Pertanika J. Soc. Sci. & Hum. 12(1): 61-70 (2004) ISSN: 0128-7702© Universiti Putra Malaysia Press

Keupayaan Usahawan Bumiputera Melaksanakan KemahiranKeusahawanan: Satu Kajian Kes

ZAIDATOL AKMALIAH LOPE PIHIE & HABIBAH ELIASFakulti Pengajian Pendidikan, Universiti Putra Malaysia

43400 UPM, Serdang, Selangor, Malaysia

Kata kunci: Usahawan Bumiputera, kemahiran keusahawanan, kewangan, pemasaran, pengalaman

ABSTRAK

Kajian ini bertujuan meninjau persepsi usahawan Bumiputera terhadap keupayaan merekamelaksanakan kemahiran keusahawanan. Kajian ini berbentuk kajian kes ke atas 72 usahawanyang dipilih secara rawak daripada senarai ahli berdaftar dengan Dewan Perniagaan Melayu. Datadikumpul dengan menggunakan soal selidik. Usahawan bumiputera mempunyai keupayaan yangtinggi berkaitan dengan kemahiran membentuk hubungan manusia yang baik, dan menentukankeperluan pelanggan. Secara amnya usahawan bumiputera berkeupayaan sederhana tinggi dalamaspek mengendalikan kemahiran pengurusan. Walau bagaimanapun, lebih daripada 50% usahawanmempunyai persepsi bahawa mereka mempunyai keupayaan 'rendah' ke 'sederhana' untukmelaksanakan kemahiran yang spesifik berkaitan dengan kewangan dan pemasaran. Mereka tidakmelihat kemahiran berkaitan dengan pemasaran sebagai kemahiran yang paling penting. Kajianini merumuskan pengalaman usahawan tidak begitu membantu mereka menimba lebih banyakilmu pengetahuan dalam melaksanakan aktiviti rutin dalam bidang tersebut. Cadangan telahdibuat untuk menggalakkan usahawan menukar sikap supaya lebih bersedia mengikuti programlatihan keusahawanan yang releven untuk mengemas kini ilmu pengetahuan dalam menjalankanperniagaan. Agensi yang memberi latihan keusahawanan sepatutnya menggunakan strategiberbentuk pengalaman supaya menjadi lebih berkesan.

ABSTRACTThe purpose of this study was to determine Bumiputera entrepreneur's perception towards theirability to perform entrepreneurial competencies. This is a case study, on 72 Bumiputeraentrepreneurs randomly selected from the list of entrepreneurs registered with the MalayChamber of Commerce. Data were collected through survey method. Bumiputera entrepreneurspossess high ability to perform competencies related to establishing good human relations anddetermining customers' need. In general, bumiputera entrepreneurs perceived that they possess'moderate' to 'high' ability to perform management related competencies. However, more than50% of Bumiputera entrepreneurs perceived that they possess "low" to "moderate" ability toperform specific competencies related to finance and marketing. They did not perceive marketingcompetencies as the most important competencies. This study concluded that entrepreneurs'experience was not very helpful in assisting them to obtain more knowledge in performingroutine activities in the field. Suggestions had been made to encourage Bumiputera entrepreneursto change their attitude so as to increase their interest to follow relevant entrepreneurshiptraining programs in order to update their knowledge in operating their business. Agenciesoffering entrepreneurial training should utilize 'experiential' strategies to ensure effectiveness.

PENGENALAN Bumiputera untuk meningkatkan pendapatanPeningkatan pendapatan kaum Bumiputera dan taraf hidup mereka. Sehingga kini doronganmasih belum memuaskan kerana ia masih agak dan galakan kerajaan kepada kaum Bumiputeraketinggalan berbanding kaum lain di Malaysia supaya melibatkan diri dalam bidang(Norasmah 2002). Berikutan itu, kerajaan keusahawanan, terutamanya industri kecil danMalaysia perlu memberi tumpuan kepada kaum sederhana, mewujudkan tindak balas yang positif.

Zaidatol Akmaliah Lope Pihie 8c Habibah Elias

Pelbagai perubahan dijangka akan berlakudalam arena perniagaan di Malaysia. MenurutNorhashim (1994) perniagaan kecil di Malaysiatelah meningkatkan jumlah peluang pekerjaandan pembangunan usahawan. Di sini jelas bahawaperniagaan bersaiz kecil dan sederhana amatpen ting dalam menyumbang terhadappembangunan negara. Aliran pertumbuhanekonomi di Malaysia telah menggalakkanpembangunan industri kecil dan sederhana (IKS),walau bagaimanapun wujud ketidakseimbangandalam pegangan ekonomi antara kaum diMalaysia. Humam (1992) mendapati pendudukbukan Bumiputera telah menguasai sektorekonomi, dan matlamat Dasar Ekonomi Barugagal dicapai sepenuhnya (Malaysia 2001).Walau bagaimanapun, hasil usaha kerajaanbersama dengan agensi sokongan kerajaan,pengagihan pendapatan keseluruhan di kalanganisi rumah di Malaysia telah bertambah baik dalamtempoh Rancangan Malaysia ke-7 (Norasmah2002).

