katalog programa 2011

Crna Gora

ZAVOD ZA ŠKOLSTVO

KATALOG PROGRAMA STRUČNOG USAVRŠAVANJA NASTAVNIKA za školsku 2011/2012. godinu

Podgorica 2011.

Katalog programa stručnog usavršavanja nastavnika

Zavod za školstvo

Crna Gora 2

KATALOG PROGRAMA STRUČNOG USAVRŠAVANJA NASTAVNIKA Izdavač: Zavod za školstvo Urednik: Pavle Goranović Redakcija: Pavle Goranović, dr Dušanka Popović, Radovan Popović, mr Zoran Lalović, Nevena Čabrilo, mr Ljiljana Subotić, Željko Korać Lektorka: Nada Dragišić, prof. Tehnička priprema: Nevena Čabrilo Štampa: „Pobjeda”, Podgorica

Tiraž: 800 Podgorica, 2011. CIP - Каталогизација у публикацији Централна народна библиотека Црне Горе, Цетиње ISBN 978-9940-24-029-5 COBISS.CG-ID 18770960


Zavod za školstvo

Crna Gora 3

Poštovani nastavnici/nastavnice! U Katalogu programa stručnog usavršavanja nastavnika (u daljem tekstu: Katalog) objedinjeni su svi odobreni programi stručnog usavršavanja koji su vama namijenjeni. Programi su odabrani prema proceduri predviđenoj Pravilnikom o programu i organizaciji oblika stručnog usavršavanja nastavnika („Službeni list RCG”, 20/04), što znači da je Komisija za akreditaciju programa stručnog usavršavanja nastavnika Zavoda za školstvo, nakon javnog konkursa, procijenila i prihvatila prijavljene programe na osnovu utvrđenih standarda. Ponuđeni programi se nalaze u prvom dijelu Kataloga, dok su u drugom dijelu predstavljeni naručeni programi koje Zavod za školstvo realizuje u okviru redovne obuke nastavnika1. Ponuđeni programi navedeni su po oblastima, a naručeni programi – prema nivoima obrazovanja za koje su namijenjeni. Zašto je potrebna akreditacija? Jedan od oblika profesionalnog usavršavanja zaposlenih u obrazovanju jeste pohađanje programa obuke koje je akreditovala Komisija Zavoda za školstvo. Akreditacija programa stručnog usavršavanja važan je dio sistema profesionalnog razvoja nastavnika a pohađanje akreditovanih programa jedan je od kriterijuma za profesionalno napredovanje (Pravilnik o vrstama zvanja, uslovima, načinu i postupku predlaganja i dodjeljivanja zvanja nastavnicima, „Službeni list CG”, 43/09). Procedura za akreditovanje programa utvrđena je Pravilnikom o programu i organizaciji oblika stručnog usavršavanja nastavnika i treba da omogući nastavnicima lakše informisanje o programima koji ih zanimaju i koji odgovaraju njihovim potrebama vezanim za profesionalni razvoj. Istovremeno, to je način da se poveća broj nastavnika koji pohađaju te programe ali i da se obezbijede kvalitetni programi. Zašto je potreban Katalog? Akreditacijom programa i kataloškom ponudom obezbijeđeno je sljedeće: 1. jasna procedura dobijanja saglasnosti za realizaciju programa (svi programi u

Katalogu su odobreni); 2. javnost kriterijuma za odobravanje programa stručnog usavršavanja; 3. sistematizovana ponuda raznovrsnih programa s relevantnim informacijama (koji

programi stručnog usavršavanja postoje, ciljevi, osnovne teme koje se obrađuju, trajanje, ko ih realizuje, kontakt-telefon itd.);

4. pravovremena i objektivna informisanost realizatora i korisnika programa; 5. veći stepen uključivanja nastavnika u profesionalni razvoj (izbor programa,

evaluiranje programa, iskazivanje sopstvenih potreba za stručnim usavršavanjem); 6. ponuda kvalitetnih programa koji se odnose na relevantne i aktuelne teme; 7. veće učešće različitih korisničkih grupa; 8. ispitivanje tržišta radi zadovoljavanja potreba nastavnika; 9. formiranje baze podataka o učesnicima seminara (uvjerenja su sastavni dio

profesionalnog portfolija i jedan od uslova za napredovanje u profesiji). Kako se Katalog koristi? Ponuđeni programi, s obzirom na sadržinu i teme na koje se odnose, raspoređeni su prema oblastima: jezik i književnost, prirodne nauke, društvene nauke, fizička kultura i

1 Pod nazivom nastavnik podrazumijevamo nastavnike u predškolskom, osnovnom i srednjem obrazovanju, direktore, pomoćnike direktora i stručne saradnike u školi.

http://www.zavodzaskolstvo.gov.me/attachments/106_Pravilnik - visa zvanja.pdf

http://www.zavodzaskolstvo.gov.me/attachments/106_Pravilnik - visa zvanja.pdf


Zavod za školstvo

Crna Gora 4

umjetnost, inkluzivno obrazovanje, obrazovanje za demokratsko građanstvo, metodika, programi podrške učenicima i unapređenje škole. Međutim, ta podjela je uslovna jer su mnogi programi interdisciplinarni, te mogu da se odnose na više oblasti. Za ponuđene programe navedeni su sljedeći podaci:

– naziv programa, – autori programa, – organizacija/institucija koja podržava program, – koordinator programa, – ciljevi programa, – profesionalne vještine koje se unapređuju, – teme, – ciljna grupa, – vrijeme trajanja obuke/programa, – cijena po učesniku za jedan dan obuke i šta ona uključuje (za većinu

programa), – jedan termin za realizaciju programa obuke (za većinu programa).

Zbog specifičnosti realizacije pojedinih programa, cijena je data za čitav program obuke. Za sve ostale informacije nastavnici treba da se obrate koordinatoru programa obuke za koji su zainteresovani. Naime, kada pojedinac ili škola pronađu u Katalogu odgovarajući program, treba da kontaktiraju koordinatora programa, koji prikuplja informacije o potencijalnim učesnicima i daje obavještenja o načinu učešća u obuci (mjesto i vrijeme održavanja seminara, način finansiranja itd.). Autor programa dužan je da svakom učesniku izda potvrdu o pohađanju programa i da Zavodu za školstvo (Odsjek za kontinuirani profesionalni razvoj) pošalje spiskove učesnika koji su dobili potvrde. Osim toga, autori programa imaju obavezu da Zavodu/Odsjeku pošalju obavještenje o mjestu i vremenu održavanja seminara i izvještaj o realizaciji seminara sa evaluacijom (Pravilnik o programu i organizaciji oblika stručnog usavršavanja nastavnika, „Službeni list RCG”, 20/04). Svi potrebni formulari nalaze se na sajtu Zavoda za školstvo, u okviru cjeline Programi obuke (www.zzs.gov.me). U skladu sa sugestijama koje ste uputili nacionalnom koordinatorima za profesionalni razvoj tokom savjetnovanja realizovanim u školama i u okviru PRNŠ sistema, u ovom Katalogu osim uobičajenih podataka o pogramu, predstavili smo i cijenu programa po učesniku (dnevno), kao i jedan termin realizacije seminara. Za programe obuke čija organizacija je specifična data je cijena za kompletnu obuku po učesniku. U petom katalogu ponuda programa stručnog usavršavanja nastavnika obogaćena je novim temama iz različitih oblasti. Akreditovano je 46 novih programa. Većina autora programa iz prethodnog kataloga obnovila je svoju ponudu, a posebno je značajno uključivanje u izradu i ponudu programa stručnog usavršavanja nastavnika profesora sa Filozofskog fakulteta i nastavnika iz prakse. Očekujemo da za svaki naredni katalog ta ponuda bude još veća i raznovrsnija. Takođe, očekujemo da profesori sa fakulteta, osim metodičkih, ponude stručne programe obuke. Budući da su oni na izvoru informacija o najnovijim dešavanjima u oblasti nauke kojom se bave, smatramo da te informacije treba da ponude nastavnicima i tako obezbijede osavremenjavanje struke.

S poštovanjem,

dr Dušanka Popović, rukovodilac Odsjeka za kontinuirani

profesionalni razvoj

http://www.zzs.gov.me/


Zavod za školstvo

Crna Gora 5

SADRŽAJ PONUĐENI PROGRAMI STRUČNOG USAVRŠAVANJA NASTAVNIKA ................... 11 I JEZIK I KNJIŽEVNOST................................................................................... 13 1. Nastava maternjeg jezika i književnosti u prvom ciklusu osnovne škole ................. 13 2. Nastava maternjeg jezika i književnosti u drugom i trećem ciklusu osnovne škole ... 14 3. Razvoj vještina čitanja i pisanja....................................................................... 15 4. Program obuke za nastavnike ruskog jezika u opštoj gimnaziji i srednjim

stručnim školama.......................................................................................... 17 5. Školovanja na daljinu: Kreiranje nastavne jedinice (Dispositif a distance PRO FLE –

module Construire une unité didactique)........................................................... 18 6. Primjena teorije višestruke inteligencije u nastavi jezika uz kombinovanje sa

stilovima učenja............................................................................................ 20 II PRIRODNE NAUKE ....................................................................................... 21 7. Nastava biologije u trećem ciklusu devetogodišnje osnovne škole i mjesto

udžbeničkog seta u nastavi ............................................................................. 21 8. Moderni koncept programa Molekularna biologija i genetika i upotreba novih

metoda i sredstava u nastavi biologije.............................................................. 22 9. Savremeni koncept programa Biologija – ekologija i upotreba novih metoda i

sredstava u nastavi biologije ........................................................................... 23 10. Multidisciplinarni pristup edukaciji iz ekologije nastavnika osnovnih škola.............. 24 11. Obuka nastavnika za implementaciju Zelenog paketa......................................... 25 12. Hemija – savremeni pristup nastavi, korelaciji i planiranju obaveznih izbornih

sadržaja....................................................................................................... 26 III DRUŠTVENE NAUKE.................................................................................... 27 13. Promovisanje novog koncepta sociologije za četvorogodišnje srednje stručne škole i

obuka nastavnika za implementaciju metoda u nastavi sociologije i građanskog obrazovanja ................................................................................ 27

14. Obuka nastavnika za izvođenje nastave iz predmeta Evropska unija..................... 28 15. Obuka nastavnika za predmet evropske integracije............................................ 29 16. Medijska pismenost – obuka nastavnika za izborni predmet ................................ 30 17. Debatni program 1 (osnovni formati debate) .................................................... 31 18. Izborna nastava šaha od VII do IX razreda – razvoj kreativnosti, darovitosti i

apstraktnog mišljenja na principima šaha ......................................................... 32 IV FIZIČKA KULTURA I UMJETNOST................................................................. 34 19. Organizovanje predškolskog fizičkog vaspitanja u uslovima radne sobe i dvorišta

vrtića........................................................................................................... 34 20. Sportiko zmaj............................................................................................... 35 21. Ocjenjivanje u nastavi fizičkog vaspitanja......................................................... 36 22. Ples – savremeni, klasični i folklor ................................................................... 37 23. Dramska i scenska pedagogija ........................................................................ 38 24. Keramika – tradicija, umjetnost, radost (osnovni program)................................. 40 25. Dekupaž – radost stvaranja............................................................................ 42 26. Rastimo uz ples ............................................................................................ 44 27. Od priče do scene ......................................................................................... 45


Zavod za školstvo

Crna Gora 6

V INKLUZIVNO OBRAZOVANJE ........................................................................ 47 28. Inkluzivno obrazovanje.................................................................................. 47 29. Integracija romske djece u osnovne škole – podrška inkluziji .............................. 49 30. Vrtić kao porodični centar za romsku djecu – podrška inkluziji ............................. 51 31. Specifičnosti vaspitno-obrazovnog rada sa posebnim kategorijama djece .............. 53 32. Ka punoj inkluziji .......................................................................................... 54 33. Ka inkluziji u srednjem obrazovanju ................................................................ 56 34. Prilagođavanje matematičkih sadržaja djeci sa posebnim potrebama.................... 57 35. Indeks za inkluziju ........................................................................................ 59 36. Rad sa nadarenom djecom............................................................................. 60 37. Uloga pedagoga u sprovođenju inkluzivnog programa i u utvrđivanju kvaliteta rada

vaspitno-obrazovnih ustanova......................................................................... 61 38. Inkluzivno obrazovanje – praktična primjena defektološke teorije i prakse ............ 63 39. Portidž metod rane stimulacije........................................................................ 64 40. Inkluzivno obrazovanje: vrtić po mjeri djeteta .................................................. 65 41. Individualni razvojni i obrazovni plan – korak ka inkluzivnom obrazovanju ............ 66 42. Inkluzivno obrazovanje – praktična primjena defektološke teorije i prakse u

implementaciji inkluzivnog obrazovanja ............................................................ 67 43. Intenzivna interakcija u grupama djece sa teškim kombinovanim smetnjama ........ 69 44. Ka inkluziji................................................................................................... 71 45. NTC sistem učenja - razvoj kreativnog i funkcionalnog razmišljanja i

efikasnog učenja ........................................................................................... 72 46. Prosec nastajanja smetnje i teškoće u razvoju (DCP model) ................................ 74 47. Rad sa djecom sa teškoćama iz spektra autizma i teškoćama u

komunikaciji i učenju ..................................................................................... 75 48. Razvoj socijalne kompetencije kod djece: Kutija puna osjećaja............................ 76 49. Inkluzivno obrazovanje u srednjoj školi............................................................ 77 VI OBRAZOVANJE ZA DEMOKRATSKO GRAĐANSTVO ........................................ 78 50. Obrazovanje za društvenu pravdu: način izgradnje otvorenog društva – protiv

predrasuda i stereotipa (program za djecu)....................................................... 78 51. Obrazovanje za društvenu pravdu: način izgradnje otvorenog društva – protiv

predrasuda i stereotipa (program za odrasle) .................................................... 79 52. Mi, narod... Ja, građanin ............................................................................... 81 53. Kako izgraditi odnose povjerenja..................................................................... 82 54. Demokratija i obrazovanje ............................................................................. 83 55. Obrazovanjem protiv predrasuda .................................................................... 84 56. Omladinski parlament.................................................................................... 86 57. Podrška procesu reforme obrazovanja u Crnoj Gori – Nansen škola dijaloga i

školska medijacija ......................................................................................... 87 58. Kultura ljudskih prava ................................................................................... 89 59. Ljudska i dječja prava ................................................................................... 90 60. Integrisanje principa rodne ravnopravnosti u obrazovnim institucijama

u Crnoj Gori ................................................................................................. 91 61. Integrisanje principa prevencije u borbi protiv trgovine ljudima u obrazovni sistem

Crne Gore .................................................................................................... 92 62. Metodologija u službi promjene neprihvatljivog ponašanja kod učenika i učenica.... 93 63. Prava djeteta – životne potrebe djeteta............................................................ 94 64. Škola urbane ekologije .................................................................................. 95 65. Učešće roditelja u životu škole ........................................................................ 96 VII METODIKA................................................................................................. 97 66. Interaktivna nastava ..................................................................................... 97 67. Kooperativno učenje ..................................................................................... 99 68. Program Korak po korak – kreiranje vaspitno-obrazovnog procesa u kojem

dijete ima centralnu ulogu (jasleni, vrtićki i predškolski uzrast) .......................... 100


Zavod za školstvo

Crna Gora 7

69. Program Korak po korak – kreiranje vaspitno-obrazovnog procesa u kojem dijete ima centralnu ulogu (od I do IV razreda devetogodišnje osnovne škole) ..... 102

70. Razvoj kritičkog mišljenja – RWCT (Reading and Writing for Critical Thinking) ..... 104 71. Problemsko učenje...................................................................................... 105 72. Učenje usmjereno na učenika ....................................................................... 107 73. Izmijenjena uloga nastavnika i stilovi učenja .................................................. 108 74. Aktivno učenje/nastava ............................................................................... 109 75. Razumijevanje adolescenata u učionici – uloga nastavnika................................ 111 76. Korišćenje Putokaza (test-instrumentarij za prepoznavanje teškoća u procesu

ovladavanja vještinama čitanja i pisanja)........................................................ 112 77. Podizanje svijesti o vrijednosti prostora i njegovoj održivosti............................. 113 78. Efektivna komunikacija u učionici .................................................................. 115 79. Primjena računara u nastavi ......................................................................... 116 80. Primjena projekt-metode u nastavi................................................................ 117 81. Projekt-metoda u nastavi u osnovnim i srednjim školama ................................. 118 82. Smisleno učenje ......................................................................................... 120 83. Mjesto udžbeničkih kompleta u prvom ciklusu devetogodišnje osnovne škole....... 122 84. Obuka za izradu test-zadataka za devetogodišnju osnovnu i reformisanu

srednju školu.............................................................................................. 124 85. Škola u prirodi............................................................................................ 125 86. Program obrazovanja za osposobljavanje nastavnika za realizaciju sadržaja iz

bezbjednosne kulture................................................................................... 126 87. Program obrazovanja za osposobljavanje nastavnika za realizaciju volonterskih

sadržaja..................................................................................................... 127 88. Preduzetničko učenje u nastavi osnovnih i srednjih škola .................................. 128 89. Ocjenjivanje i procjenjivanje putem učeničkih portfolija.................................... 129 90. Komunikativna metoda u nastavi engleskog jezika........................................... 130 91. Upoznavanje sa Kembridž ESOL ispitom – obuka za nastavnike engleskog

jezika (TKT)................................................................................................ 131 92. Kooperativno učenje u nastavi ...................................................................... 132 93. Razvoj kritičkog mišljenja – RWCT (Reading and Writing for Critical Thinking) za

predškolski uzrast ....................................................................................... 133 94. Edukacija o ranom razvoju djece jaslenog uzrasta ........................................... 134 95. Planiranje vaspitno-obrazovnog rada u predškolskim ustanovama u skladu sa

važećim programom .................................................................................... 135 96. Ključna kompetencija: učiti kako se uči .......................................................... 136 97. Upotreba pitanja u nastavi/učenju................................................................. 137 98. Planiranje njege i VOR-a u jaslicama.............................................................. 138 99. Uloge nastavnika u kreiranju pedagoške klime ................................................ 139 100. Komunikacijske vještine u nastavi ............................................................... 140 VIII PROGRAMI PODRŠKE UČENICIMA .......................................................... 141 101. Prevencija narkomanije u osnovnim školama ................................................ 141 102. Škola bez nasilja: ka sigurnom i podsticajnom školskom okruženju .................. 143 103. Kreativno rješavanje konflikata u učionici ..................................................... 144 104. Osmišljavanje prelaska mladih u svijet rada na Zapadnom Balkanu –

profesionalna orijentacija ........................................................................... 145 105. Rješavanjem konflikata do međusobnog razumijevanja .................................. 146 IX UNAPREĐENJE RADA ŠKOLE...................................................................... 147 106. Unapređenje škola – podrška razvoju škola................................................... 147 107. Mentorstvo............................................................................................... 149 108. Trening za trenere..................................................................................... 150 109. Osnovi rada na računaru ............................................................................ 151 110. Menadžment i liderske vještine u obrazovanju............................................... 152 111. Timski rad – važna komponenta angažovanja ljudskih resursa......................... 153


Zavod za školstvo

Crna Gora 8

NARUČENI PROGRAMI STRUČNOG USAVRŠAVANJA NASTAVNIKA.................. 155 I PREDŠKOLSKO VASPITANJE........................................................................ 157 112. Vaspitač u osnovnoj školi ........................................................................... 157 113. Muzičke aktivnosti u predškolskim ustanovama ............................................. 158 114. Nadarena djeca – pedagoški izazov.............................................................. 159 115. Realizacija programskih sadržaja fizičkih i zdravstvenih aktivnosti u

predškolskim ustanovama.......................................................................... 160 116. Posmatranje u cilju praćenja dječjeg razvoja................................................. 161 117. Vrtić bez konflikata.................................................................................... 162 118. Ekološke aktivnosti u predškolskim ustanovama ............................................ 163 119. Planiranje i programiranje fizičkih i zdravstvenih aktivnosti za djecu

predškolskog uzrasta................................................................................. 164 120. Realizacija programskih sadržaja za područja aktivnosti u predškolskom

vaspitanju i obrazovanju sa osvrtom na socio-emocionalni aspekt razvoja......... 165 II OSNOVNA ŠKOLA....................................................................................... 157 121. Obrazovni programi za devetogodišnju osnovnu školu – razredna i predmetna

nastava (svi predmeti) .............................................................................. 166 122. Neumjetnički tekst u nastavi jezika.............................................................. 167 123. Ocjenjivanje u prvom ciklusu devetogodišnje osnovne škole............................ 168 124. Procjenjivanje i ocjenjivanje u nastavi pojedinih predmeta .............................. 169 125. Rad sa djecom uzrasta od šest do devet godina – engleski jezik....................... 170 126. Inkluzivno obrazovanje u osnovnoj i srednjoj školi ......................................... 171 127. Neki aspekti savremene nastave (vaspitno-obrazovni proces

usmjeren na učenika)................................................................................ 173 128. Obrazovni programi za devetogodišnju osnovnu školu (stručni saradnici) .......... 174 129. Obuka nastavnika za izvođenje nastave iz građanskog vaspitanja u

VI i VII razredu osnovne škole .................................................................... 175 130. Interkulturalno obrazovanje u osnovnoj školi i gimnaziji ................................. 176 131. Obuka nastavnika za izvođenje nastave istorije religije u osnovnoj školi

i gimnaziji................................................................................................ 177 132. Istraživanje humanitarnog prava................................................................. 178 133. Obuka nastavnika za izvođenje nastave iz informatičkih predmeta ................... 179 134. Interaktivne metode u nastavi .................................................................... 180 135. Rad sa djecom sa intelektualnim poteškoćama .............................................. 181 136. Unapređivanje kompetencija vaspitača za vaspitni rad u domovima učenika ...... 183 137. Nastava muzičke kulture u prvom ciklusu devetogodišnje osnovne škole ........... 184 138. Savremeni pristup nastavi u prvom ciklusu devetogodišnje osnovne škole......... 185 139. Identifikacija i rad sa darovitim učenicima .................................................... 186 140. Program obuke za stručne saradnike u osnovnim školama .............................. 187 141. Procjenjivanje i ocjenjivanje u nastavi (osnovna škola)................................... 188 142. Zdravi stilovi života ................................................................................... 189 143. Obuka za primjenu evropskog jezičkog portfolija ........................................... 190 144. Škola – strateški činilac u obrazovanju za životnu sredinu i održivi razvoj.......... 191 145. Planiranje i realizacija otvorenog dijela programa u nastavi geografije .............. 193 III GIMNAZIJA .............................................................................................. 194 146. Promjene u gimnaziji i novi obrazovni programi............................................. 194 147. Metode rada u nastavi ............................................................................... 195 148. Procjenjivanje i ocjenjivanje u nastavi.......................................................... 196 149. Savremena nastava engleskog jezika u srednjoj školi ..................................... 197 150. Obuka nastavnika za izvođenje nastave građanskog obrazovanja u I, II, III i IV

razredu gimnazije ..................................................................................... 198 151. Kompetencije nastavnika u reformisanoj gimnaziji ......................................... 199 152. Implementacija reforme u opštoj gimnaziji – dosadašnja iskustva .................... 200


Zavod za školstvo

Crna Gora 9

153. Planiranje i programiranje nastave fizičkog vaspitanja u trogodišnjim srednjim stručnim školama ..................................................................................... 201

154. Obuka za nastavnike opšteobrazovnih predmeta u srednjim stručnim školama ........................................................................ 202

IV DIREKTORI VASPITNO-OBRAZOVNIH INSTITUCIJA .................................. 203 155. Program obuke za direktore vaspitno-obrazovnih institucija............................. 203 156. Program razvoja ustanove koji izrađuje kandidat za direktora.......................... 204 V UNAPREĐENJE RADA ŠKOLE ....................................................................... 205 157. Samoevaluacija škole: kakva je naša škola?.................................................. 205 158. Program obuke za nastavnike nosioce viših zvanja......................................... 206 159. Profesionalni razvoj na nivou škole (PRNŠ) ................................................... 207 160. Interaktivna obuka – program za trenere ..................................................... 208 161. Pedagoška upotreba ICT-a ......................................................................... 210 162. Saradnja direktora i stručnih saradnika (pedagozi i psiholozi) .......................... 211 163. Mentorstvo nastavniku pripravniku .............................................................. 212


Zavod za školstvo

Crna Gora 10


Zavod za školstvo

Crna Gora 11

PONUĐENI PROGRAMI STRUČNOG USAVRŠAVANJA NASTAVNIKA


Zavod za školstvo

Crna Gora 12


Zavod za školstvo

Crna Gora 13

I JEZIK I KNJIŽEVNOST

1. Nastava maternjeg jezika i književnosti u prvom ciklusu osnovne škole

Autorke: Dijana Laković i dr Dušanka Popović Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Dijana Kuzmanović Adresa: OŠ „Radojica Perović”, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 067-507-057 Broj faksa: 020-408-927 Ciljevi programa: da nastavnici razumiju razloge za izmjene u nastavnim programima, teorijska polazišta u nastavi iz jezika i književnosti u osnovnoj školi, koncept i značaj trogodišnjeg opismenjavanja i značaj razvoja dvije strategije čitanja (umjetničkog i neumjetničkog teksta), kao i da razumiju i praktikuju način rada na te dvije vrste tekstova. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: pripremanje i realizacija nastave jezika i književnosti u skladu sa novim pristupom; komunikacijski pristup u nastavi jezika i književnosti; polazak od teorije recepcije u nastavi književnosti; razvoj vještine čitanja neumjetničkog teksta i uvođenje učenika u proces učenja putem čitanja. Ciljna grupa: nastavnici u predškolskim ustanovama i nastavnici razredne nastave. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Nastava jezika u I ciklusu osnovne škole 2. Metodski pristup čitanju i tumačenju neumjetničkog teksta 3. Nastava književnosti u I ciklusu osnovne škole 4. Metodski pristup čitanju i tumačenju književnoumjetničkog teksta

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (osam sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 35 učesnika. Cijena po učesniku: 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 19. novembar 2011; rok za prijavu učesnika je 5. novembar 2011, a mjesto izvođenja seminara – Podgorica.

mailto:[email protected]


Zavod za školstvo

Crna Gora 14

2. Nastava maternjeg jezika i književnosti u drugom i trećem ciklusu

osnovne škole

Autorke: Nađa Durković i dr Dušanka Popović Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Nađa Durković Adresa: Ul. Novaka Miloševa 36, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-230-079; 067-588-919 Broj faksa: 020-230-413 Ciljevi programa: da nastavnici razumiju razloge za izmjene u nastavnim programima, teorijska polazišta u nastavi jezika i književnosti u devetogodišnjoj osnovnoj školi i značaj razvoja dvije strategije čitanja za dvije vrste tekstova (umjetnički i neumjetnički); da razumiju i praktikuju odgovarajući način rada na obje vrste tekstova; da znaju da primijene savremene metode tumačenja književnog teksta; da znaju da primijene znanja o pozitivnoj atmosferi na času književnosti; da se osposobe za funkcionalnu korelaciju sa ostalim umjetnostima (likovna i muzička), predmetima građansko vaspitanje, istorija... i izbornim predmetom računarska obrada i dizajn teksta, i da znaju da na funkcionalan način koriste udžbenike i priručnike za nastavu iz maternjeg jezika i književnosti. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: pripremanje i realizacija nastave iz jezika i književnosti u skladu s novim pristupom u toj nastavi; komunikativni pristup u nastavi književnosti i osvješćivanje svih operacija koje se podrazumijevaju u pravom čitanju književnih djela; uvođenje učenika u proces učenja putem čitanja i povezivanje s nastavom iz drugih premeta. Ciljna grupa: nastavnici maternjeg jezika i književnosti. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Nastava jezika u osnovnoj školi 2. Metodski pristup čitanju i tumačenju neumjetničkog teksta 3. Nastava književnosti u devetogodišnjoj osnovnoj školi 4. Metodski pristup čitanju i tumačenju književnoumjetničkog teksta

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (osam sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 35 učesnika. Cijena po učesniku: 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 20. januar 2012; rok prijave učesnika je 31. decembar 2011, a mjesto izvođenja seminara – Podgorica.



Zavod za školstvo

Crna Gora 15

3. Razvoj vještina čitanja i pisanja

Autori: doc. dr Dijana Vučković, doc. dr Nada Šakotić i doc. dr Veselin Mićanović Institucija/organizacija koja podržava program: Filozofski fakultet, Nikšić Odgovorna osoba (koordinatorka): dr Dijana Vučković Adresa: Ul. Danila Bojović b.b., Nikšić E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-540-409 Broj faksa: 040-247-109 Ciljevi programa: informisanje o savremenim istraživanjima iz oblasti metodike početnog opismenjavanja; ukazivanje na značaj procesa koji prethode opismenjavanju (auditivna i vizuelna percepcija, analitičko-sintetičke sposobnosti, glasovna osjetljivost, glasovna osviješćenost...); osposobljavanje za primjenu interaktivnih i problemskih metodskih postupaka kojima se pomaže djeci da shvate odnose govorenje (usmeni govor)–pisanje i pisanje–čitanje; ukazivanje na značaj auditivnih, vizuelnih i motoričkih poteškoća koje se javljaju prilikom početnog opismenjavanja; usvajanje znanja o razvojnoj disleksiji i disgrafiji i razvijanje vještina neophodnih za adekvatan metodički pristup uočenim teškoćama; osposobljavanje za uočavanje i otklanjanje poteškoća koje se javljaju kod učenika u primjeni različitih oblika usmenog i pisanog izražavanja; osposobljavanje za procjenu složenosti problema u vezi s razumijevanjem i pamćenjem verbalnog sadržaja (linearan slijed pojmova u govornom nizu); ovladavanje tehnikom nelinearnog prezentovanja gradiva i razmjena iskustva sa ostalim učesnicima; ukazivanje na poteškoće na primjerima iz prakse i, pomoću interaktivnog pristupa, na mogućnost rješavanja problema; informisanje o emocionalnim i socijalnim problemima disleksične i disgrafične djece; informisanje o disleksičnoj, motornoj, specijalnoj, auditivnoj, vizuelnoj i jezičkoj disgrafiji i načinima za njihovo otklanjanje u nastavi, i osposobljavanje za odgovarajuće metodičke postupke ublažavanja i prevazilaženja disortografije. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: upoznavanje teorijskih osnova metodike nastave čitanja i pisanja (psihološke, lingvističke, fiziološke osnove – savremena istraživanja razvojne pismenosti, kognitivistička itd.); usvajanje znanja i razvoj kompetencija prepoznavanja poteškoća koje se javljaju kod učenička u ovladavanju vještinama čitanja i pisanja; ovladavanje tehnikama nelinearnog predstavljanja gradiva i razvijanje vještina adekvatnog metodičkog pristupa u nastavi čitanja i pisanja – zadovoljenje odgovarajućih principa i izbor metoda, metodskih postupaka i oblika rada. Ciljna grupa: nastavnici razredne nastave. Metode i tehnike rada: obuka je interaktivnog tipa (radionice) i pod njom se podrazumijevaju razmjena (iskustava, znanja, uvjerenja i potreba između voditelja i učesnika i među učesnicima) i predstavljanje osnovnih teorijskih znanja; povezivanje s vlastitim iskustvom i praksom (polaženje od iskustva, analiza iskustva i prakse, primjena i promjena prakse), i saradnja i partnerstvo (kooperativno učenje i odnos zasnovan na ravnopravnosti, komplementarnosti, kompetentnosti, poštovanju i demokratskoj proceduri). Teme:

1. Savremeno shvatanje procesa čitanja i pisanja 2. Različite vrste čitanja 3. Različite vrste pisanja 4. Nedostatak auditivne percepcije i diferencijacije fonema


Zavod za školstvo

Crna Gora 16

5. Nesposobnost analize i sinteze riječi na slogove i foneme 6. Poteškoće prilikom čitanja i razumijevanja teksta 7. Predstavljanje verbalnog sadržaja na različite načine (sheme, grafikoni, mape

uma...) 8. Teškoće pri prepisivanju i diktatu 9. Poteškoće u izradi samostalnih pisanih sastava 10. Nedostatak verbalnog pamćenja 11. Nedostatak fonološkog kodiranja i razumijevanja jezika 12. Nedostatak vizuelnih procesa u slučaju disleksije 13. Emocionalni i socijalni problemi disleksične djece 14. Elementi disgrafije 15. Razvojna disgrafija 16. Disleksična disgrafija, motorna disgrafija, specijalna disgrafija 17. Vizuelne disgrafije 18. Auditivna disgrafija 19. Jezičke disgrafije 20. Disgrafičan rukopis 21. Disortografija 22. Neekonomisanje vazdušnom strujom prilikom čitanja dužih tekstova

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): šest dana (48 sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 25 učesnika. Cijena po učesniku: 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: od 18. do 23. oktobra 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 17

4. Program obuke za nastavnike ruskog jezika u opštoj gimnaziji i srednjim stručnim školama

Autori: Jadranka Jestrović, Branka Golubović i Miroljub Ralević Institucija/organizacija koja podržava program: Gimnazija „Tanasije Pejatović”, Pljevlja Odgovorna osoba (koordinatorka): Branka Golubović Adresa: Plana b.b., Kolašin E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-351-229 Broj faksa: 020-865-126 Ciljevi programa: unapređenje sposobnosti nastavnika ruskog jezika za primjenu aktivnih metoda nastave u razvijanju jezičkih vještina učenika u reformisanoj gimnaziji i reformisanim odjeljenjima stručnih škola; razvijanje sposobnosti za ciljno planiranje nastave, tj. određivanje ciljeva časa, i razvijanje sposobnosti evaluacije časa sa aspekta ostvarenja ciljeva časa radi unapređivanja rada nastavnika. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: analitički pristup izboru metoda nastave radi ostvarivanja planiranih ciljeva; kreativan pristup u korišćenju udžbenika i izboru i pripremi dodatnih tekstova i materijala u nastavi, ali i kritički odnos prema njihovim izvorima; efikasnost u planiranju časa, određivanju ciljeva časa i ocjenjivanju uspješnosti časa u odnosu na planirani cilj; vještine korišćenja ICT tehnologija radi unapređenja nastavnog procesa; motivacija učenika i podsticanje radne atmosfere u učionici; razmjena materijala i ideja, i svijest o potrebi kontinuiranog profesionalnog razvoja. Ciljne grupe: nastavnici ruskog jezika u gimnazijama i srednjim stručnim školama. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Planiranje nastave (godišnje, mjesečno, dnevno) 2. Nastava govora, slušanja, čitanja i pisanja 3. Anglicizmi u savremenom ruskom jeziku 4. Upotreba udžbenika u nastavi 5. Dodatni tekstovi i materijali (razmjena, izbori) 6. ICT u funkciji nastave ruskog jezika 7. Profesionalni razvoj nastavnika

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): tri dana (24 sata). Broj učesnika u grupi: od 16 do 30 učesnika. Cijena po učesniku: 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 25, 26. i 27. januar 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 18

5. Školovanja na daljinu: Kreiranje nastavne jedinice

(Dispositif a distance PRO FLE – module Construire une unité didactique)

Autori: CIEP (francuski internacionalni centar za pedagoško školovanje)/CNED (francuski nacionalni centar za školovanje na daljinu) Institucije/organizacije koje podržavaju program: MAEE (Ministarstvo inostranih poslova Francuske), Ambasada Francuske u Crnoj Gori i Francuski kulturni centar u Podgorici Odgovorna osoba (koordinatorka): doc. dr Ivona Jovanović Adresa: Dubovica lux C-11, Budva; Fakultet za turizam i hotelijerstvo, Stari grad 320, Kotor E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-616-160; 033-403-460 Broj faksa: 032-325-049 Ciljevi programa: osavremenjivanje (aktuelizacija) znanja i vještina profesora francuskog jezika stečenih na osnovnim i specijalističkim studijama; poboljšanje kvaliteta nastave i učenja francuskog kao stranog jezika; primjena preporuka za realizaciju nastave stranih jezika sadržanih u ključnoj publikaciji Savjeta Evrope: Zajednički evropski okvir za žive jezike: učenje, nastava, ocjenjivanje, i podsticanje motivacije nastavnika i učenika francuskog jezika. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: kompetencije kroz različite aktivnosti na daljinu (individualno i uz pomoć mentora) i vještine i znanja u vezi s različitim strategijama učenja, prije svega sa autokorekcijom i autoevaluacijom. Ciljne grupe: diplomirani profesori francuskog jezika nakon inicijalnog obrazovanja stečenog na osnovnim i specijalističkim studijama. Metode i tehnike rada: tehnika rada na daljinu, preko Interneta (e-mail, forum, virtuelna učionica, kalendar, poruke), i eventualni individualni i grupni susreti i telefonski razgovori. Teme: 1. i 2. sedmica – Autonomno učenje na daljinu: obrada tematske jedinice Definisati potrebe učenika uz konsultacije preko e-maila (ili eventualno preko telefona) 3. i 4. sedmica – Autonomno učenje na daljinu: obrada tematske jedinice Strukturisati nastavnu jedinicu. Nakon četvrte sedmice (u toku vikenda) mentor postavlja pedagošku aktivnost na sajt. 5. i 6. sedmica – Autonomno učenje na daljinu: obrada tematske jedinice Uvođenje novih sadržaja 7. i 8. sedmica – Autonomno učenje na daljinu: obrada tematske jedinice Usvajanje nastavnog sadržaja


Zavod za školstvo

Crna Gora 19

9. i 10. sedmica – Autonomno učenje na daljinu: obrada tematske jedinice Sistematizacija stečenih znanja i postavljanje na sajt pedagoške aktivnosti (na kraju desete sedmice) kao vid pripreme za izradu završnog dosijea (ispit) 11. i 12. sedmica – Autonomno učenje kandidata na daljinu: obrada nastavne jedinice Produkcija – izrada određenog zadatka i postavljanje pedagoške aktivnosti na sajt (krajem 12. sedmice) kao vid pripreme za izradu završnog dosijea (ispit) 13. i 14. sedmica – Krajnji rok za predaju završnog dosijea (ispit) 15. i 16. sedmica – Mentor pregleda predate radove kandidata; saopštavanje rezultata Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): 40 sati obuke (30 sati samostalnog rada i 10 sati rada sa mentorom). Planom je predviđeno da program traje četiri mjeseca. Broj učesnika u grupi: od jednog do 10 učesnika. Cijena po učesniku: 350€ (200€ za 10 sati rada s mentorom, 100€ za procjenu i evaluaciju personalnog dosijea i 50€ za troškove Francuskog kulturnog centra – troškovi koji se odnose na stručno usavršavanje mentora i korespondenciju sa CIEP-om i CNED-om).


Zavod za školstvo

Crna Gora 20

6. Primjena teorije višestruke inteligencije u nastavi jezika uz kombinovanje sa stilovima učenja

Autorka: Marina Simović Institucija/organizacija koja podržava program: Gimnazija „Miloje Dobrašinović”, Bijelo Polje Odgovorna osoba (koordinatorka): Marina Simović Adresa: Ul. omladinska b.b., Bijelo Polje E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-081-363 Ciljevi programa: primjena u nastavi raznovrsnih tehnika kojima će se nastavnik usmjeriti da omogući razvoj ličnosti učenika tako što će uvažavati njegove osobine i specifičnosti i na taj način mu omogućiti razvoj znanja i vještina. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: interesovanje nastavnika za sposobnosti učenika i njihovo unapređenje radi sticanja znanja. Ciljna grupa: nastavnici engleskog jezika. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Teorija višestruke inteligencije kao osnova za određivanje učenikovih jakih strana i sposobnosti

2. Stvaranje mosta između učenikovih jakih strana i odgovarajućih strategija za usvajanje znanja

3. Načini na koje se pomoću teorije višestruke inteligencije uvodi i istražuje tema a učenici pokazuju znanje

4. Integracija višestruke inteligencije sa stilovima učenja 5. Priprema projekata na osnovu okvira koje nudi teorija višestruke inteligencije

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (osam sati). Broj učesnika u grupi: od 12 do 24 učesnika. Cijena po učesniku: 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 5. novembar 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 21

II PRIRODNE NAUKE

7. Nastava biologije u trećem ciklusu devetogodišnje osnovne škole i mjesto udžbeničkog seta u nastavi

Autorke: mr Danka Petrović, Desanka Malidžan i Snežana Martinović Institucija/organizacija koja podržava program: Prirodno-matematički fakultet, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): mr Danka Petrović Adresa: Cetinjski put b.b., Podgorica E-mail: [email protected]; [email protected]; [email protected] Broj telefona: 067-512-121; 020-640-809; 067-579-100; 067-605-600 Broj faksa: 020-243-816 Ciljevi programa: objašnjenje učesnicima strategije nastave/učenja koja se promoviše u novim nastavnim programima; unapređenje i usvajanje novih metodičkih i stručnih znanja potrebnih za realizaciju nastavnih planova i programa iz biologije u III ciklusu; praktikovanje nastave u kojoj se favorizuju prirodnjački postupci (posmatranje, eksperimentisanje, provjera, predviđanje, izvještavanje) koja je podržana udžbeničkim setovima (udžbenici, prateće radne sveske i priručnici); informisanje o različitim načinima dizajniranja nastavnih situacija koje su ponuđene u priručnicima iz udžbeničkog seta i osposobljenost za funkcionalnu korelaciju sa ostalim prirodnjačkim predmetima, građanskim vaspitanjem i drugim predmetima. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: priprema i realizacija nastave u skladu s novim pristupom u nastavi; izvođenje tipičnih prirodnjačkih postupaka i korišćenje udžbenika koji omogućavaju unapređenje odnosa natavnik–učenik i priručnika za nastavnike koji sadrže rješenja za uspješnu realizaciju nastavnih planova i programa i dostizanje predviđenih ciljeva i standarda. Ciljna grupa: nastavnici biologije. Metode i tehnike rada: prezentacija, interaktivne radionice i diskusija. Teme:

1. Nastava biologije u devetogodišnjoj osnovnoj školi: značaj iskustvenog učenja 2. Funkcionalno korišćenje svih elemenata udžbenika – strukturna i organizaciona

komponenta udžbenika i njihove didaktičke karakteristike 3. Značaj primjene različitih tipova aktivnosti, oblika i metoda rada ponuđenih u

Priručniku: kreiranje nastavnih situacija za postizanje ciljeva i standarda sadržanih u nastavnom programu

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (šest sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 30 učesnika. Cijena po učesniku: 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 10. decembar 2011. godine.

mailto:[email protected];%[email protected]


Zavod za školstvo

Crna Gora 22

8. Moderni koncept programa Molekularna biologija i genetika i upotreba novih metoda i sredstava u nastavi biologije

Autorka: dr Svetlana Perović Institucija/organizacija koja podržava program: Ekološko-edukativni centar Virpazar, Bar Odgovorna osoba (koordinator): dr Andrej Perović Adresa: Boljevići, Virpazar E-mail: [email protected] Broj telefona: 030-711-050; 069-072-082 Broj faksa: 030-711-051 Ciljevi programa: razrada novog programa obuke nastavnika za implementaciju programa Molekularna biologija i genetika putem teorijskog i praktičnog rada u laboratorijama; informisanje o novim metodama i nastavnim sredstvima i njihova primjena u nastavi radi postizanja visokih dostignuća u edukaciji učenika; sticanje dodatnih znanja i informisanje o novim dostignućima u molekularnoj biologiji i genetici. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: korišćenje novih metoda i tehnika u izvođenju nastave u laboratoriji i edukativnih ogleda i posmatranja u uslovima školskih laboratorija ili učionica; tehnička priprema i izrada istraživačkih rekvizita i preparata, i samostalni i timski rad u pripremi i obradi nastavnih sadržaja. Ciljna grupa: nastavnici biologije u srednjim školama. Metode i tehnike rada: samostalni rad i rad u grupi uz asistenciju trenera; predavanja i prezentacija; laboratorijske radionice i interaktivno učenje. Teme:

1. Savremeni didaktički pristupi u realizaciji novog programa Molekularna biologija i genetika, inovativne metode i nastavna sredstva i njihova primjena u nastavi (priprema i razrada nastavne jedinice sa praktičnim radom i primjerima)

2. Edukacija u laboratoriji (korišćenje novih metoda u izvođenju nastave preko edukativnih ogleda i posmatranja u uslovima školskih laboratorija ili učionica, izrada preparata i postavljanje jednostavnih ogleda za dokazivanje osnovnih bioloških zakona i procesa)

3. Obuka za korišćenje savremene opreme – kompjutera, multimedijskog projektora i fotografskog aparata (kreiranje materijala za prezentaciju, izrada prezentacija – Power Point, posteri, videomaterijal, izložba, i drugo)

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): četiri dana (32 sata). Broj učesnika u grupi: od osam do petnaest učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 23

9. Savremeni koncept programa Biologija – ekologija i upotreba novih metoda i sredstava u nastavi biologije

Autorke: dr Svetlana Perović i dr Slađana Krivokapić Institucija/organizacija koja podržava program: Ekološko-edukativni centar Virpazar, Bar Odgovorna osoba (koordinator): dr Andrej Perović Adresa: Boljevići, Virpazar E-mail: [email protected] Broj telefona: 030-711-050; 069-072-082 Broj faksa: 030-711-051 Ciljevi programa: razrada novog programa obuke nastavnika za implementaciju programa Biologija – ekologija putem teorijskog i praktičnog rada u laboratorijama i na terenu; informisanje o novim metodama i nastavnim sredstvima i njihova primjena u nastavi radi postizanja visokih dostignuća u edukaciji učenika; sticanje dodatnih znanja i informisanje o novim dostignućima u biologiji i ekologiji, ali i u vezi s principima zaštite biljnih i životinjskih zajednica; jačanje profesionalnih veza između nastavničkog kadra iz osnovnih škola i kadra iz istraživačkih i visokoobrazovnih institucija; razrada principa edukacije preko saradnje s lokalnim institucijama koje primjenjuju znanja i tehnike bioloških ispitivanja i metode u zaštiti životne sredine. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: korišćenje novih metoda i tehnika u izvođenju nastave na terenu i edukativnih ogleda i posmatranja u uslovima školskih laboratorija ili učionica; tehnička priprema i izrada istraživačkih rekvizita i preparata, i samostalni i timski rad u pripremi i obradi nastavnih sadržaja. Ciljne grupe: nastavnici biologije u osnovnim školama. Metode i tehnike rada: samostalni rad i rad u grupi uz asistenciju trenera, predavanja i prezentacije; tehnike sakupljanja i konzerviranja biljnog i životinjskog materijala, determinacija sakupljenog materijala i izrada terenske dokumentacije; laboratorijske radionice i interaktivno učenje.

Teme: 1. Savremeni didaktički pristupi u realizaciji novog programa Biologija – ekologija,

nove metode i nastavna sredstva i njihova primjena u nastavi (priprema i razrada nastavne jedinice sa praktičnim radom i primjerima)

2. Edukacija u laboratoriji (korišćenje novih metoda u izvođenju nastave preko edukativnih ogleda i posmatranja u uslovima školskih laboratorija ili učionica; vježba izrade nastavnih preparata mikroorganizama i drugih organizama i postavljanje jednostavnih ogleda za dokazivanje osnovnih bioloških zakona i procesa)

3. Edukacija na terenu (korišćenje novih metoda u izvođenju nastave na terenu, sakupljanje i konzerviranje biljnog i životinjskog materija, determinacija sakupljenog materijala, izrada terenske dokumentacije, prepariranje insekata i izrada herbarskih zbirki)

4. Obuka za korišćenje savremene opreme – kompjutera, multimedijskog projektora i fotografskog aparata (kreiranje materijala za prezentaciju, izrada prezentacija – Power Point, posteri, videomaterijal, izložba, i drugo)

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): četiri dana, tj. 32 sata (program se može sprovesti u dvije smjene).

Broj učesnika u grupi: od osam do petnaest učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 24

10. Multidisciplinarni pristup edukaciji iz ekologije nastavnika osnovnih škola

Autori: prof. dr Slobodan Radonjić i prof. dr Vladimir Pešić Institucija/organizacija koja podržava program: Prirodno-matematički fakultet, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): prof. dr Vladimir Pešić Adresa: PMF – Studijski program Biologija, Ul. Džordža Vašingtona b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 067-236-351 Broj faksa: 020-243-816 Ciljevi programa: edukacija iz ekologije nastavnika osnovnih škola koji tokom školovanja nijesu imali predmete ekologija, zaštita životne sredine i održivi razvoj. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: znanja, vještine, navike i pravilno ponašanje iz oblasti ekologije i zaštite životne sredine, ali i u vezi s principima održivog razvoja. Ciljna grupa: svi nastavnici koji tokom školovanja nijesu stekli znanja iz oblasti ekologije, zaštite životne sredine i održivog razvoja, oni koji žele da dopune svoja znanja iz tih oblasti i nastavnici biologije koji tokom svog obrazovanja nijesu imali taj predmet. Metode i tehnike rada: monološka i dijaloška demonstrativna metoda. Teme: oblast ekologije, zaštite životne sredine i održivog razvoja Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): četiri dana (za svaku grupu učesnika pojedinačno), odnosno tri sata dnevno. Broj učesnika u grupi: od 20 do 30 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 25

11. Obuka nastavnika za implementaciju Zelenog paketa Autori: prof. dr Kliment Minđov, Mira Vasiljević i Nevena Čabrilo Institucije/organizacije koje podržavaju program: Zavod za školstvo, Ispitni centar Crne Gore, Ministarstvo za zaštitu životne sredine i uređenje prostora i Ministarstvo prosvjete i nauke Odgovorna osoba (koordinatorka): Mira Vasiljević Adresa: Bulevar Ivana Crnojevica 16/2, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 20-210 226; 20-210-236

Ciljevi programa: promovisanje obrazovanja za održivi razvoj; izgradnja kapaciteta za produbljivanje znanja o održivom razvoju; predlaganje metodologija učenja koje nastavnici mogu da implementiraju saglasno različitim nivoima školovanja i različitim obrazovnim programima; razumijevanje procesa koji su se odvijali u prirodnoj sredini tokom vremena; razvijanje kritičkog mišljenja; prikupljanje, analiziranje i prezentovanje podataka; formulisanje pitanja, vođenje debate i timski rad. Ciljna grupa: nastavnici koji predaju grupu prirodnih predmeta u osnovnim školama. Teme:

1. Komponente životne sredine (vazduh, voda, zemljište, biodiverzitet) 2. Prijetnje i izazovi (urbanizacija, buka, otpad, hemikalije) 3. Ljudske aktivnosti (energija, transport, industrija, poljoprivreda, šumarstvo,

turizam) 4. Globalni izazovi (klimatske promjene, uništavanje ozonskog omotača,

zakiseljavanje, mora i okeani) 5. Vrijednosti (potrošačko društvo, životna sredina i zdravlje, ljudska prava, naša

planeta, Zemlja u budućnosti) Trajanje programa (broja dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (osam sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 30 učesnika. Cijena po učesniku: 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 5. novembar 2011. godine.



