waarborg
Overgangsperiode
Heel veel ‘gedoe’
30
Kalendarium 1795-1815
Schoonhoven als Zilverstad
www. HistorischeVerenigingSchoonhoven.nl
Heel veel ‘gedoe’
Kappers, 2007
31
1798: Opheffing der gilden !
• Franse Revolutie: centraal - decentraal
• Stedelijke autonomie: gilden
• 23 april 1798: opheffing der gilden
• 5 october 1798: binnen 8 dagen ontbinden
• Goud- en zilvergilden: bijzondere functies
• “... voorkoming van ellen wanorden ...”
• “... Gesubsisteerd hebbende gilde ...”
• De toegang is ‘vrij’; betalingen stoppen in Schoonhoven fl 6.2.14 tekort G&Z gilde A’dam, 1627
Foto: dank aan J.Luijt
Kappers, 2006
32
Nieuw: belasting heffen, en ...
• 1 jan 1806 Patentwet
• 1 juli 1807 ‘Ordonnantie van den Koning’
I.J.Alexander Gogel
minister van finacien
Lodewijk Napoleon, koning van Holland
33
Patentwet 1806 & Wet 1807
... “Holland” één grote markt !
Kaart: Janjaap Luijt, 2003
Abraham van Willenswaard
Cornelis Snel
Kappers, 2006
34
Keurkamers Koningrijk Holland
11 maart 1807
tot 1814
Ref: Van Dongen, Nieman, 1998
35
Overgangsregeling belasting
De Gekroonde “O”
• Belastingheffing
• Overgangsregeling
• Gekroonde “O” (dec 1807, ma, vrij)
• Belasting-fraude 1808
Coll. Van Leeuwen; m: HvE, Rt, j:1805
J.Luijt, 2003
36
23 maart 1809
• ... Zijne Excellentie den Minister van Financien van den 23. van
Lentemaand 1809 N.34 ... den Keurmeesteren der Goude en
Zilveren werken te Schoonhoven had gesuspendeerd voor den tijd
van zes maanden, ...
OAS 131, 30 mrt 1809, Vergadering van den Raad
Adrianus Kuijlenburg
Kappers, Keurkamers, 2006
37
1810, o.m. Gijsbert Capoen
Utrecht
Gijsbert Capoen
Jrl: ‘C’ = 1809
gehalteteken ’10’
(penning)
foto’s: F.J.Haffmans, Utrecht 2009
http://www.haffmansantiek.nl/silver/02.html 38
Van Keurkamer naar Waarborg
• 9 juli 1810 Inlijving bij het Franse Keizerrijk;
‘Brumairewet’ ingevoerd die al sedert “l’an six” in
Frankrijk van kracht is
• 1812 Organisatie van Dienst van Waarborg;
strenge handhaving, strenge straffen
• nov 1813 Napoleon verslagen
• 1813 Koning Willem I aanvaardt de souvereiniteit;
Brumairewet blijft ‘provisioneel’ van kracht
39
Keurtekens
prioriteit gehalte + belasting
Jacobus Koppenol jr
B = 1773
H.Hooijkaas
G = 1941
40
Gehalten: klein werk
41
Kantoortekens Koninkrijk der Nederlanden
De ‘M’ van Meesterstad
vanaf
jan - juni 1814
tot 1 jan 1906
en
vanaf 1 jan 1906
tot heden“B” Utrecht
42
Jaarletters na 1813
1928
43
2001: Keuren in Schoonhoven:
de “M” van Meesterstad
? 1-7-1807 / 7-10-1807
tot 1-4-18091-4-1809
tot 1-3-1812
26 jan 1814 tot
17 aug 1837
M
diam: 3,2 mm
17 aug 1837
tot 1906
Bron: Van Dongen 1994, De Dikke Van Dongen, 1999, Gans, 1992, Corr. Gilde St.Eloy, mei 1988, vr.med.Luijt 1-4-2000.
