jaarrapport 2007

Candida Höfer - The Brussels Series

JAAR-VERSLAG2007

I. Grenzenoversteken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

II. Eenwaaieraanstijlen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

-BOZARFESTIVAL. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

-BOZARMUSIC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

-BOZAREXPO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

-BOZARARCHITECURE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

-BOZARTHEATRE,DANCE,LITERATURE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

-BOZARCINEMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

-BOZARSTUDIOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

III. Vriendenvanhethuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

IV. BOZARenzijnpubliek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

V. Decoulissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

VI. Beheerenbeleid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

VII. Cijfers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

2

Foto’s:DanielleD’HaeseMikaëlFalkeKoenraadImpensJulienLanooLydieNesvadbaVincianePierartOlivierRouxhet

3

I Grenzenoversteken

4

GrenzenoverstekenDialoog, uitwisseling, creatieve versmelting: het BOZAR-programmastondin2007inhettekenvangrenzenoversteken.Datmagookbest letterlijkgeïnterpreteerdworden.Dewereldkwameenstukjedichterbij.InzijnverbeeldingkondebezoekervanhetPaleisvoor Schone Kunsten duizenden kilometers afleggen en bijzondereontdekkingendoenvanopdeeersterij.HijkonditjaareencomfortabelecultureleexcursiemakenlangsdeoudeendenieuweEuropeselidstaten,met de 16de-eeuwse Portugese avonturiers op ontdekkingstochttrekkenofdefijnzinnigesymboliekvandetraditioneleChinesekunstlerenappreciëren.

De tentoonstelling Het Verboden Rijk was op velerlei vlakkeneen hoogtepunt van het seizoen. Er gingen lange diplomatiekeonderhandelingen tussenChinaenverschillendeBelgischeoverhedenaan vooraf. Luc Tuymans ontwikkelde het concept, samen metcurator Yu Hui, vanuit een sensibiliteit en raffinement die je alleenbij raskunstenaars aantreft.Hetwerd geen radicale clash tussen tweetradities,maar een subtiel aftastenvanverschillenenverbanden.VijfeeuwenkunstuitChinaenuitdeZuidelijkeNederlandenstondenhieropeenverrassendeenverhelderendemaniernaastelkaar.

Rond het thema Portugal was een rijk en gediversifieerd festivalopgebouwdmetkunst, literatuur,muziek,film, architectuur endans.HetiseenbewustestrategievanhetPaleisvoorSchoneKunstenomooktussendeverschillendedisciplines inhuisdegrenzenuit tegommen.Deontmoetingtussendiversemakersenartistiekestemmenwerktjuistversterkend.Het festival werd een uitwisseling van kennis, kunst enideeënvande16deeeuwtotvandaag.

Met een selectie van exquise kunstvoorwerpen maakte de expoDe wereld rond overigens duidelijk hoe de Portugezen als eersten dewereldbijelkaarprobeerdentebrengen.

Met Balkan Trafik begaf het Paleis voor Schone Kunsten zichmiddenineenhype.Balkanritmeszijneenexportproductgeworden.Gipsymuziek,methaarknetterendeblazersenemotiesdiependelentussen melodrama en tristesse, wordt steeds vaker geremixt engesampled. Tijdens een propvol tweedaags festival stapten jongegroepen quasi rechtstreeks vanuit de undergroundscène het grotepodiumop.HoogtepuntwasForgive me, is this the way to the Future?,eenopdrachtwerkvanenkeleEuropeseconcerthuizenaandeServisch-Kroatische muzikant Goran Bregovic. Met zijn Europese premièreboordehijveleinspiratiebronnenaan.Zijnmuzikalebrievenaandriereligieuzetraditieswerdenonthaaldalseenfeestliedvanverzoening,overgrenzenenmuzikalesmakenheen.Bregovicbrachteensfeervollelofzangophetuniversele.

5

I.Grenzenoversteken

6

LessenuiteenjongegeschiedenisEennieuwstatuut,eenjongemaarervarendirecteur,eenoverkoepelendcultureel project, een versterkte en gereorganiseerde ploeg, heldereopdrachten en krijtlijnen, een gebouwenpatrimonium dat moestgerestaureerd en geherwaardeerd, een publiek datmoest opgebouwdenbediendworden,…Toenhet nieuwePaleis voor SchoneKunstenop1januari2002zijndeurenopende,stondhetvooreenreeksnietteonderschattenuitdagingen.Hetmoeilijkstewasdieallemaaltegelijkhethoofdtebieden,wantelkedaadhadgevolgenvoorderest.

Wiehet trajectde afgelopenzes jaar gevolgdheeft,kenthet verhaal:avontuurlijk,vurig,nietzonderrisico’s,maarfinaalsuccesvol.Wantin2007,aanheteindvanheteerstemandaatvanDirecteur-generaalPaulDujardin,werdendebelangrijkstedoelstellingenbereikt.Veeleerdaneeneindpunt,isditeenhalteopdeweg,ofnogeenvertrekpuntvoordetoekomst.Dietoekomstdientzichaanalseennieuwmandaatvanzesjaar,vanaf1januari2008.Wegaanvoortopdeingeslagenweg.

Zoals de voorbije jarenmoeten de taken van het Paleis voor SchoneKunsten ook nu weer begrepen worden binnen de context van eenpublieke dienstverlening die meegaat met haar tijd. De artistiekeambities zijn internationaal.Aanhet gebouwzijn aanpassingennodigomhetnogefficiënter,soliderengastvrijertemaken.Tweeomvangrijkerestauratiefasenwerdentoteengoedeindegebracht,namelijkhetgrotenoordelijke tentoonstellingsparcours en de BOZARSHOP aan deRavensteinstraat.DeuitgravingvandenieuwezalenvanhetKoninklijkFilmarchief en de herdefiniëring van het Filmmuseum blijven aan deordevandedag;deafwerkingisgeplandindeloopvan2008.

DevierbeleidslijnendiehetnieuwePaleisvoorSchoneKunstensindsdeopeningvolgt,blekenin2007zelfsnogsterkerdanindeeerstezesjaar.DefactoishetPaleisvoorSchoneKunsteneen‘ontmoetingsplekvoor alle kunsten’ geworden. Dit door de voortdurende klemtoonop het interdisciplinaire en de ‘transversaliteit’, denk maar aan hetPortugalFestival.Deveelzijdigheidvandeprogrammering‘verlaagdededrempelvoorhetgrotepubliek’doorookzonderverpinkenzakenaantebiedendie toegankelijkzijnvoordemassa.Hetmiljoenbezoekersvormt daarvan het levende bewijs. Men ging ook ‘kwaliteitsvollesamenwerkingsverbanden’ aan met een uitgebreide reeks spelers uithet Belgische culturele veld, zoals de Koningin Elisabethwedstrijd,het KlaraFestival en de Hallen van Schaarbeek. Maar net zo goedmet buitenlandse instellingen zoals de Smithsonian Institution enhetNaturalWorldMuseum. Via de programmering rondDuitslandenPortugal,hetEuropaliaFestival ende ‘architecturale visie voordehoofdstadvanEuropa’bereiddenwehetcultureleEuropavanmorgennietalleenvoor,maarbouwdenweeractiefaanmee.

Hetjaar2007waseenuitstekendjaarvoorhetverantwoordebeheerdat sinds 2002 van kracht is; de sociale vrede en het financiëleevenwichtvande instellinggetuigenervan.Artistiekkendenweeennieuw hoogtepunt wat het aantal activiteiten betreft. Door onzecontacten, producties en coproducties in het buitenland kende ookde internationale uitstraling een gevoelige expansie.Denkmaar aan

Magritte en Het Verboden Rijk in Beijing, Encompassing the Globe inWashington, Ingenium in Lissabon, Melting Ice inOslo, of Views on EuropeinMünchen.

De resultatenrekeningen van2007en vanhet eerstemandaat vandeDirecteur-generaal en zijn ploeg wijzen in dezelfde richting. Samenvormenzede idealebasisvooreennieuwesprongvoorwaartsvanhetPaleisvoorSchoneKunstenrichting2014.

