jesusayamuyatuyhiniwhtipuamu · acts1:1 1 acts1:9 jesusayamuyatuyhiniwhtipuamu...

97
Acts 1:1 1 Acts 1:9 Jesus Ayamuyatuy Hiniwhtipuamu Jesus Promises to Send the Holy Spirit 1 Ura nu mohtihaqam pēna, Theophilus; nihqe ura Jesus sohsok hihta hintsaktivaqat, pu tūtutuqaynativaqat nu yuaata, 2 Hisat ōmi wīkiwhqat pahsavoo. Ura pam ayai- wyuqamuy namorstaqey amumi Qahováriwtaqat Hik- wsit atutaptat, paso wīkiwa. 3 Pu piw pam k ̇ ānavot, put atsve hīhihta qaöwíhintaqat akw pumuy amumi pas suyan taytaqey mahtakna; lȫp sunat tālat apumuy amumi nāmataqlawu; nihqe God mowtunatyaat hin hin- taqat pumuy amumi yuaata. 4 Noqw ura pam pumuy amu- mum tsovawtaqe, puma Jerusalem aqw qa ahpiyyaniqat amumi tutaptaqe, Nayat aqw pumuy amumi hakiy aw- init ōviy maqaptsi’yuwniqat paqawu. Ura uma inuhpiy put nanapta, pam kita. 5 Pay as pi John pas antsa kūyit akw tūtuvoylalawu; nīk ̇ aw uma hapi yahpiy qa wūhakis talq Qahováriwtaqat Hikwsit akw tuvoylatiwyani. Jesus is Taken up to Heaven 6 Noqw ōviy puma tsovaltiqe, put tūvitotaqe aw paqaqwa: Tutuyqawhqa, ya um pu’haqam Israel‐ sin- muy amumi mowtunatyat ahoy pitsínani? 7 Noqw pam amumi paqawu: Pay pam hísatniqat, pu haqe’ qalaw- maqw aw pítuniqat Ina pas nāp öqalay akw yuki’taqat pay qa uma put navoti’yuwni. 8 Pay ason uma öqalat makiwyani, Qahováriwtaqat Hikwsit umumi pítuq’ö; nen uma nuy hin navoti’yuqey tuawi’yuwni Jerusalem ep’e, pu sohsovik Judeat a’a, pu Samariat a’a, pu ahpiy tūwaqalavoqhaqamii. 9 Yan pam lavayhtiqw, puma aw tāyuqw, pam ōmi wīkiwa; noqw ōmaw put wikqe, pumuy

Upload: others

Post on 21-May-2020

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 1:1 1 Acts 1:9

Jesus Ayamuyatuy HiniwhtipuamuJesus Promises to Send the Holy Spirit

1Uranumohtihaqampēna, Theophilus; nihqeura Jesussohsok hihta hintsaktivaqat, pu tūtutuqaynativaqat nuyuaata, 2 Hisat ōmi wīkiwhqat pahsavoo. Ura pam ayai-wyuṅqamuy namorstaqey amumi Qahováriwtaqat Hik-wsit aṅ tutaptat, paṅso wīkiwa. 3 Pu piw pam kānavot,put atsve hīhihta qaöwíhintaqat akw pumuy amumi passuyan taytaqey mahtakna; lȫp sunat tālat aṅ pumuyamumi nāmataqlawu; nihqe Godmoṅwtunatyaat hin hin-taqat pumuy amumi yuaata. 4Noqwura pampumuy amu-mum tsovawtaqe, puma Jerusalem aṅqw qa ahpiyyaniqatamumi tutaptaqe, Nayat aṅqw pumuy amumi hakiy aw-init ōviymaqaptsi’yuṅwniqat paṅqawu. Ura uma inuhpiyput nanapta, pamkita. 5Pay as pi Johnpas antsa kūyit akwtūtuvoylalawu; nīkaṅw uma hapi yahpiy qa wūhakis talqQahováriwtaqat Hikwsit akw tuvoylatiwyani.

Jesus is Taken up to Heaven6 Noqw ōviy puma tsovaltiqe, put tūviṅtotaqe aw

paṅqaqwa: Tutuyqawhqa, ya um pu’haqam Israel‐ sin-muy amumi moṅwtunatyat ahoy pitsínani? 7Noqw pamamumi paṅqawu: Pay pam hísatniqat, pu haqe’ qalaw-maqw aw pítuniqat Ina pas nāp öqalay akw yuki’taqatpay qa uma put navoti’yuṅwni. 8 Pay ason uma öqalatmakiwyani, Qahováriwtaqat Hikwsit umumi pítuq’ö; nenuma nuy hin navoti’yuṅqey tuawi’yuṅwni Jerusalem ep’e,pu sohsovik Judeat aṅ’a, pu Samariat aṅ’a, pu ahpiytūwaqalavoqhaqamii. 9 Yan pam lavayhtiqw, puma awtāyuṅqw, pamōmiwīkiwa; noqwōmawputwikqe, pumuy

Page 2: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 1:10 2 Acts 1:19amutpik tupka. 10Noqw pam ōmi wuptoqw, puma aṅk‐satāyuṅqw, hakim lȫyöm tāqat qȫtsat yuwsi’kaṅw pumuyamumi suptuqe, amuqlap wunuptu; 11 Nihqe paṅqawu:Uma Galileet aṅqw tahtaqtu, ya uma hinoqw pas ōmiq‐sa taykahkaṅw hōñi? Pay hapi i’ Jesus umuṅaqw ōmiwīkiwhqat uma aw tāyuṅqw, hin pam ōmi wupqey panpiw ahoy pítuni.

Judas’ Successor12Pahsat pu puma tsomot Olivet yan mātsiwhqat aṅqw

ahoy Jerusalem awya. (Pam tsomo Jerusalem aṅqwhak nasuṅwintalöṅnit ep haqami pahsavo nakwsuman-taniqat pahsaphaqamo.) 13 Noqw puma ep ökihqe, tu-patsveq ahpami yuña; pepeq ima yēse: I’ Peter, puJames, pu John, pu Andrew, pu Philip, pu Thomas, puBartholomew, pu Matthew, pu James, hakiy Alphaeustíata, noqw pu Simon Zelotes, noqw pu Judas it Jamestupkoata. 14 Ima sohsoyam sun unaṅway nāwakintota;pu pas okiwlalwa qa qé’iwwiskahkaṅwo, hakimuy mo-moymuy amumuma, pu Jesus yuyat Maryt‐ nikaṅw puJesus tupkomuyatuy amumuma. 15 Noqw ephaqam Pe-ter tuptsiwni’yuṅqamuy amuṅaqw wunuptu, (ima tso-vawtaqam navaysikip sunat pahsa’haqamya) 16 Nihqeamumi paṅqawu: Tahtaqtu, isinomu, ura Qahováriw-taqa Hikwsi David moayat ahpiy tutuvenyukit aṅ aṅwupay hin lavayhtiqw pas soon pam qa antani; pam Jesusṅuawisqamuy put aw tsamqat Judas paṅqawu. 17 Pamas ura itamum tōnawta; nihqe itamum it yan tumalataw taviwa. 18 Noqw i’ tāqa ura qalomáhinhtiqe, ah-satiy akw tutskwat tui; nihqe kopaṅvosqe nāsavaqe pah-tokq, sohsoy sīsihuat nöṅaṅayku. 19 Noqw sohsoyamJerusalem ep ki’yuṅqam put nanapta; noqw ōviy peptutskwa pumuy amuhkwa Aceldama yan túṅwantiwa;

Page 3: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 1:20 3 Acts 2:4pam tutskwa uṅwat akw tuiwhpu i’nihqe pam’i. 20 Payura Tātawit aṅ yan pey’ta: Nam kīat kīqötiwaa; nam qahak aṅ qátuu, yan’i; pu piw yan’i: Nam tumalmakiwaatpas suhka makiwaa. 21-22 Imuy yep yesqamuy amuṅaqwhaqawat Jesus qatsíyat aṅ ahsupoq itamum hinnumya,John hisat Jesus kūyit akw tuvoylataqat ahpiy’o, puput itamuṅaqw ōmiq wīkiwhqat aw pahsavoo. Noqwōviy itam pumuy amuṅaqw haqawat namorstotaqw, pamitamum Jesus mokiwuy aṅqw ahoy tātayhqat yuaatani.23Noqw ōviy puma hakimuy lȫqmuy taviya, hakiy Joseph,Barsabas yan túṅwantiwhqat, pam hak piw Justus yanmātsiwhqat, nikaṅw pu hakiy Matthias pīwu. 24 Nitpuma nānawaknaqe paṅqaqwa: Taay, Tutuyqawhqa, umsohsokmuy amumi unaṅwayamuy navoti’ta; um imuytāqatuy himuwat namorstaqey mahtaknani. 25 Noqwpam it tumalat ep wúnupte’, itamun aṅqe’ ayaiwtani.Ura Judas qaanhtiqe put aṅqw ayo yama, pas nāp qeniyawniqee, kitota. 26 Pu puma pumuy amuhpe hihta akwtuwantotaqw, pam Matthias ep yēva. Noqw pam pakwtsukw sihkay’taqamuy ayaiwyuṅqamuy amumumpohtoy-laniwa.

2The Coming of the Holy Spirit

1 Noqw talöṅnit Pentecost yan mātsiwhqat awpituqw, tuptsiwni’yuṅqam sohsoyam sun unaṅwayhaqam sūp tsovawta. 2 Noqw nāt pumuy panyuṅqw,pahsat pay himu wukohukaṅwuy an söykitaqa ōṅaqwpítuhqe, pumuy haqam kīve taṅawtaqw, pep pās ohpo.3 Noqw pep himu ūwiṅwuy antaqa amumi mātaqtiqe,nāhoy tsihtsiktiqe, leñit anhtiqe nānap amuhpa’kwāvilti. 4 Noqw puma sohsoyam Qahováriwtaqat

Page 4: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 2:5 4 Acts 2:16Hikwsit akw tuyqawiwyuṅqe, pahsat pu hīhihtuyamuhkwa yuaaykuya, hin Hikwsi pumuy lavayhuytaqatpan’i. 5 Noqw ephaqam kaysiwhqam Jew‐ sinom Godpas kaptsi’yuṅqam Jerusalem ep tsovawta. Pumanānan’ivaqw tutskwat aṅqw öki. 6 Noqw i’ yantaqaaṅqe’ nanaptiwhq, sinom qaan’ewakw hintaqam sūmitsovaltiqe, hin kurs wūwaya, puma nanāp amumitūqayyuṅqw, amuhkwa yuaatotaqw ōviy’o. 7 Noqwpuma sohsoyam pas hin unaṅwtotiqe kātayuṅqe nānamipaṅqaqwa: Meh, ya ima yuaatotaqam qa sohsoyamGalileet aṅqw sinomu? 8Noqw hintaqw ōviy itam nanāphin lavaymakiway’kahkaṅw, tihtiwyaqey pan pumuyyuaatotaqw nanvotya? 9Parthian‐sínomu, Mede‐sínomu,Elamite‐sínomu, puMesopotamiat aṅ yesqamu, pu Judeataṅ’a, pu Cappadociat aṅ’a, pu Pontus aṅ’a, pu Asiat aṅ’a,10 Pu Phrygiat aṅ’a, pu Pamphyliat aṅ’a, pu Egypt aṅ’a,pu Cyrenet ánan’ik Lybiat aṅ hāhaqe’ yesqamu, pu Romeaṅqw yaktaqamu, Jew‐ sínomu, pu Jew‐ sinmuy amúntuptsiwni’yuṅqamu, 11 Crete‐sínomu, pu Arabia‐sínomu,puma God kātutmalayat itamuhkwa yuaatotaqw, itamsohsoyam nanvotya, kitota. 12Nihqe puma sohsoyam pashin unaṅwtotiqe hin kurs hinhtotiniqe paṅqaqwa: Hinpa i’ hintani? 13Noqw pētu tututsiwyaqe paṅqaqwa: Imapuhut wine akw hōnaq’iwyuṅwa.

Peter’s Message14 Noqw Peter pakwt sukw sihkay’taqamuy amu-

mum wunukaṅw, lavayhtiqe sinmuy amumi paṅqawu:Uma Judeat ep yesqamu, pu sohsoyam Jerusalem epki’yuṅqamu, nu umuy it āawnani; uma ilavayiy aw tuqay-vastotani. 15 Itam qa hōnaq’iwyuṅqw uma pan itamumiwūwantota, nāt pu’ töṅva. 16 Pi i’ hapi God lavay’ayayat

Page 5: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 2:17 5 Acts 2:29Joel aṅ lavayhtiwa, ura paṅqawu: 17 Pu so’ṅwamiq hapiyantani, kita God, nu sohsokmuy sinmuy amumi Ihik-wsiy wūtani. Noqw umuhtim tōtim pu mamant inuṅemyuaatotani; pu umuhtahtaqt su’peyaqam tuawyorstotani,pu umuhwuwuyom tahtaqt tumokyorstotani. 18 Pu epnu imuy itutuwiktuy tahtaqtuy pu momoyamuy amumiIhikwsiy wūtani. Noqw puma inuṅem yuaatotani. 19 Punu ōvaqe tokpelat aṅqe’ kātatayhpit poñalawni, puatpik tūwaqatsit aṅ hihta tuawi’yuṅqata, úṅwata, puūwiṅwuyu, pu kwits’ohpokita. 20 Tāwa qatālawvani, pumūyaw uṅwat anhtini nāt Tutuyqawhqat wukotalöṅniyatpas qaöwíhintaqat aw qa pítuq’ö. 21 Pep pu’ ason hakTutuyqawhqat aw taqa’naṅwtiqa ayo yámakmantani, kitaúrai. 22 Uma Israel‐ sinom tahtaqtu, uma it lavayit awtuqayvastotani. I’ Nazareth aṅqw tāqa Jesus God aṅqwhahlaywa. Noqw God öqalay akw put ahpiy kātumalat,pu kātatayhpit hihta tuawi’yuṅqat tumalta. Yan pam puthahlayhqey umumi mahtakna. Noqw uma hapi pas nāpput navoti’yuṅwa. 23 Put hapi uma God pasiwniyat, puaṅwu pay hihta navotiyat akw put ṅuayaqe, qaanhin-wisqamuy amumi put mātatveqw, puma nahoylehtsit awput muayaqe, nīnaya. 24 Noqw God put ahoy tātayna,mokiwuy öqalayat aṅqw put mātapqee, kurs hin pamput ṅui’taniqw ōviy’o. 25 Pi David ura put yan lavayhti:Pas nu sutsep inutpipo Tutuyqawhqat tuway’ta; pi pamiputvaqe wúnuq’ö. Noqw ōviy soon nu hin unaṅway’tani.26Paniqw ōviy iunaṅwa hahlayhti, pu ileñi pas hahlayhti,pu ōviy piw itoko ūmi yankaṅw nāsuṅwni’tani. 27 Ispi umsoon ihikwsiy maskiveq mātapniq’ö; piw um soon uhtu-mal’ayay Qahováriwtaqat hovahtiniqw nakwhani. 28 Umqatsit haqe’ qatsqat nuy āawna; um inumum yantakaṅwnuy hahlayhtapnani, kita úrai. 29Tahtaqtu, isinomu, kurs

Page 6: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 2:30 6 Acts 2:40nu pas qatuhtuskaṅw umumi itahwu’yay David lavayh-tini; ura pammokqe āmilti, noqwput tūamiat nāt itamumyanta. 30Ura David God lavay’ayaatnihqe navoti’taqw, uraGod put aw qaöwívasiwnaqe, pam put aniwniyat aṅqwChrist wunuptsinat, put moṅw’atsvewayat ep qatuptsi-naniqey yan lavayhti. 31 Noqw pam it yantaqat aṅwupay tuway’taqe, Christ ahoy tātayniqat lavayhti, pu puthikwsiat maskiveq qa mātaviwa, piw tokoat qa hov-ahti. 32 It Jesus hapi God ahoy tātayna, noqw itam hapipas nāp put aw yóriki’yuṅwa. 33 Noqw God hapi putmomi távihqe, putvaqe put qatuptsina; nihqe it awinitHikwsit put aw noa. Noqw pam it wūtaqw, uma putpantaqat hapi pu’ aw yórikya, pu nanapta. 34 Davidpi ōmi qa wūvi, nīkaṅw pam ura pas nāp paṅqawu:Tutuyqawhqa Imoṅwiy aw paṅqawu: Um hāk iputvaqe-wat qátuni, 35 Nu hisat uhtuwqamuy áṅwutaqw, pumaūmi maqaptsi’yuṅwniqat pahsavoo. 36 Noqw ōviy Israel‐sinom sohsoyam it pas suyan nanaptani: Uma hapi itJesus nahoylehsit aw muaya. Noqw God hapi put Tu-tuyqawhqanihqat pan yuku, piw put Christ, yan tuṅwa.(Pam Moṅw’asi’taqa i’nihqe pam’i.) 37 Noqw puma ityantaqat nanaptaqe pavan pas unaṅwmokyaqe, Peter‐nikaṅw pu mimuy ayaiwyuṅqamuy amumi paṅqaqwa:Tahtaqtu, itahpavamu, noqw itam hinhtotini? 38 Pahsatpu Peter amumi paṅqawu: Uma umuhtunatyay aṅqwlasyani. Nen uma sohsoyam Jesus Christ natṅwaniyataṅ kūyit akw tuvoylatotini, umuhqaanhtipu ayo yukil-tiniqat ōviy’o; nen uma Qahováriwtaqat Hikwsit kuwahti-whqat makiwyani. 39 Pi awini hapi umuṅemi; puumuhtimuy amuṅemi, pu sohsokmuy yāvaqyaqamuyamuṅemi, hihsa’nihqam hakimuy Itahtutuyqawhqa Godwáṅwayniqamuy amuṅemi. 40 Pu pay wūhaq lavayit

Page 7: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 2:41 7 Acts 3:2akw pam amumi hin hintaqat yuaataqe, amumi ö’qalqepaṅqawu: Uma pu’ qatsívaptsiwyuṅqamuy nukusyesqa-muy qa amumum hinwisni; taq ka uma amún súlawhtini.41 Pahsat pu kaysiwhqam hahlaykahkaṅw, put lavayiyatkwusuyaqe, kūyit akw tuvoylatoti; noqw put tāwatep payhp sōmorit pahsa’haqam sinom pumuy amumitōnalti. 42 Nihqe puma su’qawkahkaṅw, yūmosa ayai-wyuṅqam pumuy hin tutuqaynayaqat aṅ tutuqayya, pusūp hinwiskahkaṅw, Jesus u’nikahkaṅw pölavikit yóṅoy-lalwa, piw nāwakinwisa.

Life amoung the Believers43 Noqw sinom sohsoyam maqastoti; noqw God

ayaiwyuṅqamuy amuhpiy hīhihta kātatayhpit hihtatuawi’yuṅqat nihtiwtaqat hintsaki. 44 Noqw imatuptsiwni’yuṅqam sūp hinnumya; nihqe sohsok hihtasūmi himuy’yuṅwa. 45 Nihqe puma hihta himuyhuyaye’, hihta hihsa’ ömahtotaqey nāhuytaṅwu, hinpumuy hihta haqni’yuṅqat pan’i. 46 Noqw pumanāqavo sun tunatyawkahkaṅw God kīyat ep hinnumya,pu haqam hakiy kīyat ep pölavikit yóṅoyhtotaṅwu;pu puma hahlaykahkaṅw nȫsiwhqay nōnova, sununaṅway’kahkaṅwo. 47 Pu puma God tayawinkahkaṅwsohsokmuy amuhpiy hahlaywa. Pu Tutuyqawhqa ayonȫṅantaqamuy akw nāqavo put aw tōnawtaqamuyamumi hóyokinta.

3The Lame Man Healed

1 Noqw hísatniqw nānawaknaṅwuniqw, tāwatatvelpeniqw, Peter John amum God kīyat aqw’a. 2 Noqwhakim hakiy tāqat tihtiwhpuy aṅqaqw tuhapiwtaqat

Page 8: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 3:3 8 Acts 3:13tsöpwisa; puma nāqavo God kīyat aw hötsíwat Lomasniwayan túṅwantiwhqat epeq put tahtapya, pam God kīyataw yuṅtaqamuy amumi okiw hihta tuṅlaytaniqat ōviy’o.3Noqw ōviy pam Peter‐nikaṅw pu John pumuy God kīyataw pakitoqw túwahqe, amumi hihta tuhtui. 4Noqw PeterJohn amum put aw taynumt, aw paṅqawu: Kurs itamumitātayii. 5Noqw pam pumuy amuṅaqw hihta makiwniqeywūwankaṅw, amumi‐sa tayta. 6Pahsat pu Peter paṅqawu:Nu sīvat ṅastaa; nīkaṅw nu hihta himuy’taqw uṅmáqani;nu Jesus Christ natṅwaniyat aw yankaṅw ūmi paṅqawni:Wunuptut nakwsuu, kitat, 7 Put putvaqw māyat ṅuat,wunuptsinaqw, pahsat pay put kuk’at, pu kuktupkaqehoṅviti. 8 Noqw pam suṅwnuptut, nakwsuqe, pumuyamumum God kīyat aw paki, waymakaṅw, tso’tikaṅw,God pas hihtalawkaṅwo. 9 Noqw pam waymakaṅw Godhihtalawhq sinom sohsoyam aw tāyuṅwa. 10 Noqwpuma māmatsyaqw, pay as pam God kīyat aw hötsíwatLomasniwa yan túṅwantiwhqat epeq qatukaṅw, nuhtumihihta tuṅlay’taṅwu; noqw pam hintsaniwhqat ep pumakātayuṅqe, hin kurs wūwaya.

Peter’s Message in the Temple11 Noqw tāqa tuhap’iwtaṅwuqa powatiqa Peter John

enaṅ hūrs ṅuy’taqw, sinom haqam Solomon Tuhööatayan mātsiwhqat aw sohsoyam pumuy amumi yuyutya.12Noqw kurs sinom kātayuṅqw, Peter māmatsqe, amumipaṅqawu: Uma Israel‐ sinom tahtaqtu, ya uma hinoqwit ep pas kātayuṅwa? Ya uma hinoqw pas itamumi‐satāyuṅwa suhpan ka itam pas nāp itah’öqalay, pu itahlo-maqatsiy ahpiy it nakwsunaqat pan’i. 13 I’ hapi hak Abra-ham, pu Isaac, pu Jacob itahwu’yamuy aw yantaqaam,God Tiy Jesus pas pavan sinota. Put hapi uma Pilate

Page 9: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 3:14 9 Acts 3:25aw mātatveqe qa putyaniqey atpip paṅqaqwa, pas aspam put mātapniqey su’qawtaq’ö, 14 Nihqe uma it hakiyQahováriwtaqat, pu Súantaqat qa nānakwhaqe, tuwat soqhak hakiy nīnaqat umumi noiwniqat uma nānawakna;15 Nihqe Qatsit aw Tūtsamhqat nīnaya; noqw God putso’pumuy amuṅaqw ahoy tātayna; noqw itam hapi itpas suyan aw yóriki’ta. 16 Noqw i’ tāqa put natṅwaniyatqapēvewnaqe, put natṅwaniyat aw yankaṅw hoṅvita.Uma hapi put aw tāyuṅwa, piw put tuwi’yuṅwa. Paypas panta. Pam Jesus aw tuptsiwni’kaṅw sohsokmuyumutpik pās powiwkaṅw wunu. 17 Noqw taay, isinomu,pay nu navoti’taqw uma hintsatskaqey qa mātsi’yunwa,umuhmomṅwituy amun’i. 18Noqw pay hapi God sohsok-muy lavay’aymuy moayamuy ahpiy hin hintaniqat lavay-tiqey aw antsana, ura Christ okiwsaniwniqat pam kita.19 Oviy uma umuhtunatyay aṅqw lasye’, God aw lasyani;noqw umuhqaanhtipu umuhpiy ayo hȫniwni, noqw Tu-tuyqawhqa umuy suyan unaṅwtoynani. 20 Noqw pamJesus Christ, umumi mohti yuaatiwhqat aṅqw tavini.21 Put hapi ōveqatsit pas pay soon qa kwúsuni, hisatsohsoy himu ahoy pūhutiniqat aw pahsavoo. Put hapi uraGod qatsit yayhniwhqat pahpiy sohsokmuy pas hihtuylavay’aymuy amuhpiy lavayhti. 22 Ura Moses itanamuyamumi pas suyan paṅqawu: God Umuhtutuyqawhqaumuhsinomuy amuṅaqw umuṅem lavay’ayay wunuptsi-nani, nuy hímunihqat pan’i. Ason pam umumi hin lavay-htiqw, uma sohsok aṅ aw tūqayyuṅwni. 23 Pu ason hakhaqam put lavay’ayat aw qa tuqayvastaqa hapi sinmuyamuṅaqw súlawhtimantani. 24 Owí, pi sohsoyam Godlavay’aymat, Samuel ahpiy hihsa’nihqam lavayhtotiqamyepehaq hin hintaniqat lavayhtoti. 25 Uma hapi Godlavay’aymuyatuy timatu, pu itanamuy amumi God pasi-

Page 10: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 3:26 10 Acts 4:10wniyat oyi’yuṅqamu; ura pam Abraham aw paṅqawu: Puason hapi uhnatkoy ep tūwaqatsit aṅ sopkawtaqam sinomhahlayhpit ep ökini. 26 Noqw God hapi Tiy Jesus ahoytātaynaqe umumi put mohti hōna, umuhnukpanay aṅqwumuy lasne’, hahlayhpit aw umuy ökinaniqe ōviy’o.

4Peter and John before the Council

1 Noqw nāto puma sinmuy amumi yuaataqw,pay God awwat momṅwit‐ niqw, pu God kīyat eptuwalanmoṅwi‐ niqw, pu Sadducee‐ sinom pumuyamumi pas kipok’unaṅway öki, 2 Ayaiwtaqam nuhtumiyuaataqe, so’pum Jesus ahpiy ahoy tātayyaniqattūtutuqaynaqw, put ep qa salayhtotiqe ōviy’o. 3 Noqwpay nuṅwu pas tapkiqw, ōviy puma ason qāvo hintaniqattunatyawkahkaṅw, pumuy sivikimi panaya. 4 Noqwpay kaysiwhqam lavayit nanaptaqam tūtuptsiwa; noqwtahtaqt tsivót‐sikip sōmorit pahsa’haqam aw öki. 5 Puōviy qavoṅvaqw pumuy moṅwímat‐niqw, wukw’aymat‐niqw, tutavot tutuqaynayaqam‐ niqw, 6 Pu God awwatmohpeq moṅwi Annas‐ niqw, pu Caiphas‐ niqw, John‐niqw, pu Alexander‐niqw, pu ahpiy hakim hihsa’nihqamGod awwat mohpeq moṅwit sinomat Jerusalem awwatsūmi tsovalti. 7 Pu ōviy puma pumuy nāsami taviyaqetūviṅtotaqe amumi paṅqaqwa: Ya uma hihta öqalatakw it yantsaki; hal ya uma hakiy natṅwaniyat awyankaṅw panhti? 8 Noqw pahsat Peter QahováriwtaqatHikwsit akw tuyqawiwkaṅw amumi paṅqawu: Umaaṅ sinmuy amuṅaqw momṅwitu, pu Israel‐ sinmuyamuṅaqw wukw’a’yatu, 9 Kurs ka pi itam pu’ it tālatep tūviṅtiwni, hin it tāqat qapasiwtaqat ep lolmatumaltiwhqata, pu hin pam qalaptuqat ep’e. 10Noqw ōviy

Page 11: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 4:11 11 Acts 4:21hapi nu sohsokmuy umumi paṅqawni; pu sohsokmuyIsrael‐sinmuy amumii: Uma hapi it Jesus Christ Nazarethaṅqw tāqat nahoylehtsit aw muayaqw, God so’pumuyamuṅaqw put ahoy tātayna; noqw i’ tāqa put ahpiyyep umutpik pasiwkaṅw wunu. 11 Jesus Christ owatánkaṅw, umuy kīlalwaqamuy amuhpiy ayo tūviwhqatuyqaveq paki. 12 Pi itam put natṅwaniyat‐sa ahpiy ayonöṅakni, qa hakiy sukw ahpiy’o; pi tūwaqalvoqhaqamiqa suhka hak God ahpiy ayo Tūooyhqa yan túṅwantiwa.13 Noqw puma Peter‐ nikaṅw pu John pumuy amuminanaptaqw, kurs pay puma qa haqam pas tutuqaykaṅw,söqapñatnikaṅw, pas qa tuhtuskaṅw yuaataqw, pumakātayuṅwa; nihqe amumi māmatsyaqw, kurs pumaJesus amum hinnumṅwu. 14 Pu tāqa qalaptuqa pumuyamumum wunuqw, puma aw tāyuṅqe kurs put ephiṅqaqwani. 15 Noqw puma pumuy tsovawtaqamuyamuṅaqw yámakniqat puma amumi paṅqaqwat, pahsatput yuaatotaqe, 16 Paṅqaqwa: Ya sen itam imuy tāqatuyhintsanyani? Suyan pi puma a’nö hihta tumaltaqwpam pantaqa Jerusalem ep ki’yuṅqamuy sohsokmuyamumi mātakti. Noqw kurs itam hin pumuy qa panhtiqatpaṅqaqwani. 17 Noqw pay i’ qa pas sinmuy amuhpa’kúrukniqat ōviy itam pumuy pavan tsāwinayaqw, pumapāpu qa hakiy aw it natṅwanit aṅ yuaatani, kitota.18 Pu puma pumuy wáṅwayyaqe mēwaya; nihqe pāpupuma Jesus natṅwaniyat aṅ qa yuaataniqat, pu qatūtutuqaynaniqat amumi paṅqaqwa. 19 Noqw PeterJohn amum lavayhtiqe, amumi paṅqawu: Huvupatpiúmuyniqw himuwa God atpip súanta, sen itam umumipas tūqaytani, sen itam it God awwat tūqaytani? 20Kurs pihin tis itam hihta aw yórikqey, pu navotqey qa yuaatani,kita. 21 Noqw pay puma sinmuy amumi tuhtusyaqe, hin

Page 12: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 4:22 12 Acts 4:31

kurs pumuy sisvinayani; nihqe ōviy puma piw pumuytsāwinayat, mātapya, sinom sohsoyam hin hiniwhtiqatep God pas hihtalalwaqw ōviy’o. 22 Pi it hakiy tāqat ephimu hihta tuawi’taqa tumaltiwhq qalaptuqw, pam haklȫp sunat ep hóyokiwtaqat yahsaṅwi’ta.

