Jak funkcjonuje biocenoza?

Biocenoza Biocenoza jest to zespół organizmów złożony z populacji

wszystkich gatunków, zasiedlających określony teren (las, łąka).

Przedstawiciele tego zespołu wchodzą ze sobą w różne zależności.

Populacje, zasiedlające daną biocenozę, oddziałują na siebie wzajemnie poprzez współzawodnictwo o pokarm, światło, przestrzeń życiową, zgodne współżycie i zjadanie się.

Skład gatunkowy biocenozy może ulegać zmianom w miarę upływu czasu.

Zmianom ulega również różnorodność populacji i ich liczebność.

Starsze biocenozy zawierają więcej gatunków.

Im więcej gatunków w biocenozie tym jest ona trwalsza, mniej wrażliwa na zakłócenia.

2

Rodzaje biocenoz

Morze

Rzeka

Las

Łąka

Pole

Sad

Staw

NATURALNA SZTUCZNA

3

Cechy biocenozy naturalnej

Rozmaitość gatunków, powiązanych ze sobą zależnościami pokarmowymi.

Oddziaływania na siebie gatunków (antagonistyczne i nieantagonistyczne), czego skutkiem są zmiany w środowisku.

Oporność do zasiedlania biocenozy przez nowe gatunki, co prowadzi do względnej stabilizacji i równowagi biocenotycznej.

Podleganie zmianom cyklicznym (np. sezonowym) oraz kierunkowym (sukcesja).

4

Funkcjonowanie biocenozy Warunkiem trwałości biocenozy jest obecność

w niej populacji, należących do trzech grup ekologicznych.

Powinny występować w niej: producenci, konsumenci i destruenci (reducenci).

Grupy te charakteryzują się odmiennym sposobem zdobywania pokarmu.

Funkcjonowanie biocenozy odbywa się na kilku poziomach w grupach organizmów o podobnym sposobie odżywiania się (poziomy troficzne).

5

Łańcuch pokarmowy, łańcuch troficzny – szereg organizmów ustawionych w takiej kolejności, że każda poprzedzająca grupa (ogniwo) jest podstawą pożywienia następnej.

Łańcuchy troficzne tworzą sieć zależności pokarmowych.

6

DES

TR

UEN

CI

Poziomy troficzne

Zwierzęta mięsożerne – KONSUMENCI II, III, IV rzędu

Zwierzęta roślinożerne – KONSUMENCI I rzędu

Rośliny - PRODUCENCI

7

Producenci Producenci rozpoczynają każdy

łańcuch pokarmowy.

Producentami są rośliny, które wykorzystują energię promieniowania słonecznego do wytwarzania związków organicznych z nieorganicznych w procesie fotosyntezy.

Fotosynteza, przeprowadzana przez producentów, dostarcza nie tylko związków organicznych, będących podstawą funkcjonowania biocenozy, ale również tlenu, służącego do oddychania większości organizmów.

8

Konsumenci Konsumenci to organizmy cudzożywne, korzystające

z substancji organicznych pobranych wraz z pokarmem.

Konsumenci spożywają i zużywają wytworzoną przez producentów materię organiczną jako materiał budulcowy i energetyczny.

W zależności od typu pokarmu wśród konsumentów wyróżnia się:

- konsumentów i rzędu (roślinożercy), np. sarna, królik,

- konsumentów ii rzędu – odżywiających się zwierzętami roślinożernymi np. żaba, sikora, kret,

- konsumenci III rzędu odżywiają się zwierzętami mięsożernymi np. lis, wilk.

9

Reducenci

Reducenci są konsumentami.

Reducenci odżywiają się martwą materią organiczną i rozkładają ją do prostych związków nieorganicznych.

Proces redukcji związków organicznych do nieorganicznych (mineralizacja) umożliwia krążenie pierwiastków w przyrodzie.

Reducentami są bakterie i grzyby.

MARTWA MATERIA

ORGANICZNA

ZWIĄZKINIEORGANICZNE

REDUCENCI

10

Łańcuchy pokarmowe

Życie konsumentów zależy od producentów, a wzrost i rozwój producentów zależy od soli mineralnych w glebie, których dostarczają destruenci.

Łańcuch pokarmowy pokazuje zależności pokarmowe pomiędzy organizmami w biocenozie.

Każdy gatunek w łańcuchu pokarmowym jest jego ogniwem.

Łańcuch pokarmowy przedstawia się w postaci uproszczonego schematu ciągu gatunków zjadających i zjadanych.

producent KonsumentI rzędu

KonsumentII rzędu

KonsumentIII rzędu

KonsumentIV rzędu

11

12

Wyróżnia się trzy rodzaje łańcuchów:

łańcuch spasania – rozpoczyna się od roślin zielonych (producentów), poprzez zwierzęta roślinożerne (konsumenci I rzędu), do drapieżców czyli konsumentów wyższych rzędównp. ziemniak—stonka—bażant—lis ,trawa-koza-wilkłańcuch detrytusowy – zaczyna się od martwej materii organicznej, roślinnej lub zwierzęcej, poprzez mikroorganizmy i zwierzęta saprofagiczne, do drapieżników. np. martwa materia organiczna-wiciowce-okoń-szczupak-człowiekłańcuch pasożytów – zaczyna się od konsumentów (np. 1 rzędowych) a kończy na najmniejszych pasożytach. np. krowa—bakteria—bakteriofag

13

Łańcuch pokarmowy

Łańcuch pokarmowy spasania.

14

15

Łańcuch pokarmowy

Łańcuch pokarmowy detrytusowy.

16

Sieci pokarmowe

Rzadko się zdarza, aby konsumenci ograniczali się do jednego źródła pokarmu.

Łańcuchy pokarmowe rozdzielają się i łączą, tworząc skomplikowane sieci pokarmowe.

Im więcej źródeł pokarmu, tym większe są szanse przetrwania gatunku w biocenozie.

Im bogatsza biocenoza tym większe szanse na utrzymanie równowagi biocenotycznej.

17

18

Sieci pokarmowe

Zadania

1. Wymień główne poziomy troficzne.

2. Podaj trzy przykłady biocenoz naturalnych.

3. Wyjaśnij funkcję reducentów w krążeniu materii.

4. Podaj sposób odżywiania się konsumenta I rzędu.

5. Na podstawie zamieszczonej sieci pokarmowej, zbuduj jeden łańcuch pokarmowy 4 ogniwowy.

19