30 april 1629 tot
? 1-7-1807
1906 tot 1-7-1984 1-7-1984 tot heden
R
na 23 mei 1988
(1773/4/5)
B
?1812/1814
44
Schoonhovens zilver:
de “M” van Meesterstad
1-7-1807 / 7-10-1807
tot 23-3-180923-3-1809
tot 1-3-1812
(Utrecht)
M
diam: 3,2 mm
17 aug 1837
tot 1906
Bron: Van Dongen 1994, De Dikke Van Dongen, 1999, Buutveld, e.a.2003, Gans, 1992, Corr. Gilde St.Eloy, mei 1988, vr.med.Luijt 1-4-2000, Luijt, Houtman, 1998.
1906 tot 1-7-1984
9-6-2003 tot heden1 mrt 1988 tot 9-6-2003
(Gouda)
R
na 23 mei 1988
30 april 1629 tot
1-7-1807
(1773/4/5)
ca.26 jan 1814 tot
17 aug 1837
(Utrecht)
B
1-3-1812
tot ca. 26 jan 1814
(Utrecht)
D
1-7-1984-28 feb 1988
(Rotterdam)
45
Keuren in Schoonhoven.
Waar en wie ?
46
Bij de deken ‘thuis’
• 1503 bij de deken thuis ?
• 1705 een aparte Keurkamer
– onbekende Resolutie van de Staten over ‘kleine keur’
– wekelijks keuren
• In het Weeshuis
– verbouwing
– ? bovenverdieping ?
47
De Dekens, 1680-1795
48
Grote raam-partij
foto weeshuis, met en zonder retouche.
Foto Amsterdam
Foto Scheepmakershaven
49
Grote raam-partij
foto weeshuis, met en zonder retouche.
Foto Amsterdam
Foto Scheepmakershaven50
Grote raam-partij
foto weeshuis, met en zonder retouche.
Foto Amsterdam
Foto Scheepmakershaven
51
Financiering: de gebruiker betaalt
• 1705 Jaargeld van elke gildebroeder, 48 stuivers, te
betalen 12 stuiver per kwartaal
• 1718 Halve intrederecht “te laten genieten aan de
Weezen”
– dubbele administratie van nieuwe goud- en zilversmeden
– gedeeltelijk nevenadministratie van ‘overlieden’
52
Belasting: een nieuwe functie
• 1 juli 1807 Ordonnantie van den Koning
– Keurkamer Koningrijk Holland blijft in het Weeshuis
– Verbouwen of aanbouwen: 600 gulden !!!
– Het Oudeliedenhuis blijkt ook geschikt te maken:
60 gulden !!!
– Verhuizing tussen 1 en 5 december 1807
53
Keurkamer Koningrijk Holland
Afb: Tirion 1743
1 - 5 dec 1807 - 23 maart 1809 ‘Oudeliedenhuis’
54
Oudeliedenhuis, 1657
Janssonius 1657
55
Belasting: een nieuwe functie
• 1 juli 1807 Ordonnantie van den Koning
– Keurkamer Koningrijk Holland blijft in het Weeshuis
– Verbouwen of aanbouwen: 600 gulden !!!
– Het Oudeliedenhuis blijkt ook geschikt te maken:
60 gulden !!!
– Verhuizing tussen 1 en 5 december 1807
– 23 maart 1809 Fraude gekroonde ‘O’: schorsing van
de keurmeesters: de facto sluiting van de Keurkamer
56
Een Kantoor van Waarborg
• 17 aug 1837 Kantoor van Waarborg in de
Koestraat
57 58
59
17 aug 1837
Kantoor van Waarborg
Koestraat 104
Kappers, Keurkamers, 200760
1 nov 1878 Verhuizing naar Haven 6
61 62
1 nov 1908 Verhuizing naar Doelenplein
63
Het einde van de Waarborg ?
• 1 juli 1984 Dependance van Kantoor Rotterdam
• 7 mei 1985 naar Korte Dijk, in bij Hooijkaas
64
7 mei 1985, Dependance Korte Dijk
65
Het einde van de Waarborg ?
