jongeren en toekomstig wonen-onderzoek vrom uit 2011
DESCRIPTION
De jeugd heeft de toekomst, ook op de woningmarkt. En jongeren weten wat ze willen: ze hebben duidelijke opvattingen en wensen over hoe ze nu wonen en wat ze in de toekomst willen. Toch worden ze in de gangbare onderzoeken over wonen meestal over het hoofd gezien.TRANSCRIPT
www.vrom.nl
>
Scholieren aan zet
Wonen in de toekomst
Wonen in de toekomst
Scholieren aan zet
Scholieren aan zet
Voorwoord 05
1. Op onderzoek 091.1 Inleiding 091.2 Opzetvanhetonderzoek 091.3 Hoeverschillendzijnonzejongeren? 101.4 Opzetvandezerapportage 11
2 Gezellig samenzijn: de betekenis van wonen voor jongeren 152.1 Inleiding 152.2 Watbetekentwonenvoorjongeren? 152.3 Nieuwewaarden 172.4 Leef-enwoonbehoeften 182.5 Gezelligsamenzijn 182.6 Waarleidtdittoe? 20
3. Woonwensen: in en om het huis 253.1 Inleiding 253.2 Vrijstaandhuismettuinofflat? 253.3 Sfeer 293.4 Willenweblijvenofniet? 293.5 Wonenenfinanciën 30
4. Woonwensen: de leefomgeving 374.1 Inleiding 374.2 Demensen 374.3 Dewijk 384.4 Decentraleontmoetingsplek 394.5 Hetbelangvangroen 424.6 Vooriedereen 444.7 Deidealehangplek 48
Inhoud
4.8 Veiligheidbovenalles 514.9 Overlast 524.10Verveelikmehierofniet? 54
5. Conclusie 59
Deregiobeschrijvingen
6. Rust en ruimte: het Ommense ideaal 65
7. Urbaan leven in het groen: Het Gooi 77
8. Energie opdoen in de Koopgoot: Rotterdam 89
9. Rader in een grootstedelijk netwerk: Weert 101
Colofon 112
Dejeugdheeftdetoekomst,ookopdewoningmarkt.Enjongerenwetenwatzewillen:zehebbenduidelijkeopvattingenenwensenoverhoezenuwonenenwatzeindetoekomstwillen.Tochwordenzeindegangbareonderzoekenoverwonenmeestaloverhethoofdgezien.
InhetkadervanhetWoonOnderzoekNeder-land(WoON)enhetprogrammaBeleidmetBurgershebbenwijhierveranderinginwil-lenbrengen.Indevoorliggenderapportageendebijbehorendedvdlatenwejongerenindeleeftijdvan12tot17jaaruitgebreidaanhetwoordoverwoneninalzijnfacetten:dewoningendewoonomgeving,groenindewijk,integratie,duurzaamheid,hangplek-ken,veiligheidenoverlast,betaalbaarheidenzorgvoorouderen.
DatleverteeninteressanteinkijkopindebelevingswereldvandeNederlandsejeugd.Eenvolwassenezieteengroepjejongerenstaanendenktalgauw:hangjongeren.Maardatgroepjejongerenzietzichzelfhelemaalnietzo:zestaangewoonopstraattekletsenmethunvrienden–daaristochnietsmismee?
Hetonderzoek‘Wonenindetoekomst–scholierenaanzet’bestaatuitmeerdere
Voorwoord
lagen:dejongerengaveningroepsdiscus-sieshunmeningenenideeënoverwonen,brachtenincreatievesessieshunidealewoonsituatieinbeeldenlietenvoordecamerahunwoningenwoonomgevingzien.
Verschillendalszezijn,ééndinghebbendezejongerengemeen:hoehunwoonsitu-atieookis–eenvillainhetGooiofeenappartementinhartjeRotterdam,debos-rijkeomgevingvanOmmenofdestedelijkedynamiekvanWeert–zemakenoveralhetbestevan.Laatuinspirerendoordejonge-renvanNederland!
De plv. Directeur-Generaal WonenDrs. A. Th. van Delden
Zolang er maar respect is, dan is het goed
08
09
1.1 Inleiding
HetministerievanVROMvoertiederedriejaarhetWoononderzoekNederland(WoON)uit,eenkwantitatiefonderzoekdatdewoonbelevingenwoonwensenvandeNederlandsebevolkinginkaartbrengt.OokditjaarverschijnteenrapportagevanhetWoON.Omdatjongerennoggeenrolvanbetekenisspelenopdewoningmarktwor-denzijooknietbijhetonderzoekbetrokken:zewonenimmers–uitzonderingendaar-gelaten–nogbijhunoudersofverzorgersthuis.
Tochgroeienzeop,ergensinNederland:indestad,ophetplatteland,ingroteofkleinegemeenten,inflats,invrijstaandehuizen,inrijtjeshuizen,ingroteofkleinegezinnen,middeninhetgroenoftussenhetbeton.Jongerenwonenergensenheb-bendaareenmeningover.Enzehebbennietalleeneenmeningoverhethierennu,maarzefantaserenookoverhunlatereleven,werk,gezin...enwoneniseenessen-tieelonderdeelvandattoekomstigeleven.RedengenoegvoorVROMomzeeensnaardiemeningtevragen:hoedenkenonzejongerenoverwonen,watzijnhunwensen,waarzienzijzichzelflaterwonen,hoeduurdenkenzedatwoneneigenlijkis,watweten
zevanbijvoorbeeldscheefwonen,enhoegrootofhoekleinzijnhunwensen,dromenenfantasieën?Willenzegroot,willenzeklein,willenzeduurofgoedkoop,torenflatsofvrijstaandehuizen,welofgeentuin...vragengenoeg.Enlatenwewelwezen,eenbeetjeplanoloogkanhiermaarbeterreke-ningmeehouden,jongerenzijnperslotvanrekeningdewoonconsumentvandetoe-komst...endietoekomststaatsnellervoorjedeurdanjedenkt.
1.2 Opzet van het onderzoek
Inhetonderzoek‘Wonenindetoekomst-Scholierenaanzet’hebbenwejongerenuitvierverschillenderegio’s(Ommen,hetGooi,RotterdamenWeert)gevraagdnaarhunwoonwensen,woonbeleving,hunhuidigeleefsituatieenhoezijzichhuntoekomstigeleefsituatievoorstellen.Hetonderzoekwasopgedeeldindriefasen:welietenzenietalleenpraten(fase1-groepsdiscussies),maarlietenzelaterterugkomenmethunvriendenomdiewensenendatbeeldmetelkaartevisualiseren(fase2-creatievesessies).Indeeersterondededenperleeftijdcategorie(12-13jaar,14-15jaaren16-17jaar)21jongerenmee,eentotaalvan84jongeren.Indetweederondededenintotaal82jongerenmee,verdeeldoveralle
1.Op onderzoek
10
leeftijdscategorieën.Ditheeftbijzonderveelinformatieopgeleverdeninteres-santeinzichtenindebelevingswereldvandehedendaagsejongeren,metdaarindeessentiëlerolvanhetwonen,nuenindetoekomst.
Omdatbeeldenmeerzeggendanwoorden,iservoorgekozendegeschreventekstteondersteunenmeteenDVD,bijgevoegdbijditrapport.BasWesterweelisoppadgegaanenheeftinelkeregioeenofmeer-derejongerengeïnterviewd(fase3–inter-views).OpdeDVDlatenzijhunleefwereldzien,envertellenzewatdaarinvoorhenbelangrijkis,ofzedaarwelofnietooitwegzoudenwillenenwaaromhetwonendaarnuzoleukis…ofniet.DeDVDiseenbijzonderinspirerendeaanvullingopdezegeschrevenrapportageenbiedteenkijkjeindekeukenbijjongerenthuis,meerdanwoordenalleenooitzoudenkunnen.
1.3 Hoe verschillend zijn onze jongeren?
Alsjemetjongerengaatpratenoverwonen,dankomjealsneltotdeconclusiedatjongerenwonenopeenanderemanierbelevendanveelvolwassenen.Alsjehunwoonwensenenwoonbelevinginkaartbrengt,danziejedatertweeniveauszijn
waaropzijwonenbeleven.Jongerendeleneenoverkoepelendevisieopwatwonenis,hetbelangvanwoneninhunleefwereldendebehoeftendiezijhebbentenaanzienvanhunwoonomgeving.Daarnaastvullenzijdiewoonwensenenbehoeftenopeenconcretemanierin,afhankelijkvanderegiowaarzezijnopgegroeid.Dieregiobiedtdejongereneenplekomtelevenwaarbijbepaaldevoorzieningenaldannietaanwe-zigzijn.Afhankelijkvandesituatiethuisendemogelijkhedenofdebeperkingenvanderegiovullenjongerenhunbehoeftenin.Perregioisdatdusanders.
Ominkaarttebrengenhoeverschillendjongerenvoelenendenkenhebbenweperregiodedominantefactorinkaartgebracht:datwathetmeestcentraalstaatvoordemeestejongerenineenbepaalderegio,alshetgaatomwonen.Deoverkoepelendebehoeftenzijnhetzelfdevoorallejonge-ren,maarinelkeregiovullenjongerendieandersin:Ommenbiedtjongerenbij-voorbeeldeenuitstekendemanieromhunbehoefteaanrustenruimteintevullen,inRotterdamstaatdeenergiediejongerenkrijgenuitdemenigtecentraal.Devierregio’szijndanookbeschrevenaandehandvaneenoverkoepelendregiothema.
11
Uiteraardzijnjongerenverschillendvanelkaar,ennietelkejongerewilhetzelfde,ooknietbinneneenregio.Wehebbendaaromperregionogwatverdergekekendandedominantefactor:binnendatover-koepelenderegiothemaleggenjongerenandereaccentenenbenadrukkenandereaspecten.StaatvoordeenejongerebinnendierustenruimtevanOmmendewenstoteenvrijstaandhuiscentraal,vooreenanderisjuistdieleukewoonwijkhetbelangrijkst.Perregiobeschrijvingnemenwedieaspec-tenmee,enbeschrijvenwehoedeverschil-lendejongerenandereaccentenleggen.Ditgeefteendieperinzichtinhoedeverschil-lendewoonwensenbijjongerenuiteenbepaalderegiototuitingkomen.
1.4 Opzet van deze rapportage
Derapportagebestaatuittweeonderdelen,eenhoofdtekstenvierregiobeschrijvingen.Dehoofdtekstbevatdealgemenebevindin-gentenaanzienvanjongerenenwonen.Inhoofdstuk2wordtdealgemeengedeeldevisievanjongerenbeschreven:watbetekentwonenvoorhen,hoebelangrijkiswoneneigenlijkenwatvoorwaardenhanterenjon-gerenmetbetrekkingtotwonen.Inhoofd-stuk3kijkenwenaardemanierwaaropdezewoonbelevingzichvertaaltinhunwen-
senvoordewoningzelf:hoemoetdatide-alehuiserdanuitzien,hoebelangrijkisdeinrichtingvaneenhuisenmoeternuwelofnieteentuinzijn.Inhoofdstuk4beschrijvenwedewoonomgevingvanjongeren:hoezienzijhunidealewijk,welkeelementenmoethunleefomgevingbevattenomlekkertekunnenwonenenleven,watisderolvanbijvoorbeeldgroenenveiligheiddaarin.Inhoofdstuk5vattenwehetonderzoeksamenengevendaarbijantwoordophoejongerenwonenzienenwatdemeestessentiëleonderdelenzijnvoorhuntoekomstigeleef-omgeving.Hoofdstuk6totenmet9bevat-tenderegiobeschrijvingen.
Tijdensdegroepsdiscussiehebbenallejongereneenvragenlijstingevuldmetstel-lingenoverwonen.Deresultatenvandezemini-enquêtezijngebruiktomdetekstteillustrerenoftoetelichten.Daarnaastwordtdetekstondersteundmetdeteke-ningenencollagesdiedejongerenhebbengemaaktindecreatievesessies.Dezeteke-ningenbrengeninbeeldhoezijbijvoorbeeldhunidealewijkofstadzien,hunidealehuisofhangplek.
Als het maar gezellig is...
14
15
2.1 Inleiding
Wonenindetoekomst.Alsjesciencefic-tion-auteurshunganglaatgaan,iswonenindetoekomsteenhypermodernstaal-,glas-enbetongebeuren,meteenpromi-nenterolvoordelaatstetechnischesnufjes.Wolkenkrabbers,glazenspiegelwanden,donkereregenachtigeluchten,liftendietegenjepraten,vliegendeauto’s,mono-rails,gordijnendieopenendichtgaanopstemcommando,beddendieuitdewandklappen,grotewandschermenaangeslo-tenopdehuiscomputerdiedeinkomendeberichtenvoorjeafhandelt,jepost,jebood-schappen,dedeurvoorjeopenendichtdoet,etcetera.WiefilmsalsBladeRunner,StarWarsofBatmanheeftgezien,ziethetbeeldvoorzich.Eenhardnekkigbeeld,datelktoekomstbeelddomineert.WerkelijkniemandbeschrijfteentoekomstigestadalseensoortHobbitstee:groeneheuvels,kleineknussehuisjes,gezelligmetzijnallenbijelkaarophetdorpspleinzitten,enlekkerkneuterig’savondssamenindedorpskroeg,waarhetheftigstevermaakdeplaatselijkedorpsgekisofiemanddienetwattediepinhetglaasjeheeftgekeken.
Maargeloofhetofniet:hettoekomstbeeldvandejongerenvannu,detoekomstige
volwassenen,lijktmeeropHobbitsteedanopGothamCity.Nikshuisvandetoekomst,maargewooneenleukhuiszonderalteveeltechnischesnufjes,want“anderswordjemaarlui”en“boodschappendoenisookleuk”.Nikseindelozewolkenkrabbersinstedenzondereensprietjegras,maarlaag-bouwrondompleinenmetveelgroen,want“zondergroenkanjejekinderentochnietlatenopgroeien?”Nietallemaalopjezelfinjeeigenhokjeofgetto,maarmetzijnallen,waarbijgeldt“hoemeerverschillendezie-len,hoemeervreugd.”
2.2 Wat betekent wonen voor jongeren?
Waargaathetnueigenlijkomalsweden-kenaanwonen?Watbetekentwonenvoormensen?Staatwonenvooreenveiligeplek,metbeschermingtegendeelementen,wind,regen,eendakbovenjehoofd?Staatwonenvoorstatus:kijkeenswateenkastvaneenhuisikmekanveroorlovenenziemijngeweldigeJandesBouvrie-inrich-ting?Ofiswonenpuurfunctioneel,dichtbijsnelwegenschool,metvoldoendegroenvoordekindereneneenruimeparkeer-plaatsvoorbeideauto’s?Wonenkangaanomaldezezaken.Wonenbetekentbijnanooitalleenmaareenhuis,metbakstenen,aldannieteentuin,maargaatvaakover
2. Gezellig samenzijn: de betekenis van wonen voor jongeren
16
immateriëlezaken:veiligheid,zekerheid,jeeigenplekje,privacy,status,eenver-lengstukvanjeeigenidentiteit.Debeteke-nisvanwoneniseencomplexvanemotiesgecombineerdmetallerleipraktischeafwe-gingen.
Bijjongerengaatditnogeengrotestapverder:daarwordenpraktischeafwegingenbijnanietmeergenoemd.Wonengaatoverleven,wonenstaatcentraalinhoejeleeftenwiltleven,wonenisdecentralehubvanwaaruithetlevenplaatsvindt.Endanheb-benwehetnietoverademhalen,etenendrinken,slapen,werkenenschool,maaroveranderezakendiejongerenscharenonderdenoemerleven.Levenismeerdanhetfysiekezijn,rondlopen,kunnengaanenstaan,jecentjesverdienen.Levenisvooralenbovenalhet kunnen zijn wie je bent en hoe je wilt zijn.Levenissamen,levenismetanderemensen,levenisgezondheid,levenisverdraagzaamheidenrespect,leveniskinderen,eengezin,liefde.Eengoedleveniseenlevenwaarinaldezeelementenbevredigendwordeningevuld,eenslechtleveniskaal,gevoelsarm,zondergroen,zonderkinderen,zonderanderen,zonderliefde.Enwonenisdecentraleplekvanwaaruitdatlevenplaatsvindtenvanwaaruitdatlevenwordtingevuld.Wonenishiermee
eenmiddelgewordenomtekunnenleven,ennietmeereendoelopzich.‘Hetbelang-rijkstevoorlaterisgelukkigzijn...Kanookineenkartonnendooshoor,’zoalseenmeisjeuitRotterdamdatverwoordde.> DezusjesAnneenJetskeuitOmmenvertellenopdedvddatzeookgelukkigkunnenzijnineenrijtjeshuis.Eenmooiofeengroothuisisnietzobelan-grijk,alshetmaargezelligis,metdemen-senomwiejegeeft.Groenisdaarinessen-tieel,wantzondernatuurindebuurtkunnenjekinderennietfatsoenlijkopgroei-en.Hetfysiekehuisspeeltdusgeenrolmeer,hetdakbovenjehoofdalsdoelisniet
Stelling: Ik wil in mijn toekomstige huis vooral sfeer en gezelligheid
0 20 40 60 80 100
Ommen
Gooi
Rotterdam
Weert
100%
100%
100%
96%
17
meer.Waardenalsstatus,privacy,veiligheidzijnweg.
