Oma’s krachtige gestalte waakt een beetje over ons

GeloofsgetuigeDirk Rafaëlsz CamphuysenBeter een goede buur...

eandeweiJaargang 25 - nummer 13

vrijdag 6 juli 2018Editie Leeuwarden e.o.

KERKBLADG

Vakantietip: Den Bosch of Zenderen

ALGEMEEN

KER

KB

LAD

GEA

ND

EWEI

2

Ik lees dit filosofischstatement, opgetekendop de hoofdgevel van debontgekleurde Spaansevilla Xalet Bonet inSalou, ontworpen dooreen leerling van de we-reldberoemde architectGaudì (1852 – 1926). Tijd, daarover raak jenooit uitgepraat en ge-dacht. In groepen, maarook thuis aan de keu-kentafel is het onderwerp ‘tijd’ een buitelendfenomeen. Vroeger en later, vandaag en mor-gen, we krijgen het maar niet in de vingers.Al die tijden, zo verweven als met draden toteen kleurig kleed, waar je af en toe verstillendnaar kijkt, samen of alleen. Het zogenoemdeverwijlen in de tijd. De achterkant van hetkleed laat de rafelranden zien van lastige tij-den. Van draden die gehecht zijn met dikkeknopen. Knopen van pijn die zorgen voor on-regelmatigheden aan de kleurige voorkant.Die voelbaar blijven en die je maar niet weg-gestreken krijgt. Bovenstaande woorden doen me denken aande wijsheid van Prediker, die al eeuwen langtot mensen spreekt over tijden waarin weplanten en rooien, huilen en lachen, rouwenen dansen, geboren worden en zullen sterven.Met vervolgens de oproep om in dit leven vro-lijk te zijn en te genieten. Anders gezegd magook denk ik: Maak ‘gebruik’ van de tijd dievoorbij gaat en die nooit terugkomt. Wantvrolijk zijn en genieten is niet voor ieder weg-gelegd.

TekeningBoven onze eettafel hangt een tekening vanmijn oma (1902 -1976), getekend door kunst-schilder Klaas Koopmans (1920-2005) en enigejaren geleden op zeer bijzondere wijze in onsbezit gekomen. Oma’s krachtige gestalte methaar doordringende ogen waakt een beetjeover ons (zie de voorpagina). Het is net of zemeeluistert tijdens gesprekken over ‘de tijd’.In mijn vroegste herinnering heeft haar le-

venswijsheid zich gehaaktaan die van Prediker. Metname als het gaat over ge-bruik maken van de tijd.Ze is voor mij door dejaren heen een inspire-rend persoon geworden,die zich altijd staandehield, in elke tijd en om-standigheid. En wat heeftze veel moeten meema-ken. Pas toen ik ouderwerd begreep ik haar

wijze van troosten. Een pleister op ons voor-hoofd na een lelijke val noemde zij lachend‘een schilderijtje’. Tranen moesten we bewa-ren voor later, dan zouden we ze nodig heb-ben. Maar nu, zó erg kon het toch niet zijn?!Kom, een pepermuntje, dat zou zeker hel-pen…

VrijmoedigVrijmoedig was ze, toen ze (als vrouw in de ze-ventiger jaren) opstond in de kerk, nadat haargeliefde dominee vertelde een beroep naar el-ders te hebben aangenomen. Op haar verzoek zong de gemeente hem toentoe: ‘Dat s ‘Heeren zegen op u daal’. Oma maakte‘gebruik’ van de tijd die voorbij ging en dieniet terug zou komen. Nuchter en wijs als zewas, vertrouwde ze op God die eeuwig is, nietgebonden aan welke tijd dan ook. Als je datgelooft, zelfs in de kreukels van het leven, zoleerden we van haar, zal het heden het verle-den - met herinneringen - en de toekomst om-helzen. Want in God mogen we ons gedragenen gezegend weten. Oma’s tijd en mijn tijd, een wereld van ver-schil. Maar haar levensfilosofie en geloof, dewijsheid van Prediker en het statement opXalet Bonet, ze overleven elk verschil. Daaromzing ik nog steeds graag dat aloude lied: ‘OGod, die droeg ons voorgeslacht, in nacht en storm-gebruis, bewijs ook ons uw trouw en macht, weeseeuwig ons tehuis!’.

Gryt van der Galiën is kerkelijk werker in Rinsumageast en Oentsjerk.

