Ο ΚΑΡΑΒΑΣKARAVAS

Τον Ιούλιο του 1974 η Τουρκία βρήκεαφορμή και εισέβαλε στην Κύπρο, πατών-τας το πόδι της πρώτα σε μια από τις πιοόμορφες παραλίες του Δήμου μας. Λεηλά-τησε τη γη μας, σύλησε και κατέστρεψε ταιερά μας, μας έδιωξε από τα σπίτια που έζη-σαν γονείς και πρόγονοι μας, σφετερίζεταιτις περιουσίες μας και από τότε μας υπο-χρέωσε να ζούμε μακριά από τον αγαπημέ-νο μας Καραβά.

Αυτόν τον Καραβά παρουσιάζει τούτο τομικρό λεύκωμα. Τη γη και την ιστορία του,τις γειτονιές και τις εκκλησίες του, την εξέ-λιξη και την πρόοδό του… και ό,τι παρέμει-νε όρθιο από αυτόν. Για να τον γνωρί-σουν, έστω και έτσι, όσοι δεν τον ήξεραν,αλλά και να κεντρίζει τη μνήμη σε μας τουςΚαραβιώτες. Να δείχνει ότι έχουμε μια πα-νάρχαια ιστορία, σπίτια και γειτονιές, σχο-λεία και εκκλησίες, μια πολιτιστική κληρο-νομιά και μια παράδοση. Ότι έχουμε ένανιστορικό Δήμο, που είναι ζωντανός, αλλάσκλαβωμένος και καρτερά.

Περιμένει από εμάς την Ανάσταση.

In 1974 Turkey found an excuse andinvaded Cyprus, stepping its foot first onone of the most beautiful coasts of ourMunicipality. She looted our land,desecrated and destroyed our temples,usurped our properties and forced us awayfrom the houses where we, our parents andancestors lived. Since then, we have beenforced to live away from our belovedtown of Karavas.

This Karavas is portrayed in this smallphotographic album. Its land and history,its neighborhoods and churches, its evolu -tion and progress… and what has remainedof it. So that those who have never seenit, learn about Karavas and so that we, thenatives, keep its memory alive. To alsoshow that we have a very ancient history,homes and neighborhoods, schools andchurches, cultural heritage and tradition;that we have a historic Municipality, that isalive, but enslaved and waits.

It awaits from us the Resurrection.

Σημείωμα από τον

Δήμαρχο Καραβά

Note from the

Mayor of Karavas

Καραβάς, 2010 – Karavas, 2010

2

Εισαγωγή

Η κωμόπολη του Καραβά βρίσκεται σταβόρεια παράλια της Κύπρου στην κατεχό-μενη επαρχία της Κερύνειας. Οι τέσσεριςπερίπου χιλιάδες κάτοικοι της κωμόποληςαναγκάστηκαν το 1974 να εγκαταλείψουντα σπίτια και τις περιουσίες τους λόγω τωντραγικών γεγονότων που προκάλεσε ητούρκικη εισβολή.

Ο εκτοπισμένος Δήμος του Καραβά λει-τουργεί στις ελεύθερες περιοχές της Κύ-πρου με έδρα τη Λευκωσία. Βασικοί στό-χοι της αποστολής του Δήμου Καραβά εί-ναι η σύσφιγξη των σχέσεων μεταξύ τωνσκορπισμένων Καραβιωτών, η προβολήτης ιστορίας και του πολιτισμού της περιο-χής, καθώς και η ενίσχυση των προσπαθει-ών για εξεύρεση μιας δίκαιης και βιώσιμηςλύσης, όπου οι Καραβιώτες και όλοι οιπρόσφυγες μας θα μπορούν να επιστρέ-ψουν στις πατρογονικές τους εστίες σεσυνθήκες ελευθερίας και αξιοπρέπειας μεκατοχυρωμένα όλα τα ανθρώπινα δικαιώ-ματά τους.

Ο Καραβάς πριν το 1974 – Karavas, before 1974

3

Introduction

The town of Karavas lies on the northcoast of Cyprus, in the occupied district ofKyrenia. All the residents of Karavas,around 4,000, were forced to abandontheir homes and properties in 1974, as aresult of the Turkish invasion.

The displaced municipality of Karavas nowoperates in the government-controlledareas, in Nicosia. The municipality’s maingoals are to tighten the relations betweenits scattered residents, to promote thearea’s history and culture, as well as toreinforce and support the efforts for a justand viable solution to the Cyprus problem;a solution that will enable the return of allrefugees to their ancestral homes underconditions of freedom and dignity andwhich will secure and safeguard theirhuman rights.

Η Ευαγγελίστρια δεσπόζει του Καραβά The church of Evangelistria at the centre of Karavas

Αεροφωτογραφία Καραβά, 1963Aerial photο of Karavas, 1963

4

θησαυροί της Λάμπουσας, που βρέθηκανεκεί και περιλαμβάνουν κοσμήματα, εκκλη-σιαστικά σκεύη και ασημένια κουτάλια. Ση-μαντικότερο εύρημα είναι μια σειρά απόεννιά ασημένιους δίσκους που έχουν ανά-γλυφες παραστάσεις από τη ζωή του Δα-βίδ. Πολλά αντικείμενα από τους θησαυ-ρούς της Λάμπουσας εκτίθενται στο Κυ-πριακό Μουσείο, στο ΜητροπολιτικόΜουσείο της Νέας Υόρκης, το ΒρετανικόΜουσείο και σε άλλα μεγάλα μουσεία.

Τη μεσαιωνική εποχή [14ος-15ος αι.] ανα-φέρεται οικισμός με το όνομα Πραστειότου Καραβά [Prastio di Caravo], στονοποίο ανήκε η μονή της Αχειροποιήτου.

Ιστορία

Στην περιοχή του Καραβά υπήρχε συνεχήςκατοίκηση από την προϊστορική εποχή.Λείψανα της Νεολιθικής εποχής εντοπίστη-καν στην τοποθεσία «Γύρισμα» στην Πά-νω Γειτονιά του Καραβά και σε άλλες πε-ριοχές ανακαλύφθηκαν αγγεία Γεωμετρικήςκαι Αρχαϊκής εποχής.

