kancelarija premijera / kancelarija za pitanja zajednica · procena zapoŠljavanja prip adnika...

Kancelarija premijera / Kancelarija za pitanja zajednica

Procena zaPošljavanja PriPadnika nevećinskih zajednica

u javnim službama i javnim Preduzećima na kosovu

Maj 2013

Sadržaj

Uvodna reč .......................................................................................................................................................... 6

Kratak pregled................................................................................................................................................... 8

Uvod .....................................................................................................................................................................11

Opšta situacija .................................................................................................................................................12

Pripadnici nevećinskih zajednica na Kosovu ..........................................................................................12

Pravni okvir .........................................................................................................................................................13

Primarna zakonska regulativa ......................................................................................................................13

Sekundarna zakonska regulativa ................................................................................................................14

Evolucija zakonskih regulativa ....................................................................................................................15

Metodologija ...................................................................................................................................................16

Anketa ..................................................................................................................................................................16

Ostali izvori podataka .....................................................................................................................................17

Analiza podataka ..............................................................................................................................................17

Glavni zaključci ..................................................................................................................................................19

Zastupljenost nevećinskih zajednica ...................................................................................................20

Opšti pregled .....................................................................................................................................................20

Ministarstva i predstavničke institucije ....................................................................................................22

Izvršne agencije ................................................................................................................................................25

Nezavisne agencije ..........................................................................................................................................27

Javna preduzeća ...............................................................................................................................................29

Opštine .................................................................................................................................................................30

aktivne mere zapošljavanja .....................................................................................................................33

Opšti pregled .....................................................................................................................................................33




Javna preduzeća ...............................................................................................................................................37

Opštine .................................................................................................................................................................37

rodna uravnoteženost pripadnika nevećinskih zajednica .......................................................38




Javna preduzeća ...............................................................................................................................................42

Opštine .................................................................................................................................................................43

radni položaj pripadnika nevećinskih zajednica ..........................................................................44

Opšti pregled .....................................................................................................................................................44




Javna preduzeća ...............................................................................................................................................48

Opštine .................................................................................................................................................................49

Stepen obrazovanja nevećinskih zajednica .....................................................................................49

Opšti pregled .....................................................................................................................................................49

Državne ustanove ............................................................................................................................................50


Javna preduzeća ...............................................................................................................................................52

Opštine .................................................................................................................................................................52

Obuka pripadnika nevećinskih zajednica .........................................................................................53

Opšti pregled .....................................................................................................................................................53




Javna preduzeća ...............................................................................................................................................57

Opštine .................................................................................................................................................................58

Prijave za posao zaprimljene od pripadnika nevećinskih zajednica ....................................59

Stavovi ustanova o zapošljavanju rukovodećeg kadra ..............................................................60

Preporuke za dalju politiku ......................................................................................................................61

dodatak I: Spisak državnih ustanova u kojima je sprovedena anketa ................................65

dodatak II: Slike ..............................................................................................................................................68

SKraćenIce AMZ Aktivne mere zapošljavanja SK Skupština KosovaCIK Centralna izborna komisija ECMI Evropski centar za pitanja manjina NKM Nezavisna komisija za medijeKCS Civilna služba Kosova KEK Energetska korporacija Kosova KOSTT Operator sistema, prenosa i tržišta na Kosovu KIPA Kosovski Institut za javnu administracijuKIP Kosovski institut za pravosuđeKP Policija KosovaMPŠRL Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i ruralnog razvoja MZP Ministarstvo za zajednice i povratak MKOS Ministarstvo kulture, omladine i sporta MoD Ministarstvo za dijasporu MF Ministarstvo finansija MPR Ministarstvo za privredni razvoj MESP Ministarstvo životne sredine i prostornog planiranja MONT Ministarstvo obrazovanja, nauke i tehnologije MEI Ministarstvo za evropske integracije MIP Ministarstvo inostranih poslova MZ Ministarstvo zdravlja MUP Ministarstvo unutrašnjih poslova MP Ministarstvo pravde MKSB Ministarstvo za Kosovske snage bezbednostiMALS Ministarstvo administracije lokalne samoupraveMRSZ Ministarstvo rada i socijalne zaštiteUKSM Upravna kancelarija Severne MitroviceMJU Ministarstvo javne upraveMTI Ministarstvo za trgovinu i industriju MI Ministarstvo za infrastrukturuKPZ/KP Kancelarija za pitanja zajednica u Kancelariji Premijera KP Kabinet Predsednika KP Kancelarija Premijera OEBS Organizacija za evropsku bezbednost i saradnjuJP Javna preduzeća PTK Pošta i telekomunikacije Kosova PUK Poreska uprava KosovaRAT Regulatorna agencija za telekomunikacije ŽK Železnice KosovaUNMIK Misija privremene uprave Ujedinjenih nacija na KosovuUKCK Univerzitetski klinički centar Kosova UP Univerzitet u Prištini

V. Dodatak za kompletan spisak ustanova u kojima je sprovedena anketa. Među njih ubrajamo sve ustanove u kojima je sprovedena anketa, ali nisu nužno i navedene među Skraćenicama u ovom izveštaju.

Istraživanje je urađeno u saradnji sa Programom Ujedinjenih nacija za razvoj (UNDP) i kompanijom Novus

(www.novusconsult.net) koja je uradila istraživanje na terenu i pripremila Izveštaj.

6

Procena zaPošljavanja PriPadnika nevećinskih zajednica u javnim službama i javnim Preduzećima na kosovu

UvOdna reč

Kancelarija Premijera/Kancelarija za pitanja zajednica osnovana je 3. septembra 2008. godine odlukom Vlade, sa ciljem da doprinese koordinaciji Vladinih napora u sprovođenju nacionalnog zakonskog okvira za prava zajednica, kao i da određenim merama, preporukama i savetima utiče na sprovođenje zakona koji štite i promovišu prava zajednica.

Pored toga što upoznaje javnost sa pitanjima važnim za zajednice, Kancelarija za pitanja zajednica analizira stanje, utvrđuje nedostatke u sprovođenju zakonskih propisa, preporučuje Premijeru preduzimanje mera, naglašava ciljeve za svako od Vladinih tela i prati dejstvo mera koje je preduzela svaka ustanova u pogledu zaštite prava zajednica.

Strateški koristiti svoja sredstva kako bi zadovoljila potrebe zajednica, radi na unapređenju efikasne komunikacije sa zajednicama, promoviše jednak tretman svih zajednica i redovno razmenjuje informacije sa relevantnim partnerima.

Postojeći zakonski okvir koji reguliše prava zajednica je adekvatan, mada se u praksi pokazalo da u određenim oblastima njegove primene postoji potreba za obezbeđivanjem dodatnih mera i mehanizama kako bi se postigla njihova potpuna primena.

Kancelarija nastoji da, u skladu sa svojim kapacitetima, svake godine pokrene određenu inicijativu koja ima za cilj da unapredi sprovođenje zakona u oblastima koje su važne za zajednice.

U 2013. godini, Kancelarija je odlučila da pokrene inicijativu koja ima za cilj da poboljša i ojača mere kako bi se osiguralo potpunije sprovođenje postojećih zakona i regulativa, kao i da stvori nove politike vezane za zapošljavanje nevećinskih zajednica na Kosovu.

S obzirom da su ekonomski razvoj i zapošljavanje među ključnim činiocima koji su važni za opstanak i integraciju zajednica na Kosovu, Kancelarija je odlučila da svoje napore usmeri u tom smeru i pruži svoj doprinos u stvaranju dugoročne politike i strategije zapošljavanja nevećinskih zajednica.

Na inicijativu Kancelarije za pitanja zajednica, odlukom Vlade u aprilu 2013. godine formirana je radna grupa koja će razviti i predati Vladi na usvajanje preporuke o predloženim merama za ojačavanje i povećanje kapaciteta efikasnosti mehanizama i procedura koje regulišu zapošljavanje nevećinskih zajednica, odnosno preporuke koje se odnose na sistem mera koji bi unapredio nadgledanje sprovođenja politike zapošljavanja nevećinskih zajednica u ustanovama na centralnom i lokalnom nivou, preduzećima i agencijama.

Kancelarija za pitanja zajednica je 2010. godine uradila studiju o zapošljavanju zajednica koja je imala za cilj da pruži tačnu sliku o zastupljenosti članova nevećinskih zajednica u javnoj službi i preduzećima na Kosovu, kao i ocenu nivoa sprovođenja zakonskih odredbi koje regulišu zapošljavanje nevećinskih zajednica.

U cilju praćenja stanja u oblasti zapošljavanja nevećinskih zajednica, nakon tri godine Kancelarija za pitanja zajednica je odlučila da sprovede drugo istraživanje kako bi se dobio bolji uvid u

7


sadašnju situaciju u vezi zapošljavanja zajednica, kao i napravila komparativna analiza u odnosu na stanje iz 2010. godine. U saradnji sa Programom Ujedinjenih nacija za razvoj izabrano je preduzeće koje je sprovelo istraživanje na terenu.

U ovom izveštaju naći ćete više informacija o zastupljenosti nevećinskih zajednica na centralnom i lokalnom nivou, raspoređenosti nevećinskih zajednica u hijerarhijskoj strukturi ustanova, zatim o aktivnim merama zapošljavanja, dodatnim obukama i programima kao i preporuke koje bi trebalo da doprinesu povećanju zastupljenosti nevećinskih zajednica u javnim ustanovama.

Inicijativa ima za cilj da unapredi politiku zapošljavnja nevećinskih zajednica u nekoliko oblasti, počevši od procedura za objavu radnih mesta, preko procesa izbora kandidata, kao i dodatnih programa i obuka, kako bi pripadnici nevećinskih zajednica bili konkurentniji na tržištu. Takođe želimo da podignemo svest šire javnosti o izazovima sa kojima se suočavaju nevećinske zajednice u procesu zapošljavanja i ukažemo na važnost razvoja strategije za zapošljavanje, posebno u onim ustanovama koje nemaju nijednog zaposlenog predstavnika iz nevećinskih zajednica.

Naša je obaveza i dužnost da štitimo i promovišemo prava zajednica i njihov jednak tretman u svim oblastima života, kao i da ukazujemo na nedostatke u ostvarivanju tih prava i apelujemo na nadležne ustanove da unaprede svoje politike kako bismo zajednički doprineli izgradnji međusobnog poverenja među zajednicama i njihovu integraciju u društvo.

Koristim ovu priliku da se posebno da zahvalim Programu Ujedinjenih nacija za razvoj, Evropskom centru za pitanja manjina na Kosovu, Organizaciji za evropsku bezbednost i saradnju na njihovom doprinosu ovom izveštaju, kao i predstavnicima ambasada: Amerike, Velike Britanije, Norveške, Švajcarske i Nemačke i predstavnicima Kancelarije specijalnog predstavnika Evropske unije na Kosovu koji učešćem u radnoj grupi u svojstvu posmatrača, aktivno pružaju podršku ovoj inicijativi.

Takođe, zahvaljujem se i kompaniji „Novus“ koja je sprovelo istraživanje i pripremilo izveštaj.

Srđan Popović

Viši savetnik premijera

Direktor Kancelarije za pitanja zajednica

9


KrataK Pregled

Svrha ovog izveštaja je da pruži najpotpuniju i najdetaljniju analizu zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica u javnim službama na Kosovu do danas.

Izveštaj je zasnovan na anketi 104 javne ustanove, a anketa je sprovedena u aprilu 2013. godine sa ciljem da proceni nivo usklađenosti javnih ustanova na Kosovu sa Zakonom o javnoj službi. Devetnaest ministarstava, tri predstavničke institucije, 22 izvršne agencije, 21 nezavisnih agencija, četiri javna preduzeća i 35 opština su zamoljene da pruže podatke o zastupljenosti nevećinskih zajednica i aktivnim merama zapošljavanja u svakoj.

Kao prvo, što se tiče zastupljenosti nevećinskih zajednica, utvrdili smo da 7,7 % državnih službenika i ustanova na centralnom i lokalnom nivou (isključujući javna preduzeća) dolaze iz nevećinskih zajednica, da je zajednica Aškalija, Egipćana, Goranaca i Roma relativno malo zastupljena u odnosu na njihov udeo u ukupnom broju stanovništva, a da je zajednica Bošnjaka, Srba i Turaka blizu dosezanja praga zastupljenosti u državnim ustanovama. U pogledu rodne uravnoteženosti, državni službenici iz reda nevećinskih zajednica su uglavnom žene što nije slučaj kod ostalih državnih službenika u celini.

Nezavisne agencije i opštine imaju najveću prosečnu stopu zastupljenosti nevećinskih zajednica (8,9 % i 8,8 %, za svaku posebno), a javna preduzeća najnižu (2,2 %). Državne ustanove (ministarstva i predstavničke institucije) i izvršne agencije imaju relativno niske stope zastupljenosti nevećinskih zajednica (6,6 % i 6,2 %, za svaku posebno).

U pogledu radnog položaja, pripadnici nevećinskih zajednica su uglavnom zaposleni na stručnim i administrativnim položajima, tako da su, uopšteno gledajući, nedovoljno zastupljeni na rukovodećim položajima u državnim ustanovama. Skoro svi državni službenici iz reda pripadnika zajednice Aškalija, Egipćana, Goranaca i Roma su zaposleni na administrativnim položajima. Iako u državnim ustanovama postoji određen broj rukovodećeg kadra iz reda zajednice Srba, Bošnjaka i Turaka, predstavnici tih zajednica su ipak manje zastupljeni na ovim položajima nego Albanci, što je i srazmerno njihovoj brojnosti.

U smislu stepena obrazovanja, dva puta manje državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica od državnih službenika iz reda većinske zajednice poseduje univerzitetske diplome. Međutim, kao što se navodi u ovom izveštaju, razlog za to bi moglo da bude trenutno nepriznavanje diploma visokog školskog obrazovanja. Veliki broj studenata iz nevećinskih zajednica ima fakultetske diplome sa Prištinskog univerziteta sa privremenim sedištem u Mitrovici. Fakultet radi u okviru akademskog sistema Srbije, i trenutno ove diplome nisu priznate od strane kosovskih institucija (mada, očekuje se da će se ova situacija rešiti u svetlu skorašnjeg napretka u normalizaciji odnosa Kosova i Srbije).

Za razliku od državnih službenika iz reda većinske zajednice, državni službenici iz reda nevećinskih zajednica poseduju niži stepen obrazovanja (ne visoko školsko obrazovanje).

Drugo, u smislu aktivnih mera zapošljavanja, 75-90 % (78-93) ustanova izjavljuje da objavljuju oglase za nova radna mesta na jezicima nevećinskih zajednica (Mera 1) i da primenjuju mere pozitivne diskriminacije (Mera 5). Više od 50 % ustanova je prijavilo da aktivno rade na dopiranju do pripadnika nevećinskih zajednica (Mere 2, 3 i 4) i da pružaju obuke za stručno napredovanje

10


državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica (Mera 9). Između 40 i 50 % (42-52) ustanova izjavljuje da nude programe stažiranja (Mera 6) i stručnog usavršavanja (Mera 8) za pripadnike nevećinskih zajednica. Na kraju, manje od 35 % ustanova imaju programe stipendija (Mera 7), savetovanja (Mere 10), obuke na radnom mestu (Mera 11), radionice o zabrani diskriminacije (Mere 12), strategije zajedničkog zapošljavanja (Mera 13) i stalne spiskove kandidata (Mera 14) iz reda nevećinskih zajednica.

U smislu obuke, utvrdili smo da opštine pružaju najveći broj obuka državnim službenicima iz reda nevećinskih zajednica i to, u proseku, 6,7 nedelja obuke po državnom službeniku iz reda nevećinskih zajednica. Javna preduzeća pružaju u proseku 5,2 nedelja, izvršne agencije 3,5 nedelja i nezavisne agencije 2,7 nedelja obuke po državnom službeniku iz reda nevećinskih zajednica. Državne ustanove (ministarstva i predstavničke institucije) su najmanje posvećene izgradnji kapaciteta državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica jer pružaju samo 1,5 nedelja obuke po državnom službeniku iz reda nevećinskih zajednica.

11


UvOd

Državna služba je okosnica funkcionalne države jer upravlja politikom vlade i pruža javne usluge građanima. Kao mlada država sa više od deset godina postojanja neuključive javne službe tokom devedesetih godina, Kosovo treba da nastavi sa izgradnjom profesionalne javne službe. Kosovo takođe mora da izgradi uključivu i multietničku javnu službu. U stvari, Zakon o javnoj službi obavezuje sve državne ustanove na Kosovu na određene kvote za zapošljavanje državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica, kao i da ispuni pozitivne obaveze primene određenih aktivnih mera zapošljavanja.

Kancelarija za pitanja zajednica radi u okviru Kancelarije Premijera Kosova i ima mandat da vrši nadgledanje primene zakona i da razvije politiku o pitanjima zajednica. Jedno od centralnih oblasti rada Kancelarije za pitanja zajednica je poboljšanje pristupa nevećinskih zajednica javnom sektoru zapošljavanja. Kancelarija je 2010. godine objavila prvi izveštaj procene stanja zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica.1 OEBS je tesno pratio pitanje kroz sopstvene izveštaje pod imenom „Procena prava zajednica“.2

Svrha ovog izveštaja je da obezbedi najpotpuniju i najdetaljniju analizu zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica u javnim službama na Kosovu do danas. Izveštaj je zasnovan na anketama koje su sprovedene u 104 državne ustanove. Ankete su sprovedene u aprilu 2013. godine i to u 19 ministarstava, tri predstavničke institucije, 22 izvršne agencije, 21 nezavisnih agencija, četiri javna preduzeća i 35 opština.