The Believers Pray for Boldness23 Noqw puma mātaviwhqe sinomuy amumii; nihqe

ima God awwatmomṅwitwukw’a’yatuy amumumpumuyhintsatsnaqat puma pumuy sohsok āawna. 24 Noqwpuma put nanaptaqe, sun unaṅway God aw lavayhtotiqepaṅqaqwa: Tutuyqawhqa, God, um hapi ōveqatsit yuku,pu tūwaqatsita, pu pātuwaqatsita, pu sohsok put aṅhihta hinyuṅqata. 25Ura um uhtumal’ayay David moayatahpiy paṅqawu: Ya hīhihtu sinom hinoqw itsívutoti; pusinom hihta an’e’wakw tunatyaltoti? 26 Tūwaqatsit epmomṅwit hoṅva, pu nuhtumi momṅwit Tutuyqawhqatehpewi natsvalaya, pu Moṅw’asniyat ehpewii. 27 Paypas antsa i’ Herod, pu Pontus Pilate, puma imuy payqa‐ Israel‐ sinmuy‐ nikaṅw pu pas Israel‐ sinmuy amu-mum Jesus Uhtiy Qahováriwtaqat ehpewi sūmi tsovalti,Uhmoṅw’asniy ehpewii, 28 Um aṅwu pay hisat uhmay,pu uhwuwniy akw hin pasiwnaqat anhtotiniqe ōviy’o.29 Taay, Tutuyqawhqa, um pumuy tsatsáwinpiyamuyaw yórikni; noqw uhtumal’a’yam qanalmaqasyakahkaṅwuhlavayiy yuaatotaniqat um amuṅem pan yúkuni. 30Umuhmay akw nuhtumi unaṅwtave’ tūqalaptsintani; pukātatayhpit hihta tuawi’yuṅqat, Jesus Uhtiy Qahováriw-taqat natṅwaniyat aṅ tumalay’tani, kitota. 31Noqw pumanānawaknaqe yukuyaqw, pumuy haqam tsovawtaqat eptayayayku; noqw puma sohsoyam Qahováriwtaqat Hik-wsit akw tuyqawiwkahkaṅw, qanalmamqasyakahkaṅw,God lavayiyat yuaatota.

Page 13: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 4:32 13 Acts 5:5All Things Together

32 Noqw ima tuptsiwni’yuṅqam sohsoyam sununaṅway’yuṅwa, pu sun tunatyawyuṅwa; piw qa hakamuṅaqw hihta himuy pas himuy’taqe paṅqawlawu;puma sohsok hihta sūmi himuy’yuṅwa. 33 Noqwayaiwyuṅqam Tutuyqawhqat Jesus ahoy tātayhqat a’nölay’taqat yuaatota; noqw pumuy sohsokmuy amumiōkwalni qaöwivitsiwta. 34 Piw qa hak pumuy amuṅaqwhihta akw okiwhinta; puma hihsa’nihqam aṅqe’tutskwat, pu kīkihut himuy’yuṅqam put huyantivayaqw,huyiwhqat hihkayat kīvantaqe, 35 Ayaiwyuṅqamuyamutpipo put ōoya; noqw hak hihta ṅastaniqw pumaput maqayaṅwu. 36 Noqw hak Joses ayaiwyuṅqamuyamuhpiy Barnabas yan túṅwantiwhqa (pam Tsākw‐ep‐ suyan‐ unaṅwa i’nihqe pam’i) Levi‐ wuṅwa, Cyprusaṅqw sino, 37 Tútskway’taqe put húyaqe, sīvat kívahqeayaiwyuṅqamuy amutpipo put oya.

5Ananias and Sapphira

1 Noqw hak tāqa Ananias yan mātsiwhqa nȫmay Sap-phirat amum tutskway huya; 2 Nit soq hihkayat hihsa’nēṅemta; noqw nȫmaat amum put navoti’ta; nihqe payqa sohsok kívahqe, ayaiwyuṅqamuy amutpipo put oya.3NoqwPeter paṅqawu: Ananias, ya umhinoqwQahovári-wtaqat Hikwsit aw atsátaniqat, pu tutskwat hihkayathihsa’ nēṅemtaniqat Satan uṅ pan unaṅwtoyna? 4Puyawpam nāt qa huyiwhqe, qa uhhimu; pu pam huyiwhqe yaqa um hihkayat aw moṅwi? Ya um hinoqw yanhaqamuh’unaṅwpeq tunaltyalti? Um qa sinmuy amumi atsáta;pi um God aw atsáta. 5Noqw Ananias yan lavayit navotqe,aṅqe’ minukt mōki; noqw sohsoyam it nanaptaqam pas

Page 14: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 5:6 14 Acts 5:16

maqastoti. 6Noqw hakim tōtim hoṅvaqe put mokahtotat,ihpo hóroknayaqe haqam tavimaya. 7 Pu ahpiy ka tāwaaṅhqe pāyis qöniltiqw, pahsa’haqam nȫmaat hiniwhtiqatqa navoti’kaṅw ep paki. 8 Noqw Peter lavayhtiqe putaw paṅqawu: Kurs nuy āawnaa, ya pay uma pas yahsa’ōviy tutskwat huya? Noqw pam paṅqawu: Owi, paypahsa’ ōviy’o. 9 Pahsat pu Peter put aw paṅqawu: Yahintaqw ōviy uma Tutuyqawhqat Hikwsiyat aw hepniqeysun unaṅwti? Meh, uhpuwsuṅway tavimayaqam höt-siwmi ökiwiwta; nihqe puma uṅ yaṅqw haqami tavi-wisni. 10 Noqw pahsat pay pam put kukmiq munuktmōki; noqw tōtimökihqe putmokput tutwa; nihqe paṅqwput hóroknayaqe, puwsuṅwayat ehpeq taviya. 11 Noqwsohsoyam Jesus aw tōnawtaqam put ep pas tsātsawna, pu’hakim hihsa’nihqam it nanaptaqam pīwu.

Miracles and Wonders12 Noqw ayaiwyuṅqamuy māyamuy ahpiy kātatayhpi

hihta tuawi’yuṅqa sinmuy amuhpa’ tumalay’tiwa. (Noqwpuma sun unaṅway haqam Solomon tuhöoyat ep tso-vawta. 13 Pu ahpiy mimuy amuṅaqw soon hak pumuyamumi tōnaltiniqey kurs suhtaq’ewni; noqw sinompumuy pas hihtay’yuṅwa. 14 Noqw tūtuptsiwaqam Tu-tuyqawhqat aw wūhaq’iwma, kaysiwhqam tahtaqtu, pumomoyamu.) 15Noqw ōviy sinom tūtuyyaqamuy kiskamitsamvantaqe, ahpat, pu puvuwhpit aṅ ōoyya, hísat-niqw Peter paṅqe’niqw ṅas’ew kihsiwniat hihtawat epkistamantaniqat ōviy’o. 16 Pu Jerusalem ahpiy hāhaqe’kitsókit aṅqw qaan’ewakw hintaqam sinom tūtuyyaqa-muy tsamkahkaṅw ökiwta, pu hakimuy tuyoy’e’wakwhīhikwsimuy akwqa kwaṅwáhinyuṅqamuyu; noqwpumasohsoyam qalaptuya.

Page 15: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 5:17 15 Acts 5:28The Apostles Persecuted

17 Pahsat pu God awwat mohpeq moṅwi wunuptu,pu put an tunatyawyuṅqamu, ima Sadducee‐sinom tōnawtaqamu, nihqe puma itsívutotiqe,18 Ayaiwyuṅqamuy amumi may’yuṅqe, pumuysumisivikit aw taṅatota. 19 Noqw pay Tutuyqawhqathoṅviayaat mihikq sivikit uutspiyat hötahtat, pumuypaṅqw ipwaqe, amumi paṅqawu: 20 Yupavé, umaGod kīyat ep hoṅkahkaṅw, it qatsit hin hintaqatnuhtumi sohsok yuaatotani. 21 Noqw puma yannanaptaqe, suits talavay God kīyat aw yuṅqe, pep sinmuytutuqaynaya. Noqw God awwat mohpeq moṅwi pitu,pu put ámumyaqamu, nihqe wuwan’aymuy tsovala, pusohsokmuy Israel‐ sinmuy amuṅaqw wukw’a’yamuyu;nihqe sivikimi pumuy tsamwisniqat hakimuy ayatota.22Noqw ayaiwyaqam ep ökihqe, pumuy sivikive qa tutwatpuma áhoyyaqe tūawvaya; 23 Nihqe paṅqaqwa: Pay aspas sivikimi hūrs uhtsiwta; noqw tūtuwalaqam ihkaqehötsíwhpa hōñi. Noqw itam aw hötayaqe, ahpave qahakiy tutwa. 24 Noqw God awwat susmohpeq moṅwi,pu God kīyat ep tuwalanmoṅwi, pu God awwat mohpeqmomṅwit it nanaptaqe, hin i’ haqami hiniwhtiniqatwūwantota. 25Noqw pahsat hak pítuhqe pumuy āawnaqepaṅqawu: Meh, ura uma imuy tahtaqtuy sivikimitaṅatotaqw, puma God kīyat ep hoṅkahkaṅw sinmuytutuqaynaya. 26 Pahsat pu tuwalanmoṅwi, hoṅvia’yatuytsamkaṅw amuminihqe pumuy paṅqw pās tsāma, sinmuymamqasqe ōviy’o, taq ka puma pumuy tatatupyaniq’ö.27 Pu ōviy puma pumuy moṅwtsovawtaqamuy amutpipotsamvaya. Noqw God awwat susmohpeq moṅwi pumuyamumi paṅqawu: 28 Ura itam umuy pās mēwayaqe,uma Jesus natṅwaniyat qa aṅ tūtutuqaynayaniqat

Page 16: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 5:29 16 Acts 5:38umumi paṅqaqwa, nōqa? Noqw meh, tuwat soq umaJerusalem ep umuhtutuqayhpiy aṅqe’ kúruknayaqe,it tāqat qatsíyat itamuy tukopnayaniqey anyuṅwa.29 Pahsat pu Peter mímuywatuy ayaiwyuṅqamuyamumum lavayhtiqe paṅqawu: Pay kurs pi hin itamGod qa awwat tuqayvastotamantani, qa sinot aw’i.30 Itanamuy aw yantaqaam God as Jesus wunuptsinaqw,uma put himutskit ep hahyaqe nīnaya. 31 Noqw Godput putvaqe momi tavi, pam motisinoniqat, pu ayoTūooyniqat ōviy’o, Israel‐ sinmuy nāp tunatyay aṅqwlasne’, pumuy qaanhtipuyat ayo yúkuniqe ōviy’o.32 Noqw itam hapi īit navoti’yuṅqe, put tuawi’yuṅwa,pu i’ Qahováriwtaqat Hikwsit pīwu, put hapi God puttunatyayat aṅ hinwisqamuy amumi nóaṅwu. 33 Noqwpuma put nanaptaqw, pavan unaṅwaam tuyvaqw, pumapumuy qöqyaniqey nānami yuaatota. 34 Pahsat puhak Pharisee‐ sino Gamaliel yan mātsiwhqa, tutavottūtutuqaynaqa pumuy tsovawtaqamuy amuṅaqwwunuptu; pam hak sohsokmuy amuhpiy kaptsiwta;nihqe ima ayaiwyuṅqam pay hāk hihsavo nöṅakniqatpaṅqawu. 35 Pahsat pu pam tsovawtaqamuy amumipaṅqawu: Uma Israel‐ sinom tahtaqtu, uma imuyhintsatsnaniqey wūwantotaqey ep tunatyaltotini. 36 Taqpay nāt ura qa pew pituqw, hak Theudas mātaktiqepas himunihqey pan nāyuaata. Noqw ura put hakiy awtahtaqt sunát‐sikip sunat pahsa’haqam natskaya. Noqwura pam nīniwhq, sohsoyam put aw tuqayvastotaqamtatslakqe, qa háqamtoti. 37 Pu it tāqat aṅk ura hakGalileet aṅqw Judas nāmataqta, nāventiwhqat ep’e,nihqe kaysiwhqamuy naṅk wīsila; pamwa piw mokq,sohsoyam put aw tuqayvastotaqam ahtsavala. 38 Noqwōviy nu umumi paṅqawni: Uma imuy sinmuy amumiqa hintsatskani, uma qa amumi may’yuṅwni; pay i’

Page 17: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 5:39 17 Acts 6:5yan tunatya, pu tumala kurs pay sinmuy amuhpiynenpay soon aniwhtini; 39 Taq ka pam pantaqa God ahpiyhintaniqw soon uma put símoknayani, taq nāphisat kauma God aw rohomnumyani, kita. 40 Noqw puma putlavayiyat kwusuya; nihqe ayaiwyuṅqamuy wáṅwayyaqe,a’nö wuvahtotat, pāpu puma Jesus natṅwaniyat aṅ qayuaatotaniqat amumi paṅqaqwat mātapya. 41 Noqwpuma hahlaykahkaṅw moṅwtsovawtaqamuy amuṅaqwahpiyya, kurs puma nuhtum put natṅwaniyat ephamanhintsaniwyaniqey hihkay’vayaqe ōviy’o. 42 Noqwpuma nāqavo God kīyat ep‐ nikaṅw pu sohsovikkīnawit Jesus pas Christ‐ nihqat tūtutuqaynayaqey, puyuaatotaqey qa qe’iwwisa.

6The Seven Helpers

1 Noqw ephaqam tuptsiwni’yunqam wūhaq’iwmaqw,Greek‐ sinmuy amuhkwa yuaatotaqam Hebrew‐ sinmuyamumiq qayan unaṅway hiṅqaqwa, puma nāqavohihta akw tūvaaṅwankahkaṅw pumuy amuṅaqwkoṅnanalvutuy tatami’yuṅqw ōviy’o. 2 Pahsat pupakwt lȫq sihkay’taqam ayaiwyuṅqam sohsokmuytuptsiwni’yuṅqamuy tsovalayaqe, amumi paṅqaqwa:Soon tis pi itam God lavayiyat mātavi’kahkaṅwtūnopni’yuṅqw pam súantani. 3 Oviy uma umuṅaqwhakimuy tsaṅe’ tahtaqtuy amumi lomanavotitnamorstotani, hakim Qahováriwtaqat Hikwsit akwtuyqawiwyuṅqamuyu, pu suan wuwni’yuṅqamuyu.Noqw puma it yantaqat aw tunatyawyuṅwniqat itam eppumuy o’yani. 4 Nīkaṅw itamwat nāwakinpit, pu lavayittumalay’yuṅwniqey aw‐sa yuki’yuṅwni. 5 Noqw i’ yanlavayi sohsokmuy sinmuy amumi lomatöqti. Noqw ōviy

Page 18: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 6:6 18 Acts 6:14puma hakiy Stephen qapēvewnit, pu QahováriwtaqatHikwsit akw tuyqawiwtaqat namorstota, pu Philip,pu Prochorus, pu Nicanor, pu Timon, pu Parmenias,pu Nicolas, pam hak Antioch aṅqwnihqe qa‐ Jew‐sínonikaṅw Jew‐sinmuy amún tuptsiwni’ta. 6Nihqe pumaayaiwyuṅqamuy amutpipo pumuy o’ya. Noqw pumaamumi matyawkahkaṅw, amuṅem nānawakna. 7 NoqwGod lavayiat suyhtsepṅwat öqawi’ma, noqw wūhaqti;noqw God awwat momṅwituy amuṅaqw kaysiwhqam ittuptsiwnit kwusuyaqe aṅ hinwisa.

The Arrest of Stephen8 Noqw Stephen qapēvewnit, pu öqalat akw

qaöwíhinkaṅw sinmuy amuhpa’ hīhihta kātatayhpithintsaki, pu hihta supsiwyuṅqata. 9 Noqw tsotsvalkiMātaviwyaqamuy Tsotsvalkiamu yan túṅwantiwhqataṅqw hakim hoṅvaqe Stephen amum nāṅwuy’yuṅwa,pu Cyreniat aṅqw sínomu, pu Alexandriat aṅq’ö, puCiliciat‐ nikaṅw Asiat aṅq’ö. 10 Noqw Stephen Hikwsitahpiy suan lavayhtiṅwuniqw, puma kurs hin putáṅwutotani. 11 Pahsat pu puma hakimuy tahtaqtuypan unaṅwtoynayaqw, puma paṅqaqwa: Itam awtūqayyuṅqw Moses aqw qalomáhiṅqawu, pu God aqw’a.12Kitotaqe sinmuyhinunaṅwtoynaya, puwukw’a’yatuyu,pu tutavot tutuqaynayaqamuyu. Noqw puma Stephen awökihqe, ṅuayaqe, moṅwtsovawtaqamuy amumi wikvaya.13Nihqe hakim put ehpewi hihta atsátotaniqamuy momio’yaqw puma paṅqaqwa: Pas i’ tāqa panis tuwat it paskaptsiwtaqat kīhut, pu hin hinwisniqat tutavot aqwqalomáhiṅqawlawu; 14 Oviy pi itam aw tūqayyuṅqw,paṅqawu: Yaw i’ Jesus Nazareth aṅqw tāqa it kīhutsahpuknani, pu yaw Moses itamumi itahhintsakpiy

Page 19: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 6:15 19 Acts 7:8tutaptaqat aw alöṅtani. 15 Noqw moṅwtsovawtaqamsohsoyam Stephen aw tāyuṅqw, pas pitsáṅwaat hakiyGod hoṅviayayat taywayat anta.

7Stephen’s Speech

1 Pahsat pu God awwat mohpeq moṅwi Stephen awpaṅqawu: Ya pas pay ima hiṅqaqwaqw panta? 2 Noqwpam paṅqawu: Tahtaqtu, isinomu, itanamu, kurs huvamtuqayvastotaa! Ura itana Abraham nāt Charran ep qaqátuhqe, Mesopotamiat ep qatuqw, God lolmat tālawṅwatpitsáṅway’taqa put aw mātakti; 3Nihqe aw paṅqawu: Umuhtutskway, pu uhsinomuy amuṅaqw ahpiyni; nen nututskwat uṅ āawnaniqat um aqwni. 4Pahsat pu pam Chal-dia‐ sinmuy tutskwayamuy aṅqw ahpiynihqe, Charran‐tutskwat ep qatuptu. Noqw put naat mokq paṅqw pu Godit tutskwat uma ep pu’ yesqat aw put nahlakna. 5Nīkaṅwpam pep hihsaqhaqam himuy’taniqat pam put qa maqa;pas qae, qaṅas’ewhaqamiwuhkukniqat pahsaq’a; nīkaṅwpam put pas máqaniqey aw paṅqawu pu’ aṅk put ah-piy sinototiniqamuyu. Noqw puma put himuy’yuṅwni,put aw kita, nāt pam qa ti’taq’ö. 6 Nihqe God yanlavayhti: Yaw put ahpiy aniwhtotiqam haqam qa nāptutskway ep hinnumyani; noqw yaw pep sinom pumuytusoqtuwiktotani; nen súnat‐sikip sunat yahsaṅwuy aṅpumuyokiwsahsanyani. 7Pu asonhihtuwat sinompumuytusoqtuwiki’yuṅqw nu pumuy amuṅem hinwat yúkuni,kita God; pu ason pantaqat atsva puma paṅqw nóṅake’,yep nuy tumalay’yuṅwi. 8 Noqw God put aw pasiwnaqe,poṅotkituvoyla put tuawi’taniqat pan put aw yuku; noqwōviy Isaac tihtiwhq, Abraham nanalsikis talqat ep putpoṅotku; noqw Isaac Jacob pantsana; noqw Jacob pakwt

Page 20: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 7:9 20 Acts 7:23lȫq sihkay’taqamuy timuy piw pantsanhta. Noqw pumahapi itahwu’yamu. 9 Noqw wūwuyom Joseph atsviyunaṅtuyvayaqe, Egypt aqw put huyaya; noqw God putamum yantaqe, 10 Sohsok kānanvotpiyat aṅqw put ayotavi’ma; pu Egypt epeq moṅwit Pharoaht aw put loma-mataqta, pu súanwuwnitoyna. Noqw pam put Egyptaw moṅwtavi, pu put amum ki’yuṅqamuy sohsokmuyamumii. 11Noqw Egypt aṅ ahsupoq tsöṅösti, pu Chanaanaṅ’a, noqw sinom okiwhtoti; noqw itanam qa tunös-tutwa. 12 Noqw yaw Egypt epeq söhövosi óyihqat Jacobnavotqe, mohti itanamuy paṅsoq hōna. 13 Nit pu piwyaw Joseph haknihqey pāvamuy āawna; noqw Josephsinomat hákimyaqey Pharaoht āawniwa. 14 Pahsat puJoseph nay Jacob wáṅwayi, pu sohsokmuy sinomuyu,payhp sunat‐nikaṅw aṅqw pakwt tsivot sihkaytaqamuyu.15 Noqw ōviy Jacob Egypt aqw’a; nihqe pam pepeq mōki,pam’i pu itanamu. 16 Noqw pumuy tokoyamuy Sychemaw kiwisqe, pep tuamqölöt aqw taṅatota, ura AbrahamSychem ep hakiy Emmor tímuyatuy amuṅaqw sīvat akwput tuihqat paṅsoq’a. 17 Noqw hihta awinit God Abra-ham aw qaöwívasiwnaqat aw hayiṅwtiqw, sinom Egyptepeq natkototaqe suhpanti. 18 Noqw pas suhka moṅwiJoseph qa tuwi’taqa moṅwqenit ep wunuptu. 19 Nihqepam hak itanamuy amumi tutuhistivaqe pumuy oki-wsahsanqw, yaw timat qa yesniqat ōviy puma titipostuyihke tatamlalwaniqat pam nāwakna. 20 Pan yēsiwhq,Moses tihtiwa; nihqe yaw súhimu; nihqe payhkomuymū-muyawhtuy aṅ nay kīyat ep aw unaṅwtaviwta. 21 Noqwpam haqami tūviwhq, Pharaoht tiat māna put wikqe,put nēṅem wuṅwna. 22 Noqw Moses Egypt epeq sin-muy hihta wuwantuwiyamuy aṅ sohsok tuwi’taqe, a’nölay’taqat lavayi’ta, pu hintsakpit’a. 23 Noqw pam lȫp

Page 21: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 7:24 21 Acts 7:35sunat yahsaṅwni’kaṅw, pas nāp sinomuy, Israel‐sinmuy,amumi kurs pohtaniqey unaṅwti. 24 Noqw suhka qaan-hintsahtsaniwhq, pam túwahqe eṅem lavayhti; nihqeeṅem nāoyhqe Egypt‐ sinot nīna. 25 Suhpan as Godput ahpiy put sinomuyatuy ayo óyaniqat puma māmat-syaniqat pam wūwaqe ōviy’o. Noqw puma qa māmat-sya. 26 Pu qavoṅvaqw hakim nāyawhq, pam amumi pí-tuhqe as piw pumuy nāmi pöhiknaniqey wūwaqe amumipaṅqawu: Soh, tāqatu, uma nātupkomu; ya uma hinoqwnāyuyuyhna? 27 Noqw sinosṅway qaanhintsahtsanqaMoses ayo naatsqöqna paṅqawkaṅwo: Ya hak uṅ itamumimoṅwtavi? Puyaw hak uṅ itamuy hin yukunaniqat awuṅ tavi? 28 Ya um tāvok Egypt‐ sinot nīnaqe, nuy piwnīnaniqe ōviy’o? 29 Yan pam hiṅqawhq, pahsat pu MosesEgypt aṅqw wāyaqe, Madian‐tutskwat ep qatuptu; nihqepam pep lȫqmuy tīyotuy tímuy’va. 30 Noqw lȫp sunatyahsaṅwuy aṅ ruhpakq, pep pu’ qayēsiwhpuve tūkwitSinat ep Tutuyqawhqat hoṅviayaat himutskit uwiwitaqataṅqw put aw mātakti. 31 Noqw Moses put túwahqe,pep himu hintaqat aw wūwantaqe, as aw tātayniqe, ōviyaw nakwsuqw, Tutuyqawhqat tönaat put aw paṅqawu:32 Nu hapi umunamuy aw yantaqaam God, Abraham awyantaqaata, pu Isaac, pu Jacob aw yantaqaamu. Pahsatpu Moses tsawnaqe tururuykuqe, kurs hin aw tātayni.33 Pahsat pu Tutuyqawhqa put aw paṅqawu: Um uhtot-siy óyani, taq um pas hihta ep wunu. 34 Pay nu pasEgypt epeq isinmuy okiwhinyuṅqat antsa yori; pu nupumuy eykitotaqw navota. Nihqe nu pumuy put aṅqwqenivo oyaniqe ōviy hāwi. Noqw taa, nu uṅ Egypt aqwhōnani. 35 It Moses hapi ura puma qanānakwhaqe awpaṅqaqwa: Ya hak uṅ itamumi moṅwtavi? Puyaw hakuṅ itamuy hin yukunaniqat aw uṅ tavi? Ura kitota.

Page 22: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 7:36 22 Acts 7:44Noqw pay God put moṅwtavi; piw pam sinomuyatuyamumi put ayata, pam hoṅviayat himutskit aṅqw putaw mātaqtiqat māyat ahpiy pumuy ayo ōoyniqat ōviy’o.36 Pam hapi Egypt epeq hīhihta kātatayhpit hihta tu-awi’yuṅqat tumaltat, pumuy paṅqw ipwa, pu patuphatPālaṅpu yan mātsiwhqat aṅqee, pu qayēsiwhpuvee, lȫpsunat yahsaṅwuy aṅ’a. 37 I’ Moses hapi ura Israel‐sinmuyamumi paṅqawu: God Umuhtutuyqawhqa umuhsino-muy amuṅaqw umuṅem lavay’ayat wunuptsinani, nuyhímunihqat pan’i; uma put aw tūqayyuṅwni. 38 I’ hapiqayesiwhpuve tsovawtaqamuy amumum hinnuma, putūkwit Sinat epeq put aw yuaaykuqat hoṅviayat ámuma,pu itanamuy amumuma. I’ hapi hak taytaqat lavayititamumi mātapniqey ōviy put makiwa. 39 Noqw itanamput aw qa tuqayvastotaniqey nānawaknaqe, put nah-piy ayo tūvayaqe, unaṅwpeq ahoy Egypt aw namtökya;40 Nihqe Aaron aw paṅqaqwa: Itamuy hihtuy amumiyanyuṅwniqamuy itamuṅem yukuhtaa; noqw puma ita-mupyeve hinwisni. Pay pi itamuy Egypt aṅqw nöṅaknaqaMoses kurs haqamii, kitota. 41Nihqe ép pumawakashoyatyukuyaqe, wutsit aw hom’ooyyakahkaṅw, nāp may akwhihta tumaltotaqey ep hahlayya. 42Pahsat pu God pumuyamuṅaqw ayo namtökqe, ōvaqe hihtuy qaan’ewakw hin-taqamuy amumi nāwakinwisniqat aw pumuy mātavi; paypi ura God lavay’aymuyatuy pēniyamuy aṅ yan pey’ta:Ya pas antsa pay uma lȫp sunat yahsaṅwuy aṅ qayēsi-whpuve inumi hihtuy qöyankahkaṅw, hom’ooyya, umaIsrael‐ sinomu? 43 Qa hin’i; uma Moloch mötsápkiyatyawnumya, pu aw umuhyantaqay Remphan sōhuyata;uma hihtuy pumuy amún sosniwyaqamuy yukuhtotaamumi nāwakintotaniqe ōviy’o. Noqw ōviy nu umuyBabylon yupqöymiq tsamni, yan’i. 44 Itanam pi ura

Page 23: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 7:45 23 Acts 7:56qayēsiwhpuve hihta tuawi’taqat mötsápkit pasiwyuṅwa,hin pam Moses aw tutaptaqat pan’i. Nihqe ura Mosesaw paṅqawu pam hin yukiwtaqat aw yórikqey pan putyúkuniqata. 45 Noqw pu amuṅk itanam Joshuat* amumhīhihtuy sinmuy tutskwayamuy kwahanayaqe, ep putkwusivaya, ura God itanamuy amupyeve pumuy haqamilālayi; noqw mötsápkihu David qatsíyat aw pahsavopep wunu. 46 Noqw pam God aṅqw paaṅwaniwhq,as Jacob aw yantaqayat God eṅem kītaniqey unaṅwti.47 Noqw Solomon hapi put eṅem kīta. 48 Noqw pu pasSus’oveqnihqa kīkihut sinmuy māyamuy akw yukilto-tiqat qa aṅ qatu; pi ura God lavay’ayay ahpiy paṅqawu:49 Oveqatsi imoṅw’atsvewa, pu tūwaqatsi iwuwukpi. Yauma inuṅem kīhut yukuyani? kita Tutuyqawhqa. Yasen nu pep nāsuṅwnani? 50 Ya īi himu qa sohsoy imayakw yukilti? 51 Is uma hihtu qa ṅöyaltotiṅwuqamu,a’nö unaṅway’yuṅqamu, pu naqsöp’iwyuṅqamu! umasutsep Qahováriwtaqat Hikwsit aw rohomnumya; umaumunamuy hinyuṅqw amunyuṅwa. 52 Ya umunam Godlavay’aymuyatuy hihtawat qa okiwsasna? Pu ura hakSúantaqa pituniqat hakim aṅwu pay lavayhtotiqamuypuma qöqya; noqw yepehaq uma put nuhtumimātapyaqenīnaya. 53Uma as ōveqatsit aṅqw hoṅvia’yatuy amuhpiytutavot ömahtotakaṅw, qa aṅ hinwisa, kita.

The Stoning of Stephen54 Noqw puma it nanaptaqe, pavan pas unaṅwso’qe,

tamay ṅuritota. 55 Noqw pam Qahováriwtaqat Hik-wsit akw tuyqawiwkaṅw ōveqatsit aqwhaqami taytaqe,God lolmat tālawṅwayat‐nikaṅw pu Jesus God putvaqewunuqw tuwa; 56 Nihqe paṅqawu: Meh, nu ōveqatsit* 7:45 Pam Greek‐sinmuy amuhkwa Jesus.