Zavod za školstvo

Crna Gora 26

12. Hemija – savremeni pristup nastavi, korelaciji i planiranju obaveznih izbornih sadržaja

Autori: Milojka Stijepović i Dragan Planinčić Organizacije/institucije koje podržavaju program: JU SMŠ „17. septembar” i Centar za obuku u JU SMŠ „17. septembar”, Žabljak Odgovorna osoba (koordinatorka): Milojka Stijepović Adresa: Božidara Žugića b.b., Žabljak E-mail: [email protected] Broj telefona: 052-361-336; 069-609-739 Broj faksa: 052-360-091 Ciljevi programa: unapređenje i usvajanje novih metodičkih i stručnih znanja; sticanje potrebnih znanja za povećanje kvaliteta nastave; bolja korelacija u nastavi; povećanje znanja i motivacije učenika; bolja komunikacija sa učenicima i kvalitetnije planiranje. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: timski rad, saradnja, proširivanje znanja radi bolje realizacije nastave i kreativnost u planiranju. Ciljna grupa: nastavnici hemije, fizike i biologije. Metode i tehnike rada: interaktivna obuka. Teme:

1. Savremene metode u nastavi 2. Korelacija sa drugim prirodnim naukama – usklađivanje načina prezentovanja

zajedničkih tema u različitim prirodnim naukama 3. Planiranje obaveznih izbornih sadržaja (pozitivna iskustva) 4. Korelacija u planiranju obaveznih izbornih sadržaja

Trajanje programa (broja dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati) Broj učesnika u grupi: od 15 do 20 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 30 € (uračunati su honorar za trenere i troškovi osvježenja za učesnike). Termin realizacije jednog seminara: 9. i 10. mart 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 27

III DRUŠTVENE NAUKE 13. Promovisanje novog koncepta sociologije za četvorogodišnje srednje

stručne škole i obuka nastavnika za implementaciju metoda u nastavi sociologije i građanskog obrazovanja

Autori: Momir Dragićević i Zorica Kotri Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): Momir Dragićević Adresa: Ul. Branka Ćopića 4, Herceg Novi E-mail: [email protected] Broj telefona: 031-344-005 Broj faksa: 031-344-005 Ciljevi programa: promovisanje novog koncepta sociologije za četvorogodišnje srednje stručne škole i obuka nastavnika za implementaciju novih programa; informisanje o tradicionalnim i aktivnim metodama u nastavi sociologije i njihova komparacija; praktična primjena znanja i simuliranje vještina koje se odnose na obrađene metode. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: komunikacija; rad u timu; prepoznavanje ključnih momenata u procesu reforme obrazovanja; prepoznavanje prepreka prilikom realizacije programa i njihovo prevazilaženje; razumijevanje taksonomskih nivoa; kreiranje scenarija časa; praktikovanje novih metoda i razmjena iskustava. Ciljne grupe: profesori sociologije u srednjim stručnim školama. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Promovisanje novog koncepta sociologije za četvorogodišnje srednje stručne škole i obuka nastavnika za implementaciju novih programa

2. Metode u nastavi sociologije 3. Implementacija i evaluacija metoda

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): 24 sata. Broj učesnika u grupi: 24 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 28

14. Obuka nastavnika za izvođenje nastave iz predmeta Evropska unija Autori: prof. dr Gordana Đurović i mr Ćazim Fetahović Institucije/organizacije koje podržavaju program: Ministarstvo za evropske integracije i Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): mr Ćazim Fetahović Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-410-149 Broj faksa: 020-410-154 Ciljevi programa: obučavanje nastavnika za izvođenje programa za predmet Evropska unija; objašnjenje ideje za nastanak EU, istorijata i nadležnosti institucija EU; objašnjenje potrebe za širenjem EU na zemlje zapadnog Balkana; informisanje o kriterijumima za ulazak u EU, osnovnim podacima o EU i njenim članicama i osnivačkim ugovorima EU, i razvijanje kod nastavnika i učenika pozitivnog odnosa prema vrijednostima Evropske unije. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: usvajanje stručnih i metodičkih znanja potrebnih za izvođenje nastave iz izbornog predmeta Evropska unija i razvijanje pozitivnog odnosa prema ideji o evropskom ujedinjenju. Ciljne grupe: nastavnici osnovne škole koji su predmetnim programom predviđeni da predaju izborni predmet Evropska unija. Metode i tehnike rada: predavanja, radionice, grupni rad i interaktivne metode. Teme:

1. Upoznavanje sa sadržajem i ciljevima novog obrazovnog predmeta i simbolima Evropske unije

2. Ideja i istorijat nastanka EU i osnivački ugovori Evropske unije 3. Osnovni podaci o EU i njenim članicama – Evropska unija na svjetskoj sceni 4. Institucija EU i njihove nadležnosti 5. Kriterijumi za pristupanje Evropskoj uniji 6. Koristi za zemlju od ulaska u Evropsku uniju 7. Evropa građana, kvalitet življenja građana, zaštita okoline u EU i programi

Zajednice 8. Ljudska prava sa akcentom na dječja prava, rodnu ravnopravnost i zaštitnika

ljudskih prava i sloboda 9. Evropa unija – društvo utemeljeno za znanju 10. Crna Gora i Evropska unija 11. Budućnost Evropske unije

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva trodnevna seminara. Broj učesnika u grupi: od 10 do 30 učesnika. Cijena po učesniku: 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala).


Zavod za školstvo

Crna Gora 29

15. Obuka nastavnika za predmet evropske integracije Autori: prof. dr Gordana Đurović i mr Ćazim Fetahović Institucije/organizacije koje podržavaju program: Ministarstvo za evropske integracije, Zavod za školstvo i Ekonomski fakultet Univerziteta Crne Gore Odgovorna osoba (koordinator): mr Ćazim Fetahović E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-410-154 Ciljevi programa: objašnjenje ideje o nastanku EU, istorijata i nadležnosti institucija EU; shvatanje potrebe za širenjem EU na zemlje zapadnog Balkana; informisanje o osnovnim podacima o EU i njenim članicama i osnivačkim ugovorima EU; objašnjenje kriterijuma za ulazak u EU i značaja pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji; objašnjenje uslova i faza u pristupanju zemlje EU, i razvijanje kod nastavnika i učenika pozitivnog odnosa prema vrijednostima Evropske unije. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: usvajanje stručnih i metodičkih znanja za izvođenje nastave iz izbornog predmeta evropske integracije i razvijanje pozitivnog odnosa prema ideji o evropskom ujedinjenju kod nastavnika.

Ciljne grupe: nastavnici srednje škole koji su predmetnim programom predviđeni da predaju izborni predmet evropske integracije. Metoda i tehnike rada: predavanja, radionice, grupni rad i interaktivne metode. Teme:

1. Upoznavanje sa sadržajem i ciljevima novog obrazovnog predmeta i simbolima Evropske unije

2. Ideja i istorijat nastanka EU i osnivački ugovori Evropske unije 3. Osnovni podaci o EU i njenim članicama, EU na svjetskoj sceni i jedinstveno

tržište Evropske unije 4. Institucije EU i njihove nadležnosti 5. Kriterijumi za pristupanje EU i koristi za zemlju od ulaska u Evropsku uniju 6. Evropa građana, kvalitet življenja građana i zaštita okoline u Evropskoj uniji 7. Jedinstveno tržište EU, mobilnost građana EU i programi mobilnosti 8. Ljudska prava kao izvor prava EU – Evropska konvencija o ljudskim pravima i

osnovnim slobodama 9. Evropska unija kao društvo utemeljeno na znanju i obrazovanje u Evropskoj uniji 10. Crna Gora i Evropska unija i prigovori u vezi s pristupanjem Uniji 11. Budućnost Evropske unije

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva trodnevna seminara. Broj učesnika u grupi: od 10 do 30 učesnika.

Cijena po učesniku: 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala).


Zavod za školstvo

Crna Gora 30

16. Medijska pismenost – obuka nastavnika za izborni predmet

Autori: mr Božena Jelušić i Tomislav Reškovac; program su dopunili: mr Janko Ljumović, Dragoljub – Duško Vuković,doc. dr Biljana Maslovarić i dr Dušanka Popović

Institucije/organizacije koje podržavaju program: FOSI ROM i Zavod za školstvo, Podgorica

Odgovorna osoba (koordinatorka): doc. dr Biljana Maslovarić Adresa: Bulevar svetog Petra Cetinjskog 25/V, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 20-248-668 Broj faksa: 20-248-667

Ciljevi programa: osvješćivanje ličnog odnosa prema medijima i medijskim tekstovima; razvoj sposobnosti kritičke recepcije medijskih tekstova; razvoj sposobnosti produkcije medijskih tekstova s obzirom na njihov estetski, tehnološki i organizaciono-produkcioni aspekat, i podsticanje i smisleno i produktivno uključivanje elemenata medijske pismenosti u ostale predmete, posebno u nastavu jezika i književnosti, sociologije, psihologije, filozofije i istorije. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: primjena metoda i tehnika koje praktičari kombinuju, odnosno prilagođavaju specifičnostima programa; unapređivanje načina i oblika razmjene između vaspitača i djece i između djece; razvijanje predčitačkih vještina čitanja i pisanja kod djece, i primjena tehnika grupnog i individualnog rada. Ciljna grupa: nastavnici duštvenih nauka. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme: definicija i funkcija medija; manipulacija u medijima, medijska pismenost; predstavljanje predmetnog programa i svake od sedam predmetnih cjelina; predstavljanje nastavnih materijala; iskustva u implementaciji; rodni stereotipi; jezik medija; medijska poruka kao konstrukt; recepcija; uvod u obrazovanje za društvenu pravdu, dubinske odlike kulture i forme represije. Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): četiri dana (32 sata). Broj učesnika u grupi: od 20 do 35 učesnika. Cijena po učesniku: 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 24, 25, 26. i 27. januar 2012. godine.



Zavod za školstvo

Crna Gora 31

17. Debatni program 1 (osnovni formati debate)

Autor: Krsto Vuković Institucija/organizacija koja podržava program: Centar za kreativnu komunikaciju „Logos” Odgovorna osoba (koordinator): Krsto Vuković Adresa: Jadranski put b.b., Budva E-mail: [email protected] Broj telefona: 067-91-30-169

Ciljevi programa: usvajanje osnovnih znanja o standardizovanim formatima debate Karl Popper i World Schools; usvajanje metodologije za primjenu osnovnih debatnih formata i uključivanje nastavnika/polaznika u Debatni program Crne Gore. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: osposobljavanje za realizaciju sasvim novih programskih sadržaja (uz neophodni materijal, polaznici će dobiti sertifikat kojim se garantuje prvi stepen stručne zastupljenosti nastave). Ciljna grupa: nastavnici koji se do sada nijesu edukovali u Debatnom programu Crne Gore a zainteresovani su za realizaciju nastave izbornog predmeta debata u II razredu gimnazije, ili za formiranje debatnog kluba u školi (prednost: profesori sociologije, filozofije, književnosti i psihologije). Metode i tehnike rada: radioničarski rad, video prezentacija i diskusija. Teme:

1. Pojam, elementi i tehnika debate 2. Osnovni formati debate KP (Karl Poper) 3. Osnovni formati debate KPP (KP sa planom) 4. Osnovni formati debate WS (Svjetski format)

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati). Broj učesnika u grupi: od šest do 21 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 100 € (uračunati su troškovi za puni pansion, osvježenje, fasciklu, štampani materijal, priručnik za nastavu, DVD snimak KP i WS debate – autorizovan, i sertifikat).


Zavod za školstvo

Crna Gora 32

18. Izborna nastava šaha od VII do IX razreda – razvoj kreativnosti, darovitosti i apstraktnog mišljenja na principima šaha

Autor: Maksim Lutovac Institucije/organizacije koje podržavaju program: Šahovski savez Crne Gore i Šahovski klub „Osnovne i srednje škole”, Pljevlja Odgovorna osoba (koordinator): Boro Miljanić Adresa: Ul. Mila Kilibarde 7, Nikšić E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-541-137 Broj faksa: 040-200-355 Ciljevi programa: opšti ciljevi – povećanje efikasnosti učenja i razvoja funkcionalnog mišljenja svih učenika i adekvatan rad s darovitom djecom u redovnim školama; specifični ciljevi – osposobljavanje nastavnika za rad sa djecom, naročito darovitom, kroz sticanje funkcionalnih znanja za podsticaj darovitosti u svakodnevnom vaspitno-obrazovnom radu; pedagoško osmišljavanje koncepta primjene u vaspitno-obrazovnom procesu; stimulacija i rana identifikacija darovite djece, i osposobljavanje nastavnika za individualizaciju nastavnih sadržaja koja može da se primijeni na svako dijete. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: sticanje znanja i vještina za njegovanje i stimulaciju intelektualnih sposobnosti, mašte, originalnosti, opažanja i pamćenja; sticanje funkcionalnih znanja; razvoj samopuzdanja, radoznalosti, motivacije i kooperacije kod djece; sticanje znanja i vještina rješavanjem tipičnih pozicija i problema kojima se izuzetno stimulišu mašta, stvaralaštvo, kreativno rješavanje problema i divergentno mišljenje; sticanje znanja i vještina za lakše prepoznavanje darovite djece i za stimulaciju njihovog daljeg razvoja; ukazivanje na paradoksalnu prirodu šaha – zasniva se na logici, a pokreće ga mašta.

Ciljne grupe: nastavnici razredne i predmetne nastave i stručni saradnici u osnovnim školama. Metoda i tehnike rada: teorijski uvod u temu – primjena verbalno-tekstualnih metoda (objašnjavanje,dijalog,diskusija) i ilustrativno-demonstrativne metode; interaktivni i kooperativni oblici rada (radioničarski rad) i timski rad. Teme: 1. dan

1. Planetarna ekspanzija šaha – mladi njena matica 2. Iskustva iz nastave šaha u Crnoj Gori 3. Struktura i integrativnost šaha 4. Primjeri i vježbe: elementi i faze šahovske partije

2. dan 1. Tehnike učenja 2. Tehnike učenja 3. Vježbe koncentracije i rješavanje problema i pozicija 4. Tehnike učenja, analiza radova, konsultacije (radionice)

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (18 sati – 14 sati praktičnog rada u toku dva dana seminara i četiri sata za primjenu naučenih metoda u praksi kroz konsultacije sa voditeljima). Broj učesnika u grupi: od 20 do 25 učesnika.



Zavod za školstvo

Crna Gora 33

Cijena po učesniku (dnevno): 50 €, bez PDV-a (uračunati su honorar za voditelje seminara, cijena materijala za učesnike i priručnika za nastavnike i noćenje (ili pansion). (najmanje 25 učesnika). Termin realizacije jednog seminara: 26. i 27. januar 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 34

IV FIZIČKA KULTURA I UMJETNOST

19. Organizovanje predškolskog fizičkog vaspitanja u uslovima radne sobe i dvorišta vrtića

Autor: Zlatko Gajić, stručni saradnik za predškolsko fizičko vaspitanje Institucija/organizacija koja podržava program: Udruženje vaspitača Crne Gore Odgovorna osoba (koordinatorka): Gordana Mijović Adresa: Šušanj 19a, Bar E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-66-44 Broj faksa: 030-02-01 Cilj programa: unapređenje znanja i vještine za izvođenje fizičkih aktivnosti sa djecom u radnoj sobi i dvorištu vrtića. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: planiranje sadržaja i izrada rekvizita i opreme za rad sa djecom u prostoru radne sobe i dvorišta vrtića; organizovanje djece za rad u centrima za fizičke aktivnosti u radnoj sobi i dvorištu vrtića; organizovanje praćenja napretka djece u učenju motorike i razvoju fizičkih sposobnosti; organizovanje roditelja za učestvovanje u fizičkim aktivnostima djece u radnoj sobi i dvorištu vrtića, i organizovanje roditelja za rad u timovima djece i roditelja (tridovi). Ciljna grupa: nastavnici u predškolskim ustanovama. Metode i tehnike rada: radionice: igre uloga, simulacije aktivnosti, diskusije, prikazi i prezentacije i dr. Teme:

1. Rad sa djecom u centrima za fizičko vaspitanje u radnoj sobi i dvorištu vrtića (planiranje, opremanje, izrada rekvizita, ažuriranje centra)

2. Rad sa listama za praćenje napretka u učenju i obrazovanju motorike i u razvoju i vježbanju fizičkih sposobnosti (planiranje zadataka za praćenje, evidentiranje, dokumentovanje, analizu, vrednovanje i izvještavanje o dječjem napredovanju)

3. Rad sa timovima djece i roditelja (tridovi) kao dijelom predškolskog porodičnog fizičkog vaspitanja u vrtiću (planiranje sadržaja rada, izrada materijala, edukacija roditelja, domaći zadaci, trid-takmičenja)

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (osam sati). Broj učesnika u grupi: od 16 do 48 učesnika. Cijena po učesniku: 35 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 28. i 29. januar 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 35

20. Sportiko zmaj Autor: mr Andrija Pešterac Institucije/organizacije koje podržavaju program: JPU „Ljubica Popović”, Podgorica, Udruženje vaspitača Crne Gore i JPU „Vukosava Ivanović-Mašanović”, Bar Odgovorna osoba (koordinatorka): Sonja Radović Adresa: Ul. Milana Popovića 1, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-202-360 Broj faksa: 020-202-360 Ciljevi programa: opšti cilj je pokretanje procesa, kroz neposrednu aktivnost sa djecom (uzrasta od četiri do 11 godina), koji vode ka optimizaciji razvoja na osnovu primjene postupaka i aktivnosti sadržanih u programu, a specifični ciljevi su podizanje stručne kompetencije polaznika i ponuda šireg izbora igara i aktivnosti pomoću kojih se mogu rješavati različiti zadaci fizičkog vaspitanja u nastojanju da se postigne opšti cilj. Ciljna grupa: nastavnici u predškolskim ustanovama i nastavnici razredne nastave i fizičkog vaspitanja. Teme:

1. Kooperativna aktivnost 2. Preventivno vježbanje 3. Doziranje i variranje aktivnosti 4. Bitni elementi metodike rada s loptom 5. „Čeličenje” dječjeg organizma 6. Orijentaciono kretanje 7. Aktivnosti „kvalitativne motorike” 8. Značaj i uloga kompleksnijih i ciljanih aktivnosti 9. Poligon, „staza sa preprekama”, stanični metod i aktivnosti vezane za procjene i

zapažanja (nivoa, stanja, statusa) Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): tri dana po šest sati (ukupno 18 sati). Broj učesnika u grupi: od 25 do 40 učesnika. Cijena po učesniku: 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: od novembra do decembra 2012; rok prijave učesnika je 5. novembar 2011, a mjesto izvođenja seminara – Podgorica.



Zavod za školstvo

Crna Gora 36

21. Ocjenjivanje u nastavi fizičkog vaspitanja Autori: Nermin Hajdarpašić i dr Drago Milošević Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): dr Drago Milošević Adresa: Ul. Plužinska 41, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-093-039 Ciljevi programa: informisanje o osnovnom konceptu ocjenjivanja kroz nastavno-ciljni kurikulum i mehanizmima za procjenjivanje postignuća; ukazivanje na specifičnosti procjenjivanja u nastavi fizičkog vaspitanja; identifikovanje ključnih komponenata koje se procjenjuju u nastavi fizičkog vaspitanja i utvrđivanje načina praćenja postignuća i načina definisanja očekivanih postignuća. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: razumijevanje suštine kriterijuma ocjenjivanja u nastavi fizičkog vaspitanja; formiranje i vođenje evidencije o praćenju, vrednovanju i ocjenjivanju, i primjena novog načina ocjenjivanja u nastavnoj praksi. Ciljna grupa: nastavnici predmetne i razredne nastave, pedagozi i psiholozi, pomoćnici direktora i direktori. Metode i tehnike rada: obuka je interaktivnog tipa (radionice). Teme:

1. Praćenje u nastavi fizičkog vaspitanja 2. Praćenje motoričkih sposobnosti 3. Praćenje motoričkog znanja 4. Praćenje odnosa prema nastavi fizičkog vaspitanja 5. Vrednovanje 6. Ocjenjivanje

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (osam sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 30 učesnika. Cijena po učesniku: 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 14. april 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 37

22. Ples – savremeni, klasični i folklor Autori: Momir Mijović i Nermin Hajdarpašić Institucija/organizacija koja podržava program: OŠ „Ivan Vušović”, Nikšić Odgovorna osoba (koordinator): Momir Mijović Adresa: Vidrovan b.b., Nikšić E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-463-462; 067-243-033 Broj faksa: 040-259-599 Ciljevi programa: stručno osposobljavanje nastavnika za realizaciju obrazovnih programa iz izbornih predmeta. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: razvijanje sklonosti i sposobnosti za plesne i folklorne tradicije svoga i drugih naroda; informisanje o dostignućima u savremenom plesu i njihovo savladavanje; jačanje povjerenja u sebe, i razumijevanje i poštovanje različitosti i tradicije i umjetničkih sadržaja i navika koje treba ugraditi u svakodnevni život. Ciljne grupe: nastavnici fizičke kulture i ostali nastavnici koji su zainteresovani za unapređenje sopstvene prakse. Metode i tehnike rada: aktivne i interaktivne metode s različitim tehnikama (prezentacije, diskusije, demonstracije i praktično vježbanje). Teme:

1. Izborni predmeti u devetogodišnjoj osnovnoj školi i u gimnaziji (kako planirati) 2. Klasični ples 3. Savremeni ples 4. Foklor

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): tri dana (24 sata). Broj učesnika u grupi: od 20 do 30 učesnika. Cijena po učesniku: 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 5. novembar 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 38

23. Dramska i scenska pedagogija

Autor: doc. dr Petar Pejaković Institucija/organizacija koja podržava program: Zahumlje, Nikšić Odgovorna osoba (koordinator): doc. Petar Pejaković Adresa: Ul. V proleterske 17, Nikšić E-mail: [email protected] Broj telefona: 078-103-225, 067-418-348 Broj faksa: 078-103-226 Ciljevi programa: sticanje novih znanja o dramskoj i scenskoj pedagogiji; unapređenje razumijevanja scenskih umjetnosti kao medija, odnosno njihovih strukturnih i tehničkih elemenata; sticanje novih znanja o osnovnim istorijskim i savremenim izvedbenim tendencijama i teorijskim pravcima; informisanje i ovladavanje osnovnim elementima, tehnikama i sistemima scenskog izražavanja (igra, komunikacija, scenski pokret i govor, autentičnost, radnja – drama); sticanje novih znanja i informisanje kroz praksu o osnovnim postupcima u stvaranju scenskih i dramskih formi; razvijanje kreativnosti i maštovitosti za usklađivanje različitih vještina, žanrova i stilova unutar scenskog izražavanja; razvijanje sposobnosti za vođenje autorskog tima u smjeru stvaranja multimedijalnih scenskih formi; informisanje o potencijalima dramskih i scenskih tehnika kao metoda u opštem pedagoškom pristupu i njihovo savladavanje kroz praksu; informisanje o najsavremenijim i sistematizovanim metodama u multimedijalnim, scenskim i dramskim radionicama kao sredstvima za razvijanje kreativnosti i maštovitosti kod djece i ovladavanje njima, i razvijanje kompetencije u korišćenju sredstava scenskog izražavanja kao sredstava u pedagoškim procesima koji podstiču oslobađanje emocija, osamostaljivanje, socijalizaciju, toleranciju i kulturu komunikacije i govora, razvijaju opštu kulturu i otvaraju za rad sa drugima. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: znanja iz oblasti scenskog i dramskog obrazovanja; prepoznavanje mogućnosti primjene scenskih i dramskih tehnika kao metoda opšteg obrazovanja i specifičnih pedagoških pristupa, i proširivanje teorijskog i, posebno, praktičnog znanja o cjelokupnom radu (rediteljskom) na različitim oblicima scenskih formi (predstave, igrokazi, recitali, priredbe, video, lukarstvo...).

Ciljna grupa: nastavnici predmetne i razredne nastave. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Igra 2. Komunikacija 3. Imaginacija 4. Percepcija 5. Upoznavanje (samoupoznavanje) 6. Rad na sebi 7. Improvizacija 8. Radnja 9. Sukob 10. Govorne, fizičke i psihofizičke radnje 11. Govor i glas 12. Tijelo 13. Lik 14. Jezik, žanr i stil 15. Dramski tekst, odnos teksta i scene


Zavod za školstvo

Crna Gora 39

16. Funkcije scenskih umjetnosti (umjetnička, društvena, tehnološka, pedagoška, dramaturška, psihološka, organizacijska, produkcijska)

17. Istorija i poetika scenskih umjetnosti 18. Antropologija scenskih umjetnosti 19. Etika, kritika, menadžment, evaluacija 20. Model scenskog artefakta

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): tri dana (24 sata). Broj učesnika u grupi: od 15 do 20 učesnika. Cijena po učesniku: 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 18, 19. i 20. januar 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 40

24. Keramika – tradicija, umjetnost, radost (osnovni program)

Autorke: Maja Stefanović i Vesna Živanović Institucija/organizacija koja podržava program: Udruženje vaspitača Crne Gore Odgovorna osoba (koordinatorka): Gordana Mijović Adresa: Šušanj 19a, Bar E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-066-744 Broj faksa: 030-302-101 Ciljevi programa: opšti cilj – profesionalno usavršavanje na polju likovnih aktivnosti, buđenje i razvoj stvaralačkih sposobnosti kod djece i podsticanje da bolje upoznaju svijet koji ih okružuje i da ga stvaralački izraze; specifični ciljevi – informisanje o dekupaž tehnici i sticanje znanja i vještina vezanih za tu tehniku; razvijanje svijesti kod djece o reciklaži raznih neupotrebljivih predmeta u njihovoj okolini i podizanje nivoa znanja o očuvanju sredine u kojoj žive; sposobnost izražavanja lične kreativnosti kroz primjenu dekupaž tehnike; razvijanje osjećaja za vrednovanje sopstvenog rada i jačanje preduzetničkog duha kod djece; pospješivanje timskog rada i osposobljavanje do nivoa mogućnosti prenošenja vještina (edukatori). Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: jačanje profesionalnih kapaciteta i kompetencije zaposlenih, naročito u oblasti inovativnih metoda nastave i upravljanja odjeljenjem. Ciljna grupa: nastavnici u predškolskim ustanovama i nastavnici razredne nastave. Metode i tehnike rada: radionice teorijskog i praktičnog rada. Teme (programom su predviđene četiri faze rada):

1. Informisanje o materijalu i istorijatu obrade gline – od praistorije do danas – kao najstarije i najsavremenije grane industrije

2. Rad „iz ruke”, lični doživljaj gline, osnovne karakteristike gline, keramički materijali (spoj sa prirodom)

3. Rad sa „glisticama” (građenje forme od „glistica”, „glistice” kao dekoracija) 4. Rad sa pločama (pravljenje ploča, isijecanje, rad oko i unutar modela) 5. Sušenje – proces, moguće greške pri sušenju 6. Biskvitiranje – proces, tok, fizičke i hemijske promjene u materijalu 7. Nanošenje glazure: polivanje, umakanje, nanošenje četkom 8. Termički tretman glazure: temperaturni raspon 9. Rad na točku (informisanje o principima rada, razvoj oblika na skici i kolu,

funkcija i oblik, ideja i oblik) 10. Sušenje – proces, moguće greške pri sušenju (nanošenje engobe – dekoracija,

termički tretman, podjela keramičkih proizvoda, pojam sinterovanja, skupljanje i problemi do kojih dovodi)

11. Biskvitiranje – proces, tok, fizičke i hemijske promjene u materijalu 12. Nanošenje glazure: polivanje, umakanje, nanošenje četkom 13. Termički tretman glazure: temperaturni raspon 14. Upoznavanje s materijalom 15. Izrada kalupa za osnovni oblik činije, skidanje kalupa sa modela (teorijski dio) 16. Mogućnosti: skica, ideja, razrada


Zavod za školstvo

Crna Gora 41

17. Bušenje – proces, moguće greške pri sušenju (nanošenje engobe – dekoracija, termički tretman, podjela keramičkih proizvoda, pojam sinterovanja, skupljanje i problemi do kojih dovodi)

18. Biskvitiranje – proces, tok, fizičke i hemijske promjene u materijalu 19. Nanošenje glazure: polivanje, umakanje, nanošenje četkom 20. Termički tretman glazure: temperaturni raspon

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): tri dana (24 sata). Broj učesnika u grupi: od 15 do 30 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 15 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 23, 24. i 25. mart 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 42

25. Dekupaž – radost stvaranja

Autor: Gordana Mijović Institucija/organizacija koja podržava program: Udruženje vaspitača Crne Gore Odgovorna osoba (koordinatorka): Gordana Mijović Adresa: Šušanj 19a, Bar E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-066-744 Broj faksa: 030-302-101 Ciljevi programa: opšti cilj – profesionalno usavršavanje na polju likovnih aktivnosti, buđenje i razvoj stvaralačkih sposobnosti kod djece i podsticanje da bolje upoznaju svijet koji ih okružuje i da ga stvaralački izraze; specifični ciljevi – informisanje o dekupaž tehnici i sticanje znanja i vještina vezanih za tu tehniku; razvijanje svijesti kod djece o reciklaži raznih neupotrebljivih predmeta u njihovoj okolini i podizanje nivoa znanja o očuvanju sredine u kojoj žive; sposobnost izražavanja lične kreativnosti kroz primjenu dekupaž tehnike; razvijanje osjećaja za vrednovanje sopstvenog rada i jačanje preduzetničkog duha kod djece; pospješivanje timskog rada i osposobljavanje do nivoa mogućnosti prenošenja vještina (edukatori). Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: jačanje profesionalnih kapaciteta i kompetencija, naročito u sferi inovativnog rada sa djecom i vođenja grupe i odjeljenja. Ciljna grupa: nastavnici u predškolskim ustanovama i nastavnici razredne nastave. Metode i tehnike rada: radionice teorijskog i praktičnog rada, individualni i frontalni pristup. Teme: I faza

1. Istorijat dekupaža (vrsta primijenjene umjetnosti), materijali koji se koriste i gdje se mogu pronaći, reciklaža starih, neupotrebljivih stvari, atoksičnost premaza koji se koriste jer su svi na vodenoj bazi

II faza 2. Odabir predmeta za rad, pravljenje skice 3. Odabir boja, pravljenje kompozicije 4. Osnovna tehnika dekupaža, rad na kartonskim podlogama,postupnost tehnike u

procesu nanošenja boje, tj. medijuma, postupnost sušenja, mogući problemi 5. „Shaby shic” tehnika, način rada, nanošenje medijuma, odabir motiva, mogući

problemi u radu 6. Rad na drvenim podlogama, efekat „ispucalosti”, sklapanje kompozicije motiva,

mogući problemi u radu 7. Rad na platnu, sklapanje kompozicije boje i motiva, fiksiranje 8. Rad na staklenim površinama, „obrnuti efekat”, fiksiranje motiva 9. Rad na gipsanim odlivcima, efekat „kore drveta”, kompozicija boje i motiva 10. Pravljenje i upotreba šablona u dekupaž tehnici 11. Rad sa struktur-pastom 12. Retrospektiva urađenog, postavljanje mini izložbe

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati). Broj učesnika u grupi: od 15 do 30 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 43

Cijena po učesniku (dnevno): 30 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 5. i 6. novembar 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 44

26. Rastimo uz ples Autor: Radomir Krsmanović Institucija/organizacija koja podržava program: Udruženje vaspitača Crne Gore Odgovorna osoba (koordinatorka): Gordana Mijović Adresa: Šušanj 19a, Bar E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-066-744 Broj faksa: 030-302-101 Ciljevi programa: opšti ciljevi – unapređenje vještina u ovladavanju kognitivnim i razvojnim elementima plesa u predškolskim ustanovama radi doprinosa razvoju plesne kulture kod djece u uzrastu od tri do sedam godina i povećanje kompetencija vaspitača u predškolskim ustanovama u domenima razumijevanja i podsticanja motoričkog razvoja djece u tom uzrastu; specifični ciljevi – osposobljavanje za zapažanje ritma i ritmičke interpretacije i oblika kretanja zavisno od muzike, kao i za izvođenje elemenata plesne slike (stav, osmjeh, držanje tijela) i plesnu koreografiju. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: usavršavanje u oblasti plesa kao timskog rada s djecom radi razumijevanja sopstvene uloge i odgovornosti u procesu učenja djece plesu i jačanja ličnih umijeća, inspiracije, motivacije i kreacije u profesionalnom radu. Ciljna grupa: nastavnici u predškolskim ustanovama. Metode i tehnike rada: verbalna metoda; demonstrativna metoda (prikazivanje filmova, projekcije realizovanih plesnih projekata, igrovne aktivnosti u tjelesno-kinetičkom, vizuelno-prostornom, muzičkom i emocionalno-socijalnom domenu) uz pomoć audio i audio-vezuelnih sredstava; radionice implementacija plesa kod djece na osnovu heurističkog pristupa vaspitača (podstiče se stvaralačka aktivnost) i ovladavanje tehnikama za njegovanje individualne inicijative i samostalnog izražavanja. Teme:

1. Upoznavanje vaspitača sa vrstama plesa 2. Upoznavanje vaspitača sa varijantama plesa koje omogućavaju precizno i

dosledno uvažavanje načela uzrasne i individualne primjerenosti 3. Izbor plesa u skladu sa iskustvom djece i stepenom razvoja, i prema uzrastu i

individualnim mogućnostima 4. Ples u sistemu aktivnosti i režimu dana 5. Priprema za ples, motivacija djece, o sadržaju igre, doziranje fizičkog napora i

tempo igre 6. Zapažanje ritma, oblici kretanja, plesni korak, formiranje plesne koreografije 7. Mogućnost plesa kao društvene aktivnosti koja utiče na socijalno-emotivni razvoj

djeteta Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): tri dana (24 sata). Broj učesnika u grupi: od 25 do 35 učesnika. Cijena po učesniku: 40 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena pisanog i audio materijala). Termin realizacije jednog seminara: 21, 22. i 23. april 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 45

27. Od priče do scene Autorka: Radmila Knežević Insitucije/organizacije koje podržavaju program: NVO Dječiji dramski studio – Budva i NVO Znakovi, Budva Odgovorna osoba (koordinatorka): Radmila Knežević Adresa: Ul. Prva proleterska 27/10, Budva E-mail: [email protected], [email protected] Broj telefona: 068-460-221, 069-560-221, 033-454-348 Ciljevi programa: osposobljavanje za primjenu različitih dramskih tehnika u aktivnom učenju; edukacija za implementiranje različitih dramskih strategija i tehnika u priče za djecu i, na taj način, uvećanje stepena komunikacijskog procesa dijete – priča – nastavnik; jačanje profesionalne kompetencije na osnovu novih saznanja o značaju emocionalne inteligencije i njene povezanosti sa dramskom igrom u djetinstvu; osposobljavanje za ovladavanje tehnikama pripovijedanja i elementima koji čine pripovijedački proces interaktivnom formom i kreativnim procesom; podsticaj darovitosti i kreativnosti; obučavanje načinima i tehnikama koji doprinose aktivnom uključivanju djece sa smetnjama u razvoju u proces interaktivnog pripovijedanja i glume; osposobljavanje za dramsku metodu i scenski prikaz kao načine podsticanja verbalne komunikacije, koncentracije i samostalnosti u radu; ukazivanje na značaj dramskog rada kao načina da se funkcioniše kao dio tima i da se prihvate i tolerišu različitosti; ukazivanje na priču i njenu dramsku primjenu kao na sredstvo organskog razvoja tijela, uma, emocija i duha, i umjetnička edukacija. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: naracija ili pripovijedanje; umjetnička interpretacija testa; dramatizacija teksta; prepoznavanje dramskog momenta kao bitnog elementa u rješavanju konflikta (sukobi) i prevladavanju nesporazuma; pretvaranje priča u malu pozorišnu predstavu u kojoj su glumci djeca; rad na sceni; rediteljska znanja i njihova praktična primjena; sposobnost planiranja, organizacije i realizacije; kreativnost i darovitost; umjetničko vrednovanje; sticanje većeg povjerenja i kvalitetniji odnos između učenika i nastavnika. Ciljna grupa: nastavnici u predškolskim ustanovama i razredne nastave, nastavnici u školi za obrazovanje učenika sa smetnjama u razvoju, medicinske sestre i stručni saradnici. Metode i tehnike rada: panel-diskusije, predavanje, demostracije, interaktivna obuka, igra uloga, analiza tekstualnog materijala (priče), tekstualni materijal kao scenski prikaz (predstave), implementacija pojedinih dramskih metoda u odabranim pričama za konkretne ciljne grupe, multimedijalna prezentacija, od pojedinačnog ka opštem, sumiranje, upoređivanje, analiza, osvješćivanje, rad na sebi, pojedinačno, u paru i u malim i velikim grupama. Teme:

1. Drama i pozorište u vaspitanju i obrazovanju – istraživanja i preporuke 2. Kakve rezultate možemo očekivati u primjeni dramske igre 3. Emocionalna inteligencija i dramska igra 4. Prikaz dramske tehnike i njihove funkcije 5. Dramski prikaz priče kao način da se razvije govor kod djece, naročito kod djece

sa smetnjama u govoru 6. Dramska i scenska interpretacija priče kao bitnog elementa za emocionalni,

socijalni, saznajni i vaspitni razvoj djeteta


Zavod za školstvo

Crna Gora 46

7. Obrada odabranih tekstova (pripovjedačko-scenska) radi podstizanja što veće doživljajno-saznajne motivacije, naročito kod djece sa posebnim potrebama u razvoju

8. Predstavljanje dramskih tehnika korak po korak i usmjeravanje učesnika da se isporbaju na konkretnim sadržajima i u konkretnom stvaranju male predstave

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati) Broj učesnika u grupi: od 12 do 20 učesnika. Cijena po učesniku: 45 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog i edukativnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 16. i 17. decembar 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 47

V INKLUZIVNO OBRAZOVANJE

28. Inkluzivno obrazovanje Autorke: Ellen Daniels i Key Staford Institucija/organizacija koja podržava program: NVO Pedagoški centar Crne Gore, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): prof. dr Saša Milić Adresa: Bulevar svetog Petra Cetinjskog 25/V, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-248-668 Broj faksa: 020-248-667 Ciljevi programa: ostvarivanje prava djece s posebnim potrebama na obrazovanje i uključivanje u redovne škole; edukacija nastavnika, stručnih saradnika i roditelja djece s posebnim potrebama; formiranje modela škola za dalje širenje projekta u osnovnim školama u Crnoj Gori; adaptacija sistema vaspitanja i obrazovanja u Crnoj Gori – poštovanje principa jednakih mogućnosti za sve; analiza postojećeg stanja u osnovnim školama u Crnoj Gori – utvrđivanje motivacije učitelja i broja djece s posebnim potrebama u nižim razredima (formiranje baze podataka); edukacija učitelja i stručnih saradnika za trenere; edukacija i priprema nastavnog kadra u reformskim školama; zastupanje jednakih prava djece putem medijske prezentacije i povezivanje sektora obrazovanja sa sektorima zdravstva i socijalnog staranja radi sveobuhvatnijeg sagledavanja potreba djece s posebnim potrebama. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: informisanje nastavnog kadra o osnovnim teorijskim postavkama inkluzivnog obrazovanja i prednostima u odnosu na medicinski ili socijalni model zbrinjavanja djece s posebnim potrebama; postavkama i viđenjima pedagoško-psiholoških teoretičara koristi od inkluzivnog obrazovanja za djecu s posebnim potrebama, za ostalu djecu, za roditelje djece s posebnim potrebama, te za vaspitače i učitelje koji rade u inkluzivnim vaspitnim grupama/odjeljenjima; aktuelnim pedagoško-psihološkim teorijama vezanim za socio-emocionalni i afektivni, fizički i intelektualni razvoj djece s posebnim potrebama; osnovnim elementima efikasne i kvalitetne implementacije inkluzivnog obrazovanja kroz adaptaciju fizičkog ambijenta u učionici, izradu individualnih edukacionih planova i razvoj interpersonalne komunikacije djece s posebnim potrebama i ostale djece u odjeljenju; tehnikama i strategijama kontinuiranog praćenja i evaluacije akademskih i razvojnih postignuća djece s posebnim potrebama u vaspitno-obrazovnom procesu i konkretnim primjerima i mogućnostima za uspostavljanje saradnje i partnerskog odnosa sa roditeljima djece s posebnim potrebama, strategijama podrške tim porodicama i osnovama timskog rada vaspitača, roditelja i stručnih saradnika iz škole i drugih relevantnih institucija (pedagozi, psiholozi, defektolozi, ljekari, fizioterapeuti itd.), i prezentovanje konkretnih primjera i mogućnosti dizajniranja, razvoja i strukturiranja nastavnog časa baziranog na individualnim edukacionim planovima i načina usklađivanja individualnog i kolektivnog nastavnog rada. Ciljne grupe: nastavnici predškolskog vaspitanja, razredne i predmetne nastave (osnovne i srednje škole), pedagozi, psiholozi, defektolozi i visokoškolski nastavnici. Metode i tehnike rada: radionice, debate, prezentacije, mini-lekcije, igre uloga itd.


Zavod za školstvo

Crna Gora 48

Teme: 1. Temelji integralne vaspitno-obrazovne prakse 2. Uspostavljanje partnerskog odnosa sa porodicama 3. Posmatranje i procjenjivanje 4. Izrada individualnih vaspitno-obrazovnih planova 5. Prilagođavanje škole djeci s posebnim potrebama 6. Tematsko organizovanje vaspitno-obrazovnog rada 7. Podsticanje socijalnog i emocionalnog razvoja 8. Podsticanje razvoja govora 9. Podsticanje intelektualnog razvoja 10. Podsticanje razvoja fizičkih vještina 11. Pronalaženje potrebne podrške

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): 15 radnih dana – trening (90 sati). Zavisno od iskazanih potreba zainteresovanih, moguće je organizovati i seminarsko-modularni pristup, pod kojim se podrazumijeva obrada jedne ili više tema, u okviru navedenog programa, u trajanju od najmanje jednog seminarskog radnog dana. Broj učesnika u grupi: od 25 do 35 učesnika. Cijena po učesniku: 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog i materijala).


Zavod za školstvo

Crna Gora 49

29. Integracija romske djece u osnovne škole – podrška inkluziji Autori: autori originalnih modula obuke stručnjaci su OSI (Open Society Institute) i CRI (Childrens Resources International, SAD) – Kirsten A. Hansen, Roxane K. Kaufmann i Kate Burke Walsh Pedagoški centar Crne Gore dobio je licencu od autora programa i ISSA za primjenu programa obuke u našoj zemlji. Za potrebe u obrazovanju nastavnika i romskih asistenata program su prilagodili prof. dr Saša Milić, dr Milja Vujačić i dr Dušanka Popović.

Institucija/organizacija koja podržava program: NVO Pedagoški centar Crne Gore, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): prof. dr Saša Milić Adresa: Bulevar svetog Petra Cetinjskog 25/V, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-248-668 Broj faksa: 020-248-667 Ciljevi programa: pružanje podrške romskim zajednicama i romskoj djeci u integraciji u društvo i obrazovni sistem; obuka odraslih profesionalaca i odraslih Roma, u ulozi asistenata, za primjenu metodologije Korak po korak u vaspitnom i obrazovnom radu sa romskom djecom; razvijanje profesinalne osjetljivosti za organizovanje vaspitno-obrazovnog rada na demokratskim principima u nacionalno mješovitoj dječjoj zajednici; sticanje znanja potrebnih za primjenu instrumenata za sistematsko posmatranje i praćenje individualnog napredovanja učenika u razvoju i učenju; razvijanje strategija za prevazilaženje problema vezanih za uključivanje romske djece u obrazovne institucije; usvajanje znanja i vještina potrebnih za rad sa romskom zajednicom na unapređivanju vaspitnih i obrazovnih modela i procesa u porodici i lokalnoj zajednici; ovladavanje bazičnim znanjima i vještinama potrebnim za sveobuhvatno pripremanje romske djece za školovanje na nematernjem jeziku; unapređenje profesionalnih vještina i sposobnosti na koje se odnosi ovaj program; razvijanje profesionalne osjetljivosti za prepoznavanje i uvažavanje specifičnosti romske zajednice i kulture, kao i za potrebe te zajednice u vezi sa vaspitanjem i obrazovanjem učenika; sticanje vještine potrebne za kreiranje sredine koja je podsticajna za učenje i pogodna za rad; korišćenje interaktivnih metoda vaspitno-obrazovnog rada pomoću kojih se učenici dovode u poziciju aktivnih učesnika; ovladavanje vještinom komunikacije potrebne za kreiranje u vaspitnim procesima atmosfere jednakosti i ravnopravnosti među učenicima, bez obzira na različito porijeklo, socijalnu sredinu iz koje dolaze i sposobnosti; sticanje vještine tematskog planiranja vaspitno-obrazovnih aktivnosti; ovladavanje vještinom primjenjivanja individualnog plana napredovanja učenika prema njihovim individualnim, kulturnim i drugim razlikama; ovladavanje vještinom rada u timu i upravljanja timom nastavnika, romskih asistenata i drugih odraslih osoba koje učestvuju u realizaciji programa; sticanje vještina potrebnih za saradnju sa romskom porodicom i njeno uključivanje u vaspitno-obrazovni proces, i osposobljavanje za saradnju sa lokalnom zajednicom i njeno uključivanje u procese vaspitanja i obrazovanja učenika. Ciljne grupe: nastavnici, romski asistenti (roditelji i članovi lokalne zajednice) i stručni saradnici (pedagozi i psiholozi). Metode i tehnike rada: interaktivni seminari intenzivnog tipa.


