kalbe ĠlĠġkĠn cerrahĠ gĠrĠġĠmler hemġĠrelĠk ve … · 2011. 2. 23. · cerrahi travma...
TRANSCRIPT
-
HAFTA
11
KALBE ĠLĠġKĠN CERRAHĠ
GĠRĠġĠMLER
VE
HEMġĠRELĠK BAKIMI
HEDEFLER
Bu üniteyi çalıştıktan sonra;
Kalbin temel olarak görevlerini, kalp kapakçıkları ve koroner
dolaşımın önemini söyleyebilecek
Kalbin cerrahi girişim gerektiren hastalıklarını
tanımlayabilecek
Kalbe uygulanan cerrahi girişimleri açıklayabilecek
Ameliyat öncesi, ameliyat sırası ve ameliyat sonrası
hemşirelik bakım yönetimini gerçekleştirebilecek
Kalp ameliyatı olan hastaya yönelik hemşirelik tanılarını
koyabilecek
Kalp ameliyatı sonrası görülebilecek komplikasyonları
tanımlayıp, yönetebilecek
Kalp ameliyatı sonrası taburculuk eğitimini yapabileceksiniz
HEMġĠRELĠK
BAKIM
YÖNETĠMĠ
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
2
KALBE ĠLĠġKĠN CERRAHĠ GĠRĠġĠMLER VE HEMġĠRELĠK BAKIMI
1. GĠRĠġ
Kalbin İşlevi
Kalp Kapakçıkları
Koroner Dolaşım
2. KALBĠN CERRAHĠ GĠRĠġĠM GEREKTĠREN HASTALIKLARI
Koroner Arter Hastalıkları
Kapak Hastalıkları
3. CERRAHĠ TEDAVĠ YÖNTEMLERĠ
Koroner Arter Hastalıklarında Cerrahi Tedavi Yöntemi
Kapak Hastalıklarında Cerrahi Tedavi Yöntemi
Kalp Nakli
4. KALP CERRAHĠSĠ GEÇĠREN HASTADA HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ
Ameliyat Öncesi Bakım
Ameliyat Sırası Bakım
Ameliyat Sonrası Bakım
5. KALP CERRAHĠSĠ GEÇĠREN HASTANIN HEMġĠRELĠK BAKIM PLANI
ÖRNEĞĠ
6. KALP CERRAHĠSĠ SONRASI KOMPLĠKASYONLARIN TANILANMASI
7.TABURCULUK EĞĠTĠMĠ
8. SONUÇ
9-DEĞERLENDĠRME
10-KAYNAKLAR
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
3
1.GĠRĠġ
Açık kalp ameliyatı, kalbin yaşamsal önemi nedeni ile hasta ve aile için önemli bir
krizdir. Aynı zamanda önemli bir ameliyat olması nedeniyle ameliyat sonrası bir çok yaşamsal
komplikasyon gelişme riski yüksektir. Bu bağlamda hasta ve ailesi, ameliyat öncesi
biyopsikososyal yönden kapsamlı olarak değerlendirilerek ameliyata hazırlanmalıdır. Kalp
cerrahisinde başarı için, iyi geçen bir ameliyat kadar ameliyat öncesi ve sonrası dönemde
verilen hemşirelik bakımın kalitesi de önemlidir.Bu ünitede kalp cerrahisi ve hemşirelik
bakımı üzerinde durulacaktır
Kalbin ĠĢlevi
Temel olarak:
Oksijenlenmiş kanı arteriyel sisteme
ve hücrelere pompalamak
Kirli kanı venöz sistem aracılığı ile
toplayarak yeniden temizlenmek ve
oksijenlenmek üzere akciğerlere
göndermek
Kalbin bir pompa olarak görev yapmasında önemli yapılardan biri de kalp kapakçıklarıdır.
Şekil 1: Bir pompa olarak
kalp Kaynak: biosbcc.net
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
4
Kalp Kapakçıkları
Kalpte atriyumlarla ventriküller
arasında atriyoventriküler kapaklar
(triküspit ve mitral kapak) ve
pulmoner arter ve aortanın çıkış
yerlerinde de semilunar kapaklar
(pulmoner kapak ve aortik kapak)
bulunur.
Semilunar kapaklar sistolde iken
iyice açılarak kanın büyük
damarlara atılmasını sağlarlar.
Mitral kapak ventrikül sistolü
sırasında kapanarak ventrikülden
atriyuma kanın geri kaçmasını
önler. Triküspit kapak sağ
ventrikül sistolünde kapanarak
kanın sağ atriyuma dönmesini
engeller.
Şekil 2: Kalbin anatomik yapısı
Kaynak: people.eku.edu
Şekil 3: Sistolde kalp
Kaynak: prenhall.com
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
5
Semilunar kapaklar
diastolde kapanarak kanın aort ve
pulmoner arterlerden
ventriküllere geri kaçmasını
önler. Mitral kapak kanın
diyastol sırasında sol atriyumdan
sol ventriküle kolay geçmesine
yol açar. Triküspit kapak da sağ
atriyum diastolünde kanın sağ
ventriküle geçmesi için açılır.
Koroner DolaĢım
Kalbin kendi dolaşımına koroner dolaşım denir. Myokardın kanlanmasını sağlar. Aort
kapağının hemen üzerinden aortadan
ayrılan sağ ve sol koroner arterler
tekrar ikişer dala ayrılarak tüm
myokard tabakasını beslerler. Kalbin
venleri, arterlerine paralel seyreder ve
koroner sinüse açılırlar. Koroner sinüs
de kanı sağ atriyuma boşaltır.
Şekil 4: Diastolde kalp
Kaynak: stethographics.com
Şekil 5: Koroner dolaşım
Kaynak: gata.edu.tr
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
6
2-KALBĠN CERRAHĠ GĠRĠġĠM GEREKTĠREN HASTALIKLARI
Koroner Arter Hastalıkları
Koroner damarların herhangi bir
nedenle daralmasına bağlı olarak gelişen
miyokard iskemisidir. Koroner damarlar
lokal tıkalı ise anjina pektoris, tamamen tıkalı
ise miyokard infarktüsü denir.
Kapak (Valvul) Hastalıkları
Kapak yetersizliği: Kapak yetersizliğinde
kapakçıklar tam olarak kapanmaz. Bu durumda
yalnızca ileriye doğru akması gereken kanın bir
kısmı geriye doğru kaçar (regürjitasyon).
Dolayısıyla kalbin yaptığı işin bir kısmı boşa
gitmiş olur. Böylece kalbin yükü artar. Kapak
yetersizliği fazla olursa kalp yetersizliğine
neden olabilir.
Şekil 6: Miyokard infarktüsü
Kaynak: themeds.net
Şekil 7: Mitral regürjitasyon
Kaynak: mykentuckyheart.com
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
7
Kapak darlığı (stenoz): Kapak darlığında kapaklar arasındaki açıklık daralır. Bu durumda
kalbin diğer boşluklara ya da damarlara kan göndermesi zorlaşır.
Kapaklarda işlev bozukluğu, kalbin çalışmasını artırır. Örneğin, yetmezlikte kalp geri
kaçan kanı da pompalayabilmek için; stenozda ise biriken kanı ileriye itebilmek için fazla
çaba gösterir. Miyokardın bu durumlara yanıtı ise dilatasyon ve hipertrofidir.
Şekil 8: Mitral kapak darlığı
Kaynak: heartvalveleakage.net
Şekil 9: Aortik kapak darlığı
Kaynak: heart-valve-surgery.com
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
8
Kalp kapağı hastalıklarında neden, genellikle A grubu Beta-Hemolitik Streptokokların
oluşturduğu ateşli romatizma dır. Sıklıkla 10'lu yaşlarda ortaya çıkan bu hastalık, kalbin tüm
tabakalarında inflamasyona yol açar. Buna "pankardit" denir. Endokardiyal inflamasyon
kapak endotelini de içerir. Kapak endotelinde kalınlaşma, erozyon ve ödem oluşur.
Yaşlanmayla birlikte kapakta kalsifikasyon, skleroz ve deformite artar. Romatizmal hastalıklar
en çok mitral ve aort kapağını tutar. Kapak hastalıklarına neden olan diğer faktörler, kapağın
infektif endokardite bağlı olarak bozulması, koroner atheroskleroz nedeniyle papiller kasların
fonksiyonlarının kaybı ya da rüptürü ve konjenital malformasyonlardır.
3- CERRAHĠ TEDAVĠ YÖNTEMLERĠ
Koroner Arter Hastalıklarında Cerrahi Tedavi
Koroner arter bypass greft cerrahisi: Tıkalı olan bir ya da daha fazla koroner artere safen
ven ya da internal mamarian arter (İMA) ile bypass yapılarak miyokardın yeniden
damarlanmasının sağlanmasıdır.
Şekil 10: Koroner arter bypass greft
Kaynak: irishheart.ie
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
9
Kapak Hastalıklarında Cerrahi Tedavi Yöntemleri
Annüloplasti: Kapak yetmezliklerinde genişlemiş annülüsün (halkanın) dikiş ya da
protez halka kullanılarak daraltılmasıdır.
Valvuloplasti: Yırtılan kapak yaprakçıklarının dikilerek tamir edilmesidir.
Kommissürotomi (valvotomi): Daralan kapağın genişletilmesidir. Açık ve kapalı şekilde
yapılır.
Kapalı kommissürotomide kalp akciğer makinası
kullanılmadan torakotomi sonrası işaret parmağı ile darlık
açılmaya çalışır.
Şekil 11: Annüloplasti -Valvüloplasti
Kaynak: heart-valve-surgery.com
Şekil 12: Kapalı kommissürotomi
Kaynak: http://asianannals.ctsnetjournals.org
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
10
Bu şekilde kapak genişlemezse dilatatörler (balon) kullanılabilir
Açık kommissürotomide kalp akciğer makinası
kullanılır ve darlığın olduğu kısma bistürü ile
insizyon yapılır.
Şekil 13: Balon kommissürotomi
Kaynak: avnrt.com
Şekil 14: Açık kommissürotomi
Kaynak: ctsnet.org
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
11
Kapak Replasmanı
(Değiştirilmesi): Kapak
onarımının yeterli
olmadığı durumlarda
kapağın çıkarılarak yerine
yapay (mekanik) ya da
biyolojik kapak
yerleştirilmesidir.
Septal Onarım: Kalpte atriyumlar ya da
ventriküller arasındaki duvarda (septum)
oluşan açıklığın cerrahi girişimle
kapatılmasıdır.
Kalp Nakli: Hastalıklı bir kalbin sağlıklı bir verici kalbiyle değiştirilmesidir. Kalp, beyin
ölümü gerçekleşmiş fakat yaşam desteğinde olan vericiden alınmaktadır. Kalp alındıktan sonra
alıcıya takılana kadar özel bir koruyucu buzlu sıvı içinde saklanır.