Pihak kerajaan telah melakukan berbagaiusaha ke arah memupuk dan mengembangkanasas keusahawanan di kalangan bumiputera bagimelahirkan usahawan yang berdaya maju danberdaya tahan. Antaranya melalui penglibatanmereka secara langsung dan aktif dalam duniaperniagaan. Pelbagai agensi telah disediakanuntuk membantu usahawan Bumiputera. Banyaktabung yang bertujuan khusus untukmembangunkan usahawan bumiputera telahditubuhkan. Antaranya ialah Tabung UsahawanBaru, Tabung Industri Bumiputera, dan TabungUsahawan Kecil yang semuanya bertujuanmembantu usahawan kecil dan sederhana(Zaidatol et al. 1998).

Menurut Norasmah (2002), salah satukementerian yang berfungsi untuk membangunkanusahawan Bumiputera ialah KementerianPembangunan Usahawan. Kementerian ini bukansahaja ingin membangunkan usahawanbumiputera tetapi ingin melahirkan usahawanyang berkualiti, berpotensi serta berupayamembentuk masyarakat Perdagangan danPerindustrian (MPP) seperti yang dihasratkandalam Wawasan 2020.

Terdapat beberapa kelemahan usahawanseperti kekurangan modal, kekurangankemahiran pemasaran, kekurangan pengetahuandan teknologi, kekurangan pekerja mahir,kekurangan kemahiran dan pengetahuan

pengurusan dan ketidakmampuan untukmendapat premis perniagaan yang sesuai(Zaidatol dan Habibah 1997). Dapatan Humamdan rakan-rakan (1992) menunjukkan faktoryang sama juga telah menyebabkan kegagalanperniagaan iaitu pengurusan yang lemah,masalah pemasaran dan kewangan, faktorperundangan dan peraturan serta faktor peribadidan keusahawanan.

Walaupun sistem pendidikan secaraberansur-ansur mengubah nilai dan sikapBumiputera ke arah perubahan positif, masihterdapat beberapa golongan usahawanBumiputera yang masih ketinggalan dari segidaya cipta, amalan perniagaan yang baik dansemangat bekerja yang gigih. Budaya niagakeusahawanan dan kesanggupan menanggungrisiko masih belum dihayati sepenuhnya olehmasyarakat peniaga Bumiputera. Usaha kerajaanuntuk membantu kaum Bumiputera telah banyakdilaksanakan, dan pendidikan perdagangan dankeusahawanan telah lama wujud di Malaysia(Shahril 1993). Kementerian Pendidikan jugamemainkan peranan penting mewujudkanpelapis usahawan melalui program sepertiUsahawan Muda dan Briged Usahawan (Zaidatolet al 1998).

Sieh (1990) dalam kajiannya tentang profilusahawan Malaysia mendapati usahawanmenghadapi masalah dalam bidang kewangankerana mereka kurang pengetahuan. Pandanganyang sama diberikan oleh Timmons (1985)apabila beliau mengatakan asas pendidikankeusahawanan adalah kemahiran teknikal dankewangan. Manakala Hess (1987) dan Kent(1990) menyarankan aspek pengurusan danpemasaran adalah penting untuk kejayaanusahawan. Secara am, kajian ini bertujuan untukmeninjau tahap kemahiran usahawanbumiputera dalam aspek pengurusan, pemasarandan kewangan. Memandangkan pesatnyaperkembangan keusahawanan sekarang ini,adalah penting untuk dijalankan kajian bagimengenal pasti tahap keupayaan usahawanBumiputera di Malaysia setelah kerajaanmempergiat usaha untuk membangunkankeusahawanan. Kajian ini cuba untuk menjawabsoalan kajian berikut: Sejauh manakah usahawanbumiputera mempunyai keupayaan melaksanakankemahiran keusahawanan dari aspek pemasaran,pengurusan dan kewangan?

62 PertanikaJ. Soc. Sci. 8c Hum. Vol. 12 No. 1 2004

Keupayaan Usahawan Bumiputera Melaksanakan Kemahiran Keusahawanan: Satu Kajian Kes

METODOLOGI KAJIANSampel Kajian

Kajian ini berbentuk kajian kes. Subjek terdiridaripada 72 usahawan Bumiputera yang dipilihdaripada senarai ahli berdaftar dengan DewanPerniagaan Melayu di Wilayah Persekutuan danSelangor. Data dikumpul daripada respondenmelalui soal selidik yang telah dibina olehZaidatol (1992). Soal selidik ini mengandungibeberapa item yang mengukur kemahirankeusahawanan dalam tiga gagasan iaitupengurusan, pemasaran dan kewangan.

Instrumen dan Analisis

Untuk menentukan kesahan, soal selidik telahdisemak oleh pakar dalam bidang keusahawanan,dan pekali Cronbach Alpha .95 telah diperolehuntuk mengukur kebolehpercayaan bahagiankemahiran keusahawanan. Keseluruhan 30 itemkemahiran telah dibentuk untuk mengukurtahap kemahiran usahawan bumiputera.