2.3 Nieuwe waarden
Welkewaardenspelendaneenroltenaan-zienvanwonen?Alswonennietmeereenuitingbetekentvanstatus,eengevoelvanterritoriumofveiligheid?Dejongerenken-nenvierbelangrijkewaarden:• Respect• Samen• Gezellig• Zelf
Dezevierwaardenhangenonderlingsamenenvindenhunuitingsvorminalleonder-delenvanhetwonen:hoeenwaarzewillenwonen,hoehunidealewoonplekeruitziet,hoedeidealewijkingevuldzoumoetenworden,watderolvangroenenveiligheidis.
RespectRespectisvoorallejongereneencentralewaarde,maarkrijgteenandereinvullingdanjezoudenken.Hetisniethetrespectvoorgrijzeharenofvoorautoriteitwaar-meedehuidigevolwassenenzijnopgevoed,maareenuniverseelrespectvooreeniederdieandersis,vooriedersindividualiteit.Je
respecteertanderenhoezeookzijnenver-wachtdatzelfderespectookterug.
SamenDatrespectleidttoteengrotewaarderingvoorindividueleverschillen.Tochdraaitheteromdatjesameninditlevenstaat:jedoethetmetelkaar.Jongerenvindensamenzijnmetanderenvreselijkbelangrijk,zozeerdatwaardenalsprivacyveelmindergelden.Hetafschottenvanjeeigenstukjeterritoriumisbijjongerennietaandeorde:hoemeerver-schillendemensen,hoegezelliger.
GezelligAlsereenwoordvaakgevallenis,ishetwelhetwoordgezellig.Als het maar gezellig is,staatbovenaanhetlijstjevanwensenmetbetrekkingtotwonen.Hetmaaktnietuitmetwieofwaar,zolangjehetmaargezellighebtmetdemensenomjeheen.Mensenmakenhetgezellig,dingenofspullenniet.> Hoegezelliger,hoebeter:zieopdedvdhoeveelbelangdegeïnterviewdejongerenhechtenaandiegezelligheid,enhoezedaariederhuneigeninvullingaangeven.
ZelfBinnendatgezelligsamenzijnbenjejezelf,metjeeigenuniekekenmerken,waarieder-
18
eendanweerrespectvoorheeft.Enzoishetcirkeltjeweerrond.
2.4 Leef- en woonbehoeften
Devierwaardenrespect,samen,gezelligenzelfkrijgenhunuitingineenaantalbehoef-tendiejongerenhebbentenaanzienvanhunwoon-enleefomgeving:• Gezamenlijkheid–samenmetelkaar
zijn,mensenindebuurt• Rust–totrustkunnenkomenopeen
eigenplekofeengezamenlijkeplek• Ruimte–ruimteomjeheen,jevleugels
kunnenuitslaan• Energie–activiteitenondernemen,
levensenergieomtekunnendoenwatjijwilt
• Centraleplek–waaralleseniedereensamenkomen,waarjemetzijnallenkuntzijnenelkjeeigendingkandoen
• Groen–groenomjeheen,alsvoorwaar-devoorgezondleven
• Veiligheid–respectvoorelkaaralleenisnietvoldoende,deomgevingmoetookgarantiesvoorveiligheidbieden
Allejongerenhebbendezebehoeften,maarperregiowordenzeandersingevuld.Elkeplekheeftzijneigenkenmerken,mogelijk-hedenenbeperkingen.Kenmerkendaande
jongerenisdatzijmetalleswathuneigenwoonplekhenbiedtwetenomtegaan.Zijgroeienopineenbepaaldesituatieenmakendaarhetbestevan.Zevullenhunbehoefteninalnaargelangdemogelijk-hedenvandieplek.Indeeneregiogaatdatgemakkelijkerenbeterdanindeandere.Sommigeplaatsenhebbennueenmaalmeerbeperkingenenmindermogelijk-hedenomtothetzelfderesultaattekomen:lekkerleven,gezamenlijkmetanderemen-sen.Inderegiobeschrijvingengaanwedaardieperopin.
2.5 Gezellig samenzijn
‘Er is hier niet zo veel te doen, dus maken we het zelf gezellig.’Debelangrijkstebehoeftevanallejongerenisgezamenlijkheid:gezel-ligsamenzijnmetanderemensen.Hetbelangvandewaarden respect, samen, gezelligenzelf leidttothetgrotebelangvandatgezelligesamenzijn.Gezelligsamenzijnbetekentdatje,binnendatgezamenlijke,jezelfmoetkunnenzijnenjeeigendingenkuntdoen,metrespectvooralleindivi-duen,wiezeookzijn,hoezeookzijn,watzeookdoen.Iederdoethetzijne,endatisgoed.Welkgeloofjeookhebt,waarjeookvandaankomt,hetfeitdatjijandersbentdanik,verdientalleendaaromalrespect.
19
Alle geloven op één kussen…
Jongerenvindentolerantieenverdraag-zaamheidergbelangrijk.Datdaternietaltijdis,datisduidelijk,endaarisdiepolitiedanookvoor.Maarinprincipemoetiedereenelkaarkunnenontmoe-ten,metelkaarkunnenpraten.Datkanbetekenendatdekerk,moskeeensynagogenaastelkaarmoetenstaan,metbankjesindebuurtwaarmensenmetelkaarvangedachtenkunnenwis-selen.VooreenaantaljongereninWeertkandatechterookbetekenendatwedanmaarallegeloofshuizen,ofsymbolenvangeloof,moetenafschaffenomdathetaanduidenvanhetverschilonverdraagzaamheidindehandkanwerken.
20
Samenkunnenwezijnindezewereldalsiedereenelkaarseigenheidrespecteertzon-derteverwachtendatdeeenzichaanpastaandeander.
Gezelligsamenzijnisdusnietdatjeheelnodigsamendingenmoetdoen,datjeelkaarmoetverstaanofbegrijpen,datjesamenvanallesonderneemt.Iederavondalsgezinganzenbordenstaatnietophetlijstjevangezelligsamenzijn,ookhetwoneninleefcommunitiesniet.‘Ideeën over georganiseerd community-leven zijn te geforceerd. Ik zou er niet aan mee doen,’ zegteenjongenuithetGooidesgevraagd,ofermoetenechtleukemensenwonen. Hetgaateromdatwesamennaastelkaaronzeeigendingendoen.Alsikhierinhetparkmetmijnvriendenaanhetvoetballenben,enjijbentmetjevriendenaanhetbarbe-cuen,danisdatgezellig.Datwedanverdergeencontacthebben,datisprima.Zolangwemaar“hoi”tegenelkaarzeggen,ofwelelkaarsaanwezigheiderkennenengoed-keuren.Samennaastelkaar,dithoeftdusnietaltijdmételkaartezijn.
2.6 Waar leidt dit toe?
Binnenhetlijstjemetbehoeftenvanjonge-renisdewenstotgezamenlijkheiddomi-
nantaanwezig.Dejongerenvullendatelkophuneigenmanierin,maarwelvolgensdewaardendiezijbelangrijkvinden.Datbetekentdatwonenenlevenvoornamelijktemakenheeftmetdemensenwaarjemeeleeft,ofdatnujeouders,broertjesenzusjes,vrienden,burenofwijk-ofstads-genotenzijn.Daarnaasthebbenjongerenbehoefteaanrust,aanruimte,aanenergieenaanaldieanderefactoren.Desituatieinenomhethuis,dewijk,destad,deleef-wereldmoeteniniedergevalvoldoendeaanknopingspuntenbiedenomditideaaltebereiken.Mochtdehuidigesituatienietvoldoenaangenoegvandezefactoren,danvindenzedaarzelfoplossingenvoor.Jongerenzijnbijuitstekgeschiktomhetbestetemakenvanelkesituatie,vanuithetfeitdatzijnietdecapaciteithebbendiesitu-atieteveranderen.Bovendienwetenzeniethoehetergensandersis,zeproberenzichdatwelvoortestellen,maarheelduidelijkisdatbeeldniet.Hetkanergensandersbeterlijken,maarhierweetjewatjehebtendaarmoetjemaarmeelerenomgaan.Enalsdeenebehoeftenietingevuldkanworden(bijvoorbeeldalserteweiniggroenis),dankrijgteenanderebehoeftemeerinvulling(danmaardedruktein,energiehalenuitmensen).Deoptelsomvandatwateenomgevingbiedt,kanwelbetekenendat
21
dejongerenlater,alszehuneigenidealesituatiekunnenkiezen,willenvertrekken.Zodraerkinderenkomenenzijnietmeerdeenigezijnwaarzerekeningmeehebbentehouden,dantredenaldiefactorenweeropdevoorgrond.Danmoetdeomgevingwelgroenzijn,danmoetdeomgevingwelveiligzijn,danmoetervoldoenderustenruimteaanwezigzijn.Enalsdieerfactorenernietzijn,danverhuizenzelaterwel.
Ook in een rijtjes-huis kan je gezellig wonen!
24
25
3.1 Inleiding
Vanuitdewaardenrespect, samen, gezelligenzelf vullenjongerenhunidealewereldin,maarookopconcreterniveaudemanierwaaropzezoudenwillenleven.Binnenhetgedeeldegevoelonderallejongerendatwoneneenessentiëlevoorwaardeisomtekunnenleven,staatcentraaldatheteromgaatwie je zelf bent en hoe je wilt zijn. Derolvanwonenistekunnenleven,demanierwaaropjedatbereiktistezijnentewordenwiejebent.Zwartofwit,BijbelofKoran,groothuismettuinoftorenflat,bloemetjes-behangofstrakItaliaansdesign,hetmaaktnietuitwiejebent,watjedoet,zolangjemaarjezelfbent.
Ditklinktmisschienvaag,maarishetniet.“Het maakt toch niet uit waar je woont, als er maar sfeer is, met mensen waar je van houdt,”iseenheelanderantwoordopdevraaghoejouwidealehuiseruitziet,dan:“Een wit huis met een grote tuin, met 5 kamers en een zolder.” Woneninheteerstegevalgaatoverhoewoneneenrolspeeltinhoejijhetlevenbeleeftenwelkewaardenjedaaraanhecht,woneninhettweedegevalgaatoverbakstenen.Deplekwaarjewoontisdeplekwaarjeleeft,ishetcentrumvanjezijn:jijmetvrienden,ineensocialecon-
text,daarwaarjejezelfkuntontplooien,daarwaarrespectis,daarwaarhetgezelligis,daarwaarjesamenkuntzijnmetaljegeliefden.Woneninjeeigenwereldcon-formjeeigenbeleving.
Watbetekentditvoordeidealewoonplek?Ookdezewordtnietingevuldviadeprakti-scheingang-deidealewoonplekisvooraleengevoel:hetiseenplaatswaarjehele-maaltotjezelfkuntkomen,waarhetmetanderemensengezelligis,waardesfeereninrichtinghet‘gezelligegezamenlijke’ver-sterkenenwaartuinennatuurvanzelfspre-kendebasisvoorwaardenvoorlevenzijn.
3.2 Vrijstaand huis met tuin of flat?
‘De ruimte in huis waar het gezellig is, is daar waar de mensen zijn,’alduseenvandeOmmensejongereninhetonderzoek,enzijverwoorddedemeningvanallejonge-ren,ongeachtderegio.Gezelligheidstaatvoorop,endanmaakthetnietuitwaarjebent,indewoonkameropdebankofindekeukenaantafel.‘De tuin is vaak het cen-trum van gezelligheid,’of‘Ik zit altijd met mijn vrienden op mijn eigen vette chill-zolder met stereo.’ Ookachterdecomputerkanhetgezelligzijn.DejongerenstaanviaMSNincontactmetalhunvrienden(zo’n150tot
3. Woonwensen: in en om het huis
26
300stuks),enookdatisweergezellig.Huneigenkamerspeelteenminderbelangrijkeroldanhetvroegerdeed:hetisnietmeerdeplekwaarjejekuntterugtrekkenuithetgezinsleven,waarjejeeigenveiligeplekjehebtgecreëerd. ‘Op mijn kamer zit ik alleen om huiswerk te maken, dat is saai’,zeieenvandejongeren,endezeuitspraakhoordenwevaker.‘Je zit soms wel even op je kamer als het moet, maar liever zit ik daar waar de rest van de mensen zijn.’Ouders,broertjesenzusjesenvriendenmakenhetleukthuis.‘Het is heus niet erg als je ouders erbij zitten met je vrienden, als ze maar niet gaan mee kletsen..’.Ofwel,degezelligheidisdenabij-heidvanmensen,nietdatjenouzonodigietsmetzemoetdoen.
Hoedatgezelligehuiseruitzietverschiltperregio.JongereninOmmenzijnopge-groeidinveelalvrijstaandehuizenmettuin–ditiswatzevoorzichzelflaterookwen-sen.Hetvrijstaande,omdatdateengevoelvanprivacygeeftendietuineengevoelvanruimte.Detuinisessentieel,hetisgroenenhetiseenplekwaarzeelkaarontmoe-ten.Barbecuenindezomer,voetballenmetelkaar,detuinenzijnerinOmmengrootgenoegvoor.InRotterdamisdiegezel-ligheidmeerbinnenskamersofbuitendedeur,dewijkofdestadin.Eengalerijflat
isookgezellig,‘dan sta je lekker op de gang met elkaar te kletsen,’ alsjedegezelligheidbinnennietvindt.JongereninRotterdamdenkennietineersteinstantieaandatvrijstaandehuisdatzobegeerdwordtdoordeOmmensejongeren,zijcreërenhuntoekomstigehuismeerrondomdewijkendestad.WaardeOmmensejongerenabso-luutnietineenrijtjeshuiszoudenwillenwonen,hebbendeRotterdamsejongereneenbrederekijkophuizen:zeziendanookmeerwoonsoorteninhunomgevingenzienzichzelfopmeerverschillendeplekkenwonen:eenrijtjeshuis,eenflat,eenappar-tement,eenhuis.DoordierealistischevisieendoordatzegewendzijnminderruimtetehebbendandejongereninOmmenofinhetGooi,zijnhunwensentenaanzienvandegroottevanhuntoekomstigehuisookbescheidener.‘Later... Dat je een beetje ruimte hebt, maar dat ‘t wel gezellig en knus is.’ Zevindenzelfdatzenietzoveelruimtenodighebben,zedelenhunruimte(destad)almetzoveelanderenenvindendatzogezellig,datzevoorzichzelfnietzoveelnodighebben.‘Als ik alleen woon, dan kan ik wel kleiner wonen.’Enovereentuinhoorjezeinfeitealhelemaalniet.Hungroenzitindestadzelf,indeparkenenpleinen,nietrondomhunhuis.
27
DeGooisejongeren,opgegroeidineenomgevingmetdeovertreffendetrapvandatvrijstaandehuismettuin,zoudenzichzelfdaarookgraaglaterweerinterugzien,maarhebbendaareenheelrealistischekijkop:zewetendatdezelevensstijleendureis,enhetmoetnogmaarblijkenofzijzichdatlaterzelfookkunnenveroorloven.Zenemeneendeelvandeambitiesvanhunkosmopolitischeoudersover:zijzienzich-zelflaterookwelstudereninAmsterdamendanbijvoorbeeldopkamersgaan.Deinvloedvanhunhuidigewoonsituatieisduidelijk:geenvanhenzietzichzelfterugineenrijtjeshuisofflat,enhetoostenvanhetlandbestaatalhelemaalniet.InWeertzijndejongerenhetminstgerichtophettypehuisdatzevoorzichzelfambiëren,metnamebelangrijkisdathet ‘mooi gele-gen is en genoeg ruimte heeft,’waarbijdeinrichtingdanweerbelangrijkerisdandebuitenkant.Ookhierslotendejongerenzichaanbijderestvanhunleeftijdgenoten:hethuismoetvooraldichtbijbekendenzijnenhetbelangrijksteis‘dat je een warm gevoel krijgt in je huis.’ DaarkomtvoordeWeertsejongerennogbijdatzijwelgraaginhunomgevingwattedoenwillenhebben.Weertzelfiswelmooi,maarnieteenheelspan-nendeplek:‘Weert is vooral in de zomer gezellig met veel volk op de been. In de winter
slaap ik de tijd weg,’ endejongerenvindendatmaarniets:‘Er zijn hier alleen bruine cafés, geen hippe tenten, zelfs de discotheek is suf.’
Eenflat,eenvrijstaandhuis,eenrijtjeshuis,hetmaaktallemaalnietzoveeluit.Veelbelangrijkerisdathethuisjouwindividua-liteitweergeeft,enrijtjeshuizenofnieuw-bouwwijkenbemoeilijkendat.‘Nieuwbouw is alleen leuk als de huizen niet op elkaar lijken; de buitenkant mag apart zijn, maar de binnenkant moet normaal zijn.’ Zolangmaarnietiederhuishetzelfdeis,danishetgoed.‘Nieuwbouw zou niet allemaal hetzelfde moe-ten zijn… In die nieuwe wijken zou ik nooit wil-len wonen,’ alduseenjongenuitWeert.‘Veel mensen in het Gooi willen niet in een Vinex-wijk wonen; het is alsof je in een doos woont.’Teveelnieuwbouwisteveelstandaard,teveelhogeheggentussendetuinen,netalsineenrijtjeshuis.OfzoalseenmeisjeuitOmmenconstateert:‘Rijtjeshuizen zijn net van die varkenskotten.’ > OpdedvdverteltKennyuitWeertdathijlatereennormaal,gezellighuiswilineenleefbarewijk.Nicolewilgraagboveneenwinkelwonenomdatzedatzogezelligenpersoonlijkvindt.
