jeromedl - semantic digital library
DESCRIPTION
The presentation I gave at InfoBazy 2008TRANSCRIPT
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
JeromeDL System Zarządzania Bibliotekami Cyfrowymi z Wykorzystaniem Technologii Semantycznych i SpołecznychSebastian R. Kruk, Mariusz Cygan, Henryk Krawczyk
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Czym są Semantyczne Biblioteki CyfroweDo czego potrzebna jest nam “semantyka”Przykłady Semantycznych Bibliotek CyfrowychJeromeDLOK, ale czy to aby daje jakieś wymierne rezultaty?
2
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Semantyczne Biblioteki Cyfroweintegracja różnych typów informacji:
zasobów, profili użytkowników, zakładek, taksonomii; wysokiej jakości semantyka = silnie powiązana informacja
interoperacyjność z innymi systemami, nie tylko bibliotekami:
na poziomie metadanych jak i protokołówRDF jako wspólny mianownik pomiędzy bibliotekami i innymi systemami
bardziej wydajne, przyjazne dla użytkowników, i bardziej adaptowane wyszukiwanie i przeglądanie:
interfejsy użytkownika bazujące na semantycewykorzystanie formalnych i nieformalnych (społecznych) opisów bibliograficznych
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Za czasów papierowych książek
Biblioteka:Archiwum (przechowywanie)Karty biblioteczne (metadane)Bibliotekarz (interfejs)
Plusy:Mamy bibliotekarza z którym można porozmawiać, wytłumaczyć czego szukamy
Minusy:Trzeba się tam udać osobiścieNie są za bardzo połączone - trzeba odwiedzić każdą z nich z osobna
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Czasy bibliotek cyfrowych
Biblioteka cyfrowaBaza danych i archiwum (przechowywanie)Cyfrowy opis bibliograficzny (metadane) Index pełnotekstowy (interfejs)
Plusy:Treść dostępna onlineFederacje bibliotek - mniej miejsc do odwiedzenia
Minusy:Samotny użytkownik - znikąd nie otrzymuje pomocyFederacje nie łączą wszystkich bibliotek
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Semantyczne książki
Semantyczne Biblioteki Cyfrowe (I)Baza RDF (przechowywanie)Semantyczne opisy bibliograficzne (powiązane metadane)Wyszukiwanie i nawigacja na ontologii (interfejs)
Plusy:Semantyczne wyszukiwanie może częściowo zastąpić bibliotekarzaPołączenie bibliotek i innych systemów staje się łatwiejsze
Minusy:Semantyka jest tworzona z istniejących informacji dostarczanych przez bibliotekarzy - nadal niezrozumiała dla zwykłych użytkowników
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Społeczne książki
Semantyczne Biblioteki Cyfrowe (II)Baza RDF (przechowywanie)Opisy bibliograficzne rozszerzone o opisy społeczne (powiązane metadane)Wspólne przeglądanie i wyszukiwanie (interfejs)
Plusy:Użytkownicy pomagają klasyfikować zasobyUżytkownicy lepiej rozumieją opisy dostarczone przez społecznośćZawartość biblioteki jest rozszerzona o informacje publikowane na blogach i wiki
Minusy:Należy przekonać bibliotekarzy do jakości społecznych opisów
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Architektura SemDL
8
!"#$%&
'()*+,-./
0-,"1*&231-
45+#&
45+#&
05$6-231-
7&1",+231-
4%+-8*&
9:-;<
0-,"1*&231-
=#6(>+
05$6-231
-?=#6(>+0&#*-,
05$6-231$;<0-:@+#&
A>:->(BC2-
=D&*8$@1+8
@&."B1$;<
(D&@")1$;< (D&*-231$;<
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Czym są Semantyczne Biblioteki CyfroweDo czego potrzebna jest nam “semantyka”Przykłady Semantycznych Bibliotek CyfrowychJeromeDLOK, ale czy to aby daje jakieś wymierne rezultaty?