Podaci prikazani u ovom izveštaju sadrže informacije koje su dobijene od načelnika kadrovskih službi u odgovarajućim ustanovama. Tim preduzeća Novus je proverio tačnost statističkih podataka, međutim, informacije koje se tiču aktivnih mera zapošljavanja i drugi kvalitativni podaci koji su prikazani u izveštaju se pružaju u izvornoj verziji koju su dostavile ustanove.

Podaci iz ankete su korišćeni za procenu nivoa usklađenosti svake od ustanova sa kvotama o zastupljenosti nevećinskih zajednica i aktivnim merama njihovog zapošljavanja. Prikupljeni statistički podaci prikazuju stepen zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica u svakoj ustanovi. Podaci takođe prikazuju zastupljenost pripadnika nevećinskih zajednica po zajednici, rodu, raspoređenosti u hijerarhijskoj strukturi ustanova, radnom iskustvu i završenoj obuci. Pored toga, izveštaj sadrži podatke o broju aktivnih mera zapošljavanja koje su državne ustanove sprovele, kao i broju prijava na radna mesta koje su primljene od pripadnika nevećinskih zajednica.

Izveštaj pruža glavne crte kretanja poređenjem trenutne situacije sa rezultatima izveštaja Evropskog centra za pitanja nevećinskih zajednica iz 2010. godine. Izveštaj takođe uvodi nove pokazatelje koji u nekim budućim studijama mogu biti korišćeni kao referentne vrednosti. Na kraju izveštaja su ponuđene detaljne preporuke dalje politike koje su zasnovane na zaključcima izveštaja kako bi se bolje usmerila pažnja i pojačalo kreiranje politike u ovom pogledu.3

1 Evropski centar za pitanja nevećinskih zajednica na Kosovu (2010. god.): Zapošljavanje pripadnika nevećinskih zajednica u javnoj službi i javnim preduzećima na Kosovu. Dokumentu na sledećoj adresi poslednji put pristupljeno 15. maja 2013. godine: http://www.kryeministri-ks.net/zck/repository/docs/1-Policy_study_no1_FINAL.pdf.

2 Izveštaj OEBS-a: Procena prava zajednica, decembar, 2009. godine, str. 42-43, dokumentu na sledećoj adresi poslednji put pristupljeno 15.maja 2013. godine: http://www.osce.org/kosovo/40779; Izveštaj OEBS-a: Procena prava zajednica, drugo izdanje decembar 2010. godine, str. 13-14, dokumentu na sledećoj adresi poslednji put pristupljeno 15. maja 2013. godine: http://www.osce.org/kosovo/74597, i Izveštaj OEBS-a Procena prava zajednica, treće izdanje jula 2012. godine, str. 32-33, dokumentu na sledećoj adresi poslednji put pristupljeno 15. maja 2013. godine: http://www.osce.org/kosovo/92244.

3 Radna grupa za zapošljavanje pripadnika nevećinskih zajednica.

12


OPšta SItUacIja

Pripadnici nevećinskih zajednica na Kosovu4

Prema podacima popisa stanovništva iz 2011. godine, Kosovo broji preko 1,73 miliona stanovnika. Albanska većina čini više od 90 % stanovništva, a ostatak stanovništva čine sledeći pripadnici nevećinskih zajednica: Srbi, Turci, Bošnjaci, Romi, Aškalije, Egipćani, Goranci, Crnogorci i Hrvati.5

Udeo pripadnika nevećinskih zajednica u ukupnom broju stanovništva Kosova je prikazan u tabeli koja sledi. Smatra se da je udeo srpskog stanovništva na Kosovu veći od prikazanog u zvaničnim statistikama, ali, zbog činjenice da su mnogi pripadnici srpske zajednice bojkotovali popis stanovništva na Kosovu različite procene međunarodnih organizacija pokazuju da pripadnici srpske zajednice čine 5 % stanovništva (ne računajući opštine Leposavić, Zvečan, Zubin Potok, Severna Mitrovica na severu Kosova6). Za potrebe ove studije je korišćen udeo od 5 % za reper zastupljenost srpskog stanovništva na Kosovu.

Zajednica Broj stanovništva Procenat stanovništva

Bošnjaci 27,533 1,58 %

Srbi 25,532 1,47 % (procena: 5 %)

turci 18,738 1,08 %

aškalije 15,436 0,89 %

egipćani 11,524 0,66 %

gorani 10,265 0,59 %

romi 8,824 0,51 %

Ostali 2,352 0,14 %

UKUPnO 120,204 6,91 % (procena: 10,44 %)

Prava i status ovih zajednica su priznati Ustavom Kosova i posebnim zakonima. Ipak, pripadnici nevećinskih zajednica na Kosovu se suočavaju sa brojnim izazovima. Izveštaj procene prava zajednica Misije OEBS-a iz 2012. godine je utvrdio nekoliko izazova sa kojima se suočavaju pripadnici nevećinskih zajednica. Ovde konkretno mislimo na probleme koji postoje kod

4 Za potrebe ovog izveštaja, pripadnike nevećinskih zajednica definišemo kao pripadnike nacionalnih, etničkih, kulturnih, jezičkih ili verskih grupa koje tradicionalno žive u Republici Kosovo koje ne pripadaju većinskom broju stanovništva. Što se tiče ustanova na centralnom nivou, u izveštaju je korišćen etnički procenat na celom Kosovu pri čemu se pripadnici svih etničkih zajednica, osim pripadnika albanske zajednice, smatraju nevećinskih zajednicama. Radi potreba analize lokalnog nivoa, u izveštaju su korišćeni podaci iz popisa stanovništva koji se odnose na dotične opštine i uvodi kontekst nevećinskih zajednica na opštinskom nivou.

5 Pripadnici zajednice Hrvata i Crnogoraca nisu uključeni u svojstvu posebne etničke grupe u popisu stanovništva iz 2011. godine, ali jesu uključeni u Zakon o zajednicama iz decembra 2011. godine.

6 Iako su za potrebe ovog izveštaja prikupljeni podaci iz Upravne kancelarije za Severnu Mitrovicu, ti podaci nisu uključeni u narativnu analizu, jer je to upravna kancelarija koje još nije postala predstavničko telo na lokalnom nivou (kao što je to slučaj sa opštinama u ovom izveštaju).

13


„pristupa imovini i stanovima, kao i nedostatak ekonomskih mogućnosti i ograničenja kod pristupa osnovnim uslugama kao što su obrazovanje, zdravstvo i socijalna pomoć“, kao i probleme kod upotrebe jezika.7

Još jedan ključni izazov utvrđen u izveštaju je nedostatak „poštene i pravedne zastupljenosti svih pripadnika zajednice, uključujući i žene, u javnoj upravi na Kosovu“.8

Izveštaj takođe pokazuje da se situacija „nije poboljšala od objavljivanja drugog izdanja izveštaja procene prava zajednica“9 i da nepostojanje političke volje, sredstava i koordinacije između centralnih i lokalnih ustanova ometa učinkovitu integraciju nevećinskih zajednica na Kosovu.10

Pravni okvir

U ovom delu izveštaja pruža se pregled normativnih rešenja koji regulišu srazmernu zastupljenost nevećinskih zajednica u javnoj službi Kosova.

Kosovo poseduje sofisticiran zakonodavni okvir opšte zaštite pripadnika nevećinskih zajednica. Za početak, Ustav Kosova izričito pokriva zastupljenost zajednica u državnim ustanovama i javnim preduzećima. U Članu 61 Ustava se navodi da „zajednice i njihovi pripadnici imaju pravo na pravičnu zastupljenost pri zapošljavanju u javnim organima i javnim preduzećima [ ... ]“.11 Pored toga, brojni zakonski akti štite prava nevećinskih zajednica na Kosovu.12

Dva glavna zakonska akta propisuju primenjive standarde za zastupanje i zapošljavanje pripadnika nevećinskih zajednica u javnoj službi Kosova, i to: Zakon 03/L-149 o javnoj službi i Uredba 04/2010 Ministarstva javne uprave.

Primarna zakonska regulativa Zakon 03/L-149 o javnoj službi Kosova je stupio na snagu u julu 2010. godine.13 Zakon uređuje status državnih službenika kao zaposlenih u ministarstava, izvršnim agencijama, predstavničkim institucijama (Kancelarija Premijera, Kabinet Predsednika i Skupština Kosova), nezavisnim i regulatornim telima i opštinama.14

Član 11 zahteva da se najmanje 10 % položaja na centralnom nivou rezerviše za „osobe koje pripadaju zajednicama koje nisu većinske na Kosovu“ i da zastupljenost na opštinskom nivou mora da bude srazmerna demografskom sastavu stanovništva u datoj opštini.15

7 Izveštaj OEBS-a (2012. god.), Procena prava zajednica, str. 14.8 Isto, str. 32.9 Isto. 10 V. takođe OEBS (2011. god.): Primena plana aktivnosti za strategiji integracije Roma, Aškalija i Egipćana na Kosovu. 11 Ustav Republike Kosovo, Član 61.12 V. Zakon 04/L-020 o izmenama i dopunama Zakona 03/L-047 o zaštiti i promovisanju prava zajednica i njihovih pripadnika

u Republici Kosovo (2011. god.), Zakon 02/L-37 o upotrebi jezika (Uredba UNMIK-a 2006/51), Zakon o osnovnoškolskom i srednjoškolskom obrazovanju na Kosovu (Uredba UNMIK-a 2002/19), Zakon o visokoškolskom obrazovanju na Kosovu (Uredba UNMIK-a 2003/14), Zakon o kulturnom nasleđu (Uredba UNMIK-a 2006/52).

13 Zakon 03/L-149 o javnoj službi, Član 4.14 Isto, Čl. 4.15 Na istom mestu, Član 11.3.

14


Određeni broj državnih radnika se ne smatra državnim službenicima i stoga nisu uključeni u Zakon o javnoj službi. Među njima su: zaposleni u obrazovnim i zdravstvenim ustanovama, pripadnici policije, carinski službenici, zatvorski čuvari i pripadnici Kosovskih snaga bezbednosti. Politički imenovana lica i osoblje zaposleno u kabinetima javnih zvaničnika su takođe isključeni iz kategorije državnih zvaničnika. Ovi radnici su obuhvaćeni Zakonom o radu.

Status zaposlenih u javnim preduzećima je regulisan Zakonom 03/L-087 o javnim preduzećima koji propisuje da javna preduzeća uspostave pošten postupak zapošljavanja kako bi obezbedili ravnopravne mogućnosti za zapošljavanje i adekvatnu zastupljenost pripadnika nevećinskih zajednica. Međutim, ovaj Zakon ne utvrđuje pravno obavezujuće kvote ili pozitivne obaveze.

Zakon o javnoj službi takođe propisuje da Ministarstvo javne uprave treba da donese sekundarnu zakonsku regulativu „kako bi obezbedili poštenu srazmernu zastupljenost pripadnika zajednica u javnoj službi Kosova“, kao i „postupak u javnoj službi“, uključujući i „postupak za obezbeđivanje ravnopravnih prilika“.16

Sekundarna zakonska regulativa

Ministarstvo javne uprave je donelo sekundarnu zakonsku regulativu koja je predviđena Zakonom o javnoj službi u roku od šest meseci od usvajanja Zakona. Uredba 04/2010 o postupku za poštenu i srazmernu zastupljenost pripadnika zajednica koje ne čine većinu u javnoj službi Republike Kosovo propisuje da državne ustanove, i na centralnom i na lokalnom nivou, primene aktivne mere zapošljavanja kako bi poboljšali zastupljenost pripadnika nevećinskih zajednica.17

Član 11 Uredbe 04/2010 Ministarstva javne uprave propisuje da državne ustanove primene najmanje šest od 14 aktivnih mera zapošljavanja. Ove mere obuhvataju: kampanje informisanja javnosti (Mere 1, 2, 3 i 4), pozitivnu diskriminaciju (Mera 5), stažiranje, stipendije i programe obuke za podnosioce prijave za posao (Mere 6, 7 i 8), obuku državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica (Mere 9, 10 i 11), radionice o ukidanju diskriminacije (Mera 12), kao i mere međuinstitucionalne saradnje (Mere 13 i 14).

(1) Objaviti slobodna radna mesta na svim zvaničnim jezicima u štampi i na službenim Internet stranicama,

(2) Neposredno se usmeriti na zajednice distribuiranjem oglasa o slobodnim radnim mestima na lokacijama gde su pripadnici nevećinskih zajednica najprisutniji,

(3) Osnovati programe za obuku kandidata iz nevećinskih zajednica (odn. u saradnji sa regionalnim kancelarijama za zapošljavanje),

(4) Napraviti napore za utvrđivanje i prikupljanje radnih prijava od pripadnika nedovoljno zastupljenih zajednica,

(5) U slučaju postojanja dva kandidata koji jednako zaslužuju postavljanje na radni položaj, izabrati kandidata koji je pripadnik nedovoljno zastupljene zajednice,

(6) Osnovati program za stažiranje za pripadnike nedovoljno zastupljenih zajednica,

16 Isto, Čl. 11, 4-5.17 Uredba 04/2010 Ministarstva javne uprave o postupku za poštenu i srazmernu zastupljenost pripadnika zajednica koje ne

čine većinu u javnoj službi Republike Kosovo (21. septembar 2010. god.), Član 4.4.

15


(7) Osnovati program stipendiranja ili dodeljivanja novčanih nagrada za pripadnike nedovoljno zastupljenih zajednica,

(8) Osnovati programe stručne obuke, uključujući kurs jezika.

(9) Pružiti obuku kako bi se pomoglo napredovanje, razvoj karijere ili izgradnja veština zaposlenih pripadnika nedovoljno zastupljenih zajednica koji nemaju posebnu stručnost, ali koji pokazuju potrebne potencijale (u saradnji sa Kosovskim Institutom za javnu administraciju),

(10) Osnovati program (pojedinačnog ili grupnog) savetovanja za radnike koji obavljaju osnovne poslove (u saradnji sa Kosovskim Institutom za javnu administraciju).

(11) Osnovati programe obuke na radnom mestu za pripadnike nevećinskih zajednica,

(12) Osnovati radionice o zabrani diskriminacije i načinu prijave slučajeva diskriminacije,

(13) Uspostaviti zajedničke strategije zapošljavanja sa organizacijama koje predstavljaju pripadnike nedovoljno zastupljenih zajednica (u saradnji sa Ministarstvom za rad i socijalnu zaštitu),

(14) Držati rezervu kvalifikovanih podnosioca prijava lica iz reda nedovoljno zastupljenih zajednica (u saradnji sa Ministarstvom za rad i socijalnu zaštitu).

Pored toga, Uredba 04/2010 propisuje da ustanove anonimno prikupljaju statističke podatke o zajednicama pripadnosti podnosilaca prijava za posao18 i da predaju godišnji izveštaj o primeni odredbi Uredbe Ministarstvu za javnu upravu.19

Evolucija zakonskih regulativa

Do donošenja Zakona o javnoj službi, Uredba UNMIK-a 2001/36 je bila postupajuća zakonska regulativa koja se odnosila na javnu službu.20 Definicija državnih službenika u ovoj Uredbi je pokrivala daleko šire pojmove nego sadašnji Zakon o javnoj službi i uključivala svakog zaposlenog koji obavlja poslove u državnoj ustanovi koji je plaćen iz konsolidovanog budžeta Kosova. Zbog promene u definiciji, teško je uporediti podatke o državnim službenicima prema Uredbi UNMIK-a sa sadašnjim Zakonom o javnoj službi.

18 Isto, Član 10. 19 Isto, Član 14.20 Uredba 2000/136 o javnoj službi Kosova.

16


MetOdOlOgIja

anketa

Ova studija je prvenstveno zasnovana na anketi koju je sprovelo preduzeće „Novus“. Anketa je usmerena na sve državne ustanove na Kosovu i sprovedena u ukupno 104 ustanova (v. Dodatak I), među kojima:

(1) 22 državne ustanove,- 19 ministarstva, - 3 predstavničke institucije (Kancelarija Premijera, Kabinet Predsednika i Skupština Kosova),

(2) 22 izvršne agencije,(3) 21 nezavisne agencije,(4) 4 javna preduzeća,(5) 35 opština.

Cilj ove ankete je:a) da proceni nivo zastupljenosti zvanično priznatih nevećinskih zajednica na Kosovu, i b) da proceni nivo usklađenosti ustanova sa njihovim obavezama za aktivno zapošljavanje

pripadnika nevećinskih zajednica.

Anketa se sastoji od upitnika sa ukupno 27 pitanja koji je podeljen u tri dela. Prvi deo upitnika je usmeren na zastupljenost nevećinskih zajednica u državnim ustanovama. U prvom delu upitnika su pruženi detaljni kvantitativni pokazatelji za državne službenike iz reda nevećinskih zajednica u svakoj ustanovi. Konkretno, izračunali smo:- ukupan nivo zastupljenosti nevećinskih zajednica, - rodni sastav državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica, - radni položaj državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica, - stepen obrazovanja državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica, - radno iskustvo državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica, i - nivo obuke državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica.

drugi deo upitnika je usmeren na aktivne mere zapošljavanja. Konkretno, prikupljeni su podaci o:

- broju aktivnih mera zapošljavanja navedenih u Zakonu o javnoj službi koje su primenjene u svakoj ustanovi, i

- udeo prijava za posao primljenih od pripadnika nevećinskih zajednica.

treći deo upitnika se sastoji od kvalitativnih pitanja. Konkretno, ispitanici su zamoljeni da:

- procene nivo sopstvenog zadovoljstva zastupljenosti nevećinskih zajednica u njihovim ustanovama,

- utvrde i rangiraju značaj izazova sa kojima se ustanove suočavaju kod zapošljavanja pripadnika nevećinskih zajednica, i

- utvrde i rangiraju moguća rešenja za problem.