28
Deeigenindividualiteitisbelangrijk:iedereenmoetkunnenwonenzoalshijofzijzelfwilNieuwbouwwijkenofrijtjeshuizenmetdaartussenenormeheggenoftuinhekkenbelemmerendievrijewilenindividualiteit.TweemeidenuithetGooiverbeelddenhunvisieopdezeindividualiteitalsvolgt.Dehuizenaandebovenkantzijneenvoorbeeldvanhoehetnietmoet:tweeindentiekewoningengescheidendooreenhogeheg.Dehuizenonderdaarentegenzijnheelverschillend,terwijldeburenelkaarkunnenzienenmakkelijkeenpraatjekunnenmaken.Vrijheidomjeeigenindividualiteittebeleven.
29
3.3 Sfeer
Behalvedathetgezelligmoetzijnendathetsfeermoethebben,noemendejongerennauwelijksspecifiekekenmerkenwaaraandeinrichtingvandewoningmoetvoldoen.Geenhoeveelheidkamersofinterieurstijl,datmaaktallemaalnietuit.Desfeerishetbelangrijkstendiecreëerjezelfenmetelkaar.Watzenietgezelligvinden,daarhebbenzeeenduidelijkemeningover.ZoslaanHuisvandeToekomst-scenario’snietaan:eenijskastdiezelfviahetinternetdeboodschappenbestelt,gordijnendieopstemcommandoopenendichtgaan,zevindenhetallemaalmaarniets.‘Niet teveel computers en apparaten in huis hoor, dat is niet gezellig. Wel een heel groot bankstel... dat is wel gezellig.’Hetmaaktmensenlui,hetmaaktmensenasociaalwantjekomtjewoningnietmeeruit,endaarginghetnounetnietom.‘Alles automatisch is saai, je moet ook nog wel wat zelf doen, anders word je lui,’en‘Boodschappen doen is toch leuk en gezellig? Dan ontmoet je mensen en maak je een praatje.’Tetechnischwordtgezienalskilenkoudmaarookslecht,vanwegehetantisocialeaspectdathetindehandwerkt.
3.4 Willen we hier blijven of niet?
Hetideedatallejongerenzosnelmogelijkhethuisuitwillen,opkamers,zelfstandigwillenzijn,isopdezegeneratienietonver-kortvantoepassing.Alshetgezelligisindestad,indewijk,inderegioenthuis,danwillendemeestenlieverblijven.Raarvindendehuidigevolwassenendat.Moetenzeerdannietopuit?Dewereldveroveren?Vreemdestedenbezoeken?Needus,alshethiergoedis,waaromzoudenwewegwillen,ishetantwoordterug.DitgeldtmetnamevoordejongerenuitOmmenenhetGooi:zekerinOmmenwilgeenvandejon-gerenechtweg,ookalisOmmennietdemeestspannendeplekopaarde-afentoeishetzelfsbestwelsaai,zekervoordewatouderejongeren.Ja,dandusmaarnaarZwolle,omtestuderen.Zwollehoortbijhetgebiedwaarinzehunlevenleiden,zegaanernaarschoolenhebbenervrienden.Maarveelverderwegwillenzeniet,ofhetmoeteenvergelijkbareplekalsOmmenzijn.DejongereninhetGooizienzichzelfwelinanderesteden,metnameAmsterdamvoordestudie,maarookzijwillenuiteindelijkwelweerinhetGooiterechtkomen.
RotterdamenWeertzijnwatdatbetreftregio’sdiemeerbeperkingenaanjongeren
30
opleggen:Rotterdammetzijndrukteisleukengezellig,maarsomstochookheelbenauwend.‘Toen ik na drie weken vakantie in Italië terugkwam, merkte ik hoe het stonk in de stad. Maar na een dag was ik weer gewend.’Destadheeftookzijnnadelen:stank,minderruimtevooriedereen,hon-denpoepopstraat,eenonveiliggevoelopsommigeplekken,weiniggroen–endatvoelenjongerenookalseenbeperking.AlsjeditzohoortzoujeverwachtendatdeRotterdamsejongeren,enwellichtookdieuitWeert,diehetdaarsomsbestwelsaaivinden,massaalzoudenwillenver-trekken.Datisnietaltijdzo:demeeste
jongerencreërenbinnendebeperkinghuneigenidealemaniervanwonen.Slechtseenaantaldroomtvanvreemdecontreieneneennieuwbeginopeenheelandereplek.Beweegredenenomwegtewillenhebbenvooraltemakenmetdebeperkingendieeenplekoplegt:voorlater,voordatdattoekomstigegezinmetkinderenstellenjon-gerenandereeisendaninhethierennu:meerrust,meerruimte,groenenveiligheidwordtdanvelemalenbelangrijker.Middenindestadzienzijdatnietzosnelgebeuren.
3.5 Wonen en financiën
Uitdevoorgaandeparagrafenblijkthoebelangrijkwonenisvoorjongeren,hoezeerhetdebasisisvanwaaruitzeallesonder-nemen.Bovendiengaanzeeropeenheelfunctionele,zakelijkeenpraktischemaniermeeom.‘Ik heb hier alles wat ik nodig heb, waarom zou ik meer willen?’Opkamersgaanendanalleszelfmoetenopbouwenisduur,maarooklastig.Zezijngewendaankwaliteitenwetendathetveelgeldzalgaankostenomlaterdiezelfdekwaliteittebereiken.Zeverwachtendanooklatereengrootdeelvanhuninkomentebestedenaanwonen,wanteeneigenplekmakendienetzoleukengezelligis(ofbeter)isnoueen-maalduur.Zewillendaarrustigmeerdan
Stelling: Ik vind dat er teveel vuil en hondenpoep op straat ligt
0 20 40 60 80 100
Ommen
Gooi
Rotterdam
Weert
48%
45%
86%
61%
31
50%vanhungeldaanbesteden.Welmoethierbijwordenopgemerktdatjongerennietechteenideehebbenvandewerkelijkekos-tenvanwonenenvanhetwerkelijkesalarisdatzelatergaanverdienen:sommigejon-gerendachtendatwonenwel70%vanhuninkomenzoukosten,anderenweer40%…zehebbenhetideedatwonenduuris,maardathetookbelangrijkis,endatdatduswelmag.Hoedatwerkelijklaterzaluitpakken,isdannogmaardevraag.
Hoeveeljevooreenwoningwiltbetaleniswelhelemaaljeeigenzaakenjeeigenbeslissing.Dejongerenhebbendanooktotaalgeenmoeitemetscheefwonen:metjehogeinkomenineengoedkopewoningzittenzienzijnietalsoneerlijk,maareerderalsslim.Hetbegripscheefwonenkendenzeniet,maarnauitlegvondendejongerendatjedathelemaalzelfmoetwetenalsjedatzouwillen.Bovendienkunjemen-sennietverplichtenzomaarhunhuisuittemoetenomdatzeplotselingboveneenbepaaldeinkomensgrensuitkomen.Datisdanwelweeroneerlijk:alsjeeenmaaljethuisergenshebtopgebouwdkanniemandjeverplichtenomdaarwegtegaan.Hoegoedkoophethuisookisofhoerijkjijookbent:‘Als je goedkoop woont, moet je dat zelf weten en hoef je niet weg als je meer gaat
verdienen,’ alduseenvandejongereninhetGooi,enzijverwoorddedemeningvandemeestejongeren.
Datzakelijkeenfunctionelewerktookdoorinhunvisieopduurzameoplossingenvoorwonen.Zolangdezenognietmakkelijkbereikbaarzijn,teduurofteingewikkeld,gaanzenietwerken,ofzoalseenjongenuitOmmenzei:‘Milieuoplossingen gaan alleen werken als ze gesponsord of gesubsidieerd worden.’Alshetnetzotoegankelijkisalsbijvoorbeeldelektriciteitofwater,danisheteenanderezaak,maarvoorlopigzienzijdatnietgebeurenenkosthetalleenveelmoei-
Stelling: Ik vind het verkeerd dat mensen met veel geld in goedkope huizen wonen, want die zijn eigenlijk voor mensen met minder geld
0 20 40 60 80 100
Ommen
Gooi
Rotterdam
Weert
38%
48%
29%
43%
32
teeneenhoopgedoe.Jeheledakbedekkenmetzonnepanelenvindenzeniks,netalswindmolensindetuin.Datislelijkeninge-wikkeldenleidtvooralsnognergenstoe.Geenautomaaralleenmethetopenbaarvervoerkanookalleenmaaralsdatbeterisgeorganiseerd,enhetliefstooknoggratis.Zegaanervanuitdaterindetoekomstwelveelmeerduurzameoplossingenzullenkomen,maardatiskannogwelevenduren.Debehoefteaannatuurengroenvertaaltzichdanooknietinmilieutechnischeoplos-singen:eenpark,eentuin,eenbos,datisnatuurengroen–eenwindmolenniet.MetnameinOmmenenhetGooizienzedatals
eenverstoringvannatuurengroenomdathetzolelijkisenjeuitzichtbederft.InRotterdamligthettochwatanders:dejon-gerendaarzijngewendaaneenomgevingzonderalteveelgroen–zijziendanookveelenergievretersomzichheen:auto’s,winkels,kantoren,fabrieken.Ditisdanookdeenigeregiowaardemeerderheidvandejongerenzichuitspreektvoorenergiebespa-rendemaatregeleninenomhethuis.
Hunzelfstandigheidenintersocialeonaf-hankelijkheidkomtteruginhoedejongerenhuneigenoudedagzien.Zewillenzolangmogelijkzelfstandigwonenenniemandtotlastzijn,jekuntvaneenandernietverwachtendathijvoorjezorgt.Aandachtgevenisveelbelangrijker,deechtezorgligtbijanderen.Andersomkunnenhuneigenoudersdatooknietvanhenverwachten.Bejaardenhorenwelbijdeleefomgeving,dezemoetenookeenplekhebbenbinnendieidealewoonwereld,zekerzolangzenogkunnenmeedoenaandesocialeinteractie.Maarzodrazeechthulpbehoevendworden,danzijnermensendiediezorgprofessio-neelkunnengeven.Daarzienzijvoorzich-zelfgeenrolin.
Stelling: Ik wil perse een huis dat zijn eigen energie kan opwekken, bijvoor-beeld met zonnecellen
0 20 40 60 80 100
Ommen
Gooi
Rotterdam
Weert
43%
24%
57%
22%
33
Zonder groen kan je toch je kinderen niet opvoeden?!
36
37
4.1 Inleiding
Eenhuisstaatineenwijk,ineendorp,ineenstad.Jongerenlevennietalleenindathuis,maarzienhuis,wijk,stadalsééngeheel:hunleefomgeving.Enwatmaaktdieleefomgevingnueenprettigeofsomsjuisteenminderprettigeomintewonen?Eenaantalfactorenspeelteenrol:demen-sendieerwonen,deaanwezigheidvaneencentraleontmoetingsplek,dehoeveelheidgroen,deveiligheidendevoorzieningen.
Hetbelangrijkstvoorallejongerenzijndeeerstetweefactoren:demensenendecen-traleontmoetingsplek.Wantzoalseerdergezegd:hoegezelliger,hoebeter,enmen-senmakenhetgezellig.Enaangezienjediemensennietallemaalbijjouopdekoffiekuntuitnodigen,iserookeenpleknodigomdiemensentekunnenontmoeten.
4.2 De mensen
Hoemeer,hoebeter,hoeverschillender,hoebeter.Datisinhetkorthettypemenswaarjongerenmeetemakenwillenheb-ben.Deidealewijkofstadwordtbevolktdoormenseninallesoortenenmaten,jongenoud,armenrijk,autochtoonenalloch-toon,vooriedereenisereenplekje.‘Een
gezellige straat is een straat met genoeg leeftijdgenoten en met genoeg verschillende soorten mensen,’vindtdezegeneratie.Ermoetengezinnenzijnmetkinderen,ermoetenjongerenzijn(leeftijdgenoten),enandereculturenmoetenerookzijn.ZelfsinOmmen,waarzeeigenlijknietgewendzijnaanallochtonen:‘Eerst woonden er bij ons allochtonen. Vier jaar geleden zijn ze weggegaan. Ik heb geen last van ze gehad,’versuseenRotterdamsejongeredienietsanderskentdandestaddelenmetveelverschillendeculturen:‘Bij mij in de buurt wonen veel allochtonen. Vind ik helemaal niet erg, ik ben ermee opgegroeid.’OpvallendisdatinOmmeneenallochtoonookdeplaat-selijkeVietnameesis,terwijlinRotterdameenallochtoonvooraliemandisdienietinRotterdamwoont.DeRotterdammerzelf,ongeachtwaardievandaankomt,isgewooneenRotterdammer,ofweleenautochtoon.Tochcreërenaldieverschillendegroepenookproblemen.Hetideeismagdanzijndatarmenrijkenautochtoonenalloch-toonnietapartvanelkaarzoudenmoetenwonen,welconstaterenmetnamedejon-gereninRotterdamdatuiteindelijktochiedereenmet‘zijn eigen soort omgaat’.Datzienzegebeurenophunschool,endaardoenzezelfaanmee.Zevindenweldatdateigenlijknietzoumoeten,maarzezienzelf
4.Woonwensen: de leefomgeving
Stelling: Ik wil het liefst met zoveel mogelijk verschillende soorten mensen in de straat wonen
0 20 40 60 80 100
Ommen
Gooi
Rotterdam
Weert
90%
76%
81%
70%
38
nietzosnelhoezedatanderszoudenkun-nendoen.
Zelfsdemoeilijkstegroepmagwonenindeidealewijk:bejaarden…zolangzemaarniethulpbehoevendworden,danwordtheteenanderverhaal.Jongerenzienzichzelfnietalsdeaangewezenpersoonomvoorhentezorgen.Maarzolangzebijdragenaandegezelligheid,opbankjesinhetparkzittenensimpelwegaanwezigzijn,isernietsaandehandenzijnzevanhartewelkom.
4.3 De wijk
‘Rotterdam is één en al gezelligheid, allemaal culturen door elkaar heen, winkels.’Destadiserggezellig,mededankzijdemensen,ookallevertdatsomswelproblemenofgespannensituatiesop.DeGooisejongerenhebbendatminder,daarwoonttocheenandertypemensen,mensendienietleukmeedoenbijvoorbeeld:‘Die rijke oude mensen die in zo’n groot huis wonen zijn vaak gierig, ze gaven vroeger het minst als je langskwam met kinderpostzegels of zo...’Zewetendanookhaarfijnhoederestvandewereldoverhendenkt,ookalvindenzedatzelfnietzo:‘Elderszienzeonsnoueen-maalalskakkers.’
Tochishetmetnamewijk-enstraatafhan-kelijkhoegezellighetis.Datbegintalbijdeburen,diezijnnamelijkergbelangrijk:‘Het is belangrijk goede vrienden met je buren te zijn.’Metdemensendiehetdichtstebijwonenishetmeestecontact,ofdatnuvanuithetvrijstaandehuisis,ofmetdeburenopdegalerijflat.Daarnaastishetfijnomveelmensentekennen:‘Waar je veel mensen kent is het leuk om te wonen.’Ookwijkenonderlingzoudenmeercontactmoetenhebbenalshetaandejongerenligt:‘Ik vind dat er ook contact tussen de wijken
39
moet zijn; je moet naar elkaar toe kunnen gaan.’Hetkandusookanders,eenwijkkanronduitongezelligzijn,zekeralsjeergeenmensenkent:‘Ik heb niet veel met mijn wijk, ken geen mensen, speel er niet buiten.’alduseenmeisjeuitRotterdam,ofzoalseenandermeisje,ookuitRotterdamzei:‘Ik woon heel mooi, maar ik mis wel leuke men-sen in de wijk.’ Hethuisisdusduidelijknietdeenigegeluksfactor.Wijkenverschillenonderlingsterkvanelkaar:jehebtleukeengezelligewijken,maarookverschrikkelijksaaieofzelfsgevaarlijkewijken.‘Ik woon in een keurige ongezellige wijk, maar er wonen ook Feyenoord-fans, die zijn dat stijve niet gewend,’ alduseenmeisjeuitRotterdam.OokinWeertisdattemerkenaanhetfeitdatveeljongerenhetindedorpenrondomWeertveelleukervindendaninWeertzelf.
4.4 De centrale ontmoetingsplek
Deidealewoningstaatineenwijkmeteenkernpunt,eenontmoetingsplek,alscentralecommunity-ground.Quainrichtingkandezeplekvanalleszijn:eenplein,desnackbar,dehangplekofdezolderbijiemandthuis.Hiergebeurthetallemaal,hetgezelligsamenzijn.Dezeplekisdaarmeesymboolgewordenvandeverdraagzaamheidentole-rantie,onderdenoemerrespect,diedejon-
gerenmetelkaarbelijden.Dezeverdraag-zaamheidisgezelligheid,wantalleenalsjestreeftnaarrespect,voorjezelfenvoordeander,kangezelligheidontstaan.