Soal selidik yang digunakan dalam kajianini mengandungi dua bahagian. Bahagianpertama terdiri daripada maklumat latarbelakang usahawan. Bahagian kedua tentangpersepsi usahawan terhadap kepentingankemahiran keusahawanan yang terpilih dankeupayaan mereka melaksanakannya. SkalaLikert 5 pilihan telah digunakan untukmengukur aspek persepsi usahawan iaitu * 1' yangmenunjukkan sangat rendah hingga '5' yangmenunjukkan sangat tinggi. Data dianalisis secaradeskriptif dengan menggunakan pakej SPSS.Jadual 2 mengandungi senarai item kemahirankeusahawanan yang diukur.

DAPATAN KAJIAN

Profit UsahawanJadual 1 menunjukkan latar belakang usahawan.Jelas kelihatan seramai 41.7% usahawanmempunyai kelulusan sehingga sekolahmenengah sahaja. Seramai 52.8% tidakmempunyai pendidikan yang berkaitan denganperniagaan, seramai 47.2% pula melibatkan diridalam perniagaan berbentuk jualan, 55.3%berpengalaman berniaga lebih daripada 10 tahundan 72.2% mempunyai pekerja kurang daripada20 orang.

Kajian ini mendapati seramai 70.8%daripada responden memulakan perniagaandengan usaha sendiri, 65.3% memulakanperniagaan kerana 'minat', dan 'wang'

merupakan faktor utama mengapa merekamemilih untuk memulakan perniagaan sendiri.Lebih 50% daripada usahawan ini telahmengikuti kursus pengurusan dan keusahawanan.Namun begitu bilangannya agak kurang untukmereka yang telah mengikuti kursus yang spesifikseperti pemasaran (47.2%), kewangan (44.4%)dan perakaunan (36.1%).

Walau bagaimanapun, latihan keusahawananyang diterima adalah dalam tempoh yang terhadiaitu kurang daripada enam (6) bulan bagiseramai 56.9% usahawan. Seramai 92%usahawan merasakan latihan keusahawananadalah penting untuk mereka. Data yangdiperoleh tentang nilai bersih perniagaanmenunjukkan kebanyakan usahawan Bumiputeramempunyai nilai bersih perniagaan dalam duakategori iaitu 44% di bawah RM50,000 dan 43%di atas RM100,000.

Keupayaan Usahawan BumiputeraJadual 2 menunjukkan taburan persepsiusahawan terhadap kemahiran keusahawanan.Dapatan menunjukkan kebanyakan usahawanbumiputera mempunyai keupayaan yang tinggidalam aspek pengurusan terutama dalammembentuk hubungan manusia yang baik (69%),membentuk kemahiran komunikasi secara lisandan tulisan (67%) dan membentuk kemahiranmengurus (62 %). Didapati juga kebanyakanusahawan bumiputera berkeupayaan tinggi dalammengira untung kasar dan bersih (67%) danmenentukan keperluan pelanggan (67%).Kurang daripada 50% usahawan bumiputeraberkebolehan melaksanakan kemahiran tertentuseperti mengutip akaun boleh terima,menyediakan laporan kewangan, menjalankankaj ian pasaran, dan menyediakan rancanganpasaran.

Jadual 3 pula menunjukkan min tentangpersepsi usahawan Bumiputera terhadap 10kemahiran keusahawanan yang mereka anggappaling penting dan kebolehan merekamelaksanakannya. Usahawan bumiputera melihatempat kemahiran sebagai amat penting(melebihi min skor 4.50) iaitu membentukkemahiran mengurus, membentuk hubunganmanusia yang baik, mengemas kini rekodkewangan dan menentukan keperluanpelanggan. Walau bagaimanapun skor min untuktahap keupayaan mereka melaksanakankemahiran yang dianggap penting ini hanya ditahap sederhana tinggi sahaja.

PertanikaJ. Soc. Sci. 8c Hum. Vol. 12 No. 1 2004

Zaidatol Akmaliah Lope Pihie & Habibah Elias

JADUAL 1Pembolehubah demografi usahawan Bumiputera

Kategori Demografi

PendidikanSekolah RendahSekolah MenengahMaktab/KolejUniversiti

Pendidikan dalam Bidang PerniagaanAda Kelulusan PerniagaanTiada Kelulusan Perniagaan

Jenis PerniagaanJualanPerkhidmatanPembinaan

Lama Berniaga< 10 tahun> 10 tahun

Jumlah Pekerja<20>20

Bagaimana Perniagaan DimulakanMulakan sendiriMewarisiLain-lain

Mengapa BerniagaTidak puas hati dengan kerja dahuluTradisi keluargaKehilangan PekerjaanMinat

Kursus diikuti*

PemasaranKewanganPerakaunanEkonomiKeusahawananPengurusanUndang-undang

Umur Memulakan Perniagaan<25 tahun26 - 35 tahun36 - 45 tahun>45 tahun

Sebab Utama Memilih Perniagaan SendiriWangKebebasan

6301224

3438

342612

3240

5220

51129

1410147

34322616374122

1829178

3117

8.341.716.733.3

47.252.8

47.236.116.6

44.455.5

72.227.8

70.816.712.5

19.413.91.465.3

47.244.436.122.251.456.930.5

25.040.323.611.1

43.023.6

64 PertanikaJ. Soc. Sci. 8c Hum. Vol. 12 No. 1 2004

Keupayaan Usahawan Bumiputera Melaksanakan Kemahiran Keusahawanan: Satu Kajian Kes

samb. Jadual 1

Kategori Demografi

CabaranKepuasan Kendiri

Adakah Pendidikan Keusahawanan PentingYaTidak

Latihan Keusahawanan<6 bulan>6 bulanTiada Latihan

Anggaran Nilai Bersih Perniagaan<RM 50,00050,000 - 75,00075,000 - 100,000

186

666

411912

32231

25.08.3

91.78.3

56.926.416.7

44.42.843.1

* responden memilih lebih daripada satu kursus.