MeditatieTijd‘Maak gebruik van de tijd die voorbij gaat en die nooit meer terugkomt’.Filosofisch statement op de gevel van villa Xalet Bonet door Gryt van der Galiën

Lees

roos

ter

Week 30, 22 t/m 28 julizondag Klaagliederen 3:1-39maandag Klaagliederen 3:40-66dinsdag Klaagliederen 4:1-22woensdag Klaagliederen 5:1-22donderdag Rechters 1:1-21vrijdag Rechters 1:22-36zaterdag Rechters 2:1-5

Week 28, 8 t/m 14 julizondag Marcus 6:1-13maandag Marcus 6:14-29dinsdag Marcus 6:30-44woensdag Romeinen 14:1-12donderdag Romeinen 14:13-23vrijdag Romeinen 15:1-13zaterdag Efeziërs 1:1-6

Week 29, 15 t/m 21 julizondag Efeziërs 1:7-14maandag Efeziërs 1:15-23dinsdag Psalm 14woensdag Klaagliederen 1:1-11donderdag Klaagliederen 1:12-22vrijdag Klaagliederen 2:1-12zaterdag Klaagliederen 2:13-22

Randloze kerk

‘Een pleidooi voor een‘randloze kerk’’, lees ikin een vergeeld arti-kel tijdens een zeld-zame opruimbui.Niet voor niets uitge-

knipt en bewaard. Alleen al de titel vond ikimmers zo aansprekend. Het gaat over wiezich beweegt - als lid of gastlid - binnen deranden van de kerk. Wie balanceren er ophet randje, of vallen er overheen; wie noe-men we zelfs buitenkerkelijk? Termen diebij het organiseren van kerkenwerk nog aleens over de vergadertafel gingen en gaan.Overigens zonder daar meteen een oordeelof iets dergelijks aan te verbinden. Zo chris-telijk zijn we dan ook wel weer. Deze ter-men geven mij iets ongemakkelijks. Zegaan over ‘wij’ en over ‘jullie’. Zo wil ik datniet voelen! In contacten met mensen er-vaar ik dat allen in hun diepste wezen zoe-kers zijn naar ‘Het goede’ in het leven. Welof geen lid van de kerk.‘Het goede leven’, daarvan getuigt ook hetstadsklooster in Leeuwarden (in aanbouw),waar straks op creatieve wijze het leven enhet geloof worden geleefd en gevierd. HetJabixshûs, ten dienste van de ‘mienskip’,waar activiteiten afgestemd worden op vra-gen en behoeften van buitenaf, gedragendoor momenten van gebed.Blij ben ik dat ook de kerk naar een ietwat‘vernieuwend’ jasje ‘erbij’ zoekt. Omdatsommigen dat zondagse kerkpak – dege-lijk, met vest én stropdas – als wat sleetsen soms ietwat knellend zijn gaan ervarenen er graag een ruimer exemplaartje ‘bij’willen. Als teken van een kerk waar de Hei-lige Geest in én uit kan waaien en geenlast van randen krijgt.De tijd is ernaar om de kerk enigszins uithet gemodelleerde pak te helpen, waarinze zich jarenlang heeft geplooid omdat hetgoed was; zo moest zijn! Maar tiden hawwetiden en vragen altijd opnieuw om bezin-ning en doordenking. Ook in de kerk! Onze landelijke kerk is er druk mee. Welezen over pioniersplekken, kliederkerken,huisgemeenten etc. De knopen gaan nu losvoor allen die na ons komen. De jas moetwijd zijn en open. Laat maar zien wat jehebt, of: wat er mist. Ook datgene wat eengoed gesneden jasje zo mooi verbergt. In de gemeenten waar ik werk zijn we ooksteeds op zoek naar een passend ‘cappa’,een mantel die ‘ons allemaal’ past. Ruim,herbergzaam en verwarmend voor iedermens in deze kille tijden. Het is immersonze opdracht om ‘een zorgzame kerk’ tezijn, liefst zonder randen. Een kerk diebidt en belijdt, samen met alle kloostersen elke geloofsgemeenschap: ‘Als de winddie waait met vlagen, zo verrassend waait deGeest, soms een storm, met donderslagen, somseen stem: Wees niet bevreesd!’Dat we bij elke uitdaging rond kerkzijngéén angst kennen en elkaar niet zullenmissen in de tijd die komt!

ColumnGryt van der Galiën

Xalet Bonet, foto: Ferran Llorens

KER

KB

LAD

GEA

ND

EWEI

ALGEMEEN 3

ActueelBezoek Den Bosch of Zenderen

In het kader van Kulturele Haadstêd 2018 bezoeken velen van buiten onze provincie Leeuwarden en andere plaatsen in Fryslân. Zo brachtendelegaties uit Den Bosch en Zenderen een bezoek aan Dokkum. Een tegenbezoek is meer dan de moeite waard. Vakantietip voor deze zomer?

door Herman F. de Vries

BezoekNieuwe buren brengen een bezoek en jij gaatvervolgens bij hen op visite. Zo gaat dat en zohoort dat. Je ontvangt een vakantiekaart oflater dit jaar een kerstgroet en jij beantwoordtdie met in de één of andere vorm. De brievenin het Nieuwe Testament gaan gepaard metgroeten en Jezus bezoekt de huizen van hendie ook naar Hem zijn komen luisteren. Het iseen puur menselijke en sociale omgangs- enbeleefdheidsvorm om elkaar wederzijds tegroeten en te bezoeken. Staatsbezoeken wor-den beantwoord. Een uitgestoken hand even-eens. Het zou onbehoorlijk zijn als dat niet ge-beurde. Van een christen mag altijd nog eenextra stap verwacht worden in het bouwen aanen onderhouden van goede contacten in de sa-menleving. Den Bosch en Zenderen zijn naarDokkum en Fryslân toe gekomen. Een kerke-lijk of particulier tegenbezoek deze zomer zoukunnen!?