Page 24: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 7:57 24 Acts 8:7aw hötsíltiqw tuwa; noqw Sinot Tiat God putvaqe wunu.57 Pahsat pu puma a’nö hiṅqawkahkaṅw, naqvuy útato-tat, sūsaq put aw yuhtukqe, 58 Put kīṅaqw haqami tū-vayaqe, tatatupya. Noqw put ehpewi hiṅqaqwaqamhakiypuhuwuṅwiwtaqat Saul yan mātsiwhqat kukmiq yuwsiyo’ya. 59 Noqw puma Stephen tatatupyaqw, pam God awokiw taqa’naṅwtiqe paṅqawu: Tutuyqawhqa Jesus, umokiw ihikwsiy kwusuni, kita. 60 Pu pam tamötswunup-tuqe, pas tönay aṅqe’ paṅqawu: Tutuyqawhqa, umokiw itqaanhtiput pumuy qa tukopnani, kita. Yan pam lavayhtitmōki.

8Saul Persecutes the Church

1Noqw puma put nīnantotaqw, Saul amún unaṅway’ta.Noqw put tāwat ep Jerusalem epeq Jesus aw tōnaw-taqamuy amumi qaan’ewakw hintsaktivayaqe, pumuyokiwsahsantivaya. Noqw puma sohsoyam Judeat, puSamariat aṅ ahsupoq hāhaqe’ ahtsavalya, pay ima ayai-wyuṅqam‐ sa qe’ya. 2 Noqw hakim unaṅwvastahtaqtStephen haqami taviwisqe, okiw put ep a’nö tsaykita.3 Noqw tuwat Saul Jesus aw tōnawtaqamuy amumihintsaktivaqe, sohsovik kīnawit papkinuma, nihqe tah-taqtuy, pu momoymuy sivikimi lölökinlawhqe, taṅatima.

The Gospel Preached in Samaria4 Noqw ōviy aṅqe’ ahtsavalyaqam sohsovik nuhtumi

lavayit yuaatota. 5 Pahsat pu Philip Samariat epwuhkokitsokit aqwnihqe, nuhtumi Christ yuaata. 6Noqwpam hihta yuaataqw, sinom aw tūqaykahkaṅw sununaṅway put aw unaṅwtavi’yuṅwa, hihta kātatayhpitsupsiwyuṅqat hintsakqat aw taykahkaṅwo, 7 Pasqalomáhihikwsim pumuy akw tuyqawiwyuṅqamuy

Page 25: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 8:8 25 Acts 8:20kaysiwhqamuy amuṅaqw a’nö hiṅqawkahkaṅw,nȫṅantaqw ōviy’o; pu kaysiwhqam amuhpa’ qataytaqattūtuyyaqam, pu qayaktaqam qalaptuya. 8 Noqw pepkitsókit ep sinom pas pavan hinhaqam hahlayya.9 Noqw hak tāqa Simon yan mātsiwhqa pay hisatmohti pep kitsókit ep tuhisay hintsaki; nihqe Samariatep sinmuy pas hintsani’ta; pas a’nö hímunihqeyanta. 10 Noqw sohsoyam put aw tūqayyuṅwa,sushin’ewakw aṅqw suspavannihqat aqw pahsavoo,paṅqawkahkaṅwo: I’ tāqa God a’nö öqalaata, kitota;11 Nihqe puma put kaptsi’yuṅwa, pam hisatṅahaqaqwtuhisay akw pumuy hintsani’taqw ōviy’o. 12 NoqwPhilip God moṅwtunatyayat, pu Jesus Christ yuaataqwpuma tūtuptsiwaqe, kūyit akw tuvoylatoti, tahtaqtu,pu momoyamu. 13 Noqw Simon tuwat pas nāptuptsiwhqe, kūyit akw tuvoylatiwa; nihqe Philipamum hinnuma. Noqw pam hīhihta kātatayhpit hihtatuawi’yuṅqat hintsakq aw taytaqe kātayta. 14 Noqwyaw Samariat ep sinom God lavayiyat kwusuyaqatayaiwyuṅqam Jerusalem epeq yesqam nanaptaqe, PeterJohn enaṅ pumuy amumiq hōnaya. 15 Noqw pumapumuy amumiqnihqe, puma Qahováriwtaqat Hikwsitkwusuyaniqat ōviy amuṅem nāwakna, 16 Pay nāt pampumuy qa haqawat aw pituqw ōviy’o, pay panis pumaTutuyqawhqat natṅwaniyat‐sa aṅ kūyit akw tuvoylatoti.17 Pahsat pu puma pumuy amumi may akw toṅokq pumaQahováriwtaqat Hikwsit makiwya. 18 Noqw ayaiwtaqamhakiy aw may akw toṅokq Qahováriwtaqat Hikwsit putaw noiwṅwuqat Simon pan yórikqe pumuy sīvat āawna,19 Paṅqawkaṅwo: Uma piw nuy enaṅ it öqalat maqaqw,nu hakiy aw imay akw toṅokq pam QahováriwtaqatHikwsit makiwmantani. 20 Noqw Peter put aw paṅqawu:

Page 26: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 8:21 26 Acts 8:32Pay nam uhsiva umum súlawhtii, God kuwahtipuatpay sīvat akw tuiwṅwuqat um pan wūwantaqw ōviy’o.21 Um qa haqam it yantaqat ep qeni’ta, piw makiway’ta,pi uh’unaṅwa God atpip qa súanta. 22 Oviy um it yanuhnukpanay aṅqw lasni; nen God aw nāwaknani; noqwhisnen uh’unaṅwpeq uhtunatyay qaantaqat ep ūmipöhikiwni. 23 Taq kurs um qanut a’nö tsīvot anta; umnukpantunatyat akw sóontsaniwta. 24 Pahsat pu Simonlavayhtiqe paṅqawu: Uma okiw inuṅem Tutuyqawhqataw nāwaknani; noqw uma īit hihta lavayhtiqw, okiwpam qa himuwa inumi pítuni. 25 Pu puma pas suyan hinnavoti’taqey lavayhtit, Tutuyqawhqat lavayiyat nuhtumiyuaaykut, ahoy Jerusalem aqw’a; nihqe Samariat ephāhaqe’ sinmuy kitsókiyamuy aṅ lomatuawit yuaatima.

Philip and the Ethiopian Official26Noqw Tutuyqawhqat hoṅviayaat Philip aw paṅqawu:

Um wunuptut tātöqni, Jerusalem aṅqw Gazat aqw pöhutaqw’a, kita. Pam paṅqe’ qayēwiwa. 27-28 Noqwpam wunuptut aqw’a. Noqw meh, hak Ethiopiataṅqw tāqa okiwlawniqe Jerusalem epeq pitumaqa paṅqe’áhoynikaṅw, karētay aṅqw tsokiwma. Pam nömaqtsit awqa awiwa, Ethiopiat epeq sinmuy moṅwíyamuy wuhtitCandacet aṅqw öqalat qaöwívasiwkaṅw, put sohsok hihtanukṅwayat aw tunatyawta. Pu pam God lavay’ayayatEsaias pēniyat aṅ túṅwanma. 29 Pahsat pu Hikwsi Philipaw paṅqawu: Um pas awnen karētat ámumni, kita.30 Noqw ōviy Philip put aw wárikqe, navotq pam Godlavay’ayayat Esaias pēniyat aṅ túṅwanma. Noqw Philipput aw paṅqawu: Ya um hihta aṅ túṅwanmaqeymātsi’ta?31Noqw pam paṅqawu: Pay kurs pi hin’i, hal pay hak pasnuy tutuqaynaqw‐saa, pamkítahqe, Philip put aqwwūve’,amum tsokiwmaniqat pam nāwakna. 32 Noqw tutuvenit

Page 27: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 8:33 27 Acts 9:1aṅ haqe’ yan pey’taqat pam aṅ túṅwanma: Kanēlo haqamnīniwniqey aw wīkiwhqat pam pan wīkiwa, pu mañatārilantaqat pam atpip qa hiṅqawṅwuniqw pan pam qahiṅqawu. 33Pam qa hímuniwhtiqw, eṅem suan lavayiniqaayo yukiwa; noqwhak sen put natkomuyatuy pohtoylani?Pi qatsíat tūwaqatsit aṅqw haqami hintsaniwa. 34 Noqwnömaqtsit aw qa awiwa Philip aw paṅqawu: Taa, umas okiw nuy āawnani: Ya God lavay’ayaat hakiy yuaata,sen nāyuaata, sen pay hakiy paṅqawu? 35 Pahsat puPhilip lavayhtiqe, haqe’ pan pey’taqat pahpiy yuaativa;nihqe put aw Jesus yuaata. 36 Noqw puma ahpiy pan-makaṅw haqami pāmi pitu; noqw nömaqtsit aw qa awiwapaṅqawu: Meh, yep pāhu; ya nu kūyit akw tuvoylati-wniqw himu nuy put aw uhtsi’tani? 37 Noqw Philippaṅqawu: Pay pi um pas sohsok uh’unaṅway akw tupt-siwe’, panhtini, kita. Noqw pam lavayhtiqe paṅqawu:Pay Jesus Christ God tíatnihqat nu tuptsiwa. 38 Pahsatpu pay karēta hāk huruhtiniqat pam paṅqawu; noqwpuma nāma pāmiq paki, Philip‐niqw pu nömaqtsit aw qaawiwa; noqw pam put kūyit akw tuyoylata. 39Noqw pumapāṅaqw yamakq, pahsat pay Tutuyqawhqat HikwsiatPhilip haqami wīki; noqw nömaqtsit aw qa awiwa pāpuaw qa yori; nīkaṅw pam pahpiy hahlayhkaṅw, nakwsu.40 Noqw Philip Azotus ep nātuwiwhqe, ahsupoq kitsókitaṅ lomatuawit yuaatinumkaṅw, Caesareat ep pitu.

9The Conversion of Saul(Acts 22.6-16; 26.12-18)

1Noqw Saul nāt pas itsívuhihkwiskaṅw, Tutuyqawhqataw tuptsiwni’yuṅqamuy pavan pas hintsanniqey, pupas qöyaniqey tunatyawkaṅw, God awwat susmohpeq

Page 28: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 9:2 28 Acts 9:13moṅwit aw’i; 2 Nihqe Damascus ep aṅqe’ tsotsvalkit aṅsinmuy amumi put eṅem pēnayaniqat nāwakna; noqwkurs pam hakimuy tahtaqtuy, sen momoymuy Jesus awtuptsiwni’yuṅqamuy tuwe’, pumuy somhtat, Jerusalemaqw tsamni. 3 Noqw ōviy pam paṅsoqnihqe, Damascusaw hayiṅwnaqw, ōṅaqw tāla put ánan’ik suhtalawva;4Noqw pam tutskwami posqe, hakiy tönayat navotq, putaw paṅqawu: Saul, Saul, ya um hinoqw nuy okiwsah-sana? 5Noqw pam paṅqawu: Ya um hak’i, Tutuyqawhqa?Noqw Tutuyqawhqa paṅqawu: Nu Jesus, um nuy hapiokiwsahsana. Um sökwíkinpit aqw horarataqw, pamuṅem anahaa. 6 Noqw pam tsawnaqe, tururutikaṅw,pas hin unaṅway’kaṅw paṅqawu: Tutuyqawhqa, noqwnu hinhtiniqat um nāwakna? Noqw Tutuyqawhqa putaw paṅqawu: Um wunuptut, kīmini; noqw ason umhinhtiniqat uṅ pep āawnayani. 7 Noqw tahtaqt putámumyaqam qa hiṅqawkahkaṅw aṅqe’ hōñi; hakiy as tö-nayat nanvotyakahkaṅw hakiy qa tuway’yuṅwa. 8 Pahsatpu Saul tutskwaṅaqw wunuptuqe, as pōsiy púruknat, qahihta tuwa; noqw puma put māyat ṅuy’wisqe, Damas-cus ep wikvaya. 9 Noqw pam pāyis tālat aṅ kurs hinhihta túwani, piw qa nȫsa, qa hīko. 10 Noqw hak tupt-siwni’taqa Ananias yan mātsiwhqa Damascus ep qatu.Noqw pam tuawyorikq, Tutuyqawhqa put aw paṅqawu:Ananias, Noqw pam paṅqawu: Yep nūu, Tutuyqawhqa.11 Noqw Tutuyqawhqa put aw paṅqawu: Um wunuptut,Sūwipo kiskat yan mātsiwhqat awni; nen Judas kīyatep hakiy Tarsus aṅqwnihqat Saul yan mātsiwhqat ōviytūvintani; taq meh, pam okiwlawu, 12 Nihqe tuawyorikqhak tāqa Ananias yan mātsiwhqa ep pákihqe, put awmay akw toṅo pōsiy tālawnaniqat ōviy’o. 13 Pahsatpu Ananias lavayhtiqe paṅqawu: Tutuyqawhqa, pas

Page 29: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 9:14 29 Acts 9:25yaw i’ tāqa Jerusalem epeq uhsinmuy okiwsahsanqat nukaysiwhqamuy amuṅaqw navota. 14 Noqw yaw pamyep uhnatṅwaniy aw tatqa’naṅwyaqamuy sohsokmuysomhtaniqey God awwat mohpeq momṅwituy öqalatpasiwkaṅw pitu. 15 Noqw pay Tutuyqawhqa put awpaṅqawu: Um awni, taq pam pas inamors’awiwa; pamqa‐ Jew‐sinmuy, pu pas momṅwituy‐nikaṅw, pu Israel‐sinmuy amumi inatṅwaniy tūawmani. 16 Pu nāt paminatṅwaniy ep hīhihta aṅ qaan’ewakw okiwsaniwniqatnu put āawnani, kita. 17 Noqw ōviy Ananias awnihqe,kīmi pákihqe, put aw may akw toṅot, paṅqawu: ItupkoSaul, Tutuyqawhqa Jesus uṅ aṅqaqwniqw ūmi mātak-tiqa nuy aṅqw hōna, umuhposiy tālawnaniqat ōviy’o,pu Qahováriwtaqat Hikwsit akw tuyqawiwtaniqat ōviy’o.18 Noqw pahsat pay himu nasiṅwput antaqa put pōsiyataṅqw löhökq, pam pōsiy tālawnaqe wunuptu; nihqe kūyitakw tuvoylatit, nösqe, öqawhta.

Saul Preaches in Damascus19 Pahsat pu Saul Damascus ep tuptsiwni’yuṅqamuy

amumum hihsavo qatu, 20Nihqe āpiy tsotsvalkiva i’ JesusGod Tíatnihqat yuaatinuma. 21 Noqw sohsoyam put awtūqayyuṅqam hin kurs wūwantotaqe paṅqaqwa: Ya qai’ Jerusalem epeq it natṅwanit aw tatqa’naṅwyaqamuyhovalaqe, hakimiy panyuṅqamuy somhte’ God awwatmohpeqmomṅwituy amumi tsamniqe ōviy pewpitsíwta?kitota. 22Noqw tuwat Saul pas suyhtsepṅwat öqawi’maqe,Damascus ep Jew‐sinmuy yumoṅwaltaqe, pay Jesus pasantsa Christ‐nihqat amumi mātaqlawu. 23Noqw ōviy ah-piy wūyavotiqw, Jew‐sinom put nīnayaniqey nanawinya.24 Nihqe puma put nīnayaniqe ōviy tālö‐ nikaṅw, putōkilat aṅ höhtsiwat aw tunatyawyuṅwa. Noqw yawpuma put moqmani’yuṅqw Saul navota. 25 Pahsat pu

Page 30: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 9:26 30 Acts 9:35tuptsiwni’yuṅqammíhikiwtaqw put tuhpelat aṅ tutsáyatakw hawnaya.

Saul in Jerusalem26 Noqw Saul Jerusalem epeq pítuhqe, as

tuptsiwni’yuṅqamuy amumumtiniqey anhtiqw,puma sohsoyam put mamqasyaqe, pam pas antsatuptsiwni’taqat qa tūtuptsiwa. 27 Noqw Barnabas putaw unaṅwtapqe, ayaiwyuṅqamuy amumi put wikva;nihqe hin pam Damascus aqwniqw, Tutuyqawhqaput aw namtaknaqe, put aw yuaaykuqat pam pumuyāawna, pu hin Paul Damascus epeq qa tuhtuskaṅw, Jesusnatṅwaniyat aṅ nuhtumi yuaataqata. (Noqw pep pu’puma put kwusuya.) 28Noqw Paul Jerusalem epeq pumuyamumum hinnumqe, 29 Qa tuhtuskaṅw TutuyqawhqatJesus natṅwaniyat aṅ nuhtumi yuaata; nihqe Greek‐sinmuy amuhkwa yuaatotaqamuy amumum put epnāṅwuy’taqw puma put nīnayaniqey tunatyawyuṅwa.30Noqw tuptsiwni’yuṅqam put nanaptaqe, Caesareat aqwput wikyaqe paṅqw put Tarsus aqw taviya. 31 Pahsat puJesus aw tōnawtaqam Judeat, pu Galileet, pu Samariataṅ ahsupoq yesqam suyan unaṅwtotiqe, öqawhtota;nihqe Tutuyqawhqat kaptsi’kahkaṅw wūhaq’iwma,Qahováriwtaqa Hikwsi amumi unaṅwtapq’ö.

Peter in Lydda and Joppa32 Noqw Peter aṅqe’ sohsovik nakwsuqe, Lyddat epeq

God sinomuyatuy amumi hāwi. 33 Nihqe pepeq pamhakiy tāqat Aeneas yan mātsiwhqat tuwa, put hakiyahpa qa taytaqw, pam okiw nanal yahsaṅwuy aṅ tuy-hqatsi. 34 Noqw Peter put aw paṅqawu: Aeneas, JesusChrist uṅ qalaptsina. Wunuptut, uh’ahpay tsovalaa, kita.Noqw pahsat pay pam wunuptu. 35 Noqw sohsoyam

Page 31: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 9:36 31 Acts 10:2Lyddat pu Saron ep ki’yuṅqam put aw yórikyaqe Tu-tuyqawhqat awwat lasya. 36 Noqw hak Joppat ep tuptsi-wni’taqa Tabitha yanmātsiwa, pamDorcas (Tsöviwmana)i’nihqe pam’i. Noqw i’ hak wuhti lolmat tumalay’ta,pu hīhihta akw tūvaaṅwanta. 37 Noqw pam ephaqamtūtuyhtiqe mōki; noqw puma put pāhomyaqe tupatsveqtaviya. 38 Noqw pay pi Lydda Joppat áhayhpo; noqwyaw Peter pep qátuhqat tuptsiwni’yuṅqam nanaptaqe,hakimuy lȫqmuy tāqatuy paṅso ayatotaqw, pam qa sȫwu-nit, pumuy amuminiqat puma nāwakna. 39 Pahsat puPeter nakwsuqe, pumuy amumuma. Noqw ōviy pampituqw, puma put tupatsmiq wupnaya; noqw sohsoyamkoṅnanalvut okiw put aqlap hoṅqe, tsaykikahkaṅw nātDorcas pumuy amumum qátuhqe kwakwsat, pu yūyuwsityukuhtaqat puma put aw matamintota. 40 Noqw payPeter pumuy sohsokmuy paṅqw ipwat, tamötswunuptutnāwakna; nit pahsat put tokoyat aw namtökt paṅqawu:Tabitha, qatuptuu. Noqw pam pōsiy púruknaqe, Petertúwahqe, pahsat qatuptu. 41Noqw pam put aw māvuyal-tiqe, wunuptsinaqe, God sinomuyatuy koṅnanalvutuyenaṅ wáṅwayhqe, pumuy put āawna, kurs pam taytaq’ö.42Noqw i’ yantaqa Joppat aṅ ahsupoq nanaptiwhq, kaysi-whqam Tutuyqawhqat aw tūtuptsiwa. 43 Noqw PeterJoppat ep hakiy pūvukat pöhiwantaqat Simon amumwūhakis qatu.

10Peter and Cornelius

1 Noqw hak tāqa Cornelius yan mātsiwhqa, tsivót‐sikip sunat solāwamuy Italian‐ sínomu yan túṅwanti-wyaqamuy amumi moṅwi, Caesareat ep ki’ta. 2 Pamhak pās unaṅway qatu; noqw sohsoyam timat put

Page 32: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 10:3 32 Acts 10:16amum God kaptsi’yuṅwa; pu pam hihta himuy akw sin-muy paaṅwankaṅw, sutsep God aw nāwakinma. 3 Pamhak tāwat atvelpeniqwhaqam pas suyan tūawtaqw, Godhoṅviayaat put aw pákihqe, aw paṅqawu: Cornelius.4 Noqw pam put aw yórikqe, tsawnaqe, paṅqawu: Yahímuu, Tutuyqawhqa? Noqw pam put aw paṅqawu: Uh-nawakinpi, pu uhnuoktutmala ōmi yayvaniwhq, God putsoon suhtokni. 5Noqwōviy umhakimuy tahtaqtuy Joppataqw ayataqw, hakiy Simon, Peter yan piw mātsiwhqat,wáṅwayyani. 6 Pam hakiy pūvukat pöhiwantaqat Simonamum qatuqw, put kīat pātuwaqatsit qalaveq wunu. Asonpam hin hintaniqat ūmi paṅqawni. 7 Pu ōviy hoṅviayaCornelius aw yuaaykuqa ahpiyniqw, pam lȫqmuy kiyep tumal’aymuy wáṅwayi, pu solāwam put eṅem hih-tayaniqe sutsep aw maqaptsi’yuṅqamuy amuṅaqw hakGod kaptsi’taqat solāwa pīwu. 8 Nihqe pam pumuysohsok īit āawnat, Joppat aqw hōna. 9 Noqw qavoṅvaqwpuma aqwyaqe, kīmi hayiṅwni’wisq, Peter nāwaknaniqetāwanasave kits’omiq wūvi. 10Noqw pas pam tsöṅmokqe,as hihta nösniqey antaqw, nāto novalalwaqw, pam paysawitoqwhinhti; 11 Nihqe ōmi hötsíltiqw tuwaqw, aṅqwhimuwuyaqmötsapueway nālövaq tsukuveq som’iwkaṅwput aw hawtoqe, tutskwami hāwi. 12 Noqw sohsoyhihtu tūwaqatsit aṅ nālöq hokay’yuṅqam put ep íni-wyuṅwa, pu tūtuvosiptu, pu hihtu hoyoyotinumyaqampīwu, pu masay’yuṅqamu. 13 Noqw hakiy tönaat put awpaṅqawu: Wunuptuu, Peter, um qöye’ nösni. 14 NoqwPeter paṅqawu: Sóoni, Tutuyqawhqa; taq nu qa haqhihta pay qa pas hihtanihqat, pu qa powaiwtaqat nȫsa.15 Noqw hakiy tönaat piw put aw paṅqawu: God hihtapowataqw, pam pay qa pas hímunihqat um qa paṅqawni.16 Noqw i’ pāyis panhtiqw, himu mötsápueway ahoy

Page 33: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 10:17 33 Acts 10:28ōmiq haqami wūvi. 17 Noqw Peter hihta tuawyorikqeymātaq kurs pam hímunihqat pan wūwantaqw, ima tah-taqt Cornelius aṅqw ayatiwyaqam Simon haqam ki’taqathakimuy tūviṅtotaqe, ihkaqe ṅöyaknit aw hötsíwhpeqhōñi, 18Nihqe sen hak Simon, Peter yan piw mātsiwhqat,pep qátuhqat tūviṅlalwa. 19Noqw nāt Peter tuawyorikiyaṅ wūwantaqw, Qahováriwtaqa Hikwsi put aw paṅqawu:Meh, hakim pahyom tahtaqt uṅ hepnumya. 20 Oviy umwunuptut hāwe’, amumumni qa hin wūwankaṅwo; paynu pumuy aṅqw hōna. 21 Pahsat pu Peter hakimuyCornelius aṅqw put aw ayatiwyaqamuy amumi hawqe,paṅqawu: Taay, pay uma nuy hepnumya; sen hihta ōviyuma öki. 22 Noqw puma paṅqaqwa: I’ Cornelius tsivót‐sikip súnatnihqamuy solāwamuy amumi moṅwi Godaṅqw hoṅviayat pas hímunihqat ahpiy navota, yaw pamuṅ kiy aw wáṅwaye’, uṅ hin lavayhtiqw, put aw tūqay-taniqat hoṅviaya put aw paṅqawu. Pam tāqa súanta,pu God kaptsi’ta, pu Jew‐ sinmuy sohsokmuy amuhpiyaw lomanavotiwta. 23 Pahsat pu pam pumuy taṅataqepās oya; pu qavoṅvaqw pumuy amumum aqw’a; noqwhaqawat tuptsiwni’yuṅqam Joppat aṅqw put ámumya.24 Pu ōviy qavoṅvaqw puma Caesareat ep öki. NoqwCornelius pumuy nuhtaytaqe, kurs sinomuy‐nikaṅw puaṅ pas kwatsmuy tsovala. 25 Noqw Peter aw pakitoqw,Cornelius ahsawvaqe, atpipo tamötswunuptut, pas put hi-htata. 26Noqw pay Peter put wunuptsina, paṅqawkaṅwo:Wunuptuu, pay nu piw un sino. 27 Pu ōviy pam putamum yuaatakaṅw, aw pakiqw, sinom kaysiwhqam tso-vawta. 28 Noqw pam pumuy amumi paṅqawu: Pay piuma navoti’yuṅqw, soon as hak Jew‐ sínonikaṅw ayamsupwat hihtuy sinmuy amu’puñalṅwu, piw amuminiṅwu.Noqw pay nu’ qa hakiy pay qa hímunihqat, pu qa powai-

Page 34: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 10:29 34 Acts 10:39wtaqat paṅqawlawniqat God inumi paṅqawu. 29 Noqwōviy nu qa rohomnumt, panis nuy wiktamayaqw, pay nuaṅq’ö; noqw hinoqw pi uma nuy wáṅwayya? 30 NoqwCornelius paṅqawu: Nālötok nu pew pahsavohaqam nap-walni’taqe, tāwat atvelpetiqw nu ikiy ep nāwaknaqw, haktāqa talqaqsalqat yuwsi’kaṅw inutpip wunuptu; 31 Nihqepaṅqawu: Cornelius, uhnawakinpi navotniwa; noqw Godsoon uhnuoktutmalay suhtokni. 32 Um ōviy Joppat aqwhakimuy ayataqw, hakiy Simon, Peter yan piw mātsi-whqat, wáṅwayyani. Pam hakiy pūvukat pöhiwantaqatkīyat ep qatu, pātuwaqatsit qalaveq’a; ason pam pite’,ūmi hin lavayhtini, kita. 33 Noqw ōviy nu qa sȫwunit uṅwáṅwayi; noqw um súanhtiqe pitu. Noqw ōviy hapi itamsohsoyam yep God atpip yēse, hin pam ūmi tutaptaqatsohsok nanaptaniqee.

Peter’s Speech34 Pahsat pu Peter lavayhtiqe paṅqawu: Pay kurs pas

suyan God qa sinonuiña. 35 Pay kurs pas sohsokmuy hih-tuy sinmuy amuṅaqw hak haqam put kaptsi’kaṅw súan-hinmaqa put aw súantaṅwu. 36 God hapi Israel‐sinmuyamumi lavayiy távihqe, Jesus Christ ahpiy namivöhiki-wuy yuaata. (Pam hapi sohsokmuy amumi tutuyqawi.)37 Pay uma put lavayit navoti’yuṅwa. Ura John kūyitakw tuvoylatiwyaniqat nuhtumi yuaataqw, pahpiy pamlavayi Galileet aṅqw hoyoyoykukaṅw, Judeat aṅ ahsupoqyuaatiwa. 38 Ura God Nazareth aṅqw tāqat Jesus Qa-hováriwtaqat Hikwsit akw tuvoylataqe öqalmaqa. Urapam sinmuy amuhpa’ lolmat tumalay’numa, puNukpanatahpiy sóon’iwyuṅqamuy sohsokmuy powatima, God putámumniqw ōviy’o. 39Noqw pam Jew‐sinmuy tutskwaya-muy epnikaṅw, pu Jerusalem epeq hihta tumaltaqat itam

Page 35: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 10:40 35 Acts 10:48hapi sohsok aw yóriki’yuṅqe, navoti’yuṅwa; noqw paysinom himutskit ep put hahyaqe nīnaya. 40 Noqw Godpāyis talqat ep put ahoy tātaynaqe, put susmatakpuvamahtakna, 41 Nīkaṅw pay qa sohsokmuy sinmuy amu-mii, pay hakimuy aṅwu pay God namorstaqey pumuyamumii, itam put tuawi’yuṅwniqat ōviy’o. Noqw itamput mokiwuy aṅqw ahoy tātayhqat atsva put amumnōnova, pu hikwya. 42Noqw yaw itam sinmuy amumi putyuaatotaniqat pam itamuy ayata, pay yaw pas pam imuyyesqamuy, pu so’pumuy hinwat yukunaniqey God ahpiyaw taviwhqat itam yuaatotaniqata. 43 Noqw put hapisohsoyam God lavay’aymat yuaatotaqe paṅqaqwa, yawhak put aw tupsiwhq, put qaanhtipuat Jesus natṅwaniyatakw put ahpiy ayo yukiwmantani.

The Gentiles Receive the Holy Spirit44 Noqw nāt Peter yan yuaataqw, pay Qahováriwtaqa

Hikwsi lavayit nanaptaqamuy sohsokmuy amumi pitu.45 Noqw Jew‐sinmuy amuṅaqw tuptsiwni’yuṅqam Peteramum ökihqam hin kurs wūwaya, Qahováriwtaqa Hik-wsi qa‐ Jew‐ sinmuy amumi enaṅ noiwhq’ö. 46 Pumahīhihtuy sinmuy amuhkwa yuaatotaqe, God pas hihtalal-waqw amumi tūqayyuṅqee. Pahsat pu Peter lavayhtiqepaṅqawu: 47 Ya hak imuy kūyit akw tuvoylatiwyaniqwimuy amumi u’tani? Pay pi puma piw itamun Qahovári-wtaqat Hikwsit makiwya. 48 Pu puma Tutuyqawhqatnatṅwaniyat aṅ kūyit akw tuvoylatotiniqat pam amumipaṅqawu. Pahsat pu pam hihsavo pumuy amumumqátuniqat puma put aw nānawakna.