JADUAL 2Keupayaan usahawan Bumiputera melaksanakan kemahiran keusahawanan

Frekuensi (%) Min

Tinggi Sederhana Rendah

Sisihanpiawai

Pengurusan

1. Membentuk kemahiran komunikasi secara lisandan tulisan

2. Membentuk prosedur untuk menggunakan masa3. Membentuk hubungan manusia yang baik4. Menilai kemampuan dan keupayaan peribadi5. Melatih pekerja6. Memotivasikan pekerja7. Menyerahkan tugas/ tanggungjawab8. Menilai perniagaan9. Membentuk kemahiran mengurus10. Mencari peluang keuntungan baru

Kewangan11. Mengemas kini rekod kewangan12. Mentafsir laporan kewangan13. Menyediakan laporan kewangan14. Mengira untung kasar dan bersih15. Mengutip akaun boleh terima16. Menyediakan rekod pendapatan dan perbelanjaan

harian17. Menyediakan penyata aliran tunai18. Mengurus modal kerja19. Mengawal pusing ganti inventori20. Menyediakan belanjawan pengendalian

48 (67) 16 (22) 8 (11) 3.81 1.14

425038434145394545

438529482838

35444136

(58)(69)(53)(60)(57)(62)(54)(62)(62)

(60)(48)(40)(67)(39)(53)

(48)(61)(57)(50)

201626202021261515

192525163021

21161923

(28)(22)(36)(28)(28)(29)(36)(21)(21)

(26)(35)(35)(22)(42)(29)

(29)(22)(26)(32)

1068911671212

10121881413

16121213

(14)(8)(11)(13)(15)(9)(10)(17)(17)

(14)(17)(25)

(ID(19)(18)

(22)(17)(17)(18)

3.643.923.553.713.583.783.613.693.69

3.753.463.293.862.543.51

3.423.723.593.50

1.231.141.091.131.181.071.061.731.17

1.211.071.191.101.251.21

1.19L201.181.15

PertanikaJ. Soc. Sci. & Hum. Vol. 12 No. 1 2004 65

Zaidatol Akmaliah Lope Pihie & Habibah Elias

Samb. Jadual 2

Pern asa ran21. Menentukan keperluan pelanggan22. Mengira hargajualan produk25. Menyediakan rancangan pasaran26. Menentukan arah aliran produk27. Menjalankan kajian pasaran28. Menentukan kekuatan dan kelemahan persaingan29. Memilih bakal pembekal30. Memberitahu pelanggan rupa bentuk dan kebaikan

produk

4843583028

534144

(67)(60)(42)(42)(39)(47)(57)(61)

1822232321231610

(25)(31)(32)(32)(29)(32)(22)(14)

67161923151518

(9)(10)(22)(26)(32)(21)(21)(25)

3.903.793.443.213.103.373.443.62

1.031.131.27L251.281.141.291.45

JADUAL 3Susunan *Min' mengikut persepsi usahawan: Kemahiran keusahawanan yang dianggap

paling penting dan keupayaan usahawan melaksanakannya

Susunan Kemahiran

1. Membentuk kemahiran mengurus2. Membentuk hubungan manusia yang baik3. Mengemas kini rekod kewangan4. Menentukan keperluan pelanggan5. Mengira untung kasar dan bersih6. Membentuk kemahiran komunikasi secara lisan

dan tulisan7. Memotivasi pekerja8. Melatih pekerja9. Menilai perniagaan10. Mencari peluang keuntungan baru

kepentingan kemahiran( x )

4

4.694.674.604.604.564.54

4.544.534.504.49

Keuoayaan usahawanmelaksanakan

kemahiran(x)

3.693.923.753.903.863.81

3.583.713.613.69

NR Skala untuk kepentingan kemahiran5 = sangat penting 1 • tidak pentingSkala untuk keupayaan melaksanakan kemahiran5 = sangat berkeupayaan 1 = tidak berkeupayaan

Walaupun usahawan bumiputeramempunyai keupayaan tinggi dalam aspekpengurusan, jika ditinjau dengan lebihmendalam lagi kajian ini mendapati usahawanBumiputera mempunyai sepuluh kebolehanterendah dalam kemahiran yang berkaitandengan pengurusan kewangan dan pemasaranseperti yang ditunjukkan dalam Jadual 4. Lima(50%) daripada kemahiran yang tersenaraiadalah berkaitan dengan bidang kewangan danlima (50%) lagi daripada bidang pemasaran. Disini kelihatan daripada 30 kemahirankeusahawanan yang disenaraikan, sepuluhkemahiran terendah usahawan Bumiputeraadalah dalam aspek pemasaran dan kewangan.Dapatan kajian menunjukkan lebih daripada 58%usahawan kurang berkeupayaan dalam mengutipakaun boleh terima, menjalankan kajian pasaran,

menyediakan laporan kewangan danmenentukan arah aliran produk. Lebih kurang53% pula kurang berkeupayaan dalammenentukan kekuatan dan kelemahan pesaing,menyediakan rancangan pemasaran danmentafsir laporan kewangan.