• 1 juli 1984 Dependance van Kantoor Rotterdam
• 7 mei 1985 naar Korte Dijk, in bij Hooijkaas
• 1 maart 1987 WaarborgHolland centraal in Gouda
– Oprichting Gilde St.Eloy, 21 sep 1987
– In gebruikname Schoonhovens stempelmerk St.Eloy
66
1 maart 1987 WaarborgHolland
67
21 sep 1987: Gilde St.Eloy
68
Gilde St.Eloy: stempelmerk
69
Het einde van de Waarborg ?
• 1 juli 1984 Dependance van Kantoor Rotterdam
• 7 mei 1985 naar Korte Dijk, in bij Hooijkaas
• 1 maart 1987 WaarborgHolland centraal in Gouda
– Oprichting Gilde St.Eloy, 1e vergadering 21 sep 1987
– In gebruikname Schoonhovens stempelmerk St.Eloy
• 9 juni 2003 Dependance WaarborgHolland te
Schoonhoven, Kivietsbloem
70
9 juni 2003
1906 tot 1-7-1984
9-6-2003 tot heden
71
De mensen van de Waarborg 1837-1984
72
De mensen van de Waarborg 1837-1984
73
De toekomst van de Waarborg ?
• Motieven voor de overheid ?
• Motieven voor de branche ?
74
Kortom, wat hebben we:
• Alle afbeeldingen van ‘Keurkamers’
• Overzicht ‘Kantoortekens’ 1807-2003
• Overzicht Waarborg Jaarletters
• Overzicht Waarborg gehalte tekens
• Nagenoeg compleet overzicht ‘meesters’ 1837-2000
• Nagenoeg compleet overzicht meestertekens 1837-2000
– Nagenoeg compleet overzicht ‘meesters’ 18e,, 19e 20e eeuw
• Compleet overzicht van Essayeurs en Controleurs
75
... en wat missen we:
• Incomplete lijst meestertekens Gildetijd, m.n. 17e eeuw
– Incomplete lijst goud- en zilversmeden Gildetijd, m.n 17e eeuw
– Incomplete lijst Dekens van het Gilde, m.n. 17e eeuw
• Incomplete lijst jaarletters Gildetijd, m.n. 17e eeuw
• Incomplete lijst stadstekens Gildetijd, m.n 17e eeuw
• Incompleet overzicht Schoonhovense ‘Provinciale leeuw’Gildetijd
• Incompleet overzicht ‘meesters’1812-1837, Utrechtse periode
• Waar werd gekeurd voor 1629 ?
76
Keuren en Merken
in en van
de Zilverstad
Vriendenkring Nederlands Goud-, Zilver- en Klokkenmuseum
Schoonhoven, 5 oktober 2009
Dank u wel !
Versie 02, 5 okt 2009
77
literatuur
1. Baarsel, Mieke v. Een eeuw Vakschool. Geschiedenis van de vakschool voor goud- en zilversmeden en horlogemakers in Schoonhoven. Schoonhoven: De Vakschool; 1995.
2. Begeer, S. A. C.; Hak, I.; Linhart-du Clou, L. Zilversmeden van de stad Schoonhoven, 1600-1900. Schoonhoven: Nederlands Goud-, Zilver- en Klokkenmuseum; 1981.
3. Bergh-Hoogterp, Louise E. v. d. Goud- en zilversmeden te Utrecht in de late middeleeuwen. Utrecht: SDU, 'sGravenhage; 1990.4. Bree, J. d. Zeeuws zilver. Voornamelijk met betrekking tot Middelburg. Schiedam : Interbook International BV; 1978.