ÉtienneDavignon,VoorzittervandeRaadvanBestuur

7

KrachtenbundelenDe opdracht van een instelling als het Paleis voor Schone Kunsten,namelijk een culturele uitstraling garanderen op nationaal eninternationaal vlak, is een uitdaging die men niet alleen kan dragen.DathetPaleisvoorSchoneKunstenvandaagzijnkruissnelheidbereiktheeft,isalleenmogelijkdoordathetsteuntopeensolidestructuurenkanrekenenopdeinbrengenmedewerkingvanvelen.

Het vertrouwen en de steun van de Raad van Bestuur, onder hetvoorzitterschap van burggraafDavignon, stelden ons dit jaar in staatde juiste beslissingen te nemen en vooruitgang te boeken in hetoverkoepelendeproject.Ikwilhenhiervoorwelgemeenddanken.

Deinvesteringenenhetvolgehoudenevenwichtopdebegrotingwarennietmogelijk geweest zonder de tussenkomst vande eersteminister,deheerGuyVerhofstadt,vanmevrouwLauretteOnkelinx,vice-eersteminister enminister van Justitie, van de heerDidierReynders, vice-eersteministerenministervanFinanciën,vanmevrouwFreyaVandenBossche,vice-eersteministerenministervanBegroting,enzonderdeinbrengvanhetBeliris-fonds(Federaal-regionalesamenwerking)viadeBrusselseHoofdstedelijkeRegering.Allenwillenwehiervoorvanhartedanken.

Maarhetwelslagendankenwijookaanonzeploeg,365medewerkersdieinternzorgdragenvoordeadministratie,hetgebouwendecultureleprogrammering van dit grote multidisciplinaire huis. Al deze takenwordenvolledigdoorde instelling verzorgd.Naasthet culturele luikwilikookdenadrukleggenophetwerkdat,insamenwerkingmetdeRegiederGebouwen, verrichtwordtdoordeverantwoordelijkenvande werven, architecten, beheerders en technici. Dankzij hen gaat de

PaulDujardin,Directeur-generaal

restauratievanhetgebouwvoort,waardoorweheterfgoedactiefmaarmetrespectkunnenbeheren.

Deactiviteitenincoproductiemetdegebruikelijkeculturelepartnersofviasamenwerkingsverbandenbodeneenheidinverscheidenheid;zebetekendeneenkwalitatievetroefdiebijdroegtotdegrotediversiteitvanonscultureleaanbod.Opallevlakkenkondenweookrekenenopcultureleenfinanciëlesamenwerkingvanuithetbuitenland,ditmetdesteunvandeheerKarelDeGucht,ministervanBuitenlandseZaken,en de medewerking van instanties verantwoordelijk voor cultuur eninternationale betrekkingen, meer bepaald in China, Duitsland enPortugal.Ooknaarhengaatonzeoprechtedankuit.

Trouwaanhaarinternationaleniveau,bevestigdeonzeprogrammeringdebelangrijkekrijtlijnenmetklassiekeconcerten, jazz,wereldmuziekenzelfsrock.Behalvedegrotetentoonstellingenvanoudeenmodernekunst ging bijzondere aandacht uit naar Belgische kunstenaars. Defilmevenementenkendeneenhogevlucht,netzoalshetarchitectuurluiken de literaire activiteiten. Tot slot kwamen ook de podiumkunstengoedvoordedag,zowelafzonderlijkalsbinnendecontextvanfestivals.Devolledigeprogrammeringomvatte5.480activiteiten.

Dedynamiekdiezoontstaat,maakteenpadzichtbaardatwemetveeltoewijdingwillenblijvenbewandelenomzodetoekomstvanhetPaleisvoorSchoneKunstenveiligtestellen.

I.Grenzenoversteken

Foto : Julien Lanoo

8 II.Eenwaaieraanstijlen

Jan Lauwers en Needcompany, Deconstruction ©Needcompany/Luc Galle

�

II Eenwaaieraanstijlen

10

BOZARFESTIVAL!

Allegenresdiesamenkomen:transversaliteitisinhetPaleisvoorSchoneKunstengeenijdelbegrip.Hetartistiekeprogrammazoektconstantnaarkruisbestuivingendieelkprojectineenbrederecontextplaatsen.

Somsvertrektdeverbredingvanuitdekunstenaarszelf,omdatzezichvaakniet langer tot éénmediumbeperken. In andere gevallen is eengeografischgegevenhetuitgangspunt.

In2006konhetIndiafestival eenvoltrefferwordengenoemd,zowelquaopkomstvanhetpubliekalsappreciatiedoordepers.Hetfestivaleindigdein januari 2007 in schoonheid met enkele belangrijke evenementen.Een ‘Spiritual India’ weekend bracht een verkenningstocht door hetspiritueleerfgoedvanIndiaviamuziek,dansenpoëzie.SharmilaRoy,bekendvandemuziekvoordefilmMahabharatavanPeterBrook,zongcomposities vanRabindranathTagore.Navtej Johar danste op soefi-teksten.DeBaûls,zwervendemuzikantenuitBengalen(ookbekendals‘degekkenvanGod’)schreeuwdendeschoonheiduit.InhetPaleisvoorSchoneKunsten,énuitzonderlijkookonderdesterrenhemelvanhetBrusselse Planetarium,weerklonk dhrupad,muziek gebaseerd op hetreciterenvandeveda’s.Orgelpunt van het Indiafestival was een concert met virtuozepercussionisten alsZakirHussain,VikuVinayakramendeDrumsofManipur.

HetDuitsevoorzitterschapvandeRaadvandeEuropeseUniewerdinhetPaleis(éninhetCultuurcentrumINGophetKoningsplein)doornietminderdantweebelangrijketentoonstellingenindeverfgezet.

11

IndemargedaarvanbloeideeenDuitse LenteinBrussel:muziek,poëzie,literatuur,dansentheaterlegdeneendirectverbandmetdethema’svande tentoonstellingen. BOZARMUSIC exploreerde het romantischerepertoire. Zo kwamen Lieder van Schubert, Schumann en Brahms,pianoconcerten van Beethoven, symfonische muziek van Brahms,MahlerenBruckneraanbod.DehedendaagseDuitsecultuurscènewasdanweerpresentmetvoorstellingenvandechoreografe/danseresAntjePfundtner.Pfundtnercombineertdansengesprokenwoord.Zespreektmensenaanophunijdelheidendoetditopeenzeerherkenbaremanier.An evening of dance bracht diverse dansers samen rond choreograafMartinNachbar.BOZARTHEATREnodigdeeenvanDuitslandsmeestvooraanstaandegezelschappen, de Münchner Kammerspiele, uit voor de BelgischepremièrevanDie Zehn Gebote.RegisseurJohanSimonsbaseerdezichopdegelijknamigefilmvandePoolsecineastKrzysztofKieslowski.BOZARCINEMAinviteerdeWernerHerzogvoordepresentatievaneen documentaire,Little Dieter learns to fly.De installatieKristall vanMatthiasMüller enChristophGirardet bracht eenmeditatie op hetthemavanspiegelsinfilmklassiekers.BOZARLITERATUREtenslottebrachtzeslezingeninhetkadervanLiteratuuropdeMiddagonderdegemeenschappelijketitelDuitslands grootse eeuw.

Portugal and the world, een festival inhetkader vanhetPortugesevoorzitterschap van de Raad van de Europese Unie, verkende deculturelevermengingenconfrontatiediehetgevolgwasvandePortugeseontdekkingsreizen.Ze laattotvandaagtoesporenna.Eerstenvooralindemuziek:degrenzelozeweemoedvan‘overalennergensthuiszijn’klinktdoorindefado.BOZAR MUSIC bracht traditionele fado uit Coïmbra, maar ookhedendaagsesterrenalsMariza,MísiaenMariadeMedeiros.MafaldaArnauthlieteenhedendaagsevarianthoren.SarahTavaresenTitoParis

brachtenuitKaap-VerdiëhartverwarmendemuziekmeedieweigerttekiezentussenEuropaenAfrika.Op uitnodiging van BOZAR LITERATURE kwamen auteurs uitBrazilië (João Ubaldo Ribeiro en Paulo Lins), Angola (José EduardoAgualusa) enOost-Timor (Luis Cardoso) naar Brussel, in afwachtingvangastlezingenvanauteursuithetmoederlandwaarmeehet festivalin2008afsloot.BOZARTHEATRE brachtmet Banquete (regie en concept PatriciaPortela)eenmixvantheater,gastronomie,wetenschapenconcert.BOZAR DANCE confronteerde dan weer de studenten van dedansschool PARTS met de elektronische jazz-improvisatie van hetPortugeseensembleGranular.