Allemensenmoetenzichtbaaraanwezigzijn,ookaldoejeerverdernietzoveelmee.Jemoetzekunnenontmoetenopdecentraleontmoetingsplek.Diecentraleont-moetingsplekiseengrootideaalvanallejongeren.Opelketekeningdiezemaaktenkwamdatterug:bijhetvormgevenvandeidealewijkofstadtekendendejongerenalseersteeencirkel:decentraleplek.Daarwerdenallevoorzieningenomheengete-kendenpasdaarnakwamendewoningen–veelalrondomdiecentraleplek.
Dejongerenvuldendecentraleplekzoindatiedereendaareeneigenplekjekanvin-den.Eengewoongrootpleinisopzichzelfnietvoldoende,hetmoetookzoingerichtwordendatdatideaalbereiktwordt.Maaralsdecentraleplekernietis,dancreë-renzeerzelfweleen:eenchill-zolderbijiemandthuis,diewordtgebruiktdoorieder-een,zelfsalsdeeigenaarvandezolderernietis;detuinvaniemand,diegrootgenoegisomvanallestekunnendoen.Bijnaallejongerenzoudenweleentuinwillen,lievernogdandatzeeengroothuiswillen,maar
40
zezoudendietuinrustigopgevenvoordecentraleplek;zelfssamenineenflatwonenwaardegalerijfungeertalsontmoetings-plekisteprefererenboveneeneigentuinwaarverderniemandkomt.Of,zoalseenjongenuithetGooihetverwoordde:‘Liever een grote hei, dan iedereen een tuin.’
Diecentraleplekkanduseenpleinzijn,ofeenpark.Deidealeontmoetingsplekheefteenaantalkenmerken:ermoetgroenzijn,hetmoettoegankelijkzijnvooriedereen,iedereenmoeterietskunnenvindenwathijofzijprettigvindtenhetmoetveiligzijn.
Stelling: Er moeten meer openbare plekken komen waar je met elkaar van alles kunt doen
0 20 40 60 80 100
Ommen
Gooi
Rotterdam
Weert
90%
76%
81%
70%
41
Wijk en centrale plek
Eenleukewijkbegintmeteencentraleplek:allesrondomeenpleinmeteventueeleenvijver.Elementenvaneenleukewijkzijnbomen(groen),allerleisoortenmensen,veiligheid,geenauto’soflawaaienveeltedoenvoorkinderen.
Ommen HetGooi
Rotterdam Weert
42
4.5 Het belang van groen
Hetbelangvangroenisheelgroot.Nietalleenopdecentraleontmoetingsplek,maarindeheleleefomgeving.Natuurmoetwordengeïntegreerdindeinfrastructuur.Natuurisnodig,omgoedtekunnenleven,omjegoedtekunnenvoelen.Natuurishetbewijsvanleven,gezondheid,groeientoe-komst.‘Zonder natuur kun je je kinderen toch niet opvoeden?’zeieenjongenuitRotterdam.‘Ik vind dat er meer natuur moet komen. Nederland is te materialistisch.’MetdezeuitspraaklaateenGooisejongereziendatnatuurengroentegenoverhuizenenmateriestaan:datbewijsvanleven.Datdatgroennietpersetotuitdrukkinghoefttekomeninheelveelbosofweilan-den,blijktuithoedejongerengroenerva-ren:‘In Ommen is veel groen, zoals al die bloembakken met geraniums van de gemeen-te.’Natuurisvoordejongerenduseenanderbegripdanvoordehuidigevolwas-senen:eenstukjegroenisookalnatuur,jetuinook,diebloembakkenook.Natuurisomtehebben,omnaartekijken,inenrondomdestad,enmoettevensgebruiktwordenalsinvullingvandiecentraleplek.Grasomopteliggenentehangen,eenbos
waarjenaarkuntkijken,eentuinwaarjeinkuntzijn.
Metdienatuurhoefjeverdertrouwensnietietstedoen:eenbosindebuurtisfijnomtehebben,maarjegaaternietinwandelen,datdeedjevroegeralskindmetjeouders,maarnunietmeer.‘In het Gooi is alles: bos, hei, weilanden, parkje, laantjes, het Gooimeer, de Loosdrechtse plassen.’maarerwordtnietgewandeldopdieheiofindebos.‘De stad is om uit te gaan, natuur is meer buiten de stad,’zeggendejongerenuitRotterdam,maardatbetekentnietdatdatgroenerniethoefttezijnbinnendiestad.In
Stelling: Ik wil later waar ik woon veel meer groen en natuur
0 20 40 60 80 100
Ommen
Gooi
Rotterdam
Weert
76%
67%
81%
70%
43
Het belang van groen
Groenisbelangrijk,vooreengezondleven,voordetoe-komstenjekinderenenvoorhetnu,omnaartekijkenentewetendatheteris.Datgroenkanallevormenaannemen:vanhetbosindebuurttotdetuinofhetparkwaariedereenkanzijn.
Ommen HetGooi
Rotterdam Weert
44
Weertrakenzesteedsmeervanhetgroenkwijt,totgroteergernisvandejongerendaar:‘Ik woon vlakbij het bos, maar daar is steeds minder van...’.Hetbosmoetwijkenvoornieuwbouw,endatbevaltzeslecht:‘Alles wordt volgebouwd, maar ze bouwen ook dure huizen die dan niet worden verkocht.’
HetgebrekaangroenvoelendeRotterdam-sejongerenhetmeestalsongezond.‘Het is best wel ongezond hier. In het park lijkt het meer gezond.’Erzounietechtveelmeergroenhoevenkomen,maarhetmoetwelgezonderallemaal,bijvoorbeelddoorminderauto’stoetelatenenminderfabrie-kentebouwen.‘Als je bij de haven rijdt zie je zoveel fabrieken, dan ben je de wereld een beetje aan het verpesten.’Zezienveelvervuilingenzehebbendaarlastvan:‘Je ziet allemaal auto’s en maar weinig natuur. Veel luchtvervuiling enzo. Ze zeggen altijd dat ze iets willen doen aan de wereld en aan Rotterdam, maar kijk maar naar het station. Dat is ook allemaal vervuiling.’GroenspeeltinRotterdammetnameeenrolinhetbeeldvanhetmilieudatzehebben,wantookRotterdamsejongerenzoekennietzomaardenatuurop:dathoortbijvakantie.
4.6 Voor iedereen
Deidealecentraleplekwordtbezochtdoormenseninallesoortenenmaten,jongenoud,armenrijk,autochtoonenallochtoon,vooriedereenisereenplekje...ofmoetereenplekjegemaaktworden.Jongerentrek-kenhetgevoeldaterplekmoetzijnvooriedereenheelverdoor.Acceptatieenres-pectvoorelkaarstaancentraal:datwordtdoorgetrokkenindefysiekeinrichtingvandewijk.Zoverbeelddeneenaantaljongeren(uitRotterdamenWeert)eenuniekevisieopreligie:ophetpleintekendenzekerk,moskeeensynagogebroederlijknaastelkaar.Allegelovenmoetenmogen,mitszehetelkaargunnen.Deenigemanieromverdraagzaamheidtelerenisdoorhetuit-oefenenvandereligiesopeenpleksamentebrengen,zodatjebijhetverlatenvanhetgeloofshuiselkaarwelmoetontmoeten,endusvangedachtenkuntwisselen.Kerk,moskeeensynagogenaastelkaar,aaneenpleinmetveelbankjes.Daaropkunjegaanzittenenpratenmetelkaar.InWeerttrok-kendejongerenditnogverderdoor:alsditnamelijknietwerkt,danfunctionerendeverschillendegeloofshuizenalssymboolvanverschilenanderszijn,endatwerktintolerantieindehand.Verdraagzaamheidisdaneenillusie.Deconclusie:latenwe
45
dandiesymbolenopheffen,ofwelgeenker-ken,moskeeënensynagogenmeer.
Maarnietalleenmensenvanverschillendgeloofmoetenmetelkaarincontactkomen,ookjongenoud.Zowordenookscholenvanverschillendeniveausnaastelkaargezet:wantwaaromzoueenMBO-leerlingopeenandereplekonderwijskrijgendaneenuniversiteitsstudent?Laatzeelkaarmaarontmoetenenmetelkaarpraten,danontstaathetwederzijdsbegripvanzelf.Hetbejaardentehuishoeftdannietpersenaastdescholen,wantdanhebbendebejaardenmisschienwelteveellastvandejongeren,maarheelveruitdebuurtmoethetooknietstaan.DejongerenuitRotterdamrichttenhunpleinookinmetallerleitypensportenomtevoldoenaandewensenvanverschillendeculturen:vantafeltennistafelstotbasketbalveldjes.
46
Jongeren en integratie: samen naast elkaar of samen met elkaar?
Afhankelijkvanwaarjongerenopgroeienhebbenzetemakenmethetintegra-tievraagstuk:demogelijkhedenendeproblemen.EenjongereuitOmmenofuithetGooiisnietveelgewendwatdatbetreft.Zijgroeienopineenvoornamelijkblankeautochtoneomgeving.Diepaarallochtonendiezijtegenkomeninhunleefomgevingleidenniettotproblemenofkunnengemakkelijkgenegeerdworden.HetzelfdegebeurtinRotterdam.Ookdaarzijnrelatiefweinigproblementussenallochtoneenautochtonejongeren.Deredenhiervanisdaternujuistergveelallochtonenzijn.IneenRotterdamsemid-delbareschoolklaszijn6vande10jonge-renvanniet-westersallochtoneafkomst.EenRotterdamsejongereweetdusnietbeterdandatzijnwereldbestaatuitallesoorten,maten,kleurenenafkomsten.DediscussieoverhetaldanniethebbenvanproblemenmetallochtonenwerdhetheftigstgevoerdinWeert.
Hetbasisideeonderallejongerenisdatiedereenerbijhoort,onafhankelijkvanafkomst,kleurofgeloof.Indeidealestraatenwijkleeftiedereengemoedelijk
samennaastelkaar,waarbijiedereenzijneigendingenkandoenenzijneigenlevenopzijneigenmanierkanleiden.Naastelkaar,wanthetisnietpersenoodzake-lijkdatweallemaalmételkaardingendoen.Zolangermaarrespectis,danishetgoed.Losvandatbasisideaalgaatiedereenerbinnenderegioopzijneigenmaniermeeom.
47
Voor iedereen en voor elk wat wils
Iedereenmoetzijnplekjekunnenhebbenindeidealestadofwijk:oud,jong,allochtoon,autochtoon,arm,rijk,noemmaarop.Ookzijnervoorzieningenvooriedereen.Ofdatnueendiscotheekvoor50plussersis,eenpannaveldje,veelwinkelsofeenhangplek,hoedanook.
Ommen HetGooi
Rotterdam Weert
48
4.7 De ideale hangplek
Jongerenzelfmoetenuiteraardookgewooneenplekhebbenopdecentraleontmoe-tingsplaats.Deidealehangplekbijvoor-beeld,zoalsdemeidenuitRotterdamdieschetsten:metbankjes,eendiscobalineenboom,eenvijvermeteeneend,eenlos-lopendekaten...eencoffeeshop.Eenplekvoorhenzelfdus,wantbijdeopmerkingdatzo’npleknietgeschiktisvoorkinderen,kwamalgauwhetantwoorddatkinderendanmaarnaarhuneigenplekmoetengaan,dezeisvoordejongeren.Debehoefteaaneeneigenplekbinnendiecentraleplekiserdanookwel,endehuidigehangplekkenvoldoennietaandieeis:diewordenname-lijkveelalopongezelligeplekkenneergezet,buitenderestvanhetsocialeverkeer.Deboodschapisdanduidelijk:mensenwillenonsnietzienhangen,dusdegemeentezetonsmaarergensopeenzijspoor.‘Plekken voor hangjongeren helpen echt niet,’aldusdejongerenuitRotterdam.Diezijnlelijkensufennietgezellig.‘Als ze maar niet denken dat wij daar maar gaan hangen omdat zij (de gemeente) die plek voor ons heeft gemaakt’, ofwel,ikhebhetrechttehangenwaarikwilennietomdatjijmijopdieplekwiltheb-ben.Totslotstaateropdeidealehangplekeendikkeprullenbak,wantschoonmoet
hetwelzijn.Allejongerenergerenzichaanstankofviezigheid,metnameinWeertenRotterdam.‘Het hele jaar door wordt er vuurwerk afgestoken. En het stinkt naar var-kens en urine, maar dat went wel...’ aldusdejongerenuitWeert,diehungroeneruimtemoetendelenmet(bio)industrie.OokinRotterdamstinkthet,enerligtoveralhon-denpoepopstraat.‘Als ik op straat loop, kijk ik altijd naar beneden, er ligt altijd overal hondenkak.’ Datmeisjeergerdezichdaarzoaan,datzijvandegroephetpredikaathondenpoeptraumakreegopgespeld…Uiteindelijkwentalles,maaralszijhetvoorhetzeggenhebbeninhunidealeplek,daniserdusvoorstankenhondenpoepgeenruimte.
49
En dan hangen ze met allen op die centrale plek…
Jongerendieopstraatstaanineengroepje,wordengezienengedefinieerdalshangjongeren:waaromstaanzedaarallemaalmaarnietstedoen,moe-tenzenietopschool/thuisofergensanderszijn?Nuzijnernietveelplekkenwaarjongerenelkaarkunnenontmoe-ten,zekernietalsjeindeleeftijd13-16jaarzit.Jongerenwillenelkaarveelenvaakzien,enhebbendusontmoetings-plekkennodigalsdatthuisnietkan(ofnietleukis).
Hoe denken jongeren daar eigenlijk zelf over?Jongerenzelfstaaninhuneigenbele-vinggewoonopstraatleukedingentedoenmethunvrienden.Zezienzichzelfnietalshangjongere,maarweldieanderejongeren:‘Ik praat niet echt met hangjongeren, maar ze doen ook geen echt kwaad,’alduseenmeisjeuitWeert.‘De stad is leuk om rond te hangen met vriendinnen, maar het is minder fijn dan hier.’DezeuitspraakvaneenmeisjeuitOmmengeeftaandathangenietsiswatjegewoondoet,zonderbijbedoelin-genenalzekernietomanderemensen
Stelling: Als ik buiten op straat loop, dan storen mensen zich soms aan mijn gedrag
0 20 40 60 80 100
Ommen
Gooi
Rotterdam
Weert
14%
25%
14%
13%
50
hetlevenzuurtemaken.Dejongerendenkendanookoverhetalgemeendatanderemensenzichnietaanhenstoren.
Ofjealdannieteenhangjongerebent,hangtdanookafvandebelevingenper-ceptievananderemensen:depassantenmakendehangjongere.Hettypehangjon-gerehangtdanafvandiebeleving.
Scenario 1: zouden het hangjongeren zijn?Jongerenstaanopstraattekletsenenerlooptiemandlangs.Geenspanningver-der,maardepassantheeftgeenideewatdiejongerendaardoen.Hijvraagtzichaf:watdoenzehier,moetenzenietopschoolzitten?Zoudenhethangjongerenzijn?w DevriendenAchmedenBaranuitRotterdamvindenhetnietleukdatmensenbangvoorhenzijnalszestaantehangenbijhetMarconipleininRotterdam.Gewooneenpraatjemakenkantochook?Ziededvd.
Scenario 2: hangjongeren!Jongerenstaanopstraattekletsen.Erkomteenpassantvoorbijdiemeteengroteboogomdejongerenheenloopt.Overduidelijk,ditzijnhangjongeren!
Scenario 3: wat een gevaarlijke hangjon-geren!Eenpassantzietjongerenineengroepjestaanenloopterzonderboeofbahdoor-heenwaardoorerspanningenontstaan.Hijconcludeertdathetengeofgevaar-lijkejongerenzijndieheelveeloverlastgeven,dejongerenzienhemalseenres-pectlozeeikeldiezomaarzonderietstezeggendwarsdoorhungroepjeloopt.
Scenario 4: dat zijn die leuke jongeren uit de wijkJongerenstaanweerineengroepjeeniemandloopterlangs,nietmeteenboogeromheen,nieterdwarsdoorheen.Hijzegthoitegendejongeren,dieallemaalhoiterugzeggen.Hijziethenalsdieleukejongerenuitdewijkdiedaargezel-ligstaan,dejongerenziethemalseengezellige,normalepassantmetrespect.Geenspanning,maargezellig.
51
4.8 Veiligheid boven alles
Heelveelverschillendesoortenmensendiesamenéénplekdelenkannatuurlijkalleenmaaralsaldiemensenrespectvoorelkaarhebben:begripvoorelkaarsanderszijnenverdraagzaamheidnaarandereideeën,waardenennormenengewoonten.Maarja,hetwerkelijkelevenisnueenmaalnietzo,datzienjongerenookwel.Dusongeachtdezeidealistischevisie,tekenenzijheelrealistischophunpleineneenpolitiebu-reau.Wantrespectenverdraagzaamheidzijnnueenmaallangnietaltijdaanwezig,endanontstaanerproblemen.Allejonge-renzijngebrandopveiligheid:alswehetzelfnietkunnen,danzorgtdepolitieermaarvoor.