5. Buutveld, J. J. C.; Hertum, M. W. L. v.; Pelt, J. v., samenstellers. Nederlandse verantwoordelijkheidstekens van 1797 tot 1953. en overzicht van de Nederlandse meestertekens, importeurstekens, kantoorherkenningstekens, essayeurstekens en handelsessayeurstekens voor goud, zilver en platina sinds de invoering van de Wet van 19 Brumaire 6e jaar (9-11-1797) tot 1953. Gouda: WaarborgHolland; 2003.
6. Citroen, Karel. Dutch goldsmiths' and silversmiths' marks and names prior to 1812. A descriptive and critical repertory. Leiden: Primavera Pers; 1993.7. Dekker D. Het goud- en zilversmedengilde van Woerden. De Stavelij 2000;XV(2):33-8.
8. Dongen CBv. De M van Schoonhoven en Maastricht. Anrtiek 1992 Feb;26(7):344-6.
9. Dongen, C. B. v. De Rijkswaarborgwet van 19 Brumaire 6e jaar in Nederland, 9 November 1797 tot 1 Januari 1853. Rotterdam: eigen uitgave; 1994.
10. Dongen CBv. De waarborg van edelmetaal. Museumtijdschrift 1998;(17).11. Dongen, C. B. v. Wetten op het stuk van de munt en de waarborg van gouden en zilveren werken en baren: Placaten van Maximiliaan van Oostenrijk 1489, Philips de
Schone 1502, Karel V 1520. Gehalten en gewichtseenheden. Jaartallen van de waarborg. Rotterdam: Eigen uitgave; 1988 Jun 29.
12. Dongen, C. B. v.; Nieman, G. Keurtekens op zak. Historisch overzicht van belasting- en waarborgtekens op edelmetalen voorwerpen vanaf 1795. Rotterdam: Stichting Belastingmuseum prof.dr. Van der Poel; 1998.
13. Elsing, Th. M.Lokaties van keurkamers en Waarborgkantoren in Schoonhoven, De Schoonhovense Keurkamer terug in beeld ?; Schoonhoven. 4e Nationale Zilverdag Symposium; 2003.
14. Elsing, Th. M.; Luijt, Janjaap; Kappers, R.Stichting Nationale ZilverdagTussen Toetsteen en Tralies. 500 jaar waarborgen en keuren in Schoonhoven. Tentoonstelling.De Turfkelder, Schoonhoven; 2003.
15. Gans, L. B. Goud- en zilvermerken van Voet. Leiden, Antwerpen; 1992.
16. Genabeek, Joost v. De afschaffing van de gilden en de voortzetting van hun functies. In: Bloemen, Dr. E. S. A., red.voorzitter. NEHA Jaarboek voor economische, bedrijfs- en techniekgeschiedenis. Amsterdam: Vereniging NEHA; 1994. pp. 63-90.
17. Graas, Tim; Jager, Gemke. Het oudste Schoonhovense zilver nader beschouwd. Enkele nieuw ontdekte stukken en een misverstand over de vervaardiging van bekers. in: Rijen, Jean-Pierre v., eindredactie . De Stavelij in zilver. s.l.: Nederlandse Zilverclub; 2000. pp. 67-83.
18. Grolle, J. J. De muntslag van de graven van Holland tot de Bourgondische unificatie in 1434. 2e dr. ed. Amsterdam: De Nederlandsche Bank; 2000. 3 dln .
19. Kappers, R. Schoonhoven: keurkamers en regels 1705-1809. De Gildekeurkamer, de Keurkamer van het Koningrijk Holland van goud- en zilversmeden en hun regelgeving. Zilvercahier nr. 6.2 ed. Schoonhoven: Historische Vereniging Schoonhoven ; 2009 23.
20. Kappers R. De keurkamers van Schoonhoven, 1705-2003. Waarstonden ze en hoe zagen ze er uit ? Historische Encyclopedie Krimpenerwaard, HEK 2007;31(4):108-20.
21. Kappers, RenéDe zilverstad ten tijde van koningin Hortense. In: Jager, Gemke; Kappers, René, (redactie). De tijd van Hortense, eerste koningin van Holland (1806-1810). De invloed van de Franse tijd op de Nederlandse goud- en zilversmeden. Nationale Zilverdag Symposium; Schoonhoven. Stichting Nationale Zilverdag; 2006 DVD set van twee.