Şekil 15: Kapak replasmanı
Kaynak: indianmedtourism.com
Şekil 16: Ventriküler Septal Defekt
Kaynak: heartpoint.com
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
12
4-BAKIM YÖNETĠMĠ
Ameliyat Öncesi Dönem Bakımı
Kalp ameliyatı olacak hastanın ameliyat öncesi bakımı 5. Ünitede anlatılan ameliyat öncesi
bakım ve hazırlık gibidir. Ancak kalp cerrahisinin hastada yaratacağı stress nedeniyle hastanın
hazırlığında bazı özellikler bulunmaktadır.
Ameliyat öncesi dönem, hastanın fiziksel durumuna göre birkaç saatten bir ay ya da daha fazla
olabilir. Hemşire, hastanın temel kardiyovasküler sorununu, yapılacak cerrahi girişimin amacı
ve risklerini bilmelidir. Cerrahi girişim yapılacak tüm hastalar, neler olup biteceği endişesini
taşırlar. Kalp ameliyatı öncesi hastaların korku, depresyon ve anksiyete düzeyleri çok yüksek
olabilir. Hastaların bir kısmı her şeyi bilmek isterken, bir kısmı da hiçbir şey bilmek
istemeyebilirler. Bu nedenle ameliyat öncesi hastayı bilgilendirmenin sınırları hastaya göre
çizilmelidir. Hastanın yoğun bakıma ilişkin soruları yanıtlanmalı, yoğun bakım ünitesi
hakkında bilgi verilmelidir.Yoğun bakım ünitesinde solunum, öksürük ve aktif ve pasif
egzersizlerin yaptırılacağı ve neden önemli olduğu açıklanmalıdır.
Ameliyat Sırası Dönem Bakımı
Hemşire ameliyat sırasında cerrahi işleme yardımcı olmakla birlikte hastanın konforundan ve
güvenliğinden sorumludur.
Ameliyat Sonrası Dönem Bakımı
Kardiyovasküler fonksiyonları sürdürmek Yoğun bakımda ameliyat sonrası dönemde hastanın iyileşme devresinde hastanın
gereksinimlerini karşılamada yeterli bir kan akımının (kardiak output) mevcut olup olmaması,
kardiyovasküler sistemi değerlendirme bakımından esas ana noktayı oluşturur.
Cilt ısısının normal olması kardiyak outputun göstergesidir hemodinami, vücut ısısı ile
doğrudan ilgili olduğu için vücut ısısını korumak, eğer ısıtmak gerekiyorsa yoğun bakım
yatağında elektrikli battaniye veya sıcak hava üfleyen özel sistemler kullanılmalıdır.
Kardiyak outputun dolaylı göstergelerinden biri de idrar akımı ve serum potasyum düzeyidir.
Düşük idrar miktarı ve yükselen serum potasyum düzeyleri kardiyak output düşüklüğü
açısından uyarıcı olmalıdır.
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
13
Postoperatif erken dönemde vücudun oksijen tüketimi azalmıştır ve buna neden olarak düşük
vücut ısısı gösterilmektedir, bu durum ameliyat sonrası ilk birkaç saatte genellikle görülür.
Erken postoperatif devrede, genelde yüksek olan sistemik vasküler rezistans nedeniyle, kan
basıncı normal veya yüksek olabilir. Bu durum dolaşımda artan katekolaminlere plazma renin,
anjiotensin-2 seviyelerine ve diğer mekanizmalara bağlıdır. Kardiyak output düşük bile olsa
bu yüksek sistemik vasküler rezistans dolayısıyla arter basıncı normal veya yüksek düzeyde
kalır.
Normal kalp atımı; kardiyak outputu yeterli olarak devam ettirebilir. Fakat kalp atım sayısının
düşük olması, atım hacmini artıramadığı için kardiyak outputu düşürür. Ayak nabızlarının
normal olarak alınması yeterli bir kardiyak output için çok güvenilir değildir.
Cerrahi travma geçiren kalbin, daha çok dolarak daha güçlü miyokard kontraksiyonu ve
doalyısıyla kardiyak output sağlayabilmesi için santral venöz basıncı normal değerinden daha
yüksek olmalıdır.
Solunum fonksiyonlarını sürdürmek
solunum fonksiyonunun yeterli olması, hava yolu açıklığına, pulmoner salgıların aspirasyonuna,
akciğerlerin yeterli havalanmasına, kanın yeterli oksijenlenmesine ve göğüs tüplerinin drenajına
bağlıdır.
Sıvı elektrolit dengesini ve yeterli beslenmeyi sağlamak
Ameliyat sırasında 3-4 litre sıvı verilmesi nedeniyle hastalar dolaşım yüklenmesi tehlikesi
altındadırlar. Kalbin yükünü artırmamak için ilk 3 gün sıvılar dikkatli verilmelidir. Hastanın
aldığı çıkardığı izlenir. Ameliyat sonrası erken dönemde sıvı verilmesinde hassas davranmak
lazımdır. Verilen yüksek volumde intravenöz sıvı idrar volümünü arttıracağı için potasyum
kaybına neden olur. Ekstübe edildikten sonra hastaya bulantı ve kusması yoksa az miktarda
oral sıvı verilebilir. Tolere ediyorsa diğer sıvı gıdalar verilebilir.
Böbrek fonksiyonlarını sürdürmek
Ameliyat sonrası idrar miktarı belirli aralıklarla ölçülür. Normal olarak saatlik idrar miktarı 20-
30 ml/dk ve daha fazla olmalıdır. Son iki saatte 30 ml’den az idrar doktora bildirilmelidir. İlk
saatlerde idrar kırmızı olabilir (eritrositlerin lap-akciğer makinesinde hemolizi sonucu)
Ağrıyı azaltmak
Hastanın insizyon bölgesi, solunum ve öksürük egzersizleri sırasında ağrıyı azaltmak için
desteklenmeli, ağrıdan yakınan hastanın öncelikle pozisyonu değiştirilmeli, yararı olmazsa
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
14
analjezik verilmelidir. Ağrıyı control edebilmek için narkotik türevi analjezikler kullanılacaksa,
solunumu ve öksürük refleksini baskılayabileceğinden dikkatli olunmalı hasta gözlenmelidir.
Nörolojik fonksiyonları sürdürmek
Ameliyattan sonra 1-2 saat içinde uyanmayan hastalarda emboli olabilir. Emboli ve beyin
anoksisi nedeniyle oryantasyon bozukluğu ve huzursuzluk olabilir. Bilincin açılmaması kalp-
akciğer makinesine bağlı iken beynin perfüzyonunun yetersiz olduğunun göstergesidir.
Psikolojik destek sağlamak
Kalp cerrasini takiben oryantasyon bozuklukları, psikozlar görülebilir. Hastaların yoğun bakım
ünitesinde izole olmaları ve bu süreçte duyusal girdilerin niteliğinde azalma ( iletişim eksikliği
gibi) ve / veya niceliğinde artma (gürültü, invaziv girişimler gibi) sonucu duyusal yoksunluğa
bağlı psikozlar görülebilir. Sadece hastanın bağlı olduğu makinelerle değil hastayla da
ilgilenilmelidir. Yapılan tüm işlemler açıklanmalı ve hastayla endişeleri paylaşılmalıdır.
Hareketi sağlamak
Hastalara yatak içinde aktif ve pasif egzersizler yaptırılmalıdır. Mümkün olan en kısa sürede
hasta ayağa kaldırılmalıdır. Yatak istirahatinin uzun olması, atelektaziye, tromboflebite,
osteoporoza, üriner retansiyona, böbrek taşı ve negative nitrojen dengesi gelişmesine neden
olabilir.
Komplikasyonları önlemek
İyi bir hemşirelik bakım yönetimi; kanama, hipovolemi, hiper volemi, elektrolit dengesizlikleri,
solunum yetmezliği, pnömotoraks, enfeksiyon gibi komplikasyonları önlenmeye, en aza
indirgemeye ve zamanında tanılamaya olanak sağlar.
Özetle:
Kalp ameliyatı olan hastalar ameliyat sonrası erken dönemde yoğun bakım ünitelerinde
izlenirler. Bu esnada bakım, anestezinin etkisinden kurtulmaya ve hemodinamik stabiliteye
odaklanır. Hasta ameliyathaneden yoğun bakım ünitesine geldikten sonra;
- Mekanik ventilatöre bağlanıp solunumu ve entübasyon tüpü değerlendirilmelidir.
- Monitorize edilerek hemodinamik parametreleri monitörden izlenir hale getirilmelidir.
- İnotropik ajanlar (dopamin, dobutamin) takılmalıdır.
- Mesane katateri kontrol edilerek, aldığı çıkardığı izlemi yapılmalıdır. İdrar çıkışında sorun
varsa (anüri, oligüri) doktora haber verilmeli, nedene yönelik tedavi uygulanmalıdır.
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
15
- Göğüs tüpleri kontrol edilmelidir. Gelen içerik ilk iki saat yarım saatte bir, daha sonra
saatlik olarak değerlendirilmelidir. Drenajın çok olması veya olmaması durumunda
hemodinamik parametreler dikkatle izlenip doktora haber verilmelidir.
-Yaşam bulguları hemşire izlem formuna kayıt edilmelidir.
- Hastanın uyanıklığı gözlenmelidir.
-Derin anestezi, hipoksi, postoperatif sendrom nedeni ile sık nörolojik değerlendirme
yapılmalıdır.
-Yaşam bulguları stabil olduğunda yatağın başı 30 derece yükseltilmelidir.
- Ekstübasyonu sağlanan hastanın larenks ödemini önlemek için hastanın ağzına buz verilmeli
ve 4 saat sonra da su verilmeye başlanmalıdır.
-Yoğun bakımda hastanın hemodinamisi stabilleştiğinde, oryante ve koopere olduğunda,
spontan solunumu döndüğünde mekanik ventilatörden ayrılıp oksijen maskesi ile solunumu
desteklenmeli ve solunum egzersizlerine başlanmalıdır.
- Genellikle ameliyattan sonra birinci günün sonunda hasta mobilize edilir.
-Yoğun bakımda erken dönemde kesintisiz uyuması, uyanıkken derin solunum ve öksürük
egzersizlerini yapması ve aktif olabilmesi için ağrı kesici ilaçların verilmesi önemlidir.
- Hastanın sıvı ve inotropik destekleri kesildikten, oral alıma geçtikten ve mobilizasyonu
gerçekleştirildikten sonra doktor tarafından hastanın kliniğe nakline karar verilir ve hemşire
hastayı nakil için hazırlar.
- Kliniğe geldikten sonra hastanın aktivite düzeyi yavaş yavaş artırılır.
-Ameliyat sonrası dönem boyunca hastanın bilinç düzeyi değerlendirilir. Hemşire, fizyolojik
ve psikolojik durumu gösteren parametreleri değerlendirir. Hemşire hasta kadar ailenin
gereksinimini de değerlendirmelidir. Ailenin durumla nasıl baş ettiğini, fizyolojik ve
psikolojik, gereksinimlerini, hastanın durumu hakkında yeterli bilgi alıp almadıklarını
araştırmalıdır. Hasta ve ailesini de bakımın içine dahil edecek şekilde bakımı planlamalıdır.