17


Prikupljanje podataka je izvršeno u aprilu 2013. godine i sprovedeno od strane tima anketara koji su se lično sastali sa Načelnikom kadrovske službe ili Direktorom svake dotične ustanove. Na anketu je odgovoreno u 100 % slučajeva. Među rezultatima ankete nema podataka koji nedostaju.

Ostali izvori podataka Kod upoređivanja naših rezultata ankete smo koristili četiri druga izvora podataka za referentne vrednosti:

(1) Kvartalne izveštaje Ministarstva javne uprave,21

(2) Podatke iz popisa stanovništva,22

(3) Podatke iz izveštaja Evropskog centra za pitanja manjina,23

(4) Izveštaj Misije OEBS-a.24

Prvo, Ministarstvo javne uprave prikuplja podatke o državnim službenicima iz svakog ministarstva, opštine i agencije na Kosovu (ali ne i od javnih preduzeća). Ministarstvo zatim sakuplja te podatke u četiri kvartalna izveštaja. Ovi izveštaji uključuju sledeće za svaku ustanovu: ukupan broj državnih službenika, podatke o njihovoj rodnoj uravnoteženosti, stepenu obrazovanja i radnom iskustvu. Pored toga, izveštaji uključuju ukupan broj državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica u svakoj ustanovi i to po zajednicama iz kojih dolaze.

Drugo, popis stanovništva iz 2011. godine je korišćen kao referentna vrednost za ukupan broj stanovnika Kosova i to po zajednicima i lokacijima. Izuzetak je napravljen za broj koji se tiče srpskog stanovništva: za taj broj je korišćena procena Misije OEBS-a od 5 % umesto 1,5 % koliko ih je prijavljeno u popisu stanovništva. Ovo je zbog toga što popis stanovništva ne uključuje značajan deo pripadnika srpske zajednice koji su odbili da učestvuju u popisu stanovništva, posebno Srbi na severu Kosova.

Treće, određen broj pokazatelja o zastupljenosti nevećinskih zajednica na Kosovu je prikupljen i u izveštaju Evropskog centra za pitanja manjina. Izveštaj je napisan 2010. godine u ime Kancelarije za pitanja zajednica pri Kabinetu Premijera. Izveštaj utvrđuje referentne vrednosti: zastupljenost nevećinskih zajednica, njihov rodni sastav, raspoređenost u hijerarhijskoj strukturi ustanova, kao i njihov stepen obrazovanja, radnog iskustva i obuke.

Konačno, izveštaj Misije OEBS-a o zastupljenosti zajednica u javnoj službi na Kosovu je korišćen kao komparativni reper. Izveštaj Misije OEBS-a pokriva dve glavne teme ovog izveštaja. U njemu su dostavljeni podaci Ministarstva javne uprave o zastupljenosti nevećinskih zajednica, kao i analiza primene aktivnih mera zapošljavanja. Izveštaj je sastavljen na osnovu razgovora vođenih sa 15 predstavnika ustanova sa centralnog nivoa.

analiza podataka

Kao što je pomenuto u predhodnom delu izveštaja, odgovori na upitnik su pružili kvalitativne i kvantitativne podatke. Kvantitativni podaci su grupisani u pokazatelje koji su zatim rangirani i

21 Kvartalni izveštaj Ministarstva javne uprave (decembar 2012. god.). Izveštaj pružilo Ministarstvo javne uprave. 22 Podatke obezbedila Agencija za statistiku Kosova. 23 Evropski centar za pitanja manjina na Kosovu (2010. god.), Zapošljavanje pripadnika nevećinskih zajednica u javnoj

službi i javnim preduzećima na Kosovu. Dokumentu na sledećoj adresi poslednji put pristupljeno 15. maja 2013. godine: http://www.kryeministri-ks.net/zck/repository/docs/1-Policy_study_no1_FINAL.pdf.

24 Izveštaj OEBS-a (2013. godine) Zastupljenost zajednica u javnoj službi na Kosovu. Dokumentu na sledećoj adresi poslednji put pristupljeno 15. maja 2013. godine: http://www.osce.org/kosovo/99601.

18


upoređeni sa podacima Ministarstva javne uprave, podacima iz popisa stanovništva i izveštaja Evropskog centra za pitanja manjina. Pod ovim naročito mislimo na sledeće:

Koristili smo najnovije dostupne podatke Ministarstva javne uprave (podaci ažurirani u decembru 2012. god.):

- kako bismo potvrdili podatke ankete koji se tiču ukupnog broja državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica i njihovog broja po zajednicama;

- kako bismo uporedili rodni sastav državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica i državnih službenika iz reda većine u svakoj ustanovi (rodna uravnoteženost);

- kako bismo uporedili stepen obrazovanja ili „priznatog obrazovanja“ državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica i državnih službenika iz reda većine u svakoj ustanovi (stepen obrazovanja);

- kako bismo uporedili radno iskustvo državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica i državnih službenika iz reda većine u svakoj ustanovi (radno iskustvo).

Koristili smo popis stanovništva iz 2011. godine:- kako bismo uporedili odnos zastupljenosti svake zajednice u državnim ustanovama sa

njihovom zastupljenošću u ukupnom broju stanovništva Kosova, - kako bismo izračunali potrebne kvote za državne službenike iz reda nevećinskih zajednica

u opštinama koje moraju biti proporcionalne udelu dotične zajednice u broju stanovništva opštine (opštine).

Koristili smo izveštaj Evropskog centra za pitanja manjina kako bismo izmerili napredak u periodu između 2010. i 2013. godine po pitanju:- nivoa zastupljenosti nevećinskih zajednica, - rodne uravnoteženosti među državnim službenicima iz reda nevećinskih zajednica, - radnog položaja koji zauzimaju državni službenici iz reda nevećinskih zajednica.

Međutim, kod korišćenja izveštaja Evropskog centra za pitanja manjina za referentne vrednosti smo naišli na određena ograničenja. Prvo, izveštaj Evropskog centra za pitanja manjina pokriva manji broj ustanova i to 69 ustanova za razliku od preko 100 ustanova koje su obuhvaćene u ovoj anketi.25 Osim toga, rezultati izveštaja Evropskog centra za pitanja manjina su znali biti oskudni, što znači da nisu postupali sa dovoljno podataka koje su mogli da koriste za prelazne referentne vrednosti. Ovo je posebno tačno u pogledu: - stepena obrazovanja državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica, - radnog iskustva državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica, i - nivoa obuke državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica.

Naša anketa takođe uključuje otvorena pitanja o kojima se razgovaralo tokom polustrukturisanih razgovora sa načelnicima kadrovskih službi i/ili direktorima ustanova. Diskusija je pružila veoma korisne kvalitativne podatke o stavovima, izazovima i mogućim rešenjima za promovisanje veće zastupljenosti nevećinskih zajednica. Ove diskusije su pružile dubinu našoj analizi i omogućile nam da rasvetlimo prilično složen i ponekad komplikovan fenomen.

Konačno, u svrhe poređenja korišćen je izveštaj Misije OEBS-a za 2013. godinu. Korišćeni su podaci prikupljene 2012. godine o zastupljenosti nevećinskih zajednica i aktivnim merama zapošljavanja kako bismo proverili njihovu usklađenost sa našim rezultatima. Sve u svemu,

25 Na primer, ovaj izveštaj obuhvata 12 nezavisnih agencija, dok izveštaj Evropskog centra za pitanja manjina obuhvata samo tri. Ovo čini poređenje nereprezentativnim.

19


naši rezultati se najviše podudaraju sa rezultatima izveštaja Misije OEBS-a. Ipak, poređenja između dva izveštaja su uglavnom indikativna, jer ova anketa sadrži skoro dva puta veći uzorak ustanova nego izveštaj Misije OEBS-a, kao i podatke prikupljene tokom neposrednih razgovora sa predstavnicima svake od ustanova.

glavni zaključci

tema glavni zaključci

Zastupljenost nevećinskih zajednica

1. Ukupno 7,7 % državnih službenika u ustanovama na centralnom i lokalnom nivou (osim javnih preduzeća) dolaze iz reda nevećinskih zajednica.

2. Aškalije, Egipćani, Goranci i Romi su relativno nedovoljno zastupljeni u odnosu na njihov udeo u ukupnom broju stanovništva. Bošnjaci, Srbi i Turci su blizu dosezanja praga zastupljenosti u državnim ustanovama.

3. Nezavisne agencije i opštine imaju najveću prosečnu stopu zastupljenosti nevećinskih zajednica (8,9 % i 8,8 %, za svaku posebno). Javna preduzeća imaju najnižu stopu (2,2 %). Državne ustanove (ministarstva i predstavničke institucije) i izvršne agencije imaju relativno niske stope integracije nevećinskih zajednica (6,6 % i 6,2 %, za svaku posebno).

aktivne mere zapošljavanja (prijavljene od strane ustanova)

4. Ukupno 75-90 % (78-93) ustanova objavljuje oglase za posao na jezicima nevećinskih zajednica (Mera 1) i primenjuje mere pozitivne diskriminacije (Mera 5).

5. Više od 50 % ustanova aktivno rade na dopiranju do pripadnika nevećinskih zajednica (Mere 2, 3 i 4) i pružaju obuke za stručno napredovanje državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica (Mera 9).

6. Između 40 i 50 % (42-52) ustanova nudi programe stažiranja za pripadnike nevećinskih zajednica (Mera 6) i stručnog usavršavanja (Mera 8).

7. Manje od 35 % ustanova imaju programe stipendija (Mera 7), savetovanja (Mere 10), obuke na radnom mestu (Mera 11), radionice o zabrani diskriminacije (Mere 12), strategije zajedničkog zapošljavanja (Mera 13) i stalne spiskove kandidata iz reda nevećinskih zajednica (Mera 14).

Pripadnici nevećinskih zajednica i rodna pitanja

8. Rodna uravnoteženost državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica je u proseku veća nego kod ostalih državnih službenika.

radni položaj pripadnika nevećinskih zajednica

9. U pogledu radnog položaja, pripadnici nevećinskih zajednica uglavnom zauzimaju stručne i administrativne položaje, tako da su, uopšteno govoreći, nedovoljno zastupljeni na rukovodećim položajima u državnim ustanovama.

10. Skoro svi državni službenici iz reda pripadnika zajednice Aškalija, Egipćana, Goranaca i Roma zauzimaju administrativne položaje.

11. U državnim ustanovama rade rukovodioci iz reda zajednice Srba, Bošnjaka i Turaka, ali ih, u proseku, ima manje na ovim položajima nego predstavnika albanske većine.

Stepen obrazovanja pripadnika nevećinskih zajednica

12. Državni službenici iz reda nevećinskih zajednica retko (50 % manje) poseduju visoku školsku spremu (ili priznatu školsku spremu) nego državni službenici iz reda većine.

13. Državni službenici iz reda nevećinskih zajednica poseduju niži stepen obrazovanja (ne visoko školsko obrazovanje) nego državni službenici iz reda većine.

Obuka pripadnika nevećinskih zajednica

14. Opštine izjavljuju da pružaju većinu obuka za državne službenike iz reda nevećinskih zajednica (6,7 nedelja obuke po pripadniku nevećinskih zajednica), zatim javna preduzeća (5,2 nedelja obuke po pripadniku nevećinskih zajednica), izvršne agencije (3,5 nedelja obuke po pripadniku nevećinskih zajednica) i nezavisne agencije (2,7 nedelja obuke po pripadniku nevećinskih zajednica). Vladine ustanove su najmanje posvećene izgradnji kapaciteta za državne službenike iz reda nevećinskih zajednica (1,5 nedelja obuke po pripadniku nevećinskih zajednica).

20


ZaStUPljenOSt nevećInSKIh ZajednIca

Opšti pregled

Kosovo mora da izgradi profesionalnu, uključivu i multietničku javnu službu. Ustav priznaje i štiti multietnički sastav Kosova koji treba da se odražava i u javnoj službi Kosova.

U stvari, svaka ustanova na Kosovu je pravno obavezna na ispunjenje kvote za zastupljenost nevećinskih zajednica u javnoj službi. Kao što je pomenuto u prethodnom poglavlju, centralne ustanove trebaju da broje najmanje 10 % državnih službenika iz nevećinskih zajednica, a ustanove na lokalnom nivou treba da imaju kvotu državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica koja je srazmerna etničkom sastavu svake dotične opštine.

Podaci koji su za potrebe ove ankete prikupljeni od 104 ustanove pokazuju da prosečna stopa zastupljenosti nevećinskih zajednica iznosi 5,6 %. Nijedna ustanova centralnog nivoa nije dosegla osnovni prag zastupljenosti od 10 %. Nezavisne agencije imaju najveću prosečnu stopu zastupljenosti nevećinskih zajednica (8,9 %), a javna preduzeća najnižu (2,2 %). Državne ustanove (ministarstva i predstavničke institucije) i izvršne agencije takođe imaju relativno niske stope zastupljenosti nevećinskih zajednica (6,6 % i 6,2 %, za svaku posebno). Opštine, međutim, imaju relativno visoke prosečne stope zastupljenosti nevećinskih zajednica (8,8 %).

Ne može se reći ni da državne ustanove na Kosovu adekvatno primenjuju aktivne mere zapošljavanja. Samo opštine i javna preduzeća prijavljuju da su primenili više od šest aktivnih mera zapošljavanja, kao što se i nalaže Zakonom o javnoj službi na Kosovu. U narednom delu izveštaja se detaljnije bavimo ovom tematikom.

21


Ukupno gledano, ustanove na centralnom i lokalnom nivou vlasti na Kosovu zapošljavaju ukupno 5,6 % državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica.26 Taj broj je manji od 7,3 % koji je objavio Evropski centar za pitanja manjina koji je u sklopu svojih istraživanja obuhvatio i javna preduzeća.27 Ukoliko isključimo javna preduzeća,28 zastupljenost nevećinskih zajednica raste na 7,7 % što je prosek koji je sličan procenama OEBS-a od 8,0 % u koje takođe nisu bila uključena javna preduzeća.

Naredna tabela prikazuje razlike u zastupljenosti nevećinskih zajednica u ustanovama centralnog i lokalnog nivoa vlasti. Opštine zapošljavaju veći procenat državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica među svojom ukupnom radnom snagom. Centralne državne ustanove zapošljavaju skoro dva procenta manje državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica kada isključimo podatke o javnim preduzećima i skoro četiri procenta manje kada uključimo podatke o javnim preduzećima.

vrsta

Ukupan broj državnih službenika odn. zaposlenih

Broj državnih službenika odn. zaposlenih iz reda nevećinskih zajednica

Procenat državnih službenika odn. zaposlenih iz reda nevećinskih zajednica

Ustanove centralnog nivoa vlasti (uključujući javna preduzeća)

22,103 1,033 4,7 %

Ustanove centralnog nivoa vlasti (bez javnih preduzeća)

11,707 830 7,1 %

Ustanove lokalnog nivoa vlasti 6,107 539 8,8 %

26 Ta cifra uključuje državne službenike koji su pripadnici nevećinskih zajednica na Kosovu, ali većina u svojim opštinama. 27 Iako je Evropski centar za pitanja manjina takođe uključio javna preduzeća, ova anketa broji 50 % više ustanova. Definicija

državnog službenika je takođe promenjena između donošenja Uredbe 2001/36 i donošenja novog Zakona o javnoj službi. 28 Oni u stvari nisu obavezni prema Zakonu o javnoj službi i, prema tome, nemaju zakonsku obavezu da primene kvotu od 10 %.

22


Grafikon koji sledi prikazuje poređenje udela pojedinačnih nevećinskih zajednica u javnim službama kako je prijavilo Ministarstvo javne uprave29 i anketa preduzeća „Novus“. Tamno crvenom linijom je prikazan udeo svake zajednice u ukupnom broju stanovništva.30 Na grafikonu zapažamo dve stvari. Prva je da rezultati ankete preduzeća „Novus“ uglavnom odgovaraju podacima Ministarstva javne uprave (osim podataka koji se odnose na srpsku zajednicu).

Drugo, različite zajednice imaju različite nivoe zastupljenosti u javnim službama (u odnosu da njihov udeo u broju stanovništva). Sa jedne strane, zajednica Aškalija, Egipćana, Goranaca i Roma je relativno nedovoljno zastupljena u javnim službama u odnosu na njihov udeo u broju stanovnika Kosova. Suprotno tome, zajednica Bošnjaka, Srba i Turaka je blizu dosezanja praga zastupljenosti. U slučaju zajednice Turaka, njihovo učešće u javnim službama nadmašuje njihov udeo u ukupnom broju stanovništva.

Konačno, u razgovorima koje smo vodili sa načelnicima kadrovskih službi smo saznali da su najvažniji izazovi za dalje jačanje zastupljenosti nevećinskih zajednica u javnoj službi sledeći: nedostatak potrebne odn. priznate stručne spreme i radnog iskustva.

Ministarstva i predstavničke institucije

Anketa pokazuje da iako se pripadnici nevećinskih zajednica u ministarstvima nalaze na višim položajima nego na lokalnom nivou, centralni nivo vlasti pati mnogo gore u zapošljavanju pripadnika nevećinskih zajednica nego opštine. Zastupljenost nevećinskih pripadnika u javnoj službi u državnim ustanovama (uključujući sva ministarstva, Skupštinu Kosova, Kabinet Predsednika i Kancelariju Premijera) iznosi 6,6 % što je uznemirujuće manje od minimalne kvote za zastupljenost od 10 % koja je propisana Zakonom o javnoj službi. Pošto je značajan postotak zaposlenih u Ministarstvu za zajednice i povratak iz reda nevećinskih zajednica, ako iz jednačine izbacimo Ministarstvo za zajednice i povratak, udeo pripadnika nevećinskih zajednica u ustanovama vlade Kosova opada na samo 6 %.