Zavod za školstvo

Crna Gora 50

Teme: Prva godina – tri modula – I modul: filozofija programa, specifičnosti razvoja djece u depriviranim uslovima, specifičnosti vaspitno-obrazovnog rada sa romskom djecom, podsticajna sredina za razvoj, tematsko planiranje, učenje kroz igru, rad u timu, individualizacija, njegovanje romskog jezika i kulture, i specifičnosti saradnje sa romskom porodicom i zajednicom. – II modul: stvaranje zajednice, principi i stilovi učenja, tehnike za posmatranje djece u vaspitno-obrazovnom radu, uticaj konteksta na posmatranje djece, analiza i interpretacija prikupljenih podataka, instrumenti za praćenje napredovanja djece u razvoju i učenju, i uloga nastavnika i romskog asistenta u vaspitno-obrazovnom procesu. – III modul: dječji portfolio, vrste dječjeg portfolija, grafičko praćenje i predstavljanje procesa, porodica kao partner u vaspitno-obrazovnom radu, roditelj kao saradnik u planiranju i realizaciji vaspitno-obarzovnog rada, aktiviranje lokalne zajednice i planiranje. Druga godina – dva modula – I modul: razvoj govora, čitanje i pisanje/bilingvalna sredina, socijalno-emocionalni razvoj djece, vještine partnerske komunikacije, kooperativne aktivnosti, učenje kroz projektno planiranje, razvoj matematičkih pojmova, učeničko stvaralaštvo i razvoj samopoštovanja kod učenika. – II modul: nastavnik kao refleksivni praktičar, romski asistent – spona između škole i romske zajednice, evaluacija programa rada sa učenicima, portfolio učenika, nastavnički profesionalni portfolio i samoevaluacija nastavnika. Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): kompletna obuka za program traje dvije godine, a sastoji se od pet trodnevnih seminara/modula (po 18 sati). U prvoj godini su tri seminara, a u drugoj godini – dva seminara (ukupno 90 sati) i instruktivno-pedagoški rad na terenu najmanje dva dana godišnje za jednu školu (ukupno 24 sata). Zavisno od iskazanih potreba zainteresovanih, moguće je organizovati i seminarsko-modularni pristup, pod kojim se podrazumijeva obrada jedne ili više tema, u okviru navedenog programa, u trajanju od najmanje jednog seminarskog radnog dana. Broj učesnika u grupi: od 30 do 35 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 51

30. Vrtić kao porodični centar za romsku djecu – podrška inkluziji Autori: autori originalnih modula obuke su stručnjaci OSI i CRI – Kirsten A. Hansen, Roxane K. Kaufmann i Kate Burke Walsh Pedagoški centar Crne Gore dobio je licencu od autora programa i ISSA (International Step by Step Association, Netherland) za primjenu programa obuke u našoj zemlji. Program su prilagodili potrebama u obrazovanju vaspitača i romskih asistenata u vaspitnim grupama sa romskom djecom prof. dr Saša Milić, dr Milja Vujačić i dr Katarina Todorović. Institucije/organizacije koje podržavaju program: ISSA, Georgetown University Child Developement Center – USA, i NVO Pedagoški centar Crne Gore, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): doc. dr Biljana Maslovarić Adresa: Bulevar svetog Petra Cetinjskog 25/V, Podgorica E-mail: [email protected]; [email protected] Broj telefona: 020-248-668 Broj faksa: 020-248-667 Ciljevi programa: podrška integraciji romske zajednice i romske djece u društvo i obrazovni sistem; obuka odraslih profesionalaca (nastavnici predškolskog vaspitanja, stručni saradnici) i odraslih Roma u ulozi asistenata za primjenu metodologije Korak po korak u vaspitnom i obrazovnom radu sa romskom djecom; uspostavljanje saradničkih odnosa između vaspitača i romskih asistenata u primjeni Programa Korak po korak u radu sa djecom i njihovim porodicama; razvijanje profesionalne osjetljivosti za organizovanje vaspitnog rada na demokratskim principima u nacionalno mješovitoj dječjoj zajednici; usvajanje znanja i vještina potrebnih za formiranje i njegovanje zajednice koja uči na principima uzajamnog poštovanja djece i odraslih; sticanje znanja potrebnih za primjenu instrumenata za sistematsko posmatranje i praćenje dječjeg individualnog napredovanja u razvoju i učenju; razvijanje strategija za prevazilaženje problema vezanih za uključivanje romske djece u obrazovne institucije; usvajanje znanja i vještina potrebnih za rad sa romskom zajednicom na unapređivanju vaspitnih i obrazovnih modela i procesa u porodici i lokalnoj zajednici, i ovladavanje bazičnim znanjima i vještinama potrebnim za sveobuhvatno pripremanje romske djece za školovanje na nematernjem jeziku. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: osjetljivost za prepoznavanje i uvažavanje specifičnosti romske zajednice i kulture i njenih potreba vezanih za vaspitanje i obrazovanje djece predškolskog uzrasta; vještine potrebne za kreiranje podsticajne sredine za učenje pogodne za rad sa djecom u manjim grupama; korišćenje interaktivnih metoda vaspitno-obrazovnog rada (kooperativne igre i aktivnosti, razne tehnike grupnog i individualnog rada...) pomoću kojih se djeca dovode u poziciju aktivnih učesnika; vještine komunikacije pomoću kojih se u vaspitnim procesima kreira atmosfera jednakosti i ravnopravnosti među djecom, bez obzira na različito porijeklo, socijalnu sredinu iz koje dolaze i sposobnosti; vještine tematskog planiranja vaspitno-obrazovnih aktivnosti; vještina primjenjivanja individualnog plana napredovanja djece u razvoju i učenju prema njihovim individualnim, kulturnim i drugim razlikama; vještine refleksivnog praktičara koji svoje vaspitne postupke usklađuje s nivoom djetetovog učešća; vještine rada u timu i upravljanja timom nastavnika, romskih asistenata i drugih odraslih osoba koje učestvuju u realizaciji programa; vještine potrebne za saradnju sa romskom porodicom i njeno uključivanje u vaspitno-obrazovni proces u vaspitnoj grupi, i vještine potrebne za saradnju s lokalnom zajednicom i njeno aktiviranje u procesima vaspitanja i obrazovanja romske djece.

mailto:[email protected]; katarinat@


Zavod za školstvo

Crna Gora 52

Ciljne grupe: nastavnici, romski asistenti (roditelji i članovi lokalne zajednice), pedagozi i psiholozi. Metode i tehnike rada: interaktivni seminari intenzivnog tipa. Teme: Prva godina – tri modula – I modul: filozofija programa, specifičnosti razvoja djece u socijalno depriviranom okruženju, specifičnosti vaspitno-obrazovnog rada sa romskom djecom, podsticajna sredina za razvoj, organizacija rada u sredini strukturiranoj po centrima interesovanja, učenje kroz igru, rad u timu, individualizacija, njegovanje romskog jezika i kulture i specifičnosti saradnje sa romskom porodicom i zajednicom. – II modul: stvaranje zajednice u odjeljenjima, principi i stilovi učenja, tehnike za posmatranje djece u vaspitno-obrazovnom radu, uticaj postojećih uslova na posmatranje djece, analiza i interpretacija prikupljenih podataka, instrumenti za praćenje napredovanja djece u razvoju i učenju i uloga romskog asistenata u vaspitnom procesu. – III modul: evidentiranje vaspitnog rada, objašnjenje suštine dječjeg portfolija, vrste dječjeg portfolija, grafičko praćenje i predstavljanje procesa u vaspitnoj grupi, porodica kao partner u vaspitno-obrazovnom radu, roditelj kao saradnik u planiranju i realizaciji vaspitnog rada, aktiviranje lokalne zajednice i akciono planiranje. Druga godina – dva modula – I modul: razvoj govora, čitanje i pisanje/bilingvalna sredina, socijalno-emocionalni razvoj djece, vještine partnerske komunikacije, kooperativne igre i aktivnosti, učenje kroz otkrivanje, razvoj početnih matematičkih pojmova, dječje stvaralaštvo, način dječjeg samostalnog planiranja i praćenja sopstvenog napretka, i razvoj samopoštovanja kod djece. – II modul: vaspitač kao refleksivni praktičar, romski asistent kao spona između predškolske ustanove i romske zajednice, evaluacija programa rada sa djecom, vaspitački portfolio za vaspitnu grupu, vaspitački profesionalni portfolio i samoevaluacija vaspitača praktičara. Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): kompletna obuka za program traje dvije godine (pet trodnevnih seminara). U prvoj godini su tri seminara, u drugoj godini – dva seminara (ukupno 90 sati) i instruktivno-pedagoški rad na terenu najmanje dva dana godišnje za jedan vrtić (ukupno 24 sata). Svi seminari su trodnevni (šest sati dnevno – 18 sati po seminaru). Zavisno od iskazanih potreba zainteresovanih, moguće je organizovati i seminarsko-modularni pristup, pod kojim se podrazumijeva obrada jedne ili više tema, u okviru navedenog programa, u trajanju od najmanje jednog seminarskog radnog dana. Broj učesnika u grupi: od 30 do 35 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 53

31. Specifičnosti vaspitno-obrazovnog rada sa posebnim kategorijama djece

Autori: prof. dr Saša Milić i dr Milja Vujačić Institucija/organizacija koja podržava program: NVO Pedagoški centar Crne Gore, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): prof. dr Saša Milić Adresa: Bulevar svetog Petra Cetinjskog 25/V, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-248-668 Broj faksa: 020-248-667 Ciljevi programa: opšti cilj jeste kreiranje individualizovanog pristupa u nastavi, tj. edukacionog pristupa sa uzimanjem u obzir svega što dijete unosi u taj proces; posebni cilj je informisanje nastavnog kadra o specifičnostima vaspitno-obrazovnog rada sa hiperaktivnom, hipoaktivnom, agresivnom i nadarenom/talentovanom djecom. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: saznanja o osnovnim teorijskim postavkama individualizovanog nastavnog pristupa, razvojnim specifičnostima, simptomatologiji hiperaktivne i hipoaktivne djece i raznim pedagoško-psihološko-didaktičkim strategijama i postupcima u vaspitno-obrazovnom radu sa tom kategorijom djece; razvojnim specifičnostima, simptomatologiji agresivne djece i raznim pedagoško-psihološko-didaktičkim strategijama i postupcima u vaspitno-obrazovnom radu sa tom kategorijom djece; razvojnim specifičnostima, simptomatologiji nadarene/talentovane djece i raznim pedagoško-psihološko-didaktičkim strategijama i postupcima u vaspitno-obrazovnom radu sa tom kategorijom djece; različitim praktičnim postupcima i tehnikama za nesmetano uključivanje posebnih kategorija djece u redovne vaspitne grupe i odjeljenja, i o uspostavljanju njihove normalne komunikacije i interakcije sa ostalom djecom. Ciljna grupa: nastavnici razredne i predmetne nastave (osnovne i srednje škole), nastavnici predškolskog vaspitanja, pedagozi, psiholozi, defektolozi i visokoškolski nastavnici. Metode i tehnike rada: radionice, debate, prezentacije, mini-lekcije, igre uloga itd. Teme: 1. Teorijske osnove individualizovane nastave 2. Hiperaktivnost kod djece 3. Hipoaktivnost kod djece 4. Agresivnost kod djece 5. Nadarenost kod djece Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): tri dana (24 sata). Zavisno od iskazanih potreba zainteresovanih, moguće je organizovati i seminarsko-modularni pristup, pod kojim se podrazumijeva obrada jedne ili više tema, u okviru navedenog programa, u trajanju od najmanje jednog seminarskog radnog dana. Broj učesnika u grupi: od 25 do 50 učesnika. Cijena po učesniku: 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog i materijala). Termin realizacije jednog seminara: 3. i 4. decembar 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 54

32. Ka punoj inkluziji Autorke: Jadranka Radulović, Suzana Koletić, Mirjana Vučinić, Dragana Mijatović, Ljiljana Krsmanović, Nataša Knežević, Milodarka Vukašević i Senka Živković Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Jadranka Radulović E-mail: [email protected] Broj telefona: 068-355-274 Ciljevi programa: pomoć nastavnom kadru u redovnom sistemu da kvalitetno i ciljano radi s djecom sa specifičnim smetnjama u razvoju, prije svega za predmete matematika i maternji jezik. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: razvijanje specifičnosti metodologija i tehnika u radu s djecom sa specifičnim smetnjama u razvoju koja su uključena u redovan vaspitno-obrazovni sistem, prvenstveno u predmetima matematika i maternji jezik. Ciljne grupe: nastavnici razredne i predmetne nastave. Metode i tehnike rada: iskustveno-edukativne radionice i praktičan rad. Teme:

1. Djeca sa intelektualnim smetnjama (pojam, definicije i stepen intelektualne ometenosti sa karakteristikama), karakteristike djece sa intelektualnim smetnjama (pažnja, pamćenje, percepcija), karakteristike i osobenosti (Dawn-syndrom, autizam i hiperkinetički sindrom), i posebnosti u radu s djecom sa intelektualnim smetnjama (individualni pristup, osnovni principi rada, i slično), maternji jezik – (1) metodičko/didaktička uputstva i (2) svakodnevno iskustvo u radu s djecom sa intelektualnim smetnjama u redovnom sistemu, matematika – (1) metodičko-didaktička uputstva i (2) svakodnevno iskustvo u radu s djecom sa intelektualnim smetnjama u redovnom sistemu

2. Djeca s vizuelnim smetnjama (pojam, definicija oštećenja vida, klasifikacija

oštećenja i učestalost, upis u školu slabovide i slijepe djece, slijepo dijete kao svako drugo dijete, kako pomoći slabovidom djetetu: uputstvo za rad nastavnicima, granica korišćenja Brajevog pisma i crnog tiska – I i II razred, III i IV razred, stariji razredi)

3. Djeca sa slušnim i govorno-jezičkim smetnjama i specifičnim problemima učenja –

disleksija, disgrafija, diskalkulija (vrste govorno-jezičkih smetnji, upis djece sa smetnjama u razvoju u redovan sistem obrazovanja, dijete s govorno-jezičkim smetnjama kao svako drugo dijete, posebnosti u radu s djecom koja imaju smetnje u govoru i jeziku, specifičnosti u načinu rada u nastavi iz maternjeg jezika s djecom koja imaju smetnje u govoru i jeziku, specifičnosti u radu sa slušno oštećenom djecom koja za posljedicu imaju smetnje u govoru i jeziku, specifičnosti u radu s djecom koja imaju u okviru psihomotornih smetnji i smetnje sa govorom i jezikom)

4. Djeca s tjelesnim smetnjama (pojam i vrste tjelesne smetnje, klasifikacija

tjelesnih smetnji, motorika kao preduslov za razvitak psihomotornih sposobnosti, djeca sa smetnjama lokomotornog aparata, CNS-a, PNS-a i hronične smetnje, posebnosti u radu s učenicima i principi rada, indvidualizacija, redukacija i kompenzacija, prilagođavanje u nastavi učenicima s motoričkim smetnjama,


Zavod za školstvo

Crna Gora 55

izrada IOP-a, ciljevi za matematiku i maternji jezik, uputstva nastavnicima iz redovnog sistema)

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): osam radionica po oblasti, tj. pet dvodnevnih seminara. Broj učesnika u grupi: od 15 do 30 učesnika. Cijena po učesniku: 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog i materijala).


Zavod za školstvo

Crna Gora 56

33. Ka inkluziji u srednjem obrazovanju Autori: Goran Macanović i Milan Šaranović Institucija/organizacija koja podržava program: Udruženje mladih sa hendikepom Crne Gore, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): Milan Šaranović Adresa: Ul. Gojka Radonjića 85, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-623-734, 067-402-714 Broj faksa: 020-623-734 Ciljevi programa: da se podrži razvoj inkluzivnog srednjeg obrazovanja kroz edukaciju nastavnog i nenastavnog kadra o pitanjima kao što su jezik i terminologija, socijalni model pristupa hendikepu, izjednačavanje mogućnosti, inkluzivno obrazovanje... Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: senzibilitet nastavnog kadra u vezi s pitanjima koja se tiču života i rada djece s hendikepom, načini pristupa djeci s hendikepom... Ciljne grupe: nastavni i nenastavni kadar u srednjim školama. Metode i tehnike rada: interaktivne radionice (diskusije, rad u malim grupama, prezentacije, simulacije itd.). Teme:

1. Ljudska prava 2. Jezik i modeli pristupa hendikepu 3. Izjednačavanje mogućnosti 4. Inkluzivno obrazovanje

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (osam sati). Broj učesnika u grupi: od 15 do 18 učesnika. Cijena po učesniku: 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog i edukativnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 17. decembar 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 57

34. Prilagođavanje matematičkih sadržaja djeci sa posebnim potrebama Autori: doc. dr Veselin Mićanović, doc. dr Dijana Vučković i doc. dr Nada Šakotić Institucija/organizacija koja podržava program: Filozofski fakultet, Nikšić Odgovorna osoba (koordinator): doc. dr Veselin Mićanović Adresa: Ul. Danila Bojovića b.b., Nikšić E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-453-936 Ciljevi programa: informisanje učesnika o psihologiji razvoja mišljenja kod djece s posebnim potrebama osnovnoškolskog uzrasta; razmatranje i analiziranje osobenosti matematičkog pojma; razmatranje praktičnih modela oblikovanja matematičkog pojma; sticanje novih znanja o vrstama i načinima pripremanja nastavnika za diferenciranu realizaciju matematičkiih sadržaja u inkluzivnoj nastavi i obučavanje za izradu individualnih obrazovnih planova iz matematike; razmatranje mogućnosti prilagođavanja sadržaja o skupovima djeci s posebnim potrebama; razmatranje različitih problema u vezi s računanjem u radu sa djecom s posebnim potrebama; razmatranje mogućnosti prilagođavanja aritmetičkih sadržaja djeci s posebnim potrebama; razmatranje mogućnosti prilagođavanja algebarskih sadržaja djeci s posebnim potrebama; razmatranje mogućnosti prilagođavanja geometrijskih sadržaja djeci s posebnim potrebama; razmatranje mogućnosti prilagođavanja sadržaja o mjerenju i mjerama djeci s posebnim potrebama; informisanje učesnika o praktičnim idejama o diferenciranom matematičkom materijalu u inkluzivonoj nastavi matematike; razmatranje mogućnosti primjene pomoćnih nastavnih sredstva u procesu usvajanja matematičkih sadržaja; informisanje učesnika o različitim matematičkim igrama koje se mogu koristititi u radu sa djecom s posebnim potrebama, i utvrđivanje i razmjena primjera dobre prakse. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: praktične sposobnosti za neposrednu realizaciju matematičkih sadržaja u inkluzivnoj nastavi; poznavanje principa diferencijacije i kvalitetne primjene inkluzivne nastave iz matematike; informisanost o sposobnosti mišljenja djece s posebnim potrebama i organizacija, na osnovu toga, odgovarajućih načina rada; primjena različitih metoda i tehnika rada tokom realizacije inkluzivne nastave iz matematike; vladanje savremenom tehnologijom u inkluzivnoj nastavi iz matematike; prepoznavanje važnosti sopstvene aktivnosti u napredovanju djece s posebnim potrebama; izrada individualnih obrazovnih planova u inkluzivnoj nastavi matematike i evaluiranje sopstvenog rada u inkluzivnoj nastavi iz matematike. Ciljne grupe: nastavnici razredne i predmetne nastave (matematika). Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Razvoj mišljenja kod djece s posebnim potrebama 2. Karakteristike matematičkog pojma 3. Praktičan rad na oblikovanju pojmova 4. Pripremanje nastavnika za diferenciranu realizaciju matematičkih sadržaja u

inkluzivnoj nastavi 5. Izrada individualnih obrazovnih planova iz matematike 6. Rad sa skupovima sa djecom s posebnim potrebama 7. Proces usvajanja pojma broja kod djece s posebnim potrebama 8. Problemi računanja 9. Aritmetički sadržaji u radu sa djecom s posebnim potrebama 10. Algebarski sadržaji u radu sa djecom s posebnim potrebama 11. Geometrijski sadržaji u radu sa djecom s posebnim potrebama


Zavod za školstvo

Crna Gora 58

12. Mjerenje i mjere u radu sa djecom s posebnim potrebama 13. Praktična uputstva za izradu diferenciranog matematičkog materijala u radu sa

djecom s posebnim potrebama 14. Pomoćna nastavna sredstva u procesu usvajanja matematičkih sadržaja 15. Matematičke igre prilagođene djeci s posebnim potrebama 16. Evaluacija, komentari, sugestije, predlozi

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): četiri dana (32 sata). Program se može realizovati u dva modula (2+2 dana), zavisno od opterećenja nastavnika. Broj učesnika u grupi: od 15 do 25 učesnika. Cijena po učesniku: 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: od 15. do 18. decembra 2011; rok prijave učesnika je 5. novembar 2011, a mjesto izvođenja – Podgorica.


Zavod za školstvo

Crna Gora 59

35. Indeks za inkluziju Autorke: Olivera Leković i Irena Vasiljević Institucija/organizacija koja podržava program: NVO Djeca Crne Gore Odgovorna osoba (koordinatorka): Olivera Leković Adresa: Ul. Zmaj-Jovina b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 067-244-560; 020-651-502 Ciljevi programa: informisanje učesnika o pravima djece i inkluzivnom pokretu u svijetu i kod nas i o metodologiji indeksa za inkluziju, osposobljavanje za određivanje prioriteta unutar škole i osmišljavanje aktivnosti kojima će se unaprijediti rad u školi. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: komunikacija sa djecom i roditeljima; partnerstvo i timski rad; kreiranje atmosfere prihvatanja u grupi/razredu i samoevaluacija, samokritičnost i senzibilitet za potrebe različitih aktera u životu škole. Ciljne grupe: učenici, nastavnici, psihološko-pedagoška služba, uprava škole i roditelji. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Pravo na različitost 2. Inkluzivni pokret 3. Indeks za inkluziju – metodologija 4. Pokazatelji (rad u grupama) 5. Iskustvo u sprovođenju Indeksa (OŠ „Pavle Rovinski” i „M. Lajović-Lalatović’’) 6. Dogovor o narednim aktivnostima (formiranje koordinacionih grupa, upitnica) 7. Iskustva koordinacionih grupa u radu na indeksu, prezentacija upitnika prioriteta 8. Prikaz formulara za grant i osmišljavanje projekta

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): tri dana. Broj učesnika u grupi: od 20 do 30 učesnika. Cijena po učesniku: 18 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 1. oktobar 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 60

36. Rad sa nadarenom djecom Autorke: doc. dr Nada Šakotić, mr Jasmina Đorđević i doc. dr Dijana Vučković Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): doc. dr Dijana Vučković Adresa: Filozofski fakultet, Nikšić E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-540-409 Broj faksa: 040-247-109 Ciljevi programa: informisanje učesnika o osnovnim teorijama o nadarenosti; razmatranje načina identifikacije sposobnosti kod učenika; informisanje o iskustvima u radu s nadarenom djecom; analiziranje načela i metode Glifordovog modela; analiziranje načela i metode Gardnerovog modela; objašnjenje načina primjene Glifordovog i Gardnerovog modela; informisanje o teorijama o mulitploj inteligenciji; razmatranje načina i metoda podsticanja razvoja multiple inteligencije; razmatranje načina i metoda podsticanja kreativnosti kod nadarene djece, i indentifikovanje i razmjena primjera dobre prakse. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: poznavanje osnovnih teorijskih postavki koncepta nadarenosti; poznavanje osnovnih teorijskih modela rada s nadarenom djecom; poznavanje načina praćenja i podsticanja kreativnosti kod nadarene djece i primjena različitih metoda i tehnika rada u podučavanju nadarene djece. Ciljne grupe: nastavnici predmetne i razredne nastave, pedagozi i psiholozi u osnovnim i srednjim školama. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa (radionice). Teme:

1. Identifikacija sposobnosti kod učenika 2. Multipotencijalnost 3. Nadarenost 4. Gilfordov model 5. Gardnerov model 6. Razvijanje multiple inteligencije 7. Podsticanje kreativnosti 8. Evaluacija

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati). Broj učesnika u grupi: od 15 do 25 učesnika. Cijena po učesniku: 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 1. oktobar 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 61

37. Uloga pedagoga u sprovođenju inkluzivnog programa i u utvrđivanju kvaliteta rada vaspitno-obrazovnih ustanova

Autori: doc. dr Tatjana Novović i Radoje Novović Institucija/organizacija koja podržava program: Forum pedagoga Crne Gore, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): doc. dr Tatjana Novović Adresa: Ul. Vlada Ćetkovića 11, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 067-527-085 Broj faksa: 020-264-320 Ciljevi programa: prihvatanje ključnih principa iz oblasti inkluzivnog obrazovanja; sagledavanje mjesta i uloge pedagoga u multiprofesionalnom timu za praćenje djece s posebnim potrebama; usvajanje ključnih zahtjeva (odrednica) za funkcionalno oblikovanje IOP-a za djecu s posebnim potrebama; posmatranje, praćenje i ocjenjivanje djece s posebnim obrazovnim potrebama; pomoć pedagozima u sticanju jasne predstave o tome šta se želi postići unutrašnjom evaluacijom; sagledavanje mjesta i uloge pedagoga u planiranju i sprovođenju procesa samoevaluacije, i sticanje znanja i kompetencija o pravljenju akcionih planova za prevazilaženje nedostataka u radu i razvojnog plana vaspitno-obrazovnih ustanova. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: osposobljavanje pedagoga za rad u reformisanoj vaspitno-obrazovnoj ustanovi; instruktivne i savjetodavne uloge pedagoga; podrška implementaciji inkluzivnog obrazovanja i utvrđivanju kvaliteta rada u vaspitno-obrazovnim ustanovama; znanja pedagoga o radu u reformisanim vaspitno-obrazovnim ustanovama kada je riječ o inkluzivnom obrazovanju i utvrđivanju kvaliteta rada u vrtiću/školi, i kompetencije pedagoga za implementaciju inkluzivnog obrazovanja (oblikovanje IOP-a) i utvrđivanje kvaliteta rada škola (izrada akcionih razvojnih planova). Ciljna grupa: pedagozi. Metode i tehnike rada: interaktivna obuka pod kojom se podrazumijevaju neposredno angažovanje iskustvenih potencijala pedagoga i kanalisanje njihovih iskustava u pravcu prihvaćenih reformskih rješenja. Teme:

1. Osvrt na dosadašnja postignuća i aktuelnu situaciju na području inkluzivnog obrazovanja kod nas (prikaz strategije IOP)

2. Uloga pedagoga u multiprofesionalnim timovima za podršku djece s posebnim potrebama

3. Izrada IOP-a za djecu s posebnim obrazovnim potrebama 4. Praćenje, procjenjivanje i ocjenjivanje djece s posebnim potrebama 5. Značaj, ciljevi i metode utvrđivanja kvaliteta rada vrtića/škola 6. Uloga pedagoga u timu za sprovođenje samoevaluacije u vrtiću/školi 7. Analiza i obrada podataka samoevaluacije 8. Izrada akcionog plana za otklanjanje nedostataka u radu i razvojnog plana

vrtića/škole Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 30 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 62

Cijena po učesniku: 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 9. i 10. novembar 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 63

38. Inkluzivno obrazovanje – praktična primjena defektološke teorije i prakse

Autorke: Svetlana Vukašinovic i Bruna Mudrić-Petrović Insitucije/organizacije koje podržavaju program: OŠ „Ilija Kišić”, Zelenika i Zavod za gluvu djecu, Kotor Odgovorna osoba (koordinatorka): Svetlana Vukašinović Adresa: Ul. Nikole Ljubibratića 78, Herceg Novi Broj telefona: 031-342-173; 069-766-898; 069-094-364 E-mail: [email protected] Ciljevi programa: ovladavanje nastavnika neophodnim minimumom znanja i vještinama potrebnim za rad sa djecom s teškoćama i smetnjama u razvoju, s naglaskom na primjeni oligofrenopedagogije i oligofrenometodike. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: prepoznavanje najčešćih vrsta smetnji i teskoća; primarna reakcija; timski rad, komunikacija s roditeljima; osnove oligofrenopedagogije, oligofrenometodike i logopedije sa konkretnom primjenom na konkretnim primjerima; aktivna i usmjerena ciljana opservacija; izrada IROP-a po mjeri djeteta i prepoznavanje očuvanih i vitalnih kapaciteta djeteta i njihovo stimulisanje. Ciljna grupa: nastavnici predškolskog vaspitanja, nastavnici razredne i predmetne nastave, pedagozi, psiholozi i direktori škola i vrtića. Metode i tehnike rada: interaktivne radionice. Teme:

1. Uvodna radionica – očekivanja 2. Iskustva u radu s djecom sa smetnjama ili teškoćama u razvoju (razmjena iskustava) 3. Posebni i prilagođeni programi (prilagođavanje programa) 4. Disleksija 5. Disgrafija 6. Dislalija 7. Diskalkulija 8. Oligofrenometodika u nastavi matematike 9. Oligofrenometodika u nastavi maternjeg jezika 10. Izrada IROP-a, utvrđivanje TNP-a

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 satii). Broj učesnika u grupi: od 20 do 25 učesnika. Cijena po učesniku: 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: novembar 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 64

39. Portidž metod rane stimulacije Autori: Albert Kušlik, osnivač nacionalnog Portidž udruženja Velike Britanije, Jo Birbek, školski psiholog, trener i supervizor Hampshire Portidž udruženja, i Mollie White, trener, socijalni radnik i Portidž praktičar iz Velike Britanije. Za potrebe predškolskih ustanova u Crnoj Gori program su prilagodile psiholozi Mirjana Đurović i Ranka Božović. Insitucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo Crne Gore, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Mirjana Đurović Adresa: Ul. Svetozara Markovića 32, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-039-773 Ciljevi programa: osposobljavanje predškolskih nastavnika i stručnih saradnika za rad sa djecom sa smetnjama u razvoju; upoznavanje sa Portidž servisima i metodologijom; rad sa djecom sa smetnjama u razvoju; osposobljavanje za partnerstvo sa roditeljima i osposobljavanje za izradu IROP-a i plana korekcije problematičnog ponašanja djece predškolskog uzrasta. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: prepoznavanje specifičnosti djece sa smetnjama u razvoju; uspostavljanje komunikacije sa djecom sa smetnjama u razvoju i njihovim roditeljima i prepoznavanje očuvanih potencijala djece; izrada IROP-a djeteta u saradnji sa roditeljem i stimulisanje kognitivnih, motornih, socijalnih i jezičkih vještina i vještina samopomoći kod sve djece. Ciljna grupa: nastavnici i stručni saradnici predškolskih ustanova i roditelji djece sa smetnjama. Metode i tehnike rada: interaktivne radionice, diskusije, grupni i individualni rad. Teme: 1. dan

1. Upoznavanje i očekivanja učesnika 2. Portidž servisi – film i tipična kućna posjeta 3. Portidž materijali – ček-liste po oblastima razvoja 4. Roditelji djece sa teškoćama u razvoju 5. Posmatranje i procjenjivanje dječjih sposobnosti

2. dan 6. Postavljanje ciljeva učenja (dugoročni i kratkoročni) 7. Analiza zadataka i izrada IOP-a 8. Grafikon aktivnosti 9. Problematično ponašanje 10. Korigovanje problematičnog ponašanja

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati) adaptirana i skraćena verzija osnovnog Portidž treninga. Broj učesnika u grupi: od 15 do20 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 25 € (uračunati su honorar za trenere i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije seminara: 3. i 4. decembar 2011. god.



Zavod za školstvo

Crna Gora 65

40. Inkluzivno obrazovanje: vrtić po mjeri djeteta

Autorke: Vesna Dimitrijević, doc. dr Tatjana Novović, doc. dr Nada Šakotić, Mirjana Đurović i Ranka Božović Insitucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo Crne Gore, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Vesna Dimitrijević Adresa: JPU „Budva” E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-513-579 Ciljevi programa: informisanje učesnika o suštini inkluzije i inkluzivnog obrazovanja i o osnovnim tipovima smetnji, tj. razvojnih teškoća; formiranje, tokom zajedničkog rada, liste osobina prihvatljivog vaspitača; razumijevanje načina za korišćenje Skale za procjenu grupe i Bilježaka o razvojnom napretku; informisanje o suštini IROP-a i načinu njegove izrade,i razumijevanje značaja partnerskog odnosa sa roditeljima. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: poznavanje i implementacija suštinskih elemenata inkluzivnog obrazovanja; osposobljavanje za primjenu važnih instrumenata koji se koriste u procjeni razvojnih karakteristika djece i osposobljavanje za izradu IROP-a. Ciljna grupa: nastavnici predškolskolskog vaspitanja i obrazovanja. Metode i tehnike rada: edukativne radionice (prezentovanje – verbalno i uz pomoć audio-vizuelnih sredstava, diskusija, razmjena iskustava i primjena ranijih i novih znanja u rješavanju konkretnih zadataka). Teme: I modul 1. Inkluzivni pokret 2. Smetnje u razvoju i teškoće u učenju 3. Prihvatanje različitosti 4. Objektivna procjena dječjeg ponašanja II modul 1. Imlementacija na konkretnom primjeru 2. Izrada IROP-a – I dio 3. Izrada IROP-a – II dio 4. Partnerstvo sa roditeljima Razmak između dva modula – najmanje dvije nedjelje. Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 25 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 24. mart 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 66

41. Individualni razvojni i obrazovni plan – korak ka inkluzivnom obrazovanju

Autorka: Gojana Đurašković Insitucija/organizacija koja podržava program: JPU „Ljubica Popovic”, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Gojana Đurašković Adresa: Ul. arhitekte Milana Popovica 1, Podgorica, Crna Gora E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-091-666 Broj faksa: 20-202-360 Ciljevi programa: usvajanje osnovnih smjernica za izradu i realizaciju individualnih razvojnih i obrazovnih planova i ovladavanje bazičnim znanjima i vještinama potrebnim za izradu IROP-a. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: osjetljivost na prepoznavanje i uvažavanje specifičnosti vaspitnih i obrazovnih mogućnosti djece sa teskoćama/smetnjama u razvoju; ovladavanje osnovnim elementima i tehnikama za izradu, primjenu, praćenje i evaluaciju individualnih razvojnih i obrazovnih planova; ovladavanje tehnikama kontinuiranog praćenja razvojnih postignuća djece sa teskoćama/smetnjama u razvoju i ovladavanje osnovama timskog rada nastavnika, roditelja, stručnih saradnika škole i drugih institucija. Ciljna grupa: nastavnici u predškolskim i školskim ustanovama. Metode i tehnike rada: predavanja, iskustveno-edukativne radionice i individualni i grupni rad sa i bez mentora. Teme: 1. dan

1. Uvodna radionica (informisanje o rasporedu, načinu rada i iskustvima učesnika u radu sa djecom sa teškoćama/smetnjama u razvoju i njihovoj upućenosti u izradu IROP-a)

2. Šta su individualni razvojni i obrazovni planovi (tim za izradu IROP-a, šta treba da sadrži IROP, planiranje)?

3. Posmatranje i procjena – prvi korak u izradi IROP-a 2. dan

1. Predavanje „Postupci prilagođavanja ili kako ćemo stići do cilja” 2. Radionica „Postavljanje razvojnih i obrazovnih ciljeva i zadataka kao okosnica

individualnih razvojnih i obrazovnih planova” Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (devet sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 25 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 25 € (pisani materijal sa seminara). Termin realizacije jednog seminara: 4. februar 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 67

42. Inkluzivno obrazovanje – praktična primjena defektološke teorije i prakse u implementaciji inkluzivnog obrazovanja

Autorke: Svetlana Vukašinović i Bruna Mudrić-Petrović Insitucija/organizacija koja podržava program: JUOŠ „Ilija Kišić’’, Zelenika Odgovorna osoba (koordinatorka): Svetlana Vukašinović Adresa: Ul. Nikole Ljubibratića 78 ; Herceg Novi E-mail: [email protected]; [email protected] Broj telefona: O31-342-173; 069-094-364; 069-766-898 Ciljevi programa: ovladavanje neophodnim minimumom znanja i vještina potrebnih nastavnicima za rad sa djecom s teškoćama i smetnjama u razvoju, s naglaskom na primjeni oligofrenopedagogije i oligofrenometodike. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: prepoznavanje najčešćih vrsta smetnji i teškoća; primarna reakcija; timski rad; komunikacija sa roditeljima; osnove oligofrenopedagogije, oligofrenometodike i logopedije s konkretnom primjenom na konkretnim primjerima; aktivna i usmjerena ciljana opservacija; izrada IROP-a pо mjeri djeteta i prepoznavanje očuvanih i vitalnih kapaciteta djeteta i njihovo stimulisanje. Ciljna grupa: nastavnici predškolskog vaspitanja i razredne i predmetne nastave, pedagozi, psiholozi i direktori škola i vrtića. Metode i tehnike rada: interaktivne radionice. Teme:

1. Iskustva u radu s djecom sa smetnjama ili teškoćama u razvoju, pravilna i aktivna opservacija, adekvatan trijaž i procjena preostalih sposobnosti djeteta, pravilan i adekvatan pristup različitim vrstama mentalnih smetnji (najčešći tipovi i vrste smetnji i teškoća)

2. Posebni i prilagođeni programi, segregacija, integracija, inkluzija, način i potreba prilagođavanja programa i stepen prilagođavanja programa u zavisnosti od vrste smetnje ili teškoće

3. Disleksija – pojam, prepoznavanje, individualne vježbe na času, vježbe u grupi, orijentaciona prognoza

4. Disgrafija – pojam, prepoznavanje, adekvatne individualne vježbe na času, aktivnosti u grupi

5. Dislalija – pojam, prepoznavanje, individualne vježbe na času 6. Diskalkulija – pojam, prepoznavanje, osnovne smjernice u tretiranju, rad na času i

neophodna pomagala i didaktički materijal 7. Osnove oligofrenometodičkog pristupa u nastavi matematike (počev od

neophodnih predvježbi i njihovog trajanja, dinamike i sadržaja, preko svih vježbi za formiranje pojma kvalitativnih i kvantitativnih karakteristika broja, do formiranja pojma broja), početak i metoda učenja sabiranja i oduzimanja uz poštovanje oligofrenopedagoških principa, prepoznavanje potencijala djeteta u toj oblasti i poštovanje principa „po mjeri djeteta”

8. Osnove oligofrenometodičkog pristupa u nastavi maternjeg jezika (počev od neophodnih predvježbi za usvajanje osnovnih pojmova vezanih za govor, čitanje i pisanje do savladavanja nastavnog gradiva pomoću oligofrenopedagoških metoda u okviru dječjh potencijala ─ „po mjeri djeteta”)

9. Izrada odgovarajućeg individualnog obrazovnog razvojnog plana (IROP) na osnovu trenutnog nivoa postignuća (TNP) i preostalih razvojnih potencijala djeteta (vještine prilagođavanja plana i programa i pronalaženja preostalih kapaciteta djeteta uz poštovanje principa „po mjeri djeteta”)



Zavod za školstvo

Crna Gora 68

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 25 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 15 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 22. i 23. oktobar 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 69

43. Intenzivna interakcija u grupama djece sa teškim kombinovanim smetnjama

Autorka: Cath Irvine Isitucija/organizacija koja podržava program: JU Zavod za školovanje i profesionalnu rehabilitaciju invalidne djece i omladine, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Nataša Knežević Adresa: Ul. princeze Ksenije 6, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 068-529-234 Broj faksa: 020-640-408 Ciljevi programa: sticanje znanja potrebnih za primjenu instrumenata za sistematsko posmatranje i praćenje dječjeg individualnog napredovanja u razvoju i učenju; razvijanje profesionalne osjetljivosti za posmatranje razvoja djece i praćenje njihovog individualnog napredovanja u razvoju; pomoć nastavniku, odnosno osobi koja radi s djetetom sa teškoćama, da uspostavi bolju komunikaciju sa djecom koja imaju teže smetnje u razvoju (teže smetnje u intelektualnom razvoju, teški oblici autizma, teži oblici cerebralne paralize i Daunovog sindroma i druga dijagnosticirana ili nespecifična stanja), koja ne komuniciraju sa okruženjem i do sada nijesu napredovala ili reagovala na drugu stimulaciju, i pomoć nastavniku da bolje upozna dijete i bolje razumije i odgovori na njegove potrebe i razvijanje partnerskog odnosa sa roditeljima (koji bi takođe trebalo da budu ključeni u obuku). Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: razvijanje specifičnog načina rada i komunikacije sa djecom s težim smetnjama u razvoju; kreiranje podsticajne sredine za učenje pogodne za rad s djecom sa smetnjama u razvoju; usklađivanje rada s nivoom djetetovog učešća bez zauzimanja dominantne pozicije; rad u timu; vještine i znanja koji su potrebni za praćenje i evidentiranje napredovanja djece u razvoju i kreiranje i njegovanje partnerskog odnosa sa porodicom i drugim osobama koje rade sa djetetom. Ciljna grupa: nastavnici predškolskog vaspitanja, personalni asistenti, stručni saradnici i medicinsko osoblje (medicinske sestre, fizioterapeuti) u predškolskim ustanovama, dnevnim centrima i udruženjima roditelja djece sa smetnjama u razvoju i roditelji djece s posebnim potrebama. Metode i tehnike rada: iskustveno-edukativne radionice i praktičan rad. Teme:

1. Teorijski okvir i prikaz programa (kratak pregled emotivnog i socijalnog razvoja: kako počinje i teče tipičan proces razvoja, kako teče razvoj kod djece sa teškoćama), kratak pregled toka procesa učenja, Pijažeova teorija ponašanja u ranom djetinjstvu, terapeutski pristupi u radu sa djecom s teškoćama (pristup osnovne njege, pristup stimulacije, bihejvioralni pristup i interaktivni pristup), istorijska perspektiva i teorijski kontekst intenzivne interakcije, efekti i ciljevi intenzivne interakcije, kako se odvijaju sesije intenzivne interakcije

2. Efekti primjene intezivne interakcije 3. Sistem vođenja bilježaka u okviru intenzivne interakcije (instrukcije popunjavanja

i načina vođenja evidencije – formulari za posmatranje, formulari za posmatranje u okviru intenzivne interakcije, formulari za sesije intenzivne interakcije, formulari za bilježenje novih oblika ponašanja i ostvarenog napretka, videosnimak intenzivne interakcije)


Zavod za školstvo

Crna Gora 70

4. Praktičan rad (sesije intenzivne interakcije, pregledanje i analiza videosnimaka, stila rada učesnika i napretka djece)

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): pet jednodnevnih seminara (40 sati). Broj učesnika u grupi: od tri do šest učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 71

44. Ka inkluziji Autori: Jadranka Radulović, Jelisavka Gavranić, Marina Vučeraković, Igor Tomić, Budimir Mrdak, Mirjana Vučinić i Zoran Bošković Insitucija/organizacija koja podržava program: JU Zavod za školovanje i profesionalnu rehabilitaciju invalidne djece i omladine, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Jadranka Radulović Adresa: Ul. princeze Ksenije 6, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 067-400-169; 069-560-512. Broj faksa: 020-640-408 Ciljevi programa: sticanje osnovnih znanja za kvalitetan rad s djecom sa težim kombinovanim smetnjama radi očuvanja postojećih i podsticanje razvoja novih vještina u oblasti komunikacije, socijalizacije, samozbrinjavanja, prostorne i vremenske orjentacije i radne okupacije, i pomoć u radu s roditeljima djece sa težim kombinovanim smetnjama. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: razvijanje specifične metodologije i tehnike u radu s djecom sa težim kombinovanim smetnjama u razvoju koja su uključena u program osposobljavanja za samostalan život. Ciljne grupa: vaspitači, personalni asistenti, stručni saradnici, medicinsko osoblje (medicinske sestre, fizioterapeuti). Metode i tehnike rada: iskustveno-edukativne radionice i praktičan rad. Teme:

1. Komunikacija je u uskoj vezi sa socijalnim vještinama (pozitivan stav prema vlastitoj ličnosti, jačanje samopuzdanja, sklapanje prijateljstva, iznošenje vlastitog stava, razvijanje osobina samostalnog i grupnog ponašanja vezanih za život, verbalna i neverbalna komunikacija)

2. Samozbrinjavanje (njegovanje i razvijanje navika u vezi s higijenom), pravilna i umjerena ishrana (ponašanje za stolom, upotreba pribora za stolom), samostalno oblačenje i obuvanje, faktori očuvanja zdravlja (kretanje, zdrava ishrana), ekonomska korisnost (pripremanje i raspremanje radnog prostora)

3. Radno vaspitanje (skladan razvoj tjelesnih sposobnosti – spretnost ruku i prstiju, usmjereno rukovanje sredstvima i priborima za rad, održavanje sredstava i pribora za rad)

4. Rad sa roditeljima (upoznavanje sa smetnjama koje dijete ima, savjetodavne instrukcije u radu sa djetetom – lična higijena, sređivanje stola nakon obroka...), rad na svakodnevnoj komunikaciji roditelja i lica koja rade sa djetetom

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): tri dana (24 sata). Broj učesnika u grupi: od 16 do 22 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 23, 24. i 25. januar 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 72

45. NTC sistem učenja - razvoj kreativnog i funkcionalnog razmišljanja i efikasnog učenja

Autori: Ranko Rajović i Uroš Petrović Insitucija/organizacija koja podržava program: OŠ „Blažo Jokov Orlandić”, Bar Odgovorna osoba (koordinatorka): Tatijana Vujović Adresa: Ul. Mila Boškovića H/13, Bar E-mail: [email protected] Broj telefona: 068-315-330; 030-302-828 Broj faksa: 030-312-347 Ciljevi programa: opšti ciljevi – povećanje efikasnosti učenja i razvoja funkcionalnog mišljenja svih učenika i adekvatan rad sa darovitom djecom u redovnim školama; specifični ciljevi – osposobljavanje za rad sa darovitom djecom kroz sticanje funkcionalnih znanja za podsticaj darovitosti u svakodnevnom vaspitno-obrazovnom radu sa djecom u školskim institucijama; stimulacija i rana identifikacija darovite djece, i osposobljavanje učitelja za individualizaciju nastavnih sadržaja koja može biti primjenljiva na svako dijete. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: njegovanje i stimulacija intelektualnih sposobnosti, motoričkih sposobnosti i fizičke spremnosti, opažanja i pamćenja; sticanje funkcionalnih znanja; razvoj samopuzdanja, radoznalosti, motivacije i kooperacije kod djece; sticanje znanja i vještina za primjenu zagonetnih priča koje izuzetno stimulišu maštu, stvaralaštvo, kreativno rješavanje problema i divergentno mišljenje, i sticanje znanja i vještina za lakšu identifikaciju darovite djece i stimulaciju njihovog daljeg razvoja. Ciljna grupa: nastavnici razredne i predmetne nastave i stručni saradnici u osnovnim školama. Metode i tehnike rada: verbalno-tekstualne i ilustrativno-demonstrativne metode, interaktivni i kooperativni oblici rada (radioničarski rad) i timski rad. Teme: I dan 1. Neurofiziologija učenja 2. Tehnike memorije 3. Funkcionalno razmišljanje 4. Tehnike memorije II II dan 1. Tehnike učenja I 2. Tehnike učenja II 3. Vježbe koordinacije i koncentracije 4. Tehnike učenja, memorije, analiza radova, konsultacije Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (20 sati – 16 sati praktičnog rada i četiri sata za primjenu u praksi naučenih metoda kroz konsultacije sa voditeljima). Broj učesnika u grupi: od 25 do 30 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 73

Cijena po učesniku (dnevno): 30 € (uračunati su honorari za autora i voditelja seminara, cijena materijala za učesnike i priručnika za nastavnike, i konsultacije sa autorima tokom šest mjeseci od početka primjene programa u praksi). Termin realizacije jednog seminara: 16. i 17. februar 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 74

46. Prosec nastajanja smetnje i teškoće u razvoju (DCP model) Autorke: Tamara Milić, Aida Hakimi-Osmanbegović, Sonja Vasić, Jadranka Radulović, Svetlana Dujović, Marijana Bulatović, Svjetlana Kovačević, Snježana Dašić i Gordana Mićunović Institucija/organizacija koja podržava program: Ministarstvo prosvjete i sporta Odgovorna osoba (koordinatorka): Tamara Milić Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-410-156 Ciljevi programa: povećanje znanja o sistemskom pristupu invalidnosti kao teorijskoj osnovi za optimalno usmjeravanje djece sa posebnim obrazovnim potrebama u obrazovni sistem. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: razvijanje metodologija i tehnika u radu s djecom sa smetnjama i teškoćama u razvoju koja su uključena u vaspitno-obrazovni sistem prema individualnom planu podrške za svako dijete, koje kreira Komisija za usmjeravanje i izradu IROP-a u skladu sa IPP-om. Ciljna grupa: nastavnici u redovnom obrazovnom sistemu i u posebnim ustanovama. Metode i tehnike rada: iskustveno-edukativne radionice i praktičan rad. Teme:

1. Zakon o vaspitanju i obrazovanju djece sa posebnim obrazovnim potrebama i Strategija inkluzivnog obrazovanja

2. Inkluzivni pokret 3. Prihvatanje različitosti i tipovi smetnji 4. Partnerstvo sa roditeljima 5. Proces nastajanja smetnje i teškoće u razvoju – DCP model 6. Instrumenti za procjenu – skala sposobnosti, kvaliteta sredine i životnih navika 7. Servisi podrške i mape 8. Predrasude 9. Komunikacija s djecom sa smetnjama u razvoju 10. Saradnja institucija iz oblasti obrazovanja, zdravstvene i socijalne zaštite,

Idividualni plan podrške i Komisije za usmjeravanje Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): tri dana (24 sata). Broj učesnika u grupi: od 15 do 30 učesnika. Cijena po učesniku: 100 € (obuhvata honorare za trenere i potrošni materijal) Termin realizacije jednog seminara: 23, 24. i 25. mart 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 75

47. Rad sa djecom sa teškoćama iz spektra autizma i teškoćama u komunikaciji i učenju

Autorka: Nataša Knežević Insitucija/organizacija koja podržava program: JU Centar za obrazovanje i osposobljavanje „1. jun”, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Nataša Knežević E-mail: [email protected]; [email protected] Broj telefona: 068-529-234 Ciljevi programa: informisanje o principima rada s djecom sa teškoćama iz spektra autizma i teškoćama u učenju i komunikaciji; sticanje znanja i vještina potrebnih za primjenu sistema razmjene simbola i slika u komunikaciji i učenju; razvijanje profesionalne osjetljivosti za posmatranje razvoja djece i praćenje njihovog individualnog napredovanja u razvoju, i razvijanje partnerskog odnosa sa roditeljima. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: usklađivanje rada s djetetom sa djetetovim učešćem; kreiranje podsticajne sredine za učenje pogodne za rad sa djecom sa smetnjama u razvoju; korišćenje različitih formi komunikacije; primjena različitih metoda i tehnika rada u podučavanju djece s teškoćama iz spektra autizma i teškoćama u komunikaciji u učenju. Ciljna grupa: nastavnici predškolskog vaspitanja i razredne i predmetne nastave, personalni asistenti i stručni saradnici (psiholozi, pedagozi, defektolozi) predškolskih ustanova, osnovnih škola, dnevnih centara i udruženja roditelja djece sa smetnjama u razvoju. Metode i tehnike rada: iskustveno-edukativne radionice. Teme:

1. Teorijski okvir i prikaz programa (poteškoće koje imaju djeca sa autizmom) 2. Teškoće u komunikaciji kod djece sa autizmom, odnosno kod djece koja imaju

umjerene i kombinovane smetnje, teškoće u komunikaciji i učenju, i tehnike koje mogu pomoći da se razviju neke forme komunikacije (gestovi, facijalna ekspresija i govor tijela; konkretni objekti kao znakovi; govor; fotografije; simboli; sistem razmjene simbola i slika; pisane riječi)

3. Upotreba simbola u svakodnevnim aktivnostima kod kuće i u školi (rasporedi časova, podjela časa na dionice, grupni rad, rutine..)