Μέσα στα δημοτικά όρια του Καραβά, σεμικρή απόσταση από τη θάλασσα, στην πε-ριοχή “Καταλύματα”, βρίσκεται η ακρόπο-λη της Λάμπουσας, μιας πόλης που άκμασεαπό την Κλασική ως την Πρωτοβυζαντινήπερίοδο και καταστράφηκε από τις Αραβι-κές επιδρομές τον 7ο αιώνα μ.Χ. Χαρακτη-ριστικά δείγματα του πλούτου της, είναι οι

Τα ερείπια της αρχαίας Λάμπουσας και το λιμανάκι με τις βάρκεςThe ruins of ancient Lambousa and the small harbour with its fishing boats

Ασημένιος δίσκοςSilver tray

Χρυσό μετάλλιο με αλυσίδαGold medal with chain

5

area, which include objects like jewellery,religious items and silver spoonsdemonstrate its economic and culturalgrowth. The most important part of thetreasure is a collection of nine silver traysdepicting scenes from the life of David.Items of the Lambousa treasures areexhibited in the Archaeological Museum ofCyprus, the New York MetropolitanMuseum, the British Museum, and in othermuseums abroad.

During the Medieval Period (14th-15th c.),the settlement “Prastio di Caravo” existed,in which the church of Acheiropoietosbelonged to.

History

The area of Karavas has always beeninhabited since the Prehistoric times.Remains of the Neolithic Era were found inthe area called “Gyrisma”, in the town’s“Pano Gitonia”. Clay vessels of theGeometric and Archaic period were alsodiscovered in other areas of Karavas.

Within the municipal boundaries ofKaravas, very close to the sea, in the areacalled “Katalymata”, lies the acropolis ofthe ancient city of “Lambousa”, whichprospered from the Classical period up tothe Early Byzantine period, when it wasdestroyed by the Arabs in the 7th c. Thefamous “Lambousa Treasures” found in the

Τα Καταλύματα, τα ερείπια της ΛάμπουσαςKatalymata, the ruins of Lambousa

Ψηφιδωτά πατώματα στη Λάμπουσα. Ανασκαφές τουΤμήματος Αρχαιοτήτων – Floor mosaics of Lambousa.Excavations of the Department of Antiquities.

Χρυσά περίτεχνα κοσμήματα – Gold jewellery

Ασημένιο κουτάλιμε μορφή ζώου – Silver

spoon depicting an animal

6

Ο Δήμος Καραβά

Με τον ερχομό των Άγγλων και τη δημι-ουργία των πρώτων δημαρχείων, ο Καρα-βάς ανακηρύχθηκε σε Δήμο το 1884.

Όλα τα Δημοτικά Συμβούλια που υπηρέτη-σαν στον Καραβά, καθώς και τα αθλητικάκαι πολιτιστικά Σωματεία της κωμόπολης,ανέπτυξαν πλούσια δραστηριότητα μεαποτέλεσμα ο Καραβάς να παρουσιάζειαξιόλογη οικονομική άνθηση και ξεχωρι-στή δράση σε κοινωνικές, πολιτιστικές,εθνικές και αθλητικές εκδηλώσεις.

Σε κεντρική λεωφόρο του Καραβά, στη λε-ωφόρο Πραξάνδρου, ανεγέρθηκε το1958 μεγαλοπρεπές Δημοτικό Μέγαρο,το οποίο στέγαζε τα γραφεία του Δήμου,τη Δημοτική Βιβλιοθήκη, κινηματοθέατροκαι τη δημοτική αγορά.

Το Δημαρχείο Καραβά επίκεντρο των εθνικών εορτασμώνThe town hall of Karavas, epicentre of all national celebrations

Πανηγυρική δοξολογία την 25η Μαρτίου στην εκκλησία της Ευαγγελίστριας πουγιόρταζε – The religious celebration of March 25th at the courtyard ofPanagia Evangelistria

7

The Municipalityof Karavas

Karavas was declared a municipality in1884, after the arrival of the Englishcolonists.

All the Municipal Councils that servedKaravas, along with the Cultural Asso -ciations of the town, contributed to theeconomic, social and cultural develop -ment of the town.

The Town Hall was built in 1958 on themain street of Karavas, the “PraxandrouAvenue”, and housed the offices of theMunicipality, the Library, the MunicipalTheatre and the Market.

Εγκαίνια του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης στο Δημαρχείο – The inauguralceremony of Karavas Folk Art Museum at the town hall premises

Από τη Γιορτή του Απόδημου ΚαραβιώτηΤhe Feast of the Expatriates from Karavas

Ο Καραβάς αποτελείται από τέσσερις γει-τονιές, την Πάνω Γειτονιά, την Έξω Γειτο-νιά, την Πετρογειτονιά και τον Άγιο Αν-δρέα. Διοικητικά, η κάθε γειτονιά θεωρεί-ται κοινότητα και έχει τον δικό της κοινο-τάρχη και κοινοτικό συμβούλιο.

Η Πάνω Γειτονιά είναι κτισμένη κοντά στοκεφαλόβρυσο, την «Παλιά Βρύση», δεξιάκαι αριστερά μιας καταπράσινης κοιλάδας.Εκεί βρίσκονται οι παλιοί μύλοι και η πε-ριοχή στολίζεται από θεόρατα πλατάνιακαι πεύκα. Η Πετρογειτονιά ή Κάτω Γειτο-νιά απλώνεται στην πεδινή περιοχή ανάμε-σα στο βουνό και τη θάλασσα. Εκεί βρί-σκονται τα νεοκλασικά αρχοντόσπιτα τουΚαραβά.

Στη δυτική πλευρά εκτείνεται η Έξω Γειτο-νιά. Τα τελευταία χρόνια, στα ανατολικάτου Καραβά, κοντά στο ερειπωμένο εκκλη-σάκι του Άγιου Ανδρέα, είχε αναπτυχθείοικιστικά και οικονομικά μια καινούργια πε-ριοχή, η ενορία του «Άη Αντριά».

8

Διοικητική διαίρεση

9

Karavas is comprised of four neighbour -hoods/parishes; Pano Gitonia, Exo Gitonia,Petrogitonia and Agios Andreas. Administra -tively, each neighbourhood is consideredto be a Community and therefore has itsown Community President and Council.