11Peter’s Report to the Church at Jerusalem

Page 36: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 11:1 36 Acts 11:141 Noqw yaw qa‐ Jew‐ sinom nuhtum God lavayiyat

kwusuyaqat ayaiwyuṅqam, tuptsiwni’yuṅqamuy amu-mum Judeat ep yesqam nanapta. 2Noqw Peter Jerusalemaqwniqw, Jew‐sinmuy amuṅaqw tuptsiwni’yuṅqam putaqw hiṅqaqwaqe, 3 Paṅqaqwa: Yaw um qa‐Jew‐sinmuyamumi pákihqe, amumum nȫsa. 4 Noqw Peter pumuyamumi lavayhtiqe, aṅqaqw hin hiniwhtiqat nānaṅk pasi-wtaqat pumuy amumi tuawi’taqe, paṅqawu: 5 Ura nukitsókit Joppat ep qátukaṅw nāwakna; nihqe nu saw-itoqhinhtiqe tuawyorikq, himu wuyaqmötsaput antaqatsutskuy epeq sómiwkaṅw ōṅaqw hawtoqe, pas inumipitu. 6 Noqw nu aw yórikqe, pās tātayhq, pi tūwaqat-sit ep hihtu popkot nālöq hokay’yuṅqam put ep ini-wyuṅwa, pu tūtuvostiptu, pu hihtu hoyoyotinumyaqamu,pu masay’yuṅqamu. 7 Noqw nu hakiy tönayat navotqinumi paṅqawu: Wunuptuu, Peter, um qöye’ nösni.8 Noqw nu paṅqawu: Sóoni, Tutuyqawhqa; taq nu qahaq hihta pay nāp hihta, pu qa powaiwtaqat nȫsa.9Noqw ōveqatsit aṅqw hakiy tönaat inumi piw paṅqawu:God hihta powataqw, pay pam qa pas hímunihqat umqa paṅqawni. 10 Noqw pāyis panhtiqw, pay sohsoypiw ōmiq láṅakniwa. 11 Noqw pahsat pay kurs hakimpahyom tahtaqt Caesareat aṅqw inumi ayatiwyaqam nuyhaqam kīve qátuhqat ep öki. 12 Noqw pay nu qa hinwūwankaṅw, pumuy amumumniqat Qahováriwtaqa Hik-wsi inumi paṅqawu. Noqw ima navay tuptsiwni’yuṅqaminumum aqwya; noqw itam tāqat kīyat aw yuña. 13Noqwyawpamkiy ephoṅviayat awyorikq, yawpamwunukaṅw,put aw paṅqawhqat itamuy āawna. Um hakimuy tahtaq-tuy Joppat aqw ayataqw, hakiy Simon, Peter yan piwmāt-siwhqat, wáṅwayyani. 14 Ason pam uṅ lavayit āawnaqw,um put akw ayo yámakni, um’i, pu uhtimu, yaw hoṅviaya

Page 37: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 11:15 37 Acts 11:25put aw kita. 15 Noqw nu yuaativaqw, pay Qahovári-wtaqa Hikwsi pumuy amumi pitu, ura mohti itamumipítuhqey pan’i. 16 Noqw pahsat pu nu Tutuyqawhqatlavayiat u’na, ura itamumi paṅqawu: Pay as pi John pasantsa kūyit akw tūtuvoylalawu; nīkaṅw uma hapi nāt itQahováriwtaqat Hikwsit akw tuvoylatiwyani. 17 Noqwpuma Tutuyqawhqat Jesus Christ aw tūtuptsiwaqw, pepGod hin itamuy put máqahqey, pay pan piw pumuy putmaqa. Noqw ya nu hak hímunihqe God aw rohomnumni?18Noqw puma it nanaptaqe, pay qa hiṅqaqwaqe, God pashihtatotaqe, paṅqaqwa: Noqw yaw kurs qa‐ Jew‐sinomnāp tunatyay aṅqw lasye’ yesniqat God piw amuṅem panyuku.

The Church at Antioch19 Noqw hakim Stephen nīniwhqat ahpiy tūokiwsah-

santivayaqw aṅqe’ ahtsavalyaqam Phenicet aqw pah-savo öki, pu Cyprus aqw’a, pu Antioch aqw’a, ni-hqe pay Jew‐ sinmuy‐ sa amumi lavayit yuaatiwisa.20 Noqw pumuy amuṅaqw haqawat tahtaqt Cyprusaṅqwya, pu Cyrenet aṅq’ö; noqw puma Antioch epeqökihqe, hakimuy Greek‐ sinmuy amumi yuaaykuyaqe,Tutuyqawhqat Jesus lavayta. 21 Noqw Tutuyqawhqatöqalaat pumuy amumumniqw, ōviy kaysiwhqam tūtupt-siwaqe, Tutuyqawhqat awwat lasya. 22 Noqw Jerusalemepeq Jesus aw tōnawtaqam it nanaptaqe, puma BarnabasAntioch aqw hōnaya. 23 Noqw pam epeq pituqw, kursGod núokwaat pumuy amuhpa’ tumalay’taqw, pam panyórikqe, hahlayhtiqe, pas puma unaṅṅaqw su’qawkaṅwTutuyqawhqat aw hūrs’iwyuṅwniqat pumuy öqalanta.24 Pam hak tāqa lolma, nihqe Qahováriwtaqat Hik-wsit akw pās tuyqawiwta, pu qapēvewnit akw’a; noqwkaysiwhqam Tutuyqawhqat awwat sinototi. 25 Pahsat

Page 38: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 11:26 38 Acts 12:5pu Barnabas Saul heptoqe Tarsust aqw’a. 26 Pu ōviypam put túwahqe Antioch ep wikva. Noqw pantaqatatsve puma Jesus aw tōnawtaqamuy amumum sūkwyahsaṅwuy aṅ pep tsotsvalqe, kaysiwhqamuy sinmuytutuqayna. Noqw tuptsiwni’yuṅqam Antioch epeq sus-mohti Christian‐ sinom yan túṅwantiwya. 27 Noqwephaqam hakim God lavay’aymat Jerusalem aṅqwyaqe,Antioch epeq öki. 28 Noqw pumuy amuṅaqw haqawaAgabus yan mātsiwhqa wunuptuqe, yaw tūwaqatsit aṅahsupoq wukotsöṅöstiniqat Qahováriwtaqat Hikwsit ah-piy paṅqawu. Noqw pam pantaqa hakiy Claudius Caesarmoṅw’iwtaqw paniwhti. 29 Pahsat pu tuptsiwni’yuṅqamtuptsiwni’yuṅqamuy Judeat epeq ki’yuṅqamuy amu-miq paaṅwnit o’yaniqey unaṅwtoti; hak hin hihtatuway’nume’ pan hihta kuwahtimantani. 30 Nihqe ōviypuma panhtotiqe, Barnabas‐nikaṅw, pu Saul pumuy aṅpepeq wukw’a’yatuy amumiq put o’ya.

12More Persecution

1 Noqw ephaqam moṅwi Herod Jesus aw tōnawtaqa-muy haqawatuy hintsanniqe amumi may’ta, 2Nihqe pamJohn pāvayat James sipwuvahpit akw nīna. 3 Noqwkurs pam panhtiqe, Jew‐ sinmuy unaṅwve hinhtiqeynavotqe, pahsat piw Peter ṅuaniqey anhti. (Noqwqapekén’oyiwhput ep nōviwniqat aw pitsíwiwta.) 4 Puōviy pamputṅúahqe, sivikimi pánahqe, solāwamuynālöpnānalöqmuy tōnawtaqamuy amumi put mātavi, put tū-tuwalaniqat ōviy’o, ason pay pas Amutsva Yūmosanihqatep nóviwniqat yukiltiqw, pep pu sinmuy amumi puthóroknaniqey tunatyawtaqee. 5 Noqw ōviy puma Peter

Page 39: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 12:6 39 Acts 12:15sivikive pani’yuṅwa. Noqw Jesus aw tōnawtaqam puteṅem God aw nāwakintotaqe qa nātusi’yuṅwa.

Peter Set Free from Prison6 Pu Herod qāvo put hóroknaniqey ep mihiqw, Pe-

ter lȫqmuy sivanamiqlölöt akw sómiwkaṅw lȫqmuysolāwatuy amuhtsava pūwi; noqw tuwalan’a’yat ihpaq tū-tuwala. 7 Noqw meh, Tutuyqawhqat hoṅviayaat pituqw,sivikive sohsovik tālawva; noqw pam Peter sutsṅaqwatpálaknaqe, put tātaynat, aw paṅqawu: Suqtuptuu. Noqwsivanamiqlölö put māyat aṅqw löhö. 8 Noqw hoṅviayaput aw paṅqawu: Kwewhtat totsvakii; noqw pam pan-hti. Pu pam paṅqawu: Um usíhtat, inuṅkni. 9 Noqwpam yámakqe put aṅk’i; nihqe pay pas antsa hoṅviayaput pantsanhqat pam qa suyan navoti’ma; suhpan paytūawtaqey pam wūwanma. 10 Noqw puma mohpeqtūwalaqamuy‐nikaṅw pu amuṅk tūwalaqamuy amuhpiyruhpakqe, kīmi hötsíwat aqw sivauutspit aw pituqw, pamnāp amumi hötsílti. Noqw pam paṅqw yámakqe, haqe’kiskat aṅ yamakq, pahsat pu hoṅviaya put aṅqw ahpiy’o.11 Noqw Peter suyan unaṅwtiqe paṅqawu: Pu’ hapi nupas suyan navoti’taqw, pay kurs pas antsa Tutuyqawhqahoṅviayay ayataqe, nuy Herod māyat aṅqw ayo tavi,pu Jew‐ sinom nuy hintsatsnayaniqey tunatyawyuṅqataṅq’ö. 12 Pu ōviy pam it aṅ pās wūwaqe, pahsat puhakiy John, Mark yan piw mātsiwhqat yuyat Maryt kīyataw’i, noqw kaysiwhqam pep tsovawkaṅw nānawakna.13 Noqw Peter ihkaqe ṅöyakiwtaqat ep hötsíwat awpöṅöṅöykinaqw, hak māna Rhoda yan mātsiwhqa putaqw kuyvato. 14 Nihqe pam Peter töṅayat māmat-sqe, pas hin unaṅwtiqe aqw qa hötat, ahpami wárikqe,Peter hötsíwhpeq wúnuhqat pumuy āawna. 15 Noqw

Page 40: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 12:16 40 Acts 12:25puma aw paṅqaqwa: Um qa navoti’numa. Noqw pamqatūqaykaṅw, pas antsa Peter pep wúnuhqat amumipaṅqawu. Noqw pahsat puma paṅqaqwa: Pay soonqa put tumalay’maqa hoṅviayani. 16 Noqw pas Peterpöṅöṅöytoynaqw, ōviy puma aqw hötayaqe, put aw tā-tayyaqe, pas hin unaṅwtoti. 17 Noqw pay puma qahiṅqaqwaniqat pam amumi māmasaqw, pahsat pu Tu-tuyqawhqa hin put sivikiṅaqw hóroknaqat pam pumuyamumi lalvaya; nihqe paṅqawu: Uma īit yantaqat Jamesaw tūawwisni, pu tuptsiwni’yunqamuy amumii, kita;nit paṅqw ahpiynihqe haqamiwat aw’i. 18 Pu ōviy pa-nis tālawvaqw, pas solāwam hin unaṅwtoti, Peter kurshaqaminiqw ōviy’o. 19 Noqw as Herod put hept, qatúwahqe tūtuwalaqamuy amumi put ep hēva; nihqe paypas puma so’niqat paṅqawu. Panhtit pam Judeat aṅqwCaesareat aqwnihqe, pepeq huruhti.

The Death of Herod20 Noqw Herod Tyre‐ nikaṅw pu Sidon ep sinmuy

amumi hihta ep qayan unaṅway’ta; noqw puma sununaṅway put aw ökihqe, hakiy pas moṅwit tumalay’taqatBlastus yan mātsiwhqat pan unaṅwtoynayaqe, puma nā-nami qahin unaṅway’yuṅwniqat moṅwit aw nānawakna,puma pep tutskwat ep sinom moṅwit tutskwayat aṅqwnōnovaqe ōviy’o. 21 Noqw hisat aw talöṅvaqw, Herodpavan pas moṅwyuwsi’kaṅw moṅw’atsveway ep qatup-tuqe, pahsat pu sinmuy amumi pavan pas lavayhtuwiypan yuaayku. 22 Noqw sinom sáakmaqe paṅqaqwa: Paspam pavan hihta tönaata, qa sínota. 23 Noqw pahsat payTutuyqawhqat hoṅviayaat put wuvahta, pam God qa hih-tataqwōviy’o; noqwpamāvutiqe súlawhti. 24Noqw tuwatGod lavayiat öqawhtaqe, suyhtsepṅwat aṅqe’ kúruki-wma. 25 Noqw Barnabas Saul amum hin ayatiwhqey

Page 41: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 13:1 41 Acts 13:9yúkuhqe, hakiy John, piwMark yanmātsiwhqat wikkaṅw,Jerusalem aṅqw ahoy pitu.

13Barnabas and Saul Chosen and Sent

1 Noqw Antioch epeq Jesus aw tōnawtaqamuyamuṅaqw hakim God lavay’aymat yēse, putūtutuqaynayaqamu, i’ hak Barnabas, pu Simeon Nigeryan túṅwantiwhqa, pu Cyrenet aṅqw hak Lucias; puManaen, Moṅwi Herod amum wuṅwqa; noqw Saul.2 Noqw nāt puma Tutuyqawhqat aw okiwlalwakahkaṅw,nānapwalaqw, Qahováriwtaqa Hikwsi amumi paṅqawu:Nu Barnabas‐nikaṅw pu Saul hihta tumalat aw pumuywáṅwayhq, uma pumuy inuṅem ayo taviyani. 3 Noqwpuma nānapwalaqe, amuṅem nānawaknat, pumuyqötömi matyawyat, pahpiy pumuy lālayya.

In Cyprus4 Noqw ōviy puma Qahováriwtaqat Hikwsit ahpiy ay-

atiwhqe, Seleuciat aw’i, nit paṅqw pu pāvaqe Cyprusaqw’a. 5 Noqw puma Salamis ep pítuhqe, Jew‐ sin-muy tsotsvalkiyamuy ep God lavayiyat nuhtumi yuaata.Noqw puma John tu’sawwiknuma. 6 Noqw puma it tut-skwat pāṅaqw kuytaqat aṅ ahsupoq nankwusaqe, Paphosaw ökihqe, hakiy Jew‐ sinot Bar‐ Jesus yan mātsiwhqattutwa. Pam hak tuhisay akw tūhintsakni’ta, pu Godlavay’ayaatnihqey pan atsáy’ta. 7 Pam hak pep tutskwataw moṅw’iwtaqat, Sergius Paulus, pas qa ūnat amumhinnuma; noqw moṅwi Barnabas Saul enaṅ wáṅwayhqe,God lavayiyat navotniqey nāwakna. 8 Noqw hak Ela-mus tuhisa (put natṅwaniat Tuhisa i’nihqe pam’i) pumuyamumi rohomhtiqe, moṅwit lomatuawit aw tuptsiwnitaṅqw ayo lasnaniqey anhti. 9Pahsat pu Saul (piw Paul yan

Page 42: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 13:10 42 Acts 13:19mātsiwhqa) Qahováriwtaqat Hikwsit akw tuyqawiwkaṅwput aw taynumt, 10 Aw paṅqawu: Is ohi, um hak sohsokunatwit, pu nukpantuwit akw ahsaliwtaqa, Nukpanattíata, sohsok súantsakpit tuwqaata! Ya pas um soon Tu-tuyqawhqat haqe’ suan pöhtaviyat nukushintsahtsanqeyqe’tini? 11 Taay, Tutuyqawhqa hapi ūmi may’ta; noqwuhposi qatālawvaqw, um hihsavo tāwat qa tuway’tani.Noqw pahsat pay put aṅ himu pamös’ohpoqw, pōsiatqatālawva. Noqw as hak put ṅuy’maniqat ōviy pam aṅqe’may’numa. 12 Pahsat pu moṅwi hin hiniwhtiqw yórikqetuptsiwa, hin Paul put Tutuyqawhqat tutuqaynaqat epkātuqaytaqe ōviy’o.

In Antioch of Pisidia13 Noqw Paul suṅwámuy amumum Paphos aṅqw

ahpiynihqe, pāvaqe Pamphiliat ep Pergat aw pitu;noqw John pumuy mātapt, ahoy Jerusalem aqwhaqamii.14Noqw puma Pergat aṅqw ahpiynihqe, Pisidiat ep Anti-och aw pítuhqe, nasuṅwintalöṅnit ep tsotsvalkimi pakit,ep qatuptu. 15 Noqw hak tutavot aṅ‐ nikaṅw pu Godlavay’aymuyatuy pēniyamuy aṅ túṅwantaqe yukuqw,tsotsvalkit ep momṅwit pumuy amumi hakiy ayatotaqepaṅqaqwa: Uma tāqat itahsinomu, uma sinmuy amumihihta lavayhte’, öqalanik panhtini. 16 Pahsat pu Paulwunuptut, amumi māmasat, paṅqawu: Uma Israel‐sinomtahtaqtu, pu uma itamun God aw nāwakinwisqamu, kursuma inumi tuqayvastotani. 17 I’ hapi Israel‐sinmuy awyantaqaam God hakimuy itanamuy namorstaqe, pumuypas pavan sinota, nāt puma haqam Egypt epeq hin-numyaq’ö; nihqe öqalay pas qaöwíhintaqat akw pumuypaṅqw nöṅakna; 18Nihqe lȫp sunat yahsaṅwuy pahsavo-haqam qayēsiwhpuve pumuy qatsíyamuy aṅ maqson-lawu. 19 Nihqe pam Chanaan tutskwat ep tsaṅe’sikipwat

Page 43: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 13:20 43 Acts 13:28hihtuy sinmuy kīqötaqe, tutskwayamuy sinomuy amuminoa. Noqw puma hihta navöewakw antaqat akw tut-skwat nāhuyta. 20 Pantaqat atsve pu’ pam pumuy amumiqaqlehtaqtuy moṅw’oya, sunat‐sikip sunat‐nikaṅw aṅqwlȫp sunat pakwt sihkay’taqat (450) yahsaṅwuy pahsavo-haqamii, lavay’ayay Samuel aw pahsavoo. 21 Pantaqataṅk pu’ puma hakiy pas moṅwit moṅwí’yuṅwniqeytuṅlayhtoti. Noqw God hakiy Kish tiyat Saul yanmātsiwhqat, Benjamin ahpiyvinihqat, pumuy amumimoṅwtavi, lȫp sunat yahsaṅwuy pahsavoo. 22 Nit pupam put moṅwqenit aṅqw ayo távihqe, hakiy Davidpumuy amumi moṅwtavi; nihqe put pam yan lavayhti:Pas nu Jesset tiyat David iunaṅwve hintaqat tuwa; noqwpam sohsok itunatyay aṅ aw antsanni. 23 It tāqat hapiahpiyviyatuy amuhpiy God Israel‐sinmuy Ayo Oyaniqatwunuptsina, it Jesus, hin lavayhtiqey pan’i. 24 Nāt pamqa pituqw, hak tāqa John yan mātsiwhqa sohsokmuyIsrael‐sinmuy amumi yuaataqe paṅqawu: Uma umuhtu-natyay aṅqw ayo lasye’, kūyit akw tuvoylatotini. 25Noqwpam ayaway aṅ kuyvani’maqe paṅqawu: Uma ka nuGod lavay’ayaat pas hímunihqat pan wūwantota. Nuqa pam’i. Noqw pay nāt suhka aṅqw inuṅki; noqwsoon nu yan’ewaynīkaṅw pay ṅas’ew put tōtsiyat ṅahni,John amumi kita. 26 Uma tahtaqtu, isinomu, Abrahamnatkomatu, pu uma itamun God aw nāwakinwisqamu.Nu pu’ umuy hin ayo nöṅakniqat umuy āawnani. Putlavayit nu umumi mātapni. 27 Jerusalem epeq ki’yuṅqammoṅwímuy amumum Jesus qamāmatsya. Nihqe ōviy Godlavayiyat aw antsanyaqe put tūvaya, puma pi put lavayitqa mātsi’yuṅqee, nāmahin pi aṅsakis nasuṅwintalöṅnitaṅ God lavay’aymuyatuy lavayiyamuy aṅqw hak pumuyamumi aṅ as túṅwantaṅwuniq’ö. 28 Puma put mokniqey

Page 44: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 13:29 44 Acts 13:40-41hihkay’taqat kurs hin pas antsa paṅqaqwani. Nīkaṅwpuma Pilate put nīnaniqat aw qatūqayya. 29 Ura tu-tuvenit aṅ puma pan put hintsatsnaniqat pan pey’ta.Noqw puma yan tutuvenit an sohsok hinhtotiqw, hakimnahoylehtsit aṅqw put hawnayat, tuamhtuhsömiq putpanaya. 30 Noqw God mokiwuy aṅqw put ahoy tātayna.31 Noqw hakim tahtaqt put amum hinnumya, Galileetaṅqw Jerusalem aqw pahsavoo. Noqw pam ahoy tātayhq,puma wūhakis tālat aṅ put aw yorstota. Nihqe puma hapihin yórikyaqey sinmuy amumi tuawi’yuṅwa. 32 Noqwitam hapi it lomatuawit umuy āawnaniqe ōviy pitu. UraGod itanamuy amumi hin pasiwnaqey 33 Pu’ hapi itamuypumuy tímuyatuy itamuṅem put aṅ aw antsana, Jesusahoy tātaynaqee. Ura tāwit mohti’maqat aṅknihqat aṅyan pey’ta: Um hapi Itii. It talöṅvaqat ep hapi nuúnaniwhti, yan’i. 34 Pu God mokiwuy aṅqw put ahoytātaynaqe pāpu qa hovahtiniqat lavayhtiqe, yan hiṅqawu:Nu David pas suyan ōkwatuwniqey put aw pasiwnaqeypan nu uṅem yúkuni. 35 Yantaqw hapi ōviy ura pampiw sukw tāwit aṅ paṅqawu: Um soon Uhtumal’ayayQahováriwtaqat hovahtiniqat nakwhanani. 36 David piGod tunatyayat ahpiy qatsívaptsiy ep apitiqe, mokqe,namuy amumum taviwa, nihqe hovahti. 37 Noqw God ittāqat hapi ahoy tātaynaqw, pam qa hovahti. 38 Noqwōviy uma it nanaptani, tahtaqtu, isinomu: It tāqat hapiahpiy God itamumi pöhi, itahqaanhtipuy ep’e. 39 UraMoses tutavoyaat kurs hin itahqaanhtipuy itamuhpiyayo yúkuni. Nīkaṅw kurs itam Jesus aw tūtuptsiwhq,pam sohsok put itamuhpiy ayo yúkuni. 40-41 Ura Godlavay’aymuyatuy pēniyamuy aṅ yan pey’ta: Kurs huvamyórikyaa, hihta aṅ tutsiw’unaṅway’yuṅqamu. Nen umakātayuṅwt, súlawhtini. Nu hapi umuhqatsiy ep hihta

Page 45: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 13:42 45 Acts 13:50hintsakni; noqw soon uma put tūtuptsiwani, nāmahinpi as hak umuy put āwintani. Taay, noqw ōviy umatunatyaltotini; taq nāphisat sen uma put lavayit ansúlawhtini. 42 Noqw pam lavayyukuqw, Jew‐ sinomtsotsvalkiṅaqwnöṅakq, pay ayo’wat nasuṅwintalöṅnit eppiw Paul amumi yuaataniqat qa‐Jew‐sinom nānawakna.43 Noqw tsovawtaqam nāmatatveqw, kaysiwhqam Jew‐sinom‐ niqw pu pumuy amún tuptsiwni’yuṅqam Paul‐nikaṅw, pu Barnabas pumuy amuṅkya; noqw pumapumuy amumi yuaaykuqe, God nuokwayat aṅ yūmosahinwisniqat aṅ öqalanta. 44 Pu ayo’wat nasuṅwintalöṅnitaw pituqw, pēp pas sohsoyam kīve ki’yuṅqam Godlavayiyat aw tūqayyuṅwniqe tsovalti. 45Noqw Jew‐sinomqaan’ewakw hintaqamuy sinmuy amumi yórikyaqe, payqa tsuyhtiqe, Paul hihta lavayhtiqat ehpewi nānaphinyuaativaya. 46 Pahsat pu Paul Barnabas amum a’nöunaṅwtiqe paṅqawu: Pay as pi God lavayiat kurs hinqa umumi mohti yuaatiwni; noqw pi uma put nah-piy tūvayaqe, qatsit qa so’taqat qa hihkay’yuṅqey pannāyukunayaqw, ōviy itam hapi qa‐Jew‐sinmuy amumiwatyuaatani. 47 Pi pan hapi Tutuyqawhqa itamumi tutaptapi pam Jesus yan lavayhtiqe paṅqawu: Um hapi qa‐Jew‐sinmuy amuṅem tālaniqat nu uṅ ayata, tūwaqalvo-qhaqami yesqam sinom uhpiy ayo nöṅakiwniqat ōviy’o.48Noqw qa‐Jew‐sinom it nanaptaqe, hahlaykahkaṅw Godlavayiyat pas hihtatota; noqw hakim hihsa’nihqam qatsitqa so’taqat awhimuy’vayaniqeynamorstiwyaqam tūtupt-siwa. 49 Noqw Tutuyqawhqat lavayiat pep tutskwat aṅahsupoq yuaatiwa. 50Noqw pay Jew‐sinom pavansinmuytahtaqtuy, pu ima momoyam God pas kaptsi’yuṅqamuyhin unaṅtoynayaqe, Paul‐ nikaṅw pu Barnabas pumuyokiwsahsantivaya, nihqe tutskway aṅqw pumuy lālayya.

Page 46: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 13:51 46 Acts 14:1151 Noqw puma kuhkuy aṅ qöat pumuy amunkiwakwtsatswit, Iconium aqw’a. 52 Noqw Antioch ep tuptsi-wni’yuṅqam yūmosa hahlayya, pu Qahováriwtaqat Hik-wsit akw tuyqawiwyuṅwa.

14In Iconium

1 Noqw puma Iconium ep Jew‐ sinmuy tsotsvalkiya-muy aw nāma pákihqe, pas pavan yuaataqw, ōviy kaysi-whqam Jew‐sinom Greek‐sinmuy amumum tūtuptsiwa.2 Noqw pay qa tuptsiwni’yuṅqam Jew‐ sinom qa‐ Jew‐sinmuy hin unaṅwtoynayaqe, aṅ tuptsiwni’yuṅqamuyamuhpewi pumuy qalomáwuwnitoynaya. 3 Noqw ōviypuma pep wūyavo qátuhqe, Tutuyqawhqat aw yankaṅw,qa tuhtuskaṅw yuaata; noqw pam lavayi put núok-wayat yuaataqa pas antsanihqat Tutuyqawhqa mah-takni’ta, pumuy māyamuy ahpiy kātatayhpit hihta tu-awi’yuṅqat hintsakqee. 4 Noqw kīve sinom nātsiki,pētu Jew‐ sinmuy amumumyaqw, pu pētu ayaiwtaqa-muy amumumya. 5 Noqw qa‐Jew‐sinom‐niqw, pu Jew‐sinom, moṅwímuy amumum pumuy okiwsasnaniqey, putatatupninayaniqey pasiwnaya. 6 Noqw ayaiwtaqam putnavotqe Lyconiat ep kitsókituy Lystrat‐ nit pu Derbytpumuy aw wāya, pu ahpiy ánan’ik tutskwat aw’i, 7Nihqepaṅ puma lomatuawit yuaatinuma.

In Lystra8Noqw hak tāqa Lystrat ep qatu; pam hak kukveq hin-

taqe qa hisat nakwsu, pay yaw pas pam pankaṅw tihtiwa.9Noqw Paul yuaataqw, i’ tāqa put aw tūqayta. Noqw Paulput aw‐sa taykaṅw, qalaptsiniwniqey qapēvewnaqat putaw túwahqe, 10 Pahsat put aw a’nö paṅqawu: Wunup-tuu, kita; noqw pam suṅwnuptut nakwsu. 11 Noqw

Page 47: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 14:12 47 Acts 14:20Paul pep put hintsanqw, sinom aw tātayyaqe, pah-sat pu Lyconiat ep sinmuy amuhkwa a’nö paṅqaqwa:Kurs itam hīhihtuy amuhpa’ nāwakinwisq, puma sin-muy amún tokoy’kaṅw itamumi hāwi, kitota. 12 Nihqepuma Barnabas Jupiter yan tuṅwáya, nit Paul Mercuriusyan’i, pamwa pas yuaataqw ōviy’o. 13 Pahsat pu kit-sókit hötsíwhpeq Jupiter awwat moṅwi wakastahtaqtuytsamkaṅw, sinṅölat hötsíwhpeq kívahqe, as sinmuy amu-mum ayaiwtaqamuy amumi hom’oyni. 14 Noqw ayai-wtaqam Barnabas pu Paul puma put navotqe nahpa’yuwsiy tsīkat sinmuy amuhpa’ wawarstinumkaṅw, 15A’nöpaṅqawnuma: Soh, tahtaqtu, Ya uma hinoqw yan-haqam hintsatska? Pay itam piw sínotnikaṅw umuntaqatunaṅway’ta, nihqe uma it āan’ewakw aṅqw it God tay-taqat aw lasyaniqat itam umumi yuaata, ōveqatsit, putūwaqatsit, pu pātuwaqatsit‐nikaṅw pu aṅhqe sohsok-muy hihtuy yesqamuy yúkuhqat aw’i. 16 Pay as pipam hisatṅahaqaqw aṅ sohsokmuy nanāpwatuy sin-muy tuwiy aṅ hinwisniqat aw noi’ta, 17 Nīkaṅw pamhak hímunihqat himu put tuawi’taniqat pam ayo qayúkuhqe ōviy lolmat hintsaki, nihqe itamuṅem ōṅaqwyoknaṅwu, pu itamuṅem tal’aṅwnawit hihta aniwnaṅwu,nen itah’unaṅway nȫsiwhqat, pu hahlayhpit akw hahlay-tapnaṅwu. 18Yan puma hiṅqawkaṅw híhinhaqam pumuyáṅwutaqw, ōviy puma pumuy amumi qa hom’o’ya.19 Noqw hakim Jew‐ sinom Antioch aṅqw‐ nikaṅw puIconium aṅqw ökihqe, sinmuy hin unaṅwtoynayaqe, Paultatatupya; nihqe kīṅaqw put haqami lölökintota, mokqatwūwayaqe ōviy’o. 20 Noqw tuptsiwni’yuṅqam okiw putaw ṅöyakiwkahkaṅw aṅ hoṅqw, pam wunuptuqe kīmii.Nihqe qavoṅvaqw pam Barnabas amum paṅqw Derbet

Page 48: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 14:21 48 Acts 15:2aw’i,

The Return to Antioch in Syria21 Nihqe puma pep kitsókit ep nuhtumi lomatuawit

yuaataqe kaysiwhqamuy tutuqaynat, ahoy Lystrat aw’i,pu Iconium aw’i, pu Antioch aqw’a; 22 Nihqe tuptsi-wni’yuṅqamuy unaṅwayamuy hūrs hōñinmakaṅw, pumaqapēvewnit aṅ yūmosa hinwisniqat pumuy öqalanma,nāmahin pi as puma put ep kānanvotyaniq’ö. Pi panhapi itam God moṅwtunatyayat aw yuṅni, amumi kita.23 Pu puma Jesus aw tōnawtaqamuy amuhpa’ ahsupoqnakwsuqe, hakim pumuy wukw’aymatniqat aṅ pumuyoyahtat, napwalni’kaṅw, nāwaknaqw, Tutuyqawhqat awpumuy mātavi, hakiy aw tuptsiwyaqat aw’i. 24 Pu pumaPisidiat aṅ kuyvaqe, Pamphyliat ep pitu. 25 Nit pumaPergat ep lavayit nuhtumi yuaatat, pahpiy Attaliat aqw’a.26 Nit paṅqw pu puma pāvaqe Antioch aqw’a. Paṅqwura puma God núokwayat aw mātaviwa, it tumalat pu’aṅ kuyvaqe hinhtiniqey ōviy’o. 27 Noqw puma pepeqpítuhqe, Jesus aw tōnawtaqamuy tsovala; nihqe Godpumuy akw hihta tumaltaqat sohsok pumuy amumi tu-awi’ta, pu hin pam qa‐Jew‐sinmuy amuṅem tuptsiwnitaw hötahqata, 28Nihqe pepeq puma tuptsiwni’yuṅqamuyamumum wūyavo qatu.