4. Optimalni kanali komunikacije (strategije, koraci, aktivnosti, ciljevi) 5. Socijalne priče

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): tri dana (24 sata). Broj učesnika u grupi: od 10 do 20 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 12, 13. i 14. april 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 76

48. Razvoj socijalne kompetencije kod djece: Kutija puna osjećaja Autorke: Maja Stefanović i Vesna Živanović Insitucija/organizacija koja podržava program: Udruženje vaspitača Crne Gore Odgovorna osoba (koordinatorka): Gordana Mijović Adresa: Šušanj 19a, Bar E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-066-744 Broj faksa: 030-302-101 Ciljevi programa: opšti ciljevi – osposobljavanje ciljne grupe za pravovremeno prepoznavanje djece koja se suočavaju sa određenim problemom u svojoj porodici ili okruženju radi unapređenja i jačanja kvaliteta vaspitno-obrazovnog procesa; specifični ciljevi – osposobljavanje vaspitno-obrazovnog kadra i roditelja djece predškolskog uzrasta za pravovremeno prepoznavanje djece sa teškoćama u razvoju koja ispoljavaju određeno ponašanje ili stanje (npr. regresija). Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: profesionalni kapaciteti zaposlenih, naročito u oblasti inovativnih metoda nastave i upravljanja grupom; sticanje dodatnih vještina za rad s djecom sa teškoćama u razvoju; sticanje dodatnih vještina za rad s djecom u krizi i rad sa didaktičkim materijalom Kutija puna osećaja. Ciljna grupa: nastavnici predškolskog vaspitanja, medicinske sestre i stručni saradnici. Metode i tehnike rada: radionice teorijskog i praktičnog rada, i grupni i individualni pristup. Teme: I faza – Dijete i kriza II faza – Kutija puna osjećanja Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): tri dana (24 sata). Broj učesnika u grupi: od 20 do 40 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 35 € (obuhavta honorare za trenere i potrošni materijal). Termin realizacije jednog seminara: 24, 25. i 26. februar 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 77

49. Inkluzivno obrazovanje u srednjoj školi Autorke: Mirjana Đurović i Ranka Božović Insitucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Ranka Božović Adresa: Ul. Nikole Tesle b.b., Nikšić E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-211-505 Broj faksa: 040-247-367 Ciljevi programa: unapređenje kompetencije nastavnika za rad s djecom sa smetnjama u razvoju ili teškoćama u učenju; informisanje o inkluzivnom pokretu kod nas i u svijetu, i o tipovima smetnji i teškoćama u učenju; osposobljavanje za partnerstvo i timski rad; osposobljavanje za izradu IOP-a, primjenu različitih metoda učenja i ocjenjivanje učenika. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: prepoznavanje učenika koji imaju teškoće u učenju i razvijanje osjetljivosti za njihove posebne obrazovne potrebe; prepoznavanje specifičnosti i stilova učenja; prepoznavanje očuvanih potencijala učenika; korigovanje problematičnog ponašanja učenika i izrada IOP-a učenika. Ciljna grupa: nastavnici i stručni saradnici srednjih skola. Metode i tehnike rada: interaktivne radionice. Teme: I dan

1. Inkluzivni pokret- pravo na različitost

2. Razvojne smetnje i teškoće

3. Posmatranje u cilju objektivne procjene

4. IROP – I dio

II dan 1. IROP (izrada)– II dio

2. Problematično ponašanje – I dio

3. Problematično ponašanje – II dio

4. Ocjenjivanje

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati). Broj učesnika u grupi: od 15 do 30 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 16. i 17. mart 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 78

VI OBRAZOVANJE ZA DEMOKRATSKO GRAĐANSTVO

50. Obrazovanje za društvenu pravdu: način izgradnje otvorenog društva – protiv predrasuda i stereotipa (program za djecu)

Autorke: prof. dr Dawn Tankersley, prof. dr Nancy Jean Smith, Alma Flor Ada i F. Isabel Campoy (za potrebe našeg obrazovnog sistema program je prilagodio stručni tim Pedagoškog centra Crne Gore) Institucija/organizacija koja podržava program: NVO Pedagoški centar Crne Gore, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): doc. dr Biljana Maslovarić Adresa: Bulevar svetog Petra Cetinjskog 25/V, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-248-668 Broj faksa: 020-248-667 Ciljevi programa: obuka nastavnog kadra za sprovođenje obrazovnog programa na osnovu kojeg će se unaprijediti odnosi između porodice i škole radi stvaranja u školama atmosfere u kojoj će svako pojedinačno dijete moći da ostvari svoj cjelokupni potencijal. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: po završenoj obuci učesnici će razumijeti filozofiju/koncept obrazovanja za društvenu pravdu i značaj njene primjene u praktičnom radu sa djecom. Ciljna grupa: nastavnici (prevashodno oni koji rade u nižim razredima osnove škole). Metode i tehnike rada: radionice su kombinacija prezentacije teorije i aktivnosti učesnika. Ukupno, za teoriju je predviđeno oko 35 odsto radionice, a za aktivnosti i obradu oko 65 odsto. Dakle, napravljen je balans imeđu kognitivnih i afektivnih aspekata rada. Teme:

1. Teorijski okvir i prikaz programa (uvod u obrazovanje za društvenu pravdu, multikulturno i transformaciono obrazovanje, osnovni principi i primjena obrazovanja za društvenu pravdu, transformaciono obrazovanje: širi kontekst, primjena obrazovanja za društvenu pravdu)

2. Proces transformacionog dijaloga i obrazovanja (nastavne jedinice u kojima se primjenjuje proces transformacionog dijaloga, korišćenje priča, fotografija, artefakata)

3. Autori iz učionice (osnaživanje nastavnika u ličnom iskazivanju, knjižice nastale u učionici kao mostovi između kultura, nastavne jedinice: afirmacija sopstvenosti, slavljenje ljudskih kvaliteta; osnaživanje ličnog identiteta; izgradnja zajednica; integracija obrazovanja za društvenu pravdu u kurikulum)

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): trodnevni seminar (18 sati). Zavisno od iskazanih potreba zainteresovanih, moguće je organizovati i seminarsko-modularni pristup, pod kojim se podrazumijeva obrada jedne ili više tema, u okviru navedenog programa, u trajanju od najmanje jednog seminarskog radnog dana. Broj učesnika u grupi: od 25 do 35 učesnika. Cijena po učesniku: 35 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 29, i 30. i 31. januar 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 79

51. Obrazovanje za društvenu pravdu: način izgradnje otvorenog

društva – protiv predrasuda i stereotipa (program za odrasle) Autorke: prof. dr Suzan Rona, prof. dr Nancy Jean Smith, dr Jelena Vranešević i Zorica Trikić (program je zajednički projekat Fondacije za otvoreno društvo iz Budimpešte i Centra za interaktivnu pedagogiju iz Beograda) Institucija/organizacija koja podržava program: NVO Pedagoški centar Crne Gore, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): doc. dr Biljana Maslovarić Adresa: Bulevar svetog Petra Cetinjskog 25/V, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-248-668 Broj faksa: 020-248-667 Ciljevi programa: da se povećaju znanje, razumijevanje i osjetljiivost učesnika na mehanizme koji čine (i pomoću kojih se održavaju) sisteme dominacije; da se razvije posvećenost procesu izgradnje kapaciteta za promjenu na ličnom, profesionalnom i institucionalnom planu i interkulturnu osjetljivost; da učesnici shvate kako nastaju stereotipi i da razviju vještine za njihovo prepoznavanje i prevazilaženje, kao i oblike u kojima se javlja opresija, i da nauče strategije koje će im pomoći da transformišu okolinu (kako ličnu, tako i institucionalnu).

Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: iniciranje procesa lične i profesionalne transformacije i izgradnja aktivnog/aktivističkog pristupa u borbi protiv predrasuda i stereotipa. Ciljne grupe: nastavnici, ali i svi ostali obrazovni profili (posebno oni koji u svakodnevnom radu utiču na život djece). Metode i tehnike rada: radionice su kombinacija prezentacije teorije i aktivnosti učesnika. Aktivnosti čine individualni rad i rad u malim i velikim grupama. Ukupno, za teoriju je predviđeno oko 35 odsto radionice, a za aktivnosti i obradu oko 65 odsto. Dakle, zastupljen je balans imeđu kognitivnih i afektivnih aspekata rada. Teme: I modul

1. Uvod u obrazovanje za društvenu pravdu (logistika, ishodi, problematizacija, očekivanja, priča o imenu)

2. Uspostavljanje pravila i ograničenja (smjernice za život, važnost konteksta) 3. Identifikacija (tri kulture) 4. Imenovanje – ljudska priroda (lični prostor, domeni funkcionisanja,

konstruktivističko slušanje) 5. Konsolidovanje i proširivanje znanja (oglašavanje, etiketiranje) 6. Okrivi okrivljenog (struktura moći) 7. Meta: jesmo–nijesmo (preko crte, reci javno) 8. Moć i oglašavanje (kultura moći) 9. Ramatranje i razumijevanje tuđih realnosti (iskustvo autsajdera, dijalog kao

proces) 10. Od oglašavanja do djelanja 11. Vrednovanje različitosti i stvaranje saveznika

II modul 1. Norme i očekivanja 2. U međuvremenu


Zavod za školstvo

Crna Gora 80

3. DEI model (tri fotografije, primjena DEI modela) 4. Forme represije (razumijevanje i manifestacije opresije) 5. Konsolidovanje i proširivanje znanja 6. Inventar potreba (potrebe u vezi s manjinskim grupama) 7. Interkulturna osjetljivost 8. Društvena klasa 9. Konsolidovanje i proširivanje znanja (krugovi nasilja) 10. O opresiji 11. Jezik pozitivne akcije (plan akcije)

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): realizuju se dva modula, koji traju šest dana. Na prvom, trodnevnom seminaru (ili I modul – Izgradnja kritičke svijesti) koristi se dijalog i postavljaju problemi da bi se učesnicima pomoglo da imenuju i da se oglase o temamama koje su povezane s predrasudama i opresijom, dok se na drugom, trodnevnom treningu (ili II modul – Od refleksije do akcije – sa riječi na djela) naglašavaju startegije i lična posvećenost koje su potrebne za preduzimanje individualne i institucionalne akcije. Ukupan efektivni rad traje 36 sati. Zavisno od iskazanih potreba zainteresovanih, moguće je organizovati i seminarsko-modularni pristup, pod kojim se podrazumijeva obrada jedne ili više tema, u okviru navedenog programa, u trajanju od najmanje jednog seminarskog radnog dana. Broj učesnika u grupi: od 25 do 35 učesnika. Cijena po učesniku: 35 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 28, i 29. i 30. mart 2012. godine. i 27, 28. i 29 april 2012.


Zavod za školstvo

Crna Gora 81

52. Mi, narod... Ja, građanin Autor: Civitas Montenegro Institucije/organizacije koje podržavaju program: Civitas Montenegro i Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Marijana Cerović Adresa: Ul. Danila Bojovića b.b., Nikšić E-mail: [email protected] Broj telefona: 040-247-109 Broj faksa: 040-247-109 Ciljevi programa: podsticanje razvoja demokratskih i građanskih vrijednosti nastavnika i učenika, razvijanje pozitivnih građanskih stavova i informisanje učenika o političkim procesima, javnoj politici i potrebi učestvovanja u javnom životu. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: komunikacija; organizovanje timskog rada; vođenje projekta; istraživanje i rješavanje problema. Ciljne grupe: nastavnici osnovnih škola, gimnazija i srednjih stručnih škola, i direktori osnovnih škola i gimnazija. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Pojam javna politika 2. Identifikacija problema u lokalnoj sredini 3. Uočavanje mjera javne politike za rješavanje problema 4. Saradnja sa lokalnom zajednicom (posjeta institucijama u lokalnoj zajednici) 5. Predlaganje mjera za rješavanje problema 6. Plan akcije za rješavanje problema 7. Izrada portfolija

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): seminar za nastavnike – četiri dana (po četiri radionice); rad sa učenicima – 18 sati; prezentacija portfolija na nivou škole, opštine, regije i države. Ukupno, program traje pet mjeseci. Broj učesnika u grupi: od 20 do 30 učesnika. Cijena po učesniku: 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 19. novembar 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 82

53. Kako izgraditi odnose povjerenja Autorke: Vesna Bauković, Radmila Đerković, Azra Jasović, Lidija Stevović i Ilhana Šabović Institucija/organizacija koja podržava program: MAXIMA – HUMANITAS, Podgorica Odgovorne osobe (koordinatorke): Radmila Đerković i Lidija Stevović Adresa: Ul. Jovana Ćetkovića 14, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-870-576 Broj faksa: 020-645-781 Cilj programa: doprinos izgradnji humanijih odnosa u školi i porodici. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: komunikacija i mirno rješavanje konfliktnih situacija, i podrška ukupnim procesima reforme obrazovanja. Ciljne grupe: nastavnici, roditelji, psiholozi, pedagozi i svi koji su zainteresovani za ostvarenje programa. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Značaj povjerenja među svim učesnicima u nastavnom procesu (učenici, nastavnici, uprava škole, roditelji...)

2. Znanja i vještine potrebni za izgradnju povjerenja 3. Odnosi povjerenja u školi, porodici, društvu... 4. Način donošenja odluka – kako odlučujemo? 5. Prava i obaveze učenika u školi 6. Prava i obaveze mladih u porodici 7. Saradnja između škole i porodice 8. Poštovanje dječjih prava 9. Značaj komunikacije i afirmacije sopstvene ličnosti 10. Načini afirmacije sopstvene ličnosti (pozitivno i negativno ja) 11. Pomoć drugome da nađe rješenja i alternativu 12. Izazovi sa kojima se mladi danas susreću 13. Kako možemo pomoći dragim ljudima da budu iskreni prema nama? 14. Kada djeca zlostavljaju djecu (nasilje – prepoznavanje i prevencija) 15. Kako emocionalno zlostavljanje može ozbiljno ugroziti psihološki i socijalni razvoj? 16. Konflikt ili nenasilna komunikacija?

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): od šest do dvanaest mjeseci (dva trodnevna seminara, 24 radionice – ukupno 48 sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 25 učesnika. Cijena po učesniku: 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 19. novembar 2011. godine.



Zavod za školstvo

Crna Gora 83

54. Demokratija i obrazovanje Autori: Radna grupa Civitas Montenegra i Filozofskog fakulteta u Nikšiću Institucije/organizacije koje podržavaju program: Civitas Montenegro i Filozofski fakultet, Nikšić Odgovorna osoba (koordinator): prof. dr Nikola Mijanović Adresa: Ul. Danila Bojović b.b., Nikšić E-mail: [email protected] Broj telefona: 043-243-921 Broj faksa: 043-247-109 Ciljevi programa: informisanje učesnika o osnovnim pojmovima demokratije i suštini ljudskih prava; objašnjenje da učenje o demokratiji i ljudskim pravima ne može biti odvojeno od učenja o duhu demokratije ljudskih prava; uviđanje da se sadržaji o demokratiji i ljudskim pravima ne mogu prenositi na akademski način, već kooprerativnim učenjem, odnosno neposrednim uključivanjem mladih u aktivnosti u kojima se odlučuje o pitanjima značajnim za njihovu egzistenciju; ovladavanje vještinama za razvoj demokratije i ljudskih prava i shvatanje, odnosno prihvatanje činjenice da je učenje o demokratiji i ljudskim pravima nužna potreba, koju treba zadovoljiti na otpimalan način; informisanje o osnovnim vidovima učenja o demokratiji i ljudskim pravima; informisanje o organizacionim vidovima i rješenjima koji će omogućiti da se ciljevi učenja o ljudskim pravima ostvaruju na zadovoljavajući način; informisanje o najfunkcionalnijim organizacionim oblicima rada, primarnim za ostvarenje ciljeva učenja o demokratiji i ljudskim pravima, i razvijanje svijesti o demokratiji u školi, za šta je osnovna pretpostavka neposredna i otvorena međuljudska komunikacija.

Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: kompetencije nastavnika građanskog vaspitanja i obrazovanja, ali i ostalih, da praktikuju demokratsku komunikaciju sa učenicima, šire njihova znanja iz te oblasti i podižu ukupni nivo kompetenicija za rad u nastavi. Ciljne grupe: nastavnici osnovnih i srednjih škola koji predaju građansko vaspitanje i obrazovanje i ostali nastavnici. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Osnove demokratije (demokratija i građansko društvo, lokalna i globalna solidarnost i međuzavisnost, nacionalni identitet i globalizacija)

2. Ljudska prava i slobode (prava i vrijednost, stablo ljudskih prava) 3. Demokratizacija škole (izgradnja demokratske atmosfere u učionici, stvaranje i

poštovanje pravila) 4. Kako demokratizovati školski sistem? – izvori i kritika (mjesto i uloga studentskog

parlamenta) Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva trodnevna seminara (24 efektivne radionice). Broj učesnika u grupi: od 25 do 35 učesnika. Cijena po učesniku: 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 25. novembar 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 84

55. Obrazovanjem protiv predrasuda Autorka: Sanja Španja Institucija/organizacija koja podržava program: NVO Djeca Crne Gore Odgovorna osoba (koordinatorka): Sabra Dragovoja Adresa: Ul. Vasa Raičkovića 5, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 068-354-629

Ciljevi programa: jačanje temelja uzajamnih odnosa između različitih društava i različitih većinskih ili manjinskih kulturnih skupina; sticanje profesionalnih vještina i sposobnosti za prevazilaženje i bolje razumijevanje predrasuda i stereotipa; odbrana i razvoj kulturnog pluralizma u društvu; uvođenje teme o predrasudama i stereotipima u nastavi; pomoć djeci da se konstruktivno nose s konfliktima pojašnjavanjem različitih interesa i traganjem za zajedničkim ciljevima; osposobljavanje nastavnika da pomognu djeci u prevazilaženju stereotipa i etiketiranja unutar škole i na taj način smanje nasilje u školi, i osposobljavanje za osmišljavanje aktivnosti kojima će se „poboljšati” škola i učiniti bezbjednijim okruženjem za svu djecu.

Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: komunikacija sa djecom i kolegama; partnertstvo i timski rad; kreiranje atmosfere prihvatanja u grupi/razredu; sposobnost za prepoznavanje predrasuda i senzibilitet za potrebe različitih aktera u životu škole.

Ciljne grupe: nastavnici, psihološko-pedagoška služba, uprava škole i roditelji.

Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme: I modul

1. Vrednovanje različitosti 2. Kultura i iskustva iz kulture 3. Aktivnosti – zemlje albatrosa 4. Iskustveno učenje/razgovor o našim predrasudama 5. Etiketiranje – kredo podrške 6. Pravo: moja prava – tvoja prava 7. Grupe kojim pripadamo 8. Evroželjeznice 9. Komunikacija 10. Uticaj prethodno prihvaćenih stavova na donošenje odluka 11. Pružanje podrške – vježbanje empatije i ostalih vidova podrške

II modul 1. Stvarnost naših društava – različitost 2. Multikulturna i interkulturna društva 3. Kultura/subkultura – definicija, strategije 4. Identitet – definicija, stragetije 5. Etnocentrizam, diskriminacija, ksenofobija (definicija, strategija, aktivnost) 6. Antisemitizam (definicija, strategija, aktivnost) 7. Rasizam (definicija, strategija, aktivnost) 8. Netolerancija (definicija, strategija, aktivnost) 9. Moć (definicija, strategija, aktivnost)

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): šest dana (3+3 dana, 24 radionice – 36 sati).

Broj učesnika u grupi: od 15 do 20 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 85

Cijena po učesniku: 18 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 1. novembar 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 86

56. Omladinski parlament Autori: Momir Dragićević, Zorica Kotri i mr Miomirka Lučić Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): Momir Dragićević Adresa: Ul. Branka Ćopića 4, Herceg Novi E-mail: [email protected] Broj telefona: 031-344-005 Broj faksa: 031-344-004 Ciljevi programa: osposobljavanje nastavnika za pružanje podrške i pomoći učenicima da „osvoje prostor” za neposredno djelovanje i ostvarivanje sopstvenih prava. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: podsticanje individualnih sposobnosti; aktivno djelovanje; pozitivan stav prema promjenama i inovacijama; preuzimanje rizika, kada je to opravdano; podsticanje predispozicija za preuzimanje incijative; kooperativan i fleksibilan rad; unapređenje komunikacijskih vještina; informisanje o pravima i obavezama omladinskog parlamenta i davanje uputstava o preduslovima za formiranje đačkog parlamenta. Ciljne grupe: nastavnici srednjih škola. Metode i tehnike rada: radionica iz oblasti komunikacije, timskog rada i izrade projekata, i SSMO analiza. Teme: komunikacija, timski rad, izrada projekata i SWOT analize (potrebno je da se urade po dvije radionice iz svih oblasti). Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (po šest sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 25 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 87

57. Podrška procesu reforme obrazovanja u Crnoj Gori – Nansen škola dijaloga i školska medijacija

Autorke: prof. dr Sonja Tomović-Šundić i Ivana Gajović Institucija/organizacija koja podržava program: Nansen dijalog centar Crna Gora, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Ivana Gajović Adresa: Ul. Vukice Mitrović 8, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-655-299 Broj faksa: 020-655-305 Ciljevi programa: sticanje novih znanja o kulturi dijaloga, toleranciji i mirnom rješavanju sporova u školskoj sredini; širenje znanja o novim metodologijama u društvenim naukama; razmatranje važnosti stvaranja pozitivne sredine za učenje odraslih; uočavanje i analiza vještine voditelja interaktivne obuke; prepoznavanje značaja posredovanja medijacije u sporovima koji se dešavaju u školskoj sredini; sticanje znanja i vještine potrebne da se sukob transformiše i time promijeni negativan stav prema konfliktu – sagledavanje konflikta kao katalizatora pozitivnih promjena; uočavanje i usvajanje vještina interaktivne nastave u grupi društvenih predmeta; razmatranje uloge podrške individualnog i kontinuiranog učenja odraslih; unapređenje znanja i vještina iz oblasti multikulture i mulitetničkih odnosa u sistemu obrazovanja; identifikovanje potrebe uključivanja brojnih aktera koji učestvuju u sistemu obrazovanja (učenici, roditelji, nastavnici, uprava škole, roditelji i šira zajednica); identifikovanje i razmjena primjera dobre prakse; širenje znanja iz grupe društvenih predmeta i posredovanje u sporovima u školskoj sredini. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: poznavanje principa efikasne i kvalitetne primjene interaktivne obuke u nastavnom radu; primjena različitih metoda i tehnika rada tokom interaktivne obuke; bolje razumijevanje „drugog” i „dugačijeg”; uvid u model multikulturnog obrazovanja; poznavanje i osnaživanje primjene savremenih metodologija u grupi društvenih predmeta; poznavanje i primjena posredovanja u školskim sporovima kao najboljeg metoda za alternativno rješavanje sporova; izrada plana primjene i uspostavljanja medijacijskog ugla u školi; primjena različitih znanja i vještina radi naprijeđenja „Whole school approach” – cjelovitog pristupa školi. Ciljne grupe: nastavnici predmetne i razredne nastave, stručne službe, školska adminsitracija, roditelji, učenici i predstavnici obrazovnih institucija (MPS, ZzŠ, CSO, ICCG). Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Uvodne naznake o dijalogu i komunikaciji 2. Aktivno slušanje i nenasilna komunikacija 3. Etika u dijalogu 4. Demitologizacija istorije 5. Religijski dijalog 6. Predavanje istorije i dijalog u istoriji 7. Vještine pregovaranja 8. Uloga dijaloga u prevenciji konflikata 9. Dijalog među rodovima 10. Tolerancija


Zavod za školstvo

Crna Gora 88

11. Socio-lingvistička dimenzija dijaloga 12. Transformacija konflikata 13. Savremene metodologije društvenih nauka 14. Praksa i vrijednosti Nansen dijaloga 15. Antropološka dimenzija dijaloga, završne naznake o dijalogu

Teme za program Školska medijacija:

1. Školska medijacija 2. Strategijska medijacija 3. Napredna obuka za školsku medijaciju

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): 15 radnih dana, odnosno 45 sati efektivnog rada (tokom četiri mjeseca). Broj učesnika u grupi: od 20 do 28 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 89

58. Kultura ljudskih prava Autorka: doc. dr Ivana Jelić Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): doc. dr Ivana Jelić Adresa: Pravni fakultet, Ul. 13. jula 2, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 067-879-498 Broj faksa: 020-408-992 Ciljevi programa: da učesnici shvate građanska, politička, socijalna i ekonomska prava, prava u oblasti kulture, prava djeteta, prava manjina i multikulturu; usvajanje evropskih vrijednosti u obrazovanju o ljudskim pravima i osnovnim slobodama, i širenje kulture ljudskih prava. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: razvijanje svijesti o pripadanju prava čovjeku na osnovu njegovog dostojanstva i samosvojne ljudske prirode; razumijevanje ideje o evropskim vrijednostima u sferama socijalnog života i razumijevanje koncepta zabrane diskriminacije i njenih savremenih oblika. Ciljne grupe: nastavnici građanskog vaspitanja i građanskog obrazovanja u osnovnim i srednjim školama. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Koncept savremene zaštite ljudskih prava 2. Evropski sistem zaštite ljudskih prava 3. Implementacija ljudskih prava 4. Zabrana diskriminacije u međunarodnom pravu i pravu Crne Gore 5. Građanska i politička prava 6. Ekonomska i socijalna prava 7. Kolektivna prava 8. Kulturna prava 9. Prava djeteta 10. Pravo i multikultura 11. Interkulturni dijalog 12. Zaštita prava manjina

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): tri seminara od po 12 radionica (24 sata). Broj učesnika u grupi: od 20 do 30 učesnika (po seminaru). Cijena po učesniku: 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 25. novembar 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 90

59. Ljudska i dječja prava Autori: Nadežda Vujašković, Nikolaj Knežević, Olivera Pavićević, Momir Dragićević, Leon Đokaj i Zlata Crnogorčević Institucija/organizacija koja podržava program: Kultur Kontakt Austrija Odgovorna osoba (koordinatorka): Nadežda Vujašković Adresa: Ul. Bijelog Pavla 16, Danilovgrad Telefon: 069-435-908 Cilj programa: osposobljavanje nastavnika za razumijevanje i primjenu sadržaja vezanih za ljudska i dječja prava. Ciljne grupe: nastavnici građanskog vaspitanja i obrazovanja. Teme:

1. Istorija ljudskih prava 2. Dokumenti o ljudskim i dječjim pravima 3. Mehanizmi zaštite 4. Osnovne vrijednosti ljudskih prava

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva i po dana (15 sati). Broj učesnika u grupi: od 15 do 25 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 27. januar 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 91

60. Integrisanje principa rodne ravnopravnosti u obrazovnim institucijama u Crnoj Gori

Autorka: Nada Drobnjak Institucija/organizacija koja podržava program: Kancelarija za rodnu ravnopravnost Vlade Crne Gore, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Irena Bošković Adresa: Ul. Stanka Dragojevića 2, Podgorica E-mail: [email protected], gendervrcg@ t-com.me Broj telefona: 020-244-145 Broj faksa: 020-244-149 Ciljevi programa: jedan od osnovnih uslova za razvoj demokratskog društva jeste ostvarenje principa rodne ravnopravnosti. U skladu s tim, cilj ovog programa je unapređivanje znanja i razumijevanja rodne ravnopravnosti, razumijevanje stereotipa i razvijanje vještina za njihovo prepoznavanje i prevazilaženje. Takođe, cilj programa je formiranje ličnosti koje će kreirati društvo u kojem će biti ostvareni principi rodne ravnopravnosti. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: znanje o rodnoj ravnopravnosti (i bolje razumijevanje tog pitanja) da bi ga nastavnici mogli primjenjivati u svakodnevnom radu. Ciljne grupe: nastavnici/e u vrtićima i osnovnim školama. Metode i tehnike rada: predavanja, radionica, interaktivni rad i alternativno učenje. Teme:

1. Teorija i pojmovi rodne ravnopravnosti 2. Ostvarivanje rodne ravnopravnosti u Crnoj Gori 3. Upotreba rodno-senzitivnog jezika 4. Međunarodni i domaći zakonodavni okvir rodne ravnopravnosti i primjena u praksi

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 25 učesnika/ca. Cijena po učesniku (dnevno): 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 21. i 22. oktobar 2011. godine.



Zavod za školstvo

Crna Gora 92

61. Integrisanje principa prevencije u borbi protiv trgovine ljudima u obrazovni sistem Crne Gore

Autorke: mr Marijana Radunović, Sonja Perišić i Tijana Šuković Institucije/organizacije koje podržavaju program: Ministarstvo prosvjete i sporta, Ministarstvo kulture i medija, Ministarstvo za ljudska i manjinska prava, MO IOM, MO UNICEF i Save the Children Odgovorna osoba (koordinatorka): Sonja Perišić Adresa: Ul. Jovana Tomaševića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefon: 067-425-001; 020-241-313 Broj faksa: 020-235-845

Cilj programa: proširivanje znanja o važnosti adekvatnog pristupa problemu trgovine ljudima; sticanje znanja i vještina neophodnih za prenošenje znanja o fenomenu trgovine ljudima, rizicima i opasnostima vezanim za proces vizne liberalizacije i otvaranja granica; prepoznavanje potrebe uključivanja različitih aktera koji učestvuju u sistemu obrazovanja (učenici, roditelji, nastavnici, uprava škole, šira zajednica itd.); prepoznavanje važnosti pružanja pomoći mladima da donesu što pravilniju odluku u vezi sa izborom zanimanja; jačanje sposobnosti za pravovremeno prepoznavanje pojave i savladavanje vještina otpora potrebnih u eventualnim situacijama u kojima postoji rizik od trgovinu ljudima, i identifikovanje i razmjena primjera dobre prakse između obrazovnog kadra i Ministarstva prosvjete i nauke radi razrade i uključivanja odgovarajućih (realističnih) obrazovnih modula u nastavne programe škola.

Ciljne grupe: nastavnici građanskog vaspitanja (treneri). Teme:

1. Trgovina ljudima, osnovni pojmovi 2. Trgovina ljudima – međunarodni standardi i domaće zakonodavstvo 3. Institucijalni okvir i interagencijska saradnja 4. Posljedice trgovine ljudima, primjeri iz prakse 5. Načini preventivnog djelovanja 6. Primjeri sudske prakse u slučajevima trgovine ljudima 7. Načini uključivanja trgovine ljudima u redovne društvene tokove – primjeri

reintegracije 8. Najbolje metode prenošenja znanja o trgovini ljudima

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): tri dana (24 sata). Broj učesnika u grupi: od 20 do 25 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno)e: 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 4, 5. i 6. novembar 2011. godine.



Zavod za školstvo

Crna Gora 93

62. Metodologija u službi promjene neprihvatljivog ponašanja kod

učenika i učenica Autori: Sava Kovačević i Aleksandra Radoman Institucija/organizacija koja podržava program: NVO Centar za obuku i obrazovanje, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): Sava Kovačević Adresa: Ul. Veljka Vlahovića 5, Podgorica E-mail: [email protected], [email protected] Telefon: 069-433-868 Broj faksa: 020-656-695 Ciljevi programa: informisanje o tehnikama za analizu ponašanja učenika, razumijevanje problematike društveno neprihvatljivog ponašanja i stvaranje pozitivnog okruženja u kojem učenici mogu razviti i korisno upotrijebiti sve svoje potencijale na kognitivnom, emocionalnom i socijalnom planu, i o različitim metodologijama koje doprinose promjeni ponašanja učenika i njihovom korišćenju radi smanjivanja rizika od društveno neprihvatljivog ponašanja i strukturiranog i sistematskog djelovanja ka promjeni takvog ponašanja kod djece. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: razumijevanje uticaja različitih teorija na djelovanje nastavnika i učenika u školskom okruženju; uspješna i efektna komunikacija kroz govor, prilagođavanje komunikacije ciljnoj grupi (učenici) i vođenje razgovora uz poštovanje principa povjerljivosti; stavovi i vrijednosti: sposobnost da se učenik posmatra kao inidividua koja ima stavove, vrijednosti i uvjerenja, odnosno kao ravnopravan pojedinac, sa potpunim poštovanjem; rad na sebi: sposobnost da se razlikuju sopstvene potrebe od potreba učenika i analiza sopstvenih postupaka, stavova i ponašanja; pristup usmjeren ka individui, prepoznavanje značaja individualnog rada sa učenicima i omogućavanje identifikacije osjećanja, stavova, potreba i vjerovanja. Ciljne grupe: nastavnici razredne i predmetne nastave (prvenstveno nastavnici odjeljenjske starješine). Metode i tehnike rada: interaktivne radionice, prezentacije, simultana individualna aktivnost, studije slučaja, igre uloga, akvarijum, mini-lekcije, grupne diskusije, pojedinačne i grupne prezentacije, rad u parovima, rad u malim grupama, tehnika akvarijuma, kooperativno učenje, timski rad i davanje/primanje povratne informacije. Teme:

1. Društveno neprihvatljivo ponašanje kod djece i mladih – pojam i definicija 2. Uzroci, posljedice i vrste društveno neprihvatljivog ponašanja 3. Tipovi učenika prema problematici društveno neprihvatljivog ponašanja 4. Metodologije rada koje doprinose promjeni ponašanja učenika 5. Analiza problema (istraživanje uzroka, prepoznavanje potreba, donošenje

zajedničkog cilja, plan akcije i praćenje promjene ponašanja) 6. Prevencija i promjena društveno neprihvatljivog ponašanja kod djece i mladih 7. Planiranje akcije za strukturirano i sistematsko djelovanje

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 25 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 20 € (uračunat je honorar za voditelje seminara). Termin realizacije jednog seminara: 20. i 21. januar 2012. godine.




Zavod za školstvo

Crna Gora 94

63. Prava djeteta – životne potrebe djeteta Autori: Olivera Leković Institucija/organizacija koja podržava program: OŠ „Pavle Rovinski”, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Tanja Crvenica Adresa: Ul. Miloša Obilića S2b, Podgorica E-mail: [email protected] Telefon: 067-320-452 Ciljevi programa: motivacija i podsticaj nastavnika da učenicima kreairaju, samostalno ili u saradnji, pedagoške radionice o dječjim pravima i obuka da demokratskim pristupima podstiču učenika i pomažu mu u aktivnom procesu učenja (nastava je efikasnija ako slijedi životne potrebe djeteta). Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: realizacija nastavnih časova o dječjim pravima; osposobljavanje za optimalni razvoj djeteta i učenje kako da štiti vlastita i tuđa prava, i razumijevanje praktične primjene dječjih prava. Ciljne grupe: nastavnici (nastavnici razredne nastave, razredne starješine, nastavnici građanskog vaspitanja i obrazovanja), psihološko-pedagoška služba i učenici.

Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Uvod u dječja prava, dokumenta i zakoni o pravima djeteta 2. Konvencija o pravima djeteta – pravo djeteta da zna svoje pravo 3. Klima u školi – prepoznavanje i uklanjanje nepovoljnih činilaca koji otežavaju

njegovanje prava djeteta 4. Prava djece sa smetnjama u razvoju – Konvencija UN o pravima osoba sa

invaliditetom, socijalni model, nediskriminacija, pristupačnost i samostalan život, obrazovanje

5. Prava preživljavanja – pravo na zdravlje, pravo na zdravu okolinu 6. Razvojna prava – pravo na obrazovanje, pravo na jezik i njegovanje vlastite

kulture, pravo na igru 7. Zaštitna prava – pravo na zaštitu od zloupotrebe, zaštita od droga, alkohola,

duvana 8. Prava na učešće – pravo na slobodu govora i mišljenja, pravo na udruživanje

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): tri dana (24 sata). Broj učesnika u grupi: od 20 do 25 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 14. april 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 95

64. Škola urbane ekologije Autor: Aleksandar Perović Institucija/organizacija koja podržava program: Ekološki pokret „Ozon” Odgovorna osoba (koordinator): Milan Korać Adresa: Ul. beogradska S6-A, Nikšić E-mail: [email protected] Telefon: 068-497-754 Broj faksa: 040-213-586 Cilj programa: unapređenje stučnih znanja vezanih za poznavanje nadležnosti i mogućnosti učešća u donošenju odluka iz oblasti životne sredine; uspostvaljanje međusektorske saradnje i promovisanje primjera dobre prakse kroz interaktivne radionice i panel diskusije o aktuelnim temama. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: organizacioni i komunikacijski segment u radu kroz primjenu stečenih iskustava. Ciljne grupe: rukovodioci ekoloških sekcija i nastavnici biologije, geografije i menadžmenta. Metode i tehnike rada: panel diskusije, vježbe i radionice. Teme: I modul, 1. dan

1. Vježba: Ekološki otisak 2. Panel diskusija: Važnost učešća javnosti u donošenju odluka iz oblasti životne

sredine 3. Prezentacija: Procjena uticaja na životnu sredinu i učešće javnosti 4. Prezentacija: Arhuska konvencija u Crnoj Gori

2. dan 1. Predavanje: Planiranje održivih gradova 2. Predavanje: Urbana ekologija – menadžment životne sredine 3. Predavanje: Energetska efikasnost i obnovljivi izvori energije

II modul, 1. dan

1. Predavanje: Očuvanje zdravlja i životne sredine od uticaja raznih štetnih faktora 2. Predavanje: Reciklaža i separatno razdvajanje otpada 3. Panel diskusija: Posebni tokovi otpada – kako dalje?

2. dan 1. Predavanje: Odnosi sa javnošću i bioetičko novinarstvo 2. Predavanje: Civilno društvo i uloga u zaštiti životne sredina

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): četiri dana (24 sata). Broj učesnika u grupi: od 10 do 15 učesnika. Cijena po učesniku: 120 € (uračunata je cijena potrebnog materijala, smeštaja i hrane, osvježenja na pauzama i putni troškovi). Termin realizacije jednog seminara: I modul: 3. i 4. mart 2012. godine; II modul: 17. i 18. mart 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 96

65. Učešće roditelja u životu škole Autori: Sava Kovačević i Aleksandra Radoman Institucija/organizacija koja podržava program: NVO Centar za obuku i obrazovanje, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): Sava Kovačević Adresa: Ul. Veljka Vlahovića br. 5, Podgorica E-mail: [email protected], [email protected] Telefon: 069-433-868 Broj faksa: 020-656-695 Ciljevi programa: osvješćivanje uloge roditelja u školskoj zajednici u cilju kvalitetnijeg života škole ostvarivog kroz holistički pristup u radu i učenje djece u nastavi i van nje; ostvarivanje udruženog i sinhronizovanog djelovanja za dobrobit djeteta/mlade osobe i usvajanje navedenih znanja i vještina u radu sa roditeljima na postupan, planiran, sistematski i kvalitetan način kako bi usvojena znanja i vještine mogli dugoročno primjenjivati, prenositi i dijeliti sa kolegama u školskoj zajednici i šire. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: analize stanja i mapiranje resursa u zajednici (analiziranje stanja i definisanje uloga roditelja, uključivanje roditelja u proces zdravog razvoja škole i rada u školi, i društvene i građanske kompetencije); komunikacijske vještine (uspješna i efektna komunikacija kroz govor, izvođenje uobličenih argumenata i njihovo tačno i uspješno prenošenje, vođenje razgovora uz poštovanje principa demokratičnosti i zajedničkog djelovanja i odlučivanja sa roditeljima); stavovi i vrijednosti (posmatranje učenika kao inidividue sa stavovovima, vrijednostima i uvjerenjima koje treba istraživati i razvijati, korišćenje resursa u holističkom pristupu u radu sa djecom kroz učešće roditelja, sposobnost prepoznavanja resursa koji postoje u lokalnoj zajednici i sposobnost korišćenja resursa iz lokalne zajednice); organizatorske vještine u kreiranju i vođenju života u školi (inicijativa i preduzetništvo koji čine dio ključnih kompetencija za cjeloživotno učenje) i planiranje (sposobnost analize i planiranja dugoročnih aktivnosti sa roditeljima koje utiču na kvalitetniji život u školi). Ciljne grupe: nastavnici predmetne i razredne nastave i uprava škole. Metode i tehnike rada: interaktivne radionice, prezentacije, simultana individualna aktivnost, studije slučaja, igre uloga, akvarijum, mini-lekcije, grupne diskusije, pojedinačne i grupne prezentacije, rad u parovima, rad u malim grupama, tehnika akvarijuma, kooperativno učenje, timski rad i davanje/primanje povratne informacije. Teme:

1. Resursi u zajednici, definisanje i analiza odnosa zajednica – škola 2. Roditelji kao vrijedan resurs u zajednici 3. Metode rada sa roditeljim; 4. Predstavljanje mehanizama kako da se roditelji uključe u proces vaspitanja i

obrazovanja djece/mladih 5. Načini definisanja vrijednosnih kategorija bitnih za zdrav razvoj djeteta; 6. Planiranje akcije za strukturirano i sistematsko djelovanje u cilju uključivnja

roditelja u život škole Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (osam sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 25 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 25 € (uračunat je honorar za voditelje seminara). Termin realizacije jednog seminara: 12. maj 2012. godine.




Zavod za školstvo

Crna Gora 97

VII METODIKA

66. Interaktivna nastava Autori: autori originalnih modula obuke Korak po korak za osnovne škole su Kate Burke Walsh, CRI, i stručnjaci Georgetown University – Washington DC, SAD Pedagoški centar Crne Gore dobio je licencu od autora programa i ISSA za primjenu programa obuke u Crnoj Gori. Program su za potrebe implementacije u obrazovnim institucijama naše zemlje adaptirali: prof. dr Saša Milić, mr Milja Vujačić, dr Dušanka Popović, Miodrag Vučeljić, Sofija Klikovac i dr Biljana Maslovarić. Institucija/organizacija koja podržava program: NVO Pedagoški centar Crne Gore, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): prof. dr Saša Milić Adresa: Bulevar svetog Petra Cetinjskog 25/V, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-248-668 Broj faksa: 020-248-667 Ciljevi programa: stručno osposobljavanje nastavnika i stručnih saradnika u školama za primjenu metodologije rada u programu usmjerenom na dijete; sticanje znanja i neposrednog iskustva za kreiranje sredine koja kod djece podstiče aktivan i istraživački odnos prema procesu učenja i sticanju znanja, organizovanje po centrima aktivnosti i interesovanja; usvajanje znanja i vještina potrebnih za formiranje i njegovanje zajednice (u učionici, odjeljenju, školi) koja uči na principima uzajamnog poštovanja djece i odraslih, kao i na demokratskim principima rada i življenja u zajednici; razvijanje profesionalne osjetljivosti za sistematsko posmatranje razvoja i praćenje individualnog napredovanja djece u učenju radi autentičnog procjenjivanja; usvajanje osnovnih znanja i vještina potrebnih za konceptualno/tematsko planiranje i evaluaciju nastave, kao i za samoevaluaciju nastavnika; ovladavanje bazičnim vještinama potrebnim za integrisano podučavanje djece na nivou opštih znanja i na nivou pojedinih obrazovnih oblasti i predmeta, i podrška reformi obrazovnog sistema primjenom savremenih obrazovnih metodologija zasnovanih na opšteprihvaćenim pedagoškim i psihološkim znanjima o razvoju djece i mladih i o procesu učenja i sticanja znanja. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju potrebne su za: organizovanje podsticajne i dinamične sredine za učenje u skladu sa dječjim interesovanjima i savremenim konceptom našeg obrazovnog sistema; primjenu interaktivnih metoda u nastavi maternjeg jezika i književnosti; primjenu interaktivnih metoda u nastavi matematike; primjenu interaktivnih metoda u nastavi prirode i društva; primjenu interaktivnih metoda u nastavi iz umjetničkih predmeta; integrisano podučavanje i tematsko (konceptualno) planiranje obrazovnih procesa i nastave, i individualizovani pristup u podučavanju. Ciljna grupa: nastavnici predškolskog vaspitanja i razredne i predmetne nastave (osnovne i srednje škole), pedagozi, psiholozi, defektolozi i visokoškolski nastavnici. Metode i tehnike rada: interaktivni seminari intenzivnog tipa (radionice, debate, prezentacije, mini-lekcije, igre uloga, i slično) i supervizijske posjete na terenu (instruktivno-pedagoški rad).


Zavod za školstvo

Crna Gora 98

Teme: Modul za nastavnike I razreda 1. Ambijent u učionici i odgovarajuća organizacija rada 2. Interaktivna nastava iz maternjeg jezika i književnosti 3. Interaktivna nastava iz matematike 4. Interaktivna nastava iz prirode i društva 5. Kooperativno učenje Modul za nastavnike II razreda 1. Individualizacija vaspitno-obrazovnog procesa 2. Integrisano podučavanje u prvom ciklusu – tematsko planiranje 3. Saradnja između škole i porodice 4. Interaktivna nastava iz umjetnosti 5. Savremeni pristup nastavi iz matematike i maternjeg jezika i književnosti (za program su obezbijeđeni odgovarajući priručnici).

Trajanje programa: kompletna obuka traje dvije godine – dva seminara/modula od po četiri i po dana (svaki po 36 sati), po jedan svake godine (ukupno 72 sata). Instruktivno-pedagoški rad na terenu: u prvoj godini dva dana godišnje za jednu školu; u drugoj godini dva dana (ukupno, najmanje 10 sati). Broj sati efektivnog rada i broj dana: devet radnih dana, tj. 72 sata seminarske obuke, i 10 sati instruktivnog rada na terenu (u nastavi), ukupno 13 radnih dana. Zavisno od iskazanih potreba zainteresovanih, moguće je organizovati i seminarsko-modularni pristup, pod kojim se podrazumijeva obrada jedne ili više tema, u okviru navedenog programa, u trajanju od najmanje jednog seminarskog radnog dana. Broj učesnika u grupi: od 25 do 40 učesnika. Cijena po učesniku: 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala).


Zavod za školstvo

Crna Gora 99

67. Kooperativno učenje Autor: prof. dr Saša Milić Institucija/organizacija koja podržava program: NVO Pedagoški centar Crne Gore, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): prof. dr Saša Milić Adresa: Bulevar svetog Petra Cetinjskog 25/V, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-248-668 Broj faksa: 020-248-667 Ciljevi programa: unapređenje komunikacije na relaciji nastavnik – učenik kroz primjenu kooperativnog učenja; inoviranje i povećanje kvaliteta rada nastavnika i doprinos aktuelnoj reformi vaspitno-obrazovnog procesa u obrazovnom sistemu.

Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: poznavanje teorijskih postavki kooperativnog učenja i njegovih prednosti i eventualnih nedostataka u odnosu na ostale nastavne pristupe ili strategije (individualistički i takmičarski), kao i pravilno definisanje pojma kooperativno učenje u sistemu pedagoško-psiholoških pojmova; poznavanje pedagoško-psiholoških teorija iz prošlosti vezanih za kooperativno učenje i poznavanje praktičnih pokušaja implementacije tog nastavnog pristupa u prošlosti; poznavanje i razumijevanje aktuelnih pedagoško-psiholoških teorija vezanih za kooperativno učenje i aktuelnih operativnih obrazovnih modela zasnovanih na, između ostalog, učeničkoj kooperaciji; poznavanje i primjena ključnih elemenata efikasne i kvalitetne implementacije kooperativnog učenja, i poznavanje konkretnih primjera i sposobnost dizajniranja, razvoja i strukturiranja nastavnog časa baziranog na osnovnim principima kooperativnog učenja kao nastavnog pristupa. Ciljna grupa: nastavnici razredne i predmetne nastave (osnovne i srednje škole), nastavnici predškolskog vaspitanja, pedagozi, psiholozi, defektolozi i visokoškolski nastavnici. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme: 1. Teorijske osnove pojma kooperativno učenje 2. Osnovni elementi kooperativnog učenja kao nastavnog pristupa 3. Kriterijumi za formiranja grupa za kooperativno učenje 4. Uloga i mjesto nastavnika u kooperativnom učenju 5. Uloga i mjesto učenika u kooperativnom učenju 6. Nastava iz maternjeg jezika i kooperativno učenje 7. Nastava iz prirode i društva i kooperativno učenje 8. Nastava iz umjetnosti i kooperativno učenje Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): četiri dana (32 sata). Zavisno od iskazanih potreba zainteresovanih, moguće je organizovati i seminarsko-modularni pristup, pod kojim se podrazumijeva obrada jedne ili više tema, u okviru navedenog programa, u trajanju od najmanje jednog seminarskog radnog dana. Broj učesnika u grupi: od 25 do 50 učesnika. Cijena po učesniku: 35 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 26, 27, 28. i 29. septembar 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 100

68. Program Korak po korak – kreiranje vaspitno-obrazovnog procesa u kojem dijete ima centralnu ulogu (jasleni, vrtićki i predškolski uzrast)

Autori: autori originalnih modula obuke Programa Korak po korak za osnovne škole su Kate Burke Walsh, CRI i stručnjaci Georgetown University – Washington DC, SAD Pedagoški centar Crne Gore dobio je licencu od autora programa i ISSA za primjenu programa obuke u Crnoj Gori. Program su za potrebe implementacije u obrazovnim institucijama Crne Gore adaptirali: prof. dr Saša Milić, mr Milja Vujačić, dr Dušanka Popović, Sofija Klikovac i dr Biljana Maslovarić.