Veiligheidisoverigenseenrelatiefbegripenhangtsamenmetdeplekwaarjebentopgegroeid:inOmmenvoelthetonveiligalserditjaaraltweekeerisingebroken,inRotterdamvoelthetveiligomdaterdezeweeknognietsisgebeurd.‘Het is heel vei-lig hier, er gebeurt nooit wat. Je kan je fiets gewoon voor de deur laten staan,’alduseenjongereinOmmen.Daarnaontstonddediscussieoverdieeneinbraaktoenvorigjaar,datwaswelheelwat,gevolgddoordeconstateringdaterdelaatstetijdtochecht
meerisingebroken.InWeertgebeurtalwatmeerdaninOmmen:‘Er is veel gedoe door buitenlanders, die maken zooi, steken vuurwerk af, slopen bushaltes, et cetera’,enookkentWeertveeloverlast:‘We hebben last van junks, motorcrossers en er gebeu-ren best wel eens dingen, vooral op het JOP (plaatselijk jongerencentrum).’Diezelfdejongereconstateertook:‘Wij schrikken daar eerder van dan in Rotterdam, want we zijn niks gewend,’enbovendienzijnhetaltijddezelfdehangjongeren,diekentiedereen.
Rotterdamisdemeestonveiligeplek.Erzijnwijkenwaarjebeternietkuntkomen,endejongerenwetendat.‘Nu is de veilig-heid veel beter, een aantal jaar geleden kon je in sommige buurten niet lopen.’Zezienmeerblauwopstraatenhebbendaardoorhetideedathetalwatbetergaatmetdeveilig-heid.Tochhoorjejongerenrustigvertellenoverinbraken,steekpartijen,moorden,ookzelfmoordeninhunomgeving.‘Ik word altijd door mijn ouders gehaald en gebracht’,ver-telteenvandemeisjesenanderemeisjesvertellendatzealtijdingroepjeslopen.Tochisduidelijkdatondanksdathetabso-luutgezienonveiligerisinRotterdam,zeervrijnuchtermeeomgaan.Zijschrikkennietzosnelenvindenhetbetergaanmetdeveiligheidalserdieweektoevalligniets
52
isgebeurd.‘Ik woon in West, dat is wel leuk, maar ik heb ook een paar keer erge dingen zien gebeuren...’Steekpartijenenmoordengebeurennueenmaalindegrotestad,enookdejongerenwordendaarmeegecon-fronteerd.Tochhaaldensommigejongerendanweerhunschoudersopmetdeopmer-king:‘Criminaliteit wordt veel meer voor gevreesd dan dat het echt plaatsvindt,’en‘Of je je veilig op straat voelt is een kwestie van vertrouwen.’Zelerendealenmetdeomge-vingwaarinzeleven,maarechtheelprettigishetniet.DeroepomdatpolitiebureauwasbijdeRotterdamsejongerendanookhetmeestduidelijk.
4.9 Overlast
Allejongerenervareninmeerofminderemateoverlast.HetgrootstisdeoverlastinRotterdamenWeert,inOmmenenhetGooihebbendejongerenminderoverteklagen.Uiteraardzijndaardehangjonge-ren,waarallejongerendanookweerlastvanhebben(zijzijnzelfnamelijk,volgenshenzelf,geenhangjongeren).InWeertisveelvandalisme.‘Er worden steeds dingen gesloopt, zoals het bankje op het voetbalveld.’Dejongerenklagendaarsteenenbeenover.Ookhebbenzelastvanjunks: ‘Er zitten op het paadje langs het kanaal altijd van die mensen die drugs gebruiken. Daar moet je ’s avonds niet langslopen.’DaarnaastwordensomshuizenindefikgestokenenbijPrinsCarnavalhadiemanddoordebrievenbusgeplast.ErgebeurtrelatiefveelinWeert.‘Je kan de straat niet uit of je ziet weer zo’n groepje rondhangen. Ook crossen ze rond met motors op het kerkhof.’Deklachtenlijstwaseindeloos.
BurengeruchtspeeltmetnameinRotter-dameengroterol,netalsviezigheiddoorhondenpoepenoverlastvanjunks.Hetzijnallemaalzakenwaarjongerenlastvanheb-ben.‘Onze buren maken veel herrie, harde muziek en ruzie.’ Of‘Onze buren schreeuwen
Stelling: Ik ben soms bang als ik ’s avonds buiten ben
0 20 40 60 80 100
Ommen
Gooi
Rotterdam
Weert
24%
62%
67%
57%
53
Overal een politiebureau
Veiligheidisbelangrijk,dusinelketekeningvaneenidealewijkofstadkomtweleenpolitiebureauvooralsessentieelomdieveiligheidtewaarborgen...alswedatzelfmetzijnallennietkunnen.
Ommen HetGooi
Rotterdam Weert
54
steeds en ze hebben ook kleine kinderen die veel schreeuwen.’ Jehoortzeconstantaanwezigzijn,doorgeschreeuw,ruzieofsimpelwegdoordatzedetrapoplopen.‘Toch raak je daar ook wel weer aan gewend,’ alduseenmeisjeuitRotterdam.Diegewenningontstaatuiteindelijkwel,maarblijzijnzeoverhetalgemeennietmee.
4.10 Verveel ik me hier of niet?
Hetaldanniethebbenvanbepaaldevoor-zieningenwordteenissuealsdeomgevingzelfnietheelveeltebiedenheeft:Ommenbijvoorbeeldheeftzoveelgoedstebiedenaanjongerenwatbetreftwonen,groenengezelligheidmetiedereendiejekent,dathetnietzoheelbelangrijkiswatvoorvoor-zieningenerverdernogzijn.‘Als je naar de bioscoop wilt, ga je toch een keer naar Zwolle, hoeft echt niet hier.’DeOmmensejongerenmoetentochalvoorallesfietsen,voorschool,voorbijbaantjes,voorvrienden–dushetfietsennaardebioscoopkanerooknogwelbij.OndanksdatkanOmmenookheelsaaizijn,zekervoordewatouderejongeren.Daarnaastisaldatgroenbestleuk,maarmeerhoefttochookechtniet.‘Al die bossen, man, het stikt hier van de bos-sen. Daar hoeven we er echt niet meer van,’ alduseenvandeouderejongeren.
DeGooisejongerenziendeRandstadalshunachterland,endaarstikthetvandevoorzieningen,duslaathetophuneigenplekmaarlekkergroenblijven.DeWeertsejongerenvervelenzichsomswelinhuneigenstad.Zevindendeomgevingnietideaal,methetbosdatvoorsteedsmeernieuwbouwmoetwijkenendestankvandebio-industrie.Duswijkenzeuitnaardeomliggenderegio.‘Leuk om te gaan win-kelen in Eindhoven, daar hebben ze meer,’alduseenvandemeisjesuitWeert,maarinfeitemakenallejongerenuitWeertgebruikvandeheleregio.ZehebbennietzoveeltedoeninWeert.Hetisdufensaai.Erstaatdanookveelophetwensenlijstje:eenlaserquestbaan,eenhippeloungetent,panna-veldjesenanderemanierenomjetevermaken.‘Ik ben niet echt heel trots op Weert; het heeft wel wat, maar het stelt niet veel voor.’ Rotterdamheeftuiteraardveeltedoen,heelveel.Metnamedestadzelfbiedtveelvertier,meteenhoopmensenendrukteenuiteraarddeKoopgoot.Alsjewattedoenwilthebben,gajenaardestad.Uitgaanwordtdoordejongerennognietveelgedaan,demeestengaannaarschool-feesten.Ondankshetbenauwdeafentoe,deonveiligheidendestankisdattochookietsomtrotsoptezijn:‘Rotterdam is anders dan Amsterdam, modern en bijzonder.’
55
Contact is alles
‘IkMSNtotikerzatvanben,’endatisafhankelijkvanjeleeftijdheellangofsteedskorter.HoeeerderjestartmetMSN,hoeeerderjehetweerzatbent,maareenaantalurenperdagwordtertochwelaanbesteed.Computersentechniekdienenalsmiddelomeendoeltebereiken:contactmetanderemensen,nietomalleentezijn.Watdatbetreftishetopvallendhoebelangrijkcommunicatieisvoorjongeren.InternetenMSNdienenomtecommunicerenmetelkaar.Zehebbeneennetwerkvan150tot300vrienden,waarvanzeeengrootdeelookpersoonlijkkennen.Hetisnietzodatdezecommunicatiegewonesocialeinteractiebelemmertofzelfsvervangt,hetmaaktdateralleenmaarmeercontactencommunicatieis.Endiecommunicatiehoefthelemaalnergensovertegaan,zolangjemaarincontactstaat,endandusookmetmensendiejenietopdagelijksebasiszoukunnenzien.Contactmetvriendendieverwegwonen,voelenviaMSNeninternetheeldichtbij.Tochishetmees-tecontactmetmensendichtbijenhetleidtooktotmeerfysiekecontacten:evenkortkletsenopMSNendaarna
afspreken.Lekkerchattenindetijddiejeandersvoordetvzouhangen,somsuitverveling,somsomaftespreken,maaraltijdomcontacttehebbenmetanderen.
Stelling: Met vrienden die ver weg wonen kan ik gewoon chatten in plaats van er alsmaar heen te gaan
0 20 40 60 80 100
Ommen
Gooi
Rotterdam
Weert
33%
38%
43%
43%
De centrale ontmoetingsplek, hier gebeurt het allemaal!
58
59
GothamcityversusHobbitstee.Hoogtech-nologischmodernestadsbouwmetallesnufjesdiejemaarzoukunnenbedenkenversuslekkerkneuterigbijelkaarinhetgroen,waarjeiedereenkentenelkaarontmoetophetdorpsplein.Weschetstendezetweeverschillendeinvalshoekenvanwonenindetoekomstenconstateerdendatjongerenindezelaatstecategorievallen.Jongerenwillenhelemaalgeenhuisvandetoekomstscenario’s,zewillennietnogmeertechniekdandatzealhebben.Hetgaatbijjongerennietomdurespullen,eenluxe-inrichting,eenenormeTVofanderemate-riëlezaken.Maarwaargaathetzedanwelom?Watwillenzedanwelinhuntoekom-stigewoon-enleefomgeving?Hoedenkenzeoverwonenenwaarzienzijzichzelflaterwonen?
Woneniseenessentieelonderdeelvanhetleven:woneniseenmiddelomgoedtekun-nenleven,geendoelopzich.Hetgaatomgelukkigzijn,endemanierwaaropjewoontenwaarjewoontspeeltdaareenbelangrij-kerolin.Fijnwonenhangtsamenmetgoedleven,enomgoedtekunnenlevenhebbenjongereneenaantalwaardenenbehoeften.
Jongerenvindenrespect,samen,zelfengezelligdebelangrijkstewaardenalshet
gaatomwonen.Dezewaardenvertalenzichindebelangrijkstebehoeftevanjongeren:gezamenlijkheid.Gezelligsamenzijnstaatbovenaanhetverlanglijstjevanallejonge-ren,endemanierwaaropzijwonenenwil-lenwonenmoetdaarvaneenuitingzijn.Datbetekentdathethuisansich,demanierwaarophetisingericht,deplekwaarhethuisstaat,dewijk,destad–inalleonder-delenmoetenermogelijkhedenzijntotdatgezelligsamenzijn.Deplekwaardemen-senzijninhuis,datisdegezelligsteplek.Hethuismoetsfeerhebbenenmensen.Ofzediesfeerengezelligheidvindenineenvrijstaandhuismettuinofineentorenflat,datisafhankelijkvanderegiowaarinzezijnopgegroeideninwelkhuiszeopditmomentwonen.Huntoekomstbeeld,hoegrootenhoekleindathuis,hangtdaarmeesamen:groeijenuopineenfantastischgroothuis,danwiljedatlaterookwelweer.Groeijeopindiegalerijflat,danzoujelaterwelmeerruimtewillenhebben–maaralsdehuidigesituatievoldoendegezelligismetanderemensen,danishetookgoed.
Indewijkmoetenveelverschillendemen-senwonen,diejekanontmoetenopeencentraleplek.Diecentraleplekisohzobelangrijk,juistvanwegedemogelijkhedentotontmoetingvananderen.Iedereenmoet
5.Conclusie
60
daareenplekkunnenhebben:vanjongtotoud,vanautochtoontotallochtoon,vanarmtotrijk.Verdermoetdeplekgroenzijnmetvoorelkwatwils(pannaveldjes,tafeltennis-tafels,hangplekken,bankjesvoorbejaar-den).Alleoverigezakenwordenrondomdatpleingecentreerd:dehuizen,dewinkels,descholen,debejaardentehuizen,dekerken.
Naastdieessentiëlebehoeftetotsamen-zijn,hebbendejongerennogmeerophunverlanglijstjestaan:rust,ruimte,energie,groen,veiligheid.Rustomtotjezelftekomen,ruimtevoorhetgevoelvanvrijheid,energieominactietekomenofopteladen,groenalsvoorwaardevoorgezondlevenenveiligheidomdatzenueenmaalhunwereldmetveelanderemensenmetveelverschil-lendeideeënmoetendelen.Aldezezakenzijnvoorwaardenvooreengoedengezondlevenenmoeteninmeerofminderemateinhunleefwereldvertegenwoordigdzijn.
Hoedathuisendieomgevingerdanuitmoetenzien,isconcreetvertaaldafhan-kelijkvandesituatiewaarinjongerenzijnopgegroeid:deregiometallemogelijk-hedenenbeperkingenvandien.Perregiowordenhunbehoefteninmeerofminderematevertaald.Dewenstotvertrekofver-huizingismetnamehetsterkstopdie
plekkenwaardemeestessentiëlebehoef-tennietingevuldkunnenworden.Maarinprincipezijnjongerenflexibelenlerenzeomgaanmetdatwateris:zezoekenweleenmanieromtelevenmetdebeperkin-gen.Zodraerechterkinderenkomen,danwillenzetochechtdieidealesituatie.
Hoeduurenhoegoedkoopdatallemaalis,daarhebbenzegeenideevan.Demeestendenkendatwonenrondde50%vanhuntoekomstigesalariszalkosten.Wonenisbelangrijk,dusmagbestveelkosten,maareenheelrealistischevisiedaarophebbenzeniet.Hethangtermaarvanaf,watdietoekomstgaatbrengen.Duurzameoplos-singenzienzenognietsnelgebeuren,hetisallemaalnogteingewikkeldenteduur:iedereeneenwindmolenindetuinislelijkenzonnepanelenophetdakook.
Totslotdetoekomst,alszeoudworden.Dewenstotzelfstandigheidisgroot:zijverwachtennietvanhunkinderendatzijvoorhenzorgenenzewillenooknietdathunoudersdatvanhenverwachten.Zolangiedereennogmeekandoen,zijnbejaardenprima,endiemoetenerookvooralzijn.Zodramensenhulpbehoevendwordenzijnerandereinstantiesbetergeschiktvoorechtezorg.
61
Rust en ruimte in Ommen
64
65
Ommeniseengemeenteeneengelijkna-migekleineHanzestadaandeOverijsselseVechtgelegenindestreekSalland.Ommenheeftsinds1248stadsrechtenenwordtalrondhetjaar1100genoemdalsdoorwaad-bareplaatslangsdeVecht.
DegemeenteOmmenhadop1januari200617.305inwonersopeenoppervlaktevan181,98km2.Ditkomtneeropeendichtheidvan96inwonerspervierkantekilometer.
Ommeniseenbekendvakantieoord.IndenabijeomgevingvanOmmenliggen15cam-pingsenverschillendebungalowparken.DeomgevingvanOmmenisbosrijk,endegemeenteheeftzichindeloopderjarenontwikkeldtoteencentraleplaatsvoordepadvinderij.Dediverseevenementenopditgebiedhebbenbijgedragentoteenenormeuitbreidingvanhettoeristenverkeer,zodatOmmen,thansmetmeerdan1miljoenovernachtingenperjaar,alseenechtetoe-ristenplaatsbekendheidheeftverworven.OmmenmaaktdeeluitvanhetOverijsselsVechtdal(eengebiedtussenZwolleendeDuitsegrens)enisdoorhetministerievanLNVaangemerktalsWaardevolCultuurLandschap.Hetkenmerkvandegemeenteishetafwisselendelandschap.Eenderdevanhetoppervlakisbeschermdnatuurge-
bied,bestaandeuitzandverstuivingen,ven-netjesenheidevelden.(bron:www.ommen.nl)
‘Ommen is geweldig! Ommen is rustig!’WoneninOmmenisideaal!Nergensspra-kenwezulketevredenjongerenalsinOmmen.Ommenisgroen,Ommenisrustig,Ommenisgezellig,inOmmenwonenleukemensen.Derustenderuimtebiedenallegelegenheidomtotjezelftekomen,tezijnwiejebent.Degemeentestaatbuitenhetgeroezemoesvanderestvandewereld,enalsjedierestvandewereldnodighebt,
6.Rust en ruimte:het Ommense ideaal
Wonen in Ommen: rust en ruimte
InOmmenisdesituatiehetmeestideaalvoordejongeren:demeestebehoeftenwordenhiergemakkelijkbevredigddoorderustenderuimtediedeomgevingbiedt.Hetmagdanwelnietdemeestspannendeplekopaardezijn,ensomsbestwelsaai,maareriszoveelgroen,zoveelrust,zoveelruimte,zoveelgezamenlijkheidmetanderenentevensbehoorlijkveilig,datdemeestejongerenzichhiererggoedvoelen.