Den BoschWie kwamen uit Den Bosch? Leden van deBroederschap van onze Lieve Vrouw. De Broe-derschap richt zich op het onderhouden vande Mariakapel en het beeld van de Zoete LieveVrouw in de Sint Jan van Den Bosch. De Broe-derschap – die tegenwoordig bestaat uit man-nen én vrouwen – draagt zorg voor het houtenMariabeeld dat sinds de dertiende eeuw in deSint Jan een plek heeft gekregen. Bij de verove-ring van de stad door stadhouder FrederikHendrik van de Republiek der Verenigde Ne-derlanden werd de uitoefening van de rooms-katholieke eredienst verboden. Het beeld werdin 1629 de stad uitgesmokkeld en veiliggesteldin Antwerpen - en later in Brussel. Met dekomst van de Fransen die leidde tot de stich-ting van de Bataafse Republiek (1798) kwam ge-leidelijk aan de godsdienstvrijheid terug. Hetkatholicisme werd langzaamaan ook weer toe-gestaan in de stad ‘s-Hertogenbosch. In mei1810 gaf keizer Napoleon Bonaparte de SintJanskerk terug aan de katholieke bevolkingvan de stad. Het beeld van de Zoete LieveVrouw bleef nog tot 1853 te Brussel.

MariakapelWie nu de Sint Janskathedraal bezoekt raaktonder de indruk van de uitstraling van en sfeerin de kathedraal, maar ook van het belangvoor de bevolking van de Mariakapel met hetbeeld. In de kapel is het altijd druk. Er wordenbloemen gebracht, kaarsen ontstoken en dage-lijks honderden gebeden gebeden. Zou een ge-bedshouding en geloofsvorm geen inhoud heb-ben, dan zou een nieuwe generatie daar meestoppen. Dat is in Den Bosch echter niet hetgeval. Het zet ook een protestant aan het den-ken! Bijzonder dat de Broederschap interessetoont voor de Protestantse Kerk en de oecu-

mene en Dokkum in het bijzonder een warmhart toedraagt en met een bezoek vereert. Wijmochten de Broederschap begroeten tijdens deBonifatiusdagen (begin juni) in Dokkum. Erwerd samen gebeden, gesproken en gegeten,zoals christenen dat al in de oudste tijden ge-leerd hebben. Allerlei informatie over de Broe-derschap en het Mariabeeld vindt u op de ver-nieuwde website www.zoetelievevrouw.nlWellicht spoort het lezen u aan om deze zomerde reis naar Den Bosch te maken en met eigenogen te aanschouwen wat miljoenen vóór uhebben aanschouwd.

ZenderenWij zoeken naar bevestiging in ons christelijkgeloof. Die bevestiging is er als er meerdere te-kenen tegelijk op ons pad komen of - zoals nu- meerdere geloofsbroeders en -zusters jou meteen bezoek, aandacht en waardering vereren.In Zenderen vinden wij twee Karmelkloosters,bewoond door Karmelieten en Karmelietessen.Wij kennen in Friesland onder meer het Kar-melklooster in Drachten. In Zenderen wordende kloosters echter nog bewoond, door monni-ken en nonnen. Vanuit Dokkum werden de kloosters al be-zocht. De kloosters brachten in de Bonifatius-dagen een tegenbezoek in de vorm van één vanhun Mariavaandels. In de Reformatie zijn wijdeze vorm van presentie niet gewend. In deprocessies van onze Rooms-Katholieke broe-ders en zusters echter worden vaak ook vaan-dels meegedragen. Wij kennen vaandels ookals herkenningsvlag van een militaire eenheid

en vroeger van gilden en schutterijen. Daar-naast zijn er dus de religieuze vaandels, die netals het vaandel van een militaire eenheid be-langrijk zijn en in ere worden gehouden. Bij-zonder daarom dat de kloosters van Zenderenons groeten met het zenden van één van hunvaandels. Het vaandel dat naar Dokkum kwamheet ‘Mater et decor Carmeli’ (‘Moeder en luistervan de Karmel’). De Karmelieten vinden hunoorsprong op de berg Karmel in het HeiligeLand en vinden hun inspiratie in Jezus Chris-tus en daarnaast bij de profeet Elia en Christus’moeder, Maria. Vandaar ook de naam van ditvaandel. Het tegenbezoek vanuit Zenderenwerd zeer gewaardeerd. Misschien voor u eenidee om de kloosterkerk van het Karmelkloos-ter of de kloosterkapel van het Karmelitessen-klooster deze zomer eens binnen te lopen. Dedeur staat er eigenlijk altijd open, en anders iser de deurbel. Laat u verrassen. In een openhart en met een ontvankelijke houding kan deGeest woning maken.