29 Kvartalni izveštaj Ministarstva javne uprave (decembar 2012. god.). 30 Koristimo podatke iz popisa stanovništva 2011. godine, osim za srpsko stanovništvo za koji koristimo procenu OEBS-a od 5

% zbog niskog učešća srpske zajednice u popisu stanovništva.

23


Početkom 2010. godine, slične procene Evropskog centra za pitanja manjina su zaključile da zastupljenost pripadnika nevećinskih zajednica u javnoj službi Kosova iznosi oko 7,3 %. Čini se, dakle, da je u ove tri godine javna služba skrenula na stranputicu u smislu uključivanja nedovoljno zastupljenih pripadnika zajednice u ustanove centralne vlasti.

Postoje i drugi faktori koji utiču na ovo očigledno negativno kretanje: došlo je do izmena i dopuna Zakona o javnoj službi 2010. godine u tome da je promenjena klasifikacija državnog službenika i da je došlo do premeštanja pripadnika nevećinskih zajednica sa centralnih nivoa vlasti na lokalne opštine. Procene Evropskog centra za pitanja manjina su preduzete bez predhodne klasifikacije državnih službenika koja je drastično promenjena 2010. godine. Naime, u delu procesa decentralizacije su stvorena mnoge opštine na čije čelo su postavljeni pripadnici nevećinskih zajednica, što je dovelo do toga da su neki državni službenici prešli da rade u lokalni nivo vlasti. Ipak, kako se klasifikacija javne službe proširuje i menja, ustanove centralnih vlasti moraju da zaposle i pripadnike nevećinske zajednice kako to zakon nalaže.

Bližim pogledom na svaku ustanovu centralnih vlasti se vidi da većina njih ima ogromne praznine u postizanju kvote za zastupljenost nevećinske zajednice u javnoj službi. Slika 5 koja sledi koristi referentnu vrednost od 10 % za zastupljenost nevećinskih zajednica pri čemu se ustanove sa preko 10 % zastupljenosti pojavljuju iznad nulte vrednosti, a one sa manje od 10 % zastupljenosti ispod nulte vrednosti. Procenat zastupljenosti u svakoj od ustanova je predstavljen brojem iznad ili ispod 10 %. Skoro nijedno ministarstvo ne ispunjava kvotu od 10 % zastupljenosti nevećinskih pripadnika, osim Ministarstva za zajednice i povratak, Ministarstva za dijasporu i Ministarstva rada i socijalne zaštite. Ministarstvo za zajednice i povratak zapošljava 34 državna službenika iz reda nevećinskih zajednica. Ministarstvo za dijasporu, osnovano 2011. godine, ispunjava svoje zakonske obaveze, ali zapošljava prilično mali broj državnih službenika (35) od kojih su četiri iz reda nevećinskih zajednica. Kabinet Predsednika je dosegao prag zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica od 10 %.

Ministarstvo unutrašnjih poslova je drugi najveći poslodavac državnih službenika iz nevećinskih zajednica jer zapošljava ukupno 42 pripadnika nevećinskih zajednica, odmah posle Ministarstva za rad i socijalnu zaštitu koje zapošljava 102 državna službenika iz reda nevećinskih zajednica. Međutim, možda zbog velikog ukupnog broja državnih službenika (882), ovo Ministarstvo je tek na pola puta u ispunjavanju svojih zakonskih obaveza. Ministarstvo pravde, Ministarstvo trgovine i industrije i Ministarstvo finansija su među onima koji najslabije ispunjavaju obaveze koje se tiču

24


zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica. Kancelarija Premijera31 ne ispunjava potrebne zakonske obaveze, a u Skupštini Kosova je zastupljeno 10,7 % pripadnika nevećinske zajednice.

U pogledu pripadnika nevećinskih zajednica u ustanovama centralne vlasti, jasno je da većina zajednica nije srazmerno zastupljena prema njihovom udelu u ukupnom broju stanovništva. Ustvari, samo je zajednica Turaka zastupljena u ustanovama centralne vlasti više od njihovog udela u ukupnom broju stanovništva na Kosovu. U ustanovama centralne vlasti jedva da uopšte ima državnih službenika iz reda zajednice Aškalija, Egipćana, Goranaca i Roma. Od skoro 5,000 državnih službenika u centralnom nivou vlasti među njima nalazimo samo tri državna službenika iz reda pripadnika zajednice Aškalija, dva iz reda pripadnika zajednice Egipćana, šest iz reda pripadnika zajednice Goranaca i pet iz reda pripadnika zajednice Roma. Srpska zajednica broji najviše državnih službenika (182), ali je i to daleko od njihovog udela od 5 % u ukupnom broju stanovništva, a i to ne računajući opštine na severu Kosova u kojima Srbi čine većinu.

31 Izvršne agencije pod Kancelarijom Premijera nisu uzete u obzir. One spadaju u procenu izvršnih agencija u daljem delu teksta.

25


Izvršne agencije

Rad izvršnih agencija nadgledaju ili ministarstava ili Kancelarija Premijera, iako su ove agencije prilično nezavisne u postupku zapošljavanja u javne službe. Regionalne bolnice, specijalizovane zdravstvene ustanove, javni univerziteti, policija i carinske službe su izvršne agencije, iako za obavljanje svojih poslova neposredno odgovaraju ministarstvu. Nije iznenađujuće da se ove agencije kotiraju skoro identično kao i njihove matice u smislu zastupljenosti pripadnika iz reda nevećinskih zajednica. Prosečna zastupljenost pripadnika iz reda nevećinskih zajednica u izvršnim agencijama iznosi 6,2 %. Za potrebe ove procene su uzeti podaci za preko 3,700 državnih službenika iz ukupno 22 agencije. Međutim, ako izuzmemo državne službenike Policije Kosova koja ima najveći

broj državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica(128),32 udeo pripadnika iz reda nevećinskih zajednica u izvršnim agencijama pada na samo 4,1 %.

Mora se istaći da, u nekim slučajevima, pošto obavljaju vrlo specifične i stručne poslove agencije potražuju da zaposle državne službenike iz određene struke. U svakom slučaju, ima agencija kao što su javni univerziteti i regionalne bolnice koje bi mogle da učine mnogo bolje u zapošljavanju pripadnika nevećinskih zajednica, jer su u stalnom neposrednom kontaktu sa građanima svakog porekla. Na primer, Univerzitetsko-klinički centar Kosova, glavna zdravstvena ustanova na Kosovu, zapošljava samo dva pripadnika nevećinskih zajednica od više od 160 državnih službenika.33 Univerzitet u Prištini koji zapošljava ukupno 375 državnih službenika nema nijednog državnog službenika iz reda nevećinske zajednice. Prema tome, mnoge od ovih agencija nisu u stanju da ispune kvotu od 10 % zastupljenosti pripadnika iz reda nevećinskih zajednica koja je predviđena Zakonom o javnoj službi.

32 Dok Policija Kosova ima oko 11% državnih službenika iz redova nevećinskih zajednica, ustanova ima 14% policajaca iz nevećinskih zajednica.

33 Oba državna službenika u Univerzitetsko-kliničkom centru dolaze iz zajednice Turaka.

26


Slika 8: jaz između praga zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica od 10 % i njihove stvarne zastupljenosti34

Samo sedam agencija zapošljava državne službenike iz srpske zajednice. Odeljenje trezora zapošljava samo jedno lice, Agencija za šumarstvo Kosova samo tri, a Akademija za javnu bezbednost Kosova u Vučitrnu samo četiri lica iz srpske zajednice među ukupno 167 državnih službenika. Razlike između stvarne i planirane zastupljenosti su prikazane u gornjem grafikonu.

Ukupno gledano, izvršne agencije broje nešto malo više od 4 % državnih službenika iz reda srpske zajednice od kojih su dve trećine zaposlene u Policiji Kosova. U izvršnim agencijama nema ni Aškalija ni Egipćana, te samo četiri pripadnika romske i šest pripadnika goranske zajednice. Bošnjačka i turska zajednica su zastupljene sa 0,9 % pripadnika javne službe u izvršnim agencijama, što je ispod njihovog udela u ukupnom broju stanovnika. Sledeći dijagram prikazuje zastupljenost nevećinskih zajednica u odnosu na procenat njihovog udela u ukupnom broju stanovnika Kosova.

34 Napomena: Podaci se odnose samo na državne službenike u ovim institucijama. Na primer , dok 11.6% zaposlenih u Carini Kosova čine nevećinske zajednice, oni su klasifikovani kao javni radnici a ne kao državni službenici.

27


nezavisne agencije

U odnosu na ministarstva, izvršne agencije i javna preduzeća, nezavisne agencije imaju najveći procenat zastupljenosti nevećinskih zajednica. Pošto zapošljavaju 8,9 % državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica, može se smatrati da su nezavisne agencije postigle relativno dobar rezultat. Međutim, ukoliko ove agencije žele da dosegnu prag zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica od 10 % potrebna su im dalja poboljšanja.

Izgleda da su pripadnici srpske zajednice najpozitivnije pogođeni, s obzirom da njihov udeo među državnim službenicima u nezavisnim agencijama iznosi 5,5 % što je

prosek koji je veći od njihovog procenjenog udela u ukupnom broju stanovništva (na osnovu procene broja kosovskih Srba na Kosovu). Iako manjeg ukupnog broja u odnosu na pripadnike srpske zajednice, broj pripadnika turske zajednice u nezavisnim agencijama je otprilike srazmeran njihovom udelu u ukupnom broju stanovništva. Bošnjačka i romska zajednica su gotovo na istom nivou zapošljavanja u nezavisnim agencijama (1,52 % i 0,32 %) kao i u njihovom udelu u ukupnom broju stanovnika (1,6 % i 0,5 %, za svaku posebno). Aškalije imaju najniži udeo državnih službenika u nezavisnim agencijama (0,03 %) što je manje od njihovog udela u ukupnom broju stanovnika (0,89 %).

Zastupljenost pripadnika zajednice Goranaca i Egipćana u nezavisnim agencijama takođe ne stoji dobro. Pripadnici ovih zajednica čine samo 0,013 % i 0,03 % državnih službenika u odnosu sa 0,59 % i 0,89 % pripadnika ovih zajednica u ukupnom broju stanovnika. Gornji

28


dijagram prikazuje zastupljenost svih nevećinskih grupa u odnosu na njihov udeo u ukupnom broju stanovništva. Kao što je navedeno u strategiji za integraciju Roma, Aškalija i Egipćana na Kosovu, ustanove na Kosovu su svesne ovih propusta i za ovakvo stanje delimično krive nizak stepen obrazovanja i stručne obuke među pripadnicima dotičnih zajednica.35 Ovakav stav je potvrđen i u izjavama načelnika kadrovskih službi u ovim agencijama.

Kao što je prikazano na dijagramu, nezavisne agencije su predstavljene u celom spektru podataka tako da među njima nalazimo i one koje su prešle prag od 10 % i one koje su neznatno iznad ili ispod praga ili čak i ne uspevaju da ispune taj uslov. Napominjemo da prosek zastupljenosti nevećinskih pripadnika u 21 agencije iznosi 8,9 %. Regulatorna tela za civilno vazduhoplovstvo, železnice i telekomunikacije, kao i Kosovski institut za pravosuđe i Akademija nauka i umetnosti nemaju pripadnika nevećinskih zajednica među zaposlenima. Među agencijama koje slabo ispunjavaju svoje obaveze je i Centralna banka koja zapošljava samo pet pripadnika nevećinskih zajednica od ukupno 182 državnih službenika. Kancelarija Generalnog revizora takođe slabo ispunjava obaveze vezane za zastupljenost pripadnika nevećinskih zajednica jer zapošljava samo šest pripadnika nevećinskih zajednica od 134 zaposlenih.

Međutim, Sudski savet Kosova (sudovi) ima najveći broj pripadnika nevećinskih zajednica (163 ili 11,5 % od 1,418 državnih službenika). Kosovska Agencija za privatizaciju je na drugom mestu jer zapošljava 26 državnih službenika iz nevećinskih zajednica čime se približava granici zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica od 10 %. Druge agencije koje su prešle prag zastupljenosti od 10 % su Centralna izborna komisija koja zapošljava 11 državnih službenika iz nevećinskih zajednica u svom sekretarijatu koji broji 77 zaposlenih, Agencija za besplatnu pravnu pomoć koja zapošljava tri državna službenika iz reda nevećinskih zajednica od ukupno 22 zaposlena i Ustavni sud koji zapošljava sedam državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica u svom sekretarijatu koji broji 38 zaposlenih (najveći udeo).

35 Misija OEBS-a na Kosovu. Stavljanje akcenta na zapošljavanje mladih kosovskih Roma, Aškalija i Egipćana, 4. april 2013. god. Dokument dostupan na sledećoj adresi: http://www.osce.org/kosovo/100496.

29


Javna preduzeća zapošljavaju veliki broj ljudi, ali nijedno lice koje je zaposleno u javnim preduzećima nije državni službenik, tako da javna preduzeća nisu obavezna da ispune kvotu za zastupljenost državnih službenika iz nevećinskih zajednica od 10 %. Ipak, ova preduzeća su u javnom vlasništvu tako da imaju odgovornost prema državi i, između ostalog, i prema državnoj politici. Zbog toga bi trebalo da teže da zapošljavaju veći broj državnih službenika iz nevećinskih zajednica. Javna preduzeća traže visoko obrazovane ljude sa specifičnim veštinama, a to je ono što nedostaje među nekim pripadnicima nevećinskih zajednica. Prema rezultatima procene zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica u četiri preduzeća,36 u javnim preduzećima postoji vrlo niska zastupljenost pripadnika nevećinskih zajednica (manje od 2 %).

Ova četiri preduzeća zapošljavaju više od 10,000 lica, ali samo 203 zaposlena su pripadnici nevećinskih zajednica. Došlo je do blagog negativnog kretanja u zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica u javnim preuzećima u poređenju sa stanjem iz 2010. godine. Iako je 2010. godine prijavljeno da 244 zaposlena u ova četiri javna preduzeća dolaze iz reda nevećinskih zajednica, ovaj broj je opao na već pomenuta 203 prijavljenih radnika.37

Pošta i telekomunikacije Kosova ima najveći udeo pripadnika nevećinskih zajednica, i to 3,2 % ili 76 zaposlenih među radnom snagom koja broji 2,384 zaposlenih. Od 76 pripadnika nevećinske zajednice, 31 su Srbi, 25 Turci, 13 Bošnjaci i sedam Aškalije. Ovo kretanje je takođe

36 Četiri javna preduzeća koja su procenjena su sledeća: Energetska korporacija Kosova, Železnice Kosova, Operator sistema, prenosa i tržišta na Kosovu i Telekom Kosova. Ova dva potonja preduzeća su nedavno privatizovana tako da su čak i manje naklonjeni javnoj odgovornosti za zapošljavanje pripadnika nedovoljno zastupljenih grupa. Međunarodni aerodrom Priština je izostavljen iz procene jer je u vreme vršenja procene u potpunosti predat u privatno vlasništvo.

37 Preduzeće „TRAINKos“ je promenilo organizaciju: pre su bile „Železnice Kosova“, a od 2012. godine su podeljene na „TRAINKos“ i „Železnice“.

javna preduzeća

30


negativno u poređenju sa stanjem iz 2010. godine kada je prijavljeno 120 zaposlenih iz reda nevećinskih zajednica. Energetska korporacija Kosova broji najviše zaposlenih među svim javnim preduzećima (7,415), ali samo 1,6 % radne snage je iz nevećinskih zajednica (52 Srba, 31 Bošnjaka i 20 Turaka). Iako se ovde radi o malom udelu zaposlenih iz reda nevećinskih zajednica, taj udeo ipak predstavlja neznatno povećanje od 2010. godine, kada je Evropski centar za pitanja manjina prijavio da Energetska korporacija Kosova zapošljava 109 ili 1,35 % pripadnika nevećinskih zajednica. Većina novih zaposlenih dolazi iz srpske zajednice: 2010. godine u Energetskoj korporaciji Kosova je radilo 28 Srba, a danas radi 52. Važno je primetiti da u javnim preduzećima ne radi nijedan Goranac ili Egipćanin. Sledeći dijagram prikazuje zastupljenost pripadnika nevećinskih zajednica u odnosu na njihov udeo u ukupnom broju stanovnika.

OpštineUstanove lokalne uprave najbolje ispunjavaju obaveze koje se tiču uključivanja nedovoljno zastupljenih zajednica u javnoj službi. Po zakonu, ustanove lokalne uprave su dužne da u svojim redovima zaposlenih odslikaju etnički sastav stanovnika, a ne kvotu zastupljenosti od 10 % kao u ustanovama na centralnom nivou vlasti. Udeo nevećinskih zajednica u lokalnoj upravi iznosi 8,8 %, odn. broj pripadnika nevećinske zajednice na opštinskom nivou, a ne broj pripadnika nevećinske zajednice na državnom nivou. Ako računamo državne službenike koji čine nevećinsku zajednicu na državnom nivou, ali većinu u svojim opštinama (Srbi u opštinama Gračanica, Štrpce, Vrbovac i Ranilug i Turci u opštini Mamuša) ukupan udeo državnih

službenika iz reda nevećinske zajednice na lokalnom nivou se penje na 12,1 % što je više od udela koji pripadnici ove zajednice zauzimaju u ukupnom broju stanovništva.

31


Zastupljenost pripadnika nevećinskih zajednica u javnim službama lokalne uprave je znatno poboljšan u odnosu na izveštaj Evropskog centra za pitanja manjina iz 2010. godine (sa 5,5 % na 8,8 %). Postoji nekoliko razloga za ovo pozitivno kretanje. Prvo, od 2010. godine Kosovo je prošlo proces teritorijalne decentralizacije u sklopu koje su stvorene nove opštine koje predvode nevećinske zajednice (Evropski centar za pitanja manjina je u svom izveštaju iz 2010. godine uzeo u obzir 27 opština, ne računajući tri opštine na severu. Sedam novih opština je dodato lokalnim vlastima 2013. godine38).