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
16
Şekil 17: Kalp ameliyatı geçiren hastanın yoğun bakım ünitesindeki durumu Kaynak: Smeltzer S.C, Bare B.G. (2004). Brunner and Suddarth's Textbook of Medical-Surgical Nursing. 10 th edition
Mide üzerindeki basıncı
azaltmak için nazogastrik tüp
Mekanik ventilasyonu
sağlamak için endotrakeal tüp
Swan-Ganz kateteri; venöz
oksijen saturasyonu, ısı,
pulmoner arter ve pulmoner
arter wedge basınçları,santral
venöz basınçları izlemek için
-Kardiyak out-put, venöz ve
pulmoner arter kan örneği ve
tıbbi tedavide ilaç
uygulaması için
-Venöz yoldan ilaç vermek
için kullanılabilir.
Ritm ve kalp hızını izlemek
için EKG elektrotları
Arteryal oksijen
saturasyonunu ölçmek için
puls oksimetri
Periferal nabızları
değerlendirme; radial,
popliteal, posterior tibial,
dorsalis pedis
Nörolojik değerlendirme,
Yanıt verme düzeyleri
El kavrama
Pupiller
Ağrı
Derinin rengini ve
sıcaklığını, dudakların
rengini ve renk ve
kapiller tırnak diplerini
değerlendirme
Mediastinal ve plevral
göğüs tüpleri aspiratöre
bağlanır, drenaj ve yara
iyileşmesi izlenir.
Radial arter yolu ile
bilek kol tahtası;
arteriyal kan basıncı ve
kan örneğini izlemek
için kullanılır
İdrar çıkışını doğru
ölçmek için kalıcı katater
drenaj sistemi
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
17
5-KALP CERRAHĠSĠ GEÇĠREN HASTANIN BAKIM PLANI ÖRNEĞĠ
Hemşirelik Tanısı: Kardiyak outputta bozulma
Hemşirelik Girişimleri Gerekçe Beklenen Hasta Sonuçları
1-Kardiyovasküler durum izlenir. Kan basınçları (arteriyal, sol atriyal, pulmoner arter wedge basınç, santral venöz basınç), kardiyak output, kardiyak ritim ile kalp hızı sürekli izlenerek kayıt edilir
1-Hemodinamik monitorizasyon ile kardiyak outputun etkinliği değerlendirilir.
Aşağıdaki parametreler normal sınırlar içinde olmalıdır: -Atriyal basınç -Sol atriyum basıncı -Pulmoner arter wedge basıncı -Pulmoner arter basınçları -Santral venöz basınç -Kalp sesleri -Kardiyak output -Periferik nabızlar -Kalp hızı ve ritmi -Kalp enzimleri -İdrar çıkışı -Deri ve mukoza rengi -Deri ısısı
a.Stabil oluncaya kadar her 15 dakikada bir, daha sonraki 24 saat içinde 1-4 saatte bir, taburcu oluncaya kadar 8-12 saatte bir arteriyel kan basıncı değerlendirilir.
a.Kan basıncı en önemli fizyolojik parametrelerden biridir.
b.Kalp sesleri ve ritmi oskültasyonla dinlenir
b.Oskültasyon ile kalp tamponadı, perikardit ve disritmiler saptanır.
c.Periferik nabızlar(pedal,tibiyal, radiyal karotid) kontrol edilir
c.Nabız; sol atriyum basıncı, pulmoner arter diyastolik basınç ve pulmoner arter wedge basıncı ya da santral venöz basınç, obstrüktif lezyonlar ve kardiyak output hakkında veri sağlar
d.Sol ventrikül diyastolik sonu hacmi ve kardiyak outputu belirlemek için sol atriyum basıncı, pulmoner arter diyastolik basıncı ve pulmoner arter wedge basıncı ölçülür
d.Basınçlarda yükselme konjestif kalp yetmezliği ya da pulmoner ödemi gösterebilir.
Badır A. Demir Korkmaz F. Koroner arter hastalıkları. Ed:Eti Aslan F. Karadakovan A. Dahili ve Cerrahi
Hastalıklarda Bakım. Nobel Kitapevi, 2010
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
18
Hemşirelik Tanısı: Kardiyak outputta bozulma (Devam)
Hemşirelik Girişimleri Gerekçe Beklenen Hasta
Sonuçları e.Kan volume ve kalbin pompalama etkisini belirlemek için: sol atriyum basıncı, pulmoner arter diyastolik basınç ve pulmoner arter wedge basıncı ve santral venöz basınç izlenir. Mekanik ventilasyon santral venöz basıncı yükseltebilir.
e.Sol atriyum basıncı, pulmoner arter diyastolik basınç ve pulmoner arter wedge basıncı ya da santral venöz basınçta yükselme hipervolemiden, kalp yetersizliğinden ve kalp tamponadından kaynaklanabilir. Eğer kan basıncındaki düşme düşük kan hacminden kaynaklanıyor ise sol atriyum basıncı, pulmoner arter diyastolik basınç ve pulmoner arter wedge basıncı ya da santral venöz basınç da düşer.
Aşağıdaki parametreler normal sınırlar içinde olmalıdır: -Atriyal basınç -Sol atriyum basıncı -Pulmoner arter wedge basıncı -Pulmoner arter basınçları -Santral venöz basınç -Kalp sesleri -Pulmoner ve sistemik vasküler rezistans -Kardiyak output ve kardiyak indeks -Periferik nabızlar -Kalp hızı ve ritmi -Kalp enzimleri -İdrar çıkışı -Deri ve mukoza rengi -Deri ısısı
f.Kardiyak disritmiler için EKG izlenir
f.Disritmiler, koroner iskemi, hipoksi, serum potasyum değişimleri, ödem, kanama, asit baz ya da elektrolit dengesizliği, dijital zehirlenmesi ya da kalp yetersizliğinden kaynaklanabilir. ST segmenti değişimleri miyokard iskemisi ya da koroner arter spazmını gösterebilir. Pacemaker ve antiaritmik ilaç kullanılarak nabız hızı ve ritminin devamlılığı sağlanıp kan basınçları desteklenir.
g. Kardiyak enzim sonuçları değerlendirilir.
g.Yükselme myokard enfarktüsünü gösterebilir
h.Her yarım saatte bir idrar çıkışı ve yaşam bulguları değerlendirilir
h.Saatte 25ml den daha az olan idrar çıkışı böbrek perfüzyonundaki ve kardiyak outputtaki azalmayı yansıtır.
i.Yanak içi mukoza, tırnak yatakları, dudaklar, kulak memeleri ve ekstremiteler gözlenir
i.Siyanoz, kardiyakoutputun azaldığını gösterebilir.
j.Derinin ısısı ve rengi kontrol edilir
j.Soğuk ve nemli deri vazokonstrüksiyon ve azalmış kardiyak outputu gösterebilir.
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
19
Hemşirelik Tanısı: Kardiyak outputta bozulma (Devam) Hemşirelik Girişimleri Gerekçe Beklenen Hasta
Sonuçları 2-Hasta kanama, sürekli kan drenajı, hipotansiyon, düşük santral venöz basınç ve taşikardi yönünden gözlenir. Kan ürünleri ve intravenöz solüsyonlar hazırlanarak verilir.
2-Kanama kardiyak insizyondan, doku travması ve pıhtılaşma eksikliğinden kaynaklanabilir.
-İlk 4-6 saatte göğüs tüpünden 200 ml’den daha az drenaj olmalı. -Yaşam bulguları stabil olmalı -Santral venöz basınç ve sol atriyum basıncı normal sınırlarda olmalı -Deri rengi normal olmalı -Solunum zorlu olmamalı kalp sesleri net olmalı -Ağrı insizyonla sınırlı olmalı -EKG ve izoenzimler iskemik değişimler yönünden negatif olmalı
3-Kalp tamponadı, hipotansiyon, sol atriyum basıncı, pulmoner arter diyastolik basınç ve pulmoner arter wedge basıncı ya da santral venöz basınçta yükselme, kalp seslerinde azlama, juguler ven distansiyonu, zayıf nabız ve idrar çıkışının azalması yönünden hasta gözlenir. Perikardiyosentez için hazırlık yapılır.
3-Kalp tamponadı perikardiyal keseye olan kanamadan ya da perikardiyal kesede sıvı birikmesinden kaynaklanır. Bu durumda kalp baskı altında kalır ve ventriküller yeterince dolamaz. Toraks drenajında ani azalma sıvının perikardiyal kesede biriktiğini gösterebilir.
4-Kalp yetersizliği, hipotansiyon, sol atriyum basıncı, pulmoner arter diyastolik basınç ve pulmoner arter wedge basıncı ya da santral venöz basınçta yükselme, taşikardi, huzursuzluk, ajitasyon, siyanoz, venöz dolgunluk ve dispne yönünden hasta gözlenir. Diüretik ve digoksin verilir.
4-Kalp yetmezliği kalbin pompalama fonksiyonunun azalmasından kaynaklanır ve yaşamsal organlara giden kan perfüzyonun azalmasına neden olabilir.
5-Myokard enfarktüsü yönünden hasta gözlenir. ST segmenti yükselmeleri, T dalgası değişiklikleri, dolaşan kan hacminin ve volüm basınçlarının normal olmasına rağmen kardiyak outputta azalma, EKG ve izoenzimler kontrol edilir. Miyokard ağrısı insizyon ağrısından ayırt edilir.
5-Belirtiler hastanın bilinç seviyesi ve ağrı kesici ilaçların etkisi nedeniyle fark edilmeyebilir.
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
20
Hemşirelik Tanısı: Gaz değişiminde bozulma Hedef: Yeterli gaz değişimi sağlamak Hemşirelik Girişimleri Gerekçe Beklenen Hasta
Sonuçları 1-Hasta bağımsız olarak nefes alabilinceye kadar mekanik ventilasyon desteği sağlanır
1-Kalbin iş yükünü azaltmak, etkili ventilasyonu sürdürmek ve kardiyak arrest durumunda hava yolu sağlamak için ventilatör desteği sağlanabilir.
-Hava yolu açık olmalı -Arteriyal kan gazları normal sınırlarda olmalı -Endotrakeal tüpün doğru yerleştiği X-ray filmi ile doğrulanmalı -Solunum sesleri net olmalı -Ventilatör solunum ile uyumlu olmalı -Aspirasyon ve öksürme sonrası solunum sesleri net olmalı, tırnaklar ve mukoz membran pembe olmalı -Mental durum alınan sedatif ve analjezik miktarı ile ilgilidir -Hasta oryante olmalı
2-Arteriyal kan gazları, tidal volüm, peak inspirasyon basıncı ve ekstübasyon parametreleri izlenir.
2-Arteriyal kan gazları ventilatörün etkinliğini ve gaz değişimini sağlamak için gerekli değişiklikleri gösterir.
3-Solunum sesleri için göğüs oskültasyonu yapılır.