Pano Gitonia was built on the site wherethe old mills were located, near the naturalspring “Kefalovrysos”, or “Palia Vrysi” (OldFountain), around a green valley with hugeplane and pine trees. Petrogitonia, or KatoGitonia as is also known, lies between themountains and the sea. Rich neoclassicalhouses are found in this neighbourhood.Exo Gitonia extends to the west side of thetown. A few years before the invasion the“Ais Andrias” parish began to develop onthe east side of Karavas, built near the ruinsof the deserted chapel of Agios Andreas.

Administrativedivision

Εκπαίδευση

Αρχικά τα παιδιά από τον Καραβά, τη Λά-πηθο και τα γύρω χωριά παρακολουθού-σαν μαθήματα στο μοναστήρι της Αχειρο-ποιήτου. Από τα μέσα του 19ου αιώνα λει-τούργησαν χωριστά δημοτικά σχολείαστον Καραβά και στη Λάπηθο. Το Δημοτι-κό Σχολείο Καραβά λειτούργησε κοντάστον χώρο όπου κτίστηκε αργότερα η εκ-κλησία της Ευαγγελίστριας.

Από το 1883 λειτούργησε χωριστά Παρ-θεναγωγείο και έτσι αυξήθηκε ο αριθμόςτων μαθητριών.

Πριν το 1974 λειτουργούσαν στον Καρα-βά η Α’ και η Β’ Αστική Σχολή ως μικτάσχολεία που πρόσφεραν τη δημοτική εκ-παίδευση. Λειτουργούσε επίσης ιδιωτικήσχολή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

10

Α’ Αστική Σχολή Καραβά, 1956The First Urban School of Karavas, 1956

Γραφείο δασκάλων, Α’ Αστική Σχολή Καραβά – Teachers’ office, First Urban School of Karavas

Education

Initially, the children from Karavas,Lapithos and the neighbouring villagesattended classes at the monastery ofAcheiropoietos. In the mid- 19th c.,separate primary schools started tooperate in the two towns. The PrimarySchool of Karavas operated near the areawhere the Church of Panagia Evangelistriawas later built.

In 1883, a girls’ school started to operateand thus the number of girls attendingschool increased.

Before 1974 there were two primaryschools, the First and the Second UrbanSchool of Karavas that operated as mixedgender schools. In Karavas there was alsoa private high school.

11

Το μοναστήρι της Παναγίας ΑχειροποιήτουThe Monastery of Acheiropoietos

Οι Ναυτοπρόσκοποι του Καραβά, 1952 – Karavas’ Sea Scouts, 1952

Α’ Αστική Σχολή Καραβά – The First Urban School of Karavas

Η Λεμονοκαλλιέργεια

Σημαντική υπήρξε η οικονομική άνθησητης περιοχής ως αποτέλεσμα της εμπορικήςδραστηριότητας, της ανάπτυξης της βιοτε-χνίας και της πλούσιας γεωργικής παραγω-γής. Στα νεότερα χρόνια η λεμονοκαλλιέρ-γεια βρισκόταν στην άνθησή της. Με τηδημιουργία της Συνεργατικής Ένωσης Λε-μονοπαραγωγών Επαρχίας Κερύνειας [ΣΕ-ΛΕΚ] η εμπορία των λεμονιών, του χρυσούπροϊόντος της περιοχής, είχε απογειωθεί.Η ΣΕΛΕΚ διέθετε ιδιωτικό συσκευαστήριοκαι έκανε απευθείας εξαγωγές λεμονιών.

Σημαντικός παράγοντας στην ανάπτυξη τηςπεριοχής, πέρα από τις ιδανικές κλιματολο-γικές συνθήκες ήταν το κεφαλόβρυσο, τονερό της «Παλιάς Βρύσης», που πότιζε τονεύφορο κάμπο του Καραβά. Παράλληλα,το νερό του κεφαλόβρυσου σε πιο παλιάεποχή βοηθούσε και στη λειτουργία τωνμύλων για το άλεσμα του σιταριού.

12

Η ηγεσία της ΣΕΛΕΚ με εμπόρους λεμονιών από το εξωτερικόστους λεμονόκηπους του Καραβά – Leading members of SELEK

with foreign lemon traders at the lemon groves of Karavas

Lemon Cultivation

The area had a notable economic growthas a result of the trade, the industrialdevelopment and the rich agriculturalproduction. In the years prior the Turkishinvasion, lemon cultivation was at its peak.With the establishment of the CooperativeSociety of Lemon Producers of KyreniaDistrict (SELEK), the trade of lemonsincreased rapidly.

Apart from the ideal weather conditions,it was the water running from the town’snatural spring, irrigating the fertile plainsof Karavas, which contributed to thedevelopment of the area. In the old times,the water of the spring was also used torun the mills for wheat grinding.

13

Ο Τουρισμός

Το ιδανικό κλίμα και οι παραλίες του Καρα-βά βοήθησαν από παλιά στη δημιουργίαμικρών ξενοδοχείων και στην ανάπτυξητου εσωτερικού τουρισμού.

Τα τελευταία χρόνια πριν την τούρκικη ει-σβολή παρατηρήθηκε στον Καραβά μια ρα-γδαία ανάπτυξη στον τουριστικό τομέα.Μοντέρνα ξενοδοχεία, καινούρια εστιατό-ρια και κέντρα αναψυχής εξυπηρετούσανντόπιους και ξένους.

Μερικά από αυτά ήταν τα ξενοδοχεία «Κλέ-αρχος», «Νεράιδα», «Ζέφυρος», «ΜάρεΜόντε» και τα εξοχικά κέντρα «ΦοντάναΑμορόζα», «Πράσινη Κοιλάδα», «Μύλοι»,«Χρυσός Βράχος», «Πλατάνια», «ΠέντεΜίλι».

14

Το ξενοδοχείο «Ζέφυρος» – The hotel “Zephyros”

Η παραλία «Ζέφυρος» - “Zephyros” beach

Tourism

Karavas’ ideal climate and its beautifulbeaches contributed to the creation ofsmall hotels and the development of localtourism.

A few years before the Turkish invasion,Karavas had experienced a rapid growth intourism. Modern hotels were constructedand new restaurants catered to the needsof locals and foreign tourists.