66
danzoekjediezelfop.JongereninOmmenzijnblijejongeren,dieergraagwonen.Debehoeftendiejongerenhebbentenaanzienvanhunwoonomgevingwordenindeomge-vingruimschootsingevuld.Erismeerdangenoeggroen,erisrust,erisruimte,hetisveiligendejongerenervarenweinigover-last…enwetendatzijzelfdegenenzijndieweleensoverlastveroorzaken.
Hoejongerzezijn,hoeleukerzehetvin-den.‘De stad is leuk om rond te hangen met vriendinnen, maar het is minder fijn dan hier,’alduseenvandemeidenuitdegroep11-13jaar.DaterinOmmenzelfnietveeltedoenismaakt,zekervoordezejongereleeftijds-groep,nietzoheelveeluit:‘…dan maken we het zelf gezellig.’Demeestejongerenwil-lendaardanooknietwegenalszealwegwillendanwordthetnaareenplekwaarzedezelfdeleefomgevingvinden.
Saai Ommen
‘Er is hier niet zo veel te doen, maar dan maken we het zelf gezellig.’Ommenkanookheelsaaizijn.Erisnietveeltedoen,win-kelsgaanlaatopenenweervroegdichteninOmmenzelfkunjenietuitgaan,aldusde11-13-jarigen.Ookdeleeftijdsgroepdaar-boven,dievan14en15jaar,vindtOmmen
somsbestsaai.‘Er is weinig te doen voor onze leeftijd,’alduseenvandeOmmense14-jarigen.Erwordenwelveeldingengeor-ganiseerdindebuurtdoordebuurtvereni-ging,zoalsstraatbarbecues,fietstochtenenkermis.Alsjenaardediscotheekwilt,dankandatvanaf15jaar…maardanmoetjewel8kilometerfietsen,endatdoetdanookiedereenuitdeheleomgeving.Hetomge-keerde,alteveelactie,isookweernietdebedoeling:indezomerwordtOmmenover-spoelddoortoeristen,waardoorhetplotse-lingeenstukdrukkeris.
De stad?
DemeestejongerengaannaarZwollevoorvermaak,schoolenvrienden,zekeralszewatouderworden.‘Hier in Ommen is niet veel werk. Voor werk gaan de meesten naar Zwolle of Hardenberg.’MetnamedewatouderejongerenziendatjenietalleskaninOmmen,maarinprincipemaaktzedatnietheelveeluit.‘Ik zit in Zwolle op school, ga nooit in Ommen uit.’ ‘Het is maar een klein stukje met de trein, dus dat valt allemaal wel mee.’QuavoorzieningenheeftOmmenooknietveelmeernodig:‘Ze willen een theater en bioscoop bouwen aan de Vecht, maar dat verpest toch het uitzicht.’Sommigenzou-denweleenMcDonaldswillen,maarbijde
67
plaatselijkesnackbarishetookaltijdgezel-lig.
Vertrekkennaardestadis,zekervoordejongsteleeftijdsgroep,absoluutgeenoptie.Ookalmaakjegebruikvandevoor-zieningenvanZwolle,dannogwillenveeljongereninOmmenblijven.Indecreatievesessiekwamdithetsterksttotuitinginhetgroepjedatprobeerdehetthemaleven in de stadtevisualiseren.Zekregenhetnietuitgebeeld,enhetvergdedriepogingenomdeidealestadtemaken:eenstadmetvrijstaandehuizenmettuin.Alsdejonge-renwatouderworden,loktZwollemetallevoorzieningendaarwatmeer.VoorwerkencarrièrekanjenietinOmmenblijven,danmoetjeweluitwijken.‘Carrière maken? Dat lukt niet op het platteland. Als ik een goede baan kan vinden met auto, dan wil ik hier wel blijven wonen. Bijvoorbeeld in Zwolle, dan kan je daar werken en heen en weer reizen.’ Nietteverwegdus,deidealewoon-werkafstandisongeveerdertigminuten.Deoud-stegroepzietnoghetmeestineenlevenbuitenOmmen,maarbedenktookdatdeze(ofeenvergelijkbare)omgevingvoorkin-derenideaalis.‘Als het niet in Ommen kan (wonen en werken), waar dan wel? Ik wil niet echt in een drukke stad wonen. Liever een rustig stadje met natuur als je ooit kinderen
krijgt. Dus of dichtbij wonen, of een heel goede verbinding.’
Het vrijstaande huis
‘Als het maar privacy heeft, niet zo’n varkens-kot; dan hoor je de buren alsmaar praten.’DathetdejongerennietlukthetlevenindestaduittebeeldenheeftallestemakenmethetfeitdatdemeestejongereninOmmenopgroeieninvrijstaandehuizenmet(vaakgrote)tuinen.Endatisprecieswatzijookvoorzichzelfzoudenwillen.Eenmooivrij-staandhuismeteengrotetuin,omdathet‘prettig is om vrij te wonen.’Rijtjeshuizenwordengezienals“varkenshokken”,afge-schottewoningenmetkrappetuintjes,waardoorjegeencontactkuntmaken.‘Het huis hoeft niet heel groot, maar wel luxe van binnen.’...engezellig.Tochzijnzedaarinookweerrealistisch:‘Als je met z’n tweeën bent is een rijtjeshuis beter...’.Ooknieuw-bouwwijkenzijnnietgezellig:hetkanwel,maardanwelmetjeeigenindividueleinvullingvanhoediehuizeneruitmoetenzien.Hunomschrijvingvaneengezelligestraat:‘Met leeftijdsgenoten, met gezinnen met kids, alle leeftijden, van alles en nog wat, van iedereen wat, ook andere culturen.’ HetisprettigdatjeinOmmeniedereenkenten
68
datiedereenjoukent,datgeefteengevoelvanerthuishorenenopjeplekjezijn.
Groen Ommen
‘Ommen was ook de groenste stad van Neder-land.’Dejongerenzijntrotsophunbossen,weilandenengroen.Hetiser‘szomersbestdrukmetveeltoeristen,maarookdatdraagtbijaandegezelligheid.Zewillenhetgroennietkwijt:‘Er wordt ook veel gebouwd, maar we willen liever dat er meer groen blijft.’Nietdatzenuzoveelindiebossenwandelen,datdedenzealskindmethunouders,maarnueigenlijknietmeer.Hetmoetergewoonzijn…ookaliservolgenssommigejongeren,zekerdewatoudere,meerdangenoeggroen.Minderlieverniet,maarmeerisechtnietnodig!‘Wat heb je nou aan vlinders enzo, er is al meer dan genoeg. Overal groen, groen, groen.’Nietmeer,maarooknietminder,ishetmottovandeOmmensejongeren.w AnneenJetskezijnopgegroeidtussenhetgroenenvindendatzehetgoedgetroffenhebben.Ziededvd.
Veilig Ommen
Ommeniseenbehoorlijkveiligeplekvoorjongeren,ergebeurtnietveel…enalserwatgebeurtdanheeftiedereenheternogjarenover.‘Er is toen een meisje aangerand op het station in Zwolle, daar gebeurt echt wel eens wat. Daar moet je dan ook niet alleen fietsen,’herinnerdeeenmeisjezich.Verderzijnergeen‘enge mannetjes’ enishet‘best veilig’.Welishetzodatiedereenaltijdmaardenktdatjejefietsoveralopenkuntlatenstaan,maartochwordendieookweleensgestolen.Ookhetverkeerisnietzodrukdatdejongerenzichdaarechtzor-genovermaken.‘Soms rijden ze wel eens te hard bij ons in de straat, maar dan spring ik er gewoon voor,’losteenjongenvan14datprobleemop.
Conclusie Ommen
AlsdejongerenzelfeenconclusiemogentrekkenoverOmmen,danzeggenze: ‘Ook al willen we allemaal andere dingen, uitein-delijk wil iedereen later hetzelfde: een mooi huis en een goed leven. Het is belangrijk dat je gelukkig bent, en iedereen probeert dat op zijn eigen manier te bereiken. Ommen is toch wel een heel leuk stadje daarvoor, met veel verschillende dingen.’
69
Creatieve sessie: aspecten van rust en ruimte
RustenruimtestaaninOmmencentraal.Dezerustenruimtevertaaldezichineenaantalverschillendeaspecten,verbeelddoordejongerenindecreatievesessie.Sommigeaspectenzijnergbelangrijkvoordejongeren,zoalsdewenstoteenvrij-staandhuismettuin.Rustenruimte,metnameinjeeigengroene,ruimeomgeving,zonderlastvanburen.Andereaspecten,zoalshetlevenindestad,lekenineersteinstantiewelinteressant,maarkosttendejongerentijdensdesessieergveelmoeite:hetlevenindestadismaarmoeilijkvoortestellen.
Leven in een vrijstaand huis met tuinHetlevenineenvrijstaandhuismettuinishetallergrootsteideaalenvoorveeljon-gerenderealistischevoorstellingvanhetoptimaletoekomstigewoonperspectief.Ditwoonperspectiefhebbenzeindedrietekeningenoppagina70en71uitgebeeld.Zehebbeneensterkebehoefteaanzelf-standigheid,privacy,ruimte,groen,voorpaardenofschapen,zwembad,tuin,maardezeruimtemoetmetnameookdienenalssocialeontmoetingsplek.‘Metz’nallenindetuinzitten.’Gezelligkletsentot‘savonds
laat.’HetzalmisschienlastigwordenalsiedereeninNederlanddatwil,maar‘wijhierinOmmeniniedergevalwel’.Erisdanookgeenbehoefteominhetgroenvaneenhogerestand-hetGooi-tewonen.Zevoelenookweldatditgroenheelandergroenis!
70
71
72
Leven in de stadLevenindestadiseenwensvooreenenke-ling.Hetgaatdanomdeonvermijdelijkeperiodevanstuderenencarrièremaken,maardaarnadenkthetmerendeeldewegterugnaarOmmenofvergelijkbarewoon-omgevingwelweertevinden.HetlevenindestadvraagtomeeninvullingvandiebehoeftendieminderverkrijgbaarzijnindeOmmensesamenleving.Eenappartementindestadisvoorsommigeneenideaal,maarslechtsvooreenpaarjaar.Tijdensdecre-atievesessiebleekdateenvisieoverzo’nwoonomgevingmaarmoeilijkintevullen
was.Deenigeuitwegbleekhetontwerpenvan‘vrijstaandehuizenmettuin’indestad.
73
Leven in een leuke woonwijkBewonerzijnvaneenleukewoonwijkiseenaantrekkelijkvooruitzicht.Hetzegtietsoverjepersoonlijkheid:jebentflexibel,jekuntmetallerleisoortenmensenomgaan,jewiltonderdeelzijnvandesamenleving.Deide-alewoonwijkiserééndielijktopsommigebestaandewoonwijken,maarwaarenkelebelangrijkeaspectenaanzijntoegevoegd:veelmeergroen,eencentraalpunt,liefsteenpleinwaarplekisvooriedereenenvooriedersverschillen.
‘En daar is Amsterdam... Urbaan leven in het groen, dat is het Gooi!’
76
77
DeGooienVechtstreekiseenheuvelach-tigestreekinhetzuidoostenvanNoord-Holland.Hetiseengroengebied,metveelbeschermdenatuurgebieden,dorpenenveelvilla’s.HetGooiwordtgevormddoordenoordelijkeuitlopervandeUtrechtseheuvelrug,dieisontstaantijdensdevoor-laatsteijstijd,ruim200.000jaargeleden.HetligtdanookbovenNAP,metalshoog-stepuntdeTafelberg(36,4kmbovenNAP).DeTafelbergligtopdegemeentegrensvanHuizenenBlaricum,preciesmiddentussendebebouwdekommenvanBussum,Huizen,BlaricumenLaren.
DegrenstussenNoord-Holland(Gooi)enUtrecht(Eemland,vanEemnestotLoos-drecht)isin1351vastgesteld.VanafdeLeeuwenpaalaandeZuiderzeekustwerdeendenkbeeldigerechtelijngetrokkennaardeDominUtrecht.LangsdezelijnwerddeGooiergrachtalsscheidingtussenGooienEemlandgegraven.
DeGooienVechtstreekhadop1januari2005242.421bewonersopeenoppervlaktevanzo’n26.950ha.TothetGooibehorendegemeentesBlaricum,Bussum,Hilversum,Huizen,Laren,Muiden,Naarden,WeespenWijdemeren.Hilversumismet83.626inwonersdegrootstegemeente,Muiden
7.Urbaan leven in het groen: het Gooi
Het Gooi: urbaan leven in het groen
InhetGooiisdesituatieerggoedvoorjongeren,maarmetwatandereaccenten:hetgroeniser,maardejongerenvoelenzichonderdeelvaneengrotergeheel:deRandstad.Allevoorzieningenbinnenhandbereik,rustenruimte,gecombineerdmetdeactieindestad…alsjedaarzininhebt.Debeperkingenindezeregioliggeninhettoekomstperspectief:kanikhierlaterwelweerterecht,wordtdatnietteduurvoorme.Daarnaastisdegezamenlijk-heidmetanderemensenmindergrootdaninOmmen:eristocheengroterescheidingtussenarmenrijk,tussendeenormekastenvanhuizenendeklei-nere.
78
met6.678inwonersdekleinste.(bron:www.tgooi.info)
‘Dichtbij alles wonen is fijn. Het Gooi heeft alles wat we willen.’
HetGooiisvoorjongereneenprettigestreekomtewonen.Zewonenerinveelalgrotehuizen,metgrotetuinen,bijoudersdiekosmopolitischvanaardzijn.HetGooiheeftveelwataandebehoeftenvanjonge-renvoldoet:veelgroen,veelvoorzieningenenactieindealtijdnabijeRandstad.Indebehoefteaanrustenruimtewordtruim-schootsvoorzien,netalsindebehoefteaanenergieenactie,veiligheidengroen.Hetgeeftafentoedanookeengevoelvansuperioriteit,van‘wijhebbenhethiergoedvoorelkaar.’Debeperkingindezeregioheeftvooraltemakenmetdemensenzelf:hetgezelligegezamenlijkeislastigertebereikenalsiedereenzijneigenprivé-domeinheeft.Erismindergezelligheidopstraat,mindergemeenschappelijkter-ritoriumomsamenintezijn.Datontlokteeenvandejongerendeuitspraak:‘Liever een grote hei, dan iedereen een grote tuin.’Daarnaastwetendejongerenookweldatdezemaniervanlevengeldkost,veelgeld,endevraagisofzijdatlaterookkunnen
gaanbetalen…ookalzoudenzedatwelwil-len.
Het Gooi: kosmopolieten
HetGooiheeftallesenishetepicentrumvandeRandstad.Jeleefterineengroenparkwaarbijiedereendanweerzijneigenprivé-parkheeft,vanminituintotgroot-grondbezit.‘Dichtbij alles wonen is fijn. Het Gooi heeft alles wat we willen.’Hetgevoelisdanookdatjewelineenstadwoont,maardanineenstadineengroeneregio.InhetGooiwordtdegroeneruimtebenutomjeterugtetrekkenvanheturbaneleven,maartegelijkertijdbehoorthetweltotdiestad.DeheideisonderdeelvanAmsterdam,hetGooiisonderdeelvandatstadsgevoel.w OpdedvdverteltTacouitHuizen,middenopdehei,hoedichtbijAmsterdamis.
‘Later wil ik ook wel elders carrière maken.’ VanafjegeboorteishetGooidespringplankomverdertekomeninhetleven.Ergensandersjevleugelsuitslaanisdanookstan-daard.DatdoejedanindeRandstad,inhetwesten–hetoostenvanNederlandbestaatnietindeperceptievandezejongeren.Datlaterelevenhoeftnietzotezijnalshetnuis:zewetendathunhuizenduurzijnendatdezeplekwelheelideaalis,zomiddenin
79
hetgroenmettochallesdichtbij…zewetennietofdatzelflaterookgaanbereiken.‘HetGooiiswelmoeilijkomtewonen.Hetisechtwelduur.’
Gooise jongeren zijn niet hun ouders
Hunwensenzijndanookmindergrootdandievansommigeouders.‘Ik woon in een huis met vier badkamers... Best wel een beetje heel erg overdreven. En onze buurman is Marco Borsato.’ Eenkastvaneenhuishoeftniet,hetgaatomdemensendieerinwonen.Eengigantischetuinisooknietnodig,alsjemaargenoegtuinhebtomhetleuktemaken:‘Liever een grote hei, dan iedereen een tuin.’Eneventueel,alsjedantochdieenormetuinhebt,danmakenwedaardecentraleplekvooriedereenvan.Diespagaattussenwathunoudersdoen,willenenbereikthebbenendejongerendiedegezelligheidbovenallesstellenisheelzichtbaarinverschillendetekeningendiedejongerengemaakthebben.Ondanksopvoedingenplekwaarjebentopgegroeidkrijgendecentralewaardenvanjongerenhetprimaat.