3-Raller pulmoner konjesyonu, solunum seslerinin azalması ya da duyulmaması pnömotoraks ve hemotoraksı gösterir.
4-Doktor istemine göre hastanın sedasyonu sağlanır, solunum sayısı ve derinliği izlenir.
4-Sedasyon hastanın endotrakeal tüpü tolere etmesini ve ventilatör ile baş etmesine yardımcı olur. Sedatifler solunum hızını ve derinliğini baskılar.
5-Derin nefes alma, öksürme ve dönme egzersizleri sağlanır. Sipirometre ve nefes alma tedavilerine uyumu sağlanır. Derin nefes alma ve öksürme esnasında görülen ağrıyı azaltmak için insizyon yerine öksürme yastığının konulması öğretilir.
5-Hava yolu açıklığı sağlanarak atelektazi önlenir ve akciğerlerin ekspansiyonu kolaylaştırılır.
6-Aseptik kurallara uyularak gerektikçe aspirasyon yapılır.
6- Sekresyonların birikmesi hipoksi, kardiyak arrest ve enfeksiyona neden olabilir.
7-Mekanik ventilasyondan ayırma ve endotrakeal tüpün çıkarılmasına yardımcı olunur.
7-Pulmoner enfeksiyon riski azalır ve hasta endotrakeal tüpü olmadığı için iletişim kurabilir.
Badır A. Demir Korkmaz F. Koroner arter hastalıkları. Ed:Eti Aslan F. Karadakovan A. Dahili ve Cerrahi
Hastalıklarda Bakım. Nobel Kitapevi, 2010
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
21
Hemşirelik Tanısı: Kan Volümündeki Değişikliklerle ilgili sıvı volüm eksikliği ve elektrolit dengesizliği riski Hedef: Sıvı elektrolit dengesini sürdürmek Hemşirelik Girişimleri Gerekçe Beklenen Hasta
Sonuçları 1-Sıvı ve elektrolit dengesi sürdürülür
1-Optimum hücre aktivitesi için dolaşımdaki kan hacminin yeterli olması gerekir. Bypass ameliyatına bağlı olarak metabolik asidoz ve elektrolit dengesizlikleri görülebilir.
-Sıvı alımı ve atımı dengede olmalı -Hemodinamik parametreler sıvı yüklemesi ve dehidratasyon olmadığını göstermeli -Pozisyon değişikliklerinde de normal kan basıncı olmalı -Disritmi olmamalı -Kilo değişken olmamalı -Kilo alımı ve kilo kaybı doktora bildirilmeli -Kan pH sı 7.35-7.45 olmalı -Serum potasyumu 3.5-5.0 mEq/L olmalı
a.Yoğun bakım ünitesinde iken yarım ve 4 saatte bir, daha sonra klinikte 8-12 saatte bir idrar çıkışı kaydedilir. Hastanın aldığı ve çıkardığı hesaplanır.
a.Hastanın sıvı gereksinimini belirlemek için aldığı çıkardığı sıvılar hesaplanır.
b.Aşağıdaki parametreler değerlendirilir: Pulmoner arter basınçları, pulmoner wedge basıncı, sol atriyum basınçları, kan basıncı, santral venöz basınç, hastanın kilosu, elektrolit seviyesi, hematokrit, juguler ven basıncı, doku turgoru, solunum sesleri, idrar çıkışı ve nazogastrik tüp drenajı
b.Hidrasyon hakkında bilgi sağlar
c.Ameliyat sonrası göğüs drenajı ölçülür. Bu drenaj ilk 4-6 saatte 200ml’yi geçmemelidir. Drenajın kesilmesi tüpün kıvrıldığını ya da tıkandığını gösterebilir. Açıklık ve drenaj sisteminin bütünlüğü sağlanır. Eğer mevcut ise ototransfüzyon sistemi kullanılır.
c.Göğüs boşluğundan aşırı kan kaybı olması hipovolemiye yol açabilir.
d.Hasta ayağı kalktığında günde bir kez tartılmalıdır.
d.Sıvı dengesini gösterebilir
Badır A. Demir Korkmaz F. Koroner arter hastalıkları. Ed:Eti Aslan F. Karadakovan A. Dahili ve Cerrahi
Hastalıklarda Bakım. Nobel Kitapevi, 2010
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
22
Hemşirelik Tanısı: Kan Volümündeki Değişikliklerle ilgili sıvı volüm eksikliği ve elektrolit dengesizliği riski (DEVAM) Hedef: Sıvı elektrolit dengesini sürdürmek Hemşirelik Girişimleri Gerekçe Beklenen Hasta
Sonuçları
2-Serum elektrolit düzeylerindeki değişikliklere karşı dikkatli olunmalıdır.
2.Yaşamın sürmesi için hücre içi ve hücre dışı sıvıda elektrolit konsantrasyonunun belirli sınırlar içinde olması gerekir.
-Sıvı alımı ve atımı dengede olmalı -Hemodinamik parametreler sıvı yüklemesi ve dehidratasyon olmadığını göstermeli -Pozisyon değişikliklerinde de normal kan basıncı olmalı -Disritmi olmamalı -Kilo değişken olmamalı -Kilo alımı ve kilo kaybı doktora bildirilmeli -Kan pH sı 7.35-7.45 olmalı -Serum potasyumu 3.5-5.0 mEq/L olmalı
a.Hipokalemi (düşük potasyum)
a.Nedenleri: yetersiz alım, diüretikler, kusma aşırı nazogastrik drenaj, cerrahi stres
Etkileri: disritmi, dijital zehirlenmesi, metabolik alkaloz, miyokardın zayıflığı ve kardiyak arrest. Hastanın spesifik EKG değişimleri gözlenir, hekim istemine göre intravenöz potasyum replasmanı uygulanır.
b.Hiperkalemi (yüksek potasyum) Etkileri: Mental konfüzyon, huzursuzlul, bulantı, halsizlik ve ekstremitelerin parestezisi. Sodyum polystyrene sulfonate, sodyum bikarbonat ya da intravenöz insülin ya da glikoz vermek için hazırlanır.
b.Nedenleri: Fazla alım, bypass / mekanik destek araçları nedeniyle hemoliz, asidoz, böbrek yetmezliği, doku nekrozu, adrenal kortikal yetersizlik. Sodyum polystrene sulfonate potasyumu bağlar ve bağırsaktan atılımını sağlar. İntravenöz sodyum bikarbonat potasyumun hücre dışı sıvıdan hücre içine girmesini sağlar. İnsülin glikoz emilimi ile birlikte hücreleri destekler. Glikoz sodyum-potasyum pompasını aktivete etmek için enerji sağlar. Bu durumda potasyum hücre içine çekilirken, sodyum hücre dışına pompalanır.
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
23
Hemşirelik Tanısı: Kan Volümündeki Değişikliklerle ilgili sıvı volüm eksikliği ve elektrolit dengesizliği riski (DEVAM) Hedef: Sıvı elektrolit dengesini sürdürmek Hemşirelik Girişimleri Gerekçe Beklenen Hasta
Sonuçları
c-Hipomagnezemi (düşük magnezyum) etkileri:Parestezi, karpopedal spazm, kas krampları, tetani, irritabilite, tremor, hiper eksitabilite, hiper refleksi, dezoryantasyon, disritmi, uzamış PR ve QT aralığı, T dalgalarında düzleşme. Bu duruma yol açan etken tedavi edilir. Magnezyum desteği oral yoldan sağlanır. Eğer intra venöz verilecekse son derece dikkat edilmelidir.
c. Nedenleri: alımın azalması, malabsorbsiyon sendromu, aşırı kalsiyum alınması, büyük ameliyatlardan sonraki 24 saatte aşırı atılması, diyabetik ketoasidoz, primer aldosteronizm, primer hiper paratiroidizm
-Serum magnezyumu 1.5-2.5 mEq/L olmalı -Serum sodyum seviyesi 135-145 mEq/L olmalı -Serum kalsiyum seviyesi 8.8-10.3 mg/100 ml olmalıdır d.Hipermagnezemi (yüksek
magnezyum) etkileri: Vazodilatasyon, sıcaklık hissi, hipotansiyon, reflekslerin kaybı, bağırsak fonksiyonlarında yavaşlama, uyku hali, solunum depresyonu,koma, apne, kardiyak arrest,. Etken faktör tedavi edilir, kalsiyum glukonat verilir, diyaliz uygulanabilir
d.Nedenleri: Böbrek yetmezliği, antasid, katartik gibi magnezyumlu ilaçların aşırı tüketilmesi.
e.Hiponatremi (düşük sodyum) Etkileri: Halsizlik, yorgunluk, konfüzyon, nöbet, koma. Sodyum ya da diüretikler doktor istemine göre uygulanır.
e.Nedenleri: Toplam vücut sodyumunun azalması ya da su alımının artırılması
f.Hipokalsemi (düşük kalsiyum) Etkileri: parmaklarda, kulaklar ve burunda uyuşma ve karıncalanma, karpopedal spazm, kas krampları ve tetani. Önerildiği şekilde replasman tedavisi uygulanır.
f. Nedeni: Alkaloz, sitratlı kan ürünlerinin transfüzyonu.
g.Hiperkalsemi(yüksek kalsiyum) Etkileri: disritmi, dijital zehirlenmesi, asistoli, Önerilen tedaviler uygulanır.
g. Nedeni: Uzun süreli immobilite
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
24
Hemşirelik Tanısı: Duyusal yüklenme ya da duyusal yoksunluk, uykusuzluk ve elektrolit dengesizliği ile ilişkili Duyusal algı bozukluğu Hedef: Duyusal yüklenme/ duyusal yoksunluk belirtilerini azaltmak, Ameliyat sonrası kardiyotomi psikozun gelişmesini önlemek. Hemşirelik Girişimleri Gerekçe Beklenen Hasta Sonuçları
1.Psikoz önlenir a.Hastanın işbirliğini sağlamak için bütün işlemler açıklanır
Post kardiyotomi psikozu: anksiyete, uyku yoksunluğu, uyaran fazlalığı, niteliksel uyaran yoksunluğu (dokunma, iletişim gibi), gündüz-geceye oryante olamamaktan kaynaklanabilir. Normal uyku döngüsü en az 50 dakika sürer. İlk döngü 90-120 dakika uzunluğunda olabilir, daha sonra bu süre gittikçe azalır. Bu döngüler bölündüğünde ya da yeterli olmadığında uyku yoksunluğu ortaya çıkar
-İşlemlere katılıyor olmalı -Kesintisiz, uzun uyuyabiliyor olmalı -Kişi, yer ve zaman oryantasyonu olmalı -Algısal bozukluk, halüsinasyon dezoryantasyon ve delüzyon görülmemeli
b.Hemşirelik planı hastanın normal gündüz-gece uyku döngüsünü bozmayacak şekilde planlanır c.Uykuyu önleyen çevresel uyaranlar mümkün olduğunca azaltılır d.Bakımın sürekliliği sağlanır e. Zaman ve yer oryantasyonu için sıkı sık hatırlatma yapılır ve düzenli olarak aile ziyaretleri sağlanır. f.Deliryuma yol açabilecek ilaçlar değerlendirilir g. Gevşeme teknikleri öğretilir h. Hastanın tolere edebildiği kadar öz bakımına katılımı sağlanır. Böylece hasta kendi kontrolünü daha fazla ele alır. Destek sistemleri ve baş etme mekanizmaları tanılanır. 2.Algısal bozukluk, halüsinasyon, dezoryantasyon ve paranoid delüzyon yönünden hasta gözlenir Badır A. Demir Korkmaz F. Koroner arter hastalıkları. Ed:Eti Aslan F. Karadakovan A. Dahili ve Cerrahi
Hastalıklarda Bakım. Nobel Kitapevi, 2010
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
25
Hemşirelik Tanısı: Kardiyak outputun azalması, hemoliz ya da vazopressör ilaç tedavisi ile ilişkili Yetersiz Böbrek Doku Perfüzyonu Hedef: Yeterli doku perfüzyonunu sağlamak Hemşirelik Girişimleri
Gerekçe Beklenen Hasta Sonuçları
1-Böbrek fonksiyonları değerlendirilir
1-Yetersiz perfüzyon, hemoliz, düşük kardiyak output ve kan basıncını yükseltmek için kullanılan vazopressör ilaçlar nedeniyle böbrek hasarı görülebilir
-Saatlik idrar çıkışı 25 ml üzerindedir -İdrar dansitesi 1015-1025 arasındadır -BUN, serum kreatin, idrar ve serum elektrolitleri normal sınırlardadır.