Međutim, uprkos relativno zadovoljavajućoj zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica u većini opština, ima nekih zajednica kao što je zajednica Aškalija, Egipćana, Goranaca, Roma, pa čak i Turaka, koje su nedovoljno zastupljene u lokalnim vlastima u odnosu na njihov udeo u ukupnom broju stanovništva. Bošnjačka zajednica je najsrazmernije zastupljena u odnosu na njihov udeo u ukupnom broju stanovništva. Ako procenimo da srpsko stanovništvo čini oko 2,5 % ukupnog stanovništva Kosova (ne računajući opštine na severu i opštine u kojima Srbi čine većinu), srpska zajednica je zadovoljavajuće zastupljena u organima lokalne uprave. Srbi čine 3,7 % zaposlenih u javnoj službi opština u kojima nisu većina. Međutim, u svim opštinama, čak i u onima gde jesu u većini, udeo zapošljavanja Srba u javnim službama na lokalnom nivou vlasti čini 7,7 %, što je više od njihovog udela u ukupnom broju stanovništva (ne računajući opštine na severu). Sledeći dijagram prikazuje odnos između zapošljavanja pripadnika nevećinskih zajednica i njihovog ukupnog udela u stanovništvu.

38 Sedam novih opština su: Junik, Mamuša i Elez Han (osnovane 2007. god.), Gračanica, Klokot-Vrbovac, Ranilug i Parteš (osnovane 2009. i 2010. god.).

32


Većina opština je usklađena sa Zakonom o javnoj službi što znači da lokalna uprava treba da ima udeo pripadnika nevećinske zajednice u javnim službama koji odgovara njihovom udelu u broju stanovništva. U 21 opštini je primećen veći udeo državnih službenika iz nevećinskih zajednica od njihovog udela u ukupnom broju stanovništva. Opštine Obilić, Orahovac i Vučitrn, kao i veće opštine kao što su Priština, Gnjilane i Kosovska Mitrovica premašuju pravne uslove. Što se tiče srpskih opština (uključujući opštinu Novo Brdo), tu je teško porediti njihov udeo u javnim službama sa udelom u broju stanovnika, jer veliki deo srpske zajednice nije učestvovao u popisu stanovništva 2011. godine. Međutim, opštine Đakovica, Peć, Prizren i Dragaš su ispod svog udela u broju stanovnika u smislu zastupljenosti nevećinskih pripadnika u javnoj službi.

33


aKtIvne Mere ZaPOšljavanja

Opšti pregled

Kao što je pomenuto u odeljku o pravnom okviru u predhodnom delu teksta, Član 11 Uredbe 04/2010 Ministarstva javne uprave navodi da su državne ustanove dužne da primenjuju najmanje šest od 14 predloženih aktivnih mera zapošljavanja. Ove mere su prikazane u tabeli koja sledi.39

aktivne mere zapošljavanja39

(1) Objaviti slobodna radna mesta na svim zvaničnim jezicima u štampi i na službenim Internet stranicama,

(2) Neposredno se usmeriti na zajednice distribuiranjem oglasa o slobodnim radnim mestima na lokacijama gde su pripadnici nevećinskih zajednica najprisutnije,

(3) Osnovati programe za obuku kandidata iz nevećinskih zajednica (odn. u saradnji sa regionalnim kancelarijama za zapošljavanje),

(4) Napraviti napore za utvrđivanje i prikupljanje radnih prijava od pripadnika nedovoljno zastupljenih zajednica,

(5) U slučaju postojanja dva kandidata koji jednako zaslužuju imenovanje na radni položaj, izabrati kandidata koji je pripadnik nedovoljno zastupljene zajednice,

(6) Osnovati program za stažiranje za pripadnike nedovoljno zastupljenih zajednica,

(7) Osnovati program za stipendije ili novčane nagrade za pripadnike nedovoljno zastupljenih zajednica,

(8) Osnovati programe za profesionalnu obuku, uključujući kurs jezika.

(9) Pružiti obuku kako bi se pomoglo napredovanje, razvoj karijere ili izgradnja veština delatnika koji su pripadnici nedovoljno zastupljenih zajednica koji nemaju posebnu stručnost, ali koji pokazuju potrebne potencijale (u saradnji sa Kosovskim Institutom za javnu administraciju),

(10) Osnovati program mentorstva (pojedinačni ili grupni) za delatnike koji obavljaju osnovne poslove (u saradnji sa Kosovskim Institutom za javnu administraciju).

(11) Osnovati programe obuke na radnom mestu za pripadnike nevećinskih zajednica,

(12) Osnovati radionice o zabrani diskriminacije i načinu prijave slučajeva diskriminacije,

(13) Uspostaviti zajedničke strategije zapošljavanja sa organizacijama koje predstavljaju pripadnike nedovoljno zastupljenih zajednica (u saradnji sa Ministarstvom za rad i socijalnu zaštitu),

(14) Držati rezervu kvalifikovanih podnosioca prijava lica koja dolaze iz nedovoljno zastupljenih zajednica (u saradnji sa Ministarstvom za rad i socijalnu zaštitu).

Aktivne mere zapošljavanja su osmišljene sa ciljem da pojačaju integraciju pripadnika nevećinskih zajednica u javnim službama i trebaju da se provode „sve dok kvote za zastupljenost pripadnika zajednica koji nisu u većini […] ne budu ispunjene“. Aktivne mere zapošljavanja predstavljaju predlog mera politike za državne ustanove koje su, međutim, obavezne da primene najmanje šest.

39 Član 11, stav 3.1 -4 Uredbe 04/2010 Ministarstva javne uprave.

34


Ustanove u kojima je sprovedena anketa su zamoljene da prijave broj aktivnih mera zapošljavanja koje trenutno primenjuju. Dobili smo sledeće rezultate:

vrsta ustanove Prosečan broj primenjenih aktivnih mera zapošljavanja od ukupno 14

državne ustanove 5,5

Izvršne agencije 5,6

nezavisne agencije 4,7

javna preduzeća 6,2

Opštine 7,0

Najčešće primenjene mere su Mere 1 i 5 koje primenjuje 89 % i 74 % ustanova, za svaku posebno. Više od polovine ustanova su prijavile da sprovode i Mere 4 (60 %), 3 (57 %), 2 (56 %) i 9 (53 %). Mnoge ustanove su takođe prijavile da sprovode Mere 8 i 6 (47 % i 42 %, za svaku posebno). Mere koje državne ustanove na Kosovu najmanje sprovode su Mera 12 (34 %), Mera 11 (24 %), Mera 13 (21 %), Mera 10 (19 %), Mera 7 (8 %) i Mera 14 (3 %).

Izveštaj OEBS-a (2013. god.) prikazuje polarizovaniju sliku aktivnih mera zapošljavanja. U izveštaju se navodi da sve ustanove centralnog nivoa vlasti i skoro sve lokalne ustanove objavljuju oglase na svim zvaničnim jezicima (Mera 1), ali da nijedna nije „sprovela aktivnije strategije zapošljavanja“ (Mera 3 ili Mera 4). Nasuprot tome, mnoge ustanove koje su učestvovale u ovoj anketi su prijavile da sprovode Mere 3 i 4.

35


U izveštaju se takođe navodi da „nijedna ustanova na centralnom ili lokalnom nivou vlasti nije sprovela nijednu od aktivnosti u odnosu na inicijative (3), (6), (7), (8), (9), (10), (12), (13), (14)“. Anketa je takođe pokazala nisku stopu primene mera (6), (7), (8), (10), (12), (13) i (14). Međutim, više od polovine ustanova u kojima je sprovedena anketa prijavljuje da sprovode programe obuke za podnosioce prijava iz reda nevećinskih zajednica (Mera 3) i za državne službenike iz reda nevećinskih zajednica (Mera 9). Ova razlika se može objasniti činjenicom da je cilj naše ankete jednostavno prenošenje odgovora dobijenih od ustanova, a ne činjenična provera podataka. Opsežnija anketa ustanova u pogledu aktivnih mera zapošljavanja može biti potrebna u budućnosti. Takođe je moguće da je anketa OEBS-a prijavila određene vrednosti u manjoj meri.40

Na kraju, OEBS izveštava da više od polovine ministarstava primenjuje pozitivnu diskriminaciju (Mera 5) što otprilike odgovara rezultatima ove ankete.

Ministarstva i predstavničke institucijeMinistarstava i predstavničke institucije tvrde da u proseku sprovode 5,5 aktivnih mera zapošljavanja po ustanovi. Ministarstvo za zajednice i povratak, Kancelarija Premijera i Ministarstvo za ekonomski razvoj su najposvećeniji ispunjavanju svojih pozitivnih obaveza jer sprovode više od devet mera aktivnog zapošljavanja. Sa druge strane, Ministarstvo za evropske integracije i Ministarstvo za kosovske snage bezbednosti su primenili najmanje aktivnih mera zapošljavanja (samo dve).

Izvršne agencije

Izvršne agencije pokazuju slično kretanje jer u proseku primenjuju 5,6 aktivnih mera zapošljavanja. Četiri agencije primenjuju više od devet aktivnih mera zapošljavanja (Agencija za šumarstvo, Kazneno-popravna služba, Policija Kosova i Poreska uprava), dok su tri agencije koje najmanje ispunjavaju svoje obaveze u pogledu primenjivanja aktivnih mera zapošljavanja Savet bezbednosti na Kosovu, Agencija za rodnu ravnopravnost i Pedagoški institut Kosova (dve ili manje aktivnih mera zapošljavanja).

40 Na primer, otkrili smo da mnoge opštine sprovode radionice o ukidanju diskriminacije kroz radionice organizovane u jedinicama za ljudska prava i u opštinskim kancelarijama za zajednice i povratak.

36


nezavisne agencije Nezavisne agencije koje prosečno primenjuju 4,6 mera po agenciji najmanje sprovode aktivne mere zapošljavanja. Samo jedna ustanova je prijavila da sprovodi devet aktivnih mera zapošljavanja (Ustavni sud Kosova). Trećina agencija je prijavila da sprovodi manje od tri aktivne mere zapošljavanja (Agencija protiv korupcije, Regulatorna kancelarija za civilno vazduhoplovstvo, Regulatorni autoritet za elektronske i poštanke komunikacije, Tužilački savet Kosova, Kosovski institut za pravosuđe, Regulatorni ured za energiju, Sudski savet Kosova i Akademija nauka i umetnosti).

37


javna preduzećaJavna preduzeća, koja su prijavila da sprovode 6,2 mera po javnom preduzeću, uglavnom ispunjavaju zakonski uslov koji diktira primenu šest aktivnih mera zapošljavanja. Međutim, kao što je ranije pomenuto, moguće su temeljnije provere u budućim studijama.

OpštineOpštine imaju najveću stopu sprovođenja aktivnih mera zapošljavanja među svim ustanovama jer prosečno sprovode sedam aktivnih mera zapošljavanja. Većina opština prijavljuje da sprovode više od šest aktivnih mera zapošljavanja. Opština Dragaš prijavljuje da sprovodi 12 aktivnih mera zapošljavanja. Opštine Istok, Podujevo i Štimlje prijavljuju da sprovode 11 aktivnih mera zapošljavanja. Sa druge strane, samo četiri opštine prijavljuju da sprovode tri ili manje mera (Glogovac, Dečani, Junik i Parteš).

38


rOdna UravnOteženOSt PrIPadnIKa nevećInSKIh ZajednIca

Uopšteno gledajući, zapošljavanje žena na Kosovu je izazov u svim zajednicama. Zakon o rodnoj ravnopravnosti poziva na ravnopravnu rodnu zastupljenost u svim centralnim i lokalnim ustanovama. Ravnopravna zastupljenost se navodi u članovima 3.1 i 3.2 Zakona koji propisuju zastupljenost jednog roda sa najmanje 40 % učešća.41

Žene Kosova su retko zaposlene i imaju niske stope učešća. Među mladim ženama vlada veća stopa nezaposlenosti nego među muškarcima. Žene su češto zaposlene na nižim položajima, rade skraćeno radno vreme ili na određeno vreme. Rodni stereotipi igraju veliku ulogu u ovoj situaciji, jer žene i muškarci slede tradicionalne putanje obrazovanja i obuke koji često smeštaju žene među zanimanja koja su manje vredna i manje plaćena. Žene se mnogo manje zapošljavaju u tehničkim strukama, uprkos nestašici ovih radnih profila na tržištu rada.42

Odredbe novog Zakona o radu, posebno one koje se odnose na porodiljsko odsustvo,43 imaju negativan uticaj i na žene koje traže posao i na one koje su trenutno zaposlene. Međutim, uticaj ovog zakona je mnogo očigledniji u privatnim preduzećima, nego u državnim ustanovama. Ministarstva i predstavničke institucije

U određenim državnim ustanovama među koje ubrajamo Kancelariju Premijera, ministarstava, Kabinet Predsednika i Skupštinu Kosova, učešće žena iz reda nevećinskih zajednica u javnim službama je identično ili veće od broja zaposlenih muškaraca iz reda nevećinskih zajednica iz iste zajednice. Najveći broj zaposlenih žena iz reda nevećinskih zajednica radi u onim ustanovama koje predvode pripadnici nevećinskih zajednica ili u konkretnim odeljenjima ustanova koja se bave pitanjem nevećinskih zajednica. U tom smislu, Ministarstvo rada i socijalne zaštite vodi u broju zaposlenih žena (zapošljava 60 žena od ukupno 102 zaposlenih iz reda nevećinskih zajednica), sledi Ministarstvo unutrašnjih poslova koje zapošljava 22 žene od ukupno 42 zaposlenih i administracija Skupštine Kosova koja broji 14 žena od ukupno 18 zaposlenih iz reda nevećinskih zajednica.

41 Zakon 2004/2 o rodnoj ravnopravnosti, Skupština Kosova. Dokument dostupan na sledećoj adresi: http://www.assembly-kosova.org/common/docs/ligjet/2004_2_al.pdf.

42 Kita, Linda. Kita, L., Analiza razvoja ljudskih resursa u državama: Kosovo, Evropska fondacija za obuku, radni dokument, maj 2008. godine. Dokument dostupan na sledećoj adresi: http://www.etf.europa.eu/pubmgmt.nsf/(getAttachment)/82184CC7164F60E2C12574B9005788F6/$File/NOTE7J5LPJ.pdf.

43 Skupština Kosova. 2010. godine. Zakon o radu. Dokument dostupan na sledećoj adresi: http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/2010-212-eng.pdf.

39


Gornji dijagram prikazuje udeo zaposlenih žena iz reda nevećinskih zajednica naspram ukupnog udela žena u javnim službama. Što je manji ukupni broj pripadnika nevećinskih zajednica koji su zaposleni u jednoj ustanovi, to je veći udeo žena iz reda nevećinskih zajednica zaposlenih u toj ustanovi naspram udela muškaraca. Ovo sugeriše da ove ustanove favorizuju zapošljavanje žena. U tom smislu, u Ministarstvu zdravlja su zaposlene sve žene od ukupno tri pripadnika nevećinskih zajednica, a Kabinet Predsednika zapošljava tri od ukupno četiri žene koliko zapošljava. Kancelarija Premijera zapošljava četiri žene od ukupno sedam zaposlenih iz reda nevećinskih zajednica.

40


Izvršne agencije

U većini slučajeva, podaci koje je Ministarstvo javne uprave prikupilo za izvršne agencije su grupisani zajedno sa podacima iz njihovog matičnog ministarstva. Međutim, u tri izvršne agencije postoje dostupni podaci za celokupnu rodnu uravnoteženost, pa se mogu porediti sa podacima o rodnoj zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica. Univerzitet u Prištini nema državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica, stoga tamo nema ni žena iz nevećinskih zajednica. Međutim, ova ustanova ima vrlo uravnoteženu rodnu zastupljenost među svojim državnim službenicima. Podaci koji se tiču Policije Kosova, čija je matica Ministarstvo unutrašnjih poslova, su važniji za potrebe ove studije. Naime, Policija Kosova broji 127 državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica, a više od polovine ovih državnih službenika, tačnije 72, su žene. Takođe važna, ali u manjoj meri, je Carina, čija je matica Ministarstvo finansija, koja zapošljava mali broj pripadnika nevećinskih zajednica. U Carini je zaposlen samo jedan državni službenik iz reda nevećinskih zajednica (nema muških predstavnika nevećinskih zajednica) od ukupno 72 državna službenika.Treba ponovo naglasiti da se velika većina zaposlenih u Carini ne smatraju državnim službenicima. 11.6% od svih zaposlenih u Carini su pripadnici nevećinskih zajednica.44

44 Carina Kosova zapošljava ukupno 583 radnika,od kojih su 515 iz albanske zajednice, 28 srpske zajednice, 15 turske zajednice, 14 bošnjačke zajednice, 3 romske zajednice, 3 goranske zajednice, 3 egipćanske zajednice i 2 aškalijske zajednice.

41


nezavisne agencije I u nezavisnim agencijama su prisutni izazovi u vezi zapošljavanja žena iz reda nevećinskih zajednica. Međutim, nezavisne agencije, kao što je navedeno u predhodnom delu izveštaja, tragaju da zaposle ljude koji poseduju veštine specifične prirode što čini zapošljavanje pripadnika nevećinskih zajednica otežanim.45 Među nezavisnim agencijama nalazimo one koje ne zapošljavaju državne službenike iz nevećinskih zajednica, pa je, stoga, rasprava o rodnoj uravnoteženosti u ovim agencijama nerelevantna. Takve nezavisne agencije su Kosovski institut za pravosuđe, Akademija nauka i umetnosti, Regulativni autoritet železnica, Regulatorna kancelarija za energiju, Autoritet civilnog vazduhoplovstva i Regulatorni autoritet za elektronske i poštanske komunikacije. Sledi predstavljanje procenta žena državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica.