Gezelligheid voor alles
Ookdezejongerenvindendathetgezel-ligmoetzijn,enwillendaarbestwatvoorinleveren.EnechtheelgezelligishetnietinhetGooi.Eenjongenvan12vindthetallemaalmaarsaai:‘Het is doodsaai bij ons, niemand kent elkaar. Op zich hebben we een goed buurtfeest maar ja, niemand kent elkaar, alleen de buren. Je kan ook niet bij iemand aanbellen of die mee gaat voetbal-len, want die ken je niet. Terwijl we wel een mooi voetbalveldje hebben.’Anderenzijnhetdaarmeeeens:‘Er is niemand in mijn wijk waarmee ik kan spelen.’Jongerenhebbendringendebehoefteaangezelligemensenomdingenmeetedoen.Hetgevoeldatiedereenelkaarkent,iserniet.‘Ik weet niet echt wat voor soort mensen er bij mij in de straat wonen. Er wonen niet echt arme men-sen. Ik weet niet of ze werken in Amsterdam. Als er een nieuw iemand komt wonen, dan weet je dat niet. Je maakt alleen kennis met je buren.’
Luxe
Zezijnwelgewendaanhunluxeomgeving,zoalseenmeisjehetverwoordde:‘Later wil ik een gezellig huis, knus, groot genoeg, eigen kamer met eigen spulletjes, een beetje
80
luxe, later in het Gooi, maar eerst studeren in Amsterdam.’Ofzoalseenjongendemeningvaneenaantalverwoordde:‘Zolang ik niet in een rijtjeshuis hoef te wonen, is het oké.’Dewoonomgevingmoetwelgezelligzijn,voor-alookmetleukemensen.HetGooibiedtalheelveel,maarhetmoetniettematerialis-tischworden.Sfeer,karaktervanwoningen,mensen,gezelligestraatjes,kletsenbuitenmetelkaar…Enookisaldatgrotenietaltijdheelpraktisch,ofzoalseenmeisjevan17vertelt:‘Ik weet uit ervaring hoeveel onderhoud een grote tuin is, dat is heel veel!’Hethuisisdanookbelangrijkerdaneentuin,want: ‘Als je een park in de buurt hebt, is het niet erg als je geen tuin hebt.’
Dromen over later
DeGooisejongerenhebbendegrootsteambitiesentoekomstdromen.Eenkleineselectievandedromen:‘Ik wil in een villa wonen met zwembad’, ‘Na de studie een wereldreis maken,’ ‘Zwembad wil ik wel, maar dat is niet echt waarschijnlijk’, ‘Ik wil in een kubuswoning wonen’, ‘Parijs is cool!’, ‘Een groot kasteel, maar dat is een soort van droom.’ Hundromenvliegenallekantenopenvolzelfvertrouwenpratenzeoveralleswatzezoudenwillen.‘Ik denk niet dat we onmogelijke dromen hebben. Als je het wilt
denk ik dat het best kan. Als je streeft naar een landhuis in Frankrijk en je wilt er echt voor werken, dan kan dat best lukken.’
Tochhangteraanaldezedromenookeenprijskaartjeenvelenzienhetalseentus-senstadium:eerstdewereldverkennen,danweerterugnaarhetGooi;oftenminste,zodradatgezinkomt.‘Als ik vrijgezel word, wil ik naar het buitenland. Als ik getrouwd ben met een kind, dan wil ik in Nederland wonen in een rustige buurt en veilig. Het Gooi daar een goed voorbeeld van.’
Conclusie het Gooi
HetGooimoetblijvenzoalshetis,ermoetnietteveelveranderen.Geengroenweg,nietteveelnieuwbouwgraag.Jeergensthuisvoelenisergbelangrijk,maarnogbelangrijkerisdatjegelukkigbentenhetnaarjezinhebt.Hetligtdanookaandetoekomst,hoejehetlevengaatinvullen,waarjedanuiteindelijkgaatwonen.Alshetmaargezelligis…DemeestejongerenwillenuiteindelijkgraaginhetGooiblijvenenvindenhet,ondanksdevaakongezelligemensen,tocheenprimaplek.
81
Creatieve sessie: aspecten van urbaan leven in het groen
InhetGooiisdedominantefactordatjon-gerenzichstadsbewonervoelenmiddeninhetgroen:deomgevingvoorzietgoedindebehoefteaanactieversusrustenruimte.Deaccentenleggendenadrukopdeinvul-lingvandezebehoeften:gaathetinhetGooiomdatgrotehuisendaarmeedatterritorium(mijntuinisenormenvanmij),gaathetjuistomdemensenwaarjemeesamenleeft,ofisdatstadsenuzobelang-rijk.
Mijn eigen koninkrijk en territoriumInhetGooiissprakevaneenspagaattus-sendewereldvandeouders,waarindejongerenfysiekenfunctioneelopgroeien,endewereldvandejongerenzelf.Defysiekeinrichtingeninfrastructuurgenerereneenbesefvan‘territoriaalgrondbezit’en‘beheervangebied’.Ditbetreftzoweldeperceptieomtrentdepersoonlijkeprivateleefomgeving,alsheteigendomsrechtvanhetheleGooi.
Eengrotetuinisdannatuurlijkeenenormelapgras,waarjenietalsmaaropgaatlopen,maardieerwelmoetliggen:alsbewijsvaneigendomenalsbescherming
tegendelawaaierigebuitenwereld.Echter,ditthemaindetoekomstplaatsend,bleekheteigenkoninkrijktesneuvelen,tenbehoevevanhetconceptsamenlevenineenwijk.Ditaspectiseigenlijkhetboegbeeldvandeouderlijkewoonperceptie,geprojec-teerdopdebelevingswereldvanhunkinde-ren.Degenendieditthemauiteindelijkkozenmaaktenerietsheelandersvan:hetrechtopjeeigenindividualiteit,jeprettigvoelenopjeeigenmanier.Iedereenmoetdanookeenhuisnaareigensmaakkunnenhebben,zoalsaanderechterkantvandemaquetteopdevolgendebladzijdeisafge-beeld
82
Een fijne wijk samen met allerlei mensenDeanderehelftvandespagaatgaatoverdebelevingvanhettoekomstigewonenvandejongerenzelfintegenstellingtothunouders.Bijjongerengaathetomdiversiteit,contact,socialeinteractie.Toegepastopdewoonpraktijkentoekomstigebehoeftenisdewijkdaarhetmiddelvoor:eenfijnewijkisdieplekwaarjemetallerleimensencontacthebt.Nietdatenormehuismettuinalsepicentrum,maardewijkzelf,zoalsdejongerenmetdemaquetteopdevolgendepaginahebbenlatenzien.
83
84
Stadsleven én lekker buiten wonenDeGooisebewonerszijnkosmopolietenstedelijkvanaard.Zeambiërenhetstads-leven,omertewonen,tewerkenenhunstempeloptedrukken,maardebehoefteaangroendrijfthennaarbuitendestad.Bijnaalleaspectenvanhetlevenvindendusergensandersplaats,hetfysiekewonenzelfgebeurtalleeninhetgroeneGooi.DenatuurbelevingbinnenhetGooigaatdanookmeerover‘stadse’recreatiezoalsopdeplassenvarenenoverdeheiwandelendanechtdoordebossensjouwen.
85
Rotterdam: even chillen en energie opdoen bij de Koopgoot!
88
89
Rotterdamis,meteenkleine600.000inwoners(588.697op1juli2006,bron:CBS),degrootstestadindeprovincieZuid-Holland.Begonnenalskleinvisserstadjerond1250ishetinmiddelsuitgegroeidtotdetweedestadvanNederlandquainwo-nertal.Rotterdamisbekendenberoemdomdehaven,dielangetijddegrootstehavenvandewereldwas(tussen1962en2004).InmiddelsisdeRotterdamsehaveningehaalddoordehavensvanShanghaienSingapore.
Rotterdamstaatbekendomzijnvernieuwen-dearchitectuur.HethartvanRotterdamisop14mei1940platgebombardeerd,waarbijzo’n258ha.bebouwdeoppervlakteisver-woest.Veelisdaarnanieuwgebouwd,vaakopgedurfdewijze.RotterdamwasdeeerstestadinNederlandenEuropamethoog-bouw,in1898werdhetWitteHuisaandeOudeHavengebouwdnaarAmerikaansmodel.NogsteedsbouwtRotterdamveelmodernehoogbouw,enwordtdaaromweleenshetManhattanaandeMaasgenoemd.Rotterdamsewijkenzijndanookheeldiversvanaard.VanhypermodernewijkenlangsdeMaas,totheleoudewijkenalsDelfs-haven,totgroenevillawijkenalsHilligers-berg.(bron:www.rotterdam.info,www.top010.nl)
8.Energie opdoen in de Koopgoot:Rotterdam
Rotterdam: energie opdoen in de menigte
InRotterdamiserweinigrustenruimte,endatvoeltalseenbeperking.Jongerenzoekenhunenergiedaaromindemenigte:veelmensen,veelactie.InRotterdamziejedatjongerenhunbehoeftenopeenanderemanierver-talen:deomgevingisnueenmaalnietideaalquagroen,veiligheidenderge-lijke.DemensenwordendaaromdestebelangrijkerenRotterdamsejongerenzoekennaareenmanierommetdiemensendiegezamenlijkheidtecreëren.Voornuisdatprima,maarvoorhuntoekomstigewoonomgevingwillenveeljongerenweguitdestad:voordekin-derenishetgeengoedeomgeving.
90
Rotterdam: wonen midden in de actie‘Je kan hier van alles doen, wat je in dorpjes niet kan.’Rotterdamisinprincipeeenprimaleefomgeving,andersdanjemisschienzoudenken.HetheeftdanwelnietderustenruimtevanOmmen,hetisooknietdatgroe-neidealeplekalscentrumvandeRandstad,maarhetheeftwelwatanders:actie!‘Het is allemaal goed bereikbaar. De stad is leuk je kan er veel dingen doen. Je kan overal heen. Stad, theater… je hebt zoveel in de stad. In een dorp is het allemaal zo ver weg. Waar je ook woont, alles is dichtbij.’Destadheefteensterkecentrumfunctie,waarveelmen-sensamenkomen.‘Het is centraal. Iedereen komt overal vandaan maar toch is het de plek waar iedereen kan samen komen. De stad is voor mij het centrum met de Koopgoot, de lijnbaan met allerlei verschillende winkels.’ DeKoopgoot,hetcentrum,datisdeplekdiejeopzoektalsjeenergienodighebt.HetisdanookhetomgekeerdevanOmmen,maardaaromnieteenmindergoedeplekomtewonen.Hetzijnhiervooraldemen-sendiehetmaken,deverscheidenheid,demenigte,alleseniedereenbijelkaarendoorelkaar.‘Er zijn veel gemixte culturen bij ons, dat is juist wel grappig.’Dejongerengroeiendanookopmiddentussenaldieverschillendeculturenentussenheelveelmensen.‘Wij hebben wel veel last van onze
buren, want ze hebben altijd herrie. Maar we zijn daar eigenlijk ook wel aan gewend.’
Gezellig wonen wordt bepaald door de mensen
‘Ik woon wel heel mooi, maar ik mis wel leuke mensen in de wijk.’Dewoonomgevingendieanderemensenzijnbelangrijkerdanhetsoorthuiswaarinjewoont:ookopeengalerijflatishetgezellig.Hetstadscen-trumiseenverlengstukvandeeigenwijk.Deeigenwijkmoetgezelligzijn,maaralsjeenergiewiltopdoen,dangajenaardeplekwaarhetgebeurt:hetcentrumvandestad,ofweldeKoopgoot.‘Ik woon in een keurige ongezellige wijk, maar er wonen ook Feyenoord-fans, die zijn dat stijve niet gewend.’Hetgroteideaalisdanookeenleukeeigenwijkplusdatcentrum,enafentoeookmeercontacttussendewijkenonderling:‘Ik vind dat er ook contact tussen de wijken moet zijn; je moet naar elkaar toe kunnen gaan.’
Actie en mensen: de keerzijde
Dieactieenmenigtehebbenookeenkeer-zijde:veelculturenisleuk,maarkanookspanningopleveren.‘Ik vind het heel leuk dat ik met verschillende culturen ben opge-
91
groeid. Ben er niet bang voor ofzo. Maar ik wil wel eerlijk zijn, ’s avonds is het soms eng. Hangplekken waar het soms niet zo fijn is.’Veeljongerentekenenaandathetideevansamenlevenmetelkaarenmetres-pectvoorelkaargoedis,endatmensennietgescheidenvanelkaarzoudenmoetenleven,zoals‘ze in New York hebben, van die wijken met alleen maar Italianen of zo.’ Tochzienzijdatdatnietaltijdgebeurtendatzijdaarzelfookaanmeedoen.‘Op school is het prima, daar is iedereen, maar buiten school ga je toch vooral met je eigen soort om.’Rotterdamisdergiowaardejongerendemeesteoverlastervaren,vanhangjongeren,vanjunks,maarookvanburen.Alleswentuiteindelijkwel,maarprettigishetnietaltijd.
Rotterdam: veiligheid en overlast
Rotterdamiseengrote,drukkestadmetveelverschillendeculturen.Datcreëertafentoespanningenookeenonveiliggevoel.Jongerenwordengeconfronteerdmetgrotestadsellende:moorden,steek-partijen,agressie,overlast.Erzijnwijkenwaarjebeternietkuntkomenenwijkenwaarhetprimatedoenis.‘Er hangen veel mensen buiten, die kletsen en roken. Het zou kunnen dat ze wiet roken ofzo. Omdat ze met
een groep zijn, raken ze soms dronken en dan heb je vandalisme.’ Maarhetblijftnietbijrondhangendemensendiedejongerenengvinden,ergebeurenookechtdingenwaarzevanschrikken.‘Bij ons in de buurt wilde een vrouw zelfmoord plegen en toen is ze door de politie in haar been geschoten.’Ofhetverhaalvaneenmeisjewaarbijdeflatontruimdisomdatereengijzelingwas.Sommigeouderspratenweloververhuizen,maarzewetennietofdatechtgaatgebeu-ren.
Hoe gezond is het hier?
Schoonishetniet,inRotterdam.Honden-poep,overvollecontainers,viezigheidopstraatenzwerfvuilziendejongerenoveral,maarookdeindustriespeelteengroterolindebelevingvandestad.Ditleidttoteengevoelvanongezondheid,zoveelindustriekannooitgoedzijn.Deaanwezigehoeveel-heidgroenbiedtgeencompensatie:‘Groen is hier niet zoveel. Je ziet soms een boompje. We hebben wel paar bossen. Maar op groene veldjes liggen vaak alleen hondendrollen.’
Demeestejongerenwetenookweldateentuinnietaltijdmogelijkiszomiddenindestad,maardatneemtnietwegdatzebehoeftehebbenaanmeergroen,alsnood-
92
zakelijkevoorwaardeomgoedtekunnenleven.‘Zonder groen kan je je kinderen toch niet opvoeden?’wasdanookeenopmerkingvaneenvandeRotterdamsejongens.Datgroenmagineenparkzijn,plantenbakken,groenstroken…alshetermaarkomtendooriedereengebruiktofgezienkanwor-den.Rustenruimtehorenbijvakantie,dankomjetotrust...endansnelweerterugnaardemenigtevoordeenergie.‘Het is niet erg, de stad is om uit te gaan. Als je de natuur in wilt dan ga je met je ouders even weg, rij je naar buiten, naar strand of bos.’
Zezijngewendaanminderruimtedandejongerenuitdeandereregio’senhebbendanookbescheidenwensen.Zewillenbesthunruimtedelen,zolanghetmaargezel-ligismetdemensenomhenheen.Somsleidtdezedrukteechtertoteengevoelvanbenauwdheid,zekeralshetindeeigenwijkofflatnietgezelligis.Eeneigenplek,datzoudenzegraagwillen,eenidealehangplekmetruimtevooriedereen.Een uniek idee: Rotterdam kashba
Hetgevoelvanmetzijnallen,respectvoorelkaar,wieofwatjeookbent,komtzeersterknaarvoreninRotterdam.Jongerengroeienhieropmetallerleiculturen,datzijngewoonhunvriendenenklasgenoten.
EenallochtoonbenjealsjenietinRotter-damwoont,voorderestisiedereenautochtoon.DeRotterdamsejongerenvanMarokkaanseafkomsttrokkenhetgevoelvansamenlevenindemenigteheelsterkdoortijdensdecreatievesessieenbedach-tendeRotterdamKashba.Ditiseenein-deloosgebouwmetallemaalverdiepingen,trappetjes,gangen,doorkijkjes,binnen-plaatsen,parkeergarages,scholen,waariedereendoorelkaarenbijelkaarwoontenhetbejaardentehuisvanjeopavlakomdehoekis.Vol,drukengezellig.w AchmedenBaranvindendeKoopgootalsKashbahalbehoorlijkideaal,nunogwatdichterbijhuis.Ziededvd.