a.Yoğun bakım ünitesindeyken ½ -4 saatte bir daha sonra klinikte yattığı süre içinde 8-12 saatte bir idrar çıkışı kontrol edilir.
a. Saatlik idrar çıkışının 25 ml’den az olması böbrek fonksiyonlarının azaldığını gösterir.
b.İdrar dansitesi ölçülür b.Böbreğin tübüllerde idrarı konsantre edebilme yeteneğini gösterir.
c.BUN, serum kreatin, idrar ve serum elektrolitleri gibi laboratuar sonuçları takip ve kayıt edillir
c.Böbreğin atık ürünlerini atabilme yeteneğini gösterir.
2-Hızlı etki eden diüretik ya da inotropik ilaçlar (örn:dopamin, dobutamin) uygulamak için hazırlanır.
2.Böbrek fonksiyonlarını sağlar, kardiyak outputu ve böbrek kan akımını artırır.
3-Endikasyonu varsa hasta diyaliz ya da sürekli böbrek replasman tedavisi için hazırlanır
3-Hastaların uygulanacak tedaviyi bilmeye hakkı vardır. Hastanın soru sormasına olanak sağlanır ve işlem içim hazırlanır.
Badır A. Demir Korkmaz F. Koroner arter hastalıkları. Ed:Eti Aslan F. Karadakovan A. Dahili ve Cerrahi
Hastalıklarda Bakım. Nobel Kitapevi, 2010
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
26
Hemşirelik Tanısı: Enfeksiyon ya da postperikardiyotomi sendromu ile ilişkili Etkisiz Termoregülasyon Hedef: Normal beden ısısını sağlamak Hemşirelik Girişimleri
Gerekçe Beklenen Hasta Sonuçları
1.Beden ısısı her saat ölçülür
1.Ateş, enfeksiyon süreci ya da postperikardiyotomi sendromundan kaynaklanabilir
-Hastanın beden ısısı normal sınırlar içinde olmalı -İnsizyon yerinde enfeksiyon olmamalı ve insizyon iyileşiyor olmalı -Postperikardiyotomi belirtileri görülmemeli
2.Pansumanlar değiştirilirken ve endotrakeal tüp aspire edilirken aseptik teknik kullanılır, bütün intravenöz, arteriyel hatlar ve idrar kateteri için kapalı sistem sağlanır
2.Enfeksiyon riskini azaltır
3.Postperikardiyotomi sendromu belirtileri (ateş, halsizlik, perikardiyal efüzyon, perikardiyal sürtünme sesi, artralji) yönünden hasta gözlenir.
3.Kalp cerrahisi geçiren hastaların %10-40’ında görülür
4.Doktor istemine göre anti enflamatuar ilaçlar uygulanır
4.Enflamasyon belirtilerini giderir
Badır A. Demir Korkmaz F. Koroner arter hastalıkları. Ed:Eti Aslan F. Karadakovan A. Dahili ve Cerrahi
Hastalıklarda Bakım. Nobel Kitapevi, 2010
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
27
Hemşirelik Tanısı: Öz bakım aktiviteleri hakkında Bilgi Eksikliği
Hedef: Öz bakım aktivitelerini gerçekleştirme yetisi kazandırmak Hemşirelik Girişimleri Gerekçe
Beklenen Hasta Sonuçları
1-Hasta ve aile için eğitim planı gerçekleştirilir. Aşağıdakilere yönelik açıklamalar yapılır: Kalbin basit bir şekilde anatomisini fizyolojisini ve kapakların kontrolünü açıklamak Diyet ve günlük kilo takibi Aktiviteler Egzersizler Derin nefes alma, öksürme egzersizleri Beden ısısının takibi Kullanılan ilaçlar Nabız ölçümü
1-Her hastanın öğrenme gereksinimleri farklıdır
-Hasta ve ailesi tedavi planını biliyor ve uygulayabiliyor olmalı -Hasta ve ailesi tedavi rejiminin gerektirdiği yaşam tarzı değişikliklerini biliyor olmalı
-Taburculuk eğitiminin dokümanına sahip olmalı
2-Hasta ve ailesinin soruları yanıtlanarak sözlü ve yazılı eğitim verilir
2-Kalp cerrahisinden sonra hastaların kısa süreli bellek sorunu olabilir. Bu nedenle eğitimlerde yazılı materyal verilmeli ve ailenin katılımı sağlanmalıdır.
3-Hasta eğitimine ailenin katılımı sağlanır
3-Aile üyeleri evde bakımdan sorumludur.
4-Uygun yönlendirme yapılır, evde bakım kurumu, kardiyak rehabilitasyon programı, destek grupları
4-Hastaneden taburcu olduktan sonra yaşam tarzı değişiklikleri devam eder
Badır A. Demir Korkmaz F. Koroner arter hastalıkları. Ed:Eti Aslan F. Karadakovan A. Dahili ve Cerrahi
Hastalıklarda Bakım. Nobel Kitapevi, 2010
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
28
Hemşirelik Tanısı: Öz bakım aktiviteleri hakkında Bilgi Eksikliği (DEVAM)
Hedef: Öz bakım aktivitelerini gerçekleştirme yetisi kazandırmak Hemşirelik Girişimleri Gerekçe
Beklenen Hasta Sonuçları
5-Hastaya kalp kapak hastalığı olduğunu başka bir nedenle doktora gittiğinde mutlaka açıklaması gerektiğini öğretmek
Gerekliyse profilaktik antibiyotik tedavisine başlanabilmesini sağlar.
-Hasta hastalığının nedeni
hastalık sürecini, belirti
bulgularını anladığını
gösterir.
-Hastalığın durumunu
evresini ve tedavi
seçeneklerini bilir.
-Hasta kalp yetmezliği,
infektif endokardit gibi
komplikasyon belirtilerini
bildiğini gösterir.
-Hasta hastalığı ile ilgili
bilgiyi diğer sağlık bakım
yetkilileri ile paylaşır ve
önerilen profilaktik
antibiyotik tedavisine
uyar.
-Sigara içmez.
-Hasta hastalığı ile bilgi
veren bir bilezik takmasını
kavramıştır.
6-Hastaya doktor istemine uygun şekilde önerilen profilaktik antibiyotiği almadan tüm cerrahi ve tanılama yöntemlerinden kaçınması gerektiğini öğretmek
Profilaktik antibiyotik tedavisine başlayabilmesini sağlar ve bakteriyemi gelişimini önler
7-Hastaya doktor istemine göre önerilen kardiyak ilaçlar ve profilaktik antibiyotiklerin amacı, dozu, zamanı, etkisi ve yan etkisi konusunda bilgi vermek.
İlaç kullanmaya uyumunu artırır ve hastanın ilaçlarını güvenli bir şekilde almasını sağlar.
8-Hastaya tıbbi aciller için hastalığı ve önemli olan ilaçlarıyla ilgili bilgi verecek bilezik takmasının önemini açıklamak ve takmasını öğretmek
Acil ve bilinci kapalı durumlarda doğru zamanında ve etkin tıbbi müdahale ve bakım almasını sağlar
9-Hastanın hastalığı ile ilgili tedavi seçeneklerini tartışmak ve karar vermesi için gerekli olan bilgiyi vermek ve doktoru ile görüşmesi konusunda cesaretlendirmek
Hastanın hastalığının evresine göre tedavi seçeneklerini anlamasını ve karar vermesini sağlar
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
29
Hemşirelik Tanısı: Cerrahi travma ve göğüs tüpü nedeniyle plevral ağrı ve/ ya da internal mamarian arter diseksiyonuyla ilişkili Akut Ağrı Hedef: Ağrıyı gidermek Hemşirelik Girişimleri Gerekçe
Beklenen Hasta Sonuçları
1.Ağrının tipi, yeri, şiddeti ve süresi kaydedilir.
1. Ağrı ve anksiyete nabız sayısını, oksijen tüketimini ve kalbin yükünü artırır.
-Hasta ağrısının azaldığını ifade ediyor olmalı. -Hastanın 0-10 numerik skalaya göre ağrısı yoktur. -Hasta ağrı yönetimi planına katılır. -Ağrısının olmadığını ifade ediyor olmalı -Hasta anjinal ağrı özelliklerini bilir ve tanımlayabilir -Huzursuzluk azalmış, yaşam bulguları stabil olmalı -Derin nefes alma ve öksürme egzersizlerine katılıyor olmalı -Daha az ağrı şikayeti olduğunu ifade ediyor olmalı -Bakım aktivitelerine katılıyor olmalı -Aktivitelerini aşamalı artırıyor olmalı
2.Hastanın cerrahi ağrı ile anjinal
ağrıyı ayırt etmesine yardımcı
olunur.
2. Anjina ağrısı
hemen tedavi
gerektirir.
3.İlk 24-72 saat rutin ağrı kesici
verilir. Letarji, hipotansiyon,
taşikardi ve solunum depresyonu
gibi yan etkiler gözlenir.
3. Ağrı kesiciler
dinlenmeyi sağlar,
ağrı nedeniyle oluşan
oksijen tüketimini
azaltır ve böylece
hastanın derin nefes
alma öksürme
egzersizlerini yerine
getirmelerini sağlar.
Ağrı kesiciler ağrı
şiddetlenmeden önce
verildiğinde daha
etkili olur.