Indiafestival

II.Eenwaaieraanstijlen

12

BOZARMUSIC

Hetproject

HetPaleisvoorSchoneKunstenheefteenlangetraditieingevarieerdeenkwaliteitsvolleconcerten.Namenwaarjenietomheenkanstaaninhetprogrammazijaanzijmetjongenfristalent.BOZARMUSICwildemuziekliefhebberslatengenietenvanhunfavorieterepertoireenhunlievelingsartiesten,enhendaarnaastookdewegwijzennaarhetonbekende.Naastklassiekemuziekkomenookanderegenresintoenemendemateaanbod.Deconcerten–BOZARMUSICorganiseerterongeveer250perjaar-vindenplaatsinhetPaleisvoorSchoneKunstenzelf,ofopanderelocatieszoalsdeMiniemenkerkenhetConservatorium.Inhetprogrammaziteenduidelijkelijnencontinuïteit.Thema’senresidentiesbakenenhetseizoenafengevenhetdiepgang.Hetpubliekapprecieertdewaaieraanstijlenendebredehorizon,zoblijktuitdenogsteedsgroeiendeopkomst.DemuziekprogrammeringvanBOZARMUSICgenietdaarnaastookopEuropeesvlakeenruimeerkenning.

ActiviteitenHetaanbodvan2007teldedertigabonnementenreeksenentienvrijereeksen.

SymfonieorkeSten De Belgische orkesten blijven als trouwepartners nadrukkelijk aanwezig in het programma. Drie van dezeorkestenverwelkomdeneennieuweartistiekedirecteur.WalterWellervervangt sinds september2007MikkoFranckaanhethoofdvanhetNationaalOrkestvanBelgië(NOB).BijhetOrchestrePhilharmoniquede Liège (OPL) heeft Pascal Rophé de plaats ingenomen van zijnlandgenootLouisLangrée.IndeMuntkomtMarkWigglesworthindeplaatsvanKazushiOno;tijdenshetseizoen2007-2008nemendebeidechefsnogdesymfonischeconcertenvoorhunrekening.Devoortdurendeinspanningvandezeorkesten,endatgeldtevengoedvoordeFilharmonieonderleidingvanPhilippeHerrewegheenDanieleCallegari, boekt resultaat en wordt door het publiek ten zeerstegewaardeerd.Eentroefvoorhetpubliekesuccesisdeaanwezigheidvangrotesolisten:voormaligelaureatenvandeKoninginElisabethwedstrijdzoals Yuzuko Horigome, Severin von Eckardstein, Abdel RahmanEl Bacha, revelaties zoals de jonge violisten Arabella Steinbacher ofPatriciaKopatchinskaja,naastgevestigdewaardenalsBorisBerezovsky,ElisabethLeonskaya,ofgroteBelgischesolistenalsBernardLemmens.Metderegelmaatvaneenklokwarendemeestprestigieuzebuitenlandseorkestentegast:deWienerPhilharmonikeronderleidingvanDanieleGatti, de Berliner met Simon Rattle, het Cleveland Orchestra, hetChamberOrchestraofEurope,hetLondonSymphonyOrchestrametzijn nieuwe vaste dirigentValeryGergiev, dePhilharmonie van Sint-PetersburgmetYuriTemirkanov,hetConcertgebouwAmsterdammetMarissJansons.

Huelgas Ensemble o. l. v. Paul van Nevel © Huelgas Ensemble

13

1.

2.

3.

recitalS Pianisten, violisten, cellisten en zangers: het Paleis voorSchoneKunstenontvinglegendarischevertolkerszoalsAlfredBrendel,ItzhakPerlman,GrigorySokolovofRaduLupu,voormaligelaureatenvan de Koningin Elisabethwedstrijd die intussen een schitterendecarrière uitgebouwd hebben zoals Gidon Kremer of Vadim Repin,jongesterrenzoalsEvgenyKissinenMatthiasGoerne.HetpubliekvanhetConservatoriumkonhetonwaarschijnlijketalentontdekken van jonge artiesten als Patricia Kopatchinskaja, LeonidasKavakos of Laurent Korcia. Ook gevestigde waarden als PieterWispelweyenHeinrichSchiffkwamenerlangs.

kamermuziek Het Alban Berg Kwartet speelde zijn voorlaatsteconcert inBrussel.Nadedoodvandealtviolistbeslistehetensembleomzijnactiviteiteninmei2008stoptezetten.InhetConservatoriumpasseerden altviolisteTabeaZimmermannenhaarArcantoKwartetvooreenmini-festivalvandrieconcerten,waarinzedekwintessensvandekamermuziekbrachten.Indezecycluskwamennog meer ensembles van topniveau aan bod: het Hagen Kwartet,ArtemisKwartet,TakacsKwartet,PavelHaasKwartet(getalenteerdeRising Stars).Innovember2007wijddenAndrasSchiffenhetQuatuorMikrokosmos(datbestaatuitviervandebesteHongaarsesolisten)drieavondenaanBartók.Daarbijwarenzijnzesstrijkkwartettentehoren,detopinditgenrenaastwerkenvoorpianosolo.

oude muziek en barokmuziek In het intieme kader van deMiniemenkerkkonhetpubliekaantrekkelijkeprogramma’svanoudemuziek en barokmuziek meemaken, onder andere met het RicercarConsort,LaPetiteBande,hetChoeurdeChambredeNamur(meteenconcert voor de twintigste verjaardag van dit uitstekende ensemble),StylusPhantasticus(incoproductiemetdeBarokkeLentevandeZavel),hetensembleDaedalus.BOZARMUSIC wijdde verschillende concerten aan Buxtehude, ter

gelegenheid van de driehonderdste verjaardag van zijn dood. GeenandereconcertzaalinEuropaheeftdezeverjaardagzouitvoeriggevierd.Deorgelcyclushadhet integraleoeuvrevanBuxtehude inpetto,metBernard Foccroulle aan het orgel. Begin mei werden vier concertengegroepeerdinéénweekend.In de ProtestantseKapel kwamen de klavecinisten Laurent Stewart,NicolaudeFigueiredoenhetduoSkipSempéenOlivierFortinlangs,evenalsdeluitistHopkinsonSmith.Indecyclusoudemuziekdokendevertrouwdepartnersop:PaulVanNevelenhetHuelgasEnsemble(incoproductiemetFlagey),JosVanImmerseelenAnimaEterna,PhilippePierlotenhetRicercarConsort,LaPetiteBandeenSigiswaldKuijken.Gespreid over twee seizoenen waren drie huisartiesten in 2007 inresidentie. Skip Sempé trad op als klavecinist en dirigent, met zijnensembleCapriccioStravaganteenhetBelgischebarokorkestB’rock.HetorgelpuntvandezeresidentiewasdegroteproductieLa Pellegrina,waarvan indegrotezaalHenryLeBoeufeenopnamegemaaktwerd.Pierre Hantaï vonden we terug achter het klavecimel en te middenvan zijn ensemble Le Concert Français. Lorenzo Ghielmi bespeeldehetorgelenhetklavecimbelentradaanmetzijnensembleLaDivinaArmonia.GhielmienHantaïwarenookgastenvandeBachAcademie,een initiatief van Philippe Herreweghe in coproductie met BOZARMUSIC, deSingel in Antwerpen en het Concertgebouw in Brugge.Herreweghe resideerde met zijn ensemble Collegium Vocale in hetConservatoriumvoormasterclasses,concertenenconferenties.

Vocale muziek Degrootstevocalemeesterwerken,vooralbarokkeen klassieke muziek, lokten een groot publiek naar het Paleis voorSchoneKunsten:Vivaldi (Tito Manlio),doordeAccademiaBizantina,Rossini (Tancredi) door René Jacobs en het Orchestre des Champs-Elysées,Händel(Jephta)doorOperaFuoco.WeontvingenookWilliamChristieenzijnArtsFlorissants,eerstmetdejongezangersvanLeJardindesVoixdaarnametDie SchöpfungvanHaydn.JohnEliotGardiner,het

1.PhilippeHerreweghe©MielPieters2.MagdalenaKozena©Kasskara/DG3.VadimRepin©Kasskara/DG


14

Orchestre Révolutionnaire et Romantique en hetMonteverdi Choirwaren te horen in mooie programma’s rond Bach en Brahms. Tweebriljante stemmen doken op in de cyclus vocale muziek: MagdalenaKozenaenCeciliaBartoli.