TenslotteOok de Karmelwereld valt via diverse websiteste bezoeken. Maar het onpersoonlijke contactvia social media wordt in de kerk nog altijdoverstegen door handen die samen gevouwenworden, lofliederen die samen gezongen wor-den, brood dat samen gedeeld en gegetenwordt en troost die samen gezocht wordt. Wijleven voor elkaar en met elkaar en zijn in ge-zamenlijkheid op weg naar de Schepper en Be-waarder van alles en van allen die Hem zoe-ken.

De Kloosterkapel van het Karmelitessenklooster (vrouwen) in Zenderen. Op de voorpagina staat het Karmelietenklooster in Zenderen (mannen). Foto’s: Herman F. de Vries

ALGEMEEN

KER

KB

LAD

GEA

ND

EWEI

4

Fotokollum Willem WilstraPsalm 91 : 1

Dy’t by de Hear syn skûlplak fûnmei rynske help fer wachtsje;al sinkt de dei en falt de jûn,hy mei by God oernachtsje.

Ik sis tsjin God: ‘Myn sterk kastiel,op Jo wol ik betrouwe,

de rots dêr’t ik my feilich fiel,op Jo kin’k ivich bouwe.’

Fedde Schurer en Cor Waringa

Ik strúnde ris mei ûnlijich waar oer de haven fan Lauwerseach.Op de pier stiet dit âld tillefoanhokje, sûnder ferbining…

Lykwols koe ik dêryn moai skûlje en de bui ôfwachtsje en genietsjefan it romme sicht.

Thús fûn ik dizze psalm der aardich by passe.

Geef eenzame ouderen op voorgratis vakantieweek

Het Vakantiebureau.nl houdt in samenwer-king met RCN Vakantieparken ook dit jaareen volledig verzorgde midweek voor in totaalhonderd eenzame ouderen. Van maandag 10t/m vrijdag 14 december kunnen groepen ou-deren op vakantie in bungalowpark de Noord-ster in Dwingeloo (Drenthe). De midweek isbedoeld voor mobiele ouderen die niet meerop vakantie gaan, die in het dagelijks levenweinig aanspraak en/of weinig financiëlemiddelen hebben en het daarom verdienen ereens lekker tussenuit te gaan. Er zijn ook en-kele plekken voor individuele deelname. HetVakantiebureau roept kerkelijke gemeentenop om potentiële deelnemers aan te melden.Dat kan tot en met 20 september via hetva-kantiebureau.nl/senioren-vakanties-zorgva-kanties/vakantie-rcn. Aanmeldingen wordenaan de hand van de motivatie en op volgordevan binnenkomst behandeld, dus wacht niette lang.

Kerk & Zorgdag opnieuw in het teken van eenzaamheid

Het Landelijk Dienstencentrum van de Protes-tantse Kerk aan de Joseph Haydnlaan inUtrecht is op vrijdag 28 september het toneelvan de landelijke Kerk & Zorgdag. Het themais opnieuw ‘eenzaamheid’. Hoe kom je een-zame mensen op het spoor? Welke rol kan depolitiek spelen? Wat doen lokale kerken? Enwat wordt er al gedaan. Tweede KamerlidLenny Geluk (CDA) licht haar actieplan tegeneenzaamheid toe en luistert naar lokale ver-halen, Janet Bac verzorgt een korte terugblikop het project Zorgzame Kerk en drie plaatse-lijke gemeenten delen hun ervaring met zorg-zaam kerk-zijn, toegespitst op het thema een-zaamheid. De dag duurt van 9.45 tot 15.30 u,deelname kost 10 euro inclusief lunch. Aan-melden via www.aanmelder.nl/102298