Dicle A. Vural F. Kalp Kapak Hastalıkları. Ed: Akbayrak N. Erkal S. Ançel G. Albayrak A.Hemşirelik bakım
planları. Alter yayın evi, Ankara 2007
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
30
Hemşirelik Tanısı: Operasyona bağlı durumsal kriz, ölüm, ameliyat ve anestezi korkusuna bağlı ANKSİYETE Hedef: Anksiyeteyi azaltmak Hemşirelik Girişimleri
Gerekçe Beklenen Hasta Sonuçları
Hastanın anksiyete belirti ve
bulgularını tanılamak ve
anksiyete düzeyini belirlemek
Hastanın anksiyetesini
belirlemeyi ve düzeyini
saptamayı sağlar.
Hastanın anksiyete
düzeyine uygun
girişimlerde bulunmayı
sağlar.
Hasta:
-Anksiyete duygularını
ifade eder
-Anksiyete davranışlarını
ortaya çıkaran faktörleri
tanımlar
-Anksiyete davranışlarını
azaltmaya yönelik
aktiviteleri tartışır
-Anksiyeteyi tetikleyen
durumları tanır
-Baş etmeye yardım edici
destek sistemleri kullanır
-Bakım kararlarına
katılarak anksiyete
tehdidiyle baş eder
-Anksiyete ile ilgili fiziksel
belirtileri azaltır
-Anksiyete belirtilerinden
kaçınmak için stres azaltan
teknikleri uygular
-Progresif gevşeme
yöntemlerini günde 2-4 kez
uygular -Ciddi anksiyete belirtileri
gösteren mevcut medikal
durumu ile baş eder
Hastaya gereksinimine yönelik
uygun yer ve zamanda kısa,
açık, anlaşılır bilgi vermek ve
bilgilendirmeyi sürdürmek:
Hastalığı ve tedavisi,
Tanılama yöntemleri,
Ameliyat ve anestezi,
Ameliyat sonrası yoğun bakım,
klinik bakım ve evde bakımı,
İlaçları,
Kontrollere gelme
Hastanın bilinmeyen
korkusunu giderir ve
anksiyetesini azaltır.
Bilgilendirme ve
katılım, hastada güven
ve kontrol duygusunu
oluşturur.
Hastaya kesintisiz zaman
ayırmak, dinlemeye istekli
görünmek, güven duygusu
oluşturmak “Korkmuş olduğunun
farkındayım, seninle kalacağım”
gibi ifadeler kullanmak
Anksiyeteli hastaya
spesifik, kesintisiz,
zaman ayırmak, güven
oluşturur ve gerginliği
azaltır. Aktif dinleme
hastanın duygularını
açıklamasına yardımcı
olur.
Beklenmedik bir durum
konusunda hastaya açık net ve
kısa açıklamalar yapmak;
anksiyeteli hasta birçok ayrıntıyı
özümseyemeyeceğinden aşırı
bilgi vermekten kaçınmak.
Anksiyete hastanın
bilişsel durumunu
etkileyerek anlamasını
zorlaştırır. Ciddi
anksiyete düzeyinde
anlama ve kavrama
iyice bozulabilir. Dicle A. Vural F. Kalp Kapak Hastalıkları. Ed: Akbayrak N. Erkal S. Ançel G. Albayrak A.Hemşirelik bakım
planları. Alter yayın evi, Ankara 2007
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
31
Hemşirelik Tanısı: Operasyona bağlı durumsal kriz, ölüm, ameliyat ve anestezi korkusuna bağlı ANKSİYETE (DEVAM) Hedef: Anksiyeteyi azaltmak Hemşirelik Girişimleri
Gerekçe Beklenen Hasta Sonuçları
Dikkatli dinlemek; hastanın
duygularını sözel olarak
açıklamasına izin vermek
Bu yaklaşım hastanın
anksiyete davranışlarını
tanımlamasına ve
anksiyete kaynaklarını
belirlemesine olanak
sağlar.
Hasta:
-Anksiyete duygularını
ifade eder
-Anksiyete davranışlarını
ortaya çıkaran faktörleri
tanımlar
-Anksiyete davranışlarını
azaltmaya yönelik
aktiviteleri tartışır
-Anksiyeteyi tetikleyen
durumları tanır
-Baş etmeye yardım edici
destek sistemleri kullanır
-Bakım kararlarına
katılarak anksiyete
tehdidiyle baş eder
-Anksiyete ile ilgili fiziksel
belirtileri azaltır
-Anksiyete belirtilerinden
kaçınmak için stres azaltan
teknikleri uygular
-Progresif gevşeme
yöntemlerini günde 2-4 kez
uygular -Ciddi anksiyete belirtileri
gösteren mevcut medikal
durumu ile baş eder
Hastayı, mümkün olduğunca
bakımla ilgili kararlara
katılmasını desteklemek
Anksiyeteli hastalar
kendi becerilerine
güvenemeyebilir; karar
verme sürecine
katılmak anksiyeteyi
azaltır.
Hastanın anksiyete davranışları
ile baş etmesinde aile üyelerine
destek
Aile üyelerini
rahatlatmak ve açıklama
sürecine katmak aile
üyelerininki kadar
hastanın anksiyetesinin
de azalmasını sağlar.
Hasta için daha
destekleyici bir çevre
oluşturur.
Hastanın anksiyetesi
rahatlamış/azalmış gibi
görünmüyorsa ailenin fazladan
ziyaret periyotlarına izin vermek
En az 4 saatte bir uygulaması için
hastaya düşleme, progresif kas
relaksasyonu, meditasyon gibi
gevşeme tekniklerini öğretmek
Hastanın fiziksel gereksinimine
dikkat etmek
Dicle A. Vural F. Kalp Kapak Hastalıkları. Ed: Akbayrak N. Erkal S. Ançel G. Albayrak A.Hemşirelik bakım
planları. Alter yayın evi, Ankara 2007
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
32
Hemşirelik Tanısı: Aktivite ile artan oksijen gereksinimi ve oksijen gereksinimin
karşılanması arasında dengesizlik nedeniyle Fiziksel Harekette Bozulma Hedef: Hemşirelik Girişimleri Gerekçe
Beklenen Hasta Sonuçları
Hastanın hemşirelik bakımında
aktivite ve dinlenme
periyotlarını düzenlemek,
hemşirelik bakımını organize
veya sistemli yapmak
Hastanın var olan sınırlı
enerjisini korur, kalbin ve
vücudun oksijen
gereksinimini azaltır ve
yorgunluğu önler.
Gereksiz rahatsızlıkları
oldukça azaltır.
- Aktivite sırasında kan
basıncı, nabız ve solunum
belirlenen sınırlardadır.
-Nabız sayısı 100/dakika
üzerine çıktığında
aktivitesini durdurarak
dinlenmesi gerektiğini
bilir.
-Hasta aktivitesini
dereceli olarak arttırması
gerektiğini anladığını
ifade eder
-Hasta tolere edebildiği
düzeyde bireysel bakım
aktivitelerini yerine
getirebilir
-Hasta tolere edebildiği
günlük yaşam
aktivitelerini yerine
getirirken enerjisini
koruduğunu gösterir
-Hasta hastalığını ve
oksijen kullanımındaki
yetersizlik ile aktivite
intoleransı semptomları
arasındaki bağlantıyı
açıklayabilir.
Gerekli durumlarda bireysel
bakımında yardımcı olmak
Yorgunluğu ve dispneyi
önler, hastanın
gereksinimlerinin
karşılanmasını garanti
altına almayı sağlar.
Hastanın aktivite
gereksinimlerini hastayla
birlikte tartışmak, hastanın
gereksinim duyduğu aktiviteleri
belirlemek ve aktivite
geliştirme planına hastanın da
katılımını sağlamak
Hastanın fiziksel ve
psikososyal olarak iyi
olmasını, gereksinimlerini
karşılayabilecek
aktivitelerin
planlanmasını ve
yapmasını sağlar. Hastaya
pozitif etki yaratır ve
aktivite yapmaya
cesaretlendirir.
Hastanın tolere edebileceği
aktiviteyi uygulaması için
cesaretlendirmek ve
desteklemek
Hastanın bağımsızlığını
geliştirmeye ve
aktivitesini planlamada
otonomi kazanmasını
sağlar
Hasta ve yakınları ile birlikte
taburculuk öncesi hastanın
maksimum veya dereceli artan
aktivite toleransına göre
fonksiyonlarını sürdürebileceği
bir aktivite planı yapmak
Aktivite sırasında nabız
değerlendirmeyi hastaya
öğretmek
Hastanın plana katılması
hasta memnuniyetini ve
uyumunu sağlar. Aktivite
sırasında belirlenen nabız
sayısı arttığında dinlenme
periyoduna geçmesini
sağlar.
Dicle A. Vural F. Kalp Kapak Hastalıkları. Ed: Akbayrak N. Erkal S. Ançel G. Albayrak A.Hemşirelik bakım
planları. Alter yayın evi, Ankara 2007
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
33
6-Ameliyat Sonrası Komplikasyonların Tanılanması
Kalp Cerrahisinin Olası Komplikasyonları
1-Kardiyak Komplikasyonlar
Komplikasyon Nedeni /Belirtiler Tedavi/Takip
Hipovolemi:
Kardiyak outputta
azalmaya neden olan en
önemli etkendir.
-Kan kaybı
-Cerrahi hipotermi (ameliyat sonrası beden ısındıkça damarlar dilatasyona uğrar ve damarları doldurmak için daha fazla kana gereksinim olur)
-İntravasküler sıvı kaybı (kalp akciğer makinası kapiller yatağın permeabilitesini arttırdığı için sıvı interstisyel alana geçer.)
-Arteriyal hipotansiyon, pulmoner arter wedge basıncının, santral venöz basıncın düşmesi ve nabzın artması.
-Sıvı replasmanı (yerine konulması) sağlanır. Replasman sıvıları kolloid (albumin ya da protein), nişastalı solüsyonlar, kan ürünleri ya da kristaloid (izotonik, laktatlı ringer solüsyonu) lerdir.
Aşırı Kanma -Kardiyopulmoner bypass makinesi trombositlere zarar verdiği için ve hipotermi pıhtılaşma mekanizmasını etkilediği için
-Cerrahi travma kanlı drenaja yol açabilir
-Antikoagulan (heparin) tedavisi
-Yara bölgesi ve drenajlar kanama yönünden değerlendirilir. Kanlı drenaj ilk 4-6 saatte 200ml’yi aşmamalıdır. Birkaç gün içinde drenaj seröz drenaja dönüşerek, azalmalı ve sonunda kesilmelidir.
-Fraksiyone olmayan heparini nötralize etmek için protamin sülfat, hematolojik sorunların giderilmesi için ise K vitamini ve kan ürünleri verilir.
-Kanama devam ederse hasta tekrar ameliyata alınır
Badır A. Demir Korkmaz F. Koroner arter hastalıkları. Ed:Eti Aslan F. Karadakovan A. Dahili ve Cerrahi
Hastalıklarda Bakım. Nobel Kitapevi, 2010
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
34
Kalp Cerrahisinin Olası Komplikasyonları
1-Kardiyak Komplikasyonlar (Devam)
Komplikasyon Nedeni Tedavi/Takip
Kalp tamponadı
kalbe giren kan
miktarını azaltır
-Perikardiyal kesede sıvı birikerek, kalbe baskı yapar.