HedendaagSe muziek ArsMusica blijft een belangrijke partner,evenals de ensembles Ictus en Musiques Nouvelles. Pianist Pierre-Laurent Aimard bracht een programma rond componist GeorgeBenjamin in de Studio 4 van Flagey. Het samenwerkingsverbandECHO(EuropeanConcertHallOrganisation)brachttweebijzondereproductiesnaarBrussel:Forgive me, is this the way to the Future? vanGoranBregovicenzijnWeddingandFuneralBand,metKristjanJärvienhetAbsoluteEnsemble.IndecemberbrachtJanFabre(tekst,choreografieenscenografie)decreatievanI am a mistake,waarvoorWolfgangRihmdemuziekschreefenChantalAkermaneenfilmdraaide.

eVenementen HetDuitsevoorzitterschapvandeEuropeseUniewerdofficieelafgeslotendoorhetBayerischesStaatsorchesteronderleidingvanKentNagano.Inmaart,naaraanleidingvandevijftigsteverjaardagvanhetVerdragvanRome,brachthetOrchestrePhilharmoniqueduLuxembourgonderleidingvanEmmanuelKrivinedeNegende SymfonievanBeethoven.GewoontegetrouwbeginthetseizoenmethetKlaraFestival:eengebaldconcertaanbod in samenwerking met het Festival van Vlaanderenen Klara. Bij de invités vonden we prestigieuze orkesten zoals hetPhilharmonisch Orkest van Israël met Zubin Mehta, het WorldOrchestra forPeacemetValeryGergiev,depianistBorisBerezovskyineenRussischprogrammaenRafalBlechacineenrecitaldatvolledigaanChopingewijdwas.TijdenshetFestivalwerdookheteersteseizoenvan Muntdirecteur Peter De Caluwe ingezet met de monumentaleGurrelieder,gedirigeerddoorMarkWigglesworth.Netalsinaugustus2006washetWest-EasternDivanOrchestraweerte

CeciliaBartoli

‘IkkeeraltijdgraagterugnaarhetPaleisvoorSchoneKunsten,maarditkeerhadmijnconcertietsextraontroerends.HetthemawasdehommageaanMariaMalibran,dieinBrusselleefdeenerbegravenwerd.ToendeariadieMendelssohnvoorMariaenCharlesBériotschreef,indecembervoorheteerstopdezeplekweerklonk,wasikdiepgeraakt.IdemvooreenbeweginguithetBériot-concertodatmisschienvoorheteerstinmeerdan150jaarophistorischeinstrumentenuitgevoerdwerd.MijndankookvoordesteuneninteressevanhetBelgischepubliekdateenreprisevanhetconcertmogelijkmaakte!Eentweede,uitverkochtconcertvondplaatsinmaart-ampereenweekvoordetweehonderdsteverjaardagvanMariaMalibran.ZiedaarwathetseizoendatmijnaarBrusselbracht,zobijzonderenbetekenisvolmaakte.Ikhoopdatudatookzovoelde.Ikkijkernaaruitomsnelterugtekeren.’

Foto©Universal/DeccaMusicGroup

DeItaliaansemezzosopraanCeciliaBartoliiseenvastegastinhetPaleisvoorSchoneKunsten.In2007brachtzeeenprogrammarondhaarillusterevoorgangsterMariaMalibran.

15

1.

2.

gast,eenorkestmetjongemuzikantenvanjoodseenArabischeafkomstonder leiding van Daniel Barenboim. Het werd een betekenisvolconcert,ineenafgeladenvollezaal.

kunStberg op zondag De zondagochtendconcerten in hetkader vanKunstberg opZondag laten het publiek kennismakenmettalentvollevertolkersuitbinnen-enbuitenland.Hetiseenseriewaaringrote kwaliteit in een laagdrempelige formule wordt aangeboden. Insamenwerking met ECHO (European Concert Hall Organisation)krijgenRising Starseenkans.DecellistChristianPolteraendepianistePolinaLeschenko sloten eind junihet seizoen af. In septemberwerdde tiende verjaardag van de zondagochtendconcerten gevierd metvoormaligeRising StarsYossifIvanov,MarieHallynckenRonaldVanSpaendonck.

muziek en poëzie Deze cyclus voerde luisteraarsmeeop een reisnaar het Indië van Rabindranath Tagore (tijdens het weekend rondspiritualiteit waarmee het Indiafestival afsloot), naar het antiekeGriekenland van Sappho (een avond met Angélique Ionatos) en hetromantische universum van FriedrichHölderlin (in het kader van detentoonstellingKijk op Europa).

Wereldmuziek DewereldmuziekheefteenstevigeplaatsgekregeninhetPaleisvoorSchoneKunsten.Themareeksen,festivalsenthemadagenbrachtenmeerdan16.000geïnteresseerdennaarhetPaleis.In januari2007waserhetafsluitendeweekendvanhetIndiafestival,waarbijdemystiekvandeBauls,depoëzievanTagoreendemeditatievandedhrupadaanbodkwamen,ditlaatstemeteendubbelconcerteneenfilmprojectie inhetPlanetarium.DeHenryLeBoeufzaalwashettoneelvooreenpercussiefeestonderleidingvanZakirHussain.IndelentewasereenreeksvandrieconcertenrondChinesemuziek.Daarinkwamdepopulairemuziekaanbod(methetShanghaïTeahouse

Ensemble),maarookdehedendaagsemuziek(metimprovisatiesvanhettrioMinWuXu)endeklassiekeChinesemuziek(drieoudemeestersineensolovoorstelling).Jazz was goed vertegenwoordigd met Kris Defoort, Archie Shepp,SonnyRollinsenWoodyAllen.HetBalkanTrafik!Festivalbrachtoptweedagentijdmeerdandrieduizend jongerenopdebeendie ineenfeestelijke stemming genoten en dansten op fanfares en hedendaagsemuziekuithetzuidenvanOost-Europa.HetnajaarstondinhettekenvandePortugeestaligemuziek,metfadouitCoïmbra,SaraTavaresindubbelconcertmetTitoParisenMarizavooreenuitverkochteHenryLeBoeufzaal.Een Congodag met workshops, lezingen, documentaires, films,animatiesenconcerten(KasaïAllstars)werdalshoogtepuntbeschouwdvandeCongoleseherfstinhetkadervanhetYambiproject.Het Moussemfestival in november bracht zowel jonge en nieuwestromingenalsgevestigdewaardenalsSabahFakhriuitdeArabischtaligewereld. Muziek werd er gecombineerd met documentaires, theater,hedendaagsedans.

1.WoodyAllen©Sygma-2.KasaïAllStars


16

BOZAREXPO

Hetproject

DeveelzijdigeprogrammeringvanhetdepartementBOZAREXPOissterkopdeactualiteitgericht.Historische,moderneenhedendaagsetentoonstellingenwisselenelkaaraf.Ookvideo,filmendigitaletechniekenkomenaanbod.Projecten,installatiesententoonstellingenstaanbroederlijknaastelkaar.HetgebouwvanVictorHorta,voorveleneeninspiratiebron,biedteenreeksruimtesdiezichkunnenaanpassenaandemultipeleeisenvanvandaag.

ActiviteitenOok2007kendeeenrijkgediversifieerdeprogrammeringmetzeventiententoonstellingen,waarvantweeextra muros.Vooraldesamenwerkingmet China (Het Verboden Rijk en Magritte) verdient een bijzonderemelding.

