kecharis vanq
TRANSCRIPT
![Page 1: Kecharis vanq](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062406/5588ddfdd8b42a58198b45fc/html5/thumbnails/1.jpg)
8-րդ դաս. խումբ համար 4՝ Գասպարյան Խաչիկ, Զաքարյան Հելեն,Բաշրաթյան Անահիտ, Մարտիրոսյաան Էդուարդ
ԿԵՉԱՌԻՍ ՎԱՆՔ
![Page 2: Kecharis vanq](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062406/5588ddfdd8b42a58198b45fc/html5/thumbnails/2.jpg)
Կեչառիսի վանքային համալիր, Կոտայքի մարզի Ծաղկաձոր քաղաքի հյուսիս-արևմուտքում XI-XIIIդդ ընթացքում կառուցված վանքային համալիր։ Բաղկացած է չորս եկեղեցիներից, գավթից և երկու մատուռից, որից գլխավորը՝ Ս.Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին կառուցվել է 1033թ-ին Գրիգոր Մագիստրոսի կողմից։ Միջնադարյան Հայաստանի նշանավոր կրոնական ու մշակութային կենտրոններից էր։ Կեչառիսում ապրել և գործել են ժամանակի խոշոր գիտնականներ, կրոնական ու քաղաքական գործիչներ Գրիգոր Մագիստրոսը, Վասակ Խաղբակյանը, Խաչատուր Կեչառեցին և ուրիշներ։Կեչառիսի տարածքում կան XII - XIII դդ բազմաթիվ խաչքարեր, որոնցից աչքի է ընկնում Վեցիկ ճարտարապետի մահարձան-խաչքարը (XIII դ)։
Կեչառիսի վանքային համալիր
![Page 3: Kecharis vanq](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062406/5588ddfdd8b42a58198b45fc/html5/thumbnails/3.jpg)
Կեչառիսի վանքային համալիրը միջնադարյան Հայաստանի նշանավոր կրոնական ու մշակութային կենտրոններից էր: Գտնվում է Ծաղկաձոր քաղաքի հյուսիս-արևմուտքում։ Կեչառիսում ապրել և գործել են ժամանակի խոշոր գիտնականներ ու քաղաքական գործիչներ Գրիգոր Մագիստրոսը, Վասակ Խաղբակյանը, Խաչատուր Կեչառեցին և ուրիշներ։
Ովքեր են աշխատել ու գործել
Կեչառիսում
![Page 4: Kecharis vanq](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062406/5588ddfdd8b42a58198b45fc/html5/thumbnails/4.jpg)
Կառուցվածքը Համալիրը կազմված է չորս
եկեղեցիներից, գավթից և երկու մատուռից։ Գլխավոր՝ Ս.Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին, ըստ հարավային մուտքի վերևի արձանագրության, 1033թ.-ին կառուցել է Գրիգոր Մագիստրոսը։ Հորինվածքով գմբեթավոր դահլիճ է՝ բեմի երկու կողմերին երկհարկանի ավանդատներով։ Արտաքին հարդարանքը զուսպ է, արևելյան ճակատը մշակված է երկու «հայկական խորշերով», որոնցից լուսամուտներ են բացված դեպի բեմ։
Ողջ հորինվածքի վրա իշխում է 10,4մ տրամագծով գմբեթը։ Եկեղեցուն արևմուտքից կից է ուղղանկյուն հատակագծով (14,8մ×16,5մ), չորս սյուներով կենտրոնակազմ գավիթը (XIIդ. վերջ), որի կենտրոնական մասը ծածկված է երդիկավոր ութանիստ գմբեթով։ Ի տարբերություն ճակատների պարզության, ներսի հարդարանքը բավականին հարուստ է։
![Page 5: Kecharis vanq](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062406/5588ddfdd8b42a58198b45fc/html5/thumbnails/5.jpg)
Գլխավոր եկեղեցուց հարավ գտնվում է սլացիկ համաչափություններով գմբեթավոր Ս.Նշան ոչ մեծ եկեղեցին։ Այն որոշակի թվագրված չէ, սակայն, ելնելով XIդ. ճարտարապետական բնորոշ ձևերից և այն պատմական տեղեկությունից, որ Գրիգոր Մագիստրոսը Կեչառիսում 1051թ.-ին ևս մեկ եկեղեցի է կառուցել, ենթադրվում է, որ վերջինս Ս.Նշանն է։ Երրորդ՝ Կաթողիկե եկեղեցին, որը կառուցել է իշխան Վասակ Խաղբակյանը 1203-1214թթ.-ին (հավանաբար՝ Վեցիկ վարդապետի ձեռքով), տեղադրված է համալիրի հարավային մասում, Ս.Նշանի կողքին։ Ուղղանկյուն, ներքուստ խաչաձև գմբեթավոր շենք է՝ չորս անկյուններում երկհարկանի ավանդատներով։ Կաթողիկեն իր հարդարանքով Կեչառիսի վանքի եկեղեցիներից ամենաշքեղն է։