-Belirtileri: arteriyel hipotansiyon, taşikardi, kalp seslerinin az duyulması, idrar çıkışının azalması, göğüs tüpü drenajının azalması, pulmoner arter wedge basıncı, pulmoner arter diyastolik basıncı ve santral venöz basıncın eşitlenmesidir.
-Toraks tüpleri tıkanıklık ya da kıvrılma yönünden kontrol edilir.
-Drenaj tüpleri sıvazlanarak ve negatif basınç oluşturularak açıklığı sağlanır.
-Göğüs X-ray filminde mediyastenin genişlediği görülür.
-Perikardiyosentez ya da yeniden ameliyat olma gibi acil müdahale gerekir.
Sıvı yüklenmesi Pulmoner arter wedge basıncının, santral venöz basıcın ve pulmoner arter diyastolik basıncın yükselmesi
-IV sıvı infüzyonu azaltılarak diüretik uygulanır
-Sıvı alımı kısıtlanır. Alternatif olarak diyaliz ve flebotomi uygulanabilir
Hipotermi Ameliyat sırasında hipotermi yapılmasına bağlı olarak ameliyattan sonraki ilk saatlerde beden ısısı 35-36 oC olabilir
Hasta aşamalı olarak ısıtılır. Bazı durumlarda (eğer direnç yüksek ise) uzun süre beklemek yerine vazodilatatör verilebilir. Ateş ya da aşırı dilatasyon durumlarında ise sıvı desteği ve vazopressörlere gereksinim duyulabilir
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
35
Kalp Cerrahisinin Olası Komplikasyonları
1-Kardiyak Komplikasyonlar (Devam)
Komplikasyon Nedeni Tedavi/Takip
Hipertansiyon Bazı hastaların önceden var olan hipertansiyonları söz konusudur. Bazı hastalarda ise geçici olarak hipertansiyon görülebilir.
Vazodilatörler (nitrogliserin, nitroprusid) kullanılabilir. Eğer hasta önceden de hipertansiyonlu ise ameliyat öncesi tedaviye mümkün olan en kısa zamanda başlanır.
Nabızda Değişiklikler
Taşiaritmi Önyük ve ardyük değişiklikleri ile ilgili ve veya ilgisiz olabilir
-Taşiaritminin önyük ve ardyük değişikliklerinden kaynaklanmadığından emin olmak için rutin değerlendirme yapılır
-Eğer taşiaritmi asıl belirti ise kalp ritmi değerlendirilir ve ilaç (digoksin,lidokain, izoptin) verilir.
-Bazı hastalarda ameliyat sonrası taşiaritmiyi önlemek için KABG öncesi anti aritmik ilaçlara başlanır.
-Disritmiyi tanılamak ve tedavi etmek için hekim tarafından karotid masajı yapılabilir.
-Semptomatik taşidisritmileri tedavi etmek için kardiyoversiyon ve defibrilasyon uygulanabilir
Bradikardi Kalp hızının azalması Ameliyat sonrası çoğu hastanın geçici pace teli vardır. Bu tel pacemaker’a bağlanarak kalbin daha hızlı çarpması için uyarı verir. Bazende bu amaçla atropin, epinefrin ya da izoproterenol kullanılır
Disritmi Anormal kalp hızı -Tedavi pacemaker, karotid masajı, kardiyoversiyon ya da defibrilasyonu kapsar
-Normal sinüs ritmi olmayan hastalarda stabil ritim sağlanarak yeterli kardiyak output sağlanmaya çalışılabilir.
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
36
Kalp Cerrahisinin Olası Komplikasyonları
1-Kardiyak Komplikasyonlar (Devam)
Komplikasyon Nedeni Tedavi/Takip
Kontraktilite Değişiklikleri
Kalp yetersizliği Kalbin pompa görevini yerine getirememesi ve kalbin bölümlerinin yeterince boşalamaması
-Hemşire ortalama arteriyal basınçta bir düşme, pulmoner arter wedge basıncında, pulmoner arter diyastoloik basıncı ve santral venöz basınçta yükselme, taşikardi, huzursuzluk ve ajitasyon, periferal siyanoz, venöz dolgunluk, ödem ve zorlu solunum yönünden hastayı izler ve bu belirtiler ortaya çıktığında hemen doktora haber verir.
-Tıbbi tedavi diüretikleri ve digoksini içerir
Myokard enfarktüsü (ameliyat esnasında veya sonrasında görülebilir)
Kalp kasının bir kısmındaki hücreler öldüğü için kontraktilite azalır. Enfarkte olan bölge ödemli bir hale gelinceye kadar ventrikül duvarları kontraksiyon esnasında çelişkili hareket eder. Daha sonra kardiyak output azalır. Belirtiler ameliyat sonrası rahatsızlıkları ya da anestezi-analjezi tedavisi nedeniyle fark edilmeyebilir.
Hastanın yaşadığı ağrının tipini belirlemek için dikkatli bir tanılama yapılır. Tanı koymak için EKG serileri ve kardiyak enzimlere bakılır. Değişiklikler cerrahi girişimlerden de kaynaklanabilir. Hastanın kan basıncı ve solunum hızı izlenerek (analjeziklere bağlı olarak vazodilatasyon olabileceği ve hipotansiyona yol açabileceği için) küçük dozda analjezikler verilir.
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
37
Kalp Cerrahisinin Olası Komplikasyonları
2-Pulmoner Komplikasyonlar
Komplikasyon Nedeni Tedavi/Takip
Gaz değişiminin bozulması
-Anestezi esnasında ve sonrasında solunum için hastanın mekanik olarak desteklenmesi gerekir.
-Ameliyat sonrası atelektazi olasılığı vardır.
-Endotrakeal tüp mukus salgısını uyarır, göğüs insizyon ağrısı ise derin nefes almayı ve öksürmeyi engelleyebilir.
-Pulmoner komplikasyonlar genellikle solunum sesleri, oksijen satürasyon düzeyi, endtidal karbondioksit düzeyinin değerlendirilmesi ile belirlenir. Arteriyel kan gazı sonuçları ve miks venöz satürasyon izlenir.
Komplikasyonlar tedavi edilirken mekanik ventilasyon desteği sürdürülür. Hipoksili hastalarda ventriküler atım gücü indeksleri ile de kontraktilite hesaplanabilir.
3-Sıvı Hacim Komplikasyonları
Komplikasyon Nedeni Tedavi
Hemoraji
Aşırı kanama yaşamı tehdit edebilir
Hemoraji genellikle cerrahi girişim gerektirir ve sıklıkla kan ürünleri verilir.
4-Nörolojik Komplikasyonlar
Komplikasyon Nedeni Tedavi
Serebrovasküler olay
(beyin atağı, stroke)
Anesteziden sonraki 6 saat içinde basit emirleri yerine getirmede yetersizlik
Çoğu hasta nörolojik olarak ameliyathanede anestezinin etkisinden kurtulmaya başlar.
Yaşlı hastaların, böbrek ya da karaciğer yetmezliği olan hastaların anestezinin etkisinden kurtulmaları daha uzun sürebilir.
Hasta serebrovasküler olay ya da hava embolisi açısından değerlendirilmelidir.
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
38
Kalp Cerrahisinin Olası Komplikasyonları
5-Böbrek Yetersizliği ve Elektrolit Dengesizliği
Komplikasyon Nedeni Tedavi/Takip
Böbrek yetmezliği Genellikle akut olup 3 ay içinde düzelebileceği gibi kronik hale gelip diyaliz gerektirebilir.
Diüretiklere cevap verebilir ya da sürekli böbrek replasman tedavisi veya diyaliz gerektirebilir.
Akut tübüler nekroz Genellikle böbreklerin perfüzyon yetersizliğinden ya da ilaçlar etkisiyle böbrek tübüllerindeki hasardan ya da önceden var olan rahatsızlıklardan kaynaklanır.
Sıvı, elektrolit ve idrar çıkışı sık sık izlenir.
Hipokalemi
Normal düzeyi 3.5
ile 5.0 mEq/L dir
Yetersiz alım, diüretikler, kusma, ishal, aşırı nazogastrik drenajla birlikte potasyum replasmanı yapılmamasından ve cerrahi stresten (artmış aldosteron sekresyonu sodyumun tutulmasına ve potasyumun azalmasına neden olur) kaynaklanabilir.
Belirti ve bulgular; dijital zehirlenmesi, disritmiler, metabolik alkaloz, miyokardın güçsüzlüğü ev kardiyak arresttir.
EKG de U dalgasının görülmesi sipesifiktir. Atriyoventriküler blok, düz ya da çökmüş T dalgaları ve düşük voltaj diğer bulgulardır.
Hemen fark edilip tedavi edilmelidir.
Hastalar serum potasyum seviyesi değişimleri yönünden dikkatli bir şekilde izlenmelidir.
Çoğu kalp cerrahı ameliyat sonrası dönemde disritmilerden korunmak için serum potasyum seviyesini 4.0 mEq/L düzeyinde tutmaya çalışır.
Gerektiğinde IV potasyum replasmanına başlanır.
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
39
Kalp Cerrahisinin Olası Komplikasyonları
5-Böbrek Yetersizliği ve Elektrolit Dengesizliği (Devamı)
Komplikasyon Nedeni Tedavi/Takip
Hiperkalemi Kardiyopulmoner bypass ya da mekanik destek araçlarının kırmızı kan hücrelerini hemolize uğratması, asidoz, böbrek yetersizliği, doku nekrozu ya da adrenal kortikal yetersizliği nedeniyle görülür.
Belirti ve bulguları: Mental konfüzyon, huzursuzluk, halsizlik, bulantı ve ekstremitelerde parestezi görülmesidir.
EKG’de T dalgalarının uzaması, QRS kompleksinin genişlemesi ve QT aralığının uzaması tipiktir.
-Gastrointestinal kanalda potasyumu bağlayıp emilimini önleyen sodium polystyrene sulfanote verilebilir.
-IV sodyum bikarbonat, IV insülin ve glikoz verilerek ekstraselüler sıvıdaki potasyumun hücre içine girişi sağlanabilir
-Potasyum seviyesini azaltmak için hemodiyaliz ya da periton diyalizi uygulanabilir.
Hipomagnezemi Normal Değerler; 1.5-2.5 mEq/L’dir
Magnezyum alımının azalması, emiliminde bozulma ya da atılımında artma ve cerrahi nedeniyle böbreklerden 24 saat içinde yüksek miktarda magnezyum atılımı. Magnezyum nöromüsküler sistem fonksiyonları için önemlidir.