Het Verboden rijk

Wereldbeelden van chinese en Vlaamse meesters

Van15februaritot6meiTweecontinenten,vijfeeuwenschilder-entekenkunst,tweemanierenvanomgaanmetbeelden.DeBelgischekunstenaarLucTuymansenYuHui,curatorvanhetPalaceMuseuminBeijingbrachteneendialoogopgangtussenkunstuitdeZuidelijkeNederlandenenChina.Tekeningenen schilderijen vande15de tot begin20ste eeuw vano.a.VanEyck,Brueghel, Rubens, Van Dyck, Jordaens, Ensor, Mellery en SpilliaertgingeneenverbondaanmetwerkenoppapierenzijdeuitdeMing-enQingdynastieenhetbeginvandeChineseRepubliek.LucTuymans: “Viahetvisuelebeeldproberenwededialoogopentebreken,zonderdaarbijafbreuktedoenaanbeidetradities.Wewerkenmet ‘interpuncties’: twee beeldengroepen van bijvoorbeeld Chinesekunstwordendoorbrokendooreenwesterswerk.”De tentoonstelling Het Verboden Rijk blies de oude meesters nieuwleveninensloegeenbrugnaareenvolgendluikmethedendaagsekunst.NahetPaleisvoorSchoneKunstenreisdedetentoonstellingnaarhetPalaceMuseum.VoorEuropalia-Chinain200�bereidtLucTuymanshet tweede luik van deze tentoonstelling, over hedendaagse kunst inChina voor. Ook deze tentoonstelling reist daarna naar Beijing, in2010.

commissarissen: Yu Hui en Luc Tuymans • coördinator: Anne Judong •

productie: BOZAR EXPO en The Palace Museum, Beijing • catalogus: Het

Verboden Rijk. Wereldbeelden van Chinese en Vlaamse meesters, BOZAR

BOOKS by fonds Mercator, Brussel, 2007, 207 p. • Steun/sponsoring: de

Vlaamse en Belgische federale overheden en het Ministerie van Cultuur van

China • plaats: Koningsstraatcircuit • toegang: ¤ 7,00 • bezoekers: 44.323

1. Installatie San Keller, Clever and Smart © Philippe De Gobert

17

Het archief van de verbeelding

Het gezicht van de massa

Van17februaritot25maartHet FotoMuseumAntwerpen bezit enkele duizenden glasnegatievenuitdelatejaren1�40en1�50.ZezijnafkomstiguithetarchiefvandeAntwerpsekrantVolksgazet.In vergelijking met de journalistieke meesterwerken uit die tijd vanHenri Cartier-Bresson of David Seymour ogen de foto’s misschienbescheiden. Maar deze ‘humanistische’ fotografie heeft oog voor demassaenboortdaardoordepoëzievanhetalledaagseaan.

commissaris: Pool Andries • coördinator: Frank Vanhaecke • productie:

BOZAR EXPO en FotoMuseum Provincie Antwerpen • Steun/sponsoring:

FotoMuseum Provincie Antwerpen en de Nationale Loterij • plaats:

Ravensteincircuit • toegang: gratis

Jan lauwers

restlessness

Van2maarttot6meiJan Lauwers (1�57) is beeldend kunstenaar, theater- en filmmaker.ZijntheaterproductiesmetNeedcompanyzijninternationaalgeroemdals baanbrekend.Met zijn beeldend werk kwam hij tot nu toemaarsporadisch naar buiten. Deze eerste solotentoonstelling opende zijnateliervoorhetpubliek.DetentoonstellingRestlessnessfocusteopzijnbeeldendwerkvan1��6tot2006.ZeginggepaardmetevenementendiehetmultidisciplinairekaraktervanLauwers’werkenNeedcompanyindeverfzetten.Jan Lauwers is, zoals hij zelf zegt, ‘gewoon een kunstenaar’, actief inverschillende disciplines. In een wereld die zich heeft teruggeplooidopeen ‘oppervlakkig realisme’om teoverlevenen tebestaan,bakentJan Lauwers met woorden en beelden een eigenzinnig territorium

af. Hysterie, het absurde, het onuitsprekelijke, de vrijheid en deontredderingkunnenersamengaanenzelfseeneenheidvormen.Tijdens tweeavondennodigdehij - ‘just forBrussels’-associated artists uitdienaastdegrotereproductiesvanNeedcompanyallerleiprojectenopzetten. In diverse constellaties maakten deze ‘entrepreneurs inentertainment’films,installaties,performancesenvoorstellingen.

commissaris: Jérôme Sans • coördinator: Sophie Lauwers • productie:

BOZAR EXPO en Needcompany • catalogus: Restlessness. Engelse editie

(met Nederlandstalige katern van 11 pagina’s), BOZAR BOOKS by fonds

Mercator, Brussel, 2007, 176 p. • plaats: Antichambres • toegang: gratis

faire un effort

San keller. clever and Smart

Van2maarttot15aprilHetNewInternationalCulturalCentre(NICC)zetinsamenspraakmethetPaleisvoorSchoneKunstenhetprogrammaFaire un effortop.Hetiseenreekswaarinritmeentijddebelangrijksteonderdelenvormen.Na Tris Vonna-Michell was San Keller (1�71, Zwitserland) te gast.Stefan Keller studeerde aan de universiteit voor kunst en design inZürich.Actievormtdebasisvormvanzijnartistiekwerk.ZijnartificieelalteregoSanKellerleidthem“weguitdeinnerlijkebeslotenheidvandegedachtenaarhetkoninkrijkvanhetechteleven,dewereld”.DetentoonstellingClever and SmartinhetPaleisvoorSchoneKunstenbrachtuiteenlopendewerkeneninterventiessamendiedetoeschouweraanspoordentotreflectie.coördinator: Anne Judong • productie: BOZAR EXPO en NICC • plaats:

Foyer I • toegang: gratis

Anoniem, De keizerlijke concubine van Keizer Hongli, ca. 1750, Palace Museum, Beijing.


18

kijk op europa

europa en de duitse schilderkunst in de 19e eeuw

Van8maarttot20meiDe Staatliche Museen zu Berlin, de Staatliche KunstsammlungenDresden en de Bayerische Staatsgemäldesammlungen Münchensloegen,tergelegenheidvanhetDuitsevoorzitterschapvandeRaadvandeEuropeseUnie,dehandeninelkaaromdeDuitsekunstuitde1�deeeuwvanuitdiverseinvalshoekentebekijken.BelangrijkeEuropese landenenregio’swerdentelkensgekoppeldaanspecifiekethema’s.TallozeimpulsenuitdeEuropesekunst,geschiedenisenactualiteitinde1�deeeuwweerspiegeldenzichindeDuitsekunst.Detentoonstellingmaaktedezewisselwerkingenzichtbaar.De reis begon in Griekenland, bakermat van de Europese cultuur.Kunstenaars als Karl Friedrich Schinkel en Anselm Feuerbachidealiseerdendeantiekeplaatsenenmythen.ItaliëwasdegeliefkoosdebestemmingvoormeestersalsJosephAntonKoch,FriedrichOverbecken Carl Blechen; de Academie van Kopenhagen inspireerde PhilippOtto Runge, Johan Christian Dahl en Caspar David Friedrich. EensterkeaantrekkingspoolvormdendeOostenrijkseenZwitserseAlpen,vereeuwigdinadembenemendevergezichtenvanFriedrichenLudwigRichter. Van Bohemen en Spanje ging de tentoonstelling langs deEngelseportretkunst.België liet sporennametzijnhistorieschilderkunst.MaxLiebermannstileerdeHollandsegenrestukkentoteensocialeutopie.CarlSpitzwegenWilhelmLeiblhaaldenhunhartopaandeFransepleinairschilderkunst.De rondreis eindigde in Berlijn met een van de scherpzinnigstewaarnemers:AdolphMenzel,steraandeEuropesesterrenhemel.

commissarissen: Bernhard Maaz, Joachim Kaak, Ulrich Bischoff •

coördinator: Ann Flas • productie: BOZAR EXPO en de Staatliche Museen

zu Berlin, de Staatliche Kunstsammlungen Dresden en de Bayerische

Staatsgemäldesammlungen München. Onder de hoge bescherming van Dr.

Angela Merkel, kanselier van de Bondsrepubliek Duitsland • catalogus: Views

on Europe. Europe and German Painting in the Nineteenth Century. Engelse

editie (met een Nederlandstalige katern), Hatje Cantz, Ostfildern, 415 p.; Blicke

auf Europa. Europa und die deutsche Malerei des 19. Jahrhunderts. Duitse

uitgave(met een Nederlandstalige katern), Hatje Cantz, Ostfildern, 2007, 415 p.