15The Meeting at Jerusalem

1 Noqw hakim Judeat aṅqw ökihqe, tuptsi-wni’yuṅqamuy tutuqaynayaqe paṅqaqwa: Pas umaMoses tuwiyat an poṅotkit akw qa tuvoylatote’, soonayo nöṅakni, kitota. 2 Noqw Paul Barnabas amumpumuy pas qa amuhpa’taqe, amumum put ep pas nāmiheptaqw, yaw turs Paul‐niqw pu Barnabas, puma pētuy

Page 49: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 15:3 49 Acts 15:12amumum it ep Jerusalem aqwyani, ayaiwyuṅqamuy‐nikaṅw, pu wukw’a’yatuy amumiq’a. 3 Pu ōviy Jesusaw tōnawtaqam paṅqw hihsavo pumuy amumumyaqw,puma pahpiy Phenicet aṅ hinwisa, pu Samariat aṅ’a;nihqe qa‐Jew‐sinom Tutuyqawhqat aw lasyaqat nuhtumiyuaatiwisqe, sohsokmuy tuptsiwni’yuṅqamuy pas pavanhahlayhtapnaya. 4 Noqw puma Jerusalem epeq ökiqw,Jesus aw tōnawtaqampumuy pās o’ya, pu ayaiwyuṅqamu,pu wukw’a’yatu; noqw God pumuy amuhpa’ hihtatumaltaqat puma sohsok pumuy āawna. 5Noqw haqawattūtuptsiwaqam pi Pharisee‐sinmuy amuṅaqwya. Nihqepuma hoṅvaqe, pas kurs hin ima qa‐Jew‐sinom poṅotkitakw qa tuvoylatotiniqat paṅqaqwa, pu pay pas pumaMoses tutavoyat aṅ hinwisniqat amumi paṅqaqwaniqata.6 Noqw ayaiwyuṅqam‐ niqw, pu wukw’a’yat it aw hinwūwayaniqe tsovalti. 7 Noqw it yantaqat ep nan’ivaqwwūyavo yuaatotaqw, pahsat pu Peter wunuptuqe, pumuyamumi paṅqawu: Uma tahtaqtu, isinomu, pay pi umanavoti’yuṅqw, ura God itamuṅaqw nuy namorstaqw, payahpiy wūyavoti, ura qa‐Jew‐sinom inuhpiy it lomatuawitnanapte’, tūtuptsiwaniqata. 8 Noqw God aṅ u’naṅwataw navoti’taqa pumuy hahlayhtiqey mahtaknaqe, itQahováriwtaqat Hikwsit pumuy maqa, put itamuyhin máqahqey pan’i. 9 Nihqe pam sun nan’ivo itamuytumaltaqe, tuptsiwniyamuy ahpiy pumuy unaṅwayamuykwaṅw’ewakwta. 10 Taay, noqw ya uma hinoqw Godaw heptota? Soñawnen pi uma tuptsiwni’yuṅqamuyhihta a’nö putut īkwiltotoynaya, pay pi itanam, puitam put aṅ qa kūyuṅq’ö. 11 Pay itam piw pumuyamún Tutuyqawhqat Jesus Christ núokwayat ahpiyayo nöṅakniqey tuptsiwni’yuṅwa. 12 Pahsat pu sohsoyamtsovawtaqam qa hiṅqaqwaqe pās tūqayyuṅqw, Barnabas

Page 50: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 15:13 50 Acts 15:22Paul amum tuawi’taqe, hin God qa‐Jew‐sinmuy amuhpa’kātatayhpit hihta tuawi’yuṅqat tumaltaqat pumuyamumi lalvaya. 13 Pu ōviy puma yuaataqe yukuqw,James lavayhtiqe paṅqawu: Tahtaqtu, isinomu, kurshuvam inumi tuqayvastotaa. 14 God qa‐ Jew‐ sinmuyamuṅaqw nēṅem sinmuy wáṅwayniqe ōviy pay mohtiamuhpe pítuhqat Simeon paṅqawu. 15 Noqw pan hapiGod lavay’aymat hin lavayhtotiqe, yan pēnaya: 16 Ason itatsva pu’ nu pite’, David tímuyatuy kīhut sahpukiwtaqatanyuṅqamuy aw ahoy yúkuni; pu nu kīqöyat aw ahoykītani; pu nu put ahoy wunuptsinani. 17 Noqw ahpiymímawat sinom Tutuyqawhqat hepyani, pu sohsoyamqa‐ Jew‐ sínomu. Pi nu pumuy isinomniwhtotiniqatumuy enaṅ namorsta, kita Tutuyqawhqa sohsok īit hihtahintsakqa. 18 Pi God hintsakniqey qatsit yayhniwhqatpaṅqaqw sohsok aṅwu pay tuway’ta. 19 Noqw ōviynuyniqw pay itam qa‐ Jew‐ sinmuy amuṅaqw God awlasyaqamuy qa hin u’naṅwnayani. 20 Nīkaṅw payitam amumi pēnayaqw, puma nȫsiwhqat nāp yukitaw noiwhqey akw hovarsqat qa aw hintsatskani, putokot qa sokoplalwani, pu hihta hikwísmokqat qa aṅqwnȫnösani, pu úṅwat qe’yani. 21 Taq hisatṅahaqaqwahsupoq kitsókit aṅ hakimMoses tutavoyat yuaatotaṅwu.Aṅsakis nasuṅwintalöṅnit ep tsotsvalkiva put pēniyat aṅtuṅwáyaṅwu.

The Letter to the Gentile Believers22 Pahsat pu ima ayaiwyuṅqam, wukw’a’yatuy‐nikaṅw

pu sohsokmuy Jesus aw tōnawtaqamuy amumumnāṅaqwhakimuy namorstotaqe, puma Barnabas‐nikaṅw pu Paulpumuy amumum Antioch aqwnihqat puma pan yukuya;nihqe imuy namorstota: it hakiy Judas, Barsabas yan piwmātsiwhqata, pu piw Silas, hakim tuptsiwni’yuṅqamuy

Page 51: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 15:23 51 Acts 15:35

amuṅaqw pávannihqamuyu. 23 Noqw puma yan tutu-venit pumuy amuhpiy yawma: Ima ayaiwyuṅqam, puwukw’a’yat, pu tuptsiwni’yuṅqam, Jerusalem ep tsovaw-taqam, ayam Antioch, pu Syriat, pu Ciliciat ep qa‐Jew‐sinmuy amuṅaqw tuptsiwni’yuṅqamuy öqalaya. 24 Itamnanaptaqw, yaw hakim itamuṅaqw nankwusaqam lavayitakw umuy hin u’naṅwnayaqe, umuh’unaṅway lahsintotapaṅqaqwaqee: Pas uma kurs hin poṅotkit akw qa tuvoy-latiwyani, pu Moses tutavoyat aṅ hinwisni, kitota. Pay aspi itam amumi qa pan tutaptota. 25 Noqw itam tsoval-tiqe, yan sun wūwaya: Itam hakimuy namorstotaqe, awitah’unaṅwamuy Barnabas‐nikaṅw pu Paul pumuy enaṅumumiq taviyaniqwpam itamuyniqw súanta. 26 Ima tāqatItahtutuyqawhqay Jesus Christ eṅem qatsiy tatamhta.27Noqw ōviy itam Judas, Silas enaṅ umumiq taviya; asonpuma pas nāp umuy put pantaqat āawnani. 28 Pay itamit hihta pas soon qe’niqat put‐sa umumi tutaptotaniqw,pam pantaqa Qahováriwtaqat Hikwsit aw súanta, puitamumii, 29 It’a: Uma hihta nȫsiwhqat nāp yukit awnoiwhqat qe’yani, pu úṅwata, pu hihta hikwísmokqata,pu tokot qa sokoplalwani. Uma yan hinwise’ suan hin-wisni. Hakim ö’qalyaṅwu. 30 Noqw ōviy puma paṅqwayatiwyaqe, Antioch epeq öki; nihqe sinmuy tsovalayaqe,amumi tutuvenit taviya. 31Noqw puma put aṅ tuṅwáyaqehahlayhtoti, pumuy öqalayaqat ep’e. 32Noqw Judas, Silasamum, pay piw pas nāp God lavay’aymatnihqe wūhaqlavayit akw tuptsiwni’yuṅqamuy u’nanaqe pumuy hūrshoṅna. 33 Pu ōviy puma pepeq hihsavo qatuqw, tupt-siwni’yuṅqam pumuy öqalayat, ayaiwyuṅqamuy amu-miq hōnaya. 34 Noqw pay Silas hāk pep huruhtiniqeynāwakna. 35 Noqw Paul Barnabas amum Antioch epeqpiw huruhtiqe, Tutuyqawhqat lavayiyat tūtutuqayna, punuhtumi yuaata, hakimuy wūhaqnihqamuy amumuma.

Page 52: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 15:36 52 Acts 16:5Paul and Barnabas Separate

36Pu ahpiy pantaqw, Paul Barnabas aw paṅqawu: Himuas kurs itam haqe’ kitsókiva Tutuyqawhqat lavayiyatyuaaykuqey aṅqw itahtupkomuy amuhpa’ pohtani, hinpiaṅqe’ hinyuṅwa. 37 Noqw Barnabas John, Mark yan piwmātsiwhqat, wikniqey pas su’qawta. 38NoqwPaul u’naqw,ura pam Pamphyliat ep pumuy mātapqe, ahpiy qa amu-mum tumalay’ta. Noqw ōviy piw puma put wikniniqwputniqw pam qa súanta. 39Noqw pas puma put ep nāmasoon kurs ṅöyaltini; nihqe pay nawus nāṅaqw lahsi; noqwBarnabasMarkwikqe, pāvaqe Cyprus aqw’a. 40NoqwPaulSilas namorsta. Noqw tuptsiwni’yuṅqam God núokwayataw pumuy noayaqw, puma pankaṅw ahpiy’o. 41 Nihqepuma Syriat, pu Ciliciat aṅ ahsupoq nakwsuqe, Jesus awtōnawtaqamuy öqalanma.

16Timothy Goes with Paul and Silas

1 Pahsat pu pam Derbet ep pitu, pu Lystrat ep’e. Noqwhak tuptsiwni’taqa Timotheus yan mātsiwhqa pep qatu,hakiy tuptsiwni’taqat wuhtit Jew‐ sinot tíata, nīkaṅwhakiy Greek‐sinot nay’ta. 2 Noqw Lystrat ep‐nikaṅw, puIconium ep tuptsiwni’yuṅqam put aw lomanavoti’yuṅwa.3 Noqw as pam Paul ámumniqat pam nāwaka. Nīkaṅwpam Jew‐ sinmuy paṅ yesqamuy tuway’taqe, ōviy putwikqe, poṅotku, put naat Greek‐sínoniqw sohsoyam putnavoti’yuṅqw ōviy’o. 4 Noqw puma paṅ kitsókinawithinwisqe, Jerusalem epeq ayaiwyuṅqam, pu wukw’a’yatyesqam hin yukuyaqat mātaptiwisa, pumuy aṅ hinwis-niqata. 5 Noqw ōviy Jesus aw tōnawtaqam tuptsiwnit aṅöqawhtotaqe, nāqavo aw wūhaq’iwma.

In Troas: Paul’s Vision

Page 53: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 16:6 53 Acts 16:15

6 Noqw puma tutskwat Phrygiat, pu Galatiat aṅ ah-supoq kūkuyvat, Asiat ep lavayit yuaaykuyaniqw, Qa-hováriwtaqa Hikwsi pumuy mēwa. 7 Noqw ōviy pumaMysiat aw ökihqe, as Bithyniat awyaniqey anhtoti; noqwpay Hikwsi pumuy qa nakwhana. 8Noqw ōviy pay pumaMysiat aṅ yūmosa Troas aqwya. 9 Noqw Paul mihikqtuawyorikq, hak Macedoniat aṅqw tāqa wunukaṅw okiwput aw paṅqawlawu: Um Macedoniat aqwnen itamumiunaṅwtapni. 10 Noqw ōviy pam pan tuawyorikq, pah-sat pay itam Macedoniat aqwyaniqey anhtoti, suyan piitam pumuy amumi lomatuawit yuaaykuyaniqat ōviy Tu-tuyqawhqa itamuy wáṅwayhqat itam pan wūwayaqee.

In Philippi: the Conversion of Lydia11 Pu ōviy itam Troas aṅqw ahpiyyaqe, yūmosa pā-

vaqe Samothraceat aqwyaqe pep öki; nit qavoṅvaqwpu itam Neapolis ep öki. 12 Paṅqw pu itam Philippitawya, pam Macedoniat ep pas pavan mohpeq kitsókiRome aṅqw kwihpiwhpu. Nihqe itam pep kitsókivehihsakishaqam yēse. 13 Pu itam nasuṅwintalöṅnit epkīṅaqw nöṅakqe, mūnat qalavoya, haqam sinom nā-nawaknaṅwuqat paṅsoo; noqw itam pep yesvaqe, mo-moymuy pep tsovaltiqamuy amumi yuaatota. 14 Noqwhak wuhti Lydia yan mātsiwhqa, tsatsákwmötsaput a’nöhihkay’taqat huhyaqa, itamumi tūqayta. Pam Thyatira‐kitsókit aṅqw sino; noqw pam God aw nāwakinma.Noqw Tutuyqawhqa put pan unaṅwtoynaqw pam Paullavayiyat aw unaṅwtavi. 15 Noqw pam‐niqw, pu amumki’yuṅqam kūyit akw tuvoylatotiqw, pam itamumi öqal-tiqe paṅqawu: Kurs nu úmuyniqw pas antsa tuptsiwhqe,Tutuyqawhqat awpas qa paysoqhintsakq, uma ikiy awye’,ep yesni, kítahqe itamumi tuyqawva.

Page 54: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 16:16 54 Acts 16:26In Prison at Philippi

16Noqw itam hisat haqam nānawaknaṅwuqat awyaqw,hak māna núantuwiki qalomáhikwsit akw tuyqawiwtaqaitamuhsawva; pam hakiy hihta hintaniqat āawnaṅwu.Nihqe pantsakqey akw moṅwímuy amuṅem sīvat nihti-lawu. 17 Pam māna Paul‐nikaṅw pu itamuṅk tsa’tinumqea’nö paṅqawnuma: Ima tahtaqt God Sus’oveqnihqattumal’aymatu; nihqe itam hin ayo nöṅakniqat itamuyāwintota, kitinuma. 18 Nihqe pam wūhakis tālat aṅ yanhiṅqawnumq, Paul puhtsemokqe, namtökt, hikwsit awpaṅqawu: Nu Jesus Christ natṅwaniyat aw yankaṅw ūmipaṅqawni: Put aṅqw yámakuu, kita. Noqw pahsat payhikwsi put aṅqw yama. 19 Noqw put himuy’yuṅqamnanaptaqe, kurs hin puma pāpu put atsviy yesni. Nihqeōviy puma Paul Silas enaṅ ṅuayaqe, kīsonmi momṅwituyamumi pumuy lölökinyuṅwa; 20 Nihqe momṅwituyamumi wikvayaqe paṅqaqwa: Ima tāqat Jew‐ sínom-nikaṅw itahkitsokiy ep sinmuy qalomáhintsahtsanhqe,sóontsahtsana; 21Nihqe nāp tuwiy tūtutuqayna. Noqw piitam Rome aṅqw sínomnihqe, soon put kwusuye’, aṅ hin-wisni, 22Noqw sinom suhpantaqam ayaiwtaqamuy amuh-pewi hoṅva; noqw momṅwit pumuy amuhpa’ yuwsiya-muy tsihtsiktotat, pumuy kohot akw wuvahtotaniqatpaṅqaqwa. 23 Noqw ōviy puma pumuy wūhakis wuvah-totat, sivikimi tūvayaqe, sivilalwaqamuy oyi’taqa pumuyqaöwítavi’taniqat aw paṅqaqwa. 24 Noqw yan put pasqaöwítutaptotaqw, ōviy pam pumuy pas yūmoq pánahqe,siviawiwat aṅ porom’iwtaqat aṅ pumuy kukyamuy hūrstaṅata. 25 Noqw tōkilnasaveq Paul Silas amum nāwak-naqe, God aw tayawinpit tawlawu, noqw sivilalwaqamnanapta. 26 Noqw nāt puma panyuṅqw, pay tutskwatayayativa, pu sivikit qaqatspiat pīwu. Noqw, pahsat

Page 55: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 16:27 55 Acts 16:39pay sohsovik hötsíwa hötsíltotiqw, sohsokmuy somiamrupamhtoti. 27 Noqw sivilalwaqamuy oyi’taqa tātayhqe,sivikit aṅ hötsíwyuṅqw túwahqe, pahsat as pay nān-inaniqe sipwuvahpiy hórokna, sivilalwaqam watqaqatwūwaqe ōviy’o. 28 Noqw Paul aw tsa’lawhqe paṅqawu:Um qa nāhintsanni; pay itam sohsoyam yepya. 29 Pahsatpu pam qȫhit tuhtuy’qe amumiq supkiqe, tururutikaṅw,Paul‐nit pu Silas pumuy amutpiq nātuva; 30 Nihqe pampumuy aṅqw hóroknaqe amumi paṅqawu: Tāqatu, yanu hinhte’ ayo yámakni? 31 Noqw puma aw paṅqawu:Tutuyqawhqat Jesus Christ aw um tuptsiwani; nen umayo yámakni, pu uhtim pīwu. 32 Pu puma put aw Tu-tuyqawhqat lavayiyat yuaata, pu sohsokmuy kīyat epyesqamuy amumii. 33 Noqw pam ep mihikq, hísatniqwpaniwhtiqw, pahsat pay pumuy wikqe haqe’ wuvahti-whqat aṅ pāhoma, nit pahsat pay kūyit akw tuvoy-lati, pam’i, pu tímatu. 34 Noqw pam pumuy kiy epwikvaqe, amumi tunösvoñahta; nihqe puma sohsoyamGod aw tūtuptsiwaqe hahlayya. 35 Noqw tālawvaqwmomṅwit sivilalwaqamuy oyi’taqat aw solāwamuy ay-atotaqw, paṅqaqwa: Pay um tāqatuy mātapni, kitota.36 Noqw sivilalwaqamuy oyi’taqa Paul aw paṅqawu: Yawuma mātaviwniqat ōviy momṅwit hakimuy aṅqw aya-tota; ōviy uma yámake’, qahin unaṅway’kaṅw ahpiyni.37 Noqw Paul pumuy amumi paṅqawu: Puma itamuyRome aṅqw sinoiwtaqamuy qa tūviwtaqamuy nuhtutpikwuvahtotat, sivikimi tūvayakaṅw, ya puma yephaqamitamuy nanauyve hóroknayaniqey anyuṅwa? Sóoni;nāp aṅqwye’, itamuy hóroknayani. 38 Noqw solāwammomṅwituy amumi it tūawvayaqw, puma kurs Romeaṅqw sinoiwtaqatniqw puma nanaptaqe nēṅem tusi-tota. 39 Nihqe ōviy puma amumi ökihqe, pās amumi

Page 56: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 16:40 56 Acts 17:8yuaaykuyaqe, paṅqw hóroknaya; nihqe puma kíṅaqwahpiyniqat amumi naokiway’yuṅwa. 40 Noqw pumasivikiṅaqwyamakt, Lydiat kīyat awpaki; nihqepep tuptsi-wni’yuṅqamuy amumi yórikqe, pumuy öqalat, amuṅaqwahpiy’o.

17In Thessalonica

1 Noqw puma Amphipolis‐ nikaṅw pu Apolloniat aṅkuyvaqe, Thessalonicat ep pitu; noqw pep Jew‐sinmuytsotsvalkiam wunu. 2 Noqw Paul tuwiy anhtiqe pumuyamumi pákihqe, pāyis nasuṅwintalöṅnit aṅ pumuy amu-mum tutuvenit aṅqw yuaata. 3 Nihqe pas Christ kurshin qa okiwsaniwniqat, pu mokiwuy aṅqw ahoy tā-tayniqat pam amumi yuaataqe paṅqawlawu: Nu it Jesusumumi yuaata pam hapi Christ, pam kitalawu. 4 Noqwhaqawat tūtuptsiwaqe, Paul‐nikaṅwpu Silas pumuy amu-mumtoti, pu Greek‐ sinom Jew‐ sinmuy amún tuptsi-wni’yuṅqam amuṅaqw wūhaknihqamu, pu momoymuypavansinmuy amuṅaqw qa tsa’ya. 5 Noqw Jew‐ sinomqa tuptsiwni’yuṅqam qa tsuyhtiqe, hakimuy qa hihtaa’pituy qahopihtuy nāmi tsovalaya. Noqw puma kīvesohsokmuy sinmuy nāwahoynayaqe, Jason kīyat aw kih-pokyaqe as ayaiwyuṅqamuy sinmuy amumi ipwayaniqeytuwantota. 6 Nit puma pumuy qa tutwaqe, Jason‐nit puhaqawatuy tuptsiwni’yuṅqamuy kīvemomṅwituy amumilölökinyuṅwa tsa’tikahkaṅwo: Hakim tūwaqatsit ep qat-sit tahkuknayaqam kurs pew pu’ öki. 7 Noqw Jasonpumuy pās oya. Ima sohsoyam Caesar tutavoyat eh-pewi hintsatska; yaw hak suhka móṅwinihqat paṅqaqwa,yaw hak Jesus. 8 Yan puma hiṅqaqwaqw, sinomkīve momṅwituy amumum it nanaptaqe hin unaṅwtoti.

Page 57: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 17:9 57 Acts 17:189 Noqw Jason suṅwámuy amumum sivaoye’, put akwpuma mātaviwyaniqat momṅwit pumuy amuṅem panyukuya. Noqw puma put ömahtotat, pumuy mātapya.

In Berea10 Noqw pahsat pay tuptsiwni’yuṅqam míhikiwtaqw,

Paul Silas enaṅ Bereat aqw hōnaya. Noqw puma epeqpítuhqe, Jew‐sinmuy tsotsvalkiyamuy aw paki. 11 Noqwima sinomThessalonicat ep sinmuy qa amuntotit, nāqavotutuvenit aṅ puritota, su’qawkahkaṅw lavayit kwusuya,mātaqpi kurs īi himu pas antsa pantaqw nanaptaniqeōviy’o. 12Noqw ōviy puma wūhaknihqam tūtuptsiwa, puaṅ Greek‐ sinmuy amuṅaqw momoyam pavansinom qatsa’ya, pu tahtaqt pīwu. 13Noqw yaw Paul Bereat ep Godlavayiyat yuaataqat Thessalonicat ep Jew‐sinom nanap-taqe, pay piw paṅsoyaqe, sinmuy hin unaṅwtoynaya.14Noqw pahsat pay tuptsiwni’yuṅqam Paul pātuwaqatsitaṅhqe haqami taviya. Noqw pay Silas Timotheus amumhāk pep huruhti. 15 Noqw Paul wikyaqam put Athensepeq wikvaya; noqw yaw Silas Timotheus amum put aqwkaktayniqat Paul pumuy amumi tutaptaqw, puma paṅqwahpiyya.

In Athens16Noqw Paul Athens epeq pumuy nuhtaykaṅw, navotq

pas sinom hīhihtuy wutsit aw nāwakinwisqey aw‐ sayuki’yuṅqw, pas pam unaṅwpeq qahahlayhti. 17 Nihqeōviy pam tsotsvalkive Jew‐sinmuy amumum hīhihta nā-tuviṅlawu, pu Jew‐ sinmuy amún tuptsiwni’yuṅqamuyamumuma, pu nāqavo kīsonve put aw ökiwtaqamuyamumuma. 18 Noqw haqawat hihta aṅ wuwni’yuṅqamEpicureas lavayiyat ṅuy’yuṅqam‐niqw pu Stoic‐sinmuylavayiyamuy ṅuy’yuṅqam Paul aw lavayhtoti. Noqwhaqawat paṅqaqwa: Ya i’ hak himu qalaváyhtuwi’taqa

Page 58: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 17:19 58 Acts 17:28as hiṅqawlawu? kitota. Noqw haqawat paṅqaqwa: I’sumataq sinom hihta alöṅöt aw nāwakinwisniqat tū-tutuqayna, kitota, pam pumuy amumi Jesus yuaataqwōviy’o, pu sinmuy ahoy yesvaniqata. 19 Noqw pumaput ṅuayaqe, Areopagus epeq wikvayaqe, aw paṅqaqwa:Ya soon itam uṅ hihta puhututuqayhpit yuaataqat awtūqayyuṅwni? 20 Pas um hihta alöṅöt itamumi yuaata.Noqw ōviy as itam īi’ hímunihqat nanaptaniqey nā-nawakna. 21 (Pas pi Athens ep sinom, pu hāhaqaqwsinom amumi ökiwtaqam, puma qa hihta a’pitu; panishakiy hihta āawnayaniqey, pu hihta nanaptaniqey‐ satunatyawyuṅwa). 22 Pahsat pu Paul Mars tsomoyat epeqnāsaveq wunuptut paṅqawu: Uma Athens ep tahtaqtu,pas kurs uma sohsok hihta nāwakintiwhqat kaptsi’yuṅwa.23 Oviypi nu aṅ waynumkaṅw, uma hin hihta aṅ nāwak-inwisqat aṅ taymaqe, haqam tūtuskat aṅ yan pey’taqatnu aw yori: IT HAKIY ITAM QA TUWI’KAHKAṄW AWNAWAKINTOTAQAT EṄEM’I. Noqw ōviy uma hakiy qatuwi’kahkaṅw aw nāwakintotaqat nu umuy āawnani.24 I’ hapi God tūwaqatsit yuku, pu put aṅ sohsok hihtahinyuṅqata; pamhapi ōveqatsit‐nikaṅwpu tūwaqatsit awmóṅwinihqe, kīkihut sinotmāyat akw yukiwyuṅqat qa aṅki’ta. 25Oviy soon hak may akw hihta ep put paaṅwani; pipam qa hihta haqni’ta, piw may akw pi pam sohsokmuysinmuy qatsit huylawu, pu hikwsita, pu sohsok hih-taa, 26 Nihqe pam sopkawtaqamuy nanapwatuy sinmuysūkw uṅwat aṅqw yuku, ahsupoq tūwaqatsit aṅ yesniqatōviy’o; nihqe haqam qatsivaptuyaniqat, pu tūwaqatsit aṅhaqami pahsavo yesniqat aṅwu pay pās yuku, 27 PumaTutuyqawhqat hepyaniqat tunatyawkaṅwo. Hisnen mayakw put hepye’ tutwani, pay as pi pam sohsokmuyitamuṅaqw qa yāpo. 28 Pi itam put atsviy tāyuṅwa, pu

Page 59: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 17:29 59 Acts 18:2poninitota, piw yēse. Oviypi haqawat pas nāp umuṅaqwyēwalalwaqam ura paṅqaqwa: Pay itam piw put ahpiyaniwhti, kitota. 29 Noqw ōviy hapi itam God ahpiyaniwhtiqe, soon pi itam pam hak pas hímunikaṅw, hihtasikavalasivat, sen qötsásivat, sen owat aṅqw yukiwhqatantaqat pan wūwantotani. Pam sinot tuhisayat, puwuwantuwiyat ahpiy yukiwtaqat qa pan wūwantotani.30 Noqw pay God yūpahaqaqw yan ṅastanavotit aṅ hin-wisqamuy hintsakpiyamuy qa aw tunatyawta. Nīkaṅwpu’ hapi pam sohsokmuy sinmuy sohsovik yesqamuyamumi tutaptaqe, qaantunatyay aṅqw lasyaniqat amumipas paṅqawu. 31 Pi pam hisat sinmuy amuṅem hinyúkuniqey pay tokiltaqe, hakiy tāqat put eṅem suanyúkuniqat aw pay tavi. Nihqe pay pas pam soon qaan-taniqat sohsokmuy navotna, mokiwuy aṅqw put ahoy tā-taynaqee. 32Noqw puma ahoy yesvaniwniqat nanaptaqwhaqawat tutsíwhiṅqaqwa; noqwpētu paṅqaqwa: Pas asonitam it yantaqat ūṅaqw piw nanaptani. 33 Yantaqat atsvepu’ Paul pumuy amuṅaqw ahpiy’o. 34Noqw pay haqawattahtaqt put qa mātapyaqe tūtuptsiwa. Noqw panhtotiqa-muy amuṅaqw hak Dionysius yan mātsiwa, Areopagusepeq momṅwituy amuṅaq’ö, noqw hak wuhti Damarisyan mātsiwhqa; noqw pu piw pētu pumuy amumumya.