Some of them were the hotels “Clearhos”,“Neraida”, Zephyros”, “Mare Monte” andthe restaurants “Fontana Amoroza”,“Prasini Kilada”, “Mili”, “Chrysos Vrahos”,“Platania” and “Pente Mili”.

15

Η παραλία «Μάρε Μόντε» – “Mare Monte” beach

Το εξοχικό κέντρο «Μύλοι» – The restaurant “Mili”

Η Χειροτεχνία

Αξίζει να σημειωθεί επίσης η ξεχωριστή καιπολύ παλιά επίδοση των Καραβιωτών σεκλάδους της χειροτεχνίας, όπως η ξυλουρ-γική και η υφαντική, που οργανώθηκαν πά-νω σε εμπορική βάση.

Η δαντέλα του «φερβολιτέ», απαράμιλλησε τέχνη και ομορφιά, αποτελούσε το στο-λίδι των καραβιώτικων σπιτιών και ταυτό-χρονα πρόσφερε ένα επιπλέον εισόδημαστα νοικοκυριά. Το 2017 ο φερβολιτές εν-τάχθηκε στον κατάλογο της Άυλης Πολιτι-στικής Κληρονομιάς της Κύπρου.

16

17

Crafts

The people of Karavas showed remarkabletalent in crafts, like woodcarving andweaving, which were organized on acommercial basis.

The unique in beauty and technique, lace“fervolites” which used to adorn thehouses of Karavas was also used forcommercial purposes, in order to contri -bute to the family budget. In 2017, thelace “fervolites” was inducted in theNational Intangible Cultural Heritage ofCyprus.

Αgios Georgios 18

Before 1974, Karavas had three parishchurches, the churches of Panagia Evange -listria (Annunciation of the Virgin Mary),Agios Georgios (Saint George) and AgiaIrini (Saint Irene).

The church of St. George was built in thesoutheast of Karavas, on the site of anearlier monastery, which was destroyed atthe beginning of the 19th c. The Abbot ofthe church Leontios Hadjiyianis, is believedto have significantly contributed to thecollection of aid for Kanaris, in 1821.

In 1825 the small church was turned into aparish church. The existing basilica churchwas built between 1843 and 1854 and ithas a polygonal dome. The iconostasiswas the artistic creation of the painterMichael and was completed in 1857.

Άγιος Γεώργιος

Στον Καραβά λειτουργούσαν πριν το 1974τρεις ενοριακές εκκλησίες, της Ευαγγελί-στριας, του Αγίου Γεωργίου και της ΑγίαςΕιρήνης.

Η ενοριακή εκκλησία του Αγίου Γεωργίουτου Μεζερέ βρίσκεται στη νοτιανατολικήπλευρά του Καραβά. Προϋπήρχε εδώ μο-ναστήρι που διαλύθηκε στις αρχές του19ου αιώνα. Είναι γνωστός ο τότε ηγούμε-νος Λεόντιος Χατζηγιάννης, ο οποίος, σύμ-φωνα με την τοπική παράδοση, είχε πρω-τοστατήσει στον εφοδιασμό του Κανάρητο 1821.

Το 1825 η μικρή εκκλησία της διαλυμένηςμονής μετατράπηκε σε ενοριακή εκκλησία.Η σημερινή εκκλησία κτίστηκε στη θέση τηςπαλαιότερης το 1843-1854. Είναι βασιλικήμε πολυγωνικό τρούλο. Το εικονοστάσιοτης εκκλησίας ήταν έργο του ζωγράφου Μι-χαήλ και φιλοτεχνήθηκε το 1857.

19

Αgiα Irini

The church of St. Irene is built on themountainside of Pentadaktylos, in thesouthwest of Karavas. The church wasbuilt in 1804 by Protosiggelos Lavrentiosand his son Hadjinikolas, who was killed bythe Turkish ruler of Cyprus during themassacre of July 9th, 1821. The church isa single-naved, vaulted basilica with apolygonal sanctuary.

Its iconostasis was constructed at thebeginning of the 19th century at theexpense of Lavrentios and Nicolaos, asstated on the inscription found on the iconof St. Irene. One of the most notableicons of the church, which dates back to1766, depicts St. Eftichios, St. Eleftherios,St. George. St. Prokopios and St. Marina.The icon was stolen after the invasion, butrepatriated with the help of the Church ofCyprus.

Αγία Ειρήνη

Η Αγία Ειρήνη είναι κτισμένη πάνω σε μιαβουνοπλαγιά του Πενταδακτύλου στη νο-τιοδυτική πλευρά του Καραβά. Κτίστηκε το1804 από τον Πρωτοσύγκελο Λαυρέντιοκαι τον γιο του Χ''Νικόλα, τον γνωστόπρόκριτο που μαρτύρησε μαζί με άλλουςπρούχοντες του νησιού στις σφαγές τουΙουλίου του 1821. Η εκκλησία της Αγίας Ει-ρήνης είναι απλή μονόκλιτη καμαροσκεπήςβασιλική με πολυγωνικό ιερό.

Το εικονοστάσιο κατασκευάστηκε στις αρ-χές του 19ου αιώνα με έξοδα του Λαυρέν-τιου και του Νικολάου προσκυνητού «κτι-τόρων του αγίου οίκου», όπως αναφέρεταιστην εικόνα της Αγίας Ειρήνης. Από τις ει-κόνες της εκκλησίας η εξαιρετική εικόνα του1766, που είχε κλαπεί κατά την τουρκική ει-σβολή και παρουσιάζει τον Άγιο Ευτύχιο,τον Άγιο Ελευθέριο, τον Άγιο Γεώργιο, τονΆγιο Προκόπιο και την Αγία Μαρίνα, επα-ναπατρίστηκε μετά από ενέργειες της ΙεράςΑρχιεπισκοπής Κύπρου.

20

Panagia Evangelistria

At the centre of the town lies the largestchurch of Karavas, Panagia Evangelistria.The church was built in 1906-1917 withthe proceeds of a fundraising among theinhabitants, under the supervision of thethen mayor Gregoris Hadjilambros. It wasconstructed by the master-builder JosephKoursoumbas.

Almost all the icons of the church werecreations of the famous painter, Frangou -lides. The wood carved iconostasis, thethrone and the icon stand were masterfullycarved in 1952, by Fylaktis Taliadoros andhis student Savvas Taliadoros.