Institucija/organizacija koja podržava program: NVO Pedagoški centar Crne Gore, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): prof. dr Saša Milić Adresa: Bulevar svetog Petra Cetinjskog 25/V, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-248-668 Broj faksa: 020-248-667 Ciljevi programa: obuka odraslih profesionalaca (medicinske sestre, vaspitači i stručni saradnici) za primjenu metodologije Korak po korak u vaspitno-obrazovnoj praksi; sticanje znanja i neposrednog iskustva za kreiranje sredine (organizovane po centrima interesovanja) koja podstiče razvoj djece i njihov aktivan i istraživački odnos prema okruženju i novim saznanjima; usvajanje znanja i vještina potrebnih za formiranje i njegovanje zajednice (u vaspitnoj grupi i vrtiću) koja uči na principima uzajamnog poštovanja djece i odraslih i na demokratskim principima rada i življenja u zajednici; razvijanje profesionalne osjetljivosti za sistematsko posmatranje razvoja djece i praćenje njihovog individualnog napredovanja u razvoju; usvajanje osnovnih znanja i vještina potrebnih za konceptualno (tematsko) planiranje i evaluaciju vaspitno-obrazovnog rada i za samoevaluaciju medicinskih sestara i vaspitača; ovladavanje bazičnim vještinama potrebnim za integrisano podučavanje djece na nivou opštih saznanja i na nivou pojedinih vaspitno-obrazovnih oblasti, i podrška reformi obrazovnog sistema pomoću primjene savremenih obrazovnih metodologija zasnovanih na opšteprihvaćenim pedagoškim i psihološkim znanjima o razvoju djece i procesu učenja i sticanja znanja. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: organizovanje podsticajne sredine za učenje u skladu sa dječjim interesovanjima i obrazovnim i drugim potrebama djece i odraslih; korišćenje interaktivnih metoda u podučavanju i kooperativnih igara, i integrisano podučavanje i tematsko planiranje vaspitno-obrazovnih aktivnosti; vještine refleksivnog praktičara, koji svoje podučavanje usklađuje s nivoom djetetovog učešća; rad u timu i upravljanje timom; upravljanje procesima i dinamikom u vaspitnoj grupi kao zajednici; individualizovan pristup u planiranju i organizovanju aktivnosti za djecu; vještine i znanja potrebna za praćenje i evidentiranje napredovanja djece u razvoju; kreiranje i njegovanje partnerskog odnosa sa porodicom i drugim učesnicima u vaspitno-obrazovnom procesu i saradnja s lokalnom zajednicom uopšte i u vezi s njenim uključivanjem u život vaspitne grupe. Ciljna grupa: nastavnici predškolskog vaspitanja, medicinske sestre zaposlene u vrtiću, direktori i stručni saradnici iz predškolske djelatnosti, roditelji, predavači i studenti predškolskog vaspitanja, nadzornici i savjetnici.

Metode i tehnike rada: osnovni oblik rada je seminar intenzivnog tipa, a osnovna metoda – interaktivna edukativna radionica. Supervizija na terenu (u vrtiću, jaslama) praćena je instruktivno-pedagoškim radom sa vaspitačima i medicinskim sestrama.


Zavod za školstvo

Crna Gora 101

Teme: Prva godina – tri modula – I modul: motivacija za iskorak, filozofija programa, podsticajna sredina za razvoj, organizacija rada u sredini strukturiranoj po centrima interesovanja, učenje kroz igru, rad u timu, individualizacija i partnerstvo u vaspitanju. – II modul: stvaranje zajednice u vaspitnoj grupi, pravila i rutine u funkciji osamostaljivanja djece, principi i stilovi učenja, tehnike za posmatranje djece u vaspitno-obrazovnom radu, uticaj životne sredine na posmatranje djece, analiza i interpretacija prikupljenih podataka, instrumenti za praćenje napredovanja djece u razvoju i učenju, i uloga vaspitača u programu usmjerenom na dijete. – III modul: evidencija vaspitnog rada, šta je dječji portfolio?, vrste dječjeg portfolija, grafičko praćenje i predstavljanje procesa u vaspitnoj grupi, porodica kao partner u vaspitno-obrazovnom radu, roditelj kao saradnik u planiranju i realizaciji vaspitnog rada, aktiviranje lokalne zajednice i akciono planiranje. Druga godina – dva modula – I modul: razvoj govora, radionica za čitanje i pisanje, socijalno-emocionalni razvoj i vještine komunikacije, kooperativne igre i aktivnosti, učenje kroz otkrivanje, stvaralaštvo i prljavi materijali, razvoj početnih matematičkih pojmova, kako dijete samostalno planira i prati sopstveni napredak, i razvoj samopoštovanja kod djece. – II modul: vaspitač kao refleksivni praktičar, učenje i podučavanje postavljanjem pitanja, evaluacija programa rada sa djecom, vaspitački portfolio za vaspitnu grupu, vaspitački profesionalni portfolio i samoevaluacija vaspitača praktičara. Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): kompletna obuka traje dvije godine – pet trodnevnih seminara/modula (svaki po 18 sati), i to: u prvoj godini tri seminara, u drugoj godini dva seminara (ukupno 90 sati) i instruktivno-pedagoški rad na terenu najmanje dva dana godišnje za jedan vrtić (ukupno, najmanje 24 sata). Zavisno od iskazanih potreba zainteresovanih, moguće je organizovati i seminarsko-modularni pristup, pod kojim se podrazumijeva obrada jedne ili više tema, u okviru navedenog programa, u trajanju od najmanje jednog seminarskog radnog dana. Broj učesnika u grupi: od 30 do 35 učesnika. Cijena po učesniku: 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala).


Zavod za školstvo

Crna Gora 102

69. Program Korak po korak – kreiranje vaspitno-obrazovnog procesa u kojem dijete ima centralnu ulogu (od I do IV razreda devetogodišnje

osnovne škole) Autori: autori originalnih modula obuke Programa Korak po korak za osnovne škole su Kate Burke Walsh, CRI, i stručnjaci Georgetown University – Washington DC, SAD. Pedagoški centar Crne Gore dobio je licencu od autora programa i ISSA za primjenu programa obuke u Crnoj Gori. Program su za potrebe implementacije u obrazovnim institucijama naše zemlje adaptirali: prof. dr Saša Milić, dr Milja Vujačić, dr Dušanka Popović, Sofija Klikovac i dr Biljana Maslovarić.

Institucija/organizacija koja podržava program: NVO Pedagoški centar Crne Gore, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): prof. dr Saša Milić Adresa: Bulevar svetog Petra Cetinjskog 25/V, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-248-668 Broj faksa: 020-248-667 Ciljevi programa: stručno osposobljavanje nastavnika i stručnih saradnika u školama za primjenu metodologije rada u programu usmjerenom na dijete; sticanje znanja i neposrednog iskustva za kreiranje sredine koja kod djece podstiče aktivan i istraživački odnos prema procesu učenja i sticanja znanja organizovane po centrima aktivnosti i interesovanja; usvajanje znanja i vještina potrebnih za formiranje i njegovanje zajednice (u učionici, odjeljenju, školi) koja uči na principima uzajamnog poštovanja djece i odraslih, ali i na demokratskim principima rada i života u zajednici; razvijanje profesionalne osjetljivosti za sistematsko posmatranje razvoja i praćenje individualnog napredovanja djece u učenju radi autentičnog procjenjivanja; usvajanje osnovnih znanja i vještina potrebnih za konceptualno/tematsko planiranje i evaluaciju nastave i za samoevaluaciju nastavnika; ovladavanje bazičnim vještinama potrebnim za integrisano podučavanje djece na nivou opštih znanja i na nivou pojedinih obrazovnih oblasti i predmeta, i podrška reformi obrazovnog sistema pomoću primjene savremenih obrazovnih metodologija zasnovanih na opšteprihvaćenim pedagoškim i psihološkim znanjima o razvoju djece i mladih i procesu učenja i sticanja znanja. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju potrebne su za: organizovanje podsticajne sredine za učenje prema dječjim interesovanjima i obrazovnim potrebama; primjenu interaktivnih metoda u podučavanju, kooperativnog učenja i raznih tehnika grupnog i individualnog rada; integrisano podučavanje i tematsko (konceptualno) planiranje obrazovnih procesa i nastave; refleksivno podučavanje (metod kojim se usklađuje podučavanje s nivoom učešća učenika); rad u timu i upravljanje timom, procesima i dinamikom u odjeljenju; individualizovani pristup u podučavanju; praćenje i evidentiranje napredovanja djece i autentično procjenjivanje; kreiranje i njegovanje partnerskog odnosa sa porodicom, i ostvarivanje saradnje sa lokalnom zajednicom i njeno uključivanje u školski život. Ciljna grupa: nastavnici razredne i predmetne nastave (osnovne i srednje škole), nastavnici predškolskog vaspitanja, pedagozi, psiholozi, defektolozi i visokoškolski nastavnici. Metode i tehnike rada: interaktivni seminari intenzivnog tipa (radionice, debate, prezentacije, mini-lekcije, igre uloga, i slično) i supervizijske posjete na terenu (instruktivno-pedagoški rad).


Zavod za školstvo

Crna Gora 103

Teme: Prvi razred – tri modula (trodnevna) – I modul

1. Filozofija i osnovna polazišta za program 2. Organizacija rada u učionici, principi učenja djece i odraslih 3. Rad u timu 4. Saradnja sa porodicom

– II modul 5. Kreiranje SbS učionice 6. Individualizovani pristup u podučavanju 7. Tematsko planiranje 8. Praćenje i posmatranje u funkciji planiranja

– III modul 9. Polazišta i strategije u početnom čitanju i pisanju 10. Vođeno čitanje 11. Radionica za pisanje 12. Interaktivne metode u nastavi iz matematike 13. Građevinski blokovi kao nastavno sredstvo 14. Svojstva autentičnog procjenjivanja

Drugi razred – jedan modul (trodnevni)

1. Izrada očiglednih sredstava u nastavi 2. Kooperativno učenje 3. Uloge učitelja 4. Dječji i nastavnički potfolio 5. Interaktivna nastava iz jezika 6. Interaktivna nastava iz matematike 7. Interaktivna nastava iz prirode i društva

Treći razred – jedan modul (trodnevni)

1. Individualizacija – djetetov individualni plan napredovanja 2. Centri interesovanja i njihova funkcija u nastavi 3. Evaluacija i samoevaluacija 4. Interaktivna nastava iz umjetnosti 5. Demokratizacija vaspitno-obrazovnog procesa

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): kompletna obuka za program traje tri godine – pet trodnevnih seminara/modula (po 18 sati), i to: u prvoj godini tri seminara, u drugoj i trećoj godini po jedan seminar (ukupno 90 sati) i instruktivno-pedagoški rad na terenu (u prvoj godini tri dana za jednu školu, a u drugoj i trećoj godini po dva dana – ukupno, najmanje 42 sata). Zavisno od iskazanih potreba zainteresovanih, moguće je organizovati i seminarsko-modularni pristup, pod kojim se podrazumijeva obrada jedne ili više tema, u okviru navedenog programa, u trajanju od najmanje jednog seminarskog radnog dana. Broj učesnika u grupi: od 20 do 50 učesnika. Cijena po učesniku: 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala).


Zavod za školstvo

Crna Gora 104

70. Razvoj kritičkog mišljenja – RWCT (Reading and Writing for Critical Thinking)

Autori: dr Jeannie L. Steele, dr Kurtis S. Meredith, dr Charles Temple i Scott Walter. Program Razvoj kritičkog mišljenja zajednički je projekat International Reading Association, Univerziteta Sjeverna Ajova i Fondacije za otvoreno društvo iz Njujorka. Institucija/organizacija koja podržava program: NVO Pedagoški centar Crne Gore, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): doc. dr Biljana Maslovarić Adresa: Bulevar svetog Petra Cetinjskog 25/V, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-248-668 Broj faksa: 020-248-667 Ciljevi programa: ovladavanje načinom podučavanja koji doprinosi razvoju kritičkog mišljenja; sticanje znanja i vještina o metodama i tehnikama interaktivne nastave; razvijanje spremnosti za saradnju, razmjenu iskustva i učenja od kolega; promovisanje ideje o refleksivnom praktičaru i razvijanje nastavnika refleksivnog praktičara (koji kontinuirano preispituje, usavršava i prilagođava svoj rad potrebama obrazovne prakse), i jačanje nastavnika kao nosioca reforme obrazovanja. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: vještine i sposobnosti potrebne za primjenu nastavnih metoda i tehnika koje praktičari kombinuju, tj. prilagođavaju predmetu koji predaju i specifičnostima programa; načini i oblici razmjene između nastavnika i učenika i između učenika; vještine čitanja i pisanja kod djece; primjena tehnika grupnog i individualnog rada, i preispitivanje odnosa nastavnika prema obrazovanju i nastavi.

Ciljna grupa: nastavnici predškolskog vaspitanja i razredne i predmetne nastave u osnovnoj i srednjoj školi, stručni saradnici (pedagozi, psiholozi) i visokoškolski nastavnici. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Okvirni sistem za razvijanje kritičkog mišljenja 2. Metode unapređivanja kritičkog mišljenja 3. Čitanje, pisanje i diskusija u svim nastavnim predmetima 4. Kooperativno učenje 5. Planiranje nastavne jedinice 6. Ocjenjivanje 7. Pisanje kao sredstvo samoizražavanja 8. Kritičko čitanje

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): osam dana (četiri dvodnevna seminara – 48 sati). Praktična primjena metoda u nastavi između seminara traje ukupno 42 sata. Važna napomena: neophodno je da se napravi razmak između seminara u trajanju od jednog do dva mjeseca da bi učesnici imali vremena za praktičnu primjenu programa. Zavisno od iskazanih potreba zainteresovanih, moguće je organizovati i seminarsko-modularni pristup, pod kojim se podrazumijeva obrada jedne ili više tema, u okviru pomenutog programa, u trajanju od najmanje jednog seminarskog radnog dana. Broj učesnika u grupi: od 30 do 35 učesnika. Cijena po učesniku: 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala).


Zavod za školstvo

Crna Gora 105

71. Problemsko učenje Autori: Mira Soldo, Slavoljub Marsenić, Slavko Peković, Biljana Terzić, Tanja Jokanović, Milan Jocić, Đorđina Markuš, Milica Kostić, Dragan Nikčević, Vesna Pavićević, Branislav Pavićević, Bosiljka Milošević, Duško Lučić, Vesna Damjanović, Vasilije Kovačević, Ljeposava Vuksanović i Senka Petrović Institucija/organizacija koja podržava program: Centar za stručno obrazovanje, Crna Gora Odgovorna osoba (koordinatorka): Mira Soldo E-mail: [email protected] Broj telefona: 067-341-298 Ciljevi programa: uvođenje tehnika i materijala koji se odnose na problemsko učenje (PBL) u stručnim predmetima; uvođenje tehnika i materijala koji se odnose na kreativno rješavanje problema (CPS) u učionicama i radionicama u stručnom obrazovanju, i izrada akcionih planova za korišćenje tih tehnika (učesnici). Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: kreativno rješavanje problema; rješavanje problema u formi problemskog učenja; razvoj konvergentnog i divergentnog mišljenja; kooperativno učenje; razvoj kritičkih vještina; efikasnost u podučavanju učenika; ključne vještine građanina; razvoj emocionalne inteligencije; primjena znanja iz kognitivne psihologije i neuroloških nauka; samorazumijevanje/razumijevanje; nastavnik kao aktivni, samousmjereni, reflektivni, prilagodljivi i sveživotni učenik, i komunikacija, timski rad i saradnja, tolerancija, kreativnost, vođenje i moderacija. Ciljna grupa: nastavnici i zainteresovani pojedinci profesionalci (ili grupe) koji se bave procesom obrazovno-vaspitnog rada, učenja i podučavanja. Metode i tehnike rada: teorijska razmatranja uvodnog karaktera, diskusija, pojedinačne i grupne prezentacije, predavanja, rad na konkretnom primjeru, podjela uloga, rad na bazi instrukcija i igranje uloga. Teme: Sesija I – Analiza implementirane akcije i uvod u PBL

1. Predstavljanje PBL i uvod 2. Analiza implementacije akcionog plana 3. Upoređivanje SCAL i PBL 4. Vježba za poboljšanje pamćenja 5. Razumijevanje PBL ciklusa 6. Čitanje teksta i diskusija

Sesija 2 – Uvod u kooperativno učenje (CL) i alate za PBL 1. Obnavljanje metode za formiranje malih timova učenika radi učenja 2. Uvod u kooperativno učenje 3. Čitanje štiva i diskusija 4. Predstavljanje liste izazova i upitnik za učenike

Sesija 3 – Uvježbajte i dizajnirajte projekat koristeći PBL 1. Rekapitulacija principa i tehnika PBL 2. Vježbanje dizajniranja PBL izazova za projekat iz svog predmeta 3. Razmjenjivanje povratnih informacija o individualnim dizajnima 4. Metakomuniciranje o načinu davanja povratne informacije

Sesija 4 – Uvod u kreativno rješavanje problema (CPS) 1. Šta je to rješavanje problema? 2. Uvod u CPS metod – šta čini uspješni rješavalac problema?


Zavod za školstvo

Crna Gora 106

3. Elaboracija CPS metoda 4. Uvježbavanje CPS metoda

Sesija 5 – Vježbajte dizajniranje projekata za korišćenje CPS 1. Rekapitulacija CPS principa i tehnika 2. Vježbanje dizajniranja CPS aktivnosti iz svog predmeta 3. Simulirani CPS čas koji izvodi dobrovoljac na osnovu aranžiranja i planiranja

tokom večeri uoči simulacije 4. Ispitivanje učesnika nakon simulacije i konstruktivna povratna informacija

Sesija 6 – Prezentacija PBL i CPS projekata sa uvježbavanjem i povratnom informacijom 1. Uvod u finalnu pripremu za sesiju 2. Demonstracija odabranih akcionih planova 3. Koje kompetencije treba da ima moderni nastavnik, koji učenika stavlja u centar, i

kako da ih razvije? 4. Evaluacija radionice

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan i po dan (12 sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 30 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 18. i 19. novembar 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 107

72. Učenje usmjereno na učenika Autori: Marry Williams, Janet Swainger i Dragutin Šćekić Naziv institucije/organizacije koja podržava program: Centar za stručno obrazovanje, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): Dragutin Šćekić E-mail: [email protected] Broj telefona: 032-330-275 Ciljevi programa: jačanje kapaciteta za praktično znanje i vještine kojima se podržava prelaz sa pristupa umjerenog na nastavnika na pristup usmjeren na učenika (Student Cetred Learning) i individualni pristup s naglaskom na razvoj stavova i ključnih kompetencija koje su neophodne za razvoj konkurentne i stručne radne snage i njeno zapošljavanje. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: primjena savremenih metoda podučavanja/učenja; nastavno-ciljni pristup obrazovnom procesu; kreativnost u planiranju nastavnih aktivnosti; facilitiranje, umrežavanje i saradnja nastavnika; pružanje konstruktivnih povratnih informacija i kreiranje okruženja koje podržava učenje usmjereno na učenika. Ciljna grupa: predmetni nastavnici (viši razredi osnovne škole i srednja škola). Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Stilovi učenja i motivacija za učenje 2. Od tradicionalne nastave ka učenju usmjerenom na učenika 3. Šta je učenje usmjereno na učenika i kako ono utiče na razvoj ključnih

kompetencija za cjeloživotno učenje? 4. Učenje usmjereno na učenika – teorijske osnove 5. Konstruktivna povratna informacija 6. Aktivnosti zasnovane na aktivnom učenju 7. Podrška učenicima u učenju usmjerenom na učenike 8. Uloga nastavnika kao facilitatora u procesu učenja 9. Kako osmisliti i obezbijediti aktivno učenje putem projekta? 10. Stvaranje okruženja za aktivno učenje ili učenje usmjereno na učenika 11. Kontinuirana evaluacija postignuća uečnika u odnosu na postavljene ciljeve

Trajanje programa (broja dana i broj sati efektivnog rada): tri dana (24 sata). Broj učesnika u grupi: od 15 do 25 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 25, 26. i 27. januar 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 108

73. Izmijenjena uloga nastavnika i stilovi učenja Autori: Mira Soldo, Slavoljub Marsenić, Slavko Peković, Biljana Terzić, Tanja Jokanović, Milan Jocić, Đorđina Markuš, Milica Kostić, Dragan Nikčević, Vesna Pavićević, Branislav Pavićević, Bosiljka Milošević, Duško Lučić, Vesna Damjanović, Vasilije Kovačević, Ljeposava Vuksanović i Senka Petrović Institucija/organizacija koja podržava program: Centar za stručno obrazovanje, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Mira Soldo E-mail: [email protected] Broj telefona: 067-341-298 Ciljevi programa: sticanje znanja o elementima efikasnog učenja; razumijevanje nove, izmijenjene uloge nastavnika; razmjena ideja; sticanje znanja o različitim stilovima učenja u teoriji i praksi, i informisanje o karakteristikama učenja odraslih. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: komunikacija; rad u timu; saradnja; samorazumijevanje/razumijevanje; tolerancija; kreativnost, vođenje i moderacija, i rješavanje različitih problemskih situacija. Ciljna grupa: nastavnici i zainteresovani pojedinci profesionalci (ili grupe) koji se bave procesom obrazovno-vaspitnog rada, učenja i podučavanja. Metode i tehnike rada: teorijska razmatranja uvodnog karaktera, diskusija, pojedinačne i grupne prezentacije, predavanja, rad na konkretnom primjeru, podjela uloga, rad na bazi instrukcija i igranje uloga. Teme:

1. Uvod, lična iskustva u učenju, elementi efikasnog učenja 2. Shvatanja uloge nastavnika 3. Nastavnik u novoj ulozi u CG 4. Kolbov ciklus učenja, stilovi učenja 5. Stilovi učenja u praksi – rad na problemu 6. Korišćenje poznavanja stilova učenja u školi

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan i po dan (12 sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 30 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 30. i 31. mart 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 109

74. Aktivno učenje/nastava Autori: prof. dr Ivan Ivić, prof. dr Ana Pešikan i Slobodanka Antić Institucije/organizacije koje podržavaju program: UNICEF-ova kancelarija u Podgorici i UNICEF-ova kancelarija u Beogradu Odgovorna osoba (koordinatorka): Tatjana Vujović Adresa: OŠ „Blažo Jokov Orlandić”, Bar E-mail: [email protected] Broj telefona: 068-315-330 Broj faksa: 030-312-347 Ciljevi programa: unapređenje pedagoških kompetencija i uvođenje aktivnih, participativnih i interaktivnih metoda nastave/učenja u osnovne i srednje škole. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: primjena metoda aktivne/participativne/interaktivne nastave; projektovanje (koncipiranje) časova aktivnog učenja/nastave; analiziranje i samoanaliziranje projektovane i izvedene nastave (scenariji za izvođenje nastave), i sposobnost za sve faze timskog rada – projektovanje (koncipiranje), izvođenje i analizu nastave.

Ciljna grupa: nastavnici, bez obzira na nivo obrazovanja na kojem rade i tip i vrstu škole u kojoj predaju (osnovna škola, gimnazija, srednja stručna škola).

Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa.

Teme: Bazični interaktivni seminari aktivnog učenja

1. Obrazovni sistem i njegove komponente 2. Tradicionalna i aktivna koncepcija nastave 3. Položaj učenika u školi 4. Participacija učenika u procesu nastave 5. Aktivnosti nastavnika 6. Postupci aktiviranja učenika 7. Uloge nastavnika 8. Metode nastave/učenja 9. Edukativna radionica i njena primjena u nastavnom procesu 10. Ciljevi obrazovanja i aktivna škola 11. Priroda školskih predmeta naspram oblika nastave

12. Aktivna škola i realni uslovi u školskoj praksi Supervizijski interaktivni seminari aktivnog učenja

1. Saopštavanje i analiza prvih iskustava nastavnika u koncipiranju časova aktivnog učenja/nastave

2. Aktivnosti i uloge djece u aktivnom učenju/nastavi 3. Postupak analize scenarija za čas aktivnog učenja 4. Vježba u analizi scenarija 5. Uvođenje pojma sekvencijalna analiza 6. Demonstracija sekvencijalne analize na primjeru snimljenog (ili uživo izvedenog)

časa 7. Timski rad u postupku analize scenarija ili izvedene nastave 8. Planiranje daljeg rada na AU/N

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): bazični seminar traje tri dana (24 sata), a supervizijski seminar – dva dana (ukupno 16 sati).



Zavod za školstvo

Crna Gora 110

Cijena po učesniku (dnevno): 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 24, 25. i 26. februar 2012. godine (bazični seminar).


Zavod za školstvo

Crna Gora 111

75. Razumijevanje adolescenata u učionici – uloga nastavnika Autorke: Ajša Hadžibegović i Tamara Čirgić Institucija/organizacija koja podržava program: NVO Forum MNE (Forum mladi i neformalna edukacija), Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Tamara Čirgić Adresa: Ul. bratstva i jedinstva 4, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-602-710 Broj faksa: 020-602-710 Cilj programa: uspostavljanje odnosa sa adolescentima u obrazovnom procesu koji će im omogućiti da ostvare svoje potencijale i, u skladu sa njima, postignu najbolje rezultate. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: komunikacija; stavovi i vrijednosti; stavovi i ponašanje, i rad sa učenicima adolescentima. Ciljna grupa: nastavnici u osnovnim i srednjim školama koji rade sa adolescentima. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Prepoznavanje važnosti i definisanje različitih uloga (odgovornosti) koje ima nastavnik u odnosu na adolescente u obrazovnom procesu

2. Imajući u vidu sve teorije o adolescenciji (npr. biosocijalna teorija, organizmička teorija, teorije učenja, bihevioristička teorija, teorije socijalnog učenja i sociološke teorije), prepoznati metode koje učenicima mogu pomoći tokom njihovog emocionalnog i intelektualnog razvoja a primjenljive su u učionici

3. Teorije na osnovu kojih se oblikuje, tj. koje karakterišu rad sa adolescentima individualno i u odjeljenju kao široj sredini

4. Teorije i praktična primjena nenasilnih komunikacijskih metoda i konkretnih razvojno-usmjerenih aktivnosti u kojima učenici imaju centralnu ulogu

5. Sistemi vrijednosti i postojećih uvjerenja, rad na emocijama i stavovima i načini njihovog potencijalnog uticaja na izgradnju odnosa sa adolescentima u obrazovnom procesu

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati). Broj učesnika u grupi: od 15 do 25 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: maj – jun 2012. godine.



Zavod za školstvo

Crna Gora 112

76. Korišćenje Putokaza (test-instrumentarij za prepoznavanje teškoća u procesu ovladavanja vještinama čitanja i pisanja)

Autorke: doc. dr Ritva Ketonen i Anita Marić Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Anita Marić E-mail: [email protected] Broj telefona: 067-831-689 Broj faksa: 020-203-045 Ciljevi programa: unapređenje profesionalnih vještina i sposobnosti neophodnih za korišćenje instrumenta i razvijanje profesionalne osjetljivosti za uviđanje problema u ovladavanju vještinama čitanja i pisanja. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: prihvatanje i rad sa djecom koja imaju teškoće sa usvajanjem čitanja i pisanja; posmatranje, procjenjivanje i izrada IOP-a djeteta s teškoćama u savladavanju čitanja i pisanja; kreativnost i inventivnost u radu; sloboda izbora i odgovornost; informisanje nastavnog kadra o bazičnim karakteristikama djece sa problemima u čitanju i pisanju; primjena instrumenta za prepoznavanje teškoća u savladavanju čitanja i pisanja Putokaz, i analiziranje i samoanaliziranje izvedenog testiranja. Ciljna grupa: nastavnici razredne nastave. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Disleksija i disgrafija 2. Početne teškoće u ovladavanju vještinama čitanja i pisanja 3. Izrada instrumenta 4. Struktura instrumenta 5. Kako koristiti instrument



Zavod za školstvo

Crna Gora 113

77. Podizanje svijesti o vrijednosti prostora i njegovoj održivosti Autori: prof. dr Ilaria Garogolia, Fakultet za arhitekturu i urbani dizajn, Univerzitet u Trstu; mr Stefania Bertolino, Fakultet za urbanizam i grafički dizajn, Univerzitet u Trstu; mr Polona Demšar-Mitrovič, Ministarstvo zaštite životne sredine i uređenje prostora, Slovenija; prof. dr Tatjana Resnik-Planinc, Fakultet za geografiju, Univerzitet u Ljubljani; dr Mimi Urbanac, Zavod za urbanizam i grafički dizajn, Ljubljana; dr Maja Simoneti, Fakultet za geografiju, Univerzitet u Ljubljani; Barbara Fabro, CEI Chiara Cecchetto CEI; mr Claudia Ferluga, Fakultet za arhitekturu i urbani dizajn, Univerzitet u Trstu; dr Elena Marchigiani, Fakultet za arhitekturu i urbani dizajn, Univerzitet u Trstu; Vanessa Linardou, mr Maciein Borsa i mr Jerzy Zaborowski, Inovacija fondacija, Univerzitet u Varšavi, i Nevena Čabrilo, Zavod za školstvo, Podgorica Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica

Odgovorna osoba (koordinatorka): mr Marijana Ojdanić Adresa: Osnovna škola „Vlado Milić”, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-236-700 Broj faksa: 020-260-206

Ciljevi programa: stručno osposobljavanje nastavnika za realizaciju obrazovnih programa iz izbornih predmeta, vrednovanje prostora i istraživanje prostora; primjena planom i programom predviđene metodologije; unapređivanje znanja o prostoru kao resursu, vrednovanju prostora i prostornom planiranju u smislu njegovog održivog razvoja; simuliranje i testiranje mogućih etapa procesa učenja s osvrtom na podizanje svijesti o vrijednosti prostora za život; predlaganje metodologija učenja koje nastavnici mogu da implementiraju saglasno različitim nivoima školovanja i različitim obrazovnim programima; razumijevanje procesa koji su se, tokom vremena, odvijali u prirodnoj sredini; razvijanje kritičkog mišljenja; prikupljanje, analiziranje i prezentovanja podataka; formulisanje pitanja; širenje znanja o vrednovanju prostora, i razumijevanje odnosa između prirodnih, ekonomskih, kulturnih i socijalnih resursa.

Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: aktivno orijentisan pristup u razvijanju sposobnosti učenika da učestvuju i podržavaju promjene na održiv način; kritičko mišljenje; interdisciplinarni pristup; multidisciplinarni pristup; problemski orijentisano učenje; kako se do sadržinskih znanja dolazi kroz procesno učenje i projektna organizacija.

Ciljna grupa: nastavnici osnovnih i srednjih škola.

Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa i istraživanje terena.

Teme: 1. Održivi razvoj i dokumenti kojima se definiše 2. Pojam i elementi prostora 3. Istraživanje prostora 4. Uočavanje i vrednovanje elemenata prostora 5. Raznovrsnost upotrebe prostora 6. Upotreba javnog prostora 7. Pejzaži 8. Opažanje prostora svim čulima 9. Prostor i biodiverzitet 10. Elementi prostora 11. Planiranje prostora

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): tri dana (24 sata).



Zavod za školstvo

Crna Gora 114

Cijena po učesniku: 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: od 22. oktobra 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 115

78. Efektivna komunikacija u učionici

Autori: Marry Wiliams i Dragutin Šćekić Institucija/organizacija koja podržava program: program je razvijen 2008. godine u okviru CARDS-ovog projekta Reforma tržišta rada i razvoj radne snage Odgovorna osoba (koordinator): Dragutin Šćekić Adresa: Dobrota b.b., Kotor E-mail: [email protected] Broj telefona: 032-330-275 Broj faksa: 032-330-275 Ciljevi programa: osnaženje nastavnika da način komunikacije sa učenicima prilagode potrebama obrazovnog sistema koji funkcioniše u društvu znanja; osposobljavanje da na osnovu promjene načina komunikacije motivišu učenike za kritičko razmišljanje i time utiču na razvoj interpersonalnih vještina, individualne kreativnosti i preduzetničkih vještina, i osposobljavanje za efektivno pružanje konstruktivnih povratnih informacija o tome kako da povećaju nivo učenja u učionici. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: demokratizacija odnosa u učionici; pružanje konstruktivnih povratnih informacija; efektivna komunikacija u učionici i motivisanje učenika za učenje. Ciljna grupa: predmetni nastavnici (viši razredi osnovne škole i srednja škola). Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Prepreke učenju u učionici 2. Vještine koje su potrebne na radnom mjestu 3. Šta je komunikacija? 4. Vrste komunikacije u učionici 5. Teorija konstruktivne povratne informacije 6. Davanje povratne informacije u učionici 7. Kako pružiti konstruktivnu povratnu informaciju?



Zavod za školstvo

Crna Gora 116

79. Primjena računara u nastavi

Autori: doc. dr Veselin Mićanović, doc. dr Dijana Vučković i doc. dr Nada Šakotić Institucija/organizacija koja podržava program: Filozofski fakultet, Nikšić Odgovorna osoba (koordinator): dr Veselin Mićanović Adresa: Ul. Danila Bojovića b.b., Nikšić E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-453-936 Ciljevi programa: osposobljavanje nastavnika za savremeniji model prenošenja znanja u nastavi; informisanje o različitim modelima primjene računara u nastavi; informisanje o brojnim praktičnim modelima primjene računara u različitim vaspitno-obrazovnim područjima; analiziranje eventualnih problema oko uvođenja računara u nastavni proces; razmatranje etapa primjene računara u nastavnom procesu; dovođenje učenika u poziciju aktivnog učesnika u nastavnom procesu i kada nije fizički prisutan na času; informisanje o procesu planiranja i realizaciji nastavnih sadržaja uz primjenu računara, i identifikovanje i razmjena primjera iz dobre prakse. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: teorijska i praktična znanja o primjeni računara u realizaciji planiranih sadržaja; primjena računara u realizaciji nastavnih sadržaja u vaspitno-obrazovnom procesu; poznavanje mogućnosti kvalitetne primjene računara u nastavi; primjena različitih metoda i tehnika rada tokom realizacije nastave uz primjenu računara; vladanje savremenom tehnologijom u nastavnom procesu; korišćenje gotovih i izrada novih obrazovnih programa i materijala u nastavi prilagođenih novom modelu učenja uz računar i evaluiranje sopstvenog rada u novoj poziciji nastavnika. Ciljna grupa: nastavnici predškolskog vaspitanja (vaspitači), nastavnici razredne i predmetne nastave u osnovnoj školi (prvi, dugi i treći ciklus osnovne škole), nastavnici u srednjoj školi, direktori, pomoćnici direktora, pedagozi i psiholozi. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Mjesto i uloga računara u vaspitno-obrazovnom procesu 2. Modeli primjene računara u vaspitno-obrazovnom procesu 3. Praktični primjeri neposredne realizacije planiranih sadržaja uz primjenu računara 4. Problemi oko uvođenja računara u nastavni proces 5. Etape primjene računara u nastavi 6. Učenje na daljini 7. Planiranje toka realizacije nastavnog sadržaja uz primjenu računara 8. Evaluacija, komentari, sugestije i predlozi

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati) – može se realizovati tokom jednog vikenda. Broj učesnika u grupi: od 15 do 25 učesnika. Cijena po učesniku: 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: od 28. januara 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 117

80. Primjena projekt-metode u nastavi

Autori: prof. dr Nikola Miljanović, Radovan Damjanović, doc. dr Dijana Vučković i mr Mirko Đukanović Institucija/organizacija koja podržava program: Filozofski fakultet, Nikšić Odgovorna osoba (koordinatorka): doc. dr Dijana Vučković Adresa: Ul. Danila Bojovića b.b., Nikšić E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-540-409 Broj faksa: 040-247-109 Ciljevi programa: informisanje nastavnika o teorijskoj osnovi projekt-metode; shvatanje značaja, prednosti, nedostataka i mogućnosti primjene projekt-metode u procesu nastave; osposobljavanje za primjenu projekt-metode u nastavi; sticanje vještina potrebnih za izradu modela nastave projekt-metodom i procjena mogućnosti primjene projekt-metode u nastavi predmeta koje nastavnici predaju; razmjena iskustva sa ostalim učesnicima; identifikovanje poteškoća na primjerima iz prakse i ukazivanje na mogućnosti rješavanja problema interaktivnim pristupom. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: upoznavanje teorijskih osnova projekt-metoda; usvajanje znanja i razvoj kompetencija za primjenu projekt-metode u nastavi. Ciljna grupa: nastavnici razredne i predmetne nastave. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Prezentovanje pojma, uloge i značaja projekt-metode, i prednosti i nedostaci projekt-metode

2. Učenje putem rješavanja problema 3. Postavljanje pitanja i zadataka problemskog i istraživačkog tipa 4. Etape učenja u slučaju primjene projekt-metode 5. Analiza nastavnih programa i izdavanje ciljeva i sadržaja pogodnih za primjenu

projekt-metode 6. Modelovanje egzemplarnih primjera – primjena projekt-metode

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati). Broj učesnika u grupi: od 25 do 35 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 20. i 21. januar 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 118

81. Projekt-metoda u nastavi u osnovnim i srednjim školama Autorke: Milodarka Popović i Vesna Radulović

Institucija/organizacija koja podržava program: OŠ „Dušan Bojović”, Župa Nikšićka

Odgovorna osoba (koordinatorka): Vesna Radulović Adresa: Ul. Ratka Vujovića 27, Nikšić Broj telefona: 068-593-172 Broj faksa: 040-250-001 Ciljevi programa: podrška nastavniku u izmijenjenoj ulozi – kao organizatoru rada i aktivnom sudioniku u procesu učenja. Primjenom projekt-metode ostvaruje se opšte i posebne vrijednosti timskog rada. Opšte vrijednosti su: pedagoške (višesmjerna komunikacija učenika, pomoć u radu, dopunjavanje u radu i znanju, povezivanje teorijskog i praktičnog, rješavanje problema, efikasno savladavanje metoda i tehnika učenja, sticanje radnih navika itd.); psihološke (napuštanje egocetričnog stava učenika, brže prilagođavanje novim situacijama, razvijanje svestrane misaone aktivnosti, produkovanje novih ideja itd.); socijalne (svijest o korisnosti zajedničkog rada, bolje upoznavanje vlastitog identiteta, razvijanje ljubavi, brige, pažnje i drugarstva, formiranje vlastitih stavova, interesa i ubjeđenja, i slično) i didaktičke (ekonomičnost u radu, suzbijanje monometodizma, dinamičnost rada i pozitivan transfer učenja). Posebne vrijednosti te metode su: učenje istraživačkih metoda, tehnika i instrumenata; statistička obrada podataka; prepoznavanje kompleksnosti realnog problema; timski rad na kompleksnom problemu; angažovanje svih učesnika projekta; razvijanje sposobnosti za kritiku vlastitog i tuđeg rada; korišćenje različitih sredstava za rad i pravilno procjenjivanje raspoloživih resursa; integrisanje zajednički dobijenih informacija i rezultata, i stvaranje proizvoda za vlastito korišćenje ili za korišćenje od strane drugih. Vrhunski cilj je metakognitivno znanje učenika. .

Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: istraživački duh, tako da nastavnik, zajedno sa učenicima, prolazi kroz faze naučnog istraživanja (istorijska, empirijska i racionalna); obnavlja ranije stečena znanja i vještine i prenosi ih na učenike; nalazi se u jedinstvenoj situaciji, u nastavnoj praksi, da bude dio tima, odnosno prvi među jednakima; razvija empatiju sa učenicima; svakom učeniku prilazi pojedinačno i koordinira rad grupa; aktivno učestvuje u rješavanje teškoća i nesporazuma; gubi autoritarni položaj i zamjenjuje ga demokratskim; prekida sa lošim navikama (monometodizam i slično); uviđa i obrazovne i vaspitne vrijednosti timskog rada, i pomaže učenicima da steknu funkcionalna znanja.

Ciljna grupa: nastavnici prirodne, društvene i jezičke grupe predmeta u osnovnoj i srednjoj školi.

Metode i tehnike rada: radionice su kombinacija prezentacije teorije i aktivnosti učesnika (aktivnosti se izvode u manjim grupama).

Teme: 1. Definisanje pojmova projekt i projekt-metoda; istorijski pregled razvoja projekt-

metode; vrste projektne nastave; ciljevi projektne nastave; faze projekta 2. Prezentacija projekta Tradicionalna arhitektura u Župi Nikšićkoj (prezentacija

pripremnih faza projekta, prezentacija rada i završnih faza, odnosno valorizacije projekta)

3. Izrada dizajna projekta u grupama na osnovu prethodno dogovorene teme. IV radionica: Prezentacija dizajna projekta i valorizacija programa

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (osam sati).



Zavod za školstvo

Crna Gora 119

Cijena po učesniku (dnevno): 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 29. oktobar 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 120

82. Smisleno učenje

Autori: doc. dr Dijana Vučković, doc. dr Nada Šakotić i doc. dr Veselin Mićanović Institucija/organizacija koja podržava program: Filozofski fakultet, Nikšić Odgovorna osoba (koordinatorka): doc. dr Dijana Vučković Adresa: Ul. Danila Bojovića b.b., Nikšić E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-540-409 Broj faksa: 040-247-109 Ciljevi programa: sticanje novih saznanja o unapređenju procesa podučavanja; informisanje o različitim strategijama djelotvornog učenja, osposobljavanje za uvažavanje, podržavanje i razvoj stilova učenja; informisanje o vrstama učenja verbalnog gradiva i nivoa znanja; razvijanje kompetencije za kontinuirano praćenje, mjerenje i vrednovanje postignuća učenika kako u pogledu dostignutog nivoa znanja, tako i u odnosu na razvoj strategija djelotvornog učenja; usvajanje načina na koje se prilikom planiranja polazi od postignuća i mogućnosti učenika; unapređivanje procesa samostalnog učenja; razvijanje vještina učenja; informisanje o troslojnom modelu pamćenja i učenja; ovladavanje nekim mnemotehnikama; rad na unapređivanju procesa obrade i pamćenja podataka; informisanje o strategijama nelinearnog predstavljanja gradiva (kognitivne mape, Venovi i drugi dijagrami, skice...), i razvijanje metakognitivnih vještina. . Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: proširivanje znanja o tehnikama smislenog verbalnog učenja; informisanje o strategijma nelinearnog prezentovanja gradiva; prepoznavanje mogućnosti poboljšanja vlastitog učenja i učenja učenika, i uočavanje značaja i rad na razvoju metakognitivnih sposobnosti. Ciljna grupa: nastavnici predmetne i razredne nastave. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Podučavanje 2. Smisleno učenje verbalnog gradiva – teorijska polazišta 3. Kompetencije kao ishod učenja i trajnog obrazovanja 4. Učenje učenja 5. Razvijanje strategije djelotvornog učenja 6. Stilovi i vrste učenja 7. Troslojni model pamćenja i učenja 8. Nivoi znanja 9. Praćenje, mjerenje i vrednovanje znanja 10. Učenička postignuća 11. Mnemotehnike 12. Proces zaboravljanja 13. Kodiranje i pohranjivanje podataka 14. Kognitivne mape 15. Dijagrami, skice, grafikoni i drugi načini predstavljanja sadržaja 16. Strategije učenja 17. Metakognitivne vještine 18. Vođenja bilježaka na nastavi 19. Predstavljanje gradiva pojedinih predmeta na nelineran način 20. Izrada modela 21. Samoevaluacija procesa učenja


Zavod za školstvo

Crna Gora 121

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): šest dana (48 sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 30 učesnika. Cijena po učesniku: 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: od 25. marta 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 122

83. Mjesto udžbeničkih kompleta u prvom ciklusu devetogodišnje osnovne škole

Autori: Snežana Martinović, Nađa Durković i Lazo Leković Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Snežana Martinović Adresa: Ul. Novaka Miloševa 36, Podgorica E-mail: [email protected]; [email protected]; [email protected] Broj telefona: 020-230-413, 020-210-185, 067-605-600 Broj faksa: 020-230-406 Ciljevi programa: opšti cilj su edukacija nastavnika razredne nastave za uspješno korišćenje udžbenika i priručnika za nastavnike u realizaciji nastavnih planova i programa i razumijevanje strategije učenja koja je promovisana u novim programima – prevođenje percepcijskog u pojmovno znanje. Posebni ciljevi su: unapređenje znanja nastavnika o značaju i važnosti udžbenika; informisanje o strukturnoj i organizacionoj komponenti udžbenika i njihovom didaktičkom potencijalu; usvajanje teorijskih polazišta u udžbenicima maternjeg jezika i književnosti (funkcionalni pristup jeziku i komunikacijski model u nastavi književnosti); shvatanje mogućnosti da se pomoću udžbeničkih kompleta razvijaju sve četiri jezičke vještine (recepcijske – čitanje i slušanje, i produkcijske – govor i pisanje); shvatanje mogućnosti da se pomoću udžbenika razvijaju dvije strategije čitanja za dvije vrste tekstova: umjetničkih i neumjetničkih tekstova; razumjevanje i praktikovanje načina rada na obje vrste teksta; ukazivanje na osnovni sistem matematičkih pojmova, tj. na strukturu matematičkih oblasti predviđenih za određeni razred; omogućavanje nastavnicima da lakše koriste priručnike, odnosno informisanje o različitim modusima dizajniranja nastavnih situacija i ukazivanje na vezu operativnih ciljeva, metoda rada i sadržaja putem kojih će se dostići ciljevi i standardi znanja; razumijevanje i izvođenje nastave u kojoj se favorizuju tipični prirodnjački postupci: posmatranje, eksperimentisanje, predviđanje, provjera predviđanja i izvještavanje; razumijevanje značaja upoznavanja svijeta kroz praksu i mogućnost primjene konstruktivističke strategije koja je ponuđena u udžbeničkim kompletima prirode i društva, i realizacija funkcionalnih korelacija između različitih predmeta u skladu sa idejom o holističkom obrazovanju. . Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: korišćenje udžbenika kao osnovnog nastavnog sredstva za organizovanje procesa učenja i unapređivanje pedagoške interakcije nastavnika i učenika i priručnika za nastavnike kao putokaza za uspješnu realizaciju nastavnih planova i programa – dostizanje predviđenih operativnih ciljeva i standarda. Ciljna grupa: nastavnici razredne nastave. Metoda i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Značaj i važnosti udžbenika i njihove didaktičke karakteristike, strukturna i organizaciona komponenta udžbenika, značaj priručnika za nastavnike i njegova adekvatna primjena

2. Funkcionalno korišćenje tekstova iz udžbenika maternjeg jezika i književnosti za razvijanje vještine čitanja, koja je osnova uspješnog učenja uopšte

3. Osnovni spoznajni postupci u udžbeniku prirode i društva 4. Osnovni matematički pojmovi (koji su to pojmovi i kako su predstavljeni i

udžbeničkom kompletu po razredima)




Zavod za školstvo

Crna Gora 123

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (osam sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 30 učesnika. Cijena po učesniku: 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: od 19. novembra 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 124

84. Obuka za izradu test-zadataka za devetogodišnju osnovnu i reformisanu srednju školu

Autori: Divna Paljević-Šturm, Dragana Nenadović, Ligj Berisha, Tatjana Vujošević, Tatijana Čarapić, Dragoje Đokić i Verica Ivanović Institucija/organizacija koja podržava program: Ispitni centar Crne Gore, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Divna Paljević-Šturm Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: divna.paljević@iccg.co.me Broj telefona: 020-667-823 Broj faksa: 020-665-590 Ciljevi programa: informisanje o metodologiji izrade zadataka kojima se provjeravaju znanja u osnovnoj i srednjoj školi i kvalitativna i kvantitativna analiza zadataka i testova. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: stručna i metodička znanja o ocjenjivanju; podsticanje kreativnosti u izradi zadataka i objektivnosti u ocjenjivanju i timski rad. Ciljna grupa: nastavnici naznačenih predmeta u osnovnim i srednjim školama. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Ispitni programi, nivoi i kognitivne sposobnosti 2. Tipovi zadataka, njihove dobre strane i mogući rizici 3. Izrada zadataka otvorenog i zatvorenog tipa (edukativna radionica) 4. Kvalitativna analiza zadataka

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (osam sati). Broj učesnika u grupi: od 10 do 20 učesnika. Cijena po učesniku: 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: od 5. novembra 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 125

85. Škola u prirodi

Autori: prof. dr Slobodan Radonjić i prof. dr Vladimir Pešić Institucija/organizacija koja podržava program: Prirodno-matematički fakultet, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Snežana Jočić Adresa: Ul. Borisa Kidriča 42, Podgorica E-mail: snež[email protected] Broj telefona: 067-871-386; 067-311-811 Ciljevi programa: osposobljavanje nastavnika koji predaju predmete priroda i društvo (I ciklus) i priroda i biologija (II ciklusu devetogodišnje osnovne škole) za uspješno organizovanje i vođenje škole u prirodi koja ne bi bila ekskurzija ili izlet (kao što je do sada bio slučaj), već prava nastava u prirodi. . Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: metoda rada u organizaciji škole u prirodi po principu radionice i simulacije časova. Ciljna grupa: nastavnici koji predaju predmete priroda i društvo (I ciklus) i priroda i biologija (II ciklus devetogodišnje osnovne škole). Metode i tehnike rada: monološka, dijaloška, laboratorijska i demonstrativna metoda. Teme: oblast biologije, ekologije, zaštite životne sredine i održivog razvoja. Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): četiri dana za svaku grupu učesnika pojedinačno (tri sata dnevno). Broj učesnika u grupi: od 20 do 30 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 126

86. Program obrazovanja za osposobljavanje nastavnika za realizaciju sadržaja iz bezbjednosne kulture

Autori: Slobodan Bošković, Ljiljana Garić i Gordana Bošković Institucije/organizacije koje podržavaju program: Zavod za školstvo i Centar za stručno obrazovanje, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Gordana Bošković Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-371-648 Broj faksa: 020-664-713 Ciljevi programa: osposobljavanje za realizaciju sadržaja iz bezbjednosne kulture; osposobljavanje za organizovanje aktivnosti na podizanju svijesti roditelja, drugih nastavnika i građanstva, i unapređenje profesionalne kompetencije za uspješno prenošenje znanja i vještina iz oblasti bezbjednosti i jačanje veza i različitih oblika saradnje sa relevantnim institucijama na planu prevencije i podizanja bezbjednosne kulture. . Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: socijalna kompetencija, inventivnost, altriuzam, primjena stečenih znanja i iskustava u praksi, i sposobnost prepoznavanja predispozicija i preduslova za devijantno ponašanje. Ciljna grupa: nastavnici koji relaizuju sadržaje iz bezbjednosne kulture u osnovnim školama, srednjim stručnim školama i gimnazijama. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Bezbjednosna kultura i društvo (pojam, značaj, oblici i prinicipi) 2. Bezbjednosna kultura kao preventiva asocijalnog ponašanja 3. Unapređenje socijalne kompetencije nastavnika (timski rad, rješavanje konflikata,

interpersonalni odnosi i komunikacijske sposobnosti za život u društvenoj zajednici).