18In Corinth

1 Yantaqat atsve pu’ Paul Athens aṅqw ahpiynihqe,Corinth ep pitu. 2 Nihqe pep pam hakiy Jew‐ sinotPontus‐ tutskwat ep tihtiwhqat Aquila yan mātsiwhqattuwa. Pam hak pūnat nȫmay Priscillat amum Italytaṅqw pitu, hak Claudius sohsokmuy Jew‐sinmuy Romeaṅqw ahpiyyaniqat amumi paṅqawhq ōviy’o. Noqw

Page 60: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 18:3 60 Acts 18:14Paul pumuy amumi pitu. 3 Nihqe pam pumuy tumal-tuwiyamuy tuwi’taqe, amumum huruhtiqe, amumum tu-malay’ta; pumamötsápkit tumaltuwi’yuṅwa. 4Noqwpamaṅsakis nasuṅwintalöṅvaqat ep tsotsvalkive yuaataṅwu;nihqe Jew‐sinmuy, pu Greek‐sinmuy tuptsiwna. 5 NoqwSilas Timotheus amum Macedoniat aṅqw pituqw, Paulpan unaṅwtiqe, pay Jesus pas antsa Christ‐nihqat Jew‐sinmuy amumi pan yuaataqey aw‐ sa yuki’ta. 6 Noqwpay puma ehpewhtotiqe, aqw nānap hiṅqaqwaqw, pamyuwsiy tsatswit, amumi paṅqawu: Kurs uma súlawhte’,uma pas nāp put ep tukopniwyani. Soon God nuytukopnani, umuhqatsiy ep’e; yahpiy hapi pu’ nu qa‐Jew‐sinmuy amumi yuaatani. 7 Pu pam paṅqw ahpiynihqe,hakiy Justus yanmātsiwhqat God aw nāwakinmaqat kīyatep pitu; put hakiy kīat tsotsvalkit aw pikta. 8 Noqwhak tsotsvalkive mohpeq moṅwi Crispus yan mātsiwhqa,sohsokmuy timuy yankaṅw, Tutuyqawhqat aw tuptsiwa.Noqw kaysiwhqam Corinth ep ki’yuṅqam nanaptaqe,tūtuptsiwaqe, kūyit akw tuvoylatoti. 9 Pahsat pu Paulmihikq tuawyorikq, Tutuyqawhqa put aw paṅqawu: Umqa hihta mamqast yuaatani; um uhlavayiy qa ṅuy’tani.10Nuúmuma; noqw soonhakuṅhintsannik ūmimay’tani.Pi nu kaysiwhqamuy kīve sinomuy’ta. 11 Noqw ōviypam sūkw yahsaṅwuy‐nikaṅw aṅqw navay mūmuyawh-tuy aw pahsavo God lavayiyat pumuy tutuqaynatinuma.12 Noqw Gallio Achiat ep moṅw’iwtaqw, Jew‐sinom sununaṅwtotiqe, Paul ṅuayaqe haqam hin yukiltiṅwuqatkīhut paṅso put wikya, 13 Paṅqawkahkaṅo: I’ hin tu-taptiwhqat qa panwat God aw nāwakintiwniqat sinmuyamumi ö’qala. 14 Noqw Paul as lavayhtiniqey anhtiqw,Gallio Jew‐ sinmuy amumi paṅqawu: Pay pi as himuhaqam pas qa súantakaṅw, qahopihintaqw, soon nu

Page 61: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 18:15 61 Acts 18:25umumi qa unaṅwtapni, uma Jew‐ sínomu. 15 Nīkaṅwkurs pay uma lālavayit, pu nānatṅwanit, pu umuhtutavoyep hintsatske’, pay uma nāp put hin yukuyani; pay nusoon put pantaqat aw hintsakni. 16 Pam kitat, haqamhin yukiltiṅwuqat kīhut aṅqw pumuy lālayi. 17 Pahsatpu sohsoyam Greek‐ sinom hakiy tsotsvalkive moṅwitSosthenes ṅuayaqe, haqam kīve hin yukíltiṅwuqat atpipput wuvahtota. Noqw Gallio īit ep qa hin unaṅwti.

The Return to Antioch18 It atsve pu’ Paul pep wūyavo qatut, aṅ tuptsi-

wni’yuṅqamuy mātapt, paṅqw Syriat aqw’a. NoqwPriscilla‐niqw pu Aquila puma put ámuma. Noqw pam piCenchreat ep tal’arilti, pay hihta ep God aw pasiwniyat aṅruhpakq ōviy’o. 19Noqw pam Ephesus ep pítuhqe, pumuypep mātavi; nit pam pas nāp tsotsvalkimi pákihqe, pepJew‐sinmuy amumum nātuviṅvewat yuaata. 20 Noqw aspam pumuy amumumwūyavo qátuniqat puma nānawak-naqw, pam qa nakwhaqe, 21 Paṅqw ahpiynikaṅw, pumuyöqalaqe paṅqawu: Pay nu pas Jerusalem epeq nōviwniqataw pitutoqat soon qa pepeq hinhtini. Nīkaṅwpay nu asonsoon amumi ahoy qa pítuni, God pan inuṅemyuki’taniq’ö;pu pam Ephesus aṅqw pāvaqe ahpiy’o 22 Nihqe pamCaesareat ep pitut, Jerusalem aqwnihqe, Jesus aw tōnaw-taqamuy amumi yuaaykut, pahpiy Antioch aqw’a. 23 Pupam pep hihsavo qatut, paṅqw ahpiynihqe Galatiat, puPhrygiat aṅ ahsupoq pās nānaṅumo aṅ kuyva, sohsokmuytuptsiwni’yuṅqamuy öqalanmakaṅwo.

Apollos in Ephesus and Corinth24Noqw hak Jew‐sino Apollos yan mātsiwhqa, Alexan-

driat ep tihtiwhqa, Ephesus ep pitu. Pam hak pās hopi,nihqe tutuvenyukit aṅ a’nö tuwi’ta; 25 Pu Tutuyqawhqat

Page 62: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 18:26 62 Acts 19:6tunatyayat aṅ pās tuwi’vaqe, Tutuyqawhqat aṅqw hi-hta hintaqat pas qa nātusi’taqe tūtutuqayna; nīkaṅwpay pam John ahpiy kūyit akw tuvoylat hintsatski-whqat‐ sa navoti’ta. 26 Nihqe pam pas qa nánaht-sopkaṅw tsotsvalkive yuaativa. Noqw Aquila Priscil-lat amum put aw tūqaytaqe put wikqe, pahsat pu Godtunatyayat put pas suan āawna. 27 Noqw pam Acha-iat aqwniqey unaṅwtiqw, Ephesus ep tuptsiwni’yuṅqampepeq tuptsiwni’yuṅqamuy amumi pēnayaqe, puma putpās taviyaniqat amumi paṅqaqwa. Noqw pam pítuhqe,núokwat ahpiy pumuy amumi a’nö unaṅwtavi, 28 Pi pamnuhtutpik Jew‐ sinmuy qaöwítuptsiwna; nihqe pay Je-sus pas antsa Christ‐nihqat tutuvenyukit aṅqw pumuyamumi mātaktima.

19Paul in Ephesus

1 Noqw Apollos nāt Corinth epniqw, Paul Antiochaṅqw tutskwava hinmakaṅw, Ephesus ep pitu; nihqepep hakimuy tuptsiwni’yuṅqamuy túwahqe 2 Amumipaṅqawu: Uma tūtuptsiwaqe, ya Qahováriwtaqat Hikwsitmakiwya? Noqw puma aw paṅqaqwa: Itam Qahovári-wtaqat Hikwsit hákiyniqw pas put qa ṅas’ew nanapta.3 Noqw pam pumuy amumi paṅqawu: Noqw uma hi-noqw kūyit akw tuvoylatiwya? Noqw puma paṅqaqwa:Ura John sinmuy kūyit akw tuvoylata. Noqw ōviy itampay pan piw tuvoylatoti. 4 Pahsat pu Paul paṅqawu:Ura John pas antsa sinmuy kūyit akw tuvoylata, pumanāp tunatyay aṅqw lasyaqat tuawi’taniqee. Nīkaṅw piwpuma Jesus Christ put aṅk pítuniqat aw tūtuptsiwaniqatpam amumi paṅqawu. 5 Noqw puma it nanaptaqe,Jesus natṅwaniyat aṅ kūyit akw tuvoylatoti. 6 Noqw

Page 63: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 19:7 63 Acts 19:16Paul pumuy amumi may akw matyawhq, Qahováriw-taqa Hikwsi amumi pitu; noqw puma himuhkwa yuaa-tivayaqe, God eṅem yuaatota. 7 Noqw puma tahtaqtpakwt lȫq sihkay’taqat pahsa’haqamya. 8 Noqw Paultsotsvalkimi pákihqe, payhkomuy múmuyawhtuy aṅ Godmoṅwtunatyayat qa nánahtsopkaṅw yuaataqe, pumuytuptsiwna. 9 Noqw haqawat töhsaptotiqe, qa tūtupt-siwa; nihqe it pūhut pöhut nuhtutpik qalomáyuaa-tivayaqw, Paul pumuy amuṅaqw ahpiynihqe, tuptsi-wni’yuṅqamuy tsamkaṅw, hakiy Tyrannus tutuqayhkiyatep nāqavo pumuy amumum put yuaata. 10 Nihqe pamlȫq yahsaṅwuy pahsavohaqam pep pantsaki; noqw ōviysohsoyam Asiat aṅ yesqam Tutuyqawhqat Jesus Christlavayiyat nanapta, Jew‐sínomu, pu Greek‐sínomu.

The Sons of Sceva11 Noqw God Paul māyat ahpiy hihta pas qa paysoq

kātatayhpit hintsaki. 12 Noqw ōviy hakiy hihta akwtūtuyhq, hak Paul aṅqw höhönhpit, sen nanamokpit tū-tuyhqat aw taviqw, tūya put mātapṅwu. Pu kaysiwhqamqalomáhihikwsim sinmuy amuṅaqw nȫṅa. 13 Pahsatpu hakim pōvost Jew‐ sinom yaktaqam qalomáhihik-wsimuy akw tuyqawiwyuṅqamuy amumi TutuyqawhqatJesus natṅwaniyat tuṅwáyaniqey anhtotiqe paṅqaqwahīhikwsimuy amumii: Itam Jesus Paul ahpiy yuaati-whqat aw yankaṅw umuy mēwaya, kitota. 14 Noqwhak Jew‐ sino God awwat momṅwituy amuṅaqw moh-peqnihqa Sceva yan mātsiwhqa tsaṅe’ tiyotimuy’taqw,puma piw panhtoti. 15 Noqw qalomáhikwsi rohomh-tiqe paṅqawu: Nu Jesus tuwi’ta, pu nu Paul tuwi’ta;noqw ya uma hakim hihtuu? 16 Noqw tāqa qalomáhik-wsit akw tuyqawiwtaqa pumuy amumi tsoomhtiqe,

Page 64: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 19:17 64 Acts 19:26áṅwutaqe, pumuy a’nö hintsana. Noqw puma qayuwsi’kahkaṅw, tūhototikahkaṅw, put apyeve kīṅaqwwatqa. 17 Noqw Ephesus ep Jew‐sinom pu Greek‐sinomsohsoyam it nanaptaqe maqastoti. Noqw TutuyqawhqatJesus natṅwaniat pas kaptsitiwa. 18 Noqw kaysiwhqamtuptsiwni’yuṅqam ökihqe, nātuhtualyaqe hintsakpiy po-htaṅwnaya. 19Pu ōviy piw kaysiwhqam pumuy amuṅaqwtuhisay hintsatskaqam tutuveniy tsovalayaqe, sohsok-muy sinmuy amutpik put taqtsokya. Noqw pumahihkayat pohtoylayaqw, kurs lȫp sunat aṅqw pakwtsihkay’tasikip sōmorit pahsa’haqam sīvat hihkay’taqataqw pitu. 20 Yan God lavayiat a’nö öqawi’maqe, aṅqe’sinmuy amuhpa’ kúrukma.

The Riot in Ephesus21 Yantaqat atsva pu’ Paul pay ason Macedoniat‐

nikaṅw pu Achaiat pumuy aṅ kuyve’, pep pu’ Jerusalemaqwniqey Hikwsit ahpiy tunatyalti, paṅqawkaṅwo: Asonnu pepeq pite’, put atsve pas pay soon piw Romeqa aqw pohtani. 22 Pu ōviy pam löqmuy put awunaṅwtavi’taqamuy Macedoniat aqw hōna, Timotheus‐nit, pu Erastus púmuyu, nit pay pam hāk Asiat ephihsavo huruhti. 23 Noqw ephaqam it yaṅ pöhut epa’nö hintsatskiwa. 24 Hak tāqa Demetrius yan māt-siwhqa, qötsásivat siplawhqa, Dianat kīyat anyuṅqathiṅsakwhohyat qötsásivat aṅqw yukulawhqe, put tumal-tuwi’yuṅqamuy a’nö kāhaktotoyna. 25 I’ hak pumuy‐nikaṅw, pu amún hintsatskaqamuy sūmi wáṅwayhqe,amumi paṅqawu: Tahtaqtu, uma navoti’yuṅwa; itamit yan tumalat ahpiy hihta tuway’numya. 26 Pu umapiw aṅ taykahkaṅw navoti’yuṅqw, qa Ephesus ep‐sa‐nit,

Page 65: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 19:27 65 Acts 19:36pas pēp sohsovik Asiat aṅ ahsupoq i’ Paul kaysiwhqa-muy tuptsiwnaqe, lasna paṅqawkaṅwo: Yaw hihtuy awnāwakintiwyaqam sinmuy māyamuy akw yukiwyuṅqampay qa pas antsa hihtuu. 27 Noqw ōviy ka itahtumalaqahaqamhtini, pu it Dianat aw nāwakintiwhqat kīat piwqahaqamhtini. Noqw aw itam yanwisqa qahimuniwh-tini. Pi Asiat ep sinom‐niqw pu sohsoyam tūwaqatsitaṅ yesqam put hapi aw nāwakintota. 28 Noqw pumaput nanaptaqe pavan pas itsívutotiqe paṅqaqwa: Pay pasEphesus ep qátuhqa Diana a’nö hímuu, kitota. 29 Noqwkīve sinom sohsoyam Gaius‐nit, pu Aristarchus ṅuaya,Macedoniat aṅqw tāqatuy Paul amum waynumqamuyu;nihqe pumuy wikkaṅw, wukotsotsvalkimi sun unaṅwayyuhtu. 30 Noqw Paul as sinmuy amumi pákiniqw, tupt-siwni’yuṅqam put qa naqwhanaya. 31 Noqw hakim Asiatep pavansinom Paul kwatsmat put aw hakimuy hō-nayaqw, pay pam ahpami qa unahintsakniqat paṅqaqwa.32 Noqw haqawat yanwat hiṅqaqwa, pu pētu pan-wat sutske’wat hiṅqaqwa; pas sinom hintsatskaqey qanavoti’numya, noqw suswuhaqnihqam hihta ōviy tso-valtiqey qa navoti’yuṅwa. 33 Noqw Jew‐ sinom hakiyAlexander momi taviyaqe, pam lavayhtiniqat puma awöqaltoti. Noqw pam sinmuy amumi māmasaqe, as nēṅemhin lavayhtini. 34 Noqw kurs pam Jew‐sínoniqw pumamāmatsyaqe, pahsat tāwat aṅqe lȫs qöniltiqat pahsavo-haqam sūsaq sáakmaqe paṅqaqwa: Pay pas Ephesus epqátuhqa Diana a’nö hímuu. 35 Noqw kīve tutuven’ayasinmuy uyiwaqe, amumi paṅqawu: Ephesus ep tahtaqtu.Ephesus ep sinom it pas pavan Dianat pas hihta’yuṅwa,pu put an sóniwhqat Jupiter aṅqw posqata. Noqwqa hak qa put navoti’ta. 36 Soon pi hak haqam putaqw hiṅqawniqat uma navoti’yuṅqe, pay uma qa pas

Page 66: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 19:37 66 Acts 20:6hiṅqaqwanikahkaṅwo, nen qa hihta pay an’ewakw hin-htotinikaṅwo. 37 Taq uma imuy tāqatuy pew wikvaya.Noqw puma pas āantsawat kīkihut qa hovalanta, piw awumuhyantaqay Dianat aqw qa hiṅqawu. 38 Pay pi asonkurs Demetrius‐niqw, pu put amum sūp tumalay’yuṅqamhakiy aw hihta ep hinyuṅwniqw, pay pi moṅwkive himuhin yukiltiṅwuqat aw hötsi, pu momṅwit eṅem hihtaep hoṅqam yēse; pay ason puma pep hihta ep nēneh-pewi hiṅqaqwani. 39 Ason pi kurs uma hihtawat pasnātuviṅlalwaniqw, pay ason hisat tsovaltiṅwuqey ep tso-valtiqw, pep pam ason hin yukiltini. 40 Taq ka itampu’ a’nö hiniwhtiqat ep tūviṅtiwyaniqey aw unahinhtoti,kurs itam hihta aw yankahkaṅw, pu yep yanhaqam hin-htotiqey paṅqaqwaniqee. 41 Yan pam lavayhtit, peptsovawtaqamuy mātavi.

20To Macedonia and Greece

1 Noqw a’nö hiniwhtiqat aṅ ruhpakq, Paul tuptsi-wni’yuṅqamuy wáṅwayhqe, öqalát, mavoktat, paṅqwMacedoniat aqw nakwsu. 2 Pu ōviy pam paṅ ahsupoqnakwsuqe, pumuy pavan öqalanmakaṅw, Greece ep pí-tuhqe, 3 Pep payhkomuy mūmuyawhtuy aṅ qatu. Noqwas pam pāvaqe Syriat aqwniniqw Jew‐ sinom put mo-qmani’yuṅqw, pay pam Macedoniat aṅ ahoy aqwniqeywūwa. 4 Noqw hak Bereat aṅqw tāqa Sopater put amumAsiat aw’i, noqw Thessalonicat ep sinmuy amuṅaqw hakAristarchus, pu Secundus, noqw Derbet aṅqw Gaius, puTimotheus, pu Asiat aṅqw Tychicus‐niqw pu Trophimus.5 Ima pay itamuhsavoyaqe Troas ep itamuy nuhtayyuṅwa.6 Noqw qapekén’oyiwhput nōviwhqat aṅ ruhpakq, itam

Page 67: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 20:7 67 Acts 20:16Philippi aṅqw pāvaqe hoyoyoykuyaqe, tsivot talq Troasep pumuy amuṅk pitu; noqw itampep tsaṅe’ tālat aṅ yēse.

Paul’s Last Visit in Troas7 Noqw Sundayt aw pituqw, tuptsiwni’yuṅqam

pölavikit yóṅoyhtotaniqe sumitsovaltiqw, Paul qāvoahpiynikaṅw, pumuy amumi yuaataqe, tōkilat nāsamiqpahsavo yuaata. 8 Noqw puma tupatsveq tsovawtaqw,pepeq qȫhiwyuṅwa. 9 Noqw hak tiyo Eutychus yanmātsiwhqa poksöve tsokiwkaṅw huruvuwva; noqwpas Paul sutsépyuaataqw, pam qaunáṅwtalawvaqe,payhp natsve kīhut aṅqw posq, puma put súmokq puttsöpahtota. 10 Noqw Paul aqw hawhqe, aw suqtuptut,mavoktaqe, nuhtumi paṅqawu: Pay uma qa hinunaṅway’yuṅwni, pay pam nāt tayta. 11 Pu ōviy pamahoy aqw wupqe, pölavikit yóṅoyhtat, aṅqw nöst, ahpiypiw nāto tālawvaniqwsavo yuaata; nihqe paṅqw puahpiy’o. 12 Noqw puma tiyot taytaqat wikvayaqe, suyanunaṅwtoti.

From Troas to Miletus13 Noqw itam aṅwu pay pākihut awyaqe, pāvaqe

Assos awya, pay ason itam pep Paul panayaniqeywūwankahkaṅwo, pan pam yukuqw ōviy’o, pam aqwnāpniqey wūwaqee. 14 Pu ōviy pam Assos ep itamumipituqw, itam panayaqe, Mitylene ep öki. 15Paṅqw pu itampāvaqe ahpiyyaqe, qavönvaqwChios aqlavo öki, nihqe Tr-ogyllium ep huruhtoti; nit pu qavoṅvaqw itamMiletus epöki, 16 Paul pay Ephesus ehpeq yūmosaniqey nāwaknaqwōviy’o; pas as Asiat ep söwhtiniqey qa nāwakna, taq ashin pasiwtaniqw, pam Pentecost talöṅniyat ep Jerusalemépeqniqey ōviy kaktayi.

Paul’s Farewell Speech to the Elders of Ephesus

Page 68: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 20:17 68 Acts 20:2817 Noqw pam Miletus aṅqw Ephesus aw hakimuy

ayataqe pep Jesus aw tōnawtaqamuy wukw’aymuyatuywáṅwayi. 18Noqwpumaökiqwpamamumipaṅqawu: Paynu hisat Asiat ep pítuhqe, pahpiy yūmosa umumum hinqátuhqat umanavoti’yuṅwa. 19Nuqa kwivi’naṅway’kaṅwokiw pakkaṅw Tutuyqawhqat eṅem tumalay’ta, Jew‐sinom inumi hepyaqe, nuy moqmani’yuṅq’ö. 20 Puuma hihta akw moṅvastotiniqat nu qa hihta umumikahkawnat, umuy put āawna; nihqe ura nu umuynuhtutpik tutuqayna, pu kīnawita. 21 Nihqe nu Jew‐sinmuy amuminikaṅw, pu Greek‐ sinmuy amumi lal-vayhqe, tunatyay aṅqw lasye’ God aw namtökyaniqatamumi paṅqawlawu, pu Itahtutuyqawhqay Jesus Christqapēvewnayaniqata. 22 Noqw meh, Qahováriwtaqa Hik-wsi nuy pan unaṅwtoynaqw, nu Jerusalem aqw hoy-hta, hin pepeq hintsaniwniqey qa navoti’kaṅwo. 23 Paypanis pi Qahováriwtaqa Hikwsi ahsupoq kitsókinawitnuy āwinma, yaw nu sivihpit, pu kānanvotpit aw pítu-niqata. 24Nīkaṅw pay qa himuwa i’ nuy hin unaṅwtoyna.Piw nu iqatsiy qa nēṅem kahkawna, pas pay nu okiwhahlaykaṅw inuṅem pöhtavit aṅ kuyvaniqey ōviy’o, UraItahtutuyqawhqa Jesus nuy God núokwayat tuawi’taniqataw ayata. Noqwōviy nu put hintsakniqey pas kwaṅwtoya.25 Noqw taa, pew pahsavo nu sohsokmuy umuhpa’ Godmoṅwtunatyayat yuaatinuma. Noqw yahpiy haqahpiyuma soon pāpu inumi yórikyaniqat nu navoti’ta. 26 Oviyuma it tālat ep inumi nanaptani: Nuhapi qa hakiy qatsíyatep tukopniwta. 27 Pi nu qahaqam pay qa suhtaqhinkaṅwGod tunatyayat umuy sohsok āawna. 28Oviy uma nānamitunatyaltotini, pu sohsokmuy God aw tōnawtaqamuyamumii; uma hapi pumuy amumi tunatyawyuṅwniqat

Page 69: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 20:29 69 Acts 21:1ōviy Qahováriwtaqa Hikwsi umuy pumuy amumi oya,umaGod aw tōnawtaqamuynopni’yuṅwniqat ōviy’o; pampumuy pas nāp uṅway akw tui. 29 Pi nu navoti’taqw,nuy ahpiyniqw, hakim kwēkwewhtuy amún qa nun’okwatumumum namiqwriltini; nen kanelmuy qa pētotani.30 Pu híkispi pas nāp umuṅaqw haqawat hoṅve’, qa-suantaqat lavayit akw nāmi sinototani. 31 Oviy umatunatyawyuṅwni, nen it u’ni’yuṅwni; ura nu payhko-muy yahsaṅwuy aṅ mimhikqat pu talöṅwintiwhqat aṅokiw pakkaṅw umuy u’nantoynaqe qa qé’iwma. 32Noqwtaa, isinomu, nu hapi umuy God aw mātavi, pu núok-wlavayiyat aw’i. Pam hapi umuy wuṅwnaniqey aw öqala,pu umuy hihta máqaniqeyu, sohsokmuy sinomuy énaṅ’a.33 Nu hapi qa hakiy sīvayat tuṅlay’ta, pu yuwsiyata.34 Owi, uma nāp navoti’yuṅqw, ura nu imay akw tu-malay’taqe hihta tuway’numa, nēṅem’i, pu inumumyaqa-muy amuṅem’i. 35 Pi nu sohsok umumi mahtakna,hin uma tumalay’yuṅwe’, aṅ ōokiwyaqamuy amumiunaṅwtapyaniqata, pu Tutuyqawhqat Jesus lavayiyatu’ni’yuṅwniqata; ura pam paṅqawu: Hak hakiy hihtamáqahqa pam hihta ömahtaqat epnihqe pas hahlayni.36 Yan pam lavayhtit, tamötswunuptut, pumuy sohsok-muy amumum nāwakna. 37 Noqw puma okiw sohsoyamtsaykuqe, Paul kwapkaqe, mamavokyakahkaṅw tsōnan-tota, 38 Soon pāpu puma put aw yórikyaniqey ep pasqa hahlayhtotiqe ōviy’o; nihqe pahpiy puma put amumpākihut awya.

21Paul Goes to Jerusalem

1 Pu ōviy nawis’ew itam pumuy amuhpiynihqe, itamyūmosa Coos aqwya, pu qavoṅvaqw Rhodes aw’i; nit

Page 70: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 21:2 70 Acts 21:13paṅqw pu itam Patarat aqwya. 2 Noqw itam pāki-hut Pheniciat aqwnihqat tutwaqe, put aqw yayvat, pā-vaqe hoyoyoykuya. 3 Noqw itam Cyprus tutwaqe, suy-vaqe ehpeq yūmosaya; nihqe Syria‐tutskwat ep Tyre ephuruhtoti, pep pākihu hoiy óyaniqw ōviy’o. 4 Noqwitam hakimuy tuptsiwni’yuṅqamuy tutwaqe, tsaṅe’sikistālat aṅ pep yēse. Noqw pay Paul Jerusalem qaaqwniqat puma Qahováriwtaqat Hikwsit ahpiy put awpaṅqaqwa. 5 Noqw ōviy itam pahsavohaqami yest, pah-piy haqamiyaqey aqwya; noqw puma sohsoyam nȫma-muy pu timuy amumum kīhut qalavo itamuy tsamya;noqw itam pāhut qalaveq tamötshoṅvaqe, nānawakna.6 Oviy itam nāmatapyaqw, pahsat pu itam pākihut aqwyayva; noqw puma ahoy kīmiya. 7 Noqw itam Tyreaṅqw ökit, Ptolemais aw ökihqe, aṅ tuptsiwni’yuṅqamuyamumi yuaaykuyaqe, sūkw tāwat aṅ amumum pep yēse.8 Pu qavoṅvaqw itam Paul ámumyaqam paṅqw ah-piyyaqe, Caesareat ep öki. Nihqe itam hakiy lomatu-awit yuaataqat Philip kīyat aw yuṅqe, put amum hu-ruhtoti; pam hak imuy tsáṅe’nihqamuy aṅ ókiwyaqamuypaaṅwantotaniqey aw oyiwhqamuy amuṅaqw suhkaa.9 Noqw i’ hak nālöqmuy mámanhtuy pas qanawh-valni’yuṅqamuy tímuy’taqw, puma God eṅem yuaatota.10 Noqw itamuy pep wūyavo yesq, hak God lavay’ayaatAgabus yan mātsiwhqa Judeat aṅqw pitu. 11 Nihqe pamitamumi pítuhqe, Paul kwekwéwhpiyat kwusut, put akwmay, pu kuhkuy somt paṅqawu: Yan hapi Qahováriw-taqa Hikwsi lavayhti: Jew‐sinom Jerusalem epeq yesqamhakiy it kwekwéwhpit himuy’taqat yan somyani; nenqa‐ Jew‐ sinmuy amumi mātapyani. 12 Noqw itam itnanaptaqe, pay pam pas Jerusalem qa aqwniqat itamaw ö’qalya, pu pep yesqamu. 13 Pahsat pu Paul lavay-htiqe paṅqawu: Ya uma hin wūwantotaqe, tsaykitaqe,

Page 71: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 21:14 71 Acts 21:24nuy hin unaṅwtoynaya? Pi nu Tutuyqayhqat Jesusnatṅwaniyat ep Jerusalem epeq sómiltiniqey suhtaq’ewa;pu qa pániqw‐ saa; pi nu eṅem mokniqey suhtaq’ewa.14 Noqw pay kurs pas soon pam tūqayniniqw, itamṅöyaltotiqe paṅqaqwa: Pay namTutuyqawhqat tunatyaatantaa. 15Ahpiy pantaqw itam hihta hinnumyaqey ömah-totat, Jerusalem aqwya. 16 Noqw Caesareat ep tupt-siwni’yuṅqamuy amuṅaqw haqawat itamumyaqe, hakiyCyprus aṅqw sinot Mnason yan mātsiwhqat wikya; pamhakpaywūyavo tuptsiwni’taqw, yaw itamput amumkīyatep huruhtotini.