The majestic church of Evangelistria wasthe centre of the religious and nationalactivities of Karavas.

Παναγία Ευαγγελίστρια

Στο κέντρο της κωμόπολης βρίσκεται η μεγα-λύτερη εκκλησία του Καραβά, η ΠαναγίαΕυαγγελίστρια. Ο χώρος αγοράστηκε από τομοναστήρι του Κύκκου και η εκκλησία κτίστη-κε την περίοδο 1906-1917 με έρανο μεταξύτων κατοίκων και εποπτεία του τότε δημάρ-χου Γρηγόρη Χατζηλάμπρου. Πρωτομά-στρος της εκκλησίας ήταν ο Καϊμακλιώτης Ιω-σήφ Κουρσουμπάς.

Οι εικόνες, όλες σχεδόν, είναι έργα του διά-σημου ζωγράφου Φραγκουλίδη. Το ξυλό-γλυπτο εικονοστάσιο, ο δεσποτικός θρόνοςκαι το προσκυνητάριο είναι έργα του Φυλα-κτή Ταλιαδώρου και του μαθητή του ΣάββαΤαλιαδώρου το 1952.

Η μεγαλόπρεπη εκκλησία της Ευαγγελίστριαςαποτελούσε το κέντρο της θρησκευτικής καιεθνικής ζωής του Καραβά.

Θωράκιο με τον Ευαγγελισμό της ΠαναγίαςParapet depicting the Annunciation of Virgin Mary

Θωράκιο με τον ΆγιοΔημήτριο – Parapet depicting

St. Demetrios

Ο δικέφαλος στην είσοδο τηςεκκλησίας – Τhe two-headed

eagle at the entranceof the church

Agios Evlalios

The Franco-byzantine church of St. Evlalioswas built in the 16th C. on the ruins of anEarly Christian basilica of the 5th-6th C. Itis dedicated to the first Bishop ofLambousa.

Within the municipal boundaries ofKaravas, in the area of ancient Lambousathere are two more churches, themonastery of Acheiropoietos and thechurch of Agios Evlalios, dedicated to thefirst Bishop of Lambousa.

Άγιος Ευλάλιος

Επίσης στα δημοτικά όρια Καραβά, στην πε-ριοχή της αρχαίας Λάμπουσας βρίσκονται τοιστορικό μοναστήρι της Αχειροποιήτου και οναός του Αγίου Ευλαλίου αφιερωμένος στονπρώτο επίσκοπο της Λάμπουσας.

Ο Άγιος Ευλάλιος, φραγκοβυζαντινούρυθμού, είναι χτισμένος τον 16ο αιώναπάνω στα ερείπια παλαιοχριστιανικής βασι-λικής του 5ου-6ου αιώνα. Είναι αφιερωμέ-νος στον Ευλάλιο, πρώτο επίσκοπο τηςΛάμπουσας.

21

22

Παναγία Αχειροποίητος

Στην εκκλησία της Παναγίας Αχειροποι-ήτου είναι ενσωματωμένα τμήματα από τηνπαλαιοχριστιανική βασιλική του 6ου αι-ώνα. Ο κύριος ναός, χτίσμα του 11ου αι-ώνα είναι του εγγεγραμμένου σταυροει-δούς τύπου. Ο νάρθηκας του 12ου αιώναείναι βυζαντινός και ο εξωνάρθηκας φραγ-κοβυζαντινού ρυθμού του 15ου-16ου αι-ώνα. Το 12ο αιώνα ο ναός κοσμήθηκε μετοιχογραφίες. Ανάγλυφα θωράκια της πα-λαιοχριστιανικής εποχής είναι ενσωματω-μένα στο ξυλόγλυπτο εικονοστάσιο.

Κατά τα μέσα του 18ου αιώνα το μοναστή-ρι λεηλατήθηκε από τους απίστους, σύμ-φωνα με τον αγιογράφο της θαυματουρ-γής εικόνας της Παναγίας, μέσα στην οποίαπιστεύεται ότι βρίσκεται το Άγιο Μανδή-λιο. Το εικονοστάσι της Αχειροποιήτουξαναφτιάχνεται με εικόνες του 18ου αιώνα

και των αρχών του 19ου αιώνα. Εικόνεςαπό την εκκλησία της Αχειροποιήτου βρί-σκονται σήμερα στην εκκλησία του Αρχαγ-γέλου στην Κερύνεια, που μετατράπηκε σεμουσείο εικόνων.

Η μονή ήταν θρησκευτικό κέντρο της πε-ριοχής και μέχρι το 1222 μ.Χ. ήταν η έδρατου Επισκόπου Λάμπουσας. Ο επίσκοποςτης Λάμπουσας συγκαταλεγόταν ανάμεσαστους δεκαπέντε επισκόπους του νησιού.

Η εκκλησία γιορτάζει στις 15 Αυγούστου,ημέρα της Κοίμησης της Θεοτόκου, καιστις 16 Αυγούστου ημέρα του Αγίου Μαν-δηλίου. Το μοναστήρι είχε μοναχούς ωςτις αρχές του 20ου αιώνα. Τα τελευταίαχρόνια και μέχρι το 1974 λειτουργούσεστην εκκλησία της Παναγίας κάθε Δευτέραο εφημέριος της Αγίας Ειρήνης Καραβά, οπαπά-Ιάκωβος Κύρκος.

23

Panagia Acheiropoietos

In the church of Acheiropoietos, someparts of a previously built 6th c. EarlyChristian basilica were incorporated. Themain part of the church is of cruciformstyle and was constructed in the 11th c.The narthex, which dates back to the 12thc., is of byzantine style, while the outernarthex of the 15th-16th c. is of Franco-byzantine style. During the 12th c. themonastery was decorated with frescoes.Embossed parapets of the Early Christianperiod are incorporated in the woodeniconostasis.

In the mid-18th c., the monastery waspillaged, according to the painter of themiraculous icon of Virgin Mary, which it isbelieved to hide the Holy Cloth (HolyShroud). The iconostasis was recon -structed with icons of the 18th c. and the

beginning of the 19th c. Today some ofthe icons of the church of Acheiropoietosare exhibited at the church of Archangel inKyrenia, which has been turned into an iconmuseum.