Scenografie: Scala, Günter Krüger, Berlijn • Steun/sponsoring: German

Federal Cultural Foundation en de Kulturstiftung des Bundes • plaats:

Ravensteincircuit • toegang: ¤ 9,00 • bezoekers: 21.295

Visit(e). Hedendaagse kunst in duitsland

Selectie uit de verzameling hedendaagse kunst van de

bondsrepubliek duitsland

Van23maarttot1juliDeDuitseBondsrepubliekverzameltsinds1�70eigentijdsekunst.Decollectiebestaat inmiddels uitmeerdanduizendkunstwerkendiena1�4�totstandkwamen.Hetverzamelbeleidvertrektvaneenbredevisie.Hetconcentreertzichnietopafzonderlijkekunstenaarsmaaropeenbredewaaieraanartistiekeuitgangspunten.DaarmeebiedtdecollectieeenboeiendoverzichtvandeartistiekecreativiteitinDuitsland,zondertestrevennaarkunsthistorischevolledigheid.DetentoonstellingVisit(e)wasopgevatalseenlevendigbeeldessay.Denadruklagopdeartistiekeproductievandelaatste20jaarmetondermeerwerk van IsaGenzken,AndreasGursky, JonathanMeese,NeoRauchenGregorSchneider.Drie thema’s die in de hedendaagse kunst aan bod komen, stondencentraal: de constructie van geschiedenis, het individuele en hetcollectievelevenendediversemanierenomderuimtevoortestellen.Erwaren schilderijen te zien van JonathanMeese enDanielRichter,tekeningen van Joseph Beuys en Johannes Kahrs, sculpturen vanRebecca Horn en Nam June Paik, foto’s van Thomas Demand enWolfgangTillmansenfilmsenvideo’svanTacitaDeanenOmerFast.

IsaGenzken, Lamp,1��4©CourtesyGalerieDanielBuchholz,Köln

©JacquesCharlier

1�

commissarissen: Eugen Blume en Anette Hüsch • coördinator: Ann Flas •

productie: BOZAR EXPO • catalogus: Visit[e]. Werke aus der Sammlung

zeitgenössicher Kunst der Bundesrepublik Deutschland. Tweetalige catalogus

in het Engels en het Duits, DuMont, Keulen, 2007, 200 p. • Steun/sponsoring:

de Gedelegeerde van de Bondsregering voor Cultuur en Media, in het kader van

het Duitse voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie • plaats: ING,

Cultuurcentrum ING, Brussel • toegang: ¤ 5,00 • bezoekers: 10.670

ikob

Verzameling van het museum für zeitgenössische kunst eupen

Van2�maarttot24juniHetikob,hetInternationaleKunstzentrumOstbelgienisgevestigdineendrukbezochtecommerciëlewijk inEupen.Sederteen tiental jaarde vitrine voor hedendaagse kunst van deDuitstaligeGemeenschap.Het museum stelt sinds 2003 een verzameling samenmet werk vaninternationaalbekendekunstenaars.AlsaanzetschonkenmeerdanvijftigkunstenaarsuitBelgië,Nederland,LuxemburgenDuitslandwerkenof gavenze inbruikleen.Aankopenenopdrachtenvullendeverzamelingaan.BOZAREXPOtoondeeenweloverwogenkeuzemetoogvoordiversemedia:installaties,videokunst,schilderijen,sculpturen,tekeningen,foto’sengrafischwerk.Detentoonstellingbevattewerkvaninternationalekunstenaars,albleefhetaccentopBelgiëliggen.

commissaris: Wolfgang Becker • coördinator: Frank Vanhaecke • productie:

BOZAR EXPO en ikob, Museum für Zeitgenössische Kunst Eupen • catalogus: Le

Frac Oriental de Belgique. The ikob collection. Viertalige catalogus (Frans, Duits,

Engels, Nederlands), ikob, Eupen, 128 p. • Steun/sponsoring: Deutschsprachige

Gemeinschaft Belgien, Stadt Eupen, BRF, Grenz-Echo Verlag, Culturele Dienst

van de Provincie Luik en Ethias • plaats: Foyer I • toegang: gratis JanLauwers,Restlessness Christian Gottlieb Schick (1776-1812), Bildnis der Heinrike Dannecker, 1802, Staatliche Museen zu Berlin – Nationalgalerie

Willy Ronis, De vakbondsafgevaardigde, 1950


20

a4

Hell’o monsters. game on you

Van27apriltot16septemberA4, een initiatief van B.P.S.22 Project van Charleroi, geeft jongekunstenaarseenpodium.HetkeerdevoordetweedekeerterugnaarhetPaleisvoorSchoneKunstenmetHell’O Monsters,eencollectiefvanvierkunstenaarsuitdegraffiti-scène:Blastus,Desro,Ewing33enTatone.Zoals sommige graffitikunstenaars bouwvallige muren in de stadopluisterenmethuncreaties,zowillenHell’O Monstershuntekeningenverspreiden om een niet bepaald gelukkige wereld op te vrolijken.Intussenhoudenzeonsookeenspiegelvoor:hunironischekarikaturenvertonenmaaraltemenselijketrekken.Tekenendoenzemetdepen,viltstift,spuitbusofverf.InBrusselcreëerdenzeeenhoogstpersoonlijkuniversumbewoonddoorbizarremonsters.EenfantastischewereldmetdenkbeeldigepersonagespalmdedemurenvanhetPaleisin.EentweetaligA4-documentlichttehetwerkvandekunstenaarstoe.

commissaris: Nancy Casielles • coördinator: Anne Judong • productie:

BOZAR EXPO en B.P.S.22 Project • plaats: Ravensteincircuit • toegang:

gratis

prijs van de Jonge belgische Schilderkunst 2007

Van22junitot�septemberDePrijs Jonge Belgische SchilderkunstisvoorBelgiëwatdeTurnerPrizebetekentinGroot-Brittannië,dePrijsMarcelDuchampinFrankrijkenTheVincentinNederland.VoormaligelaureatenalsPierreAlechinsky,AnnVeronicaJanssens,HansOpdeBeeckenChristopheTerlindenwijzenopdescherpekeuzesvandejuryendeimpactvandeprijs.Ookin2007stondeeninternationaalsamengestelde jury borg voor kwaliteit: Ann Demeester (De Appel,

Amsterdam), Eva Gonzalez-Sancho (FRAC Bourgogne, Dijon), StijnHuijts(StedelijkMuseumhetDomein,Sittard),JérômeSans(BALTIC,Gateshead)enNicolausSchafhausen(WittedeWith,Rotterdam).De zeven kandidaten kregen productiesteun om een werk temakendat een van de volgende vier prijzen kon winnen: de Prijs JongeBelgische Schilderkunst-Crowet (¤ 25.000), de Prijs JongeBelgischeSchilderkunst-ÉmileenStéphyLangui(¤12.500),dePrijsPaleisvoorSchoneKunsten(¤12.500)endePrijsING(¤12.500).

coördinator: Laurence Leunen • productie: BOZAR EXPO en de Stichting

Jonge Belgische Schilderkunst • catalogus: Prix de la Jeune Peinture Belge.

Prijs Jonge Belgische Schilderkunst. Young Belgian Painters Award, BOZAR

BOOKS by fonds Mercator, Brussel, 2007, 96 p. • Steun/sponsoring: Brussels

Hoofdstedelijk Gewest, ING, Swift, Fondation Magritte Stichting • plaats:

Ravensteincircuit • toegang: gratis • bezoekers: 7.860

ingenium. de fotografie van het vernuft 1846-2006

Van6julitot�septemberIngenium toonde de technische en industriële vindingrijkheid van demensaandehandvan345historischeenhedendaagsefoto’s.Erwerdwerkgetoondvanintotaal164fotografen.Detentoonstellingbrachtzoweldescheppendealsdevernietigendekrachteninbeeld.Dewerken zoomden in op natuurkrachten en de betrachting van demenszetebeheersenentegebruiken.Eerstwerdendenatuurkrachtengetoond: aardbevingen, overstromingen, tsunami’s, tornado’s,vulkaanuitbarstingen en bosbranden. Tegen al dit geweld brengt demensingenieuzeconstructiesinstelling.Ingeniumomvattedehelegeschiedenisvandefotografie.VanpioniersalsRobertHowlettovermodernistenalsAlbertRenger-Patzsch,Life-fotografeMargaretBourke-WhiteenhumanistenalsW.EugeneSmithenAndréKertésztothedendaagsekunstfotografen.