9
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
OntologieDublinCore
jeden z pierwszych standardów
http://dublincore.org/
CIDOC-CRMreferencyjny model stworzony dla muzeów i innych organizacji
http://cidoc.ics.forth.gr/
Ontologia FRBRKsiążka: Pozycja, Przejaw/Manifestacja, Wyrażenie/Ekspresja, and Pracahttp://www.frbr.org/
The Bibliographic Ontologyzamodelowana na podobieństwo SKOS
kompatybilna ze standardami bibliograficznymi
Ontologie Corribzestaw kilku ontologii pokrywających różne obszary semantycznych bibliotek cyfrowych
10
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Co zyskujemy ?elastyczne zarządzanie zasobami
agregacja zasobów bibliotecznych z wielokrotnie używanych komponentów i metadanychintegracja statycznych i dynamicznych zasobówdynamiczne widoki na bazie danych
nowe paradygmaty wyszukiwania informacjiwyszukiwanie oparte o ontologie, fasetowa nawigacjaspołeczne przeglądanie - wspólna nawigacja
ułatwiona wymiana danychintegracja metadanych pochodzących z różnych źródełwsparcie dla społecznych opisówpołączenie bibliotek z innymi systemami
11
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Czym są Semantyczne Biblioteki CyfroweDo czego potrzebna jest nam “semantyka”Przykłady Semantycznych Bibliotek CyfrowychJeromeDLOK, ale czy to aby daje jakieś wymierne rezultaty?
12
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Przykłady SemDLSIMILE
rozszerza możliwości DSpace dzięki poprawie wymienialności z innymi zasobami cyfrowymi, metadanymi i usługami
Greenstone
pakiet open source oprogramowania do budowania i dystrybucji kolekcji bibliotek cyfrowych
DELOS
EU Network of Excellence w zakresie bibliotek cyfrowych; pomaga przeprowadzać badania (dzielić się ich wynikami) w zakresie technologii następnej generacji dla bibliotek cyfrowych
BRICKS
celem projektu było dostarczenie organizacyjnych i technologicznych podstaw do budowy sieci bibliotek cyfrowych usprawniającej dzielenie się wiedzą i zasobami dziedzictwa kulturowego
JeromeDL
semantyczna biblioteka cyfrowa dostarczająca wielu rozwiązań semantycznych i społecznych
FEDORA
dostarcza elastyczny SOA do zarządzania i dostarczania cyfrowych obiektów
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
USŁUGI SEMANTYCZNE
USŁUGI SPOŁECZNE REKOMENDACJE OUT-OF-BOX
Porównanie SemDL
14
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
JeromeDL
15
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
JeromeDLWynik współpracy
Politechniki GdańskiejDERI (Digital Enterprise Research Institute), National University of Ireland, Galway
Rozpowszechniany na licencji Open Source typu BSD
komercyjne wsparcie i konsultacje: KnowledgeHives.com
Międzynarodowe wdrożenia Irlandia, PolskaBrazylia, Meksyk, USAWłochy, GrecjaKorea
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
JeromeDL połączenie znaczenia opisów bibliograficznych i mediów społecznychzaawansowane, spersonalizowane wyszukiwanieplatforma społecznościowa zintegrowana z komponentem profilowania użytkownikówrozszerzalny system kontroli dostępu bazujący na sieciach społecznychspołeczne nawigacja i filtrowanie (collaborative filtering and browsing)dynamiczne kolekcjeintegracja z usługami Web 2.0
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Metadane i Usługi
SPOŁECZNE TAKSONOMIE
POWIĄZANE METADANE
ZASOBY BIBLIOTECZNE
USŁUGI SPOŁECZNE
USŁUGI SEMANTYCZNE
USŁUGI BIBLIOTECZNE
Zasoby i Metadane Usługi
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Tworzenie SemantykiKażdy zasób może być opisany przez:
opis struktury - rozdziały, części multimedialne, załącznikipodstawowe opisy bibliograficznesystemy organizacji wiedzy - słowa kluczowe, kategorieinne związki semantyczneopisy społeczne
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