The monastery was the religious centre ofthe area and until 1222 AD was theheadquarters of the Lambousa Bishop,who was one of the fifteen bishops of theisland.

The church used to celebrate on August15, day of the dormition of Virgin Mary,and August 16, day of the Holy Cloth.Monks remained at the monastery until thebeginning of the 20th c. During the lastyears before the invasion the priest of St.Irene Iacovos Kirkos used to perform thereligious service on Mondays.

Ξωκλήσια του Καραβά

Μέσα στα δημοτικά όρια του Καραβάυπάρχουν δεκατέσσερα ερειπωμένα εκκλη-σάκια.

Τρία από αυτά, ο Άγιος Κυριάκος ή κοινώςΆης Κουταλάρης στους Μύλους, ο Αρχάγ-γελος στην Παλιά Βρύση και ο Άγιος Πέ-τρος είναι εντελώς καταστρεμμένα. Τα τε-λευταία χρόνια ο Άγιος Πέτρος, κοντά στονεκροταφείο του Καραβά, ξανακτίστηκε μεέρανο ανάμεσα στους απόδημους Καρα-βιώτες της Αμερικής.

Η εκκλησία του Αγίου Αντωνίου στην ΈξωΓειτονιά διατηρούσε την αψίδα του ιερούκαι μέρος από τους τοίχους. Σήμερα αυτήη αψίδα έχει καταρρεύσει.

Στην Πάνω Γειτονιά υπήρχαν τρία εκκλη-σάκια. Το μισοκατεστραμμένο, μέχρι το1974, εκκλησάκι της Αγίας Μαρίνα με τοι-χογραφίες του 12ου αιώνα έχει κατεδαφι-στεί πλήρως από το κατοχικό καθεστώςτης Τουρκίας.

Στην ίδια περιοχή συναντούμε το ερειπωμένο εκκλησάκι τουΑγίου Παντελεήμονα. Ανάμεσα στα λεμονόδεντρα βρίσκουμετα ερείπια του Αγίου Ανδρονίκου, που σήμερα έχει μετατραπείσε κοτέτσι.

Δυτικά του Καραβά, πάνω στο βουνό, βρίσκεται το λαξευτόπαρεκκλήσι της Αγίας Γαλατερούσας με παλιές τοιχογραφίεςκαι ανάγλυφα παλαιοχριστιανικά σύμβολα. Πιο ψηλά στο βου-νό, τη Γομαρίστρα, βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Παύλου.Εκεί, κατά την παράδοση, κατέφυγε ο Απόστολος Παύλος με-τά το πετροβολισμό του από τους κατοίκους.

Ανατολικά, κοντά στη θάλασσα, σε μια θαυμάσια τοποθεσίαβρίσκονται τα ερείπια του μεταβυζαντινού μικρού ναού τουΑγίου Ανδρέα.

24

Το παρεκκλήσι της Παναγίας Γαλατερούσας σήμερα The chapel of Panagia Galaterousa today

Τοιχογραφίες από το ξωκλήσι της Παναγίας Γαλατερούσας, 2008The frescoes of Panagia Galaterousa, 2008

Ο Άγιος Πέτρος σήμερα – The chapel of St. Peter today

Ο Άγιος Αντώνης σήμεραThe ruins of St. Antonios today

Το ξωκλήσι του Αγίου Αντωνίου πριν το 1974 The chapel of St. Antonios before 1974

Chapels of Karavas

In the Municipal boundaries of Karavasthere are the ruins of 14 chapels.

Three of these, St. Kyriakos or St.Koutoularis near the Mills, Archangel closeto “Palia Vrysi” and St. Peter are completelydestroyed. Over the past years, St. Peter’schurch, near the cemetery of Karavas, hasbeen rebuilt with the contribution of theimmigrants from Karavas living in the USA.

The ruins of the church of St. Antonios inExo Gitonia maintained the apse of thesanctuary and part of the walls. The apsehas collapsed.

In Pano Gitonia there were three chapels.St. Marina was a semi-ruined chapel in1974, on the walls of which one couldadmire the 12th c. frescoes. Unfortunatelythe chapel has been destroyed by theTurkish forces.

In the same area the chapel of St.Panteleimonas stood some years ago.Among the lemon trees there was thechapel of St. Andronikos, which today hasbeen turned into a hen pen.

To the west of the town, on the mountain,still stands the carved chapel of PanagiaGalaterousa, with old frescoes andanaglyphs of early Christian symbols.

Higher up on the mountain, in the areacalled Gomatistra, is the chapel of St. Paul.According to tradition, it was the placewhere Saint Paul fled after he was stonedby the Lambousa inhabitants.

To the east of the town, in a magnificentlocation near the sea, still exist the ruinsof the post-Byzantine small church of St.Andreas.

25

Ο Άγιος Ανδρέας σήμερα – The ruins of St. Andreas today

Ο Άγιος Παύλος σήμερα – The ruins of St. Paul today

Το ξωκλήσι της Αγίας Μαρίνας πριν το 1974 The chapel of Saint Marina before 1974

Ο Άγιος Ανδρόνικος σήμεραAgios Andronikos today

26

Αξιοσημείωτη ήταν η προσφορά της κωμόπολης τουΚαραβά σε όλους τους αγώνες του Ελληνικού Έθνουςγια ελευθερία. Το 1821 οι Καραβιώτες και οι Λαπη-θιώτες εφοδίασαν τον Κανάρη με τρόφιμα και χρή-ματα για τον αγώνα. Επίσης, Καραβιώτες συμμετείχανστον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, στους Βαλ-κανικούς Πολέμους του 1912-13, στον Α’ και Β’Παγκόσμιο Πόλεμο και στον Απελευθερωτικό Αγώ-να 1955-59. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στους Βαλ-

κανικούς Πολέμους συμμετείχαν 65 εθελοντές και ότιστον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο πολέμησαν πάνω από150 Καραβιώτες.

Σε αναμνηστική πλάκα για τους πεσόντες που ήταν εν-τοιχισμένη στην Α΄ Αστική Σχολή Καραβά αναφέρον-ται τέσσερις πεσόντες, δυο στους Βαλκανικούς Πο-λέμους και δυο στις μάχες του Α’ Παγκοσμίου Πολέ-μου. Αντίγραφο της πλάκας αυτής εντοιχίστηκε στοοίκημα του Πολιτιστικού Ιδρύματος Καραβιωτών.