Diversen

ALGEMEEN

KER

KB

LAD

GEA

ND

EWEI

5

Geloofsgetuige

In zijn tijd werden de Stichtelijcke rymen ende Uytbreyding over De Psalmen des prophetenDavids van de ‘Huub Oosterhuis van deGouden Eeuw’ vaak herdrukt. In het Lied-boek van 2013 staat alleen ‘Ik hoor trompettenklinken’ (L. 901). Het is een fragment vanzijn ‘uitbreiding’ van Psalm 121. De zoon van een chirurgijn en een doopsge-zinde moeder - opa was om dit geloof ‘ont-halst’ - had eerst voor kunstschilder geleerd.De theologiestudie in Leiden daarna brakhij af, mogelijk omdat het dreigende religie-conflict in de Republiek hem afschrikte. Hijwerd huisleraar, maar vanwege zijn oogvoor de gouvernante kon hij vertrekken. In-wonen bij de schoonouders gaf gedoe. Debaan als onderwijzer in Utrecht gaf maareen karig bestaan. Het niet erg succesvolleleven werd een prikkel om aan zichzelf tewerken. Hij was van zichzelf nogal trots enprikkelbaar. Maar het gemoed van de mensis de kamer van zijn geluk of ongeluk: ‘’tGeluk bestaat alleen in ’t achten van ’t geluk/ Enin een arme ziel wekt armoe kleine druk.’In zijn dichtwerk valt vaak het woorddeugd. Het werken aan je geestelijk levenmoet je niet aan anderen overlaten. Hierligt je waardigheid. In die geest begon hijte preken waar hij maar werd uitgenodigd.Zijn doorleefde boodschap sloeg aan. In1617, net voor de Synode van Dordrecht,liet hij zich overhalen om predikant teworden. Vleuten werd zijn standplaats.Daar preekte hij de vele katholieken vanhet dorp de kerk in. En toen na ‘Dordt’ deRemonstrants gezinde voorgangers wer-den ontslagen trok ook veel kerkvolk uitde stad in groten getale naar Vleuten. Maarin 1620 werd ook hij afgezet door de Sta-ten. Camphuysen zag af van het predikant-schap, maar weigerde ervoor te tekenendat dit voorgoed zou zijn. Hij week uit naarNorden in Oost-Friesland en kwam latervia Harlingen en Ameland in Dokkum te-recht. Daar kerkten remonstranten endoopsgezinden samen. Hij leefde er alsvlashandelaar en gaf er zijn gedichten uit.Ze konden ook worden gezongen. Toehoorders bij een preek in Rotterdamwaren ooit met stenen gaan gooien tegende overheidsdienaren die hem kwamen ar-resteren. Het maakte hem kopschuw voormilitante Remonstranten. Hadden ze hunvrijheid om goed te doen al wel maximaaluitgebuit? In een officieel kerkgenoot-schap met remonstrantse belijdenis zag hijook niets, want het zou anders gelovigenuitsluiten. Hij was een consequente pleit-bezorger van religie die zich vooral drukmaakt over de persoonlijke verbondenheidmet God en Jezus Christus en het vergro-ten van de innerlijke vrijheid en vrede.

Harmen Jansen

Dirk Rafaëlsz. Camphuysen

‘Godsdienstig te zijn, dat isrecht mensenwerk’

*4 mei (?) 1586, Gorinchem† 19 juli 1627, Dokkum

Scriba ds. René de Reuver ging voor het eerst op bezoek bij het asielzoekerscentrum naasthet dienstencentrum van de Protestantse Kerk in Utrecht. ‘De buren van het AZC bepalenme bij de uitdaging om elkaars naasten te zijn. Wij van hen en zij van ons.’

door René de Reuver

Beter een goede buur dan een verre vriend.Vriendschap kent geen grenzen. Vriendschapoverbrugt afstand en tijd. Zeker, alleen: onder-schat de waarde van een goede buur niet. Eenverre vriend neemt het pakketje niet aan, datvoor mij is bestem. Ik kan hem niet vragen opmijn huisdier te passen als ik een paar dagenweg ben. Met mijn buren leef ik dagelijks.In de afgelopen twee jaar heb ik als scriba di-verse verre vrienden ontmoet. Vrij kort namijn start was ik te gast bij verre Grieksevrienden. Op Lesbos en in Athene trekken zijzich het lot van asielzoekers aan. Vorige jaarbezocht ik verre protestantse vrienden in Li-banon. Zij zetten zich met hart en ziel in voorSyrische kindvluchtelingen. Vrienden zijn be-langrijk. Ze verrijken je leven. Je deelt elkaarsvreugde en zorg. Kort geleden was ik te gast bij onze buren inhet asielzoekerscentrum (AZC). Dagelijks pas-seer ik dit AZC. Nog nooit was ik er binnen ge-weest. Vele asielzoekers heb ik ontmoet, opLesbos, in Libanon, in Groningen en Amster-dam. Zo niet mijn asielzoekende buren. Eenbezoek aan naaste buren blijkt moeilijker teorganiseren dan aan verre vrienden…In Lesbos zag ik de struggle van asielzoekersaan de grens van Europa. In het AZC naast onszag ik hoe het hen vergaat, een heel stuk ver-der in de procedure.

De VrolijkheidStichting De Vrolijkheid had mij uitgenodigdom kennis te maken met het werk dat zij doenin 26 AZC’s. We werden rondgeleid doorAmmar Issam, een van de ‘bewoners’ van hetAZC. De vergelijking met ons kantoor drongzich op. Van buiten eenzelfde mooi gebouw.Binnen lange gepleisterde muren met deurennaar kamertjes. Trots vertelde Ammar dat hijsamen met medebewoners muren beschildertom zo een beetje kleur en leven in huis tebrengen. En passant vertelde hij ook dat een

man hier al achttien jaar woont. Even langdus als wij in het dienstencentrum!Na de rondleiding volgde een muziekavond.Elke week verzorgt De Vrolijkheid zo’n avondvoor kinderen en jongeren. De zorg van devrijwilligers voor de bezoekers raakte me.Evenals de professionaliteit waarmee JonasBisquert kinderen en tieners liet zingen enmet hen muziek maakte. Randa Awad, een Pa-lestijnse moeder uit Damascus, vertelde eenverhaal over haar stad waar de dood rond-waart. Vanwege de Ramadan werd de avondafgesloten met een Iftarmaaltijd. Bewonershadden voor eten gezorgd. Iedereen werd uit-genodigd mee te eten.Deze avond besefte ik hoe belangrijk goedeburen zijn. Met hen deel je de straat. Je bent,letterlijk, elkaars naasten. De buren van hetAZC bepaalden me bij de uitdaging om el-kaars naasten te zijn. Wij van hen en zij vanons.