PERBINCANGANUsahawan bumiputera mempunyai keupayaanyang tinggi dalam membentuk hubunganmanusia yang baik, dan membentuk kemahirankomunikasi secara lisan dan tulisan. Dapatan inimenyokong pandangan Fatley (1990) dan MeCannon et al. (2000) yang menyarankankomunikasi berbentuk tulisan dan lisan adalahpenting dan menjadi asas kepada pembentukankemahiran yang lain di tempat kerja. Womble et

66 PertanikaJ. Soc. Sci. & Hum. Vol. 12 No. 1 2004

Keupayaan Usahawan Bumiputera Melaksanakan Kemahiran Keusahawanan: Satu Kajian Kes

JADUAL4Skor 'Min' keupayaan usahawan Bumiputera untuk melaksanakan kemahiran

'perakaunan' dan 'pemasaran' yang kritikal

Kemahiran Skor Min keupayaan FrekuensiKurang keupayaan

Mengutip akaun boleh terimaMenjalankan kajian pasaranMenentukan arah aliran produkMenyediakan laporan kewanganMenentukan kekuatan dan kelemahan persainganMenyediakan penyata akaun tunaiMemilih bakal pembekalMenyediakan rancangan pemasaranMentafsir laporan kewanganMenyediakan belanjawan pengendalian

2.543.103.213.293.373.423.443.443.463.50

44 (61%)44 (61%)42 (58%)43 (60%)38 (53%)37 (51%)31 (43%)39 (54%)39 (54%)36 (51%)

Nota: (1) Frekuensi dikira dengan menjumlahkan skor keupayaan di tahap sederhana, rendahdan terendah. Hanya 50% ke atas diambil kira untuk jadual ini.(2) Skala untuk keupayaan melaksanakan kemahiran5 = sangat berkeupayaan, 1 = tidak berkeupayaan

al. (2000) pula mendapati kemahiraninterpersonal dan hubungan manusia merupakansesuatu yang amat penting di tempat kerja hariini. Zaidatol et al. (2000) juga telah mengenalpasti kepentingan kemahiran komunikasi danhubungan manusia di tempat kerja untukkejayaan sesuatu kerjaya. Dapatan kajian inimendapati kemahiran keusahawanan dalamaspek pengurusan dimiliki oleh kebanyakanusahawan bumiputera dan keadaan ini amatbertepatan dengan pandangan Zaidatol et al.(2000) yang mengatakan bahawa perniagaanyang berjaya selalunya melibatkan beberapakemahiran yang lain selain daripada aspekfungsian perniagaan sahaja. Luft (1986)menyarankan prinsip hubungan manusia yangdiperlukan untuk kejayaan kerjaya adalahberkaitan dengan pembentukan konsep kendiriyang positif, menerima kritikan, menyelesaikankonflik, menangani perubahan, menanganidiskrirninasi dan prejudis dan memahami sumbernilai, nilai kendiri dan menerima nilai oranglain. Usahawan bumiputera yang dikaji telahmengenal pasti kemahiran mengurus danmembentuk hubungan manusia yang baiksebagai kemahiran keusahawanan yang palingpenting dan kedua-dua kemahiran tersebutmerupakan kemahiran yang paling tinggikebolehan usahawan melaksanakannya. Walaubagaimanapun terdapat perbezaan dari segikebolehan usahawan dalam mengendalikanaspek kewangan dan pemasaran. Walaupun

secara keseluruhan didapati 47% usahawanBumiputera telah mempunyai kelulusan dalambidang perniagaan dan telah mengikuti kursusdalam bidang pemasaran, jelas mereka masihkurang berkeupayaan dalam melaksanakankemahiran kewangan dan pemasaran yangmereka sendiri sedar akan kepentingannya. Jikaditinjau dari segi pengalaman, dapatan kajianmenunjukkan 55% usahawan Bumiputeratelahpun berkecimpung dalam dunia perniagaanmelebihi 10 tahun. Walaupun perniagaan merekamerupakan perniagaan kecil-kecilan (72%mempunyai pekerja kurang daripada 20 orang),mereka masih menghadapi masalah utama untukmengutip akaun boleh terima, iaitu seramai 61%belum mampu untuk mengatasi masalahtersebut. Di samping itu juga didapati 61%kurang berkemampuan untuk menjalankankajian pasaran, 60% belum begitu mampumenyediakan laporan kewangan dan seramai58% kurang berkebolehan untuk menentukanarah aliran produk. Ini membimbangkan keranakebanyakan daripada kemahiran perakaunan danpemasaran yang dianggap penting untukkejayaan masih lagi belum dikuasai sepenuhnyaoleh usahawan Bumiputera. Apakah faktorutama yang menghasilkan keadaan ini? Dapatanjuga menunjukkan hanya 26% usahawan telahberpeluang mengikuti latihan keusahawananselama enam (6) bulan dan lebih.Kebanyakannya (57%) hanya telah berpeluangmengikuti kursus keusahawanan kurang daripada

PertanikaJ. Soc. Sci. & Hum. Vol. 12 No. 1 2004 67

Zaidatol Akmaliah Lope Pihie & Habibah Elias

(6) bulan. Fenomena ini mungkin mempengaruhipersepsi mereka terhadap keupayaanmelaksanakan kemahiran keusahawananterutama dalam bidang pemasaran. Seramai17% pula tidak pernah mengikuti latihanlangsung dan hanya 44% pernah mengikutikursus berbentuk perakaunan atau kewangan.