Belirti ve bulguları: parestezi, karpopedal spazm, kas krampları, tetani, irritabilite, tremor, hipereksitabilite, tendon reflekslerinde artma, dezoryantasyon, depresyon ve nöbetler. Ayrıca; hipotansiyon, atriyal ve ventriküler disritmi, uzamış PR ve QT aralığı ve T dalgalarında düzleşme görülebilir
Tedavide etken düzeltilir, Gerekliyse magnezyum desteği alınır. Intramüsküler verilmesinin aşırı ağrıya yol açacağı, intravenöz verilmesinin solunum depresyonu ve hipotansiyon gibi riskleri olduğu için oral yolla verilmesi tercih edilir.
Eğer IV verilecekse hemşire 15 dakikada bir solunum hızını kontrol etmeli ve hipotansiyon, flushing (kızarıklık, ateş basması) ve terleme açısından hastayı kontrol etmelidir. Patella refleksinin kaybı söz konusu olabilir. Bu durumda hemşire infüzyonu durdurarak doktora haber vermelidir.
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
40
Kalp Cerrahisinin Olası Komplikasyonları
5-Böbrek Yetersizliği ve Elektrolit Dengesizliği (Devamı)
Komplikasyon Nedeni Tedavi/Takip
Hipermagnezemi Böbrek yetersizliği ya da antasit gibi magnezyumlu ilaçların büyük oranlarda tüketilmesi nedeni ile görülür.
Belirti ve bulguları: vazodilatasyon, sıcaklık hissi ve hipotansiyondur. Reflekslerin kaybı, bağırsak fonksiyonlarında yavaşlama, solunum depresyonu, koma, apne ve kardiyak arrest görülebilir.
Diyaliz magnezyumun bir kısmını uzaklaştırsa bile tek başına etkili bir yöntem değildir. Kalsiyum glikonat sorun düzeltilinceye kadar geçici tedavi yöntemidir.
Hipernatremi ve Hiponatremi Normal Değerler; 135-145 mEq/L’dir
Her ikisi de kalp cerrahisi sonrası görülebilir fakat hiponatremi daha yaygındır.
Hiponatremi toplam vücut sodyumunun azalmasından ya da sıvı alımının artmasından kaynaklanabilir.
Hiponatreminin belirti ve bulguları: halsizlik, yorgunluk, konfüzyon, konvülsyon ve komadır.
Hastanın sodyum düzeyi kontrol edilir.
Vücuttan sodyum kaybı varsa sodyum replasmanı gerekir
Eğer aşırı sıvı alımına bağlı hiponatremi varsa diüretik uygulanır
Hiperkalsemi
Normal Değerler 8.8-10.3mg/100 ml’dir
Dijital zehirlenmesine benzer disritmi (kalsiyum dijital etkisini artırır)
Hemşire dijital zehirlenmesi belirti ve bulguları yönünden hastayı izler. Bu bulgular görüldüğünde hemen hekime haber vererek asistoliyi ve ölümü önlemek için tedavi başlatılmasını sağlar.
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
41
Kalp Cerrahisinin Olası Komplikasyonları
5-Böbrek Yetersizliği ve Elektrolit Dengesizliği (Devamı)
Komplikasyon Nedeni Tedavi/Takip
Hipokalsemi Ekstraselüler sıvıdaki kalsiyum miktarını azaltan alkaloz ya da büyük miktarlarda sitratlı kan ürünlerinin verilmesinden kaynaklanabilir.
Sitrat kalsiyumu bağlayarak dolaşımdaki iyonize kalsiyum miktarını azaltır. Bankadan alınan 5-6 ünite eritrosit ya da tam kan verildiğinde kalsiyumun bağlanması olasılığı büyüktür.
Belirti ve bulgular: Parmak uçlarında ayak parmaklarında ve kulak ve burunda karıncalanma ve uyuşukluk, karpopedal spazm ve kas kramplarıdır.
-Kalsiyum düzeyi kontrol edilir
Hipokalsemi belirtileri saptandığında hemen doktora bildirilerek kalsiyum replasmanı sağlanır
3-Diğer Komplikasyonları
Komplikasyon Nedeni Tedavi/Takip
Karaciğer Yetersizliği
Sirozlu, hepatitli ya da uzun surely sağ kalp yetersizliği olan hastada yaygın görülür
Karaciğerde metabolize olan ilaçların kullanımı en aza indirilmelidir. Karaciğer yetmezliği önlenmez ise ölüm kaçınılmazdır.
Bilirubin, albumin ve amilaz seviyeleri izlenir, nutrisyonel destek sağlanır.
Koagülopati Hipotermi antikoagülan ya da karaciğer disfonksiyonu sonucunda görülür
Her hastada koagülopatiye neden olan fakör saptanarak uygun tedavi sağlanır.
Enfeksiyon Bypass ve anestezi hastanın immune sistemini etkiler. Hastayı izlemek ve iyileşmesini desteklemek için kullanılan pek çok invazif araç enfeksiyon kaynağı olabilir.
Beden ısısı, lökosit sayısı, insizyon ve kateter giriş yerleri, idrar, solunum sesleri, balgam, nazogastrik sekresyonlar olası enfeksiyon belirtileri yönünden gözlenir.
Gerektiğinde antibiyotik başlanır
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
42
7-TABURCULUK EĞİTİMİ
Hemşire açık kalp ameliyatı olan hasta ve aileye, ameliyat sonrası taburcu olduktan
sonraki bakımı ile ilgili planlı taburculuk eğitimi vererek hastanın;
Evde bakıma yönelik korku ve endişesinin azaltılmasına,
Ameliyat sonrası gelişebilecek komplikasyonların en aza indirilmesine,
Ameliyat sonrası ortaya çıkabilecek sorunlarla bas edebilmesini,
İyileşmesini hızlandırarak daha kısa sürede taburcu olmasına,
Gereksinimlerini kendisinin karşılamasına ve böylece kendi kendine yetme ve güven
duygusunun artmasına,
Bireyin kendine verdiği değerin artmasına,
Bireyin rol ve statü kaybının önlenmesine,
Fiziksel ve psikolojik dengesinin yeniden kazanmasına,
İyileşme sürecinde (ameliyat sonrası 6-8 hafta) daha az sorun yaşamasına,
İyileşme sürecinde karsılaşabileceği sorunlara hazırlıklı olmasına ve ortaya çıkan
sorunlarla baş edebilmesine ya da çözümlemesine katkı verir.
Taburculuk eğitiminde hastanın alması gereken bilgiler;
Yara bakımı,
Ameliyat sonrası aktivite kısıtlamaları, ( örn. Araba kullanma, ağır objeleri çekme ve
cinsel ilişki)
Diyet ile ilgili bilgiler ve kısıtlamalar,
Ameliyat sonrası ilaç kullanımı hakkında bilgi,
Kişisel hijyen bakım bilgisi,
Ameliyat/klinik ile ilgili izlem randevuları olarak sıralanabilir.
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
43
8-SONUÇ
Kalp cerrahisi hastayı fiziksel, psikolojik ve sosyal yönden etkileyen, kişinin
yaşamındaki önemli deneyimlerden biridir.
Açık kalp cerrahisi uygulanacak hastaların hemşirelik bakımı , ameliyat öncesi,
ameliyat sırası ve ameliyat sonrası bakımı içerir. Ameliyat sonrası bakım; erken dönemde
yoğun bakım ünitesinde, yaşam bulguları stabil olduktan sonra klinikte gerçekleşmektedir.
Ameliyat olan hastaların yeni yaşam biçimine uyum sağlaması beden imajındaki
değişikliği kabullenmesi ve sonraki yaşamını olabildiğince bağımsız sürdürebilmesi gerekli
bilgi ve beceriyi öğrenmesiyle mümkündür.
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
44
9- DEĞERLENDĠRME
1. Kalp ameliyatı sonrası ilk saatte göğüs drenajı miktarı ne olmalıdır? a. 300 b. 500 c. 700 d. 100 e. 800
2. Kalp ameliyatı sonrası yoğun bakım ünitesine alınan hastanın ameliyat sonrası ilk
saatlerde sıvı dengesini korumak için aşağıdakilerden hangisi yapılmalıdır?
a. IV sıvı miktarı artırılır b. Tolere ediyorsa ağızdan sıvı verilir c. Solunum fonksiyon testlerine bakılır d. Aldığı-çıkardığı izlenir e. Hepsi yapılmalıdır
3. Aşağıdakilerden hangisi Kalp ameliyatı sonrası yoğun bakım ünitesinde sosyal izolasyon
sonucu oluşabilecek hemşirelik sorunudur?
a. Bilgi eksikliği b. Duyusal algı bozukluğu c. Etkisiz termoregülasyon d. Gaz değişiminde bozulma e. Hepsi
CEVAP ANAHTARI
1. D 2. D 3. B
-
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
45
10-KAYNAKLAR
1. Smeltzer S.C, Bare B.G. (2004). Brunner and Suddarth's Textbook of Medical-
Surgical Nursing. 10 th edition
2. ElbaĢ Ö. N. (2008) Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği. In: Erdil F, Elbaş Ö. N .(Eds). 4.
Baskı, Tasarım Ofset, Ankara; 270-293
3. Demir Korkmaz F. Yapısal enfeksiyöz ve eflamatuar kalp hastalıkları. Ed:Eti Aslan
F. Karadakovan A. Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım. Nobel Kitapevi, 2010;
535-542
4. Akdemir N. Kalbin yapısal hastalıkları ve hemşirelik bakımı. Ed:Akdemir N. Birol L.
İç hastalıkları ve hemşirelik bakımı. Ankara 2005; 450
5. Dicle A. Vural F. Kalp Kapak Hastalıkları. Ed: Akbayrak N. Erkal S. Ançel G.
Albayrak A.Hemşirelik bakım planları. Alter yayın evi, Ankara 2007;s 733
6. Badır A. Demir Korkmaz F. Koroner arter hastalıkları. Ed:Eti Aslan F. Karadakovan
A. Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım. Nobel Kitapevi, 2010; 519-533
7. Lorenz BT, Coyte KM. Coronary Artery Bypass Graft Surgery Without
Cardiopulmonary Bypass: A Review and Nursing Implications, Critical Care
Nurse,2002; 22(1):51-60.
8. Hacıalioğlu N, Özer N. Koroner Arter By-Pass Greft Ameliyatı Olan Hastaya Evde
Bakımı Algılayışları ve Bakım Konusundaki Gereksinimleri, 4. Ulusal Cerrahi ve
Ameliyathane Hemşireliği Kongre Kitabı, İzmir. Ege Üniversitesi Basımevi, 2003;
s.467–477.
9. Akyolcu N. Perioperatif hasta ve ailesinin eğitim gereksinimleri ve hemşirenin rolü:
4.Ulusal ve Ameliyathane Hemşireliği Kongresi’nde: 2003 Ekim 22-26, İzmir,
Türkiye. İzmir, Ege Üniversitesi Basımevi, 2005; 97-107.
10. Korkut H. Egzersiz ve Hareket (İçinde). Editörler: Aştı A.T, Karadağ A. Nobel Kitabevi.
Adana, 2010; 257-268.