PrzeglądanieTagsTreeMaps
filtrowanie z wykorzystaniem hierarchicznych tagówużywanie treemap do wizualizacjinawigacja zbliżeniowa (zoom)
MultiBeeBrowsewspólne przeglądanieumożliwia wykonywanie skomplikowanych zapytańużytkownicy mogą przeglądać wyniki, kontekst i historię nawigacji
Exhibit (SIMILE, MIT)fasetowa nawigacja
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
WyszukiwanieDynamiczne kolekcje
zdefiniowane za pomocą filtrów zdań (trójek) oraz zapytań SPARQLmogą być zorganizowane w strukturę drzewiastąłatwo rozszerzalne o nowe pluginy
Rekomendacje bazujące na opisie zasobuwielowymiarowa funkcja podobieństwaużytkownik kontroluje funkcję podobieństwarozszerzalne o nowe specyfikacje modułów podobieństwa
Szablony Zapytań w Języku Naturalnymumożliwiają wykonanie zaawansowanych zapytań w języku naturalnymmogą być łatwo dostosowane do wymagań danej grupy użytkownikówłatwo rozszerzalne o nowe typy zapytań i wspierane języki
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Rozszerzalny System Kontroli Dostępu
Zarządzanie profilami oparte na sieciach społecznych
opis profilu w ontologii FOAFużytkownicy i autorzy są częścią tej samej sieci społecznej
Moduł kontroli dostępulicencje określające warunki dostępu do zasobów i usług (REST)licencja złożona z atomowych specyfikacji opartych o adresy IP i pozycję w sieci społecznejłatwa rozszerzalność o nowe typy specyfikacji dostępu
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Rozszerzalny System Kontroli Dostępu
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Dostęp do SemantykiEksponowanie opisów semantycznych
różne typy RDF: N-Triples, XML/RDF, TurtleJSON i SIONsystemy powiadomień (RSS)
Odpytywanie bazy semantycznejSPARQLOAI-PMH Open Search
Dostarczanie metadanych do innych usługMarcOnt Mediation Services
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Usługi SpołeczneUżytkownicy uczestniczą w procesie wymiany wiedzy
Blogi – komentarze do i dyskusje o dokumentach i zasobachTagowanie – społeczna klasyfikacjaWiki – społecznie edytowanie opisów zasobów
Przechowywanie wiedzyużytkownicy mogą się łatwo uczyć z doświadczenia innychrekomendacje nowych, interesujących informacji na podstawie profilu użytkownika
Rozwiązania:SSCFSIOC
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Biblioteka 2.0Użytkownicy biblioteki stają się producentami treści
JeromeDL przekształca każdy zasób w post na blogu
użytkownicy mogą go opisywaćużytkownicy mogą oceniaćspołeczne metadane dostępne w formacie SIOC
Społeczne opisywanie mediów (wersja alfa)tagowanie regionów zainteresowania (ROI) na zdjęciachtagowanie odcinków czasowych w filmach i muzyce
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Social Semantic Collaborative Filtering
Dlaczego?Ostateczne rozwiązanie pozyskiwania wiedzy: nieformalna komunikacja (“word of mouth”)
Jak?Każdy klasyfikuje (filtruje) informacje w katalogach z zakładkami: prywatne taksonomieKatalogi opisywane są pojęciami ze zdefiniowanych słownikówZnajomi dzielą się katalogami tworząc społeczne taksonomieSystem rekomenduje katalogi od dalszych znajomych (poza horyzontem sieci społecznej)
Wynik?Wiedza przepływa od eksperta dziedzinowego przez sieć społeczna do danego użytkownikaSystem gromadzi informację kontekstową o danym użytkowniku, np.: w celu poprawy wyników wyszukiwania
27
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
foaf:knows
SSCF:INCLUDE
SSCF:BOOKMARK
Social Semantic Collaborative Filtering
Data Mining dla Opornych
Wnioskowaniew OWL-DL
Wprowadzeniedo RDF
28
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Czym są Semantyczne Biblioteki CyfroweDo czego potrzebna jest nam “semantyka”Przykłady Semantycznych Bibliotek CyfrowychJeromeDLOK, ale czy to aby daje jakieś wymierne rezultaty?