Ilmu pemasaran didapati amat pentinguntuk usahawan bumiputera. Keputusan yangdibuat dalam aspek pemasaran selalunyamempengaruhi usaha mereka dalam merancang,menjalankan dan menguruskan perniagaannya.Usahawan Bumiputera hendaklahmengoperasikan perniagaannya berlandaskanamalan pemasaran yang betul. Menurut Zaidatolet al. (1997) terdapat banyak syarikat yang mufliskerana pemiliknya tidak mempunyaipengetahuan yang cukup dalam menanganikeadaan pasaran yang sentiasa berubah. Tambahbeliau lagi perniagaan hari ini hendaklahberorientasikan pemasaran. Syarikat yang inginmembentuk dan mengeluarkan barangan tanpamengambil kira kemudahan dan keperluanpelanggan akan menghadapi masalah. Denganmengambil kira perkembangan perniagaansecara global aplikasi konsep pemasaran ini perludiberi tumpuan yang lebih.

Mengikut Drucker (1963) dua fungsi utamauntuk sesebuah perniagaan ialah pemasaran daninovasi. Pandangan ini juga disokong olehBarnes, Pynn dan Noonam (1982) bahawakebanyakan firma gagal setiap tahun keranamereka tidak berupaya untuk menentukansasaran pasaran. Inijuga dipersetujui oleh Cohendan Reddich (1981) bahawa kegagalan sesuatuperniagaan itu adalah hasil daripada carapemasaran yang salah. Memandangkanusahawan dalam kajian ini berskala kecil,Tootelian dan Goedeka (1985) pernahmenyatakan bahawa sepatutnya mereka yangberkecimpung dalam perniagaan yang beginimendapat kelebihan dalam aspek: perkhidmatanpelanggan secara peribadi, pengetahuan tentangpelanggan dan pasaran, hubungan rapat dengankomuniti, pendekatan secara peribadi denganpekerja dan pengurusan yang anjal. Malangnyausahawan bumiputera dalam kajian ini tidakmenunjukkan ciri-ciri yang positif dalammenguasai kemahiran pemasaran walaupunsituasi atau persekitaran yang disediakan mampumengarah mereka ke arah keberkesanan yanglebih tinggi. Malahan dalam senarai sepuluhkemahiran yang paling penting mengikut

persepsi usahawan hanya satu kemahiran sahajaberkaitan dengan pemasaran iaitu 'menentukankeperluan pelanggan'. Pemeringkatan yangrendah kepada aktiviti pemasaran oleh usahawanmenunjukkan usahawan kurang faham dan tidakmemberi tumpuan yang cukup kepada usahapemasaran yang penting untuk kejayaan.

Begitu juga dalam aspek kewangan, masalahutama usahawan Bumiputera ialah untukmengutip akaun boleh terima. Tate (1977) jugamendapati salah satu penyebab kepada kegagalandalam perniagaan ialah kegagalan usahawanmengutip akaun boleh terima. Pandangan inidisokong oleh Diffley (1983) yang mendapatikemahiran 'mengutip akaun boleh terima'merupakan kemahiran yang paling pentinguntuk usahawan di Kansas. Aspek lain yangketara pentingnya dalam pengendalianperniagaan adalah pengurusan kewangan,belanjawan dan penyediaan penyata aliran tunai.Kesemua kemahiran ini amat diperlukan tetapiusahawan Bumiputera tidak mempunyaikeupayaan yang tinggi dalam hal ini. Kemahiran-kemahiran ini adalah penting untuk menjaminkejayaan sesebuah perniagaan (Kiesner 1990).

Kepentingan kemahiran pemasaran dankewangan ini tidak dapat dinafikan lagi.Beberapa kajian lepas seperti oleh Me Ewen(1990), Hess (1987) dan Clouse (1990) telahmerumuskan bahawa kedua-dua aspek ini berkaitrapat. Misalnya Clouse (1990) menyatakanbahawa kepentingan membuat keputusan dalampemasaran adalah amat tinggi bagi seseorangusahawan. Beliau juga menekankan kepentinganaspek kewangan terutama untuk memahamialiran tunai dan menganalisis untung dan rugi.Manakala Hess (1987) pula menyatakan aspekjualan dan pemasaran mendahului senarai utamatugas seseorang usahawan diikuti oleh kemahiranpengurusan kewangan. Kohn (1985) pulapercaya kegagalan perniagaan itu disebabkanoleh kurang pengalaman usahawan dalampengurusan, usahawan tidak kompeten,kekurangan modal, strategi pemasaran yangsalah, serta rekod dan prosedur perakaunanyang tidak lengkap.