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): pet dana (40 sati). Broj učesnika u grupi: od 14 do 18 učesnika. Cijena po učesniku: 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: od 23. do 27. januara 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 127

87. Program obrazovanja za osposobljavanje nastavnika za realizaciju volonterskih sadržaja

Autori: Igor Milošević, Aleksandra Gligorović, Ljiljana Garić i Gordana Bošković Institucije/organizacije koje podržavaju program: Zavod za školstvo i Centar za stručno obrazovanje, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Ljiljana Garić Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-371-647 Broj faksa: 020-664-713 Ciljevi programa: osposobljavanje za realizaciju volonterskih sadržaja kroz povećanje nivoa znanja nastavnika o volonterizmu uopšte i iskustvima drugih zemalja na polju volonterizma; osposobljavanje za pružanje podrške u radu volonterskih klubova i servisa, i jačanje profesionalnih kompetencija za uspješno prenošenje vještina i znanja o volonterizmu. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: socijalna kompetencija, kreativnost, inventivnost, altriuzam i primjena stečenih znanja i iskustava u praksi. Ciljna grupa: nastavnici koji realizuju volonterske sadržaje u osnovnim školama, srednjim stručnim školama i gimnazijama. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Volonterizam (pojam, značaj i međunarodna iskustva o volonterizmu) i primjena i koristi od volonterizma u različitimim sektorima društvene djelatosti

2. Unapređenje socijalne kompetencije nastavnika (timski rad, rješavanje konflikata, interpersonalni odnosi i komunikacijske sposobnosti i sposobnosti za život u društvenoj zajednici)

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): četiri dana (32 sata). Broj učesnika u grupi: od 14 do 18 učesnika. Cijena po učesniku: 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: od 19. do 22. aprila 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 128

88. Preduzetničko učenje u nastavi osnovnih i srednjih škola Autori: Ljerka Petković i Sreten Lutovac Institucija/organizacija koja podržava program: Gimnazija „Panto Mališić”, Berane Odgovorna osoba (koordinator): Sreten Lutovac Adresa: Ul. svetog Save 25, Berane E-mail: [email protected] Broj telefona: 051-230-104, 068-844-000 Broj faksa: 051-230-104 Ciljevi programa: izgradnja preduzetničke kompetencije i primjene cjeloživotnog učenja. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: primjene preduzetničkog učenja u nastavi i sposobnost primjene učenja usmjerenog na učenika. Ciljne grupe: nastavnici osnovnih i srednjih škola. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Ključne kompetencije u okviru cjeloživotnog učenja 2. Tradicionalne metode u nastavi – slabosti 3. Prednosti učenja usmjerenog na učenika 4. Timski rad – ključ uspjeha 5. Izgradnja preduzetničke kompetencije 6. Preduzetničko učenje kao horizontalni element u nastavi 7. Formiranje reusursnog centra učenja 8. Praktična primjena preduzetničkog učenja – primjena modula fleksibilnih

preduzetničkih vještina Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana. Broj učesnika u grupi: od 10 do 20 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 24. i 25. februar 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 129

89. Ocjenjivanje i procjenjivanje putem učeničkih portfolija Autorka: Biljana Vukmanović Institucija/organizacija koja podržava program: OŠ „Jugoslavija”, Bar Odgovorna osoba(koordinatorka): Biljana Vukmanović Adresa: Polje b.b., Bar E-mail: [email protected] Broj telefona: 030-341-195; 069-485-098 Ciljevi programa: unapređenje kvaliteta ocjenjivanja kao kompleksnog procesa; stvaranje ambijenta koji tokom savladavanju nastavnih sadržaja podsticajno djeluje na učenike; poboljšanje interakcijskog odnosa nastavnik – učenik; osavremenjivanje metoda procjene postignuća učenika i uspostavljanje savremenog vida komunikacije između nastavnika i učenika. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: kontinuirano praćenje rada učenika tokom godine; opisno ocjenjivanje učenika i ovladavanje modelima (metodički, psihološki, pedagoški) za vođenje portfolija; kreativne sposobnosti nastavnika; profesionalna osjetljivost za nove tendencije u procjeni znanja kao važnom segmentu nastavnog procesa i poseban odnos prema specifičnosti učenika kao pojedinca. Ciljna grupa: nastavnici maternjeg jezika. Metode i tehnike rada: predavanja teorijskog tipa, individualni rad, grupni rad, prezentacije, diskusije i nacrti. Teme: 1. Problemi ocjenjivanja u postojećoj nastavnoj praksi 2. Faktor ocjenjivanja kao važan činilac interakcijskog odnosa nastavnik – učenik 3. Procjenjivanje i ocjenjivanje znanja kao faktor motivisanosti učenika 4. Usklađenost brojčane i opisne ocjene 5. Učenički portfolio – imperativ kvalitetne procjene znanja Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 30 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: od 3. decembra 2011. godine.



Zavod za školstvo

Crna Gora 130

90. Komunikativna metoda u nastavi engleskog jezika Autorka: Lea Lonza, Škola za strane jezike Wave Institucija/organizacija koja podržava program: British Council Montenegro Odgovorna osoba (koordinatorka): Lea Lonza Adresa: Ul. I proleterske b.b., Budva E-mail: [email protected] Broj telefona: 033-451-208; 069-331-994 Cilj programa: obučavanje učesnika za korišćenje komunikativnih aktivnosti u nastavi engleskog jezika u grupama/odjeljenjima sa različitim nivoom znanja. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: komunikativne aktivnosti; grupisanje učenika i organizacija rada u učionici; autonomija učenika i samostalno učenje. Ciljna grupa: nastavnici osnovne škole. Metode i tehnike rada: radionice interaktivnog tipa. Teme: 1. Komunikativne aktivnosti 2. Organizacija rada u učionici 3. Profil i karakteristike učenika 4. Grupisanje i oblici interakcije, autonomija učenika Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (osam sati). Broj učesnika u grupi: 30 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 26. novembar 2011. godine.



Zavod za školstvo

Crna Gora 131

91. Upoznavanje sa Kembridž ESOL ispitom – obuka za nastavnike

engleskog jezika (TKT) Autori: Lea Lonza i Dragiša Vukotić Institucija/organizacija koja podržava program: British Council Montenegro Odgovorna osoba (koordinatorka): Lea Lonza Adresa: Škola za strane jezike Waves, Ul. I proleterske b.b., Budva E-mail: [email protected] Broj telefona: 033-451-208; 069-331-994 Cilj programa: da se učesnici obavijeste o Kembridž ESOL ispitu Teaching Knowledge Test i osvježe znanja iz metodike nastave engleskog jezika. Profesionalne vještine i kompentencije koje se unapređuju: komunikativne aktivnosti; grupisanje učenika i organizacija rada u učionici; autonomija učenika i samostalno učenje. Ciljna grupa: nastavnici osnovne škole. Metode i tehnike rada: radionice interaktivnog tipa. Teme koje se obrađuju: motivacija, stilovi učenja, nastavna pomagala, nastavni ciljevi, referentni izvori, dopunski materijal, ispravljanje grešaka, davanje povratne informacije i evaluacija. Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati). Broj učesnika u grupi: 30 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 9. i 10. mart 2011. godine.



Zavod za školstvo

Crna Gora 132

92. Kooperativno učenje u nastavi Autorka: Mladenka Perić Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba(koordinator): Mladenka Perić Adresa: Bulevar maršala Tita b.b., Ulcinj E-mail: [email protected] Broj telefona: 067-803-814 Broj faksa: 030-411-587 Ciljevi programa: osavremenjivanje i unapređenje nastavnog procesa, ali i života u školi uopšte; stvaranje ambijenta u kojem je moguće aktivno, kompleksno i napredno učenje radi poboljšanja uspjeha; omogućavanje istovremenog sticanja stručnih znanja i socijalnih vještina, veoma bitnih za razvoj ličnosti, kao što su samopouzdanje, samovrednovanje, preuzimanje odgovornosti za svoje učenje i za učenje drugih, spremnost za timski rad, razvoj kritičkog mišljenja, prevazilaženje slabosti i socijalnih razlika itd.; izgradnja pozitivnog odnosa prema samom sebi, vršnjacima, učenju i nastavnicima, i priprema učenika da svaki pojedinačno bude građani demokratskog društva i za tržište rada. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: poznavanje modela kooperativnog učenja i njegove prednosti u odnosu na takmičarskio ili individualističko učenje; vještina organizovanja kooperativnog učenja u učionici i uključivanje svakog učenika u ativno učenje podjelom uloga/zadataka; uspješno prevazilaženje eventualnih problema unutar grupe; vještina korišćenja različitih načina za formiranje grupe i poboljšanje saradnje i partnerstva među kolegama. Ciljna grupa: nastavnici predmetne i razredne nastave (osnovne i srednje škole), pedagozi, psiholozi, pomoćnici direktora škola i direktori škola. Metode i tehnike rada: obuka je interaktivnog tipa po modelu kooperativnog učenja. Teme:

1. Model kooperativnog ili saradničkog učenja (definicija pojma kooperacija) 2. Šta je kooperativno učenje i po čemu se razlikuje od takmičarskog i individualnog

učenja (prednosti ili eventualni nedostaci) 3. Pet osnovnih elemenata kooperativnog učenja 4. Razlika između kooperativno učenje i tradicionalnog grupnog rada 5. Strategije kooperativnog učenja i načini na koje se može implementirati

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (osam sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 30 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: od 12. novembra 2011. godine.



Zavod za školstvo

Crna Gora 133

93. Razvoj kritičkog mišljenja – RWCT (Reading and Writing for Critical Thinking) za predškolski uzrast

Autori: dr Jeannie L. Steele, Dr Kurtis S. Meredith, dr Charles Temple, Scott Walter International Reading Association Program „Razvoj kritičkog mišljenja” zajednični je projekat International Reading Associationa i Univerziteta Severna Ajova i Fondacije za otvoreno društvo iz Njujorka

Institucija/organizacija koja podržava program: Pedagoški centar Crne Gore, Podgorica

Odgovorna osoba (koordinatorka): doc. dr Biljana Maslovarić Adresa: Bulevar svetog Petra Cetinjskog 25/V, Podgorica Broj telefona: 020-248-668; 020-248-667 E-mail: [email protected] Ciljevi programa: ovladavanje pristupom poučavanju koji doprinosi razvoju kritičkog mišljenja kod djece; sticanje znanja i vještina o metodama i tehnikama interaktivnog pristupa; razvijanje spremnosti za saradnju, razmjenu iskustva i učenja od kolega; promovisanje ideje o refleksivnom praktičaru i razvijanje vaspitača refleksivnih praktičara (koji kontinuirano preispituju, usavršavaju i prilagođavaju svoj rad potrebama u praksi); jačanje vaspitača kao nosioca obrazovane reforme; kombinovanje uže shvaćenih kognitivnih ciljeva (kritičko mišljenje kod djece u užem smislu) sa razvojem vještina i stavova potrebnih za svakodnevni život (izražavanje, slušanje, otkrivanje prethodnih znanja, uvjerenja, doživljaja i iskustava, osposobljavanje za zauzimanje stava, odlučivanje, sticanje komunikativnih vještina, tolerancije...) i doživotno obrazovanje (učenje kako se uči). Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: primjena metoda i tehnika koje praktičari kombinuju, odnosno prilagođavaju specifičnostima programa; unapređivanje načina i oblika razmjene između vaspitača i djece i između djece; razvijanje predčitačkih vještina čitanja i pisanja kod djece i primjena tehnika grupnog i individualnog rada. Ciljna grupa: nastavnici u predškolskim ustanovama i pedagoško-psihološka služba predškolskih ustanova. Metode i tehnike rada: interaktivne metode.

Teme:

1. Okvirni sistem za razvijanje kritičkog mišljenja 2. Metode unapređivanja kritičkog mišljenja i kooperativno učenje

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): tri dana (24 sata). Broj učesnika u grupi: od 20 do 35 učesnika.



Zavod za školstvo

Crna Gora 134

94. Edukacija o ranom razvoju djece jaslenog uzrasta Autori: Ljiljana Krkeljić i Radoje Novović Institucija/organizacija koja podržava program: Forum pedagoga Crne Gore, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Ljiljana Krkeljić Adresa: Ul. Slobodana Škerovića 86, Podgorica Broj telefona: 067-241-567 E-mail: [email protected] Ciljevi programa: podizanje nivoa informisanosti o ranom razvoju djece sa psihološko-pedagoškog aspekta; razvijanje vještina u radu sa djecom; povećanje kapaciteta timskog rada (vaspitači i medicinske sestre) u jaslicama i povećanje psihološko-pedagoških kompetencija na relaciji medicinska sestra – roditelj. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: nivo pedagoško-psihološkog znanja i vještina u radu sa djecom jaslenog uzrasta; prepoznavanje socijalno-emocionalnih potreba djece i adekvatnog „odgovora” na te potrebe; usmjeravanje medicinskih sestara i nastavnika u predškolskim ustanovama na stvaranje uslova za stimulativniji socijalno-emocionalni dječji razvoj i preveniranje „burn out” sindroma. Ciljna grupa: nastavnici u predškolskim ustanovama i medicinske sestre zaposlene u jaslicama. Metode i tehnike rada: iskustveno-edukativne grupe i radionice, inetraktivne metode. Teme: I dan

1. Značaj edukacije o ranom razvoju za medicinske sestre i vaspitačice (iskustvena grupa)

2. Prva godina života (emocionalni i intelektualni razvoj djeteta, praktičan značaj tih znanja u svakodnevnom radu)

3. Prva godina života (odnos prema djetetu i djetetov odnos prema objektima, praktičan značaj tih znanja u svakodnevnom radu)

4. Druga godina života (emocionalni i intelektualni razvoj djeteta, praktičan značaj tih znanja u svakodnevnom radu)

II dan 1. Druga godina života (odnos prema djetetu i djetetov odnos prema objektima,

praktičan značaj tih znanja u svakodnevnom radu) 2. Treća godina života (emocionalni i intelektualni razvoj djeteta, praktičan značaj tih

znanja u svakodnevnom radu) 3. Treća godina života (odnos prema djetetu i djetetov odnos prema objektima,

praktičan značaj tih znanja u svakodnevnom radu) 4. Evaluacija i buduće aktivnosti

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati). Broj učesnika u grupi: od 15 do 25 učesnika. Cijena po učesniku: 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 24. i 25. novembar 2011. godine.



Zavod za školstvo

Crna Gora 135

95. Planiranje vaspitno-obrazovnog rada u predškolskim ustanovama u skladu sa važećim programom

Autorke: Vesna Dimitrijević i doc. dr Tatjana Novović Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Vesna Dimitrijević Adresa: JPU „Ljubica V. Jovanović Maše”, Budva E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-513-579 Ciljevi programa: da učesnici povećaju svoja znanja i shvate važnost praćenja pojedinih oblasti razvoja za adekvatno planiranje rada sa djecom; da postanu kompetentniji u izradi plana vaspitno-obrazovnog rada u kojem se uvažavaju različitosti; da razumiju značaj tematskog planiranja za dodatno podsticanje dječjeg razvoja i da uvide značaj posmatranja i odgovarajućeg bilježenja za dalje planiranje podsticanja dječjeg razvoja. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: planiranje u funkciji vaspitno-obrazovnog rada; poznavanje i implementacija suštinskih elemenata individualizacije u radu sa djecom predškolskog uzrasta i korišćenje posmatranja i adekvatnog bilježenja tokom praćenja dječjeg postignuća u određenom periodu, ali i u procesu izrade plana vaspitno-obrazovnog rada za naredni period. Ciljna grupa: nastavnici predškolskog vaspitanja. Metode i tehnike rada: edukativne radionice (prezentovanje – verbalno i uz pomoć audio-vizuelnih sredstava, diskusija, razmjena iskustava i primjena ranijih i novih znanja u rješavanju konkretnih zadataka). Obuka je interaktivnog tipa. Teme :

1. Domeni dječjeg razvoja i područja aktivnosti 2. Kako planirati uz uvažavanje različitosti 3. Posmatranje i bilježenje u cilju praćenja dječjeg razvoja i izrade plana podsticanja

za naredni period 4. Tematsko planiranje i izrada konkretnog plana

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (osam sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 30 učesnika. Cijena po učesniku: 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 28. januar 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 136

96. Ključna kompetencija: učiti kako se uči Autori: Hans – Jorgen Knusden i Elvira Hadžibegović-Bubanja. Institucije/organizacije koje podržavaju program: Forum MNE (Forum mladi i neformalna edukacija) Odgovorna osoba (koordinatorka): Elvira Hadžibegović-Bubanja Adresa: Bratstva jedinstva 4, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-364-199 Broj faksa: 020-602-710 Ciljevi programa: informisanje nastavnog kadra o metodama razvoja ključne kompetencije učiti kako se uči kod učenika. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: odnos sa učenicima kroz razumijevanje obrazovnih potreba pojedinca; komuniciranje i saradnja (efektivno komuniciranje sa učenicima radi obezbjeđivanja pravovremene i relevantne informacije o postignućima i oblastima razvoja koje tek treba da unaprijede, i efektivno komuniciranje sa kolegama i drugim osobljem u školi); lični i profesionalni razvoj nastavnika (rad na evaluiranju sopstvene prakse i na načinima za njeno unapređenje, kreativni, konstruktivni i kritički odnos prema inovacijama i spremnost za prilagođavanje sopstvene prakse primjerima najbolje prakse); identifikovanje postignuća i različitosti učenika, odnosno stilova učenja svakog učenika, i razvijanje strategija sopstvenog učenja; efektivno planiranje nastave i učenja prema uzrastu i sposobnostima učenika; angažovanje i motivisanje učenika podizanjem nivoa njihovih postignuća i razvijanjem samostalnosti u učenju i obrazovanju; organizovanje prostora za učenje prema potrebama učenika, uz stvaranje mogućnosti za nesmetanu komunikaciju, i saradnja, timski rad i učenje u kolektivu (predstavljanje i mogućnost uključivanja u udruženja nastavnika). Ciljna grupa: nastavnici u srednjem stručnom obrazovanju. Metode i tehnike rada: radionice, prezentacije, simultana individualna aktivnost, studije slučaja, igre uloga, akvarijum, mini-lekcije, grupne diskusije, pojedinačne i grupne prezentacije, rad u parovima, rad u malim grupama i davanje/primanje povratne informacije. Teme :

1. Osam ključnih kompetencija za cjeloživotno učenje 2. Ključna kompetencija: učiti kako se uči 3. Stilovi učenja i piramida usvajanja znanja 4. Organizacija učenja 5. Nastava – koncept 6. Projektni metod kao način rada 7. Prostor kao sredstvo 8. Akciono učenje 9. Razvoj kompetencija škole

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): tri dana (24 sata). Broj učesnika u grupi: od 15 do 25 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 25, 26. i 27. januar 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 137

97. Upotreba pitanja u nastavi/učenju Autorke: Radmila Bajković i Tatijana Vujović Institucija/organizacija koja podržava program: JU OŠ „Blažo Jokov Orlandić’’, Bar Odgovorna osoba (koordinatorka): Radmila Bajković Adresa: Ul. Jovana Tomaševića 16/6, Bar E-mail: [email protected] Broj telefona: 067-588-919; 030-313-803 Broj faksa: 030-312-347 Ciljevi programa: unapređivanje pedagoške komunikacije i stvaranje pozitivne atmosfere u učionici koja će omogućiti misaono aktiviranje učenika i uspješno učenje; sticanje znanja o značaju i funkciji pitanja, kako nastavničkih tako i učeničkih, u procesu učenja/nastave. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: formulisanje pitanja različitih nivoa težine i ovladavanje metodama i tehnikama obuke učenika za postavljanje pitanja u procesu samostalnog učenja i u procesu učenja tokom nastave, i znanja i vještine za misono aktiviranje učenika u nastavi i za razvijanje kreativnosti i logičkog mišljenja. Ciljna grupa: nastavnici razredne i predmetne nastave i stručni saradnici u osnovnoj školi. Metode i tehnike rada: obuka je interaktivnog tipa (obuhvata i teorijski uvod u temu i povezivanje sa praktičnim iskustvima učesnika). Teme :

1. Da li ste danas postavili dobro pitanje? 2. Kako mjeriti kvalitet pitanja? 3. Zašto je važno postavljanje pitanja? 4. Kako nastavnici mogu unaprijediti svoju vještinu postavljanja pitanja u učionici? 5. Kako naučiti učenike da postavljaju pitanja?

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 25 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijenu i potrošnog materijla). Termin realizacije jednog seminara: 3. i 4. februar 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 138

98. Planiranje njege i VOR-a u jaslicama Autorke: Vesna Dimitrijević i doc. dr Tatjana Novović Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Vesna Dimitrijević Adresa: Slovenska obala 17, Budva E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-513-579 Broj faksa: 033-451-679 Ciljevi programa: povećanje znanja i shvatanje važnosti praćenja pojedinih oblasti razvoja za adekvatno planiranje rada sa djecom; shvatanje značaja realno planiranih ciljeva podsticanja dječjeg razvoja i učenja; sticanje većih kompetencija za izradu plana vaspitno-obrazovnog rada u kojem se uvažavaju različitosti i uviđanje značaja posmatranja i odgovarajućeg bilježenja za dalje planiranje podsticanja dječjeg razvoja. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: planiranje u funkciji vaspitno-obrazovnog rada, poznavanje i implementacija suštinskih elemenata individualizacije u radu sa djecom uzrasta do tri godine i korišćenje posmatranja i adekvatnog bilježenja tokom praćenja dječjeg postignuća u jednom periodu, ali i u procesu izrade plana vaspitno-obrazovnog rada za naredni period. Ciljna grupa: nastavnici predškolskolskog vaspitanja i obrazovanja. Metode i tehnike rada: edukativne radionice (prezentovanje – verbalno i uz pomoć audio-vizuelnih sredstava, diskusija, razmjena iskustava i primjena ranijih i novih znanja u rješavanju konkretnih zadataka). Teme : 1. Ključne dimenzije planiranja u jaslicama 2. Kako podsticati razvoj djece do tri godine 3. Kako individualizovati planiranje 4. Izrada konkretnog plana Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (osam sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 25 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena za potrošni materijal). Termin realizacije jednog seminara: 26. april 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 139

99. Uloge nastavnika u kreiranju pedagoške klime Autorka: doc.dr Katarina Todorović Institucija/organizacija koja podržava program: na Filozofskom fakultetu u Nikšiću, u okviru studijskog programa Pedagogija i predškolsko vaspitanje, realizuje se nastavni predmet pedagoška komunikologija koji se smatra neophodnom pedagoškom disciplinom u procesu formiranja pedagoškog kadra. Ovaj program je zasnovan na toj univerzitetskoj disciplini i nastavnici se o njenom značaju informišu na osnovu sadržaja koji je prilagođen za jednodnevni program. Odgovorne osobe (koordinatorke): doc. dr Biljana Maslovarić i doc. dr Katarina Todorović Adresa: Bulevar Svetog Petra Cetinjskog 25/V, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-029-551; Broj faksa: 020-248-668; 020-248-667 Ciljevi programa: informisanje o ulogama nastavnika u kreiranju klime u odjeljenju i njenom značaju; unapređenje vještina u procesu kreiranja klime u nastavnom procesu i informisanje o putevima i efektima kreiranja adekvatne klime u odjeljenju. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: izvođenje nastave uz intenzivnije i cjelishodnije vođenje računa o sopstvenim ulogama u formiranju klime u školi i odjeljenju; partnerski rad svih učesnika nastavnog procesa na ostvarivanju vaspitno-obrazovnih ciljeva; kreiranje kvalitetnog časa i adekvatno, individualizovano motivisanje učenika za aktivizaciju u nastavi. Ciljna grupa: nastavnici, stručni saradnici i direktori osnovnih i srednjih škola. Metode i tehnike rada: interaktivni i radioničarski rad, sa mini-lekcijama koje prethode svakoj temi i na kraju se koriste za sistematizuju. Teme :

1. Nastavnik – planer i realizator kvalitetnog časa 2. Nastavnik – vješti komunikator 3. Nastavnik – saradnik svima i u svemu 4. Nastavnik – motiv učenicima za učenje

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (osam sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 35 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 40 € (uračunati su honorar i putni troškovi za voditelje seminara i troškovi za nabavku i pripremu materijala za radionicu). Termin realizacije jednog seminara: 15. oktobar 2011. godine.



Zavod za školstvo

Crna Gora 140

100. Komunikacijske vještine u nastavi Autorka: doc.dr Katarina Todorović Institucija/organizacija koja podržava program: na Filozofskom fakultetu u Nikšiću, u okviru studijskog programa Pedagogija i predškolsko vaspitanje, realizuje se nastavni predmet pedagoška komunikologija koji se smatra neophodnom pedagoškom disciplinom u procesu formiranja pedagoškog kadra. Ovaj program je zasnovan na toj univerzitetskoj disciplini i nastavnici se o njenom značaju informišu na osnovu sadržaja prilagođenog za jednodnevni program. Odgovorne osobe (koordinatorke): doc. dr Biljana Maslovarić i doc. dr Katarina Todorović Adresa: Bulevar Svetog Petra Cetinjskog 25/V, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-029-551 Broj faksa: 020-248-668; 020-248-667 Ciljevi programa: unapređenje komunikacije u nastavnom procesu; informisanje nastavnika o značaju komunikacije za razvoj čovjeka, njegovih vrijednosnih stavova i odnosa s društvenom sredinom; sticanje znanja i vještina u vezi s tipovima komunikacije i mogućnostima koje pruža u procesu ostvarivanja ciljeva u vaspitno-obrazovnom procesu, i osnaživanje nastavnika za adekvatan proces komunikacije, na kojem je baziran kompletan rad u nastavnom procesu. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: realizacija kvalitetne nastave; ostvarivanje vaspitno-obrazovnih ciljeva za koje se pretpostavlja adekvatan odnos pojedinca sa grupom, grupe sa pojedincem i pojedinca sa pojedincem, i namjerna individualizacija nastavnog procesa. Ciljna grupa: nastavnici, stručni saradnici i direktori osnovnih i srednjih škola. Metode i tehnike rada: interaktivni i radioničarski rad, sa mini-lekcijama koje prethode svakoj temi i na kraju se koriste za sistematizaciju. Teme :

1. Značaj komunikacije za efekte nastavnog procesa 2. Priroda i principi adekvatne komunikacije u nastavi 3. Vrste komunikacije u vaspitno-obrazovnom radu 4. Vrste poruka, barijere i njihove posljedice 5. Aktivno slušanje

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jednodnevni seminar (osam sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 35 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 40 € (uračunati su honorar i putni troškovi za voditelje seminara i troškovi za nabavku i pripremu materijala za radionicu). Termin realizacije jednog seminara: 24. mart 2012. godine.



Zavod za školstvo

Crna Gora 141

VIII PROGRAMI PODRŠKE UČENICIMA

101. Prevencija narkomanije u osnovnim školama Autori: dr sci. Dragan Laušević, mr sci. Boban Mugoša i Anđa Backović Institucija/organizacija koja podržava program: UNICEF-ova kancelarija u Podgorici podržala je izradu Programa 1999. godine, obuku nastavnika i izradu priručnika za nastavnike Program prevencije narkomanije u osnovnim školama (2001). Od 2003. godine Program se realizuje kroz Akcioni plan za prevenciju narkomanije kod djece i omladine Vlade Crne Gore. Odgovorna osoba (koordinatorka): Jadranka Gavranović Adresa: OŠ „Savo Pejanović”, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 067-383-251 Ciljevi programa: usavršavanje nastavnika za rad sa djecom koncipirano na osnovama savremenih preventivnih programa, odnosno prema ciljevima preventivnog obrazovanja. To su: razvojno prilagođeno informisanje djece o vrstama i uticajima droga na zdravlje; razvoj i podsticanje konstruktivnih stavova i odgovornosti i razvoj vještina (tehnike otpora socijalnim pritiscima, kontrola osjećanja, odlučivanje u rizičnim situacijama, traženje i pružanje pomoći, inicijativnost itd.). Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: ovladavanje metodama (inter)aktivne nastave; razvijanje sopstvene interospektivnosti i introspektivnosti djece; razumijevanje razvojnih karakteristika djece (intelektualne, emocionalne, socijalne); unapređivanje vještina vođenja grupe; savjetovanja roditelja, djece i osoblja škole, i razvijanje inicijativnosti kod djece da preuzmu aktivnu i odgovornu ulogu u prevenciji i praktikovanju zdravih stilova života. Ciljne grupe: stručni saradnici (pedagozi i psiholozi) i nastavnici. Metode i tehnike rada: radionice (kratki edukativni blokovi radi boljeg informisanja o navedenim temama; pitanja i diskusija učesnika; praktične vježbe – istraživanje, simuliranje životnih situacija, igranje uloga, uvježbavanje i analiza iskustava i stavova). Učesnici prolaze kroz sve sadržaje obuke na način na koji se očekuje da će u radu sa njima proći djeca. Teme:

1. Možemo se upoznati još bolje! 2. Zdravlje je... 3. Bolesti zavisnosti i narkomanija 4. Narkomanija – rizik od drugih bolesti i poremećaja odnosa sa ljudima 5. Zašto se postaje narkoman? 6. Većina mladih ne koristi droge, alkohol, duvan! 7. Kada me nagovaraju ... 8. Kako sve mogu da kažem NE? 9. Da li su reklame istinite? 10. Moje vrijednosti, moji uzori... 11. Mogu (naučiti) mudro da odlučujem!

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan i po dan (12 sati).



Zavod za školstvo

Crna Gora 142

Cijena po učesniku (dnevno): 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: od 3. decembra 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 143

102. Škola bez nasilja: ka sigurnom i podsticajnom školskom okruženju

Autor: Ljiljana Krkeljić Institucije/organizacije koje podržavaju program: Forum pedagoga Crne Gore i UNICEF Odgovorna osoba (koordinatorka): Ljiljana Krkeljić Adresa: Ul. Slobodana Škerovića 86, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 067-241-567 Ciljevi programa: podizanje nivoa svjesnosti i znanja o pojavi vršnjačkog nasilja u školi; definisanje i funkcionisanje zaštitne mreže kao odgovora cijele škole na pojavu vršnjačkog nasilja i povezivanje škole i lokalne zajednice radi unapređenja i održivosti aktivnosti u školi. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: podizanje nivoa svjesnosti i znanja o nasilju u školi; učenje novih metoda i vještina rada (intervencija) u slučajevima pojave nasilja; razvoj kooperativnih odnosa između svih zaposlenih u školi; vještina rada u grupi i razvijanje kooperativnih odnosa sa roditeljima. Metode i tehnike rada: metode interaktivnog rada. Ciljna grupa: nastavnici i vannastavno osoblje. Teme:

1. Upoznavanje i integracija grupe, značaj i razlozi za realizovanje projekta 2. Organizacija u školi kao preduslov realizacije projekta 3. Nasilje i vrste nasilja u školi 4. Potrebe: šta nas pokreće na određeno ponašanje? 5. Kako potrebe mogu biti zadovoljene 6. Kako odrasli reaguju na potrebe djece 7. Kako odrasli reaguju na neprimjereno ponašanje djeteta 8. Disciplinovanje 9. Restitucija 10. Primjeri restitucije 11. Posljedice koje smišlja dijete 12. Evaluacija i plan budućih aktivnosti.

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): tri dana (24 sata). Broj učesnika u grupi: od 15 do 25 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 20 € (uračunati su honorar za trenere i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 8. oktobar 2011. godine.



Zavod za školstvo

Crna Gora 144

103. Kreativno rješavanje konflikata u učionici Autorke: Dijana Uljarević i Tamara Čirgić Institucija/organizacija koja podržava program: NVO Forum MNE (Forum mladi i neformalna edukacija) Odgovorna osoba (koordinatorka): Tamara Čirgić Adresa: Ul. bratstva i jedinstva 4, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-602-710 Ciljevi programa: obuka nastavnog kadra u oblasti transformacije konflikta u učionici, s posebnim akcentom na istraživanju uloge nastavnika, ali i na mehanizmima uspješnog suočavanja sa tim problemom, i usmjeravanje obrazovnog procesa ka grupnom i individualnom pristupu konfliktu (na mikronivou i makronivou), ka razvijanju vještina i znanja za kreativni rad s obzirom na različitosti i ka razumijevanju različitih percepcija i predrasuda. Putem obuke, programom će se podržati stručno usavršavanje nastavnika u skladu sa prioritetima u reformi našeg obrazovanja, uz uzimanje u obzir aktuelnog konteksta i izazova sa kojima se susreću današnji adolescenti. Takođe, programom bi trebalo da se doprinese osnivanju struktura koje će osigurati kvalitetan rad sa učenicima u najosjetljivijem periodu njihovog razvoja. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: komunikativne vještine u radu sa učenicima u konfliktnim situacijama; rad na konfliktima i prihvatanju razlika, stavovima i vrijednostima, i posvećenost kontinuiranom profesionalnom usavršavanju i razvoju. Ciljna grupa: nastavnici u osnovnim i srednjim školama i vaspitači u institucijama koji se bave vaspitanjem i obrazovanjem adolescenata. Metode i tehnike rada: radionice, prezentacije, simultana individualna aktivnost, studije slučaja, igre uloga, akvarijum, mini-lekcije, grupne diskusije, pojedinačne i grupne prezentacije, rad u parovima, rad u malim grupama i davanje/primanje povratne informacije. Teme:

1. Razumijevanje i prepoznavanje konflikta 2. Misli, osjećanja i reakcije u konfliktnim situacijama 3. Teorije i praktična primjena nenasilnih komunikativnih metoda i konkretnih

razvojno-usmjerenih aktivnosti u kojima učenici/ce imaju centralnu ulogu 4. Funkcionalnost i funkcije konflikta 5. Kreativne metode transformacije konflikta 6. Kako raditi sa teškim temama 7. Kako raditi sa snažnim emocijama 8. Uloga percepcije u konfliktu 9. Zaštita djece i mladih – polise i procedure

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati). Broj učesnika u grupi: od 15 do 20 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 12 i 13. maj 2012. godine.



Zavod za školstvo

Crna Gora 145

104. Osmišljavanje prelaska mladih u svijet rada na Zapadnom Balkanu – profesionalna orijentacija

Autori: GTZ (Ervin Kemerer), i treneri: Branka Kankaraš (Ministarstvo prosvjete i nauke), Jasmina Đukić (Zavod za zapošljavanje), Jelena Knežević (Centar za stručno obrazovanje), Rada Mujović (OŠ „Sutjeska”) i Katarina Vučinić (OŠ „Mileva Lajović-Lalatović”) Institucije/organizacije koje podržavaju program: Ministarstvo prosvjete i nauke, Centar za stručno obrazovanje, Zavod za zapošljavanje (CIPS) Odgovorna osoba (koordinator): Uroš Zeković Adresa: Ul. Bregalnička 7, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-227-266 Broj faksa: 020-627-226 Ciljevi programa: informisanje nastavnika o značaju profesionalne orijentacije za mlade; sticanje profesionalnih vještina neophodnih za pružanje kontinuirane podrške i usmjeravanje mladih u procesu donošenja što pravilnije odluke o izboru škole, odnosno zanimanja; osposobljavanje nastavnika za realizaciju sadržaja programa profesionalne orijentacije: samospoznaja (prepoznavanje svojih sposobnosti, interesovanja, vrijednosnih orijentacija), informisanje o postojećim školama i zanimanjima, realni susreti i odlučivanje; unapređenje kompetencija za uključivanja različitih aktera koji učestvuju u sistemu obrazovanja (učenici, roditelji, nastavnici, psiholozi, pedagozi, uprava škole, šira zajednica...); unapređenje sposobnosti za jačanje veza sa relevantnim institucijama značajnim za proces profesionalne orijentacije; indentifikovanje potrebe za saradnjom svih relevantnih institucija značajnih u procesu profesionalne orijentacije (obrazovne institucije, Zavod za zapošljavanje, privreda) radi organizovanog prelaska mladih na tržište rada. Ciljna grupa: nastavnici predmetne nastave, stručne službe, roditelji, učenici i predstavnici Zavoda za zapošljavanje. Teme:

1. Uvod u profesionalnu orijentaciju i samospoznaja 2. Informisanje 3. Realni susreti 4. Odlučivanje

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): pet mjeseci (10 radnih dana po osam sati, tj. ukupno 80 sati). Broj učesnika u grupi: od 18 do 20 učesnika. Cijena po učesniku: 70 € (uračunati su honorar i putni troškovi za voditelje seminara, troškovi osvježenja za učesnike i potrošni materijal). Termin realizacije jednog seminara: od 22. oktobra 2011. godine.



Zavod za školstvo

Crna Gora 146

105. Rješavanjem konflikata do međusobnog razumijevanja Autorka: Dragana Radoman Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): Dragana Radoman Adresa: Stubička 7/2, Nikšić E-mail: [email protected] Telefon: 068-081-180 Ciljevi programa (osmišljeni na osnovu Pestalozzi programa Ključna znanja, vještine i stavovi za sve nastavnike): informisanje o posebnim tehnikama za rješavanje sukoba, strategijama za rješavanje problema i tehnikama pozitivne discipline; sticanje novih znanja o fazama kroz koje konflikt prolazi i o modelima ponašanja u konfliktu; stvaranje bezbjednog okruženja za učenje koje doprinosi razvoju samopouzdanja, samopoštovanja i samosvjesnosti učesnika; sticanje vještina za primjenu formalnih i neformalnih metoda rada, i naglašavanje i preispitivanje mogućnosti saradnje svih aktera uključenih u školski sistem (učenički parlament, udružene inicijative sa roditeljima i učenicima, realizacija lokalnih, nacionalnih i međunarodnih projekata). Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: razumijevanje faza kroz koje konflikt prolazi i upravljanje konfliktima; davanje i primanje povratne informacije; prepoznavanje stilova reagovanja u konfliktnim situacijama; ostvarivanje uspješne saradnje na lokalnom, nacionalnom i međunarodnom nivou; razmjena informacija i iskustava nastavnika i razvijanje timskog rada i međusobne saradnje; preuzimanje inicijative i posvećenost kontinuiranom profesionalnom usavršavanju i razvoju. Ciljne grupe: nastavnici predmetne i razredne nastave u osnovnim školama i pedagoško-psihološka služba. Metode i tehnike rada: radionice interaktivnog tipa (individualni rad, radu u paru, grupni rad, davanje i primanje povratne informacije, power point prezentacija, igra uloga, plenum, grupne diskusije, pojedinačne i grupne prezentacije, kooperativno učenje, kreativni način izražavanja, bujica ideja). Teme:

1. Važnost saradnje, timskog rada i zajedničkih inicijativa 2. Upoznavanje sa tehnikama za rješavanje konflikata i fazama kroz koje konflikt

prolazi 3. Uloge u konfliktnim situacijama 4. Kreiranje sigurnog okruženja za učenje

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (osam sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 25 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 12 € (honorar za voditelje seminara). Termin realizacije jednog seminara: 26. novembar 2011. godine.



Zavod za školstvo

Crna Gora 147

IX UNAPREĐENJE RADA ŠKOLE

106. Unapređenje škola – podrška razvoju škola Autorke: prof. dr Linda Lee i prof. dr Susan Rona (autorke originalnih modula obuke) Program su adaptirali za potrebe naših obrazovnih institucija prof. dr Saša Milić, mr Milja Vujačić i dr Biljana Maslovarić. Institucija/organizacija koja podržava program: NVO Pedagoški centar Crne Gore, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): dr Biljana Maslovarić Adresa: Bulevar svetog Petra Cetinjskog 25/V, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-248-668 Broj faksa: 020-248-667 Ciljevi programa: podizanje nivoa svijesti učesnika u obrazovanju o potrebi samoorganizovanja (na nivou obrazovne institucije i lokalne zajednice) za iniciranje i pokretanje procesa promjene, reforme i razvoja obrazovne institucije; podizanje na viši nivo motivacije i samopoštovanja kod profesionalaca koji se bave obrazovanjem, ali i kod svih ostalih saradnika i obrazovnih institucija, za djelovanje u pravcu reformisanja i uvođenja savremenih obrazovnih tehnologija; integrisanje u život obrazovne institucije savremenih znanja i vještina vezanih za organizovanje, rukovođenje, odlučivanje i timski rad u obrazovanju; podizanje nivoa kompetencija učesnika za programiranje i realizaciju različitih programa i sadržaja koji doprinose kvalitetnom i sadržajnom ostvarivanju vaspitne i obrazovne funkcije obrazovne institucije; sticanje potrebnih znanja za razvijanje metoda i strategija neposrednog uključivanja djece/mladih, roditelja i predstavnika lokalne zajednice u donošenje odluka i upravljanje svim procesima u instituciji koji imaju ključnu važnost za njenu vaspitnu i obrazovnu funkciju. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: kritičko sagledavanje trenutnog stanja i perspektive razvoja institucije; korišćenje proaktivnog stava u profesionalnom domenu; kreiranje i upravljanje promjenama u instituciji; partnerska komunikacija; konstruktivno prevazilaženje konfliktnih situacija; formiranje zajednice koja uči na svim nivoima obrazovne institucije; rukovođenje, kooperacija i saradnja u timu i zajednici; strateško i akciono planiranje; implementiranje i upravljanje različitim programima, i zastupanje, prezentovanje, lobiranje i pregovaranje u procesu realizacije planova i akcija. Ciljne grupe: profesionalci iz predškolskih ustanova i osnovnih i srednjih škola (nastavnici predškolskog vaspitanja, nastavnici razredne i predmetne nastave, pedagozi, psiholozi, direktori), učenici, roditelji, spoljni saradnici, volonteri i predstavnici lokalne zajednice. Metode i tehnike rada: interaktivni seminari intenzivnog tipa. Teme: I modul – otvorenost za promjene i upravljanje promjenom; formiranje proaktivnog stava prema razvoju obrazovne institucije; strategije za kreiranje i funkcionisanje obrazovne sredine u funkciji razvoja i učenja; vještine komunikacije; klima povjerenja i uzajamnog podržavanja; konstruktivni pristup problemima i konfliktima, i kooperacija i saradnički odnosi u kolektivu/timu. II modul – usmjerenost ka ciljevima u okviru zajedničke vizije; organizaciona struktura koja doprinosi razvoju institucije; vještine upravljanja, rukovođenja i odlučivanja u timu; vještine planiranja; formiranje partnerskih odnosa kao preduslova za


Zavod za školstvo

Crna Gora 148

zajedničke akcije, prezentovanje, lobiranja i pregovaranje, i akciono i strateško planiranje. Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): obuka se sastoji od dva modula, koji se organizuju u razmaku od šest mjeseci kako bi se obezbijedio kontinuitet, ali i vrijeme za implementaciju elemenata obuke. Oba modula traju po tri dana (po 24 sata – ukupno, 48 sati). Zavisno od iskazanih potreba zainteresovanih, moguće je organizovati i seminarsko-modularni pristup, pod kojim se podrazumijeva obrada jedne ili više tema, u okviru navedenog programa, u trajanju od najmanje jednog seminarskog radnog dana. Broj učesnika u grupi: od 30 do 35 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 149

107. Mentorstvo Autori: prof. dr Saša Milić i doc. dr Biljana Maslovarić Institucija/organizacija koja podržava program: NVO Pedagoški centar Crne Gore, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): prof. dr Saša Milić Adresa: Bulevar svetog Petra Cetinjskog 25/V, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-248-668 Broj faksa: 020-248-667 Ciljevi programa: obuka za mentorstvo, tj. za kvalitetno praćenje i podršku nastavnika početnika/pripravnika (pomoć mladim kolegama u profesionalnom razvoju). Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: upućivanje nastavnog kadra (budući mentori) u osnovne teorijske postavke mentorskog rada; informisanje nastavnog kadra (budući mentori) o bazičnim karakteristikama efektivnog mentorstva, principima učenja odraslih i stilovima učenja; refleksija mentorovog profesionalnog iskustva na njegov mentorski rad; informisanje nastavnog kadra (budući mentori) o načinima komunikacije na relaciji mentor – pripravnik i načinima prevazilaženja eventualnih nesuglasica u toku trajanja pripravničkog staža; predstavljanje nastavnom kadru (budući mentori) načina planiranja i implementacije akcionog plana mentorstva; upućivanje nastavnog kadra (budući mentori) u načine pružanja podrške nastavniku pripravniku pri izboru teme za stručni rad i pripremi nastavnih aktivnosti za stučni ispit. Ciljna grupa: nastavnici razredne i predmetne nastave (osnovne i srednje škole), nastavnici predškolskog vaspitanja, pedagozi, psiholozi, defektolozi i visokoškolski nastavnici. Metode i tehnike rada: radionice, debate, prezentacije, mini-lekcije, igre uloga itd. Teme: 1. Uvod u mentorstvo 2. Učenje odraslih i mentorstvo 3. Karakteristike efektivnog mentorstva 4. Mentorski proces 5. Mentorske uloge i stilovi 6. Komunikacijske vještine u mentorstvu Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): četiri dana (32 sata). Zavisno od iskazanih potreba zainteresovanih, moguće je organizovati i seminarsko-modularni pristup, pod kojim se podrazumijeva obrada jedne ili više tema, u okviru navedenog programa, u trajanju od najmanje jednog seminarskog radnog dana. Broj učesnika u grupi: od 25 do 50 učesnika. Cijena po učesniku: 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 25, 26, 27. i 28. okotbar 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 150

108. Trening za trenere Autori: prof. dr Saša Milić i doc. dr Biljana Maslovarić Institucija/organizacija koja podržava program: NVO Pedagoški centar Crne Gore, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): prof. dr Saša Milić Adresa: Bulevar svetog Petra Cetinjskog 25/V, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-48-668 Broj faksa: 020-248-667 Ciljevi programa: opšti cilj je diseminacija znanja i vještina interaktivne obuke na veći broj potencijalnih trenera/voditelja. Posebni ciljevi su: podizanje nivoa kompetentnosti voditelja seminara; kvalitativno unapređenje cjelokupnog programa stručnog usavršavanja nastavnog kadra; decentralizacija programa stručnog usavršavanja nastavnog kadra i aktivnije uključivanje visokoškolskih institucija, posebno onih koje pripremaju budući nastavni kadar, u procese stručnog usavršavanja nastavnika. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: poznavanje osnovnih teorijskih postavki interaktivne obuke, prednosti i eventualnih nedostataka takvog načina rada u odnosu na ostale tradicionalne pristupe (plenumi, kongresi, konferencije itd.); informisanost o postavkama pedagoško-psiholoških teoretičara u prošlosti vezanim za interaktivne oblike stručnog usavršavanja nastavnika; poznavanje osnovnih elemenata efikasne i kvalitetne implementacije interaktivne obuke; poznavanje konkretnih primjera i mogućnosti dizajniranja, razvoja i strukturiranja seminarskog dana baziranog na osnovnim principima interaktivne obuke u skladu sa programima, propozicijama i regulativima stručnog usavršavanja nastavnog kadra Republike Crne Gore; sposobnost za primjenu kooperativnog učenja, različitih oblika komunikacije, trening-strategija, i slično. Ciljne grupe: nastavnici razredne i predmetne nastave (osnovne i srednje škole), nastavnici predškolskog vaspitanja, pedagozi, psiholozi, defektolozi i visokoškolski nastavnici. Metode i tehnike rada: radionice, debate, prezentacije, mini-lekcije, igre uloga itd. Teme: 1. Vještine, strategije i tehnike interaktivnog treninga 2. Vještine komunikacije interaktivnog treninga 3. Metode interaktivnog treninga 4. Specifičnosti interaktivnog treninga za različite nastavne sadržaje 5. Timski rad trenera 6. Evaluacija treninga Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): osam dana (dva četvorodnevna seminara – 64 sata obuke). Zavisno od iskazanih potreba zainteresovanih, moguće je organizovati i seminarsko-modularni pristup, pod kojim se podrazumijeva obrada jedne ili više tema, u okviru navedenog programa, u trajanju od najmanje jednog seminarskog radnog dana. Broj učesnika u grupi: od 25 do 30 učesnika. Cijena po učesniku: 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala).


Zavod za školstvo

Crna Gora 151

109. Osnovi rada na računaru Autori: Stojka Leković i Živorad Bojović Institucije/organizacije koje podržavaju program: JU SMŠ „17. septembar” i Centar za obuku u JU SMŠ „17. septembar”, Žabljak Odgovorna osoba (koordinator): Milojka Stijepović Adresa: Ul. Božidara Žugića b.b., Žabljak E-mail: [email protected] Broj telefona: 052-361-336; 069-609-739 Broj faksa: 052-360-091 Ciljevi programa: podizanje nivoa informatičke pismenosti, uvođenje savremenih obrazovnih tehnologija i sticanje znanja potrebnih za povećanje kvaliteta nastave. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: timski rad i saradnja, realizacija nastave i praćenje novina u nauci preko Interneta radi unapređenja nastave. Teme koje se obrađuju: rad na računaru (Windows, Word, Power, Point; Excel; Internet; Explorer). Ciljna grupa: nastavnici. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): četiri dana (32 sata). Broj učesnika u grupi: do 25 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: od 16. do 19. januara 2012. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 152

110. Menadžment i liderske vještine u obrazovanju Autor: mr Srđan Vukčević Institucija/organizacija koja podržava program: Blue Coach d.o.o. Odgovorna osoba (koordinator): mr Srđan Vukčević Adresa: Podgorica, Cetinjski put b.b., Podgorica

E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-290-208 Broj faksa: 020-290-208 Cilj programa: poboljšanje menadžmentskih i liderskih vještina u obrazovanju. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: organizacija, planiranje, donošenje odluka, inovativnost i liderstvo. Ciljna grupa: nastavni kadar, menadžment obrazovnih institucija. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Menadžment obrazovnih institucija 2. Organizacija i upravljanje

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati). Broj učesnika u grupi: od 12 do 35 učesnika. Cijena po učesniku (dnevno): 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 11. i 12. novembar 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 153

111. Timski rad – važna komponenta angažovanja ljudskih resursa Autori: Ljerka Petković i Sreten Lutovac Institucija/organizacija koja podržava program: Gimnazija „Panto Mališić”, Berane Odgovorna osoba (koordinator): Sreten Lutovac Adresa: Gimnazija „Panto Mališić”, Ul. svetog Save 25, Berane E-mail: [email protected] Broj telefona: 051-230-104, 068-844-000 Cilj programa: unapređenje kvaliteta rada u školi putem ulaganja u ljudske resurse. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: uspješno upravljanje ljudskim resursima i sposobnost primjene timskog rada na svim nivoima. Ciljna grupa: nastavnici osnovnih i srednjih škola. Metode i tehnike rada: predavanja, prezentacije i radionice. Teme:

1. Ljudski resursi 2. Motivacija 3. Tim, timski rad 4. Timski rad u učionici

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (osam sati). Broj učesnika u grupi: od 10 do 20 učesnika.