22. Kappers R. Goud- en zilversmeden in de stad Ameide in de 18e eeuw. Historische Vereniging Ameide En Tienhoven 2006 Dec;17(5):10-20.23. Kappers, René. Goud- en zilversmeden in de stad Ameide in de 18e eeuw. Het verschijnsel 'gildenzusters'. in : Bergh-Hoogterp, Louise E. v. d., eindredactie. De Stavelij, jaarboek 2006. Bilthoven:
De Nederlandse Zilverclub; 2006. pp. 93-101.
24. Kappers, René. Kalendarium: de zilverstad in de Bataafs-Franse tijd, 1795-1815. [Web Page] 2007; www.HistorischeVereniging Schoonhoven.nl.
25. Kappers R, Luijt J. De Schoonhovense jaarletter "O" voor 1807. De Stavelij 1999;14(2):43-4.
26. Kappers R, Luijt J. Het Schoonhovense Goud- en Zilversmedengilde: de Gildenbrief anno 1629 ! De jaarletters sinds 1632 ? Verslag van een zoektocht. Historische Encyclopedie Krimpenerwaard, HEK 1999;24(3):66-90.
27. Kappers, René; Luijt, Janjaap; Elsing, Theo2003 - 1503: Tussen Toetssteen en Tralies. 500 jaar goud en zilver keuren en waarborg in SchoonhovenTussen Toetssteen en Tralies. 500 jaar keuren en waarborg in Nederland. Nationale Zilverdag Symposium; Nederlands Goud-, Zilver- en Klokkenmuseum. Schoonhoven: Stichting Nationale Zilverdag; 2003.
28. Koonings, W. Meestertekens van Nederlandse goud- en zilversmeden, 1814 tot 1963 en 1963 tot heden. 's Gravenhage; 1978.
29. Lugard jr., Gerh. J. De zegels en het wapen van Schoonhoven. Zegels en wapens van steden in Zuid-Hollannd.1966.30. Luijt, J.; Houtman, M. G. Schoonhovens zilver St.Eloy. 10 Jaar Schoonhovnes goud- en zilversmidsgilde St.Eloy 1988 - 1998. Schoonhoven: Schoonhovens goud- en zilversmidsgilde St.Eloy; 1998.
31. Luijt, Janjaap1807-1953: Het merken van de fiscus. Schoonhoven gestraft ter exempel. Oneigenlijk gebruik van een nuttig proces ? voordracht tijdens : Nationaal Zilverdag Symposium; Schoonhoven. 2003.
32. Luijt, Janjaap. De keuring in de Bataafs-Franse tijd. De binnenlandse situatie rond 1795. unpublished.
33. Luijt, JanjaapDe Ordonnantie van 25 juli 1800, of Bataafse Ordonnantie. 2000 Jan 11.34. Luijt J. Het meesterteken "GVB" op de avondmaalsbekers van Oudewater. De Stavelij 2001;16(1):3-4.
35. Luijt, Janjaap. Het zilverlexicon voor Nederland en Belgie. Zwolle: Waanders Uitgevers; 2006.
36. Mentink, D. Schoonhoven vier eeuwen bezien en beschreven. Prenten, schilderijen en tekeningen uit de 16e - 19e eeuw. Alphen aan den Rijn: Repro-Holland; 1981.
37. NN. Muntordonnantie 4 augustus 1586.38. NN. Muntplakkaat van 21 maart 1606.
39. Ydema, Onno. Op zoek naar draagkracht. Belastingen voor, tijdens en na de tijd van Lodewijk Napoleon. In: Hallebeek, J.; Sirks, A. J. B., redactie. Nederland in Franse schaduw. Recht en bestuur in het Koninkrijk Holland (1806-1810). Hilversum: Verloren; 2006. pp. 101-23.