Memandangkan seramai 92% usahawanBumiputera merasakan latihan keusahawananadalah penting, dan mereka telah mula sedarakan kepentingan sesuatu kemahiran tertentumaka adalah lebih baik sekiranya mereka diberipeluang sewajarnya untuk mengikuti programlatihan dan pembangunan usahawan yang

PertanikaJ. Soc. Sci. & Hum. Vol. 12 No. 1 2004

Keupayaan Usahawan Bumiputera Melaksanakan Kemahiran Keusahawanan: Satu Kajian Kes

sempurna. Program latihan itu perlulah bukansekadar pendedahan sahaja tetapi mempelajariselok-beloknya. Program latihan keusahawananini perlu diubahsuai pelaksanaannya sepertimenggunakan kaedah berbentuk pengalamanatau 'experientiar dan berorientasikan tindakanuntuk menepati keperluan dan kehendak spesifikusahawan bagi menjadikan seseorang itubertambah maju dan tidak ketinggalan dalamsegala bidang. Kaedah ini penting kerana untukmempelajari aspek perakaunan yang spesifikadalah lebih sukar jika kaedah yang digunakantidak tepat. Ini semua akan dapat membantumengecilkan jurang jumlah usahawan berjayadan yang gagal.

Pendidikan yang bererti amat diperlukan,walaupun 47% usahawan telah mengikuti kursuspemasaran dan juga pendidikan perniagaanamnya, mereka masih tidak mampumengendalikan aspek ini dengan baik. Adakahsegala latihan yang dilalui tidak menjaminkeupayaan yang lebih? Keberkesanan latihandan pendidikan keusahawanan untuk usahawanBumiputera perlu dinilai semula supaya agensiyang terlibat peka dengan keberkesanannya.Lagipun didapati usahawan bumiputeramenceburkan diri dalam bidang perniagaan atasinisiatif sendiri (71%) dan minat (67%).Sepatutnya kemahiran keusahawanan yangpenting dan perlu dikuasai dapat dipelajari secaraformal atau tidak formal sebelum mulamenceburkan diri lagi. Kemahiran tersebut dapatdipertingkat penguasaannya secara beransur-ansur setelah berkecimpung dalam duniaperniagaan.

RUMUSAN DAN CADANGANSecara amnya, usahawan bumiputera mempunyaikemahiran yang sederhana tinggi dalam aspekpengurusan tetapi hanya mempunyai kebolehanyang sederhana rendah dalam melaksanakankemahiran keusahawan berkaitan dengan'pemasaran' dan 'kewangan'. Keupayaan untukmelaksanakan kemahiran tersebut adalahsederhana rendah bagi lebih daripada 50%usahawan. Usahawan mempunyai asaspendidikan dan latihan yang sederhana dalambidang perniagaan. Peluang untuk mengikutilatihan perlu ditingkatkan terutama untukmempelajari dengan mendalam aspek kewangandan pemasaran yang dianggap penting untukterus berjaya. Pendidikan yang diterima masih

belum mencukupi. Walaupun usahawanBumiputera telah lama menceburkan diri dalambidang perniagaan secara amnya kemahirankeusahawanan mereka tidak tinggi tetapi bertarafsederhana sahaja. Ini menggambarkan bahawapengalaman sahaja tidak memadai dalammeningkatkan pengetahuan usahawan.Pengalaman dan pendidikan yang dipunyai olehusahawan Bumiputera tidak menjaminpertambahan ilmu dalam mengendalikanperniagaan mereka secara berkesan. Ini terbuktiapabila didapati lebih 50% usahawan tidakmempunyai kemahiran yang tinggi dalammelaksanakan kemahiran yang dianggap'routine' dalam menjalankan sesebuahperniagaan. Keberkesanan agensi yangmenyediakan program dan pakej latihankeusahawanan terutama yang melatih usahawanperlu dikemas kini dan dinilai. Memandangkan92% merasakan latihan keusahawanan inipenting untuk mereka maka pelaksanaan darisegi kaedah penyampaian dalam programpembangunan usahawan hendaklah berbentuk'experiential' dan berorientasi tindakan.Usahawan Bumiputera hendaklah mengubahsikap supaya sentiasa menambah usaha dankesanggupan untuk mengemas kini ilmupengetahuan dalam bidang kewangan danpemasaran. Walaupun bidang ini sukardipelajari, keinginan untuk menguasainyahendaklah sentiasa dipupuk. Di sampingmenambah usaha mempertingkat ilmupengetahuan bercorak teknikal, usaha untukmembentuk sikap dan personaliti usahawan yangunggul hendaklah diberi pertimbangan terutamabagi melengkapkan diri dengan ciri-cirikeusahawanan yang penting untuk kejayaan.

RUJUKANBARNES, J. G., G. A. PYNN dan A. C. NOONAN. 1982.

Marketing research: some basics for smallbusiness. Journal of Small Business Management20 July: 63.

Berita Harian. 1995. Bumiputera mesti ubah sikap,29Jun.

CLOUSE, V. 1990. A controlled experiment relatingentrepreneurial education to students start-updecision. Journal of Small Business Management22(2): 26-31.