Grote vragenVaak zijn we als kerk druk met de grote vra-gen van vluchtelingen, migratie en asiel. Hetbezoek riep bij mij de vraag op of we ook eengoede buur zijn van de bewoners van het AZC?Onwillekeurig moest ik denken aan diescherpe gelijkenis van Jezus over naaste zijn.De priester en de leviet uit het verhaal warenmisschien wel op weg naar de tempel om teoverleggen over een grote actie voor vluchte-lingen. Nam dit hen zo in beslag dat ze geentijd en oog hadden voor die ene man naasthen op de weg...Ervaren de bewoners van het AZC ons als kerkals goede buur? Zij wij elkaars naasten?Een goede buur ziet scherper of ik naaste bendan mijn verre vriend.

In de rubriek Protestants perspectief werpen func-tionarissen van de Protestantse Kerk af en toe hunlicht op actuele kwesties. Bron: protestantsekerk.nl

Protestants perspectiefBeter een goede buur...

Een priester en een Leviet lopen voorbij de gewonde reiziger, Crispijn van de Passe (I), naar Hans Bol, 1588 - 1589.‘Misschien waren zij wel op weg naar de tempel om te overleggen over een grote actie voor vluchtelingen. Nam dithen zo in beslag dat ze geen tijd en oog hadden voor die ene man naast hen op de weg...’ Collectie Rijksmuseum

ALGEMEEN

KER

KB

LAD

GE A

ND

E WE I

6

De toegang tot de grafkapel van de familie Van Haren(1686) in de kerk van Sint-Annaparochie.

Soms overleeft de overtuiging van iemand glansrijk de dood van het lichaam op aarde. Zois de droom van Martin Luther King nog springlevend. door Corry Nicolay

Dit jaar is het vijftig jaar geleden dat ds. Mar-tin Luther King jr. werd vermoord in het Ame-rikaanse Memphis. Tijdens een protestmars inWashington voor zo’n 200.000 mensen, waar-van een derde blanken, hield hij zijn legenda-rische toespraak: ‘I have a dream’. Een droomdie nog steeds actueel is.‘Ik heb een droom dat mensen, zwart enblank, gelijkwaardig worden behandeld. Eendroom dat de kleine kinderen van vandaag ineen land zullen leven waar ze niet worden be-oordeeld op de kleur van hun huid maar ophun karakter. Een droom dat de woestijnstaatdie verzengt in de hitte van ongerechtigheiden onderdrukking, omgevormd zal worden ineen oase van vrijheid en gerechtigheid’.Twaalf jaar lang ging Martin Luther King zijnlandgenoten voor in de geweldloze strijd voorgelijke rechten voor zwarte en blanke mensen.Er ging zo’n sterke inspiratie van hem uit datheel de wereld er tot vandaag de dag doorwerd geraakt.Hij was ervan overtuigd was dat mensen nietbedoeld zijn om enkel op grond van aangebo-ren uiterlijkheden beoordeeld en in rangordegezet te worden. ‘Ik heb een droom’, zei hij,‘dat op een dag dit land zal verrijzen en zalleven naar de ware betekenis van haar credo:‘Wij beschouwen de waarheid als vanzelfspre-kend, dat alle mensen gelijk geschapen zijn.’

SpanningNet als in de tijd van Martin Luther King, voelje vandaag de dag de spanning die er is tussende geweldloze en gewelddadige weg naar vrij-heid en gerechtigheid. Het geloof in vrijheiden gerechtigheid door oorlog - en dus door ge-weld - wil mensen laten geloven dat de me-thode van geweldloosheid een zaak is van laf-

aards en naïevelingen. Dit is een leugen.Voor een houding van geweldloosheid is veelmoed en wilskracht nodig. Dit kunnen men-sen opbrengen omdat zij geloven in eendroom, een visoen van hoe het kan. Zij ziendit al voor zich en dat geeft inspiratie en voedtde moed en wilskracht om er voor te gaan.Want vanuit een gedeelde droom zijn men-sen, zo verschillend als ze zijn, in staat samente werken.Als dat gebeurt kunnen jongeren merken dathet bij het zoeken van een stageplaats en sol-liciteren, niet meer uitmaakt welke achter-naam en uiterlijkheden je hebt. Dan wordthet jou niet aangerekend als een geloofsge-noot fundamentalistisch en mensonterendspreekt en handelt. Dan kunnen Joden enmoslims ongestoord hun keppeltje en hoofd-bedekking op straat dragen en vrouwen hunhoofd wel of niet bedekken.Dan kunnen geliefden onbevangen samenover straat lopen, hetero, homo en anders ge-aarde mensen.In 1968 werd Martin Luther King doodgescho-ten, toen hij 39 jaar was .Soms overleeft iemands overtuiging glansrijkde dood van het lichaam op aarde. Zo is dedroom van Martin Luther King nog springle-vend en leeft voort in de wereld, in Nederland,in Fryslân. De droom dat politiek en wetge-ving, dat mensen vanuit hun godsdienst en le-vensbeschouwing zullen leven en handelennaar het credo: ‘Wij beschouwen de waarheidals vanzelfsprekend, dat alle mensen gelijk ge-schapen zijn’.