Conclusie Rotterdam
Rotterdamkrijgtvandejongerengemid-deldeen8.Drukte,actieengezelligheid.Hetwoonwensenlijstjeconcentreertzichbijdezejongerenopdebeperkingenvandegrotestadquanatuurengroen.Meernatuur,meerspeelplekken,datjejeveiligvoeltopstraat.Daarnaastmoetalleseniedereendoorelkaarwonenindewijken.Mengingvanculturenisgoed,zodatjekanlerenomgaanmetanderemensen.Wantindeklasisdatookalzo,enzoleerjeelkaar
93
kennen.Uiteindelijkmoetiedereenzichindestadkunnenthuisvoelen.
Creatieve sessie: aspecten van energie uit de menigte
OmdatRotterdamzo’ngrotestadismeteenenormeverscheidenheidaanwoonvormen,zijnveelaspectenvanwoneninRotterdamaandeordegekomen.Deaccentengaanvanhetbelangvandewijkindebehoeftetotgezamenlijkheid(ofdatnueenbestaan-dewijknaasthetcentrumisofeennieuw-bouwwijkmetveelgroen),tothetweggaanuitdestadofhethoogwonenbovende
staduitommetdebenauwdheidtekunnenomgaanenmeeraandebehoeftetotrustenruimtetekomen.Ookkwamdewenstotdeidealehangplektotuiting.
Wijk+centrum: leven in de stadWoneninRotterdambetekentlevenineenRotterdamsewijkentegelijkertijdmedebe-wonerzijnvanhetcentrum.Jekuntteallentijdeevennaarhetcentrumgaanomjeondertedompelenindemenigte-datdoejestandaardmeerderekerenperweek-inwisselwerkingmetaltijdweerterugkerennaarjeeigenwijkwaarjetoevalligwoont.Voordejongsten12-13jaarisvanzelfspre-
94
kenddeeigenwijkhetmeestdominant,voordeouderejongerenvormthetcentrumintoenemendematedetrekpleistervanwaaruitallesgebeurt.Indetweederondewerddezeformuleomgetoverdineenheusekashba,methonderdentrappetjes,tuintjes,straatjes,allevoorzieningenenhuizendoorelkaarheen.Vlucht uit de stad – wonen in het groenHetwonenindestadisprimazolangjegewoonjegangetjegaat.Insommigewijkenechterishetleefklimaattochbehoorlijkbenauwend.ZowarenerenkelejongerenuitDelfshaven,diezichzichtbaargedeisdhieldenenzichnietteveeluitlietenoverdeeigenlijkewoonomstandigheden.Vanuitdezebeperkingkonweleendroombeeldgevormdwordenvaneldersverweginhetgroenwonen.Dezeneigingdraaidemeeromhetergensanderswonendanechtinhetgroengaanwonen.Ditaspectwerddanooknietnaderuitgewerktindetweederonde.
Een mooi appartement boven de drukte uitAansluitendbijhetvorigeaspect,was‘hetmooieappartementbovendedrukteuit’eenanderevormvanvluchtenuitdebenauwd-heid,dieerweldegelijkis.Diegenendienuineenflatwonenbelevenditoverigensals
heelplezierig,nietomdathethoogbovenallesuitis,maaromdathetgezelligmetz’nheelvelenis,bovenje,onderje,naastje,overalmensen.Wonenineengrotegezel-ligeflatindestadisdaarmeevergelijkbaarmetwonenineengezelligewijk,maardanverticaalenzondereigentuin.Ookvanditaspectisgeentekeninggemaakt.
Wonen in een mooie nieuwbouwwijk met groenDitconceptisaleenrealiteitwaarsommigejongerenreedsinopgroeien.Mooie,ruimenieuwbouwwijkenmetveelgroen.Aanvankelijkzijndezewijkennogzonderziel,maarhetgaaterjuistomdeeltezijnvanietsinopbouweninontwikkeling.Ditbetekentdaterietsmagwordenwatnognietis.Daarvoormagalleswijken,zelfsdewijkwaarjezelfwoont,zekeralsheteenlelijkewijkis.Zogebeurdehettijdensdetweederonde,waarbijdetotaleMaasvlakteveranderdeinweilanden.
95
96
Streetlife: Heerlijke HangplekZoalseerderomschrevenkenthetfeno-meenhangjongerenverschillendegezichts-punten,afhankelijkvanhoejeernaarkijkt.Hetthema‘HeerlijkeHangplek’werdomarmddoordrie13/14jarigen,dieereenzeeraantrekkelijkeplekvanmaakten:eengroteboomalscentraleoerplek,omringddoorallemaalbankjesvooralleverschil-lendesoortenmensenengroepen,zodatervooriedereen‘plaatsopéénplaats’is.Hierwordteenstemeerzichtbaarhoezeerookmiddenindestadhetgroen,hetgezelligmetz’nallenenhetcentrumpuntalsvitaleaspectenvooreenaangenaamcommunity-
levenwordengezien.Ookde‘foute’zakenalseencoffeeshopkrijgenhunplek,maaralswordtgeopperddatjedandaarjekin-derennietkuntlatenspelenishetsubietafgelopen....metdekinderen.
97
Even treinen... Weert als centrum van een stedelijk netwerk
100
101
WeertiseenstadinLimburgendestede-lijkekernvandegelijknamigegemeente.WeertwordtvoorheteerstvermeldalsWerthaineenakteuit1062.Deplaatsisontstaanaaneenknooppuntvanwegeninhetheide-enveengebiedopdegrensvanBrabantenLimburgaanderandvandePeel.Weertheeftstadsrechtensinds1414.Weertheeft48.575inwonerseneenbevol-kingsdichtheidvan464inwonerspervier-kantekilometer.
Weertisnaareigenzeggenineersteplaatseenindustriestadmeteenaantrekkelijkvestigingsklimaatvoorallerleitypebedrij-ven.Hetiswatdatbetrefteengroeiregio,waarveelbedrijvenzichvestigen,maarwaarookdooreenconstanttekortaannieuwbouw,veelgebouwdwordt.ErzittendiversetypenindustrieinderegioWeert,waarvanmetnamedebio-industriedeafgelopenjarenhardisgegroeid.(bron:www.weert.nl)
‘Leuk om te gaan winkelen in Eindhoven, hebben ze meer.’
‘Het mooiste plekje van Weert? De kermis! ... Het hoeft hier niet zo mooi te zijn, anders wil je niet meer op vakantie.’ WeertisWeert,hetiswathetis...enheelblijwordenjon-
9.Rader in een groot-stedelijk netwerk: Weert
Wonen in Weert: rader in een grootste-delijk netwerk
VanallejongerendiewehebbengesprokenhebbendeWeertsejongerenhetmeestlastvanbeperkingen:hetplatteland(groen)indeomgevingisge(bio)industrialiseerd,inWeertzelfisnietveeltedoen,erisweiniggezamen-lijkheidenookdeveiligheidhoudthetmiddentussenRotterdamenOmmen:nietheelonveilig,maarergebeurtgenoegomtocheenonveiliggevoeltekrijgen.InWeertwijkenjongerenuitnaarderegio:omtochaanhunbehoef-tentevoldoenzoekenzehunheilinanderestedenenindedorpenrondomWeert.
102
gerendaarnietvan.OokalisWeerteenmooistadje,metheelveelmooieplekjes,ermisttochwelwat.‘Weert mist iets, mag wat hipper, moet gewoon met de tijd mee.’HetisnietdathetvervelendisominWeerttewonen,hetismeerdatWeert-stadnietzoveelaanjongerentebiedenheeft.Erisnietzoveeltedoen.‘Bij ons in de buurt is weinig te doen, wel wat speeltuinen en voet-balvelden, maar daar komt niemand als het nat is.’Metnamealszewatouderworden,merkendejongerendezebeperking:‘Als je ouder wordt, wordt Weert steeds minder leuk.’EriseengrootverschilmetWeert-stadendedorpeneromheen.Weertzelfvindendejongerennietheelveelaan,hetisoubolligenerisweinigtebeleven.Indeandereplaatsenismeergezelligheidensaamhorigheid.Welzijnerveelverenigin-gen,metnamesportverenigingen,envoet-baliseengrotepassievanmetnamedejongensinWeert.
De regio
Weertisvooraleenmiddelpuntineengrootstedelijknetwerk.Destedenerom-heenvoelenalsheeldichtbij,ofhetnuEindhoven,DenBosch,MaastrichtofzelfsDenHaagis.Dejongerenreizenrustignaardiestedenafomdaardeleukedingente
doen.‘Eindhoven is niet zover weg, maar een half uurtje rijden. In Roermond heb je allerlei grote merkwinkels bij elkaar, dat is best duur, maar soms hebben ze van die acties met 20% korting en zo.’ ‘Winkelen kan je hier in Weert niet, dan gaan we naar Eindhoven. Het is hier niet leuk om te winkelen, zeker niet als ik kleren moet hebben.’Hetlevenspeeltzichmeerafindegroteregio,daninWeertansich.w NicolevindtWeertweleenstad,maareenbeetjeeen“incomplete”stad.Tochheeftzehetprimanaarhaarzin.Ziededvd.
Weert en het milieu
‘Binnen de bebouwde kom gaat het wel, maar daarbuiten allesbehalve door de mestvel-den; en op vrijdagavond avond stinkt het in de kerk naar pis.’Weertligtmiddenineenvoornamelijkge(bio)industrialiseerdplat-teland,waardoorhetgroenindeomgevingnietvoeltalsnatuur.Deindustrieisaltijdaanwezig,jeruiktenjeziethet.Ookdoendevelebio-industrieenbebouwingeenaanspraakopdedierenliefdevanjongeren.‘Er zijn veel dierenhulporganisaties. Niet dat we nu allemaal vegetarisch moeten worden, maar toch moeten dieren ook ergens kunnen wonen.’Erzouookeengrootvarkensbedrijfkomen,waariedereentegeninopstandzou
103
moetenkomen.Hetalgemenegevoelisdathetslechtgesteldismethetmilieu,‘de route naar school ligt helemaal vol met chips-zakken,’en‘wat eerst vier kilometer weide was, is nu vier kilometer industrie.’
Veel nieuwbouw
Deweinigenatuurdieerdannogis,wordtineenraptempobebouwd,ietswaarallejongerentegenzijn:erisalzoweinignatuurover. ‘Vroeger was boomhutten bou-wen leuk, ik zou het ‘t liefst nog steeds doen, maar het bos is steeds verder weg.’Eriseenwoningtekortenerwordtveelgebouwd.‘Bij ons is nieuwe wijk gebouwd voor alle mensen die in Eindhoven werken,’verteltdeeen.Eenander:‘Tegenover ons was een Spaanse legerbasis, nu staan daar allemaal luxe huizen van 1,5 miljoen. Ze zitten heel dicht op elkaar, zonder privacy, niemand wil daar wonen.’ Datkostookallemaalveel,nieuwbouwisduurenwonenook.GeldiseenbeperkingvoordejongereninWeert,enzepratenallemaaloverhoe‘kostelijk’ofwelduurallesis.
Tochishetnietallemaalevenslecht:‘Door al dat bouwen gaat het voor de kinderen ach-teruit, maar er komen ook wel weer leuke dingen bij.’ Wantwonenineennieuwbouw-
wijkheeftookzozijnvoordelen:‘In een nieuwbouwwijk wonen heeft wel één voordeel: iedereen is er nieuw, je leert makkelijk men-sen kennen en hoeft niet bang te zijn niet geaccepteerd te worden.’
Weert en de mensen
DeWeertsejongerenvinden,netalsdejongerenuitdeandereregio’s,datgezel-ligemensenbelangrijkzijn,dieleukmee-doen,en ‘niet gelijk de politie bellen als je eens wat lawaai maakt.’Eenleukebuurtmetgezelligemensenisideaal,diejedanookallemaalkentwaardoorjeveelcontacthebt.Buitenlanderszijndaarineenlastigfenomeen.Zehorenerbij,alsonderdeelvanhetideedatiedereenerbijhoort,maarhetlevertafentoeookpittigediscussiesop.‘Waarom staat er geen picknicktafel in het park,’vraagteenvande16-jarigenzichaf.‘Allochtonen zitten daar vooral, die maken het gezellig, want ze nemen vaak muziek mee.’Tochmoetenerooknietteveelbijelkaarzitten,want‘dan voel ik me niet op mijn gemak.’Overlastwordtdooreenaantaljon-gerengewetenaandiebuitenlanders,ter-wijlanderendatjuistvooroordelenvinden.Turksewinkeltjeszijnwelweerleuk,maareentedominanteaanwezigheidismoeilijkvoorvelen.
104
Woonwensen: pannaveldjes en de centrale ruimte
OokinWeerthebbendejongerenwensen,metnamedejongerejongensriepenomhethardstompannaveldjes!Voetbaliseengrotehobbyvanvelen,enalsdatnietophetvoetbalveldkan,dangraagruimteopstraat.Ookdezejongerenhebbendewenstoteengrotecentraleruimte,vooriedereen,waarbijookzijweernadachtenoverhoehetdanmoestmetaldiegelovendiealtijdmaarruziemaken.Hetgroepjedatmetditonderwerpbezigwas,gingdaarinheelver:alsallegelovennietnaastelkaarkunnenbestaanenrespecthebbenvoorelkaar,danschaffenweallegeloofssymbolenmaaraf.
Conclusie Weert
‘Later? Je kan het overal gezellig maken; daarvoor hoef je niet speciaal in Weert te zijn.’TochwillenookveeljongerenuiteindelijkwelinWeertblijven.‘We zouden toch niet ergens anders willen wonen, want je vrien-den zijn het belangrijkst.’ZogelatenalsdejongerenindegroepsdiscussiessprakenoverWeert,zotrotswarenzeophunstadindecreatievesessies.Zededenenthousi-asthunbestomWeertteupgradenenhetalscentrumteplaatsenbinnenderegio.
DeeindconclusieoverWeertismeereenrealistischbeeldvanhoehetis:‘Weert is fijn, maar er kan veel veranderd en verbeterd worden,’ endatziejeindetekeningendiezehebbengemaakt.
Creatieve sessie: aspecten van het groot-stedelijke netwerk
InWeertisbestvanalles:hetvoeltkleinalsdorp,maariseigenlijkeenstad…maarheeftnetnietgenoegstadseigenschap-penwaardoorveeljongerenuitwijkendegroteregioin,naarEindhoven,Maastricht,Roermond.Aldezeaspectenkwamenaandeordeindetekeningendiezemaakten.
Leven in de grote stadWeertheefteigenlijkwelalles,wantwathetzelfnietheefthaaljeelders.Ditresul-teerdeineenzorgvuldigetekening,diebeslistnietkinderachtigmochtzijn,maarmeerzoalseenarchitecthetzouontwer-pen.UiteindelijkwarendezelfdeonderdelenzichtbaaralsbijWeert,deidealestad.
105
106
Leven in een klein dorpjeZoopmerkelijkonverschilligenweinigtrotsalsdejongerengemiddeldwarenoverdestadWeert,zotrotswarenanderejongerenuitdekernenrondomWeertalsNederweert,Stramproy,Budel,MaarheezeenEll.Decharmevangezelligehuizen,kleinedijkjes,buitenenhetbijelkaarlangsgaanvoerendeboventoon.Alleen,zeggendeWeerternaren,‘hetstinktdaarwel’.
107
Leven tussen Maastricht, Roermond en EindhovenWeertzelfisdanmisschiennietzo’nwer-velendewoonplaats,maarwelisheteencentraalknooppuntinhetregionaleenzelfslandelijkegrootstedelijkenetwerk.ErheersteengrotevanzelfsprekendheidomwanneerhetzoeensuitkomtnaardefilmtegaaninRoermond,uittegaaninEindhovenentegaanwinkeleninMaastricht.Boven-dienisDenHaagookbestleuk.Ditgaannaar‘metropolen’eldersinhetlandiszoweleenuitingvanlichtelokaleverveling,alsvaneenactiegerichte‘go-where-the-action-is‘attitude.Hetisooknietdatze
erheelblijvanworden,hetisgewoonwatzedoen.Welkomenerdaardoorallerleimaatschappelijkethema’smeervanuitbreed-maatschappelijkperspectiefvoorhetvoetlicht,zoalsdefysiekeimpactvanverschillendereligieuzegebouwenineenwoongebied.
Weert: de ideale stadWeertalsidealestadblijkteigenlijkheelgezellig,veelzijdigenleukomtewonen.Voorallesisplek,alshetmaarweerop-nieuwaandachtkrijgen.Voorallesisplek,zoalstezienisopdefoto’sopdevolgendepagina.
108
109
110
111
112
BestelgegevensDezepublicatieistebestellenentedown-loadenviawww.vrom.nlofviadePostbus51Infolijn,telefoon0800–8051(gratis)ondervermeldingvanVROM7080.
Datum publicatieApril2007
DezepublicatiebeschrijfthetonderzoekdatinopdrachtvanVROMisuitgevoerddoorKeesieteSchiedam,tel.010-2469500,www.keesie.nl.
Colofon
Dit is een publicatie van: Ministerie van VROMw Rijnstraat 8 w 2515 XP Den Haag w www.vrom.nl
Ministerie van VROM >staat voor ruimte, wonen, milieu en rijksgebouwen. Beleid maken, uitvoeren en handhaven.Nederland is klein. Denk groot.
VRO
M 7
080
/ ap
ril 2
007
Wonen in de toekom
st w Scholieren aan zet