ERCYES NVERSTES

ERSEM SREKL ETM MERKEZ

GVENL UZMANLIK ETM KURUMU

(DERS NOTLARI)

KALDIRMA ARALARINDA ISG

KONULAR24.1 Kaldrma, tama, istifleme

24.2 Kaldrma aralarnn snflandrlmas ve elemanlar

24.3 Kaldrma aralarnn gvenli kullanm

24.4 Kaldrma aralarnda periyodik kontroller

24.5 lgili mevzuat

GVENL24

2/44

KALDIRMA ARALARINDA GVENL

24. KALDIRMA ARALARINDA GVENL

Bu konuda, iyerlerinde kullanlan kaldrma aralarn ve bu aralardan kaynaklanan risklerin, risklerin bertaraf edilmesinin ve bu aralar iin gerekli olan periyodik kontrollerin renilmesi amalanmtr.

Amaca ynelik olarak, 1. Kaldrma, tama, istifleme gibi ilerde kullanlan kaldrma aralarnn,2. Kaldrma aralarnn kullanm srasnda ortaya kabilecek risklerin,3. Bu risklere gre alnmas gereken nlemlerin, renilmesi hedeflenmektedir.

Kaldrma Aralarnda Gvenliinin Temel Konular

1. Kaldrma, tama, istifleme2. Kaldrma aralarnn snflandrlmas ve elemanlar3. Kaldrma aralarnn gvenli kullanm4. Kaldrma aralarnda periyodik kontroller5. lgili mevzuat

24.1. GR

lk insanla balayan retim sreci boyunca retim teknik ve biimleri de deimitir. Tan ve topran ilenmesi, madencilik tekniklerinin gelitirilmesi, atein bulunmas, giderek buhar gcnden yararlanma olanaklar, i aletlerinin ve retim aralarnn geliiminde nemli etkileri olmutur. alma yaamndaki gelimelerin getirdii sorunlarn zm iin yaplan almalar ii sal ve i gvenliinin geliiminde de temel unsurlar olmutur. Bu nedenle yaplan ile gvenlik arasnda iliki kurmann tarihesi olduka eski alara dayanmaktadr.

Ykleri ve malzemeleri yerlerinden kaldrp bir yerden bir yere tayan mekanik, hidrolik, pnmatik ve karma sistemli olabilirler. Kaldrma makineleri gnmzde olduka nemli ve fonksiyoneldirler. naat, maden, yol yapm, liman ileri ve fabrikalarda kaldrma ilerinde yaygn olarak kullanlmaktadrlar ve vazgeilmezdirler. Kaldrma makinelerinin eitleri ok fazladr. Bunlardan bazlar unlardr:

a) Vinlerb) Platformlu kaldrma aralar (forkliftler)c) Palangalar, krklard) Asansrlere) Ara Kaldrma Liftleri

24.2.1. Vinler (Crane)

Malzemeleri ve ykleri kaldrmak, bunlar, baka bir yne dnerek veya hareket ederek aktarmak, yerlerini deitirmek, yklemek, boaltmak gibi iler de kullanlan makinelere vin (crane) denir.Vinler dey ve yatay hareketleri sayesinde genel anlamda her trl ykn yerini deitirebilen makinelerdir. ok deiik tip ve zellikte olanlar mevcuttur.

a) Hareket Kabiliyetlerine Gre Vinler

Sabit Vinler

Bu makineler fabrika, liman, garaj vs, gibi sabit tesislerde, kaldrma, tama, depolama ilerinde kullanlan makinelerdir. GVENL UZMANLIK ETM

Yrd. Do. Dr. kr SU

3/44

KALDIRMA ARALARINDA GVENL

ekil 3: Sabit vin

Sabit vinlerde ulam bumu, yatayla 20 ile 75 derecelik a altnda, dey eksen etrafnda her iki yne 180 derece dnebilir. Sabit vinlerde bum uzunluu genel olarak 10-60 m arasndadr.