U ustanovama koje se posredno ili neposredno bave nevećinskim zajednicama, stopa zaposlenosti pripadnika iste zajednice je veća. U tom pogledu, Sudski savet Kosova (u grafikonu se navodi kao „Pravosuđe“) zapošljava najveći ukupan broj žena javnih službenika iz reda nevećinskih zajednica (86 od ukupno 163 zaposlena), a zatim Tužilački savet Kosova koji zapošljava 15 žena iz reda nevećinskih zajednica od ukupno 21 (u grafikonu se navodi kao

45 Moguće da se ovo dešava iz dva razloga. Prvo, kao što je već navedeno u izveštaju, državni službenici iz reda nevećinskih zajednica imaju niži postotak visoke školske spreme. Drugo, poslodavci imaju manju rezervu zaposlenih pripadnika nevećinskih zajednica tehničke struke zbog manje rezerve pojedinaca koji bi mogli da poseduju potrebne veštine.

42


„Tužilaštvo“). U obe nezavisne agencije, udeo žena i muškaraca iz reda nevećinskih zajednica je veći od udela žena i muškaraca iz reda većinske zajednice.

Agencija za privatizaciju zapošljava 15 žena od 26 pripadnika nevećinskih zajednica. Kosovska agencija za imovinu zapošljava osam žena od ukupno 20 državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica što otprilike odgovara učešću žena iz većinske zajednice. Postoje neke nezavisne agencije koje broje manje zaposlenih iz reda nevećinskih zajednica, ali su svi ili većina takvih zaposlenih žene. To je slučaj sa Kancelarijom Ombudsmena, Nezavisnom komisijom za medije i Regulatornom komisijom za javnu nabavku, gde su sva četiri zaposlena iz reda nevećinskih zajednica žene. Među njih ubrajamo i dve žene od ukupno dva državna službenika iz reda nevećinskih zajednica u Kancelariji Ombudsmena i jednu ženu od ukupno jednog državnog službenika iz reda nevećinskih zajednica u Nezavisnoj komisiji za medije. S druge strane, neke agencije zapošljavaju tek par žena iz reda nevećinskih zajednica uprkos relativno velikom broju zaposlenih iz reda nevećinskih zajednica. To je slučaj i sa Centralnom izbornom komisijom koja zapošljava samo dve žene od ukupno 11 zaposlenih državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica i Ustavni sud koji zapošljava samo jednu ženu od ukupno sedam državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica. javna preduzećaMinistarstvo javne uprave ne drži podatke o zaposlenima u javnim preduzećima. Međutim, pošto se javna preduzeća smatraju državnim ustanovama, moraju da se pridržavaju postulata o uključivanju žena državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica u svojstvu manje predstavljenog roda i to na nivou od 40 % kako je regulisano u Zakonu o rodnoj ravnopravnosti. Javna preduzeća ne pokazuju dobre rezultate u pogledu zastupljenosti nevećinskih zajednica među radnom snagom, tako da zastupljenost žena iz reda nevećinskih zajednica u javnim preduzećima takođe zaostaje.

Gornji grafikon prikazuje procenat zaposlenih žena iz reda nevećinskih zajednica u poređenju sa ukupnim brojem žena zaposlenih u javnim preduzećima. Iako nije slučaj da su sva javna preduzeća uspela da dosegnu prag od 40 % zastupljenosti žena iz reda nevećinskih zajednica među radnom snagom nevećinskih zajednica, neka od većih javnih preduzeća su blizu dosezanja

43


tog praga. Operator sistema, prenosa i tržišta ima samo tri zaposlena iz reda nevećinskih zajednica, jedan od zaposlenih je žena, Pošta i telekomunikacije Kosova broji 76 zaposlenih iz reda nevećinskih zajednica od kojih je 32 % (24) žena iz reda nevećinskih zajednica. Energetska korporacija Kosova ima 17 % žena među radnom snagom od 121 zaposlenih iz reda nevećinskih zajednica. Taj broj je za 3 % manji od broja koji se navodi u izveštaju Evropskog centra za pitanja manjina iz 2010. godine, a Energetska korporacija Kosova broji 20 % zaposlenih žena iz reda nevećinskih zajednica od ukupnog broja zaposlenih iz nevećinskih zajednica. Jedino javno preduzeće koje ne zapošljava nijednu ženu iz reda nevećinskih zajednica je „TrainKos“ koje zapošljava samo tri lica iz reda nevećinskih zajednica.

Srpska zajednica ima najveći broj žena zaposlenih u javnim preduzećima u odnosu na pripadnike drugih nevećinskih zajednica. U četiri anketirana javna preduzeća radi ukupno 22 žene iz srpske zajednice: 13 u Pošti i telekomunikacijama Kosova i devet u Energetskoj korporaciji Kosova. Turska zajednica je u javnim preduzećima zastupljena sa deset žena: sedam u Pošti i telekomunikacijama Kosova i tri u Energetskoj korporaciji Kosova. U javnim preduzećima radi osam žena iz bošnjačke zajednice: dve u Pošti i telekomunikacijama Kosova i šest u Energetskoj korporaciji Kosova. Romkinje, Egipćanke i Goranke ne rade u javnim preduzećima.

Opštine

Učešće žena iz reda nevećinskih zajednica u organima lokalne uprave je posebno težak problem jer postoji generalno nizak nivo uključenja pripadnika nevećinskih zajednica u nekoliko slučajeva. Uopšteno gledajući, nizak nivo uključenosti postoji u opštinama koje predvode pripadnici nevećinskih zajednica, ali ne predstavlja problem u opštinama u kojima pripadnici nevećinskih zajednica na državnom nivou predstavljaju lokalnu većinu. Kao što smo već naveli, zastupljenost nevećinskih zajednica u javnim službama opštine mora da odražava njihov udeo u broju stanovnika u odgovarajućim oblastima.

Neke opštine nemaju državnih službenika, pa stoga nemaju ni žena iz nevećinskih zajednica, kao što je to slučaj u opštinama Glogovac, Junik i Kačanik. Neke opštine imaju veoma mali broj državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica, što otežava izvođenje sličnih rezultata za rodnu uravnoteženost. Na primer, opštine Suva Reka i Štimlje imaju po dva državna službenika iz reda nevećinskih zajednica i zapošljavaju po jednu ženu. Opštine Dečani i Podujevo imaju po tri državna službenika iz reda nevećinskih zajednica i zapošljavaju jednu ženu. Opština Klina zapošljava ukupno pet državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica i samo jednu ženu. U procentualnom smislu rodne uravnoteženosti nevećinskih zajednica, ove opštine su blizu 50 %. Međutim, u smislu apsolutnih brojeva, svaka od ovih opština ima samo jednu ženu iz reda nevećinskih zajednica.

Jedanaest opština ima 40 % ili više žena državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica. Među opštinama sa većim udelom nevećinskih zajednica, opština Obilić ima srazmeran udeo od 69 % (11) žena iz reda nevećinskih zajednica, a sledi je opština Kosovska Mitrovica sa 50 % (9). Dve opštine sa relativno velikim brojem nevećinskih zajednica, Prizren i Dragaš, nemaju adekvatan nivo zastupljenosti žena među državnim službenicima, samo 29% (18) i 7% (3), u svakoj od opština zasebno. Vidi sledeću raspodelu o zastupljenosti žena iz reda nevećinskih zajednica među državnim službenicima u odnosu na ukupnu zastupljenost žena u javnim službama u lokalnim ustanovama.

44


radnI POlOžaj PrIPadnIKa nevećInSKIh ZajednIca

Opšti pregled

Gledajući u celini, pripadnici nevećinskih zajednica su uglavnom nedovoljno zastupljeni na rukovodećim položajima u javnim službama u ustanovama i uglavnom zauzimaju stručne i administrativne položaje što može biti posledica nekoliko činilaca. Prvo, možda nema velikog broja rukovodećih radnih položaja na raspolaganju. Drugo, uopšteno gledajući, među pripadnicima nevećinskih zajednica, ili u konkretnoj zajednici, možda nema adekvatnih kapaciteta koji im omogućavaju zaposlenje na stručnim i administrativnim položajima. Još jedan činilac koji se često primećuje u javnim službama je nedostatak zapošljavanja po zaslugama. Na kraju, što je još važnije za potrebe ovog izveštaja, ta činjenica može biti posledica nedostatka strožijih i usklađenijih napora za aktivno zapošljavanje pripadnika ovih zajednica.

Među brojnijim pripadnicima nevećinskih zajednica, Srbima, Bošnjacima i Turcima postoje slična kretanja u njihovom udelu na rukovodećim, stručnim i administrativnim položajima. Treba napomenuti da većina ljudi iz ovih zajednica radi u lokalnoj upravi ili nezavisnim agencijama. Ovo je uglavnom zbog toga što je u ovim ustanovama dostupno više radnih mesta. Međutim, u zavisnosti od tipa ustanove, ne postoji mnogo razlika u radnim položajima koje zauzimaju pripadnici ovih zajednica.

Srbi, Bošnjaci i Turci su najmanje zaposleni na rukovodećim položajima u nezavisnim agencijama i javnim preduzećima u odnosu na druge ustanove. Kao što smo ranije pomenuli, nezavisne

45


agencije zahtevaju zapošljavanje kandidata sa specifičnim veštinama. Pored toga, javna preduzeća imaju manje nadzora u smislu zapošljavanja nevećinskih zajednica i nisu strogo obavezni da to učine.

Što se tiče ostalih zajednica, Aškalije, Egipćani, Goranci, Romi i ostali su mnogo malobrojni, a skoro svi koji jesu zaposleni zauzimaju administrativne položaje u državnim ustanovama. Pripadnici ovih zajednica su uglavnom zaposleni na nivou lokalne uprave, nezavisnih agencija, pa tek onda na nivou ustanova centralnih vlasti. Mali broj zaposlenih radi u izvršnim agencijama i javnim preduzećima. Raspodela položaja koje zauzimaju pripadnici nevećinskih zajednica je najbolja na lokalnom nivou, gde su gotovo svi pripadnici ovih zajednica zastupljeni na najmanje jednom rukovodećem položaju u javnim službama. Ministarstva i predstavničke institucije

Iako su pripadnici nevećinskih zajednica gotovo ravnomerno zaposleni na stručnim i administrativnim položajima, samo 12 % zaposlenih rade na rukovodećim položajima u državnim ustanovama. Napominjemo da ovakvo stanje može da odražava samo mali broj dostupnih rukovodećih položaja u odnosu na druge položaje. Međutim, ovakvo stanje ne pokazuje veći udeo Srba i Bošnjaka na rukovodećim položajima u odnosu na druge pripadnike nevećinskih zajednica. Tu se verovatno radi o kombinaciji ograničenih prilika za zapošljavanje na rukovodećim položajima i ograničenih rukovodećih kapaciteta među određenim, manje brojnijim, pripadnicima nevećinskih zajednica.

Što se tiče raspodele stručnih i administrativnih položaja, zanimljivo je da gore navedeni podaci državnih ustanova pokazuju da postoji više zaposlenih na stručnim nego na administrativnim položajima. Teško je izvršiti analizu poređenja stručnih položaja za manje nevećinske zajednice koje imaju manje od deset zaposlenih. Naredni dijagram prikazuje presek radnih položaja koje zauzimaju pripadnici nevećinskih zajednica u državnim ustanovama.

46


Izvršne agencije

Izvršne agencije zapošljavaju najniži apsolutni broj pripadnika nevećinskih zajednica. Izvršne agencije uglavnom zapošljavaju pripadnike zajednice Srba, Bošnjaka i Turaka i vrlo malo pripadnika drugih nevećinskih grupa. Naredni dijagram prikazuje zapošljavanje pripadnika nevećinskih zajednica prema kategoriji ili položaju koji zauzimaju.

47


nezavisne agencije

Kao što smo već spomenuli u izveštaju, nezavisne agencije se najbolje snalaze po pitanju zastupljenosti nevećinskih pripadnika u poređenju sa drugim ustanovama. Iako ohrabruje činjenica da u ovim ustanovama radi veliki broj pripadnika nevećinskih zajednica, većina njih radi na administrativnim položajima. Iako je 68 % zaposlenih u nezavisnim agencijama administrativno osoblje, 27 % je zaposleno na stručnim poslovima, a samo 6 % na rukovodećim položajima što se vidi na sledećem dijagramu.

48


U smislu raspodele pripadnika nevećinskih zajednica na različitim položajima, pripadnici tri veće zajednice su uglavnom zastupljeni na administrativnim položajima, manje na stručnim položajima, a na rukovodećim položajima nalazimo tek par pripadnika većih zajednica. Sem Roma, pripadnici ostalih nevećinskih zajednica se slabo zapošljavaju.

javna preduzećaU ovom izveštaju ističemo obavezne kvote za nevećinske zajednice koje se ne primenjuju striktno u javnim preduzećima kao jedan od činilaca koji je doveo do najnižeg broja pripadnika nevećinskih zajednica u javnim preduzećima. Pripadnici nevećinske zajednice koji rade u javnim preduzećima su uglavnom zastupljeni na stručnim i administrativnim položajima, a samo dva lica iz ovih zajednica rade na rukovodećim položajima.

49


Opštine

Decentralizacija vlasti na lokalnom nivou znači da Srbi i Turci, koji predvode sopstvene opštine, imaju pristup rukovodećim, stručnim i administrativnim položajima. Podaci iz maja 2013. godine sugerišu racionalnu distribuciju položaja među pripadnicima srpske, turske i bošnjačke zajednice što se verovatno odražava na ponuđenim rukovodećim, stručnim i administrativnim položajima.

Pripadnici malobrojnijih nevećinskih zajednica, odnosno Aškalije i Romi, su zaposleniji u opštinama (skoro 30 zaposlenih Aškalija i 13 Roma). Za razliku od drugih ustanova, opštine angažuju gotovo sve pripadnike nevećinskih zajednica na rukovodilačkim položajima, izuzev Goranaca.

StePen OBraZOvanja nevećInSKIh ZajednIca

Opšti pregled

U ovom odeljku se govori o stepenu obrazovanja46 svih državnih službenika i pripadnika nevećinskih zajednica zaposlenih u javnim službama. Prosečan stepen obrazovanja pripadnika nevećinskih zajednica zaostaje za prosečnim stepenom obrazovanja svih državnih službenika u svim državnim ustanovama. Iako je prosečna razlika u obrazovanju između pripadnika nevećinskih zajednica i državnih službenika slična u većini ustanova koje su obuhvaćene istraživanjem, ipak je nedvosmislena kad uporedimo ustanove na lokalnom nivou sa ustanovama na centralnom nivou. Na lokalnom nivou, pripadnici nevećinskih zajednica ređe poseduju visoku školsku spremu i, za razliku od prosečnog državnog službenika, imaju nizak stepen obrazovanja. Treba napomenuti da, iako kvantitativni podaci nisu bili dostupni, opšte

46 Dok je kategorija osnovnog i srednjeg obrazovanja dovoljno jasna, više školsko obrazovanje se odnosi na državne službenike sa dve godine obrazovanja nakon srednje škole (visoka školska sprema), a visoko obrazovanje se odnosi na one koje su u posedu univerzitetske diplome.

50


je prihvaćeno da veliki procenat studenata pripadnika nevećinske zajednice studiraju na „Univerzitetu u Prištini sa privremenim sedištem u Kosovskoj Mitrovici“. Ova ustanova radi u okviru školskog sistema Republike Srbije. Iako se poboljšanje po pitanju ove situacije očekuje u svetlu nedavnog napretka u normalizaciji odnosa između Kosova i Srbije, državne ustanove Kosova trenutno ne priznaju diplome ove ustanove. Prema tome, kada govorimo o „manjku stručne spreme“ ili „nedovoljnoj stručnoj spremi“, važno je uzeti u obzir ovo zapažanje, jer ima negativan uticaj na kvantitativne podatke.

državne ustanove

Kao što smo ranije prikazali, većina, odn. 64 %, državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica ima samo srednju stručnu spremu, a samo 25 % ima visoku stručnu spremu. Što se tiče stepena obrazovanja svih državnih službenika koji rade u državnim ustanovama, 54 % ima visoku stručnu spremu, a 40 % samo višu ili srednju stručnu spremu.

51


nezavisne agencije

Ovakva kretanja u stepenu obrazovanja su slična i u nezavisnim agencijama. U proseku, 41 % državnih službenika ima visoku stručnu spremu, a tek 27 % pripadnika nevećinskih zajednica poseduje taj stepen obrazovanja. Ukupno 64 % pripadnika nevećinskih zajednica poseduje srednju stručnu spremu, dok je to slučaj za 49 % državnih službenika u javnim službama.

52


javna preduzeća

Javna preduzeća imaju manje akademski obrazovanih državnih službenika među pripadnicima nevećinskih zajednica. Oko 80 % pripadnika ovih zajednica poseduje samo srednju stručnu spremu, 6 % višu stručnu spremu i 8 % visoku stručnu spremu.