Εθνική προσφορά

Σωτήριος ΜάντηςSoterios Mantis

Σταύρος ΣιδεράςStavros Sideras

Κυριάκος ΓεττίμηςKyriacos Yettimis

Μιχαήλ Μιχαήλ Michael Michael

Οι οκτώ ήρωες αξιωματικοί και οπλίτες με καταγωγή τον Καραβά που θυσιάστηκαν την περίοδο της Τουρκικής εισβολής

Εθνικός εορτασμός στην Ευαγγελίστρια, 1952National Celebration at Evangelistria, 1952

27Contribution to the Nation’s struggles for freedom

Karavas’ participation in all the struggles of the GreekNation for freedom was significant. Noteworthy isthe town’s contribution to the 1821 Greek revo -lution for independence against the Ottomans, whenthe area’s residents supplied Konstantinos Kanariswith food and money. Moreover, a great number ofyoung men from Karavas joined the Greek army in thewar against Turkey in 1897 and the 1912-1913Balkan Wars. They also fought in the two WorldWars and the 1955-59 EOKA liberation struggle. It

must be noted that 65 men from Karavas wererecruited as volunteers in the Greek army during theBalkan wars and more than 150 residents of Karavasfought in the Second World War.

On a memorial marble plaque, placed on a wall atthe First Urban School of Karavas, the names of fourheroes who sacrificed their lives during the BalkanWars and the First World War were carved. A replicaof the plaque was placed on the wall of the buildingof the Karavas Cultural Foundation in 2017.

Σωτήρης ΣολωμούSoteris Solomou

Μιχαλάκης ΖαμπάςMichalakis Zambas

Σαββάκης ΣάββαSavvakis Savva

Παναγιώτης Χατζηλούκας Panayiotis Hadjiloucas

The eight soldiers from Karavas who sacrificed their lives during the 1974 Turkish invasion

Η Τουρκική Εισβολή

Στις 20 Ιουλίου 1974 ο Καραβάς έμελλε ναείναι ο πρωτομάρτυρας της τουρκικής ει-σβολής. Οι Τούρκοι αποβιβάστηκαν στηνπαραλιακή περιοχή του «Πέντε Μίλι» χω-ρίς να συναντήσουν καμιά οργανωμένηστρατιωτική αντίσταση.

Οι λιγοστές δυνάμεις της Εθνικής Φρου-ράς και ειδικά οι δυνάμεις του 286 μηχα-νοκίνητου τάγματος πεζικού και του 251τάγματος πεζικού που έσπευσαν στην πε-ριοχή, δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουναποτελεσματικά τους εισβολείς, οι οποίοιείχαν ήδη αποβιβαστεί.

Οι κάτοικοι του Καραβά οργάνωσαν αυτο-σχέδια αμυντική διάταξη για προστασία τηςκωμόπολης από την παραλιακή περιοχή«Έξι Μίλι» μέχρι τον Πενταδάκτυλο με επι-κεφαλής τον Καραβιώτη Γιάννη Κ. Κίτσιο.Η αντίσταση και η επαγρύπνηση κράτησεμέχρι της 6 Αυγούστου, όταν σε περίοδοεκεχειρίας οι Τούρκοι εξαπέλυσαν μεγάλη

επίθεση από ξηρά και θάλασσα και κατέλα-βαν τις κωμοπόλεις Καραβά και Λάπηθο.Οι δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς δεν ξε-περνούσαν τους 300 άνδρες, η πλειοψη-φία των οποίων ανήκε στο 256 τάγμα πε-ζικού. Στις μάχες που έγιναν καταγράφον-ται πολλές περιπτώσεις αξιωματικών καιοπλιτών που έπεσαν στο πεδίο της μάχηςμε ηρωισμό και αυταπάρνηση.

Πολλοί Καραβιώτες πολέμησαν σε άλλεςπεριοχές της Κύπρου. Συνολικά για την κω-μόπολη Καραβά και τα περίχωρα καταγρά-φονται 58 περιπτώσεις στρατευσίμων καιαμάχων που έπεσαν στο πεδίο της μάχης ήδολοφονήθηκαν εν ψυχρώ την περίοδοτης εισβολής.

Μετά την κατάληψη του Καραβά ένας μι-κρός αριθμός Καραβιωτών παρέμεινε εγ-κλωβισμένος, εκδιώχτηκε όμως σταδιακάμέχρι τον Αύγουστο του 1976.

28

The Turkish Invasion

Karavas was the first victim of Turkey’sinvasion. The Turkish invaders first landedon the coastal area of the town, known as“Pente Mili”, on July 20, 1974, withoutencountering any organized militaryresistance.

The small number of forces of the CyprusNational Guard and especially the men of286 and 251 Infantry Battalion whichrushed to the area could not fight off theinvaders, who had already landed.

The inhabitants of Karavas, under theleadership of Yiannis K. Kitsios fromKaravas, improvised a defensive line inorder to protect the town, extending fromthe coastal area of “Exi Mili’ up to the hillsof the mountain. Their resistance lasted

until August 6th, when the Turks managedto capture the entire area of Karavas andLapithos during the ceasefire. The Cypriotmen of the National Guard in the area didnot exceed 300, most of which belongedto the 256 Infantry Battalion. During the1974 battles, many officers and enlistedmen lost their lives fighting heroically theTurkish invaders.

A lot of people from Karavas also foughtin other parts of Cyprus. A total of 58Karavas residents lost their lives in battleor were killed in cold blood during theinvasion. After the capture of the town bythe Turkish army a small number ofresidents remained trapped in the town;they were all gradually expelled by August1976.

29

Ο Καραβάς σήμερα

Σήμερα, στον Καραβά κατοικούν Τουρκο-κύπριοι καθώς και έποικοι που μεταφέρθη-καν από την Τουρκία, οι οποίοι σφετερί-ζονται και χρησιμοποιούν τις περιουσίεςτων Καραβιωτών.