![Page 6: Kecharis vanq](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062406/5588ddfdd8b42a58198b45fc/html5/thumbnails/6.jpg)
Ինչ շինությունների հարեվանությամբ է գտնվում
Շինությունների հիմնական խմբից արևմուտք, 120 մ հեռու, կանգուն է վանքի չորրորդ՝ Ս.Հարություն փոքրիկ եկեղեցին, որը, ըստ շինարարական արձանագրության, կառուցվել է 1220թ.-ին։ Արևմտյան ճակատին կից գավիթը եկեղեցու հորինվածքի հետ արտաքինից մի ամբողջություն է կազմում։
![Page 7: Kecharis vanq](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062406/5588ddfdd8b42a58198b45fc/html5/thumbnails/7.jpg)
Կեչառիսի խաչքարները Կեչառիսում կան XII-XIIIդդ.
բազմաթիվ խաչքարեր, որոնք գունագեղություն են հաղորդում վանքային համալիրին՝ դառնալով նրա բաղկացուցիչ տարրերը։ Համալիրի կարևոր կառույցներից է Վեցիկ ճարտարապետի մահարձան-խաչքարը (XIIIդ.), որը կանգնեցրել են նրա ճարտարապետ եղբայրները։ Կեչառիսի վանքում են թաղված նաև սելջուկների դեմ մղված ճակատամարտում զոհված Ապիրատյան Գրիգոր իշխանը (1099թ.), Մեծ իշխան Պռոշը (1284թ.)։
![Page 8: Kecharis vanq](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062406/5588ddfdd8b42a58198b45fc/html5/thumbnails/8.jpg)
XII դարում սելջուկների գերիշխանության հետևանքով վանքը հայտնվել է ծանր վիճակում: 1161–65 թթ-ին Զաքարիա ամիրսպասալարն այն ազատագրել է և վերակենդանացրել վանքի հոգևոր կյանքը:
Համալիրի հարավում գտնվող Կաթողիկե եկեղեցին 1203–14 թթ-ին կառուցել է իշխան Վասակ Խաղբակյանը: Կաթողիկեն ուղղանկյուն, ներքուստ` խաչաձև, 4 անկյուններում երկհարկ ավանդատներով գմբեթավոր շինություն է, հարդարանքով՝ համալիրի եկեղեցիներից ամենաշքեղը: Հուշարձանախմբից դուրս (120 մ հեռավորությամբ) 1220 թ-ին կառուցված Սբ Հարություն փոքրիկ եկեղեցին է, որի արևմտյան ճակատին կից գավիթը եկեղեցու հորինվածքի հետ արտաքինից կազմում է մի ամբողջություն: Համալիրում է նաև Վեցիկ ճարտարապետի մահարձան-խաչքարը (XIII դար):
Կեչառիսի վանքում են թաղված սելջուկների դեմ մղված ճակատամարտերում զոհված Պահլավունյաց տոհմի Ապիրատյան Գրիգոր իշխանը (1099 թ.) և Մեծ իշխան Պռոշը (1284 թ.):
Ընդհանուր տեղեկություններ
![Page 9: Kecharis vanq](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062406/5588ddfdd8b42a58198b45fc/html5/thumbnails/9.jpg)
1248 թ-ին Խաչենի Խոյախան բերդի տեր Վախթանգի որդի Հասան իշխանը կնոջ՝ Բաղաց թագավորի դուստր Մամքանի հետ վերանորոգել է մոնղոլների ավերած Կեչառիսի եկեղեցիները:
XVIII դարում Կեչառիսի վանքն ամայացել է, 1828 թ-ին երկրաշարժից քանդվել է Սբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցու գմբեթը:
![Page 10: Kecharis vanq](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062406/5588ddfdd8b42a58198b45fc/html5/thumbnails/10.jpg)
1947–49 թթ-ին վանքի տարածքը բարեկարգվել է, պարսպապատվել, շենքերի տանիքները ծածկվել են քարե սալերով: 1990-ական թվականներին նորոգվել են Կաթողիկե և Սբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցիների գմբեթները: Նորոգումից հետո՝ 2000 թ-ին, Կեչառիսի վանքը վերաօծվել է և դարձել Կոտայքի թեմի առաջնորդանիստը:
![Page 11: Kecharis vanq](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062406/5588ddfdd8b42a58198b45fc/html5/thumbnails/11.jpg)
Արևելյան Հայաստանը Ռուսաստանին միանալուց (1828) հետո Կեչառիսը դարձել է Երևանի պետական հիմնարկների ծառայողների համար ամառանոց: 1843-ին, ամռանը հանգստացողների համար ժամերգություններ կատարելու նպատակով, վանքի ընդարձակ գավթի արևմտյան կողմում բեմ են կառուցել, և գավիթը ծառայել է որպես եկեղեցի: 1947-49-ին Կեչառիսի վանքի շենքերը վերանորոգվել են, տանիքները ծածկվել են քարե սալերով, վանքի տարածքը բարեկարգվել է և պարսպապատվել: 1990-ական թթ. նորոգվել են Կաթողիկե և Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցիների գմբեթները:
![Page 12: Kecharis vanq](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062406/5588ddfdd8b42a58198b45fc/html5/thumbnails/12.jpg)
Վանքի բոլոր շենքերը կառուցված են սրբատաշ բազալտ քարով: Գլխավոր` Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին ունի գմբեթավոր դահլիճի հորինվածք` բեմի երկու կողմերում երկհարկանի ավանդատներով: Արևմուտքից կից է ուղղանկյուն հատակագծով, քառասյուն կենտրոնակազմ գավիթը: Հարավային կողմում գտնվում են ոչ մեծ, սլացիկ համաչափություններով, գմբեթավոր Ս. Նշան եկեղեցին և նրա կողքին` Կաթողիկեն, որը ներքուստ` խաչաձև, չորս անկյուններում երկհարկ ավանդատներով է
![Page 13: Kecharis vanq](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062406/5588ddfdd8b42a58198b45fc/html5/thumbnails/13.jpg)
Նրանցից 120 մ արևմուտք կանգուն է Ս. Հարություն փոքրիկ եկեղեցին` բարձր թմբուկով գմբեթով: Կեչառիսի վանքի XI-XIII դդ. բազմաթիվ խաչքարերի շարքում առանձնանում է ճարտարապետ Վեցիկի մահարձանը, որը կերտել են նրա ճարտարապետ եղբայրները: Այն բաղկացած է երկաստիճան որմնախարսխով պատվանդանից և նրա վրա դրված, հիմնաքարի վրա բարձրացող խաչքարից: Կեչառիսի վանքի համալիրի արտահայտչականությունը պայմանավորված է առանձին կառուցվածքների բազմապիսի ու տարբեր չափերի ծավալների ներդաշնակ համաչափություններով (որը կազմակերպում և խմբավորում է Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին), բնապատկերին համահնչուն ճարտարապետությամբ, գունագեղությամբ:
Նորոգումից հետո (բարերար` Վ. Հարությունյան) 2000-ի հուլիսի 9-ին տեղի է ունեցել Կեչառիսի վանքի վերաօծումը` ձեռամբ Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գարեգին Բ Ներսիսյանի:
![Page 14: Kecharis vanq](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062406/5588ddfdd8b42a58198b45fc/html5/thumbnails/14.jpg)
Վանքի եկեղեցին ներսից
![Page 15: Kecharis vanq](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062406/5588ddfdd8b42a58198b45fc/html5/thumbnails/15.jpg)
Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին(1013թ.)
![Page 16: Kecharis vanq](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062406/5588ddfdd8b42a58198b45fc/html5/thumbnails/16.jpg)
Սբ. Հարություն եկեղեցին(1220թ.)հյուսիս-արեվմուտքից
![Page 17: Kecharis vanq](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062406/5588ddfdd8b42a58198b45fc/html5/thumbnails/17.jpg)
ՀԵԼԵՆ
ԷԴՈՒԱՐԴ ԽԱՉԻԿ
ԱՆԱՀԻՏ
ՎԵՐՋ