Corry Nicolay is dominee (Protestantse Kerk) en zet zich sinds 1980 in voor

het kleurrijk samenleven

Martin Luther KingEen springlevende droom

Vanaf 15 juli staat de Witte Tentweer op Lauwersoog

Jaarlijks bezoeken ruim drieduizend men-sen de diensten en sing-ins in de Witte Tentop Lauwersoog. Ook dit jaar bouwt de Ver-eniging tot Kerkelijk Recreatiewerk in hetLauwersmeergebied de tent op, op het ter-rein van Staatsbosbeheer nabij de parkeer-plaats van de jachthaven aan het Noorder-gat. Van 15 juli t/m 26 augustus is er elkezondag om 9.30 u. een dienst en om 19.30u een sing-in. De eerste sing-in van het sei-zoen wordt traditiegetrouw verzorgd doorde Gospelgroep ‘Oir Choice’ uit Lauwers-oog, terwijl de Chr. Muziekvereniging TidaKira uit Munnekezijl weer garant staat voorde begeleiding van de tweede sing-in. Daar-naast zijn er ook groepen die voor het eerstmeewerken, zoals de nieuwe Gospelforma-tie Walk by faith uit Dokkum en de bandAlive uit Groningen. Het seizoen wordt af-gesloten met een sing-in verzorgd dor Gos-pelgroep The Messengers uit Holwerd, metals thema ‘Geen tijd voor God’.Ook wordt dit jaar weer een Pelgrimstochtgeorganiseerd onder begeleiding van ds.Herman F. de Vries uit Ternaard. Een vasten gewaardeerd onderdeel van het pro-gramma is de koffie, thee en limonade naafloop of tijdens de pauze. De toegang enkoffie zijn gratis, wel is er elke dienst ensing-in een collecte voor de onkosten. Uit-gebreide informatie staat op vkrwlauwers-oog.nl en op facebook.com/WitteTentLau-wersoog.

Inspiratiefestival van 26 t/m28 oktober op Terschelling

De Protestantse Theologische Universiteit, deProtestantse Kerk en de kerken van Terschel-ling houden op 26, 27 en 28 oktober het Inspi-ratiefestival 2018, volgens de organisatoren‘hét moment om geestelijk uit te waaien. Hierkomen mensen die op zoek zijn, ervaringenwillen delen of zich verder willen ontwikke-len. Het is een uniek festival op het mooie ei-land Terschelling, dat in het teken staat vanbezinnen, inspireren en ontmoeten. Samenop zoek gaan naar wat iedereen inspireert,verbindt en bezighoudt.’Iedereen die geïnte-resseerd is in geloof, betrokken is bij een kerkof op zoek naar inspiratie is welkom. “Veel be-trokken kerkmensen werken keihard voor dekerk. Dit is een moment om even op te laden”,aldus Mathilde de Graaff, één van de organi-satoren en predikant op het eiland. Het pro-gramma biedt voor elk wat wils met lezingen,workshops, vieringen, trainingen, theater enmeditatie. Thema’s die aan bod komen:‘Samen leven en samen kerk zijn’, ‘Gelijk zijnen toch anders geloven’, ‘Keuzes maken enrespect hebben voor andere keuzes’ en ‘Dekunst van het geloven.’ Meer informatie overhet festival, aanmelden of reserveren viawww.inspiratiefestivalterschelling.nl.

Diversen

ALGEMEEN

KER

KB

LAD

GEA

ND

EWEI

In Nederland en andere westerse landen komt er langzamerhand een einde aan het gebruik van gas als warmtebron. Sinds het middenvan de negentiende eeuw waren er op vele plaatsen gasfabrieken, waar gas geproduceerd werd door steenkool te verhitten zonder toetre-ding van zuurstof. door Klaus van der Grijp

In 1959 werd in het Groningse Slochterenaardgas ontdekt, dat al spoedig de oude vormvan gaswinning ging vervangen. Nu evenwelzijn er redenen genoeg om naar andere ener-giebronnen om te zien, waarbij de factorduurzaamheid een grote rol speelt.Ook in Oekraïne, waar ik sinds vijftien jaar ge-vestigd ben, is er over gaslevering en gasver-bruik veel te doen. Steenkool is hier van ouds-her de fossiele brandstof bij uitstek. In deSovjetperiode kregen steden als Donetsk enLoegansk hun betekenis dankzij de mijnindus-trie, die tot 2014 aan ongeveer een half mil-joen mensen werk verschafte. Het was in demijnen evenwel riskant werken, de technie-ken raakten verouderd en er waren jaren datwel driehonderd mijnwerkers om het levenkwamen. De mijnbouw werd steeds minderrendabel, en mede als gevolg van de afschei-dingsbeweging werd een aantal mijnen geslo-ten. Oekraïne moest voor zijn energievoorzie-ning steenkool uit Rusland en uit Zuid-Afrikaimporteren!