Opštine

U ustanovama lokalnog nivoa, kao što je to slučaj sa državnim ustanovama i nezavisnim agencijama, prosečan stepen obrazovanja pripadnika nevećinskih zajednica je manji od proseka za sve državne službenike. Ukupno 64 % pripadnika nevećinskih zajednica ima srednju stručnu spremu, dok 18 % ima visoku stručnu spremu. Prosečan stepen obrazovanja državnih službenika iznosi sledeće: 41 % poseduje visoku stručnu spremu, 36 % višu stručnu spremu i 16 % srednju stručnu spremu. Zanimljivo je da, dok prosečan državni službenik ima višu stručnu spremu, to ne važi za pripadnike nevećinskih zajednica. Samo 8 % pripadnika nevećinskih zajednica poseduje visoku stručnu spremu u odnosu na 36 % svih državnih službenika. Ovo možda odražava manje pristupa ovom stepenu obrazovanja na jeziku pripadnika pripadnika nevećinskih zajednica. Vidi sledeći dijagram.

53


OBUKa PrIPadnIKa nevećInSKIh ZajednIca

Opšti pregled

Takođe smo pokušali da procenimo količinu obuke koju pripadnici nevećinskih zajednica primaju u javnim službama na Kosovu. Obuka je neophodan sastojak za veću zastupljenost pripadnika nevećinskih zajednica u javnim službama. Prvo, državni službenici iz reda nevećinskih zajednica koji prolaze obuku izgrađuju veštine i kapacitete i mogu da poboljšaju izglede za budući posao. Drugo, ustanove koje obezbeđuju obuku državnim službenicima iz reda nevećinskih zajednica iskazuju predanost integraciji pripadnika nevećinskih zajednica i povećanju zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica.

Treba napomenuti da nijedna ustanova nema odvojene programe obuke za zaposlene pripadnike nevećinskih zajednica. Ustanove pružaju istu vrstu obuke zaposlenim pripadnicima nevećinskih zajednica kao i ostatku radne snage. Sledeći podaci se ne odnose na obuku usmerenu na pripadnike nevećinskih zajednica.

Ustanove su zamoljene da prijave količinu obuke koja je pružena zaposlenim pripadnicima nevećinskih zajednica od pridruživanja ustanovi. Ustanove su zamoljene da prijave koliko državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica je primilo:

- manje od jedne nedelje obuke,

- između jedne nedelje i jednog meseca obuke,

- više od jednog meseca obuke,

- više od tri meseca obuke.

54


Sa ovim informacijama smo razvili „pokazatelj za obuke“ koji pokazuje prosečnu količinu obuke (u nedeljama) po pripadniku nevećinskih zajednica u svakoj od ustanova. Izračunali smo sledeće pokazatelje:

vrsta ustanove Prosečan broj nedelja obuke po državnom službeniku iz reda nevećinskih zajednica

Opštine 6,7 nedelja

javna preduzeća 5,2 nedelja

Izvršne agencije 3,5 nedelja

nezavisne agencije 2,7 nedelja

državne ustanove 1,5 nedelja

Takođe smo prikupili podatke o vrsti obuke državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica. Većina ispitanika je izjavila da je većini državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica neophodna obuka o veštinama upravljanja (planiranje i organizacija) (46 %), učenje službenih jezika (30 %) i veštine pisanja odnosno komunikacija na radnom mestu (19 %).

Na kraju, prikupili smo podatke o vrsti obuke za državne službenike iz reda nevećinskih zajednica. Prvo, otkrili smo da nijedna ustanova nema programe obuke koji su konkretno usmereni na državne službenike iz reda nevećinskih zajednica. Državni službenici iz reda nevećinskih zajednica učestvuju u programima obuke koji se najčešće nude svim zaposlenim u javnim službama. Većina ustanova nudi državnim službenicima iz reda nevećinskih zajednica obuku na poslovima koje zaposleni već obavljaju (56 %), a zatim i obuku iz administrativnih i finansijskih poslova (40 %), obuku iz jezika (26 %), i, na kraju, obuku iz veština rukovođenja (22 %). Vidi sledeći dijagram za grafičku prezentaciju ovih rezultata.

55


U pogledu podele oblasti obuke između ustanova, državne ustanove, opštine i nezavisne agencije nude najveću raznolikost među obukama na ponudi. Državne ustanove su nudile 38 % obuka u svakoj od sledećih oblasti: administracija i finansije, službeni jezici i veštine rukovođenja. Takođe su nudile 62% obuka na poslovima koje zaposleni obavlja. Izvršne agencije i javna preduzeća su uglavnom nudile obuku na poslovima koje zaposleni obavlja, a nezavisne agencije i opštine su nudile obuke slične obukama koje su nudile državne ustanove. Nezavisne agencije uglavnom nude obuku na poslovima koje zaposleni obavljaju i to u 69% slučajeva, a opštine uglavnom nude 52 % obuke iz administracija i finansija.

U prethodnom delu ovog izveštaja o radnom položaju pripadnika nevećinskih zajednica je istaknuto da većina ovih državnih službenika rade na administrativnim i stručnim položajima, a ne na rukovodećim položajima. Ovo je najverovatnije jedna od determinanti za vrste obuke koja se pruža državnim službenicima iz reda nevećinskih zajednica. Na primer, administrativno osoblje je pre obučavano iz administracije i financija, nego iz veština rukovođenja.

Ukupne cifre su pokazale da su ustanove prijavile 37% obuke državnih službenika iz kategorije „razno“. Vrste obuke koja je istaknuta u ovoj kategoriji su integracija i zakoni Evropske unije, obuka Kosovskog instituta za javnu administraciju, obuka iz pisanja i drugih oblika komunikacije.

Ministarstva i predstavničke institucije Otkrili smo da ministarstva u proseku pružaju 1,5 nedelju obuke po državnom službeniku iz reda nevećinskih zajednica. Ministarstva koja pružaju najveći broj nedelja obuke po zaposlenom pripadniku nevećinskih zajednica su Ministarstvo za dijasporu (osam nedelja), Ministarstvo za ekonomski razvoj (pet nedelja), Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i ruralnog razvoja (četiri nedelje), Ministarstvo obrazovanja, nauke i tehnologije (tri nedelje), Ministarstvo za zajednice i povratak (tri nedelje) i Ministarstvo administracije lokalne samouprave (tri nedelje).

56


Sa druge strane, Ministarstvo za kosovske snage bezbednosti, Ministarstvo javne uprave, Ministarstvo unutrašnjih poslova, Ministarstvo životne sredine i prostornog planiranja, Ministarstvo kulture, omladine i sporta i Ministarstvo za evropske integracije nisu pružili nijednu nedelju obuke za državne službenike iz reda nevećinskih zajednica.

Izvršne agencijeIzvršne agencije pokazuju slična kretanja kao i ministarstva: pružila su u proseku 3,5 nedelja obuke za državne službenike iz reda nevećinskih zajednica. Policija je ustanova centralnog nivoa koja pruža najviše obuke i to ukupno 24 nedelje obuke po državnom službeniku iz reda nevećinskih zajednica. Ovo je uglavnom zbog činjenice da je svaki policajac (bez obzira na poreklo) diplomac policijske akademije. Izvršne agencije i druga tela koja su pokazale najveći stepen posvećenosti obukama su Agencija za duševno zdravlje (12 nedelja), Agencija za statistiku (12 nedelja), Univerzitet u Prizrenu (osam nedelja), Narodna biblioteka (četiri nedelje) i Agencija za telemedicinske usluge (tri nedelje obuke). S druge strane, mnoge izvršne agencije su pružile samo jednu nedelju obuke po pripadniku nevećinskih zajednica. Kazneno-popravna služba, Carine, Uprava za trezor, Agencija za rodnu ravnopravnost i Pedagoški institut nisu pružili nijednu nedelju obuke za pripadnike nevećinskih zajednica.

nezavisne agencije Nezavisne agencije su u proseku pružile 2,7 nedelja obuke po pripadniku nevećinskih zajednica. Agencija protiv korupcije (12 nedelja), Agencija za privatizaciju (12 nedelja), Ustavni sud (8 nedelja) i Kancelarija Generalnog revizora (osam nedelja) su pružile najviše obuke državnim službenicima iz reda nevećinskih zajednica. Sa druge strane, osam nezavisnih agencija uopšte ne pruža obuku zaposlenim pripadnicima nevećinskih zajednica. Stoga, iako prosečan broj nedelja obuke koje pružaju nezavisne agencije nije mali, više od polovine nezavisnih agencija pruža manje od nedelju dana obuke.

57


javna preduzećaJavna preduzeća su u proseku pružila 5,2 nedelja obuke po pripadniku nevećinskih zajednica. Ovo je visok prosek, ali kao što je to uvek slučaj sa javnim preduzećima, mala veličina uzorka smanjuje statistički značaj srednje vrednosti. Pošta i telekomunikacije Kosova i „TrainKos“ su prijavile visok prosečan broj nedelja obuke po državnom službeniku iz reda nevećinskih zajednica (12 nedelja i 8 nedelja, za svaku posebno), dok su Operater sistema, prenosa i tržišta i Energetska korporacija Kosova pružili samo jednu ili nijednu nedelju obuke.

58


Opštine

Opštine su ustanove koje su najviše posvećene obuci državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica na Kosovu. U proseku, opštine pružaju 6,7 nedelja obuke po državnom službeniku iz reda nevećinskih zajednica što je najviše od svih kategorija ustanova. Opština Parteš je pružila najviši broj obuka po državnom službeniku iz reda nevećinskih zajednica od bilo koje državne ustanove na Kosovu (28 nedelja). Još šest opština su pružile, u proseku, 12 nedelja obuke (opštine Dečani, Gnjilane, Vrbovac, Novo Brdo, Obilić i Suva Reka). Sa druge strane, opštine Kamenica, Lipljan, Priština i Orahovac nisu pružile nijednu nedelju obuke po državnom službeniku iz reda nevećinskih zajednica.

59


PrIjave Za POSaO PrIMljene Od PrIPadnIKa nevećInSKIh ZajednIca

Oko 10 % svih prijava za posao koje su primljene tokom 2012. godine su došle od pripadnika nevećinskih zajednica. Opštine su primile najveći deo prijava za posao od kandidata iz reda nevećinskih zajednica i to 20,6 % (po lokalnom odnosno opštinskom etničkom sastavu), kojima dodajemo i značajan broj prijava za posao u nedavno osnovanim (ili proširenim) multietničkim opštinama. Na primer, pripadnici nevećinskih zajednica su podneli oko 50 % svih prijava za posao u opštinama Štrpce, Vrbovac i Novo Brdo.

Državne ustanove su primile 7,6 % prijava za posao od pripadnika nevećinskih zajednica tokom 2012. godine. Ministarstvo za zajednice i povratak je primilo najveći deo prijava za posao od pripadnika nevećinskih zajednica i to 40 %. Izvršne agencije, javna preduzeća i nezavisne agencije prijavljuju da su zaprimile manje od 5 % prijava za posao od pripadnika nevećinskih zajednica. 47

vrsta ustanoveProcenat prijava za posao zaprimljenih od pripadnika nevećinskih zajednica tokom 2012. godine47

Opštine 20,6 %

javna preduzeća 3,3 %

Izvršne agencije 4,2 %

nezavisne agencije 2,3 %

državne ustanove 7,6 %

47 Podaci su zasnovani na 48 ustanova koje su primile barem jednu prijavu za posao od pripadnika nevećinskih zajednica.

60


StavOvI rUKOvOdećeg Kadra O ZaPOšljavanjU U InStItUcIjaMa

Kako bi se objasnili stavovi o zapošljavanju rukovodećih kadrova u pogledu zastupljenosti nevećinskih zajednica, anketa preduzeća „Novus“ je tražila od načelnika kadrovskih službi i načelnika ustanova da prijave i rangiraju činioce koje smatraju svojim najvećim izazovima kod zapošljavanja pripadnika nevećinskih zajednica. Rezultati pokazuju da načelnici kadrovskih službi smatraju neadekvatno obrazovanje i iskustvo pripadnika nevećinskih zajednica za glavni izazov (39 %), a nakon toga nedostatak interesa za poslom među ovim zajednicama (38 %) i političke prepreke i pritiske koji remete zapošljavanje pripadnika nevećinskih zajednica (9 %). Stavovi o nedostatku interesa za poslom među pripadnicima nevećinskih zajednica mogu biti zbog toga što ustanove ne čini dovoljno da dopru do ovih zajednica iako je dopiranje utvrđeno kao odvojeni izazov. Druge poteškoće u zapošljavanju su prepreke u komunikaciji: pripadnici nevećinskih zajednica ne govore službene jezike koji su potrebni za zapošljavanje na određenim pložajima, tako da poslodavci ne mogu da dopru do pripadnika nevećinskih zajednica.

Ovaj izveštaj utvrđuje izazove za zapošljavanje pripadnika nevećinskih zajednica sa stanovišta poslodavaca iz javnih preduzeća što ne može i, verovatno, neće biti isto kao stanovište potencijalnog potražioca za poslom iz reda nevećinskih zajednica i to je tema za dalje istražne aktivnosti. Što se tiče gore navedenih zaključaka, oni su u skladu sa činjenicom, kao što se navodi u predhodnom delu teksta, da pripadnici nevećinskih zajednica poseduju relativno manji stepen obrazovanja od prosečnog državnog službenika. Ovo može biti delom zbog toga što pripadnici nevećinskih zajednica imaju univerzitetske diplome „Univerziteta u Prištini sa privremenim sedištem u Kosovskoj Mitrovici“. Takođe, koncentracija ovih zajednica na administrativnim i stručnim položajima i njihova manja koncentracija na rukovodećim položajima, takođe svedoči da nemaju potrebno iskustvo za obavljanje poslova na određenim položajima u javnim preduzećima.

Predstavnici Kancelarije Premijera, Ministarstva za ekonomski razvoj i lokalne administracije u Đakovici sa kojima je razgovarano za potrebe ovog izveštaja navode neadekvatno radno iskustvo i obrazovanje kao otežavajuće okolnosti kod zapošljavanja pripadnika nevećinskih zajednica. To je bio slučaj sa nezavisnim agencijama i javnim preduzećima, a kao ključni izazov su ga pomenuli Operator sistema, prenosa i tržišta, Nezavisna komisija za medije, Centralna banka i Centralna izborna komisija. Ovaj izveštaj je utvrdio problem neadekvatnog obrazovanja i/ili iskustva za najkritičniji kod pripadnika nevećinskih zajednica, a posebno kod Roma, Aškalija, Egipćana i Goranaca. Ovo ne znači da to ne utiče na Srbe, Bošnjake ili Turke, ali ove zajednice su relativno sposobnije u smislu akademskog obrazovanja i radnog iskustva. Ostali izazovi koje su naveli načelnici kadrovskih službi nisu mogli da budu podržani dodatnim podacima koji su nastali iz ankete.

61


PrePOrUKe Za daljU POlItIKU

Preporuke koje slede zasnovane su na proceni zaposlenosti nevećinskih zajednica u kosovskoj jvnoj službi i javnim preduzećima. Ove preporuke i izveštaj biće osnova za predstojeće preporuke Radne grupe za zapošljavanje nevećinskih zajednica.Radna grupa će uključiti u preporuke mere kako bi se obezbedilo efikasno praćenje i evaluacija kao i jasno definisale uloge i odgovornosti pojedinih institucija, u pogledu sprovođenja, nadgledanja i evaluacije. Ove preporuke sadrže budžetske implikacije za institucije koje bi trebalo da ih sprovedu, i radna grupa će identifikovati trenutni kapacitet kao i raspoloživu donatorsku podršku koja bi pomogla sprovođenje.

1. razviti mehanizme za primenu aktivnih mera zapošljavanja:

Teško je predvideti da će doći do povećanja zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica bez primene aktivnih mera zapošljavanja. Uprkos činjenici da su sredstva politike jasno izložena i obavezna prema Zakonu o javnoj službi, državne ustanove na Kosovu su i dalje nedovoljno proaktivne u zapošljavanju pripadnika nevećinskih zajednica. Prvo, mora se stupiti u intenzivnije komunikacije na temu aktivnih mera zapošljavanja kako bi se obezbedilo da odgovarajući zvaničnici ustanova dobro shvataju obaveze koje proizilaze iz zvanične politike. Drugo, u tom smislu, treba doći do redovne detaljne procene napretka u svim ustanovama. Konačno, uporno neprimenjivanje aktivnih mera zapošljavanja trebaju da prate kaznene mere, kao što su npr. smanjenja budžeta i smena nezadovoljavajućeg rukovodećeg kadra.

2. razviti prilagođene planove aktivnosti za aktivno zapošljavanje:

Svaka ustanova treba da razvije svoje planove aktivnosti o aktivnom zapošljavanju tako da odgovaraju njihovim specifičnim potrebama. Različite ustanove se suočavaju sa različitim problemima i iskazuju različite potrebe za državnim službenicima. Na primer, nezavisne i izvršne agencije tragaju za specifičnim veštinama što može da dovede do pravljenja plana aktivnosti koji je usmeren na razvoj aktivnih mera zapošljavanja sa akcentom na obuci. Lokalne uprave, sa druge strane, mogu da smatraju korisnijim da dograđuju veštine postojećih pripadnika nevećinskih zajednica konkretnim savetovanjem i obukom, dok ministarstava možda žele da razviju programe stipendija i stažiranja za pripadnike nevećinskih zajednica.

3.Sistematičnije dosezanje do pripadnika nevećinskih zajednica:

Ustanove moraju da dopru do pripadnika nevećinskih zajednica sistematičnije ako žele da privuku više prijava od pripadnika nevećinskih zajednica i povećaju njihovu zastupljenost. Kao prvo, treba postati obavezno za sve ustanove da sprovedu aktivne mere zapošljavanja 1, 2 i 4.

62


Drugo, Ministarstvo javne uprave treba da počne da sprovodi zakonske obaveze svih državnih ustanova prema odredbama Uredbe 04/2010 o prikupljanju anonimnih podataka o etničkom poreklu podnosioca prijava za posao.