Cijena po učesniku (dnevno): 25 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala). Termin realizacije jednog seminara: 8. oktobar 2011. godine.


Zavod za školstvo

Crna Gora 154


Zavod za školstvo

Crna Gora 155

NARUČENI PROGRAMI STRUČNOG USAVRŠAVANJA NASTAVNIKA


Zavod za školstvo

Crna Gora 156


Zavod za školstvo

Crna Gora 157

I PREDŠKOLSKO VASPITANJE

112. Vaspitač u osnovnoj školi Autorke: doc. dr Tatjana Novović, dr Dušanka Popović i Vesna Dimitrijević Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): Željko Korać Adresa: Obala b.b., Bijelo Polje E-mail: [email protected] Broj telefona: 050-432-870 Broj faksa: 050-432-870 Ciljevi programa: analiza obrazovnih programa za predškolsko vaspitanje i prvi razred osnovne škole; planiranje u skladu s novim obrazovnim programima; posmatranje, praćenje, procjenjivanje i ocjenjivanje djece, i timski rad vaspitača i učitelja.

Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: razumijevanje i primjena nastavno-ciljnog kurikuluma; podsticanje kreativnosti i inventivnosti; komunikacija i sloboda izbora, i vještina timskog i partnerskog rada u školi. Ciljna grupa: nastavnici predškolskog vaspitanja. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Teorijske osnove kurikuluma za predškolsko vaspitanje i obrazovanje i osnovno obrazovanje i vaspitanje

2. Planiranje u osnovnoj školi 3. Svrha i tipovi procjenjivanja i ocjenivanja 4. Timski rad u školi




Zavod za školstvo

Crna Gora 158

113. Muzičke aktivnosti u predškolskim ustanovama Autor: dr Slobodan Jerkov Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): dr Slobodan Jerkov Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-924 Ciljevi programa: objašnjenje razloga za izmjene u nastavnim programima; informisanje o teorijskim polazištima osnova tonalnosti djece u Crnoj Gori; sticanje znanja o razvoju muzikalnosti kod djece jaslenog i predškolskog uzrasta; osposobljavanje za primjenu savremenih metoda rada u muzičkim aktivnostima u predškolskim ustanovama; osposobljavanje za primjenu funkcionalne korelacije sa ostalim aktivnostima (životno-praktične i spontane aktivnosti); obučavanje za rad sa horom i orkestrom predškolskog uzrasta; obučavanje za funkcionalno korišćenje priručnika i primjenu znanja o pozitivnoj atmosferi tokom muzičkih aktivnosti. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: pripremanje i realizacija muzičkih aktivnosti u skladu sa novim pristupom u toj oblasti; komunikacijski pristup u muzičkim aktivnostima i korišćenje muzičkih instrumenata i audio-vizulenih sredstava. Ciljna grupa: nastavnici u predškolskim ustanovama. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Tonalne osnove muzičkog folklora u Crnoj Gori i rezultati ispitivanja muzikalnosti kod djece

2. Metodski pristup u radu sa djecom na razvijanju muzikalnosti 3. Muzičke aktivnosti u jaslenom i predškolskom uzrastu 4. Praktičan rad (trener realizuje dvije pokazne muzičke aktivnosti) 5. Analiza posmatrane aktivnosti (diskusija, razmjena iskustava, mišljenja...) 6. Rad sa Orfovim instrumentarijumom i horskom sekcijom 7. Praktičan rad (učesnici seminara realizuju po jednu aktivnost u grupama različitog

uzrasta) 8. Analiza posmatrane aktivnosti (diskusija, razmjena iskustava, mišljenja...)

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): tri dana (najmanje po pet sati). Broj učesnika u grupi: od 10 do 30 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 159

114. Nadarena djeca – pedagoški izazov Autor: Fran Vuljaj Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): Fran Vuljaj Adresa: Ul. Vaka Đurovića bb, Podgorica E-mail: fran.vuljaj @zzs.gov.me Broj telefona: 020-408-946; 069-439-675 Broj faksa: 020-408-992 Cilj programa: unapređivanje rada sa nadarenom djecom u predškolskim ustanovama. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: praćenje, posmatranje, rano uočavanje i prepoznavanje posebnosti, i pravovremeno i pravilno usmjeravanje nadarene djece. Ciljna grupa: nastavnici predškolskog vaspitanja i obrazovanja. Metode i tehnike rada: interaktivna obuka radioničarskog tipa. Teme:

1. Teoretsko-pojmovni okvir nadarenosti 2. Stanje u sistemu – dosadašnja iskustva 3. Perspektiva nadarene djece u odnosu na društvene-razvojne izazove 4. Prepoznavanje i inicijalna identifikacija nadarene djece



Zavod za školstvo

Crna Gora 160

115. Realizacija programskih sadržaja fizičkih i zdravstvenih aktivnosti u predškolskim ustanovama

Autori: Pero Vuksanović i mr Miodrag Brajković Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): Pero Vuksanović Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-923; 069-093-013 Broj faksa: 020-408-927 Ciljevi programa: informisanje o načinu realizacije nekih praktično-primjenjivih tema iz područja fizičkih, zdravstvenih i interdisciplinarnih aktivnosti u predškolskim ustanovama (srednja i starija uzrasna grupa djece); povećanje teorijskih i praktičnih znanja iz planiranja načina realizacije konkretnih tema iz programskih sadržaja; povećanje znanja o potrebi i značaju tematskog planiranja u radu za podsticanje prirodnih oblika kretanja, fizičkog razvoja i razvoja intelektualnih, emotivnih, estetskih i drugih oblika i sposobnosti djece za iskazivanje i dokazivanje, i za socijalizaciju i jačanje zdravlja kroz sticanje higijenskih navika. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: planiranje i realizacija praktično-primjenjivih tema iz područja interdisciplinarnog pristupa u potenciranju razvoja djece i planiranje različitih sadržaja rada i aktivnosti u realizaciji operativnih zadataka u predškolskim ustanovama. Ciljna grupa: nastavnici predškolskog vaspitanja i stručni saradnici. Metode i tehnike rada: edukativne radionice za svaku ponuđenu temu, sa kraćim dijaloškim blokom u cilju davanja osnovnih napomena, i praktičan prikaz moguće realizacije više ponuđenih tema. Teme:

1. Zdrav sam kada sam... 2. Jedan moj dan... 3. Carstvo – drugarstvo 4. Fizička aktivnost i boravak u prirodi... 5. Ovo sam ja... 6. Put do pravilne ishrane 7. Čistoća je pola zdravlja – značaj zdravlja 8. Prevencija povreda – bezbjednost 9. To hoću, to neću...

10. Korisno–štetno, bezbjedno je srećno djetinjstvo 11. Sticanje samopuzdanja 12. Zlostavljanje i zanemarivanje Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (osam sati – po četiri sata prije i poslije podne). Broj učesnika u grupi: od 25 do 30 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 161

116. Posmatranje u cilju praćenja dječjeg razvoja

Autorke: Vesna Dimitrijević, Tatjana Novović i Gordana Knežević Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): Željko Korać Adresa: Obala b.b., Bijelo Polje E-mail: [email protected] Broj telefona: 050-432-870; 067-607-897 Broj faksa: 050-432-870 Ciljevi programa: uviđanje značaja posmatranja dječjeg ponašanja za planiranje i realizovanje VOR-a sa djecom; uočavanje mogućih izvora podataka o djeci; razmjenjivanje iskustava o tome kada, gdje, šta i kako posmatramo; shvatanje važnosti objektivnog bilježenja posmatranog ponašanja; razmjenjivanje iskustva u čuvanju podataka o djeci (dječji portfolio) i uviđanje kako likovni izraz djeteta može biti indikator dječjeg razvoja.

Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: objektivno praćenje dječjeg razvoja; objektivno bilježenje posmatranog ponašanja; adekvatno podsticanje dječjeg razvoja na osnovu prethodnog posmatranja i korišćenje crteža kao indikatora dječjeg razvoja. Ciljna grupa: nastavnici predškolskog vaspitanja. Metode i tehnike rada: obuka je interaktivnog tipa (radionice). Podrazumijevaju se razmjena iskustava, znanja, uvjerenja i potreba između voditelja seminara i učesnika i između učesnika, i predstavljanje osnovnih teorijskih znanja; povezivanje sa vlastitim iskustvom i praksom (polaženje od iskustva, analiza iskustva i prakse, primjena i promjena prakse) i saradnja i partnerstvo (kooperativno učenje i odnos baziran na ravnopravnosti, komplementarnosti, kompetentnosti, poštovanju i demokratskoj proceduri). Teme:

1. Na osnovu čega određujemo šta ćemo i kada posmatrati? 2. Izvori podataka o djeci, način prikupljanja i čuvanja 3. Šta posmatramo tokom pripreme i realizacije raznih internih manifestacija i javnih

nastupa 4. Likovni izraz kao indikator dječjeg razvoja




Zavod za školstvo

Crna Gora 162

117. Vrtić bez konflikata

Autori: Radoje Novović i Ljiljana Krkeljić Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): Radoje Novović Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-093-073 Broj faksa: 020-408-992 Ciljevi programa: podizanje nivoa svjesnosti i znanja o pojavi vršnjačkog nasilja u predškolskoj ustanovi; definisanje mogućnosti rada u vrtiću i saradnje i edukacije roditelja kada je u pitanju vršnjačko nasilje u vrtiću, i povezivanje vrtića i lokalne zajednice radi unapređenja i održivosti aktivnosti u vrtiću.

Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: podizanje nivoa svjesnosti i znanja o nasilju u vrtiću; učenje novih metoda i vještina rada (intervencija) u slučajevima pojave nasilja; razvoj kooperativnih odnosa između svih zaposlenih u vrtiću; vještina rada u grupi i razvijanje kooperativnih odnosa sa roditeljima. Ciljna grupa: svi zaposleni u vrtiću. Metode i tehnike rada: metode interaktivnog rada. Teme:

1. Konflikti i vrste konflikata među djecom u vrtiću 2. Potrebe: šta nas pokreće na određeno ponašanje? 3. Kako potrebe mogu biti zadovoljene 4. Kako odrasli reaguju na potrebe djece 5. Kako odrasli reaguju na neprimjereno ponašanje djeteta 6. Disciplinovanje 7. Restitucija i primjeri restitucije 8. Posljedice koje smišlja dijete 9. Ekstremni oblici ispoljavanja bijesa




Zavod za školstvo

Crna Gora 163

118. Ekološke aktivnosti u predškolskim ustanovama Autori: Danka Novović, Sanja Laban i Željko Korać Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): Željko Korać Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b. Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 067-607-897; 050-432-807 Broj faksa: 050-432-870 Ciljevi programa: unapređenje stručnih znanja, vještina i sposobnosti nastavnika u predškolskim ustanovama za što uspješniju pripremu i realizaciju ekoloških aktivnosti u radu sa djecom uzrasta od tri do šest godina.

Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: teorijska znanja iz oblasti ekologije, zaštite životne sredine i održivog razvoja; planiranje vaspitno-obrazaovnog rada iz te oblasti; izrada različitih sredstava, materijala i opreme za realizaciju ekoloških aktivnosti; uređenje centra za ekološke aktivnosti; raznovrsne ekološke aktivnosti u radu sa djecom (eko-priče, eko-pjesme, eko-aktivnosti, eko-zadaci, eko-eksperimenti, eko-radionice, eko-istraživanja, eko-akcije, eko-izleti, eko-filmovi...) i raznovrsni oblici saradnje sa roditeljima i lokalnom zajednicom radi uspješnije realizacije ekoloških aktivnosti. Ciljna grupa: nastavnici u predškolskim ustanovama koji rade sa djecom uzrasta od tri do šest godina. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Osnovni pojmovi i principi ekologije, zaštite životne sredine i održivog razvoja 2. Zemljište, voda, vazduh i njihova zaštita 3. Biljni i životinjski svijet i njihova zaštita 4. Energija i njena pravilna upotreba 5. Ciljevi ekolških aktivnosti u radu sa djecom uzrasta od tri do šest godina 6. Uloga vaspitača u pripremi i realizaciji ekoloških aktivnosti 7. Ekološke aktivnosti koje vaspitači mogu primjenjivati u vaspitnim grupama 8. Saradnja sa roditeljima i lokalnom zajednicom u cilju uspješnije realizacije

ekoloških aktivnosti. Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (po osam sati – 16 sati). Broj učesnika u grupi: od 15 do 25 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 164

119. Planiranje i programiranje fizičkih i zdravstvenih aktivnosti za djecu predškolskog uzrasta

Autori: mr Miodrag Brajković, Nevenka Kruščić i Pero Vuksanović Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): mr Miodrag Brajković Adresa: Ul. Vaka Đurovića bb, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-919; 069-286-885 Broj faksa: 020-408-927 Ciljevi programa: sticanje novih znanja u vezi s načinima planiranja rada u okviru programskih aktivnosti s obzirom na prostorno-tehničke, materijalne i higijenske uslove u ustanovi; morfološke, funkcionalne, motoričke i kognitivne karakteristika razvoja djece u uzrastu od tri do šest godina; razlike između hronološke i biološke starosti djece tog uzrasta; neke bio-psihosocijalne karakteristike djece tog uzrasta; potrebe i značaj tematskog planiranja za dodatno podsticanje razvoja prirodnih oblika kretanja, jačanja zdravlja i održavanja higijene, razvoja opažanja i sposobnosti za izražajno estetsko iskazivanje kroz pokret i kretanje. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: planiranje i programiranje kretnih aktivnosti u radu sa djecom predškolskog uzrasta, s posebnim osvrtom na individualne motoričke sposobnosti i karakteristike; planiranje različitih sadržaja rada i aktivnosti u realizaciji operativnih zadataka i cilja fizičkih i zdravstvenih aktivnosti za djecu tog uzrasta; upoznavanje bio-psihosocijalnih karakteristika djeteta u tom uzrastu, što će pomoći u rešavanju praktičnih problema vezanih za pitanje šta dijete u okviru svog uzrasta može, a šta ne može da uradi, odnosno šta je ispod, a šta iznad njegovih sposobnosti, kao i koje su aktivnosti najcjelishodnije i koji se ishodi rada mogu očekivati, i kako da se organizuje sredina za rad s obzirom na materijalne, prostorno-tehničke i higijensko-bezbjednosne karakteristike u predškolskoj ustanovi. Ciljna grupa: nastavnici predškolske nastave i stručni saradnici. Metode i tehnike rada: edukativna radionica (s kraćim dijaloškim blokom o svakoj navedenoj temi); praktičan prikaz nekoliko odgovarajućih igara za kretno angažovanje odgovarajućih mišićnih grupa u cilju razvijanja prirodnih oblika kretanja; pitanja i diskusije učesnika seminara. Teme:

1. Osnovne karakteristike tjelesnog i motoričkog razvoja djece uzrasta od tri do četiri godine, od četiri do pet godina i od pet do šest godina

2. Programski zadaci i ciljevi za jačanje zdravlja i održavanje higijene kod djece u predškolskom uzrastu

3. Preventivne zdravstvene aktivnosti u radu vaspitača 4. Osnovne karakteristike razvoja opažanja kod djece u predškolskom uzrastu 5. Rad vaspitača na razvoju sposobnosti za izražajno i estetsko iskazivanje djece

kroz kretne aktivnosti Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (osam sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 30 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 165

120. Realizacija programskih sadržaja za područja aktivnosti u predškolskom vaspitanju i obrazovanju sa osvrtom na socio-

emocionalni aspekt razvoja Autori: Stela Martinović i Pero Vuksanović Naziv institucije/organizacije koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): Pero Vuksanović Adresa: Ul. Vaka Đurovića, b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-923; 069-093-013 Broj faksa: 020-408-927 Ciljevi programa: informisanje o izmjenama i dopunama javno važećeg programa i realizaciji praktično-primjenjivih tema za područja aktivnosti u predškolskom vaspitanju i obrazovanju (mlađa, srednja i starija uzrasna grupa djece); povećanje teorijskih i praktičnih znanja iz planiranja načina realizacije konkretnih tema iz programskih sadržaja vezanih za socio-emocionalni razvoj; sticanje novih znanja o potrebi i značaju tematskog planiranja po područjima aktivnosti u radu radi podsticanja sveukupnog ranog razvoja i osposobljavanje nastavnika da se, osim životnim praktično-spontanim aktivnostima, putem planiranja i realizacije planiranog sadržaja posvete iznalaženju mogućnosti za primjenu programa vezanog za specifične i kompleksne aktivnosti. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: usmjerenost na sveukupnu (sedam područja aktivnosti) primjenu programa za područja aktivnosti u predškolskom vaspitno-obrazovnom procesu; planiranje različitih sadržaja rada iz različitih područja aktivnosti prilikom realizacije operativnih zadataka u predškolskim ustanovama i različite mogućnosti korišćenja centara interesovanja u neposrednom radu putem korelacije socio-emocionalnog razvoja sa više pdručja aktivnosti. Ciljna grupa: nastavnici predškolskih ustanova i stručni saradnici. Metode i tehnike rada: edukativne radionice za svaku ponuđenu aktivnost (životno-praktične, specifične, kompleksne), s posebnim osvrtom na socio-emocionalni razvoj i kraćim dijaloškim blokom u cilju davanja osnovnih napomena, i praktičan prikaz moguće realizacije više ponuđenih tema. Teme:

1. Ciljevi za područja aktivnosti u radu sa djecom predškolskog uzrasta 2. Tipovi aktivnosti u radu sa djecom predškolskog uzrasta 3. Poglavlja: Metodska uputstva i Uloga vaspitača 4. Šta je emocionalna inteligencija i na koja se područja odnosi 5. Sposobnosti koje čine emocionalnu inteligenciju 6. Modeli za razumijevanje emocionalne inteligencije 7. Kako razvijati emocionalnu inteligenciju 8. Dječja prava (primjer teme i kako u okviru nje razvijati emocionalnu inteligenciju)



Zavod za školstvo

Crna Gora 166

II OSNOVNA ŠKOLA

121. Obrazovni programi za devetogodišnju osnovnu školu – razredna i predmetna nastava (svi predmeti)

Autori: tim trenera Zavoda za školstvo. Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorne osobe (koordinatori): dr Dušanka Popović, dr Snežana Grbović, mr Ljiljana Subotić i Željko Korać Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected], [email protected], [email protected] Broj telefona: 050-432-870, 040-212-552, 032-670-100 Broj faksa: 050-432-870, 040-212-552, 032-670-100 Ciljevi programa: usvajanje principa promjena u obrazovanju; usvajanje metodologije izrade obrazovnih programa za devetogodišnju osnovnu školu; analiza novih obrazovnih programa i planiranje u skladu s novim obrazovnim programima.

Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: razumijevanje i primjena nastavno-ciljnog kurikuluma; podsticanje kreativnosti i inventivnosti; komunikacija; sloboda izbora i odgovornost, i timski rad. Ciljna grupa: nastavnici predškolskog vaspitanja i razredne i predmetne nastave u osnovnoj školi. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme: Razredna nastava

1. Teorijske osnove kurikuluma 2. Predmetni programi 3. Planiranje 4. Opisno ocjenjivanje

Predmetna nastava 1. Teorijske osnove kurikuluma 2. Predmetni programi 3. Planiranje i ocjenjivanje 4. Nastavne metode


mailto:[email protected],



Zavod za školstvo

Crna Gora 167

122. Neumjetnički tekst u nastavi jezika Autorka: dr Dušanka Popović Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): dr Dušanka Popović Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-931 Broj faksa: 020-408-927 Ciljevi programa: objašnjenje razloga za razvoj vještine čitanja neumjetničkih tekstova, metodskog pristupa obradi i rada na naučno-popularnom neumjetničkom tekstu, kao i značaja razvoja te vještine za učenje putem čitanja. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: rad na neumjetničkim tekstovima u okviru nastave jezika i metodski pristup neumjetničkim tekstovima raznih vrsta (posebno naučno-popularnom tekstu), čitanje neumjetničkih tekstova radi uspješnog učenja učenika i učenje putem čitanja. Ciljna grupa: nastavnici maternjeg jezika i književnosti i razredne nastave. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Vrste, osobine i struktura neumjetničkog teksta i razlozi za njihovo izučavanje u nastavi jezika

2. Naučno-popularni i naučni tekst u nastavi jezika 3. Metodski pristup neumjetničkom tekstu 4. Strategija čitanja neumjetničkog teksta 5. Učenje putem čitanja 6. Stvaranje sličnih tekstova

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (osam sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 35 učesnika. Cijena po učesniku: 20 € (uračunati su honorar za voditelje seminara i cijena potrošnog materijala).


Zavod za školstvo

Crna Gora 168

123. Ocjenjivanje u prvom ciklusu devetogodišnje osnovne škole

Autori: doc. dr Tatjana Novović, Zorica Minić, Zorica Radović i Miodrag Vučeljić Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): Miodrag Vučeljić Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-940 Broj faksa: 020-408-927 Ciljevi programa: informisanje o elementima opisnog ocjenjivanja (deskriptivno-analitičko ocjenjivanje).

Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: opisno ocjenjivanje u svjetlu nastavno-ciljnog kurikuluma; unapređenje posmatranja, praćenja i evaluacije ukupnih postignuća; timski rad; podsticanje kreativnosti i inventivnosti, i sloboda izbora i odgovornost. Ciljna grupa: nastavnici predškolskog vaspitanja i razredne nastave. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme: 1. Predmet ocjenjivanja (analitičko-evaluativna funkcija ocjenjivanja – povezivanje aktivnosti usmjerenih na sadržaje s kriterijumima za procjenjivanje uspješnosti realizacije i kvalitetom ishoda, razlika između opisnih i numeričkih ocjena – analitičko i sumativno ocjenjivanje, funkcije ocjenjivanja u odnosu na nastavu – informativno, formativno, sumativno ocjenjivanje) 2. Opisno ocjenjivanje – načela koncipiranja opisnog ocjenjivanja (mogući problemi i prednosti) 3. Naš model opisnog ocjenjivanja – analiza programskih ciljeva, uopštavanje i formulisanje standarda koji se provjeravaju i ocjenjuju Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 35 učesnika.



Zavod za školstvo

Crna Gora 169

124. Procjenjivanje i ocjenjivanje u nastavi pojedinih predmeta Autori: dr Slobodan Jerkov, dr Lidija Srefanović-Kaljaj, dr Dušanka Popović, mr Vesna Bulatović, Nermin Hajdarpašić, Radovan Popović, dr Snežana Grbović, Nada Maras, Radomir Sušić, Petar Špadijer, Dragan Berilažić, Vidoje Šćepanović, Koviljka Teodorović, mr Ljiljana Subotić, Željko Korać i Milica Čabarkapa Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): Nataša Gazivoda Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-941 Broj faksa: 020-408-992 Ciljevi programa: procjenjivanje i ocjenjivanje u skladu s novim predmetnim programima; vrste procjenjivanja i ocjenjivanja u odnosu na specifičnost predmeta; tehnike procjenjivanja i ocjenjivanja; kriterijumi za procjenjivanje i ocjenjivanje; eksterna i interna provjera znanja i testovi; usvajanje novih tendencija u provjeravanju znanja i vještina, i samoocjenjivanje u okviru pojedinog predmeta. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: planiranje i korišćenje ocjenjivanja kao sredstva za unapređenje nastave i primjena dobrih kriterijuma procjenjivanja i ocjenjivanja kao integralnog dijela nastave i učenja u okviru pojedinih nastavnih predmeta. Ciljna grupa: nastavnici predmetne i razredne nastave. Metode i tehnike rada: interaktivne radionice. Teme:

1. Načini procjenjivanja i ocjenjivanja učenika za pojedine oblasti predmeta 2. Mogućnosti formativne i sumativne procjene i ocjene znanja 3. Načini praćenja i vrednovanja učeničkih znanja (vrste vježbi, metode i tehnike

vjerodostojnog ocjenivanja) 4. Kontinuirano praćenje rada i napredovanja učenika 5. Registrovanje podataka i zapažanja i druge važne pojedinosti



Zavod za školstvo

Crna Gora 170

125. Rad sa djecom uzrasta od šest do devet godina – engleski jezik Autori: Nada Mišetić, Mirjana Đukanović, Milovan Đukanović, Fadila Kajević, Lea Lonza, Ivana Vukićević, Žana Bulajić i Dragiša Vukotić Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): mr Ljiljana Subotić Adresa: Ul. Nikole Đurkovića b.b., Tivat E-mail: [email protected] Broj telefona: 032-670-100 Broj faksa: 032-670-100 Cilj programa: osposobljavanje za rad sa učenicima uzrasta od šest do devet godina. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: primjena metoda rada sa učenicima uzrasta od šest do devet godina. Ciljna grupa: nastavnici engleskog jezika. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme: 1. Karakteristike učenika uzrasta od šest do devet godina 2. Kreativnost u radu sa učenicima uzrasta od šest do devet godina 3. Nastava slušanja, govora, čitanja i pisanja 4. Komunikativna nastava jezika 5. Nastava gramatike 6. Planiranje i ocjenjivanje Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): tri i po dana (28 sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 35 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 171

126. Inkluzivno obrazovanje u osnovnoj i srednjoj školi Autori: doc. dr Tatjana Novović, dr Nada Šakotić, Ranka Božović, Vesna Dimitrijević, Mirjana Đurović i mr Vanja Stanišić Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): Željko Korać Adresa: Obala b.b., Bijelo Polje E-mail: [email protected] Broj telefona: 050-432-870 Broj faksa: 050-432-870 Cilj programa: obuka nastavnika za primjenu inkluzivnog obrazovanja u osnovnim školama i vrtićima sa naglaskom na primjeni interaktivnih metoda rada sa djecom s posebnim potrebama. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: komunikacija sa djecom i roditeljima, partnerstvo i timski rad; metode rada sa svom djecom; uočavanje i prepoznavanje dječjih sposobnosti i očuvanih potencijala; izrada individualnog obrazovnog plana; prepoznavanje i korigovanje dječjeg problematičnog ponašanja i kreiranje atmosfere prihvatanja u grupi/razredu. Ciljne grupe: nastavnici, pedagozi, psiholozi i direktori predškolskih ustanova i škola. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme: obuka nastavnika obuhvata osnovni i napredni program. Osnovni program čine tri dvodnevna ili dva trodnevna modula (sa razmakom od najmanje 15 dana, kako bi nastavnici u međuvremenu uradili domaći zadatak). U okviru svakog modula organizuju se po četiri interaktivne radionice dnevno a teme su sljedeće:

1. Uvodna radionica – krug briga i očekivanja 2. Inkluzivni pokret i UNESCO-ov film 3. Pravo na različitost 4. Strategija za IO, dokumenta i zakoni 5. Djeca sa smetnjama u razvoju – tipovi smetnji 6. Djeca sa teškoćama u razvoju – vrste teškoća 7. Iskustva u radu s djecom sa teškoćama 8. Skala procjene i IROP (domaći zadatak) 9. Prihvatanje različitosti (djeca i nastavnici) 10. Posmatranje u cilju objektivne procjene 11. Metode podsticanja dječjeg razvoja 12. Evaluacija 13. IOP formulisanje TNP-a i ciljeva (I dio – analiza domaćeg zadatka) 14. IOP formulisanje TNP-a i ciljeva (II dio – suština) 15. IOP formulisanje TNP-a i ciljeva (III dio – način izrade) 16. Komunikacija sa djecom 17. Podsticanje dječjeg razvoja i učenja 18. Ocjenjivanje dječjih postignuća (I i II) 19. Partnerstvo sa roditeljima 20. Problematično ponašanje (I dio) 21. Predstavljanje Indeksa za inkluziju 22. Izrada ličnog plana (kako uključiti dijete, poboljšati kvalitet nastave, prenijeti

znanje kolegama...) 23. Evaluacija seminara (na kraju šestog dana) i podjela sertifikata



Zavod za školstvo

Crna Gora 172

Napredni program traje dva dana i sadrži sljedeće teme: 1. Rezultati primjene Indeksa za inkluziju 2. Problematično ponašanje i korigovanje (II dio) 3. Problematično ponašanje i korigovanje (III dio) 4. IOP formulisanje TNP-a i ciljeva (IV dio – iskustva i teškoće) 5. Timski rad i uloge u timu (Balbijev test), I dio 6. Timski rad i uloge u timu (Balbijev test), II dio 7. Ocjenjivanje dječjih postignuća – primjeri iz prakse 8. Alternativne metode komunikacije

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): osnovni program traje šest dana (42 sata), a napredni program – dva dana (14 sati). Broj učesnika u grupi: od 15 do 30 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 173

127. Neki aspekti savremene nastave (vaspitno-obrazovni proces usmjeren na učenika)

Autori: Miodrag Vučeljić, mr Zoran Lalović, doc. dr Tatjana Novović, dr Dušanka Popović, Zorica Minić i mr Ljiljana Subotić Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): dr Dušanka Popović Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-931; 069-093-046 Broj faksa: 020-408-927 Cilj programa: informisanje učesnika o teorijskim polazištima u nastavi usmjerenoj na učenika i praktičnim rješenjima koja su na njima izgrađena. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: razumijevanje teorijskih postavki u nastavnom procesu usmjerenom na dijete/učenika; razumijevanje i primjena u praksi nastavno-ciljnog kurikuluma; primjena u nastavi savremenih oblika i metoda rada; razumijevanje značaja odgovarajućeg ambijenta u učionici za realizaciju nastavnog procesa usmjerenog na dijete/učenika; izgradnja sposobnosti da se procijeni radna klima u odjeljenju; razumijevanje značaja saradnje sa porodicom i lokalnom zajednicom; razumijevanje potrebe za uvođenjem inkluzije u obrazovni sistem; prepoznavanje individualizacije u radu nastavnika i razumijevanje savremenih pogleda na ocjenjivanje (posebno na opisno ocjenjivanje učenika). Ciljne grupe: direktori i pomoćnici direktora osnovnih škola, nastavnici i stručni saradnici. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Osnovni principi vaspitno-obrazovnog procesa usmjerenog na dijete 2. Teorijske osnove savremene nastave 3. Savremeni oblici i metode rada I 4. Savremeni oblici i metode rada II 5. Inkluzivno obrazovanje 6. Saradnja porodice i škole 7. Planiranje i pripremanje za nastavu 8. Procjenjivanje i ocjenjivanje u nastavi 9. Ambijent u učionici (fizičko okruženje) 10. Ambijent u učionici (komunikacija) 11. Individualizacija vaspitno-obrazovnog procesa

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): I varijanta dva dana (16 sati); II varijanta dva i po dana (20 sati). U okviru I varijante izostavlja se tema Procjenjivanje i ocjenjivanje u nastavi, dok se teme Savremeni oblici i metode rada I i II i Ambijent u učionici (fizičko okruženje i komunikacija) sažimaju u po jednu radionicu. Broj učesnika u grupi: od 20 do 35 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 174

128. Obrazovni programi za devetogodišnju osnovnu školu (stručni saradnici)

Autori: mr Zoran Lalović i Zorica Minić Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): mr Zoran Lalović Adresa: Ul. Nikole Đurkovića b.b., Tivat E-mail: [email protected] Broj telefona: 032-670-101 Broj faksa: 032-670-101 Ciljevi programa: analiza postojeće nastavne prakse, principi promjena u obrazovanju i osnovni dokumenti; informisanje o metodologiji izrade novih nastavnih programa (struktura programa); analiza novih nastavnih programa (uočavanje razlike između nastavno-sadržajnog i nastavno-ciljnog kurikuluma), i preciznije definisanje mjesta i uloge stručnih saradnika u reformisanoj školi. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: timski rad; razumijevanje i primjena nastavno-ciljnog kurikuluma; podsticanje kreativnosti i inventivnosti; komunikacijske vještine; sloboda izbora i odgovornost. Cljna grupa: stručni saradnici u školama (psiholozi i pedagozi). Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Osnovni problemi u postojećoj nastavnoj praksi (identifikovanje problema, definisanje uzroka i rješenja problema)

2. Teorija kurikuluma: sadržaj pojma kurikulum, konzistentnost kurikuluma, otvoreni i zatvoreni kurikulum, autonomija škole i nastavnika

3. Različiti pristupi u planiranju nastave/učenja: sadržajno planiranje, ciljno planiranje i razvojno planiranje, i njihov uticaj na položaj nastavnika i učenika u nastavi (na nastavu i učenje)

4. Struktura usvojenog programa: ciljevi nastave/učenja, metode nastave/učenja i očekivani uticaj na nastavu i učenje

5. Planiranje kurikuluma i uloga stručnih saradnika u razvoju školskog kurikuluma 6. Unapređenje kvaliteta učenja i nastave u školi (razvojni plan škole) 7. Savjetodavni i instruktivni rad pedagoga i psihologa (sa nastavnicima, sa

učenicima, sa roditeljima) u školi Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva i po dana (20 sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 35 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 175

129. Obuka nastavnika za izvođenje nastave iz građanskog vaspitanja u VI i VII razredu osnovne škole

Autor: Aktiv za građansko vaspitanje i obrazovanje u Zavodu za školstvo Institucij/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Vidosava Kašćelan Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-938 Broj faksa: 020-408-927 Ciljevi programa: osposobljavanje nastavnika različitih struka da predaju predmet građansko vaspitanje u VI i VII razredu osnovne škole i pomoć nastavnicima da povećaju znanje iz oblasti koje nedostaju njihovom bazičnom obrazovanju i tako ojačaju profesionalni identitet nastavnika građanskog vaspitanja. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: poznavanje koncepta reforme; razumijevanje i primjena novog kurikuluma; razumijevanje povezanosti predmeta građansko vaspitanje sa osnovnim principima i ciljevima reforme; vođenje časa i primjena savremenih metoda; podsticanje kreativnosti i aktivnog učešća u životu škole i lokalne zajednice, i sloboda izbora i odgovornost. Ciljna grupa: nastavnici građanskog vaspitanja u osnovnim školama. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Moduli:

1. Promjene u osnovnoj školi i nastavni program za građansko vaspitanje 2. Metode rada u nastavi iz građanskog vaspitanja 3. Ocjenjivanje i procjenjivanje 4. Politička filozofija

Moduli za unaprijeđenu obuku:

1. Identitet (lični i kolektivni), ja i drugi 2. Demokratija i obrazovanje, demokratske vrijednosti kao princip u nastavi 3. Stavovi, dijalog, tolerancija i način razrješenja konflikata 4. Ljudska i dječja prava, evropske vrijednosti u obrazovanju 5. Program za trenere

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): 11 dana (76 sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 25 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 176

130. Interkulturalno obrazovanje u osnovnoj školi i gimnaziji

Autori: Aktiv za građansko vaspitanje i obrazovanje Zavoda za školstvo Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo Odgovorna osoba (koordinator): Vidosava Kašćelan Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b.Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-938 Broj faksa: 020-408-938 Ciljevi programa: unapređenje znanja o interkulturalnom obrazovanju, pluralizmu kultura i potrebi zajedničkog življenja i poštovanja različitosti. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: razumijevanje i primjena principa interkulturalnosti u nastavi i životu škole i kreiranje škole kao demokratske zajednice u kojoj su svi ravnopravni i uvaženi i u kojoj je postignuta demokratska klima za rad. Cljna grupa: nastavnici svih struka osnovnih i srednjih škola. Metode i tehnike rada: obuka je interaktivnog tipa. Teme:

1. Šta je kultura 2. Uticaj obrazovanja na razvoj kulturnih vrijednosti 3. Multikulturalnost, interkulturalnost, princip poštovanja različitosti 4. Interkulturalno obrazovanje i njegov uticaj na stvaranje pozitivne klime za učenje

u školi 5. Podizanje svijesti o sebi i drugima 6. Interkulturalno učenje kroz različite predmete i vannastavne aktivnosti u školi,

izrada projekata 7. Primjeri suživota u lokalnoj sredini, regiji i državi, afirmacija pozitivnih iskustava

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): seminari se mogu organizovati kao jednodnevni, ali i višednevni, ukoliko za to postoje potreba i mogućnosti. Broj učesnika u grupi: od 20 do 30 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 177

131. Obuka nastavnika za izvođenje nastave istorije religije u osnovnoj školi i gimnaziji

Autori: mr Jasmina Đorđević, Radovan Popović i Dragoje Đokić Institucije/organizacije koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): Radovan Popović Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b. Podgorica E-mail: [email protected]; [email protected] [email protected] Broj telefona: 067-654-110; 069-093-017; 069-043-613 Broj faksa: 020-408-927 Ciljevi programa: osposobljavanje za predavanje predmeta istorija religije u osnovnoj školi i gimnaziji; sticanje znanja koja nedostaju bazičnom obrazovanju nastavnika i jačajnje, na taj način, profesionalnog identiteta nastavnika istorije religije; podrška za preuzimanje novih raznovrsnih i kompleksnih uloga u reformi osnovne škole i gimnazije kroz jačanje ukupnih kompetencija i razvijanje sposobnosti ispoljavanja sopstvenih kreativnih potencijala i kreativnih potencijala učenika; analiza postojeće nastavne prakse; multikonfesionalnost u nastavi istorije religije i izbjegavanje religijskih dogmi. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: razumijevanje koncepta reforme; razumijevanje i primjena novog kurikuluma; razumijevanje i primjena nastavno-ciljnog planiranja; planiranje u skladu s novim obrazovnim programom; razumijevanje povezanosti predmeta istorija religije sa osnovnim principima multikonfesionalnog i multikulturnog društva kao što je Crna Gora; vještina vođenja nastavnog časa i primjena savremenih metoda; podsticanje kreativnosti i aktivnog učenja u životu škole i lokalne zajednice, i sloboda izbora i odgovornosti za unapređenje praćenja, vrednovanja i ocjenjivanja postignuća učenika. Cljna grupa: nastavnici istorije, filozofije i sociologije u osnovnim školama i gimnazijama. Metode i tehnike rada: obuka je interaktivnog tipa (radionice). Teme:

1. Primjena u osnovnoj školi nastavnog programa istorija religije 2. Primjena u gimnaziji nastavnog programa istorija religije 3. Filozofija promjena u osnovnoškolskom i gimnazijskom obrazovanju, suština

promjena i planiranje u skladu sa novim obrazovnim programom 4. Uloga nastavnika u isticanju i jačanju multikonfesionalnosti i multikulturalnosti

crnogorskog društva 5. Savremeni oblici i metode rada (interaktivne strategije i metode rada, uloga

nastavnika i uloga učenika i pristupci aktiviranja učenika u nastavi) 6. Procjenjivanje i ocjenjivanje u nastavi (razmjena iskustava i razrešavanje

konkretnih problema vezanih za ocjenjivanje) Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati). Broj učesnika u grupi: od 16 do 25 učesnika.





Zavod za školstvo

Crna Gora 178

132. Istraživanje humanitarnog prava Autorke: Vidosava Kašćelan, dr Ivana Jelić, Slobodanka Žižić, Nadežda Vujašković i Snježana Bošković Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Vidosava Kašćelan Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-938 Broj faksa: 020-408-927 Ciljevi programa: informisanje nastavnika o osnovnim pojmovima međunarodnog humanitarnog prava, osnovnim temama i ciljevima obrazovnog programa istraživanje humanitarnog prava; obučavanje za izvođenje nastave iz obaveznog izbornog predmeta istraživanje humanitarnog prava u VIII ili IX razredu i usvajanje osnovnih koncepata programa, razumijevanje njegovog značaja i način realizacije sa učenicima. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: razvijanje kod djece ideje i svijesti o vrijednosti humanosti i poštovanja života i ljudskog dostojanstva u svim situacijama, ratu i miru. Ciljna grupa: nastavnici koji predaju IHP u osnovnoj školi. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Pojam međunarodnog humanitarnog prava, istraživanje humanitarnog prava, humanitarne organizacije

2. Posmatrači i šta mogu da učine 3. Očevidac, ljudsko dostojanstvo i socijalni pritisak 4. Osnovna pravila MHP, razlikovanje vojnih i civilnih ciljeva 5. Međunarodno humanitarno pravo i pravo ljudskih prava 6. Kodeksi tokom vremena 7. Kršenje MHP (otkrivanje kršenja i razlozi za pravdu) 8. Sankcionisanje kršenja MHP 9. Posljedice ratnih razaranja (izbjeglice, kampovi, obnavljanje porodičnih veza) 10. Etika humanitarne akcije

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva i po dana (20 sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 27 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 179

133. Obuka nastavnika za izvođenje nastave iz informatičkih predmeta Autori: Radovan Rutešić, mr Goran Šuković, dr Božo Krstajić i mr Vesna Bulatović Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): mr Vesna Bulatović Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-936; 069-093-077 Broj faksa: 020-408-927 Ciljevi programa: unapređenje stručnih i metodičkih znanja iz obaveznog nastavnog predmeta tehnika i informatika i iz izbornih informatičkih predmeta. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: stručna i metodička ICT znanja nastavnika, ovladavanje grupnim i interaktivnim metodama nastave i animiranje djece za korišćenje ICT-a. Ciljne grupe: nastavnici koji izvode nastavu iz predmeta tehnika i informatika i nastavu iz izbornih informatičkih predmeta. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Savremeni didaktički pristup u predavanju ICT predmeta 2. Osnovni pojmovi u informatici i osnovne komponente računara 3. Operativni sistemi 4. Alati za obradu teksta 5. Alati za tabelarni račun 6. Alati za prezentacije 7. Korišćenje globalne Internetove mreže 8. Elektronska pošta 9. Korelacija sa drugim predmetima

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): osam dana (64 sata). Nakon četiri dana poželjno je da se napravi pauza od približno 10 dana. Broj učesnika u grupi: od 10 do 16 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 180

134. Interaktivne metode u nastavi

Autori: dr Lidija Stefanović-Kaljaj, Radovan Popović, dr Dušanka Popović, dr Snežana Grbović, Ljuba Samardžić, Radomir Sušić, dr Slobodan Jerkov, mr Blaženka Petričević, mr Jasmina Đorđević, Vidoje Šćepanović, Almir Martinović, Marko Mrvaljević, Željko Jaredić, Koviljka Teodorović i mr Vesna Bošković Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): dr Snežana Grbović Adresa: Ul. Karađorđeva 4, Nikšić E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-093-016; 040-212-552 Broj faksa: 040-212-552 Ciljevi programa: prepoznavanje različitih stilova učenja; sagledavanje mogućnosti za praktičnu primjenu znanja o stilovima učenja; sagledavanje prednosti interaktivne nastave u odnosu na tradicionalnu nastavu i sticanje znanja i vještina u vezi s metodama, odnosno tehnikama, interaktivne nastave i u svom radu na osnovu njihove primijene. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: poznavanje teorijskih i praktičnih pristupa neophodnih da bi se odgovorilo na različite potrebe djece; planiranje aktivnosti učenja u skladu s različitim potrebama učenika; planiranje aktivnosti učenja prema ciljevima predmeta koji nastavnici predaju; poznavanje teorijskih postavki interaktivne nastave – učenja, i primjena interaktivnih metoda u nastavi i njihovo kombinovanje, tj. prilagođavanje predmetu koji predaju. Ciljna grupa: nastavnici predmetne nastave (maternji jezik i književnost, matematika, biologija, geografija, hemija, likovna kultura, muzička kultura i fizika). Metode i tehnike rada: interaktivne radionice u kojima se podrazumijevaju aktivnosti učesnika. Teme:

1. Stilovi učenja – teorijski okvir i korišćenje poznavanja stilova učenja u školi 2. Tradicionalna nastava nasuprot interaktivnoj nastavi 3. Metode unapređivanja interaktivnog učenja (pojam i vrste metoda) 4. Primjena i demonstracija interatkivnih metoda



Zavod za školstvo

Crna Gora 181

135. Rad sa djecom sa intelektualnim poteškoćama Autorke: dr Nada Šakotić i mr Jasmina Đorđević Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): mr Jasmina Đorđević Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-971 Broj faksa: 020-408-923; 020-408-992 Ciljevi programa: informisanje o osnovnim načelima inkluzivnog obrazovanja; sticanje slike o inkluzivnoj praksi u osnovnim školama u Crnoj Gori; informisanje o iskustvima u radu s djecom sa usporenim kongnitivnim razvojem; analiziranje mape razvoja djeteta od rođenja do 15 godine; informisanje o teorijama o mentalnoj ometenosti; analiziranje kompleksne situacije pri podučavanju djece s kombinovanim smetnjama; razmjena načina primjene instrumenta za početno čitanje i pisanje; razmatranje osnovnih elemenata posmatranja i procjenjivanja; informisanje o skali procjene; analiziranje principa funkcionanlog učenja i taksonomskih stepena; objašnjenje osnovnih elemenata i načina izrade IOP-a; analiziranje ključnih uputstava za rad sa djecom sa intelektualnim poteškoćama za predmete: maternji jezik, matematika, priroda i društvo, likovna kultura, muzička kultura i fizičko vaspitanje; definisanje ključnih elemenata prilikom praćenja i ocjenjivanja postignuća; informisanje o principima rada s djecom sa elementima autizma i principima rada s djecom sa specifinim poteškoćama u učenju, i indentifikovanje i razmjena primjera dobre prakse. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: poznavanje osnovnih teorijskih postavki inkluzivnog obrazovanja i današnjeg stanja u vezi sa inkluzivnim obrazovanjem kod nas i u svijetu; poznavanje osnovnih teorija o mentalnoj ometenosti; poznavanje ključnih elemenata rada s djecom sa intelektualnim poteškoćama; poznavanje metodskih principa rada s djecom sa intelektualnim poteškoćama iz maternjeg jezika, matematike, prirode i društva, likovne kulture, muzičke kulture i fizičkog vaspitanja; poznavanje načina praćenja i ocjenjivanja djece sa intelektualnim poteškoćama, i primjena različitih metoda i tehnika rada u podučavanju djece sa intelektualnim poteškoćama. Ciljne grupe: nastavnici predmetne i razredne nastave i pedagozi i psiholozi u osnovnim i srednjim školama. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Inkluzivni pokret 2. Efekti inkluzivne prakse u osnovnim školama u Crnoj Gori (trenutna situacija) 3. Iskustva u radu s djecom sa usporenim kognitivnim razvojem 4. Mapa razvoja djeteta 5. Teorije o mentalnoj ometenosti 6. Kombinovane smetnje I (disgrafija, disleksija) 7. Instrumenti za početno čitanje i pisanje 8. Kombinovane smetnje II (diskalakulija, disortografija, dispraksija) 9. Posmatranje i procjenjivanje 10. Skala procjene 11. Funkcionalno učenje – taksonomski stepeni 12. IOP 13. Metodska uputstva – maternji jezik


Zavod za školstvo

Crna Gora 182

14. Metodska uputstva – likovna kultura 15. Metodska uputstva – matematika 16. Metodska uputstva – muzička kultura 17. Metodska uputstva – priroda i društvo 18. Metodska uputstva – fizičko vaspitanje 19. Praćenje postignuća – ocjenjivanje 20. Autizam 21. Specifične poteškoće u učenju 22. Evaluacija

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): šest dana (dva modula od po tri dana – 48 sati). Broj učesnika u grupi: od 15 do 25 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 183

136. Unapređivanje kompetencija vaspitača za vaspitni rad u domovima učenika

Autori: Ljiljana Krkeljić, Vojin Cicmil i Pero Vuksanović Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): Vojin Cicmil Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-916; 020-408-992 Broj faksa: 020-408-927 Ciljevi programa: razvoj komunikacijskih vještina (preveniranje konfliktnih situacija) i strategija mirnog rješavanja problema radi unapređivanja odnosa vaspitač – učenik, učenik – učenik i vaspitač – roditelj kao neophodnog polazišta za pedagoški rad i kvalitetniji život u učeničkim domovima, i teorijsko i praktično osposobljavanje vaspitača za organizaciju i planiranje vaspitnog rada u domovima učenika. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: razvoj socijalnih kompetencija (komunikacijske vještine, kooperacija i tolerancija prema različitosti – preveniranje konflikata) i učenje strategije nenasilog rješavanja problema; medijacija u konfliktima; rad sa grupom i razumijevanje dinamike grupe; mogućnosti podsticanja i mijenjanja obrasca ponašanja u skladu sa nenasilnom komunikacijom i rješavanjem problema mirnim putem, i metodološke osnove za organizaciju vaspitnog rada. Ciljna grupa: vaspitači u domovima učenika. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Komunikacijske vještine 2. Kooperativna komunikacija 3. Afirmacija i tolerancija prema različitosti 4. Stilovi rješavanja konflikata 5. Promjene pozicije u konfliktu, eskalacija i deeskalacija konflikata 6. Mirno rješavanje konflikata između dvije strane (medijacija) 7. Rješavanje konflikata u grupi 8. Organizacija vaspitnog rada