21

commissaris: Jorge Calado • coördinator: Frank Vanhaecke • productie:

BOZAR EXPO en Fundação Calouste Gulbenkian • catalogus: Ingenuity.

Photography and Engineering 1846 – 2006. Calouste Gulbenkian Foundation,

Lissabon, 620 p. • Steun/sponsoring: Federale Overheidsdienst Buitenlandse

Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, Calouste

Gulbenkian Foundation 50 years • plaats: Ravensteincircuit • toegang: ¤ 7,00

• bezoekers: 11.500

candida Höfer

brussels Series

Van6julitot�septemberHet fotografische oeuvre dat CandidaHöfer sinds begin jaren 1�70opbouwde, vormt een uitgebreide catalogus van publieke interieurs,bibliotheken, theaters, concertzalen, operafoyers en musea. Haarwerkismeerdaneenrondgangdooraldezegebouwen.Hetbiedteenuitgelezenselectievanopenbareinterieurs.VoortaanbehorenruimtesalshetPrentenkabinetvandeKoninklijkeBibliotheek, het Muziekconservatorium, het Paleis voor SchoneKunsten, de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten, deMuntschouwburgenhetOmroepgebouwFlageytothaaroeuvre.ZevormensamendeBrussels Series.Uitdereeksvan22architectuurfoto’s toondehetPaleisvoorSchoneKunsteninpremièrevijffoto’s.IndeafgebeeldeBrusselseconcertzalenen tentoonstellingsruimtes, foyers enhallen, is geenmens te zien.Zezijnondergedompeldineensprekendestilte,kenmerkendvoordestijlvanHöfer.

coördinator: Frank Vanhaecke • productie: BOZAR EXPO en Patrick De Brock

Gallery • catalogus: Candida Höfer. Brussels Series, Patrick De Brock Gallery,

Knokke, 2006 • Steun/sponsoring: Léon Eeckman n.v. • plaats: Raadzaal •

toegang: gratisThomas Weinberger, Cracker, Esso Raffinerie, 2003 © Nusser & Baumgart Contemporary


22

rené magritte

Van30apriltot5juliNationalArtMuseumofChina,BeijingInafwachtingvaneenRenéMagritteMuseumindeKoninklijkeMuseavoor Schone Kunsten, gehuisvest op de Kunstberg, reisde het werkvandegrootmeestervanhet surrealismenaarhetNationaalMuseumvoorSchoneKunstenvanChinainBeijing.Detentoonstellingbrachtalle facetten van Magrittes kunst in beeld: schilderijen, tekeningen,gouaches,litho’s,beschilderdeobjecten,foto’s…EengrootsepremièreinChina,gecoördineerddoorhetPaleisvoorSchoneKunsten.

commissaris: Michel Draguet • coördinators: Claude Lorent (PSK) en Pierre-

Yves Desaive (KMSKB) • productie: BOZAR EXPO en Koninklijke Musea voor

Schone Kunsten van België • Steun/sponsoring: Franse Gemeenschap van

België • plaats: National Art Museum of China, Beijing • toegang: gratis

Het Verboden rijk

Wereldbeelden van chinese en Vlaamse meesters

ThePalaceMuseum,BeijingVan27junitot5septemberInhetvoorjaar2007ontmoettenVlaamseenChinesemeesterselkaarinhetPaleisvoorSchoneKunsten.IndezomerreisdedezeexpositienaardeVerboden Stad in Beijing.Naar aanleiding van de tentoonstellingwerderookeenChinesecatalogusuitgegeven.

commissarissen: Yu Hui en Luc Tuymans • coördinator: Anne Judong •

productie: BOZAR EXPO en The Palace Museum, Beijing • catalogus: The

Forbidden Empire, The Forbidden City Publishing House, Beijing, 2007, 421 p. •

Steun/sponsoring: The Palace Museum, de Vlaamse Gemeenschap, Ministerie

van Cultuur van China, Federale overheid, Brussels Hoofdstedelijk Gewest

plaats: The Palace Museum, Beijing • toegang: gratis

LucTuymans

‘DetentoonstellingHet Verboden RijkwaszowelvoormijzelfalsvoorhetPaleisvoorSchoneKunsteneenavontuurinhetonbekende.Hetinitiatiefwasonuitgegeven.Vooraldesamenwerkingtussendetweelandenentweeculturenhebikervarenalseensuccesverhaal.OokalkonhetorigineleconceptwegenstechnischeproblemenindeVerbodenStadnietvollediguitgevoerdworden:watblijft,iseengoedgevoeloverdeonderlingeband.Hetvervolgprojectin200�kanvertrekkenvanuiteenstevigebasis.’

DekunstenaarLucTuymanswasin2007commissarisvandetentoonstellingHet Verboden Rijk.

23

1.

2.

3.

Het meesterlijke atelier

europese kunstroutes 5e – 18e eeuw

Van5oktober2007tot20januari2008De editie 2007 van Europalia, europalia.europa, was het grootstefestivalgewijdaanEuropainhetkadervande50steverjaardagvanhetVerdrag van Rome. De Franse commissaris Roland Recht stelde dehoofdtentoonstellingHet meesterlijke ateliersamen.Vande5detotde18deeeuwwasEuropaééngigantischatelierdankzijdeontwikkelingvandehandels-enwaterwegen.Schilders,beeldhouwers,edelsmeden,prinsenenopdrachtgeversreisdenrondenbeïnvloeddenelkaar.Aandehandvanmeerdan330stukken,afkomstiguithonderdEuropese musea, schetste de tentoonstelling het ontstaan van dezeartistieke dialogen.Zij toonde de culturelewortels van hetEuropesegedachtegoed en belichtte veertien typischEuropese fenomenen, diezich in Europa verspreidden als schokgolven. De bezoeker ontdektehoe in de middeleeuwen Ierse monniken met hun schitterendemanuscripten het Europese vasteland beïnvloedden, hoe grote enkleinere renaissancemeesters in dialoog traden of hoe metershogeschetsen van gotische kathedralen circuleerden en bouwmeesters inheelEuropainspireerden.

commissarissen: Roland Recht, Catheline Périer-D’Ieteren, Pascal Griener

productie: BOZAR EXPO en Europalia International. Onder de hoge bescherming

van Z.M. koning Albert II • catalogus: Het meesterlijke atelier. Europese

kunstroutes 5e -18e eeuw, Europalia International en Mercatorfonds, 335 p. •

Scenografie: Repérages Architecture, Parijs • Steun/sponsoring: Suez, Thalys,

Total • plaats: Ravensteincircuit • toegang: ¤ 10,00 • bezoekers: 78.274

melting ice

Verandering in beeld gebracht

Van5oktober2007tot6januari2008Melting Ice brachtdeeffectenvanklimaatsverandering endefragielestaat

vanonzepolaireecosystemenonderdeaandacht.Veertiginternationalekunstenaarsbogenzichoverhetthemavandeopwarmingvandeaarde.Hun antwoorden formuleerden ze aan de hand van schilderkunst,beeldhouwwerk,fotografie,multimediaenconceptueleinstallaties.De tentoonstelling koesterde de ambitie om het bewustzijn over deopwarmingvandeaardeenklimaatsveranderingteverhogen.Zewildeeen positievementaliteitsverandering teweeg brengen bij individuen,samenlevingenenwereldleiders.

commissaris: Randy Rosenberg • coördinator: Axelle Ancion • productie:

BOZAR EXPO, Natural World Museum en United Nations Environment

Programme • Steun/sponsoring: Nobel Peace Center, Norwegian Ministry of

Environment, Autodesk • plaats: Raadzaal, Wandelgangen Henry Le Boeufzaal

toegang: gratis • bezoekers: 4.272

de wereld rond

portugal, een wereldrijk in de 16e en 17e eeuw

Van26oktober2007tot3februari2008Naar aanleiding van het Portugese voorzitterschap van de Raad vande Europese Unie, organiseerde het Paleis voor Schone Kunsten insamenwerking met de Freer Gallery of Art and Arthur M. SacklerGallery,SmithsonianInstitution,WashingtonDC,detentoonstellingDe wereld rond. Portugal, een wereldrijk in de 16e en 17e eeuw.De Portugese reizen in de zestiende en zeventiende eeuw brachtenmensenvanoverdehelewereldsamen.Eennooitgezieneuitwisselingvan kennis, technieken, beelden en ideeën deed hoogst originelekunstwerkenontstaan.DeontdekkingsreizenvanPortugalgingenzuidwaartsnaardewestkustvanAfrika,westwaarts naar Brazilië en in oostelijke richting over deIndischeOceaannaarIndië,SriLanka,Indonesië,ChinaenJapan.De wereld rond toonde kunstschatten die de diversiteit illustreren van de