Ove informacije treba da se koriste kako bi se bolje procenio napredak u tom pogledu. Ustanove takođe trebaju da odrede i proglase specifične ciljeve vezane za odnos i broj prijava za posao koje planiraju da zaprime od pripadnika nevećinskih zajednica tokom određenog perioda vremena.

4. Stvaranje rezerve podnosioca prijava za posao iz reda nevećinskih zajednica:

U unapređenju komunikacije će pomoći stvaranje Internet platforme gde pripadnici nevećinskih zajednica koji su zainteresovani da rade u državnim ustanovama mogu da registruju svoje interesovanje i naprave profil koji sadrži podatke o njihovim kvalifikacijama i područjima zanimanja. Državne ustanove koje žele da povećaju procenat pripadnika nevećinskih zajednica bi mogle da konsultuju ovaj spisak i da šalju lične pozive potencijalnim kandidatima da podnesu prijavu za posao na konkretna radna mesta. Obaveštenja o novim radnim mestima u javnoj službi putem elektronske pošte bi takođe mogli da budu neposredno poslata registrovanim pripadnicima nevećinskih zajednica. Možda, u saradnji sa Kancelarijom Premijera, Ministarstvo javne uprave može da preuzme vođstvo u upravljanju ovim projektom, u saradnji sa agencijama za zapošljavanje, i tako da stvori bolju komunikaciju između pripadnika nevećinskih zajednica i državnih ustanova.

5. Stvaranje programa stažiranja usmerenih na pripadnike nevećinskih zajednica:

Sve ustanove treba da budu snažno ohrabrene da stvore program stažiranja za pripadnike nedovoljno zastupljenih zajednica (aktivna mera zapošljavanja 6). Ovime ustanove ne moraju da snose dodatne troškove, jer bi stažiranje moglo da bude neplaćeno. S jedne strane, ovime bi se pripadnicima nevećinskih zajednica omogućilo da uđu u svet državnih ustanova i da steknu iskustvo u javnim službama. S druge strane, ovime bi se državnim ustanovama dala prilika da pronađu mlade talente iz nedovoljno zastupljenih zajednica koje bi mogli da zaposle u budućnosti.

6. Stvaranje programa obuke usmerenih na pripadnike nevećinskih zajednica:

Sve ustanove treba da budu snažno ohrabrene da stvore programe obuke pripadnika nedovoljno zastupljenih zajednica. Takav program obuke bi mogao da bude usmeren na posebne potrebe pripadnika nevećinskih zajednica i mogao bi da pruži obuku za poslove ili stručne oblasti u kojima su nedovoljno zastupljeni. Takvi programi ne treba da obeshrabre održavanje redovnih obuka za sve državne službenike, bez obzira na njihovo etničko ili drugo poreklo, ali treba da dopuni ovu obuku sa obukom koja je usmerena na stručne potrebe pripadnika nevećinskih zajednica.

63


7. Posebno usmeriti pažnju na pripadnike zajednice roma, aškalija, egipćana i goranaca:

Nepovoljna situacija u pogledu zapošljavanju u ovim zajednicama zahteva mere posebnog usmeravanja pažnje na ove zajednice. Prvo, opštine koje nedovoljno zastupaju pripadnike ovih zajednica treba da razviju program stažiranja i stipendija kako bi pomogli u ispravljanju činjenice da su pripadnici ovih zajednica najmanje obrazovani, najmanje zastupljeni i da rade na najnižim položajima od svih pripadnika nevećinskih zajednica. Ovo trebalo da se obavi u koordinaciji sa planom aktivnosti o strategiji za integraciju zajednice Roma, Aškalija i Egipćana na Kosovu.

8. Posebnu pažnju treba posvetiti ustanovama koje su u neposrednom dodiru sa građanima (tj. izvršne agencije):

Ustanove koje imaju poseban značaj u pružanju društvenih delatnosti i koje su u neposrednom dodiru sa građanima (tj. izvršne agencije) treba da budu posebno ohrabrene da dosegnu kvotu zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica od 10 %. Univerzitet u Prištini, Univerzitetsko-klinički centar, Poreska uprava, Akademija za javne službe, i Narodna biblioteka obavljaju poslove od presudnog značaja za državu i često su u neposrednom dodiru sa građanima, ali imaju manje od 5 % pripadnika nevećinskih zajednica među svojim osobljem (Univerzitet u Prištini ima 375 državnih službenika od kojih nijedna osoba ne dolazi iz reda nevećinskih zajednica). Policija Kosova predstavlja dobar primer za učinkovito i aktivno zapošljavanje pripadnika nevećinskih zajednica pa bi druge agencija trebale podstaći da oponašaju njihov uspeh.

9. veća saradnja sa centralnim i lokalnim nivoom:

Ministarstvo rada i socijalne zaštite treba da bliže sarađuje sa lokalnim vlastima koje ne pokazuju zadovoljavajuće rezultate kako bi razvili strategije zajedničkog zapošljavanja u saradnji sa regionalnim centrima za zapošljavanje.

10. Praviti razliku između „nedovoljno zastupljenih zajednica“ i „nevećinskih zajednica“:

Zvaničnici koji su zaduženi za zapošljavanje u javnim službama treba da budu usmereni na nedovoljno zastupljene zajednice, a ne samo na zajednice pripadnika nevećinskih zajednica kako bi dosegli kvotu zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica od 10 %. Na centralnom nivou, zajednica Turaka je dobro zastupljena (u odnosu na njihov udeo u stanovništvu), ali drugi pripadnici nevećinskih zajednica su manje zastupljeni. Međutim, zvaničnici se obično zadovolje da su ispunili svoje kvote zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica od 10 % tako što zaposle samo jednog pripadnika nevećinskih zajednica. Ovo treba da bude ispravljeno putem rešenja organa uprave Ministarstva javne uprave kako bi razlika između dve kategorije bila jasnija.

64


11. dati više značaja rodnoj uravnoteženosti:

Ustanove trebaju da pokažu više obzira za rodnu uravnoteženost zajednice Roma, Aškalija i Egipćana. Rodna uravnoteženost nedovoljno zastupljenih zajednica je problematičnija u ovim zajednicama, te državne ustanove trebaju da pokažu dodatan obzir za rodnu uravnoteženost u primeni aktivnih mera zapošljavanja.

12. Osmisliti sankcije za ustanove koje ne vrše dovoljno aktivnosti za zapošljavanje pripadnika nevećinskih zajednica:

Ministarstvo javne uprave i druge relevantne ustanove trebaju da redovno prate obavljanje poslova centralnih i lokalnih ustanova u pogledu ispunjavanja zakonskih obaveza da zaposle pripadnike nevećinskih zajednica. Ustanove koje ne vrše dovoljno aktivnosti na tom polju tokom dužeg vremena, npr. između tri i pet godina (ustanove koje su zadužene za primenu trebaju da odrede konkretan period) mogu da počnu da aktivnije tragaju za pripadnicima nevećinskih zajednica ukoliko se njihov postupak zapošljavanja neprekidno pregleda i ukoliko se protiv njih primene kaznene sankcije.

65


dOdataK I: SPISaK državnIh UStanOva U KOjIMa je SPrOvedena anKeta

Ustanove centralnog nivoa vlasti

Kategorija naziv ustanove

Ministarstvo Ministarstvo javne uprave

Ministarstvo Ministarstvo administracije lokalne samouprave

Ministarstvo Ministarstvo životne sredine i prostornog planiranja

Ministarstvo Ministarstvo obrazovanja, nauke i tehnologije

Ministarstvo Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i ruralnog razvoja

Ministarstvo Ministarstvo za dijasporu

Ministarstvo Ministarstvo pravde

Ministarstvo Ministarstvo finansija

Ministarstvo Ministarstvo za infrastrukturu

Ministarstvo Ministarstvo za evropske integracije

Ministarstvo Ministarstvo kulture, omladine i sporta

Ministarstvo Ministarstvo rada i socijalne zaštite

Ministarstvo Ministarstvo unutrašnjih poslova

Ministarstvo Ministarstvo inostranih poslova

Ministarstvo Ministarstvo zdravlja

Ministarstvo Ministarstvo za privredni razvoj

Ministarstvo Ministarstvo za Kosovske snage bezbednosti

Ministarstvo Ministarstvo za trgovinu i industriju

Predstavničke institucije Kancelarija Premijera

Predstavničke institucije Kabinet Predsednika Kosova

Predstavničke institucije Skupština Kosova

Izvršne agencije Agencija za hranu i veterinarstvo

Izvršne agencije Univerzitet u Prištini

Izvršne agencije Policija Kosova

Izvršne agencije Carine Kosova

Izvršne agencije Agencija za šumarstvo (Ministarstvo poljoprivrede)

Izvršne agencije Univerzitet u Prizrenu (Ministarstvo obrazovanja)

Izvršne agencije Poreska uprava Kosova (Ministarstvo finansija)

Izvršne agencije Policijski inspektorat Kosova (Ministarstvo unutrašnjih poslova)

Izvršne agencije Pedagoški institut Kosova (Ministarstvo obrazovanja)

Izvršne agencije Akademija za javnu bezbednost (Ministarstvo unutrašnjih poslova)

Izvršne agencije Narodna i univerzitetska biblioteka (Ministarstvo obrazovanja)

66


Izvršne agencije Agencija za medicinske proizvode (Ministarstvo zdravlja)

Izvršne agencije Univerzitetsko-klinički centar (Ministarstvo zdravlja)

Izvršne agencije Agencija za duševno zdravlje (Ministarstvo zdravlja)

Izvršne agencije Agencija za telemedicinske usluge (Ministarstvo zdravlja)

Izvršne agencije Agencije za statistiku

Izvršne agencije Centralna agencija za javne nabavke (Ministarstvo finansija)

Izvršne agencije Sekretarijat saveta bezbednosti Kosova (Kancelarija Premijera)

Izvršne agencije Uprava za trezor (Ministarstvo finansija)

Izvršne agencije Agencija za rodnu ravnopravnost

Izvršne agencije Kazneno-popravna služba (Ministarstvo pravde)

Izvršne agencije Regionalna bolnica u Prizrenu (Ministarstvo zdravlja)

Nezavisne agencije Agencija za privatizaciju

Nezavisne agencije Agencija za imovinu

Nezavisne agencije Agencija protiv korupcije

Nezavisne agencije Regulatorna kancelarija za civilno vazduhoplovstvo

Nezavisne agencije Regulatorna agencija za telekomunikacije

Nezavisne agencije Kancelarija ombudsmena

Nezavisne agencije Centralna banka Kosova

Nezavisne agencije Nezavisna komisija za medije

Nezavisne agencije Centralna izborna komisija

Nezavisne agencije Regulatorna komisija za javnu nabavku

Nezavisne agencije Privredna komora Kosova

Nezavisne agencije Kancelarija Generalnog revizora

Nezavisne agencije Regulatorni ured za energiju

Nezavisne agencije Sudski savet Kosova

Nezavisne agencije Tužilački savet Kosova (Ministarstvo pravde)

Nezavisne agencije Akademija nauka i umetnosti

Nezavisne agencije Kosovski institut za pravosuđe

Nezavisne agencije Nezavisna agencija za rudnike i minerale

Nezavisne agencije Regulativni autoritet železnica

Nezavisne agencije Agencija za besplatnu pravnu pomoć

Nezavisne agencije Ustavni sud

Javno preduzeće Energetska korporacija Kosova

Javno preduzeće Operator sistema, prenosa i tržišta

Javno preduzeće Pošta i telekomunikacije Kosova

Javno preduzeće „TrainKos“

67


Ustanove lokalnog nivoa (opštine)

Opština Dečani

Opština Dragaš

Opština Glogovac

Opština Uroševac

Opština Kosovo polje

Opština Đakovica

Opština Gnjilane

Opština Gračanica

Opština Elez Han

Opština Istok

Opština Junik

Opština Kačanik

Opština Kamenica

Opština Klina

Opština Vrbovac

Opština Mališevo

Opština Mamuša

Opština Kosovska Mitrovica

Opština Novo Brdo

Opština Obilić

Opština Parteš

Opština Peć

Opština Podujevo

Opština Priština

Opština Prizren

Opština Orahovac

Opština Štrpce

Opština Suva Reka

Opština Vitina

Opština Vučitrn

Opština Lipljan

Opština Ranilug

Opština Štimlje

Opština Srbica

68


dodatak II: Slike

Slika 1: Zastupljenost pripadnika nevećinskih zajednica u državnim ustanovama ....................................... 20

Slika 2: Ukupan procenat pripadnika nevećinskih zajednica u državnim ustanovama ............................... 21

Slika 3: Procenat zastupljenosti etničkih grupa u ukupnom broju državnih službenika u poređenju sa podacima Ministarstva javne uprave i popisa stanovništva 2011. godine ............................ 22

Slika 4: Procenat zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica u državnim ustanovama ................... 23

Slika 5: Jaz između praga zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica od 10 % i njihove stvarne zastupljenosti ............................................................................................................................................. 24

Slika 6: Zastupljenosti nevećinskih zajednica nasuprot njihovog udela u ukupnom broju stanovnika 24

Slika 7: Procenat zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica u izvršnim telima .................................. 25

Slika 8: Jaz između praga zastupljenosti pripadnika nevečinskih zajednica od 10 % i njihove stvarne zastupljenosti ............................................................................................................................................. 26

Slika 9: Zastupljenost pripadnika nevećinskih zajednica naspram njihovog udela u ukupnom broju stanovnika................................................................................................................................................... 26

Slika 10: Procenat zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica u nezavisnim agencijama .............. 27

Slika 11: Zastupljenost nevećinskih zajednica naspram njihovog udela u ukupnom broju stanovnika 27

Slika 12: Jaz između praga zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica od 10 % i njihove stvarne zastupljenosti ............................................................................................................................................. 28

Slika 13: Procenat zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica u javnim preduzećima .................... 29

Slika 14: Zastupljenost nevećinskih zajednica u javnim preduzećima ................................................................ 29

Slika 15: Zastupljenost nevećinskih zajednica u odnosu na njihov udeo u ukupnom broju stanovnika 30

Slika 16: Procenat zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica u ustanovama lokalne uprave ..... 30

Slika 17: Jaz između zakonski obaveznog nivoa zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica i njihove stvarne zastupljenosti ...................................................................................................................... 31

Slika 18: Zastupljenost nevećinskih zajednica u opštinama .................................................................................... 32

Slika 19: Prosečna stopa primene aktivnih mera zapošljavanja u ustanovama............................................... 34

Slika 20: Broj aktivnih mera zapošljavanja primenjenih u državnim ustanovama ......................................... 35

Slika 21: Broj aktivnih mera zapošljavanja primenjenih u izvršnim agencijama ............................................. 36

Slika 22: Broj aktivnih mera zapošljavanja primenjenih u nezavisnim agencijama ....................................... 36

Slika 23: Broj aktivnih mera zapošljavanja primenjenih u javnim preduzećima ............................................. 37

Slika 24: Broj aktivnih mera zapošljavanja primenjenih u opštinama ................................................................. 37

Slika 25: Procenat zastupljenosti žena državnih službenika u državnim ustanovama naspram ukupnog broja žena državnih službenika u ustanovama ..................................................................... 39

Slika 26: Procenat zastupljenosti žena državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica u izvršnim agencijama ........................................................................................................................................ 40

Slika 27: Procenat zastupljenosti žena državnih službenika iz reda nevećinskih zajednica u nezavisnim agencijama .................................................................................................................................. 41

69


Slika 28: Procenat zastupljenosti žena državnih službenika u javnim preduzećima naspram ukupnog broja žena državnih službenika, podaci po ustanovi .......................................................... 42

Slika 29: Procenat zastupljenosti žena državnih službenika u državnim ustanovama naspram ukupnog broja žena državnih službenika u ustanovama ..................................................................... 44

Slika 30: Procenat zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica, podaci po položaju .......................... 45

Slika 31: Raspodela pripadnika nevećinskih zajednica i položaja koje zauzimaju u državnim ustanovama ............................................................................................................................................................. 46

Slika 32: Procenat zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica, podaci po položaju .......................... 46

Slika 33: Raspodela pripadnika nevećinske zajednice i položaja koje zauzimaju u izvršnim agencijama 47

Slika 34: Procenat zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica u nezavisnim agencijama, podaci po položaju ................................................................................................................................................................... 47

Slika 35: Raspodela pripadnika nevećinskih zajednica i položaja koje zauzimaju u nezavisnim agencijama .......................................................................................................................................................... 48

Slika 36: Procenat zastupljenosti pripadnika nevećinskih zajednica u javnim preduzećima, podaci po položaju ................................................................................................................................................................... 48

Slika 37: Raspodela pripadnika nevećinske zajednice i položaja koje zauzimaju u opštinama ................ 50

Slika 38: Procenat predstavnika nevećinskih zajednica i ukupnog broja državnih službenika, podaci po stepenu obrazovanja ......................................................................................................................................... 50






Slika 44: Prosečan broj nedelja obuke po zaposlenom pripadniku nevećinskih zajednica, podaci za državne ustanove ................................................................................................................................................. 55

Slika 45: Prosečan broj nedelja obuke po zaposlenom pripadniku nevećinskih zajednica, podaci za izvršne agencije ..................................................................................................................................................... 56

Slika 46: Prosečan broj nedelja obuke po zaposlenom pripadniku nevećinskih zajednica, podaci za nezavisne agencije ............................................................................................................................................... 57

Slika 47: Prosečan broj nedelja obuke po zaposlenom pripadniku nevećinskih zajednica, podaci za javna preduzeća .................................................................................................................................................... 57

Slika 48: Prosečan broj nedelja obuke po zaposlenom pripadniku nevećinskih zajednica, podaci za opštine ...................................................................................................................................................................... 58

kancelarija premijera / kancelarija za pitanja zajednica · procena zapoŠljavanja prip adnika...

Documents