Paul Visits James17Noqw itam Jerusalem epeq ökiqw, tuptsiwni’yuṅqam

itamuy hahlayhtoti. 18 Qavoṅvaqw Paul itamum Jamesaw’i. Noqw wukw’a’yam sohsoyam pep yēse. 19 Noqwpam pumuy amumi hahlayhtit; pahsat pu God hin puttumalayat ahpiy qa‐ Jew‐sinmuy amuhpa’ hihta tumal-taqat pās nanap hin hiniwhtiqat pam pumuy amumituawi’ta. 20 Noqw puma put nanaptaqe, Tutuyqawhqatpas hihtatota; nihqe Paul aw paṅqaqwa: Pay pi umnavoti’ta, itupko: Jew‐sinom qaan’ewakw hintaqam tupt-siwni’yuṅwa; noqw puma sohsoyam Moses tutavoyatpas antsay’yuṅwa. 21 Noqw puma nanaptaqw, yaw umsohsokmuy Jew‐sinmuy qa‐Jew‐sinmuy amuhpa’ yesqa-muy tutuqaynaqe, pay yaw puma Moses tutavoyat ayoyukuyaniqat yaw um paṅqawlawu; yaw timuy poṅokitakw qa tuvoylalalwani; pu piw yaw Jew‐sinmuy tuwiya-muy aṅ qa hinwisni. 22 Noqw hintani? Pay kurs pihin sinom qa tsovaltini, pi uṅ pítuhqat soon qa nanap-taniqee. 23 Pay ōviy itam ūmi hiṅqaqwaqw um panhtini.Hakim itamuṅaqw nālöyöm tahtaqt Tutuyqawhqat awhihta pasiwni’yuṅwa. 24 Taa. Um pumuy tsāme’, amu-mum napwatani; nen um amuṅem sisvini, noqw puma

Page 72: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 21:25 72 Acts 21:32āriltotini. Um panhte’, sohsokmuy amumi mahtaknani,uṅ hin lavayhtiwhqa qa antsanihqata, pay kurs um pasnāp pās qatukaṅw, tutavot aṅ hinmaqata. 25 Pu imuy qa‐Jew‐sinmuy tuptsiwni’yuṅqamuy itam amumi yanwat pē-nayaqe, pay puma put hihta pantaqat qa aṅ hinwisniqatpan yukuya, pay panis nȫsiwhqa nāp yukit aw noiwhqatqe’yaniqata, pu úṅwata, pu hihta hikwísmokqata, putokot qa sokoplalwaniqata. 26 Pahsat pu Paul pumuytahtaqtuy tsāma; nihqe qavoṅvaqw pumuy amumumnapwataqe, God kīyat aw paki; nihqe hisat puma put aṅkūkuyvaqw pumuy nanāp amuṅem himu nākwahiwniqatpaṅqawu.

Paul Arrested in the Temple27 Noqw tsaṅe’sikis tālat pas pay súlawhtiniqw, hakim

Asiat aṅqw Jew‐ sinom God kīyat ep Paul tutwa; ni-hqe sohsokmuy sinmuy hin unaṅwtoynayaqe put awmay’yuṅwa, 28 A’nö paṅqawkahkaṅwo: Israel‐ tahtaqtu,huvam unaṅwtapyaa! I’ tāqa hapi hāhaqe’ sohsokmuysinmuy imuy pas sinmuy amuhpewi tutuqayna, pu tu-tavot ehpewii, pu it kīhut ehpewii. Pu ōviy piw pamGreek‐sinmuy God kīyat aw taṅataqe, it kīhut pas hih-tanihqat tuyoy’ewakta. 29 Puma pi pūnathaqam hakiyEphesus aṅqw tāqat Trophimus yan mātsiwhqat Paulamum kīveniqw aw tātayya; nihqe ka Paul put God kīyataw pánahqat wūwayaqe, ōviy yan lavayta. 30 Noqw kīvesinom sohsoyam hin unaṅwtotiqe, sūvo yuhtuqe, Paulṅuayat, God kīyat aṅqw ihpoq lölökinyuṅwa; nihqe pah-sat pay hötsíwat uhtaya. 31Noqw nāt puma put nīnanto-taqw, yaw Jerusalem ep sinom a’nö hiniwmanayaqat panmohpeq solāwamoṅwit aw tūawvaya. 32Noqw pahsat paypam solāwamuy‐nikaṅw, pu tsivót‐sikip súnatnihqamuysolāwmuy amumi moṅw’wyuṅqamuy tsamkaṅw, pumuy

Page 73: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 21:33 73 Acts 22:2amumiq wari. Noqw puma mohpeq solāwamoṅwitsolāwamuy enaṅ tutwaqe, pahsat pay Paul wuvalal-waqe qe’toti. 33 Pahsat pu mohpeq solāwamoṅwi awni-hqe, put ṅuat, puma löqmuy sivanamiqlölöt akw putsomyaniqat paṅqawu; nit pu pam hak hímunihqat, puhihta hinhtiqat tūviṅta. 34 Noqw sinmuy qaan’ewakwhintaqamuy amuṅaqw pētu yanwat hiṅqaqwa, pu pētupiw hinwat lavayta. Noqw pas sinom mowawato-taqw, kurs pam hin pas suyan navotniqe, ōviy payput solāwakimiq wikyaniqat pam paṅqawu. 35 Noqwpuma tutuveṅpa wupniniqw, solāwam Paul tsöpwisa,pas sinom a’nöyaqw ōviy’o, 36 Sinom pi pumuy amuṅkhinwiskahkaṅw paṅqawwisa: Tūvaay! kitota.

Paul Defends Himself37 Noqw puma Paul solāwakimi wikyaniqw, pam moh-

peq solāwamoṅwit aw paṅqawu: Ya nu soon ūmihiṅqawni? Noqw pam paṅqawu: Ya um Greek‐ lavayittūqayta? 38 Ya qa um hak Egypt aṅqw tāqa ura hisat sin-muy hin unaṅwtoynaqe, nālöp sōmorit pahsa’nihqamuytuqwyantotaqamuy qayēsiwhpumi tsāma? 39 Noqw Paulpaṅqawu: Qae. Nu Jew‐ sino; nu Ciliciat ep qa payhin’ewakw wuhkokitsokit Tarsus ep tihtiwa. Noqw himuas nu sinmuy amumi lavayhtiniqat um nuy nakwhani.40 Noqw pam hu’waqw, Paul tutuveṅat ep wunukaṅw,sinmuy amumi māmasa. Noqw sinom sutmakmaqw,pahsat pu pam pumuy amumi Hebrew‐sinmuy amuhkwayuaata.

221 Nihqe Paul sinmuy amumi paṅqawu: Tahtaqtu, isi-

nomu, námatu, nu yahsatniqwhaqamumutpik nēṅemhinlavayhtiniqw kurs uma inumi tūqayyuṅwni. 2 (Noqw pampumuy amumi Hebrew‐ sinmuy amuhkwa yuaaykuqw,

Page 74: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 22:3 74 Acts 22:12puma nanaptaqe pahsat pu pas qa hiṅqaqwa; noqw pampaṅqawu). 3 Nu pas antsa Jew‐sino; nihqe nu Ciliciat epwuhkokitsokit Tarsus ep tihtiwa. Nīkaṅw nu yep kīveGamaliel ahpiy itanamuy tutavoyamuy pas aṅhqe qatsqattutuqayi; nihqe nu God eṅem pas qaatsay’ta, uma pu’ ittāwat ep panyuṅqat pan’i. 4Nihqe nu it yaṅ pöhut aṅ hin-wisqamuy pas qa yesniqat ōviy tahtaqtuy pu momoymuyokiwsahsanqe, somlawkaṅw sivikimi taṅatima. 5 NoqwGod awwat mohpeq moṅwi sohsokmuy wukw’ayamuyamumum inumi navoti’ta; pu nu piw pumuy amuṅaqwitahsinmuy amumi tutuvenit ömahtaqe, Damascus aqw’a,nu Jesus aw tuptsiwni’yuṅqamuy pepeq yesqamuy sivin-toyne’, pumuy somhtat, Jerusalem aqw tsamniqee.

Paul Tells of His Conversion(Acts 9.1-19; 26.12-18)

6Noqwnupaṅsoqnīkaṅw, tāwanasavehaqamDamascusaw hayiṅwnaqw, ōṅaqw inunan’ik qaan’ewakw suhta-lawva. 7Noqwnu tutskwami posqe, hakiy tönayat navotq,inumi paṅqawu: Saul, Saul, ya um hinoqw nuy okiwsah-sana? 8 Noqw nu lavayhtiqe paṅqawu: Ya um hak’iTutuyqawhqa? Noqw pam inumi paṅqawu: Nu Nazarethaṅqw Jesus; pi um nuy hapi okiwsahsana. 9 Noqw imainumumyaqam tālat tutwaqe, tsātsawna; nīkaṅw pumahakiy inumi hiṅqawhqat tönayat qa nanapta. 10 Noqwnu paṅqawu: Noqw nu hinhtini, Tutuyqawhqa? NoqwTutuyqawhqa inumi paṅqawu: Um wunuptut Damascusawni. Noqw ason pep um hihta tumaltaniqat uṅemyukiwtaqat suhka uṅ sohsok āawnani. 11 Noqw pas tālaa’nö talq, ivosiy qatālawvaqw, ōviy ima inumumyaqamimay ṅuy’wiskaṅw Damascus aw nuy wikya. 12 Noqwhak hin tutaptiwhqat an God pas kaptsi’taqa Ananias

Page 75: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 22:13 75 Acts 22:24sohsokmuy Jew‐ sinmuy pep ki’yuṅqamuy amuhpiy awlomanavoti 13 Inumi pítuhqe wunukaṅw inumi paṅqawu:Itupko Saul, uhvosiy tālawnaa. Noqwnupahsat pay ivosiytālawna. 14Noqwpampaṅqawu: Itanamuy aw yantaqaamGod uṅ namorstaqe Tiy pas súantaqat ūmi mātaknaqw,um put moayat aṅqw lavayit navota, um put tunatyayatmātsi’taniqe ōviy’o. 15 Pi um hin yórikqey, pu navotqeysohsokmuy sinmuy amumi put eṅem tuawi’tani. 16 Taay,um hinoqw sȫwuu? Um wunupte’, kūyit akw tuvoylatini;nen Tutuyqawhqat natṅwaniyat aw taqa’naṅway’kaṅw,uhqaanhtipuy ayo pāhomni.

Paul’s Call to Preach to the Gentiles17 Noqw ura nu piw Jerusalem ep pítuhqe God kīyat

ep nāwaknakaṅw, tuawyori; 18 Nihqe Jesus tuwaqw, paminumi paṅqawu: Písoqtii, nen um Jerusalem aṅqw īts ah-piyni, taq puma uṅ hin nuy tuawi’taqat soon kwusuyani.19Noqw nu paṅqawu: Tutuyqawhqa, puma navoti’yuṅqw,nu ura as ūmi tuptsiwni’yuṅqamuy sivikimi taṅatinuma,pu ahsupoq tsotsvalkiva pumuy wuvahtinuma. 20 Pu uṅtuawi’taqat Stephen uṅwáat munvaniwhq, nu nuhtumaqlap wunukaṅw, nīnantotaqamuy súamun unaṅwti; ni-hqe nu nīnantotaqamuy yuwsiyamuy tūwala. 21 Noqwpam inumi paṅqawu: Um ahpiyni, taq nu uṅ yaṅqw yāvo-qhaqami imuy qa‐ Jew‐sinmuy amumi távini. 22 Noqwpuma it lavayit aw pahsavo put aw tūqayyuṅwt, pu sáak-maqe paṅqaqwa: Tūvayaa! Nīnayaa! Pay pi put qa qatuqwlolmani. 23 Noqw puma kwanonotikahkanw, yuwsiyakw savinumyakaṅw qöat ōmiq tsaltoynaya. 24 Noqwpahsat pu solāwamoṅwi put solāwakimi panayaniqatsolāwamuy amumi paṅqawu. Uma put wuvahtotat, pās

Page 76: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 22:25 76 Acts 23:3tūviṅtotani. Noqw hinoqw sinom pas panhaqam put eh-pewi hiṅqaqwaqat itam nanaptani, amumi kita. 25 Noqwpuma put tuyqat akw sohsomyaqw, Paul solāwamoṅwitpep wúnuhqat aw paṅqawu: Ya pay um hakiy Ro-man‐sinot qa tūviwtaqat wuvahtaniqw pay pam súanta?26 Noqw solāwamoṅwi put navotqe ahpiynihqe mohpeqsolāwamoṅwit aw paṅqawu: Um hintsakqey ep tunatyal-tini, taq kurs i’ Roman‐ sino. 27 Pahsat pu mohpeqsolāwamoṅwipítuhqeput awpaṅqawu: Kurs nuy āawnaa,ya um Roman‐sino? Noqw pam paṅqawu: Owí. 28 Noqwmohpeq solāwamoṅwi paṅqawu: Nu a’nö sisvit, Romeaqw sinoti. Noqw Paul paṅqawu: Noqw pi nu pay paspamnīkaṅw tihtiwa. 29 Pahsat pay ima as put aw hep-yaniqam ahpiyya. Noqw pam Roman‐sínonihqat mohpeqsolāwamoṅwi navotqe tusita, put somqe ōviy’o.

Paul before the Council30 Noqw Jew‐ sinom put hihta neveltotoynayaqat

pam pas suyan navotniqey nāwaknaqe, qavoṅvaqw putṅāha; nihqe God awwat mohpeq momṅwit sohsok-muy moṅwtsovawtaqamuy amumum tsovaltiniqat pampaṅqawu; nit Paul hawnaqe, put pumuy amutpipo tavi.

231 Pahsat pu Paul moṅwtsovawtaqamuy amuhpa’

taynumt paṅqawu: Tahtaqtu, isinomu, nu pewpahsavohaqami God atpip iunaṅway pasiwkaṅw qatu.2Noqwput aqlap hoṅqamputmoavawuvahtotaniqat Godawwat mohpeq moṅwi Ananias pumuy amumi paṅqawu.3 Noqw pahsat pu Paul paṅqawu: God uṅ wuvahtani,um tumalwiwhput antaqa; pas as um nuy tutavot anyukunaniqe ōviy pep qatukaṅw, ya um hinhtiqw tutavothin lavayhtiqat qa anhtiqe soq nuy wuvahtiwniqat

Page 77: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 23:4 77 Acts 23:12paṅqawu? 4Noqw aṅ hoṅqam paṅqaqwa: Ya um hinoqwGod awwat mohpeq moṅwit aw panhaqam hiṅqawu?5 Pahsat pu Paul paṅqawu: Nu put God awwat mohpeqmóṅwitniqw qa navoti’taqe ōviy paṅqawu isinomu;pi ura yan pey’ta: Um uhsinmuy amumi moṅwit qaaqw hiṅqawlawni. 6 Noqw Paul māmatsq, kurs pētuSadducee‐ sínomyaqw, pu pētu Pharisee‐ sínomyaqw,pahsat pam tsovawtaqamuy amumi kēew paṅqawu:Tahtaqtu, isinomu, nu Pharisee‐sino, nu Pharisee‐sinottíata; nu hapi hihta ṅȫyit‐ nikaṅw pu so’pum ahoytātayyaniqat tuptsiwni’taqey ep pu’ tūviṅtiwa. 7 Yanpam hiṅqawhq, pahsat ima Pharisee‐ sinom Sadducee‐sinmuy amumum qa súnahpa’totiqw sinom nātsiki.8 Sadducee‐sínmuyniqw pi sinom pas soon ahoy yesvani,pu yaw ōṅaqw hoṅviaya qa háqamo, pu yaw hakiyhikwsiat qa háqamo. Noqw Pharisee‐sinom put sohsoktuptsiwni’yuṅwa. 9 Noqw pas sinom a’nö mowawatota;noqw ima tutavot tūtutuqaynayaqam Pharisee‐ sinmuyamún unaṅwtotiqam hoṅvaqe a’no nāṅwuy’yuṅqepaṅqaqwa: Pay itamuyniqw i’ taqa qa hinta; tis pi kurska antsa hikwsi, sen hoṅviaya put aw yuaaykuniqw,pay itam God aw qa rohomnumyani. 10 Noqw paspuma nānami a’nö hiṅqaqwaqe, sumataq put nāhoytutkitotaniqat mohpeq solāwamoṅwi tusitaqe, pumuyamumi solāwamuy hōna, puma pumuy Paul nawhkiye’,solāwakimi wikyaniqat ōviy’o. 11 Noqw ep mihikq,Tutuyqawhqa put ehpeq wunukaṅw aw paṅqawu: Payum qa hin unaṅway’tani, Paul. Pay um nuy Jerusalem ephin lavayhtiqey pan nāt piw Rome epeq lavayhtini.

The Plot against Paul’s Life12 Noqw tālawvaqw, haqawat Jew‐ sinom nāwinyaqe

nankiwakw pasiwnaya, ason pas puma Paul nīnayat, pu’

Page 78: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 23:13 78 Acts 23:22

nȫnösaniqey, pu hikwyaniqey paṅqaqwa. 13Noqw hakimlȫp sunat epnihqe hóyokiwtaqam pan pasiwnaya. 14 Puōviy puma God awwat mohpeq momṅwituy‐nikaṅw, puwukw’a’yatuy amumi ökihqe paṅqaqwa; Itam nēṅempasiwnayaqe kítota: Pas ason itam Paul nīnayat, pu’nȫnösani. 15 Oviy uma moṅwtsovawtaqamuy amumummohpeq solāwamoṅwit aw paṅqaqwaqw, pam qāvo pewumumi put wikni, suhpan uma put pas pavan hin nanap-taniqey pan hinkahkaṅwo; noqw pay nāt put pew qapituqw, itam nīnayaniqey pasiwni’yuṅwa. 16Noqw pumaput moqmani’yuṅqat Paul tiw’ayaat navotqe, solāwakimipákihqe, Paul put āawna. 17 Pahsat pu Paul solāwa-muy amumi moṅw’iwyuṅqamuy sukwat wáṅwayhqe awpaṅqawu: Um it tiyot mohpeq solāwamoṅwit aw wikni. I’put hihta āawnani. 18Pu ōviy pammohpeq solāwamoṅwitaw put wikqe paṅqawu: Paul, siviṅuiwtaqa nuy wáṅway-hqe, nu it tiyot ūmi wikniqat inumi paṅqawu. Yaw pamnu hihta āawnani. 19Pahsat pumohpeq solāwamoṅwi putmāyat ṅuat, qalavo wikqe, tūviṅtaqe aw paṅqawu: Ya umhihta nuy āawnani. 20Noqw pam paṅqawu: Um yaw qāvomoṅwtsovawtaqamuy amumi Paul wikniqat Jew‐sinomūmi öqaltotiniqey sun unaṅwtoti, suhpan ka yaw pumaput pas pavan hin nanaptaniqey nānawaknaqe ōviy’o.21Noqw um hapi amumi qa ūnatini; taq pumuy amuṅaqwlȫp sunat epnihqe hóyokiwtaqam tahtaqt nankiwakwpasiwni’yuṅqam put moqmani’yuṅwa paṅqawkahkaṅwo:Ason pas yaw put nīnayat, pu nȫnösani, pu hik-wyani; nihqe ōviy pas yukiwkahkaṅw, uṅ panhtiniqeypaṅqawniqat ōviy maqaptsi’yuṅwa, pam aw kita. 22Noqwōviy mohpeq solāwamoṅwi tiyot mātavi paṅqawkaṅwo:Um hapi nuy it āawnaqey qa hakiy aw paṅqawni.

Page 79: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 23:23 79 Acts 23:35

Paul Sent to Governor Felix

23 Pu pam solāwamoṅwit aw paṅqawu: Uma pakwút‐sikip sunat solāwamuy mihikq, Caesareat aqwyaniqatna’sastani, pu kawaymuy akwyaqamuy payhp sunataṅqw pakwt sihkay’taqamyuy, pu pakwút‐ sikip súnatlansay’yuṅqamuyu. 24 Pu puma Paul hihtuy akwniqatna’sastotani, nen uma tutskwat aw moṅwit Felix aqw putpās wikyani. 25 Pu pam yan pēna: 26Nu’ Claudius Lysias itpas pavan Felix tutskwat awmoṅwit öqala. 27 It tāqat Jew‐sinom ṅuayaqe, soon as qa nīnayaniqw, nu solāwamuytsamkaṅw amuminihqe, it pumuy nawhki, yaw pam Ro-man‐sínonihqat nu navotqe ōviy’o. 28 Noqw puma hihtaput nēveltotoynayaqat nu pas suyan navotniqey nāwak-naqe, pumuy amuṅaqwmoṅwtsovawtaqamuy amumi putwikva. 29 Noqw kurs pay puma tutavoy ep hinhtotiqepay qa hihta mokiwuy, pu sivihpit hihkay’taqat puttsokanaya. 30Noqw yaw Jew‐sinom put moqmani’yuṅqatnuy āawnayaqw, pahsat pay nu put ūmiq hōnaqe, puthihta tsotskanayaqam put aw hinyuṅqey utpip paṅqawu.Hak öqawmaṅwu. 31Pahsat pu solāwamamumi hin tutap-tiwhqat anhtotiqe Paul wikyaqe, míhikpuva Antipatris epwikvaya. 32 Pu qavoṅvaqw ima nāpyaqam Paul mātapyat,paṅqw Jerusalem ahoy aqwya. Noqw ima kawaymuy ak-wyaqampahpiy put ámumya. 33Nihqe puma Caesareat epökihqe, tutskwat awmoṅwit tutuvenitmaqaya, nit put awPaul noaya. 34Noqw moṅwi tutuvenit aṅ túṅwahqe, pamhaqaqwat tutskwat aṅqwnihqat put tūviṅta. Noqw kurspam Cilicat aṅqwnihqat pam navotqe 35 Paṅqawu: Asonuṅhin tsokani’yuṅqam tuwat ökiqw, nu uṅemhin yúkuni,kita. Nihqe pam Herod pavasiwhkiyat ep taviwniqat pampaṅqawu.

Page 80: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 24:1 80 Acts 24:1124

Paul Accused by the Jews1 Pu ahpiy tsivót‐sikis talq God awwat mohpeq moṅwi

Ananias wukw’a’yatuy tsamkaṅw pitu, hakiy lavayh-tuwi’taqat Tertullus yan mātsiwhqat wikkaṅwo; noqwpam tutskwat ep moṅwit aw yuaayku Paul ehpewii.2 Pu ōviy Paul tuṅwáyaqw, pahsat Tertullus put ehpewiyuaaykuqe paṅqawu: Itam hapi uhpiy uyiwawtaqat qat-sit nāvokawinta, pu sohsovik sutsep uhtunatyay ahpiyhimu qaöwíhintaqa imuy sinmuy amuṅem hintsatskiwa.3 Noqw itam put tsúyakiwyuṅwa, um hak pas pavanFelix. 4 Noqw pay nu ūmi qa sus’itsniqat ōviy um asokiw hihsavo itamumi tūqaytani. 5 Taq itam it tāqat awnanaptaqw, i’ sokovi. Pam it Nazareth aṅqw tāqat awtōnawtaqamuy moṅwíamu. Noqw put atsviy tūwaqatsitaṅ ahsupoq Jew‐ sinom Caesar ehpewi hoṅvanta. 6 Puhikis pi as ōviy i’ piw God kīyat sokoptaniqey anhti; noqwitam put ṅuayaqe, soon as itamumi hin tutaptiwhqatqa anwat put hin yukunayani. 7 Noqw pay mohpeqsolāwamoṅwi Lysias itamumi suptuqe, öqalay akw putitamuy nawhki, 8 Nihqe hihta put nēveltotoynayaqamūmiyaniqat paṅqawu. Noqw um nāp put aw pohte’,itam hihta put qalománeveltotoynayaqat sohsok navotni.9 Noqw Jew‐sinom put amum sunyaqe, pay pas pantaqatpaṅqaqwa.

Paul’s Defense before Felix10 Pahsat pu moṅwi Paul yuaaykuniqat aw māmasaqw,

pam lavayhtiqe paṅqawu: Nu’ navoti’taqw umhisatṅahaqaqw imuy sinmuy amuṅem hihta aṅhin wūwanma, noqw ōviy nu tuwat hahlaykaṅw,nēṅem hin lavayhtini. 11 Ispi um it navotniq’ö, nuokiwlawniqe Jerusalem aqwniqw, nāt pu’ ahpiy pakwt

Page 81: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 24:12 81 Acts 24:22lȫq sihkay’tasikis tāla. 12 Piw nu qa haqam hakiy amumnāṅwuy’taqw puma inumi tāyuṅwa, pu sinmuy hinu’naṅwnaq’ö, sen God kīyat ep’e, sen tsotsvalkivee,sen pay kīvee. 13 Piw puma hihta nuy tsotskanayaqeysoon suyan paṅqaqwani. 14 Nīkaṅw it pay nu ūmipas súaṅqawni: Nu hapi púmuyniqw qasuan Godaw nāwakinma, iwu’yamuy aw yantaqayamuy aw’i,tutavot aṅ hin pey’taqat, pu God lavay’aymuyatuypēniyamuy aṅ hin pey’taqat sohsok tuptsiwni’kaṅwo.15 Nihqe ima súanyuṅqam, pu qasuanyuṅqam so’pumahoy tātayyaniqat, nu ep God qapēvewna; noqw paypuma piw put pantaqat lavayta. 16 Paniqw hapi ōviynu yūmosa suyan unaṅway’taniqey tuwanlawu, qahihta ep qaanhtiqey navoti’taqee, sen God ep’e, sensinmuy amuhpee. 17 Pu ahpiy wūhakis yahsaṅwvaqw, nuisinmuy amumi ahoy pitu, hihta akw ōkwatuwiwyaniqatkuwahtiwhqat‐ nikaṅw, pu Tutuyqawhqat aw himunoiwhqat yankaṅwo. 18 Pantaqat atsve hakim Asiataṅqw Jew‐ sinom nuy God kīyat ep napwataqw tutwa,nu qa kaysiwhqamuy sinmuy amumumniq’ö, piwhin qaqtsinayaqamuy amumuma. 19 Puma pi as yeputpipye’, rohomtotinikahkaṅwo, kurs hihta inuhpewihinyuṅwee. 20 Hal pay pi ima yepyaqam paṅqaqwani,nāt nu moṅwtsovawtaqamuy amutpip wunuqw hihtainumi qalomátutwee. 21 Hal sen pi nu amuhsonvewunukaṅw it supwat paṅqawhqat ep’e: Nu hapi so’pumahoy tātayyaniqat tuptsiwni’taqey ep pu’ it tāwat epumuhpiy hin tūviṅtiwa, kítahqat ep’e. 22 Noqw Felix itnavotqe, paṅwat pöhut pas suan navoti’taqe pumuy payhāktaqe amumi paṅqawu: Ason mohpeq solāwamoṅwiLysias pituqw, nu uṅ hinhtiqat pas sohsok navotni.

Page 82: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 24:23 82 Acts 25:523 Pu tsivot‐sikip sunat solāwamuy amumi moṅwi Paultavi’taniqat pam put aw paṅqawu. Nīkaṅw pay qa pas pashūrs tavi’tat, pay tuwimat hihta akw put paaṅwayaniqw,sen put awyaniqw, pam pumuy qa mēwantani.

Paul before Felix and Drusilla24 Noqw ahpiy hihsakis talq Felix hakiy Jew‐sinot nȫ-

may Drusillat amum pitu; nihqe Paul wáṅwayhqe, Christaw qapēvewnit put ahpiy aw tūqayta. 25 Noqw Paulput aw paṅqawu: Itam soon qa suan hinwise’, nami-tuyqawi’yuṅwni. Taq God itamuṅem hin yúkuni. NoqwPaul yan yuaataqw, Felix tsawnaqe, tururuyku; nihqepaṅqawu: Pay um hāk pu’ ahpiyni; ason hisat inuṅem awlomahinhtiqw, nu uṅ wáṅwayni, kita Paul aw’i. 26 Noqwas sakiqw Paul put sīvat maqaqw pam put mātapniqeywūwanta. Nihqe ōviy pam piép put wáṅwaye’, amumyuaataṅwu. 27Noqw pay ahpiy lȫs yahsaṅwvaqw, PorciusFestus Felix qeniyat ep paki; noqw Felix Jew‐ sinmuytayawnaniqey nāwaknaqe, Paul nāto sómiwtaqw ahpiy’o.

25Paul Appeals to the Emperor

1Noqw Festus tutskwamakiway ep pítuhqe, ahpiy pāyistalq Caesareat aṅqw Jerusalem aqw’a. 2 Noqw pahsatpu God awwat mohpeq móṅwi‐ niqw, pu Jew‐ sinmuyamuṅaqw pavansinom put aw Paul lavayta. 3 Nihqe aspam put ehpewi pumuy amuṅem hihta hinhtiniqat awnānawaknaqe pam put wáṅwayhq, Jerusalem aqwniqataw ö’qalya, puma haqam put moqmaye’ nīnayaniqeytunatyawkahkaṅwo. 4 Noqw Festus lavayhtiqe, payPaul Caesareat epeq qátuniqat paṅqawu, pay pam soonpas hisat nāp paṅsoqniqey paṅqawu. 5 Oviy amuṅaqwhaqawat ö’qalt inumumyani, kita. Nen kurs it tāqat

Page 83: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 25:6 83 Acts 25:15ep himu qalomáhintaniqw paṅqaqwani. 6 Noqw pampumuy amumumpakwút‐sikis haqam talöṅnat, Caesareataqw’a; nihqe qavoṅvaqw, pam haqam hin yukiltiṅwuqatep qatuptuqe, Paul wik‐wisniqat paṅqawu. 7 Noqw pampituqw, Jew‐sinom Jerusalem aṅqw ökihqam put aqlaqhoṅkahkaṅw, hīhihta nuhtsel’e’wakw nihtiwhtaqat Paulehpewi yuaatota; nit pay put pas suyan pantaqat kurs hinpaṅqaqwani. 8 Noqw pam nēṅem lavayhtiqe paṅqawu:Nu qa haqam Jew‐sinmuy tutavoyamuy ehpewi hinhti,piw God kīyat ehpewii, pu Caesar ehpewii. 9Noqw tuwatpay Festus Jew‐sinmuy unaṅwve hinhtiniqey nāwaknaqe,Paul aw paṅqawu: Ya um qa Jerusalem aqwnen, pepeqinutpip īit yantaqat ep hin aw pohtiwniqey nāwakna?10 Pahsat pu Paul paṅqawu: Nu Caesar pavasiwhkiyatep wunu, pi nu pep hin yukuniwni; pi nu qa haqamhihta ep Jew‐sinmuy amumi qalomáhinhtiqw um suyannavoti’ta. 11 Pi as nu haqam hihta ep hinhte’, senmokiwuy hihkay’taqat hinhte’ soon nu moknik rohom-numni; nīkaṅw kurs pay ima nuy hīhihta qalomátsot-skanayaqw pam qa himuwa pas antsaniqw, soon haknuy pumuy amumi nóani. Nu Caesar aw taqa’naṅwti.12 Pahsat pu Festus wuwan’ayamuy amumum hin hin-taniqat yuaaykuqe put aw lavayhtiqe paṅqawu: Noqw umCaesar aw taqa’naṅwti? Pay um soon Caesar qa aqwni.