COHEN, W. dan M. REDDICK. 1981. Successful Marketing

for Small Business. New York: AmericanManagement Association 2.

PertanikaJ. Soc. Sci. 8c Hum. Vol. 12 No. 1 2004 69

Zaidatol Akmaliah Lope Pihie & Habibah Elias

DIFFLEY, J. H. 1983. A study of women businessowners and the importance of selectedentrepreneurial competencies related toeducational programs. Dissertation AbstractInternational 43: 180.

DRUCKER P.F. 1963. What is a business? Marketingand Advertising, p. 9. New York: McGraw Hill.

FIATLEY, M. E. 1990. Team presentation skills:essential tools today. Business Education Forum45(2): 19-21.

HESS, D. W. 1987. Relevance of small businesscourses to management needs. Journal of SmallBusiness Management 25(1): 26-34.

IBRAHIM, A. B. 1986. Perceived courses of success insmall business. American Journal of Small Business11(2): 41-49.

KEN, C. A. 1990. Integrating entrepreneurship inthe secondary curriculum: Economics andother courses. Dalam Entrepreneurship Educationdisunting oleh C. A. Kent. Connecticut:Quorum Book.

KIESNER, W. F. 1990. Post-secondary entrepreneurshipeducation for the practicing venture-initiator.Dalam Entrepreneurship Education: CurrentDevelopment, Future Direction. New York: QuorumBooks.

KOHNS, D. P. 1985. Entrepreneurship - An MDEeducational opportunity. Marketing EducatorsNews 3: 10-19.

HUMAM H j . MUHAMED, ISMAIL H j . ABDUL W A H A B , LAN

Too KYA, MOHAMED DAHIAN IBRAHIM dan RAHMAT

MOHAMED. 1992. Kegagalan perniagaan diMalaysia. Laporan Institut Penyelidikan. PusatPembangunan Usahawan Malaysia, InstitutTeknologi MARA.

LUFT, R. L. dan J. L. SCHOEN. 1986. Non technical

business employment competencies in Illinois.The Delta Pi Epsibn Journal xxxviii(3): 167-157.

Me CANNON, M. dan T. B. CREWS. 2000. The top fivecommunication skills needed by informationsystem graduates. The Delta Pi Epsibn Journalxxxxi(4): 246^250.

MALAYSIA. 2001. Rancangan Malaysia Kelapan (RMKe8)2001-2005. Kuala Lumpur: Percetakan NasionalBerhad.

Me EWEN, T. 1990. Validation of competencies forentrepreneurship education and training inJamaica. Dissertation Abstract International 51:3828A.

NORASMAH OTHMAN. 2002. Keberkesanan programkeusahawanan remaja di sekolah menengah.Disertasi Ph.D, Universiti Putra Malaysia,Serdang.

NoRHASHiM NORDIN. 1994. Towards strengtheningSMIS. The Bank Pembangunan perspective.Kertas kerja dibentangkan di lil NationalConference for SMIS, Kuala Lumpur, Malaysia.

SHAHRIL MARZUKI. 1993. Pendidikan di Malaysia. KualaLumpur: Utusan Publication.

SIEH LEE MEI LING. 1990. Malaysian industrial andentrepreneur profile. Malaysian ManagementReview 25(2): 3-10.

TATE, C. 1977. The Complete Guide to Your OionBusiness. III. Homewood.

TIMMONSJ. A., L. E. SMOLLEN dan A. L. M. DINGEE.

1985. New Venture Creation. Edisi kedua.Homewood, Illinois: Irwin.

TOOTELIAN, D. dan R. GAEDEKE. 1985. Small BusinessManagement. Edisi kedua. Gienview: Scott,Foresman.

TROPMAN, J. E. 1989. Entrepreneurial Systems for the1990s. Connecticut: Glenwood Press.

WOUBLE, M. N., J. E. ADAMS dan W. L. S. GOHDES.

2000. Business and marketing educationprogram in Georgia: focus groups executiveissues for program reform. The Delta Pi EpsibnJournal xxxxii(i): 38-57.

ZAIDATOL AKMALIAH LOPE PIHIE. 1993. Preparation

and training needs of teachers to teachentrepreneurship in vocational programs.PertanikaJ. Soc. Sci. Hum. 1(2): 123-132.

ZAIDATOL AKMAUAH LOPE PIHIE dan ZAKARIA KASA.

2000. Professional traits needed for careersuccess: how it relates to education of futureworkers. Journal Psikologi 14: 75-86.

ZAIDATOL AKMALIAH LOPE PIHIE, MOHD. MAJID KONTING,

AB. RAHIM BAKAR dan A. GENEVIEVE. 1998. Dasar

dan strategi program peningkatankeberkesanan pendidikan keusahawanan untukabad ke 21. Kertas kerja yang dibentangkan diSeminar Pendidikan Keusahawanan: PendidikanKeusahawanan Abad ke-21. Selangor: UPM,Serdang.

ZAIDATOL AKMALIAH LOPE PIHIE dan HABIBAH. 1997.

Keusahawanan dan Motivasi Diri. Serdang:Penerbit Universiti Putra Malaysia.

(Diterima: 8 Julai 2003)

70 PertanikaJ. Soc. Sci. & Hum. Vol. 12 No. 1 2004