Lastik Tekerlekli Vinler

Bu tip vinler genellikle bir kamyon zerine monte edildiklerinden, nakil kolayl nedeniyle eitli ilerde kullanlma zelliine sahiptirler. Bir iyerinden dierine kolaylkla nakledilmeleri, zel rmork ve ekiciye ihtiya duymamalar, eitli aparat kullanarak dier i makinelerini ekebilmeleri, harekethalindeyken yrd yolu bozmamalar avantajl zellikleridir. Yumuak arazide alamamalar, ok ar ve devaml ilerde kullanlamamalar, maliyetlerinin yksek olmas ise dezavantajl zellikleridir.

ekil 4: Lastik tekerlekli vin

Paletli Vinler

Manevra ve yryleri, vincin g kaynandan alan bir palet gurubu tarafndan salanr. alma dnlerinin 360 derece olular, yumuak arazilerde lastik tekerlekli vinlere gre daha verimli olular, ok ar ve devaml ilerde alabilmeleri ynnden tercih edilirler. Hzlarnn az olular, uzun mesafelere gitmeleri gerektiinde baka bir arala nakledilme zorunluluu, hareket esnasnda yol kaplamasn bozmalar ise olumsuz ynleridir.

ekil 5: Paletli vin

GVENL UZMANLIK ETM

4/44

KALDIRMA ARALARINDA GVENL

Ray zerinde Hareketli (Kpr) Vinler

Bu vinlerin kullanlma yerleri genellikle ak fabrikalar, atlyeler, limanlar, maden ocaklar gibi alma alanlardr. Bu vinlerin kpr altnda alan tipleri de vardr. Kaldrma kapasiteleri 140 ton arasnda olup, bum uzunluklar 20 m civarndadr.

ekil 6: Kpr zerinde yryen vin

Kule Vinler

Bu vinlerin alma sahalar zellikle ykseklii fazla olan yerlerdir. Kule ykseklikleri 20-60marasndadr. Bum uzunluklar 6 m ile 30 m arasnda olup, kaldrma kapasiteleri 0,3 ton ile 10 ton arasndadr. Kule vinlerin dengeli olarak almalarn salamak iin rzgar, ivme ve alma ykseklikleri gz nnde tutularak, kule bumunun boyu tayin edilir. Bum mmkn olduunca dik olarak altrlmaldr.

ekil 7: Kule vin

b) Kaldrma Kabiliyetlerine Gre Vinler

Hidrolik-Halatl Vinler

- Teleskopik Bumlu VinlerBumlar i ie girip kararak uzayp ksalan vinlerdir. Yaklak 1555 ton kapasiteleri vardr.

ekil 8: Teleskopik bumlu vinler

GVENL UZMANLIK ETM

5/44

KALDIRMA ARALARINDA GVENL

- KurtarclarEsas olarak lastik tekerlekli, dizel motorla alan ve bumu asi ortasna monte edilmi, tayc zellii olan bir vin trdr.

ekil 9: KurtarcHalatl VinlerBaraj, geni nehir yataklar, bataklk ve ok yumuak arazilerde, kpr inaatlarnda kullanlan vinlerdir. Kaldrma, tama, temizleme ve kurtarma ilemlerinde kullanlrlar. almalar kafes kirilerinden iki kule arasna gerilmi halatlar zerinde hareket eden palangalarla salanr.

ekil 10: Halatl vin

- Fabrika Tipi Vinler

ekil 11: Fabrika tipi (kprl, pergel) vin

- Monoray Zincirli Caraskal

ekil 12: Monoray manuel-zincirli caraskal ve kumandal-halatl vin

GVENL UZMANLIK ETM

6/44

KALDIRMA ARALARINDA GVENL

- Grgr Vin

ekil 13: Grgr vin24.2.2. Ykleyiciler

Sathlarn kazlmas, ta kum akl gibi malzemelerin ylmas, kazlmasnda ve yklenmesinde kullanlan i makineleridir. Ykleyiciler lastik tekerlekli veya paletli tip olup, nlerine ya da arkalarna eklenen zel eklentilerin eitlerine gre de kendi aralarnda da snflandrlrlar.