AardgasDaarnaast kreeg het aardgas een steeds groterbetekenis. Het eerste gasveld in Oekraïne werdaangeboord in 1924, toen ook de eerste gaslei-ding werd aangelegd. De Oekraïense Sovjetre-publiek was in 1944 het eerste gebied ter we-reld dat aardgas exporteerde (naar Polen).Maar het gasverbruik steeg, zowel in de zwareindustrie als in de huishoudens. Het land kentlange, koude winters, waarin stevig gestooktmoet worden. In Kiëv, waar ik woon, hebbende huizen gewoonlijk geen eigen cv-ketel,

maar krijgen ze hun warmte via een netwerkvan waterleidingen. Het warme water van destadsverwarming ontstaat door restwarmtevan bijvoorbeeld elektriciteitscentrales. Dat indat netwerk veel warmte verloren gaat,maakte niet zo veel uit in de tijd dat kolen enaardgas ruimschoots beschikbaar waren.Werd het in huis te warm, dan kon je de ver-warming niet omlaag draaien. Je zette ge-woon het raam open!

SchaarsteMaar na de jaren van overvloed brak deschaarste aan. De Sovjet-Unie viel uiteen, Oe-kraïne werd onafhankelijk en infrastructurenwerden verwaarloosd. Veel te vaak blijkt er inde stadsverwarming ergens een lek te zijn, endan zitten de huishoudens een paar dagen inde kou. Het land heeft nog steeds aardgas uitRusland nodig, maar ook wordt Russisch gasvia Oekraïne naar West-Europa doorgevoerd.De overeengekomen hoeveelheden, de tarie-ven en de voorwaarden voor samenwerkinghebben tot hevige geschillen geleid tussen hetOekraïense gasbedrijf, Naftogaz en zijn Russi-sche tegenhanger Gazprom, waarbij meer daneens de gasleverantie werd stopgezet. Oe-kraïne kwam daarbij ook als doorgangslandvoor Russisch gas naar Europa in een moei-lijke positie. De beschuldiging, een deel vande voor het Westen bestemde gasstroom vooreigen gebruik te hebben afgetapt, was maarmoeilijk te weerleggen. Om de voortdurendegeschillen met Oekraïne te vermijden heeftRusland in 2011 een dubbele pijpleiding aan-gelegd die van Petersburg via de Oostzee naar

Duitsland gaat. Daarnaast is er ook een zuide-lijke leiding gepland via Bulgarije naar Italië.Hoe het ook zij, Oekraïne kan in de naaste toe-komst niet meer op de levering van gas uitRusland rekenen.

AlternatievenOekraïne van het gas af? Alternatieven wor-den nu steeds belangrijker. Kernreactoren zijnhier al sinds vele jaren en zorgen voor een be-langrijk deel van de stroomvoorziening, maarsinds de ramp in Tsjernobil zijn we daarmeewel voorzichtiger geworden. Zonne-energie?De regering overweegt in het onbewoonbaregebied rond Tsjernobil een groot veld van zon-nepanelen aan te leggen, maar dat plan is nogniet uitgevoerd. Hydro-energie? Plannen ommet het stromende water van de Dnjepr ener-gie op te wekken waren er al in de tsarentijd,en inderdaad staan daar nu heel wat hydro-elektrische centrales. Maar om de hele infra-structuur – inclusief onze verwarming in dekoude Oekraïense winters – op die nieuweenergiebronnen om te stellen zal er een wijsoverheidsbeleid nodig zijn!Oekraine van het gas af? Voorlopig echt nogniet …

dr. Klaus van der Grijp (1939) studeerde in Utrechttheologie en hispanistiek. Hij was docent

kerkgeschiedenis aan het seminarie van de Presbyteriaanse Kerk in Campinas (São Paulo) enaan de theologische faculteit van de Evangelisch-

Lutherse Kerk in São Leopoldo (Rio Grande do Sul),en vervolgens predikant in Heerenveen, Voorburg

en Utrecht. Sinds 2005 woont hij in Kiëv

Brieven uit Kiëv (5)Oekraïne ‘van het gas af’?

7

Hydro-elektische centrale in de Djnepr nabij de stad Zaporozhye. Foto: Kiëv

VOLG

END

E KE

ERe

an

dew

ei

Gin

De zomer: opladen met oog voor de ander

Wylde bistenDe fiets naast de kerk