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): tri dana (24 sata). Broj učesnika u grupi: više od pet članova – najviše 25 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 184

137. Nastava muzičke kulture u prvom ciklusu devetogodišnje osnovne škole

Autor: dr Slobodan Jerkov Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): dr Slobodan Jerkov Adresa: Ul. Svetozara Markovića 26, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-093-056 Ciljevi programa: edukacija nastavnika za rad sa učenicima na časovima muzičke kulture u prvom ciklusu devetogodišnje osnovne škole. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: upoznavanje sa muzičkom kulturom Crne Gore; učenje novih metoda i vještina rada na razvijanju muzikalnosti kod učenika; osposobljavanje nastavnika za rad sa muzičkim instrumentom i osposobljavanje nastavnika za rad sa muzičkim ansamblima. Ciljna grupa: nastavnici razredne nastave. Metode i tehnike rada: metode interaktivnog rada. Teme: I dan

1. Kratak istorijat muzike u Crnoj Gori 2. Tonalne osnove muzičkog folklora 3. Pojam muzikalnosti i muzikalnost djece u Crnoj Gori 4. Metodski postupak u razvijanju muzikalnosti djece u ranoškolskom uzrastu

II dan 1. Priprema za čas muzičke kulture 2. Rad sa muzičkim instrumentom 3. Pokazni časovi autora 4. Rad sa Orfovim instrumentarijumom

III dan 1. Kratka uputstva za rad na igrama (plesovi) 2. Pokazni časovi nastavnika 3. Rad sa muzičkim ansamblima 4. Završna razmatranja

Trajanje programa (broja dana i broj sati efektivnog rada): tri dana (24 sata). Broj učesnika u grupi: od 20 do 30 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 185

138. Savremeni pristup nastavi u prvom ciklusu devetogodišnje osnovne škole

Autori: dr Dušanka Popović i Miodrag Vučeljić Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): Miodrag Vučeljić Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 060-093-014; 020-408-940 Broj faksa: 020-408-927 Ciljevi programa: razumijevanje i primjena principa individualizacije u nastavi; razumijevanje i primjena integrisanog podučavanja u I ciklusu; razumijevanje i primjena komunikacijskog modela u nastavi maternjeg jezika i književnosti u skladu sa obrazovnim programom; razumijevanje i primjena različitih metoda, strategija i tehnika učenja prilagođenih uzrastu, i razmijevanje pojmova čitalačka pismenost, matematička pismenost i naučna pismenost. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: integrisano podučavanje i tematsko planiranje vaspitno-obrazovnih aktivnosti; individualizovan pristup u planiranju i organizovanju nastavnog procesa; organizovanje podsticajne sredine za učenje u skladu sa dječjim uzrastom i njihovim interesovanjima, i korišćenje interaktivnih metoda u podučavanju i kooperativnih igara. Ciljne grupe: nastavnici razredne nastave, pedagozi i psiholozi. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Individualizacija nastavnog procesa sa posebnim osvrtom na nastavu maternjeg jezika i književnosti i nastavu matematike

2. Integrisano podučavanje u I ciklusu 3. Savremeni pristup nastavi maternjeg jezika i književnosti 4. Savremeni pristup nastavi matematike




Zavod za školstvo

Crna Gora 186

139. Identifikacija i rad sa darovitim učenicima Autorke: Nataša Gazivoda i Nađa Luteršek Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Nataša Gazivoda Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-941; 069-093-072 Broj faksa: 020-408-927 Ciljevi programa: sticanje novih znanja o pojmu darovitost i osobinama darovite djece; informisanje o načinima identifikovanja darovite djece (postupci procjenjivanja) i ulozi nastavnika u tom procesu; informisanje o strategiji rada s darovitim učenicima i sticanje novih znanja o načinima pružanja socio-emocionalne podrške darovitoj djeci. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: prepoznavanje i procjena darovite djece i pružanje podrške (kognitivne, socijalne i emocionalne) darovitoj djeci. Ciljne grupe: nastavnici razredne i predmetne nastave i pedagozi i psiholozi u osnovnim školama. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Darovitost i osobine darovite djece 2. Identifikacija darovitih i mjesto i uloga nastavnika u tom procesu 3. Strategije rada sa darovitim učenicima 4. Socio-emocionalna podrška darovitoj djeci



Zavod za školstvo

Crna Gora 187

140. Program obuke za stručne saradnike u osnovnim školama Autori: Nađa Luteršek, Nataša Gazivoda i Radoje Novović Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorne osobe (koordinatorka): Nađa Luteršek Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-930; 069-092-094 Broj faksa: 020-408-927 Ciljevi programa: informisanje učesnika o metodologiji izrade novih nastavnih planova i programa (predmetni programi i programi rada pedagoga i psihologa); informisanje pedagoško-psihološke službe o značaju, karakteristikama i načinima interdisciplinarnog pristupa u realizaciji i rješavanju važnih vaspitno-obrazovnih problema; unapređenje znanja učesnika o ocjenjivanju kao sastavnom dijelu procesa nastave i unapređenje znanja i vještine učesnika za praćenje i evaluaciju nastavnog časa. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: ciljni pristup u planiranju nastave kao vještina neophodna za instruktivno-pedagoški rad sa nastavnicima; organizovanje timskog rada u školi i prepoznavanje „jakih strana” pojedinaca u kolektivu kao nosiocu različitih uloga u timu, i opservacija školskog časa na osnovu parametara koji su u skladu sa primjenom savremenih metoda i oblika rada u nastavi. Ciljne grupe: pedagozi i psiholozi u osnovnim školama. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Planiranje 2. Timski rad 3. Ocjenjivanje 4. Opservacija školskog časa



Zavod za školstvo

Crna Gora 188

141. Procjenjivanje i ocjenjivanje u nastavi (osnovna škola) Autori: dr Dušanka Popović, Miodrag Vučeljić i doc. dr Tatjana Novović, Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): Miodrag Vučeljić Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-940; 069-093-014 Broj faksa: 020-408-927 Ciljevi programa: sagledavanje ocjenjivanja kao sredstva za unapređenje nastave i učenja; informisanje o osnovnim principima na kojima se zasnivaju aktivnosti koje čine proces ocjenjivanja; uočavanje razlike između formativnog ili razvojnog ocjenjivanja i sumativnog ili zaključnog ocjenjivanja i specifičnosti uloge koje te dvije vrste ocjenjivanja imaju u nastavi i učenju; sagledavanje ocjenjivanja kao dijela procesa nastave i učenja; razmatranje faza procesa ocjenjivanja; ukazivanje na višestruke funkcije ocjenjivanja; sagledavanje uloge nastavnika u tom procesu; sagledavanje uloge učenika u tom procesu; informisanje o različitim tehnikama kontinuiranog ocjenjivanja i razmatranje karakteristika dobrog procjenjivanja i ocjenjivanja. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: planiranje i korišćenje ocjenjivanja kao sredstva za unapređenje nastave; primjena dobrih kriterijuma ocjenjivanja i primjena procjenjivanja i ocjenjivanja kao integralnog dijela nastave i učenja. Ciljne grupe: nastavnici predmetne i razredne nastave, pedagozi, psiholozi, pomoćnici direktora i direktori. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Osnovni koncepti (znanje, razumijevanje, vještine, stavovi, kompetencije) 2. Svrha i tipovi procjenjivanja i ocjenjivanja 3. Tehnike ocjenjivanja 4. Standardi i kriterijumi ocjenjivanja 5. Ocjenjivanje za razvoj učenika



Zavod za školstvo

Crna Gora 189

142. Zdravi stilovi života

Autori: Anđa Backović, Slavica Vujović, Tamara Milić, Tatijana Mandić, dr Boban Mugoša, dr Dragan Laušević, dr Dragan Likić, dr Olivera Mijanović, dr Ljiljana Žižić, dr Žarko Mićović, dr Elvir Zvrko i dr Gordana Rašović Institucije/organizacije koje podržavaju program: Zavod za školstvo, UNDP (Program Ujedinjenih nacija za razvoj, Kancelarija za Crnu Goru) i Globalni fond za borbu protiv AIDS-a, tuberkuloze i malarije, koji pruža finansijsku pomoć Odgovorna osoba (koordinator): Radoje Novović Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-979; 069-093-073 Broj faksa: 020-408-927 Ciljevi programa: stručno osposobljavanje za realizaciju programa u nastavi za učenike VIII ili IX razreda osnovne škole; informisanje o nastavnom programu (ciljevi, sadržaj, teme, aktivnosti); obuka za najvažnije metode rada u nastavi i dobijanje sugestija od nastavnika u vezi s budućom organizacijom nastave. . Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: usvajanje i primjena aktivnih i interaktivnih metoda u nastavi iz zdravih stilova života; razvijanje spsobnosti kod nastavnika za pružanje podrške učenicima u njegovanju zdravog životnog stila; pomoć djeci na osnovu primjene savremenih metoda u sticanju znanja, razvijanju stavova i ovladavanju vještinama neophodnim za njegovanje zdravog životnog stila, i izgradnja spsobnosti za procjenu radne klime u odjeljenju. Ciljna grupa: nastavnici biologije, pedagozi i psiholozi. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Prezentacija nastavnog programa i priručnika 2. Čovjekov odbrambeni sistem, zarazne bolesti i HIV/AIDS 3. Mentalno zdravlje i vještine komunikacije 4. Zdrava ishrana 5. Lična higijena tijela i kultura odijevanja 6. Prevencija fizičkog i psihičkog nasilja 7. Reproduktivno zdravlje



Zavod za školstvo

Crna Gora 190

143. Obuka za primjenu evropskog jezičkog portfolija Autorke programa: mr Ljiljana Subotić i Nataša Perić Naziv institucije/organizacije koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): mr Ljiljana Subotić Adresa: Ul. Nikole Đurkovića b.b., Tivat E-mail: [email protected] Broj telefona: 032-670-100 Broj faksa: 032-670-100 Ciljevi programa: unapređenje znanja i vještina potrebnih nastavnicima za primjenu evropskog jezičkog portfolija. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: poznavanje strukture ELP-a; razumijevanje pedagoške funkcije ELP-a; poznavanje povezanosti ELP-a i CEF-a; unapređenje vještina samoprocjenjivanja i refleksije; razumijevanje autonomije učenika i učenja učenja, i primjena crnogorskog modela ELP-a u nastavi. Ciljna grupa: nastavnici stranih jezika u osnovnim školama. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme: 1. ELP i CEF 2. ELP – struktura, funkcije, implementacija 3. Pedagoška funkcija ELP-a 4. Autonomija učenika i učenje učenja 5. Samoprocjenivanje i refleksija 6. ELP i savremena nastava stranih jezika 7. Crnogorski model ELP-a (uzrast od 12 do 15 godina) Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (osam sati). Broj učesnika u grupi: do 30 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 191

144. Škola – strateški činilac u obrazovanju za životnu sredinu i održivi razvoj

Autori: dr Snežana Grbović i Vuko Nikolić Institucije/organizacije koje podržavaju program: Zavod za školstvo, Podgorica i JU Prva srednja stručna škola, Nikšić Odgovorna osoba (koordinator): Vuko Nikolić Adresa: JU Prva srednja stručna škola, Ul. Vuka Karadžića 3, Nikšić E-mail: [email protected] Broj telefona: 067-311-990; 040-217-039 Broj faksa: 040-212-552 Ciljevi programa: opšti ciljevi su pokretanje i podrška razvoju kompetencija nastavnika neophodnih za uspješnu implementaciju ciljeva i zadataka obrazovanja o životnoj sredini i održivom razvoju unutar škole. Specifični ciljevi su: upoznavanje i razumijevanje savremenih koncepata životne sredine i održivog razvoja, kao i koncepata obrazovanja za životnu sredinu i održivi razvoj; podizanje nivoa znanja i vještina za primjenu ekološke paradigme (životna sredina i održivi razvoj) prema specifičnostima pojedinih programa/predmeta; usavršavanje metoda aktivnog učenja koje su specifične u oblasti saznanja životne sredine; osposobljavanje za korišćenje saznanja iz oblasti životne sredine i održivog razvoja u kontekstu škole kao dijela lokalne sredine; povezivanje teorije i prakse – praktična primjena znanja o životnoj sredini i održivom razvoju, i razvoj kritičkog mišljenja i elemenata stvaralačkog mišljenja (originalnost, fleksibilnost, osjetljivost na problem). Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: integralno savladavanje ključnih elemenata koncepta životna sredina, koncepta održivi razvoj i koncepta obrazovanje o životnoj sredini i održivom razvoju; identifikovanje i razumijevanje problema u životnoj sredini; razumijevanje ciljeva i zadataka obrazovanja za životnu sredinu i održivi razvoj; razvoj sposobnosti primjene novih saznanja u školskoj praksi prema specifičnostima predmetnih programa/područja aktivnosti; primjena savremenih oblika i metoda rada u saznanju životne sredine i podsticanje učenika na samostalno, kreativno i praktično stvaranje u oblasti lokalnog ekološkog djelovanja. Ciljna grupa: nastavnici u predškolskim ustanovama i osnovnim i srednjim školama. Metode i tehnike rada: radioničarski rad (kombinuju se i razni oblici rada: od individualnog rada, preko rada u parovima i malim grupama ili timovima, do rada u velikoj grupi i plenarnog nastupa) interaktivnog tipa koji je osmišljen kao aktivni, iskustveni, refleksivni i kooperativni proces učenja. Takođe, koristiće se i kratka teorijska izlaganja za objašnjavanje prirode ključnih pojmova i fenomena i njihovo povezivanje sa postojećim znanjima i iskustvima učesnika. Teme: Modul 1

1. Teorijske osnove životne sredine 2. Načela i principi održivog razvoja 3. Stanje i problemi životne sredine na globalnom i lokalnom nivou – indikacije i

uzroci propadanja životne sredine, društveni pristup zaštiti životne sredine 4. Polazišta i pristupi obrazovanju za životnu sredinu i održivi razvoj

Modul 2 1. Analiza nastavnih programa/područja aktivnosti – primjena ekološke paradigme

(životna sredina i održivi razvoj) unutar različitih nastavnih programa/područja aktivnosti


Zavod za školstvo

Crna Gora 192

2. Interaktivne metode i modeli obrazovanja u oblasti životne sredine 3. Lokalna zajednica kao partner u obrazovanju za životnu sredinu i održivi razvoj 4. Povezivanje teorije i prakse – razvoj preduzetničkog duha kod

polaznika/nastavnika (po grupama učesnika) Trajanje programa (broja dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 30 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 193

145. Planiranje i realizacija otvorenog dijela programa u nastavi geografije

Autorke: dr Snežana Grbović i Nada Maras Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Nada Maras Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-956; 069-093-006 Broj faksa: 020-408-927 Ciljevi programa: opšti cilj ovog programa jeste podrška nastavnicima geografije u planiranju i realizaciji ciljeva i ishoda nastave koji nijesu centralno planirani a koji uključuju sadržaje vezane za lokalnu sredinu. Posebni ciljevi programa su: proširivanje saznanja o mjestu i ulozi sadržaja vezanih za lokalnu sredinu u obrazovanju iz geografije, razumijevanje značaja unošenja takvih sadržaja u nastavne programe, poznavanje i razumijevanje načina i postupaka ugrađivanja tih sadržaja u nastavni program, adekvatan izbor didaktičko-metodičkih rješenja u izučavanju geografskih sadržaja vezanih za lokalnu sredinu i izrada scenarija za odabrane sadržaje u vezi s lokalnom sredinom, planiranim ciljevima i postavljenim ishodima. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: sposobnost izbora najpogodnijih sadržaja vezanih za lokalnu zajednicu u skladu s planiranim ciljevima i ishodima nastave geografije i, u vezi s tim, izbor i primjena najefikasnijih oblika i metoda. Ciljna grupa: nastavnici geografije u osnovnim i srednjim školama. Metode i tehnike rada: interaktivan rad u paru i grupama, debata o ponuđenim rešenjima, diskusija i evaluacija sopstvenog rada i rada drugih grupa. Teme: 1. Lokalni sadržaji i načelo lokalnih zahtjeva u vezi s obrazovanjem iz geografije – temeljne pretpostavke takvog obrazovanja 2. Pristupi geografskim saznanjima u lokalnoj sredini – metode i tehnike utemeljene na načelu zavičajnosti 3. Fizičko-geografska obilježja – podrška planiranju 4. Društveno-ekonomska obilježja – podrška planiranju Trajanje programa (broja dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (osam sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 30 učesnika.



Zavod za školstvo

Crna Gora 194

III GIMNAZIJA

146. Promjene u gimnaziji i novi obrazovni programi Autori: autori predmetnih programa za gimnaziju i tim trenera Zavoda za školstvo Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Vidosava Kašćelan Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-938 Broj faksa: 020-408-927 Ciljevi programa: informisanje učesnika o principima promjena u obrazovanju i osnovnim dokumentima; usvajanje metodologije izrade novih obrazovnih programa (struktura programa); analiza novih obrazovnih programa (uočavanje razlike između nastavno-sadržajnog i nastavno-ciljnog kurikuluma) i planiranje u skladu s novim obrazovnim programima. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: razumijevanje i primjena nastavno-ciljnog kurikuluma; timski rad; podsticanje kreativnosti i inventivnosti; komunikacijske vještine i sloboda izbora i odgovornost. Ciljna grupa: nastavnici u gimnazijama. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme: 1. Principi promjena u obrazovanju i osnovni dokumenti 2. Metodologija izrade novih obrazovnih programa 3. Analiza novih obrazovnih programa 4. Planiranje u skladu s novim obrazovnim programima Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 35 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 195

147. Metode rada u nastavi Autori: prof. dr Željko Jaćimović, Vidosava Kašćelan, Radovan Popović, mr Jasmina Đorđević, Slavica Vujović, prof. dr Siniša Stamatović, Stana – Sanja Kaluđerović, mr Božena Jelušić, Dajana Ševaljević, Ljuba Samardžić, dr Goran Šuković, Nada Maras, Fadila Kajević, mr Jasmina Nikčević, Radomir Sušić, prof. dr Drago Milošević, prof. dr Radojica Marušić, mr Zoran Lalović, Zorica Minić, Branka Vujisić i Ljiljana Kolundžić Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Vidosava Kašćelan Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-938 Broj faksa: 020-408-927 Ciljevi programa: različiti oblici pedagoške komunikacije u nastavi; informisanje o aktivnim i interaktivnim metodama učenja/nastave; izbor nastavnih metoda prema mogućnostima i afinitetima učenika; nastavnik kao moderator nastavnog procesa; aktivna uloga učenika, aktivnosti na času i postupci kojima se aktiviraju učenici u nastavi; demonstriranje aktivnih metoda rada uz davanje konstruktivne povratne informacije od strane drugih učesnika i rad u grupi. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: primjena aktivnih i interaktivnih metoda rada u nastavi; timski rad, kooperativno učenje; podsticanje kreativnosti i inventivnosti; komunikacijske vještine i sloboda izbora i odgovornost. Ciljna grupa: nastavnici predmetne nastave. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Kako uče odrasli – stilovi učenja 2. Pojam i vrste metoda 3. Tradicionalne i aktivne metode – pozitivne i negativne karakteristike 4. Kriterijumi za izbor metoda u nastavi 5. Demonstracija i primjena metoda na različite stručne teme



Zavod za školstvo

Crna Gora 196

148. Procjenjivanje i ocjenjivanje u nastavi Autori: Vidosava Kašćelan, Radovan Popović, Slavica Vujović, Milonja Ojdanić, Divna Paljević, Fadila Kajević, Radomir Sušić, Stana-Sanja Kaluđerović, Tatjana Vujošević, dr Lidija Stefanović-Kaljaj, Zorica Minić, mr Zoran Lalović, dr Goran Šuković, Tatijana Čarapić, Dragana Šubarić i Nađa Durković Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Vidosava Kašćelan Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-938 Broj faksa: 020-408-927 Ciljevi programa: procjenjivanje i ocjenjivanje u skladu s novim nastavnim programima; vrste procjenjivanja i ocjenjivanja; tehnike procjenjivanja i ocjenjivanja; kriterijumi za procjenjivanje i ocjenjivanje; eksterna i interna provjera znanja i testovi; usvajanje novih tendencija u provjeravanju znanja i vještina, i samoocjenjivanje. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: objektivnost u procjenjivanju i ocjenjivanju; upoređivanje postignuća u nastavi i razvoj standarda i kriterijuma ocjenjivanja. Ciljna grupa: nastavnici predmetne nastave. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Analiza postojećeg stanja: kako ocjenjujemo? 2. Svrha i načini procjenjivanja i ocjenjivanja: kriterijumsko procjenjivanje i

ocjenjivanje, standardi znanja 3. Eksterna provjera znanja (testovi znanja, nacionalno provjeravanje i ispitivanje,

maturski ispit) 4. Maturski ispitni katalog 5. Razrada kriterijuma ocjenjivanja za predmet u skladu sa standardima znanja 6. Izrada plana procjenjivanja i ocjenjivanja za određenu temu 7. Samoprocjenjivanje i vršnjačko procjenjivanje



Zavod za školstvo

Crna Gora 197

149. Savremena nastava engleskog jezika u srednjoj školi Autorke: Divna Paljević, Fadila Kajević, Snežana Brajović, Anica Radan, Snežana Bulajić i Marina Simović Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): mr Ljiljana Subotić Adresa: Ul. Nikole Đurkovića b.b., Tivat E-mail: [email protected] Broj telefona: 032-670-100 Broj faksa: 032-670-101 Ciljevi programa: primjena raznovrsnih tehnika u nastavi gramatike i vokabulara, i u razvijanju jezičkih vještina učenika; komunikacijski pristup nastavi jezika; sagledavanje raznovrsnih aspekata u planiranju i pripremanju časova; analitički pristup procesu ocjenjivanja; značaj podsticanja autonomije učenika; kontinuirani profesionalni razvoj nastavnika i razvijanje interpersonalnih vještina. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: kritičko sagledavanje načina nastave na ličnom i opštem nivou; kreativan pristup i fleksibilnost u korišćenju udžbenika i pripremi dodatnih materijala u nastavi; efikasnije planiranje časa; objektivnost u ocjenjivanju; istinsko interesovanje za rad učenika i podsticanje vedre atmosfere u učionici. Ciljna grupa: nastavnici engleskog jezika. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Komunikacijska nastava jezika 2. Nastava slušanja, govora, čitanja i pisanja 3. Nastava gramatike i vokabulara 4. Kako koristiti udžbenik na kreativan način? 5. Planiranje 6. Ocjenjivanje 7. Profesionalni razvoj nastavnika

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): četiri dana (32 sata). Broj učesnika u grupi: od 16 do 25 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 198

150. Obuka nastavnika za izvođenje nastave građanskog obrazovanja u I, II, III i IV razredu gimnazije

Autori: Aktiv za građansko vaspitanje i obrazovanje u Zavodu za školstvo Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Vidosava Kašćelan Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-938 Broj faksa: 020-408-927 Ciljevi programa: osposobljavanje nastavnika različitih struka da predaju predmet građansko obrazovanje u gimnaziji i pomoć nastavnicima da prošire znanje iz oblasti koje nedostaju njihovom bazičnom obrazovanju i tako ojačaju profesionalni identitet nastavnika građanskog vaspitanja. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: poznavanje koncepta reforme; razumijevanje i primjena novog kurikuluma; razumijevanje povezanosti predmeta građansko obrazovanje sa osnovnim principima i ciljevima reforme; vještina vođenja časa i primjena savremenih metoda; podsticanje kreativnosti i aktivnog učešća u životu škole i lokalne zajednice, i sloboda izbora i odgovornost. Ciljna grupa: nastavnici građanskog obrazovanja u gimnazijama. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Moduli:

1. Promjene u gimnaziji i nastavni program za građansko obrazovanje 2. Metode rada u nastavi iz građanskog obrazovanja 3. Planiranje, ocjenjivanje i procjenjivanje

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): devet dana (48 sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 25 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 199

151. Kompetencije nastavnika u reformisanoj gimnaziji Autori: Slavica Vujović, Vidosava Kašćelan i Radovan Popović Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Vidosava Kašćelan Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-938 Broj faksa: 020-408-992 Ciljevi programa: podrška nastavnicima i stručnim saradnicima za preuzimanje novih, raznovrsnih i kompleksnih uloga u reformi gimnazije i drugih srednjih škola kroz jačanje njihovih ukupnih kompetencija i razvijanje sposobnosti ispoljavanja sopstvenih kreativnih potencijala i kreativnih potencijala učenika. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: razumijevanje i primjena nastavno-ciljnog planiranja; planiranje u skladu s novim obrazovnim programima; koncepcija časa; primjena interaktivnih metoda u nastavi; razvijanje komunikacijskih vještina; unapređivanje praćenja, vrednovanja i ocjenjivanja postignuća učenika; proširivanje i aktiviranje znanja o funkcijama, principima i vrstama ocjenjivanja, i razvoj standarda i kriterijuma za ocjenjivanje. Ciljne grupe: nastavnici svih nastavnih predmeta i stručni saradnici u gimnazijama i drugim srednjim školama. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Filozofija promjena u gimnazijskom i srednjem obrazovanju, suština promjena, planiranje u skladu s novim obrazovnim programima

2. Uloga nastavnika 3. Savremeni oblici i metode rada (interaktivne strategije i metode rada, uloga

nastavnika i uloga učenika, i postupci aktiviranja učenika u nastavi) 4. Procjenjivanje i ocjenjivanje u nastavi (razmjena iskustava i razrješavanje

konkretnih problema vezanih za ocjenjivanje) 5. Primjeri dobre prakse (razmjena iskustava u vezi s planiranjem, metodama i

ocjenjivanjem) Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva i po dana (20 sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 30 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 200

152. Implementacija reforme u opštoj gimnaziji – dosadašnja iskustva Autori: Vidosava Kašćelan, Radovan Popović i Slavica Vujović Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Vidosava Kašćelan Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-938 Broj faksa: 020-408-992 Ciljevi programa: sagledavanje dosadašnjih aktivnosti na implementaciji novih reformskih rješenja u opštoj gimnaziji; razmjena informacija na nivou nastavničkih kolektiva; isticanje primjera dobre prakse i osnaživanje procesa profesionalnog razvoja nastavnika na nivou škole. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: jačanje ukupnih kompetencija nastavnika za realizaciju novih nastavnih programa u reformisanoj gimnaziji (primjena aktivnih metoda rada, bolja komunikacija u ukupnom nastavnom procesu, objektivnije procjenjivanje i ocjenjivanje postignuća učenika u skladu sa standardima znanja, sagledavanja aktivnosti na daljem razvoju i unapređenju kompetencija nastavnika). Ciljne grupe: nastavnici gimnazija. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme: planirani su jednodnevni seminari na nivou škola (četiri radionice dnevno koje se odnose na prezentacije dobre prakse u gimnazijama, sagledavanje mogućnosti za poboljšanje ukupnog nastavnog procesa i osnaživanje profesionalnog razvoja nastavnika na nivou škole). Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (osam sati). Broj učesnika u grupi: od 25 do 35 učenika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 201

153. Planiranje i programiranje nastave fizičkog vaspitanja u trogodišnjim srednjim stručnim školama

Autori: mr Miodrag Brajković, prof. dr Veselin Jovović i Tanja Raković Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): mr Miodrag Brajković Adresa: Ul. Vaka Đurovića bb, Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-919; 069-286-885 Broj faksa: 020-408-927 Ciljevi programa: informisanje o nastavnom programu Fizičko vaspitanje u srednjim stručnim školama; sticanje novih znanja o načinu planiranju rada s obzirom na prostorno-tehničke, materijalne i higijenske uslove u školama; informisanje o načinu i postupku za izbor i realizaciju programskih sadržaja po izboru učenika; povećanje nivoa znanja u vezi s načinima praćenja fizičkog razvoja i fizičkih sposobnosti učenika i osnovnim karakteristikama fizičkih sposobnosti učenika – genetskim (latentne) i stečenim (manifestne), koje pripadaju čovjekovom morfološko-funkcionalnom statusu. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: planiranje i programiranje nastave fizičkog vaspitanja u trogodišnjim srednjim stručnim školama; primjena testova sa metodologijom praćenja fizičkog razvoja i fizičkih sposobnosti učenika uzrasta od 15 do 19 godina; uočavanje osnovnih karakteristika baterije testova za praćenje fizičkog razvoja i fizičkih sposobnosti učenika i razlika između motornih i motoričkih sposobnosti, i izrada didaktičko-metodičkih uputstava za realizaciju programskih sadržaja sa načelima organizacije rada. Ciljna grupa: po jedan nastavnik fizičkog vaspitanja iz svake srednje stručne i mješovite škole koja u svom djelokrugu rada ima i obrazovanje za treći stepen stručne spreme. Metode i tehnike rada: edukativne radionice (sa kraćim edukativnim uputstvima za svaku radionicu u okviru svake teme) i praktičan prikaz načina praćenja i vrednovanja tjelesnog razvoja i razvoja fizičkih sposobnosti. Teme: 1. Nastavna metodika u motivaciji razvijanja, formiranja, učvršćivanja, pristanka i uvjerenja učenika o potrebi za svakodnevnim fizičkim vježbanjem i korektivno-kompezatornom kretanju u odnosu na svoje buduće zanimanje kao kulturnom potrebom i navikom 2. Fizički razvoj i fizičke sposobnosti učenika uzrasta od 15 do 19 godina s metodologijom praćenja tog razvoja uz primjenu baterije testova 3. Pojmovno-značenjski prostor, odnosno značenje i upotreba nekih osnovnih pojmova i sintagmi u nastavi fizičkog vaspitanja 4. Izborni nastavni program, s posebnim osvrtom na borilačke sportove i programske sadržaje igara, plesova i ritmike 5. Atletika u nastavnom programu i njena funkcija kao bazičnog sporta u očuvanju prirodnih oblika kretanja Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): jedan dan (osam sati –po četiri sata prije i poslije podne). Broj učesnika u grupi: od 30 do 35 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 202

154. Obuka za nastavnike opšteobrazovnih predmeta u srednjim stručnim školama

Autorke: mr Ljiljana Subotić, dr Dušanka Popović, Nađa Luteršek i Nataša Gazivoda Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): dr Snežana Grbović Adresa: Ul. Karađorđeva br 4, Nikšić E-mail: [email protected] Broj telefona: 040-212-552; 069-093-016 Broj faksa: 040-212-552 Ciljevi programa: unapređenje pedagoških kompetencija u oblasti osnovnih postavki teorije kurikuluma, dimenzija učenja i kriterijuma za utvrđivanje relevantnosti metoda učenja, kao i osnovnih funkcija ocjenjivanja kao integralnog dijela nastave.

Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: sposobnost primjene savremenog koncepta nastave i vještina izrade pedagoške dokumentacije u skladu sa nastavno-ciljnim pristupom; primjena aktivnih metoda učenja/nastave i primjena osnovnih principa ocjenjivanja u funkciji unapređivanja nastave. Ciljna grupa: nastavnici opšteobrazovne grupe predmeta u srednjim stručnim školama. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme: 1. Reforma obrazovnog sistema 2. Predmetni programi i planiranje 3. Ciljevi/uloga škole i odnos nastave i učenja 4. Aktiviranje učenika i uloge nastavnika 5. Dimenzije učenja 6. Osnovni koncepti o učenju i znanju 7. Ocjenjivanje i procjenjivanje 8. Kriterijumi ocjenjivanja Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva dana (16 sati). Broj učesnika u grupi: od 25 do 35 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 203

IV DIREKTORI VASPITNO-OBRAZOVNIH INSTITUCIJA

155. Program obuke za direktore vaspitno-obrazovnih institucija

Autori: doc. dr Dragan Bogojević, Zorica Minić, Rajko Kosović, Svetlana Đurović, Ljubomir Kovačević i prof. dr Anita Trnavčević Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): Ljubomir Kovačević Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: ljubomir.kovacevic@ zzs.gov.me Broj telefona: 020-408-913 Broj faksa: 020-408-927 Ciljevi programa: osnovni cilj je promjena dosadašnjih modela upravljanja i rukovođenja, odnosno osposobljavanje polaznika za povećanje efikasnosti u upravljanju i rukovođenju školom, a specifični cilj se odnosi na razvoj sposobnosti učesnika (sticanje znanja, razvoj vještina i izgradnja stavova) za povećanje efikasnosti direktora kao rukovodioca škole i vođe procesa kontinuiranog unapređivanja kvaliteta obrazovanja i vaspitanja. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: usvajanje i primjena savremenih modela u organizaciji i rukovođenju školom. Ciljna grupa: direktori vaspitno-obrazovnih ustanova (vrtići, osnovne škole, gimnazije i mješovite i stručne škole). Metode i tehnike rada: interaktivne radionice, vježbe i igre uloga, i završni individualni rad. Teme:

1. Organizacija i upravljanje 2. Upravljanje promjenama 3. Komunikacija u školi 4. Direktor kao pedagoški rukovodilac škole 5. Planiranje i odlučivanje 6. Kvalitet obrazovanja u školi

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): moduli se realizuju tokom šest dvodnevnih seminara po principu jednom mjesečno i svaki put u drugoj školi i sredini. Jedan modul se realizuje tokom dva dana (16 sati X 6 = 96 sati + 90 sati rada kod kuće na izradi završnog rada). Broj učesnika u grupi: od 16 do 32 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 204

156. Program razvoja ustanove koji izrađuje kandidat za direktora Autori: Nermin Hajdarpašić i Radovan Popović Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): Nermin Hajdarpašić Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 069-093-039 Broj faksa: 020-408-927 Ciljevi programa: analiziranje višestrukih aspekata rukovođenja; definisanje oblika saradnje između rukovodioca i ostalih organa u ustanovi; posmatranje ustanove kroz tri bitna faktora; sagledavanje uslova; sagledavanje ljudskih resursa; sagledavanje obrazovnih postignuća; definisanje puta ka poboljšanju i ukazivanje na značaj kreiranja optimalnog programa razvoja ustanove.

Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: razumijevanje načina na koji se upravlja promjenama „put ka poboljšanju”; kreiranje „mape puta ka promjenama”; izrada relevantne planske dokumentacije kojom se trasira put ka promjenama i identifikovanje elemenata bitnih za održivost optimalnog sistema rukovođenja. Ciljne grupe: direktori i pomoćnici direktora predškolskih institucija i osnovnih i srednjih škola i kandidati za mjesto direktora. Metode i tehnike rada: obuka je interaktivnog tipa (radionice). Teme:

1. Analiza rada institucije kojom želimo da rukovodimo 2. Struktura programa razvoja ustanove 3. Kreiranje programa razvoja ustanove 4. Evaluacija programa razvoja ustanove



Zavod za školstvo

Crna Gora 205

V UNAPREĐENJE RADA ŠKOLE

157. Samoevaluacija škole: kakva je naša škola? Autori: Vesna Vučurović, Nataša Vlahović, mr Zoran Lalović, Radomir Sušić, Radoje Novović, mr Ljiljana Subotić, Jasmina Vukašević, Radovan Popović, Nermin Hajdarpašić i Dragutin Šćekić Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): mr Ljiljana Subotić Adresa: Ul. Nikole Đurkovića b.b., Tivat E-mail: [email protected] Broj telefona: 032-670-100 Broj faksa: 032-670-101 Ciljevi programa: informisanje o indikatorima kvaliteta koji će poslužiti za samoevaluaciju, praćenje i unapređivanje kvaliteta rada škole; informisanje o pristupu usvajanja metodologije samoevaluacije škole i informisanje o načinu korišćenja rezultata samoevaluacije na osnovu kojih se razrađuju razvojni planovi škole. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: razumijevanje svrhe samoevaluacije škole radi unapređivanja kvaliteta njenog rada; posmatranje, praćenje i evaluacija svih domena rada škole; razumijevanje važnosti uključivanja u proces unapređivanja kvaliteta svih učesnika u procesu obrazovanja i timski rad. Ciljne grupe: direktori, pomoćnici direktora, stručni saradnici i nastavnici – predsjednici stručnih aktiva. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme: 1. Ključne oblasti rada škole 2. Indikatori kvaliteta 3. Metodologija samoevaluacije 4. Razvojni plan škole Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): dva i po dana (20 sati). Broj učesnika u grupi: od 20 do 35 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 206

158. Program obuke za nastavnike nosioce viših zvanja

Autori: dr Snežana Grbović, Anđa Backović, dr Dušanka Popović, Ljubomir Kovačević, Željko Korać, mr Ljiljana Subotić, Dragutin Šćekić, Nađa Luteršek, mr Zoran Lalović, Miodrag Vučeljić, Vesna Vučurović, dr Lidija Stefanović-Kaljaj, dr Ranko Šljivić, Ranko Čabrilo, Nada Mišetić i dr Kristin Grinlend Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): dr Snežana Grbović Adresa: Ul. Karađorđeva 4, Nikšić E-mail: [email protected] Broj telefona: 040-212-552; 069-093-016 Broj faksa: 040-212-552 Cilj programa: podrška nastavnicima nosiocima viših zvanja u realizaciji aktivnosti koje će, nakon dobijanja zvanja, obavljati u školi; podrška ličnom profesionalnom razvoju i širenje ideje o značaju tog razvoja kako u školi, tako i šire (na lokalnom, regionalnom i državnom nivou). Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: vođenje i podržavanje promjena i upravljanje promjenama; konstruktivno prevazilaženje konfliktnih situacija; rukovođenje, kooperacija i saradnja u timu; partnerska komunikacija; akciono i strateško planiranje; akciono istraživanje, zastupanje, predstavljanje, lobiranje i pregovaranje u procesu realizacije planova i akcija; razvoj motivacije; emocionalna inteligencija; opservacija časa; sposobnost podrške PRNŠ-a; razumijevanje strukture dobrog časa; razumijevanje procesa učenja odraslih; pedagoška upotreba ICT-a; prezentacija; razumijevanje procesa samoevaluacije u školi, upravljanje projektom... Ciljna grupa: nastavnici nosioci viših zvanja (mentor, savjetnik, viši savjetnik, istraživač u nastavi). Napomena: moduli ovog programa namijenjeni su i svim nastavnicima zainteresovanim za unapređenje sopstvene prakse.

Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa.

Teme: 1. Uvodni modul (prethodni i sadašnji sistem viših zvanja) 2. Upravljanje promjenama 3. Razvoj tima 4. Kako uče odrasli 5. Nastava i učenje 6. Promovisanje škole 7. Istraživanje i evaluacija 8. Istraživanje, analiza i interpretacija podataka 9. Strateško planiranje

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): pet dana (30 sati, u dva dijela). Obuka za nastavnika mentora traje ukupno 19,5 sati, za nastavnika savjetnika i nastavnika višeg savjetnika – 28,5 sati, i za nastavnika istraživača u nastavi – 30 sati efektivnog rada.

Napomena: u trajanje obuke uračunato je dodatno vrijeme potrebno za izradu individualnog zadatka, i to prema zvanju nastavnika.




Zavod za školstvo

Crna Gora 207

159. Profesionalni razvoj na nivou škole (PRNŠ)

Autorke: dr Dušanka Popović i mr Ljiljana Subotić Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): mr Ljiljana Subotić Adresa: Ul. Nikole Đurkovića b.b., Tivat E-mail: [email protected] Broj telefona: 032-670-100 Broj faksa: 032-670-101 Ciljevi programa: uočavanje razlike između jednokratne obuke i profesionalnog razvoja; definisanje profesionalnog razvoja i preduslova za njegovu relizaciju; informisanje o pojmu profesionalni razvoj na nivou škole; informisanje o mjestu PRNŠ-a u nacionalnom sistemu profesionalnog razvoja; razmatranje i sagledavanje koristi od PRNŠ-a za učenike, nastavnike i školu u cjelini; identifikovanje faza u ciklusu PRNŠ-a i uočavanje njihovog značaja; identifikovanje učesnika u procesu PRNŠ-a i razmišljanje o tome ko i zašto može da bude koordinator; identifikovanje uloga učesnika u PRNŠ-u i mogućih aktivnosti u okviru PRNŠ-a; uočavanje značaja posjedovanja planova profesionalnog razvoja na različitim nivoima; prepoznavanje značaja posjedovanja zbirke informacija o nečijem profesionalnom razvoju i informisanje o profesionalnom portfoliju; sagledavanje čemu služi profesionalni portfolio; sticanje novih znanja o praćenju i evaluaciji i razmatranje modela evaluacije PRNŠ-a. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: korišćenje savremene terminologije o profesionalnom razvoju nastavnika; razumijevanje suštine profesionalnog razvoja uopšte i sistema profesionalnog razvoja u školi; prepoznavanje sopstvenog mjesta u tom sistemu; koraci u procjenjivanju sopstvenih potreba za profesionalnim razvojem; izrada planova profesionalnog razvoja na različitim nivoima (škola, lični plan); formiranje i vođenje profesionalnog portfolija, i evaluiranje sopstvenog profesionalnog napredovanja i napredovanja škole kao organizacije. Ciljna grupa: nastavnici predmetne i razredne nastave u osnovnim školama i gimnazijama, pedagozi i psiholozi, pomoćnici direktora i direktori. Metode i tehnike rada: obuka je interaktivnog tipa (radionice). Teme:

1. Profesionalni razvoj i mjesto PRNŠ-a u nacionalnom sistemu profesionalnog razvoja nastavnika

2. Faze, učesnici i njihove uloge u sistemu PRNŠ-a 3. Aktivnosti, planovi profesionalnog razvoja i profesionalni portfolio u sistemu

PRNŠ-a 4. Evaluacija PRNŠ-a



Zavod za školstvo

Crna Gora 208

160. Interaktivna obuka – program za trenere Autorke: dr Dušanka Popović, mr Ljiljana Subotić, Vidosava Kašćelan, Vesna Dimitrijević, Zorica Minić i dr Kristin Grinlend Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): Vidosava Kašćelan Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 020-408-938 Broj faksa: 020-408-927 Ciljevi programa: informisanje o ključnim kompetencijama trenera; razmatranje i primjena načina izrade programa obuke; razmatranje načina organizovanja obuke; sticanje novih znanja o vrstama i načinima evaluacije obuke; razmatranje principa učenja odraslih; razmišljanje o razlikama u načinu učenja odraslih i djece; istraživanje stilova učenja; razmatranje važnosti stvaranja pozitivne sredine za učenje odraslih; uočavanje i analiziranje vještina voditelja interaktivne obuke; razmatranje i primjena vještina potrebnih za uspješnu prezentaciju; razmatranje koncepta konstruktivne povratne informacije i njene upotrebe za unapređenje prakse; definisanje šta se podrazumijeva pod facilitacijom; razmatranje upotrebe facilitacije u učenju; identifikovanje vještina potrebnih za uspješnu facilitaciju; istraživanje kako se pomoću facilitacije može unaprijediti učenje; razmatranje značaja podrške individualnom učenju u učenju odraslih; istraživanje koristi od uspješne podrške individualnom učenju; razmatranje različitih modela podrške individualnom učenju; razmatranje strategije za implementaciju i identifikovanje, i razmjena primjera dobre prakse. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: poznavanje teorijskih postavki interaktivne obuke; planiranje i organizacija obuke; dizajniranje seminara kao cjeline, te radionica kao posebnih cjelina i njihovih segmenata; poznavanje načina na koje uče odrasli i, u skladu sa tim, organizacije odgovarajućih načina rada; komunikacija i facilitacija; uvažavanje različitih pristupa učenju i primjena različitih metoda i tehnika rada tokom interaktivne obuke. Ciljne grupe: nastavnici predmetne i razredne nastave, pedagozi, psiholozi, pomoćnici direktora i direktori.

Metode i tehnike rada: interaktivna obuka. Teme:

1. Uvod i kompetencije trenera 2. Izrada programa obuke 3. Organizacija obuke 4. Evaluacija obuke 5. Karakteristike učenja odraslih 6. Stilovi učenja 7. Vještine voditelja obuke/trenera 8. Facilitacija učenja 9. Dinamika grupe I i II (upravljane vremenom, povratna informacija) 10. Vještine prezentovanja I (korišćenje vizuelnih sredstava) 11. Vještine prezentovanja II (priprema prezentacija − učesnici) 12. Vještine prezentovanja III, IV, V i VI (prezentacije učesnika uz povratnu

informaciju) 13. Podrška individualnom učenju


Zavod za školstvo

Crna Gora 209

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): I varijanta – četiri dana (32 sata); II varijanta – pet dana (40 sati). U prvoj varijanti izostavljena je tema Podrška individualnom učenju. Broj učesnika u grupi: od 20 do 25 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 210

161. Pedagoška upotreba ICT-a Autori: Dragutin Šćekić i Tomislav Goranović Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): Željko Korać Adresa: Obala b.b., Bijelo Polje E-mail: [email protected] Broj telefona: 050-432-870 Broj faksa: 050-432-870 Ciljevi programa: unapređenje znanja i vještina nastavnika za primjenu ICT-a u nastavnom procesu, administraciji i komunikaciji. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: prepoznavanje mogućnosti upotrebe ICT-a u radu; integrisanje ICT-a u proces učenja; primjena metoda aktivnog učenja uz upotrebu ICT-a; jačanje digitalne kompetencije nastavnika i unapređenje komunikacijskih vještina. Ciljne grupe: nastavnici razredne i predmetne nastave u osnovnim školama i gimnazijama, pedagozi i psiholozi. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa (radionice). Teme:

1. Digitalna kompetencija 2. ICT u pripremi za nastavu i administraciju 3. ICT u nastavi 4. Obrazovni softver 5. Osmišljavanje aktivnosti učenja baziranih na upotebi ICT-a 6. Efikasno korišćenje resursa kojim raspolaže škola 7. Upotreba digitalne kamere u nastavi 8. Internet kao resurs 9. Komunikacija i umrežavanje 10. Etički i zdravstveni aspekti upotrebe ICT-a

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): tri dana (24 sata). Broj učesnika u grupi: od 20 do 25 učesnika.



Zavod za školstvo

Crna Gora 211

162. Saradnja direktora i stručnih saradnika (pedagozi i psiholozi) Autori: Radoje Novović, Nađa Luteršek i Nataša Gazivoda Institucije/organizacije koje podržavaju program: Zavod za školstvo i Forum pedagoga, Podgorica Odgovorna osoba (koordinator): Radoje Novović Adresa: Ul. Vaka Đurovića b.b., Podgorica E-mail: [email protected] Broj telefona: 067-527-085; 069-093-073 Broj faksa: 020-408-992 Ciljevi programa: analiza dosadašnje saradnje; informisanje direktora o novom programu i načelima rada pedagoga i psihologa; razumijevanje značaja saradnje između uprave škole i pedagoško-psihološke službe, i informisanje učesnika o mjestu i ulozi pedagoško-psihološke službe u reformisanoj školi. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: konstruktivna saradnja između uprave škole i pedagoško-psihološke službe. Ciljne grupe: direktori osnovnih škola. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Analiza postojeće prakse 2. Program rada pedagoga i psihologa – načela u radu pedagoga i psihologa 3. Program rada pedagoga i psihologa – saradnja uprave i PO službe 4. Smjernice za budući rad



Zavod za školstvo

Crna Gora 212

163. Mentorstvo nastavniku pripravniku Autorke: dr Dušanka Popović i mr Ljiljana Subotić Institucija/organizacija koja podržava program: Zavod za školstvo, Podgorica Odgovorna osoba (koordinatorka): mr Ljiljana Subotić Adresa: Ul. Nikole Đurkovića b.b., Tivat E-mail: [email protected] Broj telefona: 032-670-100 Broj faksa: 032-670-101 Ciljevi programa: unapređenje znanja i vještina potrebnih nastavnicima koji su mentori nastavnicima pripravnicima. Profesionalne vještine i sposobnosti koje se unapređuju: poznavanje teorija učenja i principa učenja odraslih; razumijevanje različitih uloga mentora procesa; opserviranje časa i davanje povratne informacije; komunikacijske vještine i informisanje o programu rada mentora sa nastavnikom pripravnikom. Ciljne grupe: nastavnici razredne i predmetne nastave u osnovnim školama i gimnazijama, pedagozi i psiholozi. Metode i tehnike rada: obuka interaktivnog tipa. Teme:

1. Teorije učenja 2. Principi učenja odraslih 3. Znanja i vještine mentora 4. Mentorski proces 5. Uloge mentora 6. Opserviranje časa 7. Komunikacijske vještine

Trajanje programa (broj dana i broj sati efektivnog rada): tri dana (24 sata), odnosno tri jednodnevna seminara; vremenski razmak između seminara koristi se za praktičnu primjenu znanja i uvježbavanje vještina. Broj učesnika u grupi: od 20 do 30 učesnika.


Zavod za školstvo

Crna Gora 213

Finansijski će se podržati realizacija sljedećih programa: 1. Inkluzija u srednjoj školi 2. Izborna nastava šaha (VII–IX), razvoj kreativnosti, darovitosti i

apstraktnog mišljenja na principima šaha 3. Hemija – savremeni pristup nastavi, korelaciji i planiranju obaveznih

izbornih sadržaja 4. Primjena teorije višestruke inteligencije u nastavi jezika uz kombinovanje

sa stilovima učenja Za sve informacije obratite se koordinatorima navednih programa. Komisija za akreditaciju programa stručnog usavršavanja nastavnika:

1. dr Sanja Šubarić, predsjednica, Univerzitet Crne Gore 2. doc. dr Tatjana Novović, članica, Univerzitet Crne Gore 3. mr Anton Gojčaj, član, Zavod za školstvo 4. mr Dragica Kovačević, članica, Zavod za školstvo 5. Željko Korać, član, Zavod za školstvo

Zavod za školstvo Ul. Vaka Đurovića b.b.

Podgorica Tel: 020-408-901 Fax: 020-408-927

Web site: www.zzs.gov.me


Zavod za školstvo

Crna Gora 214

katalog programa 2011

Documents