Όλες οι εκκλησιές και τα παρεκκλήσια τουΚαραβά είναι βεβηλωμένα και κατεστραμ-μένα. Η κεντρική εκκλησία της Ευαγγελί-στριας λειτουργεί ως τζαμί. Η αρχαιολογι-κή περιοχή της Λάμπουσας βρίσκεται εγκα-ταλελειμμένη χωρίς συντήρηση και πολλάαντικείμενα ανεκτίμητης αξίας έχουν κλαπείή καταστραφεί.

Σε πολλές περιουσίες των Ελληνοκυπρίωνκατοίκων του Καραβά έχουν οικοδομηθείπαράνομα κτίρια και άλλες κατασκευές μεστόχο να εδραιωθεί το παράνομο καθε-στώς, το οποίο καταβάλλει συστηματικήπροσπάθεια για εξάλειψη κάθε ίχνους πουφανερώνει τον ελληνικό πολιτισμό και τοιστορικό παρελθόν της περιοχής.

30

Today Karavas is occupied by the Turkisharmy and inhabited by Turkish Cypriots, aswell as settlers brought from Turkey. Allof the above reside in illegally seized GreekCypriot properties.

All the churches and the chapels have beendesecrated or destroyed. The central churchof Evangelistria is now used as a mosque.The archaeological site of Lambousa liesabandoned without conservation. Manyprecious objects and other archaeologicaltreasures have either been stolen ordestroyed.

Buildings and other structures have beenillegally constructed on many GreekCypriot properties, aiming at consolidatingthe illegal regime, which is systematicallytrying to wipe out any trace of Greek-Cypriot civilization and the area’s historicpast.

31

Karavas Today

32

Οι Καραβιώτεςσήμερα

Οι κάτοικοι του Καραβά σήμερα, βρίσκον-ται διασκορπισμένοι στις ελεύθερες περιο-χές της Κύπρου και σε χώρες του εξωτερι-κού, όπως την Αμερική, τη Μ. Βρετανία, τηνΑυστραλία και τη Νότιο Αφρική.

Τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό,οι Καραβιώτες έχουν οργανωθεί σε συλλό-γους και σωματεία με πολύ αξιόλογη δρά-ση. Στην Κύπρο ιδρύθηκε το ΠροσφυγικόΣωματείο «Ο Καραβάς», στο Λονδίνο ο«Σύνδεσμος Λαπήθου, Καραβά και Περιχώ-ρων», στη Μελβούρνη το Σωματείο «Λάμ-πουσα» Μελβούρνης και στις ΗΠΑ λειτουρ-γεί εδώ και σχεδόν ένα αιώνα το Σωματείο«Λάμπουσα» Αμερικής.

Όπου κι αν βρίσκονται οι Καραβιώτες δια-τηρούν τα έθιμα και τις παραδόσεις τους. Οχαρακτηριστικός χορός του Λεμονιού τουΚαραβά εξακολουθεί να διοργανώνεται κά-θε χρόνο όπου υπάρχουν Σωματεία τωνΚαραβιωτών.

33

The Residents ofKaravas today

Nowadays the legal residents of Karavasare scattered in the government-controlled areas of Cyprus and in countrieslike the United States of America, GreatBritain, Australia and South Africa.

The people of Karavas have organisedthemselves, in Cyprus and overseas, intoassociations and clubs with significantactivities. The refugee association“Karavas” was established in Cyprus, the“Lapithos, Karavas and SuburbsAssociation” in the UK, the “LambousaMelbourne Association” in Australia andthe “Lambousa Cypriot AmericanAssociation” in the USA. Wherever theyare, the people of Karavas preserve theircustoms and traditions. The mosttraditional event of Karavas called “TheLemon Dance” is organised every year byall the Associations, in Cyprus and abroad.

34

Βασικός στόχος είναι η ελεύθερη επιστρο-φή στις κατεχόμενες περιοχές της Κύπρουμέσα από μια δίκαιη και βιώσιμη λύση, όπουτα ανθρώπινα δικαιώματα όλων των κατοί-κων να είναι κατοχυρωμένα.

Για τον σκοπό αυτό διοργανώνονται διά-φορες εκδηλώσεις και δραστηριότητες, οιοποίες συνδέονται με την ιστορία και τονπολιτισμό, τις παραδόσεις, τα ήθη και ταέθιμα του Καραβά.

35

The main goal of their existence is theassistance to the efforts to return to theoccupied areas of Cyprus through a justand viable solution, where all human rightsare safeguarded.

For this purpose, they organize variousevents to highlight the history, culture andtraditions of Karavas.

Όλα τα οργανωμένα σύνολα, ο Δήμος Κα-ραβά, το Προσφυγικό Σωματείο «Ο Καρα-βάς», το Πολιτιστικό Ίδρυμα Καραβιωτών,η Σχολική Εφορεία Καραβά, η ΑθλητικήΈνωση Καραβά «Λάμπουσα», η Νεολαίατου Δήμου και οι Ναυτοπρόσκοποι του Κα-ραβά, στεγάζονται στο ιδιόκτητο οίκηματου Πολιτιστικού Ιδρύματος Καραβιωτώνστις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου, μακριάαπό τη φυσική τους έδρα, κτίριο που ανέ-γειραν οι πρόσφυγες Καραβιώτες στονΣτρόβολο.

All the organi sations of Karavas in Cyprus,the Municipality, “The Karavas RefugeeAssociation”, the Karavas Cultural Founda -tion, the School Board, the Sports Union“AEK”, the Youth Council and the SeaScouts are housed away from home, at thepremises of Karavas Cultural Foundation,in Strovolos, Nicosia. The building wasconstructed with the contribution of thepeople of Karavas.

ΕΚΔΟΣΗ: ΔΗΜΟΣ ΚΑΡΑΒΑ

ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: Νίκος Χατζηστεφάνου, Πίτσα ΠρωτοπαπάΓιάννης Παπαϊωάννου, Χριστόφορος Χριστοδουλίδης

Χρυσάνθη Επιφανίου, Ανδρέας Χαραλάμπους, Έμιλυ Καραΐσκου

ΕΞΩΦΥΛΛΟ: Έλενα Κύρου

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ & ΕΚΤΥΠΩΣΗ: THEOPRESS LTD

ISBN 978-9963-9948-4-7

Έκδοση Δήμου Καραβά

www.karavas.org.cy