Paul before Agrippa and Bernice13 Noqw ahpiy hihsakishaqam talq, Moṅwi Agrippa

Bernice amum Festus aw hahlayhtiniqe Caesareat eppitu. 14 Pu ōviy Festus Agrippat aw Paul lalvayhqepaṅqawu: Felix ahpiynihqe, hakiy tāqat sómiwtaqat mā-tavi. 15 Noqw ura nu Jerusalem épeqniqw, God awwatmohpeq momṅwit Jew‐ sinmuy wukw’aymuyatuy amu-mum nuy put hin āawnayaqe, eṅem qalomáyukiltiniqat

Page 84: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 25:16 84 Acts 25:25nānawakna. 16 Noqw nu pumuy amumi lavayhtiqepaṅqawu: Kurs uma hihta ep put qalomátsokanayaqw,pay pam umuhpewinen nēṅem hin lavayhtiniqat puteṅem qenitiwni. Noqw kurs pam pas antsa hihtamokiwuy hihkay’taqat hinhte’, pep pu’ pam mokiwuyaw noiwni. Pu pam nāto qa nēṅem hin lavayhtiqw,kurs nu hin put tūvani. Pan hapi Rome aṅqw sinmuytuwiamu. 17 Noqw ōviy pumuy ökiqw, nu qa sȫwunit,qavoṅvaqw haqam hin yukiltiṅwuqat ep qatuptuqe, puttāqat wik‐ wisniqat paṅqawu. 18 Noqw ima put hihtaqalomátsokanayaqam hoṅvaqe, qa hin iwuwniy an puthihta tsokanaya. 19 Pay tuwat soq kurs pas nāp tuptsi-wniy ep put amum nenṅem hinyuṅwa, pu hakiy Jesusmokqat ep’e. Noqw pay Paul put pay suyan qátuhqatpaṅqawlawhqat ep’e. 20 Noqw nu pūvut pantaqat epwiwsiqe, sen pam Jerusalem aqwnen pepeq īit hihta epaw pohtiwniqat put tūvinta. 21Noqw pay ason pas MoṅwiAugustus Paul awhihta ephinnavotniqat pampaṅqawhq,ōviy nu ason hisat put Caesar aqw táviniqat aw pah-savo pay hāk put pani’yuṅwniqat nu paṅqawu. 22 NoqwAgrippa Festus aw paṅqawu: Is as tuwat aw tūqayta.Um qāvo aw tūqaytani, pam kita. 23 Qavoṅvaqw AgrippaBernice amum pas pavan kāhinkaṅw, haqam hihta yuaa-totaṅwuqat aw paki, aṅ pas pavan solāwmomṅwituy‐nikaṅw pu kitsókive pas pavansinmuy tsamkaṅwo; puōviy Festus paṅqawhq, Paul wikvaya. 24 Noqw Festuspaṅqawu: Moṅwi Agrippa, pu uma sohsoyam tahtaqtitamumyaqamu, uma it tāqat aw tāyuṅqw, it hapi epsohsoyam Jew‐sinom inumi ökiwta, Jerusalem epeq’a, puyep’e; nihqe pay pāpu pas pam qa qátuniqat paṅqaqwa.25 Noqw nu navotq, kurs pay pam qa haqam hihta moki-wuy hihkay’taqat hinhti. Pu piw pam pas nāp Augustus

Page 85: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 25:26 85 Acts 26:9aw taqa’naṅwtiqw, ōviy nu put aqw táviniqey pan yuku.26 Noqw pas nu imoṅwiy aqw kurs hin pas suyan hihtaput pēnani; nihqe ōviy nu paniqw it umutpipo wikva,tis pi ōviy pas utpipoo, Moṅwi Agrippa; ason put awpohtiwhq, pep pu’ pay ka nu sen hin pēnani. 27 Ispi hakhakiy sivilawhqat paṅsoq távinikaṅw, hihta ep qaantaqatqa paṅqawniqw, pam pay nuyniqw qa wuwni’hinta.

26Paul Defends Himself before Agrippa

1 Pahsat pu Agrippa Paul aw paṅqawu: Taay, pay pium nēṅem hin lavayhtini. Pahsat pu Paul māvuyaltit,nēṅem lavayhtiqe paṅqawu: 2 Pas nu nánapnihqe sakina,Moṅwi Agrippa, kurs nu pu’haqam Jew‐sinmuy amuhpiysohsok hihta tsokaniwhqey ep utpip tuwat hin lavayh-tiniqey ōviy’o. 3 Tis pi Jew‐sinmuy sohsok hintsakpiya-muy‐ nikaṅw, pu hīhihta aṅ qa súnahpay’yaqw, it umpās navoti’taqw, nu put navoti’ta. Noqw ōviy as umokiw inumi pās tūqaytani. 4 Pay nu itsákoy aṅqaqwmohti imuy pas nāp isinmuy amumum Jerusalem epeqhin qatuqw, sohsoyam Jew‐ sinom put navoti’yuṅwa.5 Nihqe puma paṅqaqw inumi navoti’yuṅqe, as suh-taq’ewye’ paṅqaqwanikaṅwo. Ura nu itahtuptsiwniypas aṅqe’ hinwisqamuy amumum pantaqe, Pharisee‐sínoniṅwu. 6 Noqw God itanamuy hihta āawnaqw, putaw yantaqey ep nu pu’ yep tūviṅtiwa. 7Noqw put awinithapi itahsinom pakwt lȫq sihkay’tasikip himuñam okiwas aw ökiniqey tunatyawkahkanw aṅqaqw nāqavo putōkilat aṅ God tumalay’yuṅwa. Noqw nu’ hapi put ṅȫyitep Jew‐sinmuy amuhpiy hihta qalomátsokaniwa, MoṅwiAgrippa. 8 Ya hinoqw God so’pumuy ahoy tātaynaniqwpam pantaqa úmuyniqw qa tuptsiwnieway’o? 9 As pi

Page 86: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 26:10 86 Acts 26:18nu pas antsa hisat nāp pan wūwantaṅwu, pas Nazarethaṅqw tāqat Jesus natṅwaniyat soon ehpewi hīhihta qahintsakniqeyu. 10Nihqe ōviy nu Jerusalemepeq panhtiqe,kaysiwhqamuy put sinomuyatuy sivikimi taṅata, awwatmohpeq momṅwituy amuṅaqw öqalat makiwhqee; ni-hqe nu pumuy qöqyaniqw amunkiwakw lavayhtiṅwu.11 Nihqe puma as pas qalomáhiṅqaqwaniqat ōviy nuahsupoq tsotsvalkiva pumuy sivintotoynatinuma, pu nupas pumuy amumi itsívuiwtaqe a’löṅöt kitsókit aṅ enaṅpumuy okiwsahsana.

Paul Tells of His Conversion(Acts 9.1-19; 22.6-16)

12 Pankaṅw nu God awwat mohpeq momṅwituyamuṅaqw öqalat pasiwkaṅw Damascus aqw’a. 13 Noqwmeh, Moṅwi, nu paṅsoqniqw, tāwanasave ōṅaqwtāla tāwat epnihqe pas suyan tālat inuqlap‐ nikaṅw,pu inumumyaqamuy amuqlaq tālawvaqw nu tuwa.14 Noqw itam sohsoyam tutskwami löhökq, nu hakiyinumi hiṅqawhqat tönayat navotq, Hebrew‐ sinmuyamuhkwa inumi paṅqawu: Saul Saul, ya um hinoqwnuy okiwsahsana? Um tsutskuy’yuṅqat aqw horarataqwpam uṅem anahaa. 15 Noqw nu paṅqawu: Ya um hak’i,Tutuyqawhqa? Noqw pam paṅqawu: Nu Jesus; umnuy hapi okiwsahsana. 16 Nīkaṅw pay um qatuptut,uhkukuy akw wunuwtani; pi nu yaniqw ūmi nāmataqta,um inuṅem hintsakniqat nu pan uṅ yukuniqey ōviy’o,pu um īit hihta aw yórikqey, pu nāt nu hīhihta aṅ ūmimātaktiniqat tuawi’taniqat ōviy’o. 17 Nu uṅ imuy passinmuy amuṅaqw ayo tahtaptimani, pu qa‐Jew‐sinmuyamuṅaq’ö. Nu hapi pumuy amumi uṅ pu’ ayataqw, 18Umpumuy pōsiyamuy tālawnani, pu qatālat aṅqw tālataw lasnani, pu Satan öqalayat aṅqw God aw’i, pumuy

Page 87: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 26:19 87 Acts 26:29qaanhtipuam amuhpiy ayo yukiwniqat ōviy’o, pu inumitūtuptsiwe’, isinomuy amumum hihta makiwyaniqatōviy’o.

Paul Tells of His Work19 Yaniwhti, Monwi Agrippa, noqw ōviy nu hihta

ōṅaqwnihqat aw yórikqey aw qa rohomnumt, 20 MohtiDamascus ep yesqamuy put āawna, pu Jerusalem epeqyesqamuyu, pu Judeat qaqlavaqe yesqamuyu, nit aṅkpu qa‐ Jew‐sinmuyu. Puma qaantunatyay aṅqw lasye’,God awwat nánamtökaniqat nu amumi yuaata, nen awhayawtaqat yesni. 21 Yāyantaqat ep Jew‐ sinom Godkīyat ep nuy ṅuayaqe, as nuy nīnayaniqey anhtoti.22 Noqw nu God paaṅwniyat akw yukhaqami pitsíwiwta,aṅ söqavuṅwsinmuy, pu pavansinmuy amumi nan’ivo putyuaataqe, God lavay’aymat‐ niqw, pu Moses puma nāthin hintaniqat lavayhtotiqat nu aṅqw qa hihta alöṅötyuaata, 23 Ura kurs pi Christ okiwsaniwniqata, pu pamhakimuy so’pumuy amuṅaqw pas mohti tātayniqata; nenimuy Jew‐ sinmuy amumi tālawnani, pu pay qa‐ Jew‐sinmuy amumii. 24 Yan pam nēṅem yuaataqw, Fes-tus a’nö paṅqawu: Paul, um hōnaq’iwta, um hīhihtanavoti’taqe put akw hōnaq’iwta. 25 Noqw pam paṅqawu:Nu qa hōnaq’iwta, um pas pavan Festus; pi nu suyanunaṅway’kaṅw īit pas qaatsat yuaata. 26PiMoṅwiAgrippasohsok īit navoti’ta; noqw nu qa nánahinkinakaṅw putatpip yuaata; pi nu nātuptsinaqw pas ka īi’ qa himuput aw tupkiwta; pi i’ qa nanauyve hiniwhti. 27 MoṅwiAgrippa, ya um God lavay’aymuyatuy lavayiyamuy tupt-siwni’ta? Pay um suyan tuptsiwni’ta. 28 Pahsat puAgrippa Paul aw paṅqawu: Pas nuy Christian‐tiniqat umpēp aw nuy áṅwuta. 29 Noqw Paul paṅqawu: Pas hapi

Page 88: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 26:30 88 Acts 27:8um’i, pu sohsoyam inumi tūqayyunqam aṅ ahsupoq in-unyuṅwniqat nu God aw nāwakna, hal qa som’iwtaniqat‐saa. 30 Yan pam lavayhtiqw, pahsat Moṅwi Agrippawunuptu, pu tutskwat aw moṅwi, pu Bernice, pu pumuyamumum yesqamu. 31 Nihqe puma qalavoyaqe, pepput yuaatotaqe paṅqaqwa: Pay kurs as i’ tāqa qa hihtamokiwuy hihkay’taqat hintsaki, pu sivihpita. 32Pahsat puAgrippa Festus aw paṅqawu: Pas as i’ tāqa Caesar aqw qataqa’naṅwte’, pay soon qa mātaviwni.

27Paul Sails for Rome

1 Noqw itam pāvaqe Italyt aqwyaniqat pan yukiltiqw,puma hakiy Julius yan mātsiwhqat aw Paul pētuy sivilal-waqamuy enaṅ noaya; pam hak Augustus solāwamuyatuyamuṅaqw tsivót‐ sikip sunat amumi moṅwi. 2 Noqwitam pākihut Adramyttium aṅqwnihqat aqw yuṅqe, Asiatqaqlavaqe hinwisniqey tunatyawkahkaṅw, pāvaqe hoy-oyoykuya; noqw hak Aristarchus, Macedoniat ep Thessa-lonicat aṅqw sino, itamuma. 3 Qavoṅvaqw itam Sidon epöki. Noqw Julius Paul aw su’panihqe, pay kwatsmuy amu-minen, suyan unaṅwtiniqat put nakwhana. 4 Noqw itampaṅqw ahpiyyaqe Cyprus ehpeq hoyoyotota, Cyprus ita-muhsa’ hukw’uhtsiwtaq’ö. 5 Noqw itam Ciliciat‐nikaṅwPamphyliat pumuy qalavaqe pātuwaqatsit aṅqe’ hoyóy-ototakaṅw, Lyciat ep wuhkokitsokit Myra yan mātsi-whqat aw öki. 6 Noqw pep Alexandriat aṅqw pākihuItalyt aqwniqat solāwamoṅwi túwahqe, itamuy paṅsoqtaṅata. 7 Noqw itam wūhakis tālat aṅ pāvaqe híhinhoyóyototaqe, kānanaptat, Cnidus aqlavo öki; noqwhūkaṅw itamuy qa nakwhanaqw, ōviy itam Crete yoñiyataṅhqe Salmonat ehpeqya. 8 Nihqe itam híhinhaqam

Page 89: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 27:9 89 Acts 27:18put ruhpakyaqe haqam Lomayoñipsö yan mātsiwhqataw öki; put aqlap kitsóki Lasea yan mātsiwa. 9 Noqwwūyavotiqw, pay napwaltalöṅnit aṅ ayo ruhpakq, ōviypāvaqe nuhtsel’ewayhinhtiqw, pahsat pu Paul hintaniqatpumuy āawnaqe, 10 Amumi paṅqawu: Tōtimu, sumataqitam yaṅhqe haqamiyakaṅw, a’nö hinhtotini; pas himua’nö súlawhtini, qa umuhhoi‐ saa, pu qa pākihu‐ saa,pas itahqatsi pīwu. 11 Noqw pay solāwamoṅwi pāki-hut wárikni’maqat aw‐nikaṅw pu put himuy’taqat pú-muy‐ sa amumi tuqayvasta, qa Paul lavayiyat aw’i.12 Noqw pep pösö qalomáhintaqw, kurs hin hak pepkwaṅwátömölaniqw, pay ōviy suswuhaqnihqam paṅqwahpiyyaniqey nānawakna, pay sen as puma Phenicet awöke’, pep tömölayaniqey ōviy’o; pam Crete ep hötsiwa,tātöq‐tēveṅe qātsi, pu kwiniwiq‐tēveṅee.

The Storm at Sea13 Noqw tatkaqw sūmawvaqw, puma tunatyay aw

yórikyaqey wūwayaqe, wiwamniy rupamnayaqe, pahpiyhoyóyoykuyaqe, Crete áhayhke’ pāyawwisa. 14 Noqwpay nāt ahpiy qa wūyavotiqw, kwiniñaqw, pu hō-paqw amuhtsava wukohukva itamuhpewii. 15 Noqwpākihu sóonhtiqe, kurs hin hūkaṅwuy ehpewi yūmohóyokniqw, itam náwustotaqw pam huhukhoya. 16Noqwitam pāṅaqw tutskwat kuytaqat Clauda yan matsi-whqat yoñiyat aṅqe’ huhukhoyyaqe kānanaptat, pāki-hut maskay’wisqey áṅwutota. 17 Noqw puma put wup-nayaqe, hihta maskay pākihut kwewtoynaya; nāphisatka sen puma tsivohkat aqw huhukhoyyaniqe, puma möt-sápvuyalnit hawnayaqe pahpiy huhukhoyya. 18Noqw pasitam hūkaṅwuy akw paysoq nāhoy tutuptiwyaqw, ōviyqavoṅvaqw puma pākihut aṅqw putuyat pētsaṅwaya.

Page 90: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 27:19 90 Acts 27:3019 Pu aṅk talöṅvaqat ep itam nāp itahmay akw pāki-hut hihta a’wiwayat maspaya. 20 Noqw wūhakis talöṅ-vaqat aṅ tāwa, pu sōtu pas qa mātsiltotiqw, pas ita-mumi qaan’ewakw hūhukq, pahsat pu itam pay hin ayonöṅakniqey naṅ’eknaya. 21 Noqw pas puma wūhakis qanȫnösaqw, pahsat pu Paul pumuy amuhsonve wunup-tuqe paṅqawu: Tōtimu, pas as uma inumi tuqayvas-tote’, Crete aṅqw qa ahpiyyanikaṅwo, nen qa yanhaqamokiwhinhtotini, pu hihta kwayhyani. 22 Noqw pay nuumumi paṅqawni: Uma hahlayyani, pay qa haqawaumuṅaqw qatsiy kwayhni; pay pākihu‐ sa súlawhtini.23 Pi nu God sinoatnikaṅw put eṅem tumalay’ta. Noqwput hoṅviayaat pu’ it tōkilat ep inuhpeq wunukaṅw,24 Inumi paṅqawu: Pay um qa tsawiniwtani, Paul;pay um pas soon Caesar atpipo qa wīkiwni; noqwmeh, God hapi utsviy sohsokmuy umum hoyóyototaqa-muy ayo óyani. 25 Noqw ōviy’o, tōtimu, uma qa hinunaṅway’yuṅwni; pi nu God qapēvewnaqw, pas in-umi hin lavayhtiqw, soon pam qa antani. 26 Nīkaṅwpay itam haqam pāṅaqw tutskwat kuytaqat soon awqa hukhoyyani. 27 Noqw pakwt nālöq sihkay’tasikismíhikqat ep itam Adriat aṅqe’ nāhoy huhukhoylalwaqw,tōkilnasaveqhaqam ima pākihut tumalay’yuṅqam yawsumataq haqami tutskwat aw hayiṅwnayaqey wūwaya;28 Nihqe pāmiq hötsítuwantotaqe, sunát‐ sikip mamkitpan hötsit nanapta; nit pu ahpiy híhin yūmoyat piwtuwantotaqw, pahsat pay pakwt tsivot sihkay’tasikipmamki. 29 Pahsat pu ka sen itam o’wat aqw óṅokyaniqw,puma pākihut ahkwayñavoqw nālöq putuhaynit pāmiqmaspayat, tālawvaniqat maqaptsi’yuṅwa. 30 Noqw pāk-ihut tumalay’yuṅqam watqaniqey tunatyawyuṅqe, pāk-

Page 91: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 27:31 91 Acts 27:42ihut moṅaqw putuhaynit maspayaniqey atsáy’kahkaṅw,tsākw pākihut pāmiq hāhawnayaqw, 31Paul solāwamoṅwiaw‐ nikaṅw pu solāwamuy amumi paṅqawu: Pas imapākihut ep qa huruhtotiqw, soon uma ayo nöṅakni.32Pahsat pu solāwam tsākw pākihut somiyat tutkitotaqw,pam pohsi. 33 Noqw tālawiwmaqw, puma sohsoyamnȫnösaniqat Paul amumi öqalti paṅqawkaṅwo: Pu’ hapipakwt nālöq sihkay’taqat tālat aṅ uma tusiiwyuṅqe, nāt-söṅkwayni’yuṅwa, qa hihta nȫnösaqee. 34 Noqw ōviy nuumumi paṅqawni: Umanȫnösani, nen öqawi’yuṅwni; paysoon umuy haqawat qötöyat aṅqw sūka hȫmi súlawh-tini. 35 Yan pam lavayhtit, pölavikit kwusuhqe, pumuysohsokmuy amutpik put ep God aw hahlayhtit, yōhaqetūmoyva. 36Pahsat pu pumahahlayhtotiqe tuwat nōnova.37 Noqw itam pākihut aṅqw sūmiyaqe (276) pakwtpayhkomuy sihkay’tasikip súnatnikaṅw aṅqw pakwt nā-vay sihkay’yuṅwa. 38 Noqw ōviy puma ȫöyaqe, pah-sat pākihut putuyat pētsaṅwantotaqe, pāmiq söhövositmaspitota.

The Shipwreck39 Noqw tālawvaqw, puma tutskwat qa māmatsya;

noqw haqami pösöy’taqat aṅ tutskway’taqw, pay ka ashin pasiwtaniqw puma paṅsoq pākihut panayaniqeywūwaya. 40 Pu puma putuhaynit yayvanayaqe pāmiqnātatamhtotaqe, ponilanpiyat hihta akw sómiwtaqatṅáṅahtotat, mohpeq mötsápvuyalnit hūkanwuy aqwwatpūyaknayat, pāhut qalavoq öqaltoti. 41 Nihqe pumahaqampāhunamiptsiwtaqat awhuhukwhoyyaqe pākihuttsivoktota; noqwmóṅaqwnihqa hūrstiqe pas qa poninita;noqw yūmoqnihqa pāhut hoṅvantaqat a’nö öqalayat akwsakwíiwma. 42 Noqw solāwamuy wuwniamniqw as pay

Page 92: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 27:43 92 Acts 28:8puma sivilalwaqamuy qöqyani, taq ka himuwa qalavomomorstime’ wāyaniqw ōviy’o. 43 Noqw solāwamoṅwias Paul ayo táviniqey nāwaknaqe, pumuy tunatyayamuyaṅqw ahoy ṅuy’ta; nihqe momorstuwi’yuṅqam mohtipāmiq tsotsó’ye’ tutskwami nöṅakniqat paṅqawu, 44 Puahpiy haqawat wunavutsit pu pākihut sakwítiqat aṅqwhiṅsaq hihta hinyuṅqat aṅ tsokiwkahkaṅwyaniqata.Noqw pan puma sohsoyam qa hinhtotit tutskwami nȫṅa.

28In Malta

1 Noqw puma ayo nöṅakqe, nanaptaqw kurs pam tut-skwa Melita yan mātsiwa. 2 Noqw pep hakim sinomitamuy pās o’ya; nihqe aw qöhyaqe, sohsokmuy itamumiunaṅwtapya yōyokkaṅw iyohooniqw ōviy’o. 3Noqw Paulkohot tsovalat, qȫhit aqw ōoyhq, tsūa qȫhit aṅqw yá-makqe, put māyat kūkiqe, qa mātavi. 4 Noqw tsūa putmāyat aṅqw hāyiwtaqw, pep ki’yuṅqam aw yórikyaqe,nānami paṅqaqwa: Pas ka i’ tāqa hakiy nīna. Noqwpam pāmiq qa mokq, pas hihtu put aw nāoyyaniqe putqátuniqat qa nakwhanaya, kitota. 5 Noqw Paul tsūatqȫhit aqw wipkalat, pay qa hinhti. 6 Noqw suhpan assoon pam qa pöstiniqat, sen aṅqe’ múnuke’ súmokniqat,puma wūwankahkaṅw aw tāyuṅwa; nit pay pas wūyavoaw tāyuṅqw, pam qa hinhtiqw, pahsat puma wuwniyalöṅtotaqe, pam pas hímunihqat paṅqaqwa. 7 Noqwpumuy háqamyaqw hak pep tutskwat ep mohpeq sinohaqe’ hihta himuy’taqa Pulbius yan mātsiwa; noqw pamhak itamuy hahlayhtiqe, pāyis tālat aṅ itamuy kiy eppās oyi’ta. 8 Noqw kurs Publius naat mukitutuykaṅw

Page 93: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 28:9 93 Acts 28:17uṅwat pavakwutsqe, tuyhqatsi. Noqw Paul put aw páki-hqe, eṅem nāwaknat, may akw aw hintsahqe qalaptsina.9 Panhtiqw, haqawat put tutskwat ep ki’yuṅqam hihtatūtuyyaqam ökiwtaqe, tūyay qalaptuya. 10 Nihqe pumatuwat hīhihta akw itamuy tayawnaya. Noqw itamuyahpiyyaniqw, puma itamuy haqam hihta hinhtotiniqatitamuṅem hoahtota.

From Malta to Rome11 Noqw itam pep payhkomuy mūmuyawhtuy aṅ yest,

pākihut Alexandriat aṅqwnihqat akw paṅqw ahpiyya;pam pep pāṅaqw kuytaqat tutskwat ep tömöla, Castor‐nikaṅw pu Pollux pumuy tuvoylay’kaṅwo. 12 Noqw itamSyracuse ep ökihqe, pep pāyis yēse, 13 Nit paṅqw puitam poniwwiskahkaṅw, Rhegium ep öki; nihqe ahpiysūs talq tatkaqw hukvaqw, qavoṅvaqw itam Puteolitep öki. 14 Nihqe pep itam tuptsiwni’yuṅqamuy tutwa;noqw itam pep pumuy amumum tsaṅe’sikis yesniqatpuma itamumi ö’qalya. Yan itam hinwiskahkaṅw, Romeepeq öki. 15 Noqw pepeq tuptsiwni’yuṅqam yaw itamuyaṅqwyaqat nanaptaqe, haqami Appii pihkayat‐nikaṅwpuPayhpYeyespit aw pahsavo itamuhsawvawisa. NoqwPaulpumuy túwahqe God aw hahlayhtiqe, a’nö unaṅwti.

In Rome16 Noqw itam Rome epeq ökiqw, solāwamoṅwi

tuwalan’a’yatuy moṅwíyamuy aw sivilalwaqamuy noa;nīkaṅw pay Paul hakiy put tūwalaqat solāwat amumhaqam nāla qátuniqat pan yuku. 17 Pu ōviy ahpiypāyis talq Paul Jew‐sinmuy amuṅaqw mohpeqyaqamuysūmi wáṅwayhqe, tsovaltiqw, amumi paṅqawu:Tahtaqtu, isinomu, pay as pi nu itahsinmuy‐ nikaṅw,pu itanamuy tuwiyamuy ehpewi qa haqam hihta

Page 94: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 28:18 94 Acts 28:27qaanhtit siviṅuiwkaṅw, Jerusalem aṅqw Rome‐ sinmuyöqalayamuy aw mātaviwa. 18 Noqw as puma inumipohtayaqe, pay as nuy mātapyani, qa haqam himumokiwuy hihkay’taqa inuhpeniqw ōviy’o. 19 NoqwJew‐ sinom put pantaqat ehpewi hiṅqaqwaqw, nunawus Moṅwit Caesar aqw taqa’naṅwti, pay as nu qahihta ep isinmuy amuhpewi hinhtikaṅwo. 20 Noqwyaniqw nu umuy wáṅwayi, nu umumi yórikniqee, punu umumi yuaaykuniqee. Pi nu hapi Israel‐ sinmuyṅȫyiyamuy tunatyawtaqey ep it sivanamiqlölöt akwsómiwta. 21 Noqw puma put aw paṅqaqwa: Itam Judeataṅqw tutuvenit uṅ hin yuaataqat qa hihta kwusuya;piw itahsinom paṅqw ökihqam qa haqawa uṅ itamuyhin āawna, piw qalomáyuaayku. 22 Noqw hin pi umwūwantaqw, itam as put nanaptaniqey nānawakna;pi itam navoti’yuṅqw imuy sutsvo tōnawtaqamuyamumi sohsovik qalomáyuaatiwa. 23 Noqw puma putaw tokiltotaqe, kaysiwhqam put haqam qátuhqat epöki. Noqw pam pumuy amumi God moṅwtunatyayatpās namtöminkaṅw āwinta, it Moses tutavoyat aṅ‐nikaṅw, pu God lavay’aymuyatuy pēniyamuy aṅhin Jesus yuaatiwhqat pam aw pumuy áṅwulawu,talavayṅahaqaqw tapkimiq pahsavoo. 24 Noqw haqawathin lavayhtiqat tūtuptsiwa; noqw pētu pay qa tūtuptsiwa.25 Noqw puma qa súnahpa’totiqe, ahpiy nankwusta Paulamumi sūkw lavayhtiq’ö: Pay kurs pas i’ QahováriwtaqaHikwsi God lavay’ayayat Isaias aṅ itanamuy amumi suanlavayhtiqe, 26 Paṅqawu: Um imuy sinmuy amuminen,amumi paṅqawni: Uma as tūqaykahkaṅw, nanaptat, qamāmatsyani, pu aw taykahkaṅw, tutwat, qa māmatsyani.27 Pi imuy sinmuy unaṅwaam tunaiwyuṅwa, pu pumanaqsöp’iwyuṅwa, pu puma pōsiy uhtaya; taq nāphisat

Page 95: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

Acts 28:28 95 Acts 28:31ka puma pōsiy akw tutwani, pu naqvuy akw nanaptani,pu unaṅway akw māmatsyani; nen ahoy namtökyaqwnu pumuy powatani. 28 Oviy uma it nanaptani: Godqa‐ Jew‐ sinmuy ayo óyaniqey pumuy āawnani; noqwpuma soon qa nanaptani. 29 Yan pam lavayhtiqw, Jew‐sinom ahpiyyaqe, nānami a’nö hihta yuaatota. 30 NoqwPaul kīhut nasimokahtaqey ep sivimaqe lȫq yahsaṅwuyaṅ pep qátuhqe, put aw ökiwtaqamuy sohsokmuy pāsōoykaṅw, 31 Amumi God moṅwtunatyayat yuaata; puhaqe’ Tutuyqawhqat Jesus Christ hin yuaataqat qanánahtsopkaṅw tūtutuqaynaqw, qa hak put mēwanta.

Page 96: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

96

God Lavayiyat Aṅ PuhuvasiwniNew Testament in Hopi (US:hop:Hopi)

copyright © 2012 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: HopiTranslation by: Wycliffe Bible Translators, Inc.

Hopi [hop], USACopyright Information

© 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation text ismade available to you under the terms of the Creative CommonsLicense: Attribution-Noncommercial-No Derivative Works. (http:// creativecom-mons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/) In addition, you have permission to port the textto different file formats, as long as you do not change any of the text or punctuationof the Bible.Youmay share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from thiswork, provided that you include the above copyright information:

You must give Attribution to the work.You do not sell this work for a profit.You do not make any derivative works that change any of the actual words or

punctuation of the Scriptures.Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us withyour request.The New Testamentin Hopi

© 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rightsreserved.This translation is made available to you under the terms of the Creative CommonsAttribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.Youmay share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format,provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures includedwith Scriptures and other documents on this site are licensed just forusewith those Scriptures and documents. For other uses, please contact the respectivecopyright owners.2014-04-25

Page 97: JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu · Acts1:1 1 Acts1:9 JesusAyamuyatuyHiniwhtipuamu JesusPromisestoSendtheHolySpirit 1Uranumohtihaqampēna,Theophilus;nihqeuraJesus sohsok hihta hintsaktivaqat,

97PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 6May 2020 from source files dated 22 Nov2019f1558f03-6e18-5edf-b292-77ef05524aff