29
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
!"#$%&
'()*+,-./
0-,"1*&231-
45+#&
45+#&
05$6-231-
7&1",+231-
4%+-8*&
9:-;<
0-,"1*&231-
=#6(>+
05$6-231
-?=#6(>+0&#*-,
05$6-231$;<0-:@+#&
A>:->(BC2-
=D&*8$@1+8
@&."B1$;<
(D&@")1$;< (D&*-231$;<
Przedmiot ewaluacji
30
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Pytania do EwaluacjiPytanie 1: Czy semantyczne i społeczne usługi zwiększają jakość odpowiedzi udzielonych przez użytkowników? Pytanie 2: Czy semantyczne i społeczne usługi poprawiają trafność referencji podawanych przez użytkowników?Pytanie 3: Czy semantyczne i społeczne usługi zwiększają satysfakcje z korzystania z biblioteki?Pytanie 4: Które usługi (semantyczne, społeczne, rekomendacje) zostały uznane za najbardziej pomocne?Pytanie 5: Czy semantyczne i społeczne usługi poprawiają zapamiętywanie informacji?
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
EwaluacjaDwie biblioteki cyfrowe w podstawowych konfiguracjach
DSpace - klasyczna biblioteka cyfrowa
JeromeDL - semantyczna biblioteka cyfrowa
Baza danych:szum: 529 artykułów z http://library.deri.ie/ i http://books.deri.ie/
baza referencyjna: 35 artykułów o psychologii internetu
System ewaluacji:18 Grudzień 2007 do 7 Luty 2008
ogłoszenia na polskich i międzynarodowych sieciach społecznych
Uczestnicy:59 rozpoczęło, 26 zakończyło
32
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Scenariusz EwaluacjiKwestionariusz przed ewaluacjąZadania “na rozgrzewkę”: poznaj swoją bibliotekęPodstawowe zadania - pytania i odpowiedzi:
3 rundy, max 45 minut na każdązestaw 7 pytań z psychologii internetumax 300 słów odpowiedzinie limitowana liczba możliwych referencjiwymuszanie 6 godzinnych przerw pomiędzy zadaniami
Zadanie pamięciowe: po miesiącu od głównej ewaluacjiKwestionariusz po każdym etapie - mierzenie satysfakcji
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Q1: Jakość odpowiedzi
34
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Q2: Poprawność referencjiPR
ECYZ
JA
PR
ZYW
OŁAN
IE
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Q3: Ogólne zadowolenie (wyszukiwanie)
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Q4: Najbardziej użyteczne usługi
NLQTTM
ExhibitMBB
col. browsingbookmarks/SSCF
blogranking
bookmarks rec.resource rec. 19.32
15.8312.47
13.4417.76
10.282.68
9.723.62
6.42
37
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Q5: ZapamiętywanieJakość odpowiedzi: JeromeDL - 2.78, DSpace - 2.44Poprawność referencji: JeromeDL - 6, DSpace - 1Satysfakcja:
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
Czy chciałbyś dalej korzystać z tej biblioteki?
46.15%
84.62%
JeromeDL DSpace
39
Copyright @ WETI PG; DERI, NUIG; KnowledgeHives.com
PodsumowanieTechnologie semantyczne i społeczne wspierają
interoperacyjność bibliotek cyfrowych (również z innymi systemami)poprawiają wydajność i satysfakcję użytkowników
JeromeDL - implementuje założenia semantycznych bibliotek cyfrowych
dostępny na licencji open source komercyjne wsparcie ze strony
Więcej informacji:http://www.jeromedl.org/[email protected]://semdl.corrib.org/Book/http://semdl.corrib.org/Tutorial/