Ykleyicilerin nden kazp nden ykleyen, nden kazp yandan veya arkadan ykleyen tipleri bulunmaktadr. Asl traktr olan bu makineleri ykleyici yapan zellikleri eklentileridir. En ok kullanlan eklentiler: Standart kepe, ok maksatl kepe ve vin kancasdr. Kk kapasiteli ve eski model ykleyicilerin n dingilleri sabit olup arka dingilleri hareketlidir. Yeni model ykleyiciler belden krmaldr. Bu tr ykleyicilere mafsall ykleyiciler de denir. Baz ykleyicilerin hem n hem de arka dingilleri olabilir. n eklentilerin almasn salayan ve dnlere yardmc olan bir hidrolik donanma sahiptirler.

ekil 14: Ykleyiciler ve eklentileri

Lastik Tekerlekli Ykleyicilerin zellikleri

Bir iyerinden dierine baka bir ara gerektirmeksizin kendi imknlaryla gidebilirler. Lastikleri alak tama basnl olmas nedeniyle ok deiik grevler yapabilirler. Hzlar ve gleri bakmndan paletli ykleyicilere gre daha stn hareket yeteneine

sahiptirler. Kaplamal yollar bozmazlar. Yaklak %15 yan, %30 dik meyilli arazilerde alabilirler. Tm tekerlekleri ekici olduundan batma tehlikeleri yoktur.

Paletli Ykleyiciler

Bir iyerinden dierine gitmeleri baka bir ara olmadan mmkn deildir. Hzlar dk olup, manevra yetenekleri lastiklilere gre daha fazladr. Kk apl kaz ilerinde dozerlerin grevlerini yapabilirler.

GVENL UZMANLIK ETM

7/44

KALDIRMA ARALARINDA GVENL

Paletlerin zemine temas alan lastik tekerleklerden daha fazla olduundan, sulak ve bataklk alanlarda almalar kolaydr.

Yaklak % 35 yan, % 60 dik meyilli arazilerde alabilirler.

Ekskavatrler

Deiik seviyedeki zemini snrl miktarda kazmak, gevek malzemeyi ya da kazlm topra bir yere ymak ya da yklemek iin kullanlan i makinelerine ekskavatr denir. Hendek kazan kk tipleri olduu gibi, bir defada 20 tonluk ykleri kaldran tipleri de mevcuttur.

Traktr ekskavatr dnda kalan dier makinelerde ekskavatr, src kabini, motor ve teki donanmlar dner bir platform zerine yerletirilmitir. Bu platform 360O dn yapabilme zelliine sahiptir. Ekskavatrler yaptklar ilere gre yle snflandrlrlar.

ekil 15: Ekskavatr

24.2.3. Forkliftler

Her hangi bir yk; atal kollar vastas ile alp kaldrarak, belirli bir mesafeye tamaya veya taypistif etmeye yarayan kaldrma ve iletme makinalardr.

Fabrikalarda, limanlarda, ak ve kapal kaplama ve dz zeminli iletmelerde kullanlan hareket ve manevra kabiliyeti yksek i makinelerdir.

ekil 16: Forklift

Forkliftler alma ekillerine gre elektrik motorlu, dizel motorlu, benzin (ayn zamanda LPG li) motorlu olarak snflandrlrlar. Kapal alanlarda genellikle elektrikli forkliftler tercih edilirler. nk sessiz alrlar termik motorlar gibi egzoz gaz karmazlar. Ak alanlarda ise alma srelerinin snrsz olmas bakmndan dizel ve benzin motorlu forkliftler tercih edilirler. Elektrikli forkliftler arjl akmlatrlerle altklar iin alma sreleri akmlatrn boalmas ile snrldr. Termik motorlu forkliftler ise motora yakt ikmali yapld srece alrlar. Termik motorlu forkliftlerin ar

GVENL UZMANLIK ETM

8/44

KALDIRMA ARALARINDA GVENL

grltl altklarndan ve egzoz gazlarndan dolay kapal ortamlarda uzun sre altrlmas istenmez.

Forklift Kullanmnda Gvenlik nlemleri1. Operatrlk eitimi alm yetkili personel tarafndan kullanlmaldr. Kullanm srasnda baret ve gvenli ayakkab, bol kyafetler yerine tek para tulum giyilir.2. Vardiya balangcnda Operasyon ncesi Kontroller yaplmaldr: (Yk kaldrma sistemi, Ya seviyesi, Radyatr, Frenler, hidrolik ve Diferansiyel ya seviyesi, Kontak anahtar, klar, ampermetre gstergesi