1.RenéMagritte,Le retour,1�40.VerzamelingKMSKB©CharlyHerscovici,2007,percourtesy2.GalerijvankardinaalSilvioValentiGonzaga©MuséedesBeaux-Arts,Marseille,fotoJ.Bernard3.YoshiakiKahaitsu,Japan,Social Services Project, Teahouse


24

culturendiedeeluitmaaktenvanhetPortugesehandelsrijk.Aandehandvan meer dan 160 kunstwerken, waaronder schilderijen, sculpturen,manuscripten,landkaartenenandereuitzonderlijkecreaties,kwamaanhetlichthoeeenmodernekijkopdewereldontstond.

commissaris: Jay A. Levenson • coördinator: Ann Flas • productie: BOZAR

EXPO, Freer Gallery of Art and Arthur M. Sackler Gallery, Smithsonian Institution,

Washington D.C. en National Museum of African Art, Washington D.C. •

catalogus: De wereld rond. Portugal, een wereldrijk in de 16e en 17e eeuw,

BOZAR BOOKS by fonds Mercator en Paleis voor Schone Kunsten, Brussel,

2007, 368 p. • Scenografie: Lee Preedy, Antwerpen- Manchester U.K. • Steun/

sponsoring: Turismo de Portugal, Ministerie van Economie en Innovatie van

Portugal, Ministerie van Cultuur van Portugal, Calouste Gulbenkian Foundation

• plaats: Koningsstraatcircuit • toegang: ¤ 9,00 • bezoekers : 39.229

a4

kelly Schacht en fabrice Samyn

intervallen

Van7december2007tot20januari2008DenieuweeditievanA4,eeninitiatiefvanBPS22ProjectvanCharleroi,brachttweejongeBelgischekunstenaarssamen.Zedeeldenhetthemavanhet‘interval’.InzijntijdsintervallenneemtFabriceSamynoudewerkenonderhanden.Kelly Schacht onderzoekt in ruimtelijke intervallen de verborgengeschiedenis van tentoonstellingsruimten. De werken van beidekunstenaarsverhoudenzichtotelkaaralsineenmuzikalecompositie,een beetje zoals het harmonische interval tussen twee gelijktijdigeklankenofhetmelodischeintervaltussentweeopeenvolgendenoten.De tentoonstelling richtte zich op de overeenkomsten en verschillentussenopkomendekunstpraktijken.ZemaaktedeeluitvandegevarieerdeinterdisciplinaireprogrammeringvanhetPaleisvoorSchoneKunsten.

Als motto citeerde de tentoonstellingscommissaris Devrim Bayar deJapanse dramaturgMonzaemonChikamatsu: “Kunst situeert zich inhetinterval,dunalsdehuiddiedewaarheidvandeleugenscheidt”.EentweetaligA4-documentlichttehetwerkvandekunstenaarstoe.

commissaris: Devrim Bayar • coördinator: Alberta Sessa • productie: BOZAR

EXPO en B.P.S. 22 Project • Steun/sponsoring: Levita Chemical International

NV, Finres Group, l’Atelier de restauration de La Cambre, Lukas en Art Gallery

Shop • plaats: BN zalen • toegang: gratis

FabriceSamyn,reeksThe Mausoleum Shop,2006

Tupinamba,Gevederde kroon,NationalMuseumofDenmark

25

BOZARARCHITECTURE

Hetproject

Voortentoonstellingen,symposia,lezingenendebattenoverarchitectuurwerkthetPaleisvoorSchoneKunstensamenmethettijdschriftA+ endeOrdevanArchitecten.OnderdenoemerBOZARARCHITECTUREgevendedriepartijenhetbredearchitectuurdebateenvastestekinhetPaleisvoorSchoneKunsten.

ActiviteitenTentoonstellingen

a Vision for brussels

imagining the capital of europe

Van16maarttot16septemberEeninternationaalteamvanzestienarchitectenenstedenbouwkundigenverbondenaanhetBerlageInstituut(Rotterdam)heeftdriejaarlangdestadBrusselonderdeloepgenomen.DetentoonstellingvielsamenmetdevijftigsteverjaardagvandeondertekeningvanhetVerdragvanRome.ZemarkeerdeopdiemaniereenvijftigjaardurendezoektochtnaareencoherentEuropeesprojectvoorBrussel.A Vision for BrusselssteldedatBrusseldebestdenkbareplaats isomdehoofdstadvanEuropauittebouwen.Methaarvelesociale,politiekeenculturelelagenweerspiegeltde stad perfect de diversiteit van het huidige Europa. Het projectdoorbrak de vastgeroeste ideeën die Brussel als toevallige hoofdstadvanEuropazien.DealteabstractediscussieoverdetoekomstvandehoofdstadvandeEuropeseUniewerdconcreet,tastbaarentoegankelijkgemaakt.A Vision for Brussels nameenpolemische stelling in,diehetactueledebatoverdetoekomstvanBrusselenEuropavoedde.Op � mei - de Europese feestdag - organiseerden A+, BOZARARCHITECTURE en het Berlage Instituut een colloquium metsprekersalsPierVittorioAureli,JoachimDeclerck,EricCorijn,LievenDeCauterenGéryLeloutre.

commissarissen: Pier Vittorio Aureli en Joachim Declerck • coördinator: Iwan

Strauven • productie: BOZAR ARCHITECTURE, Berlage Instituut Rotterdam

en A+ Belgisch tijdschrift voor architectuur • catalogus: Brussels - A Manifesto.

Towards the Capital of Europe, NAi Publishers, Rotterdam / A+ Editions, Brussels,

s.d., 240 p. Bezoekersgids: 32 p. • Scenografie: Office Kersten Geers David

SinesArtsCentreManuel&FranciscoAiresMateus


26

Van Severen • Steun/sponsoring: Ministerie van Grootstedenbeleid, Brussels

Hoofdstedelijk Gewest, Nationale Loterij, Stimuleringfonds voor Architectuur

(NL), HGIS Cultuurmiddelen (NL), Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap,

Vlaams Bouwmeester, de Communauté française Wallonie-Bruxelles, Regie der

Gebouwen en de Vertegenwoordiging van de Europese Commissie in België. •

plaats: Foyer 2 en 3, Klein Theater • toegang: gratis

gonçalo byrne + aires mateus

the void

Van10oktobertot30novemberMet een aantal reusachtige maquettes, talloze plannen en foto’sillustreerdedetentoonstelling the voidelfprojectenvandearchitectenGonçaloByrneendegebroedersAiresMateus.HetgemeenschappelijkethemaindeaanpakvanbeidePortugesebureausisde‘negatieveruimte’,die aan de oorsprong staat van hun architectuur. De leegte geeftstructuuraandearchitectuurendestad.Hetisindelegeruimtesdathetsamenlevenmogelijkwordtenvormkrijgt.Op�oktoberopendenManuel AiresMateus enGonçalo Byrne de tentoonstellingmet eenlezing.

commissaris: Gonçalo Byrne • coördinator: Iwan Strauven • productie:

BOZAR ARCHITECTURE, Instituto Camões, A+ Belgisch tijdschrift voor

architectuur en de Orde van Architecten • bezoekersgids: 32 p. • Steun/

sponsoring: Léon Eeckman n.v., Federatie van de Belgische cementnijverheid

(Febelcem), de Orde van Architecten en SigmaKalon Deco Belux nv • plaats:

Foyer 1, 2 en 3, Klein Theater • toegang: gratis

Michel Desvigne

27

Lezingenreeks

Eenregelmatigritmevanlezingeneneenselectievansprekersopbasisvanscherpethema’s,moetendehedendaagsearchitectuurtoegankelijkmakenvooreenbreedpubliek.DelezingenwordentelkensgekoppeldaaneenuitvoerigdossierinA+.

landscape Strategies

De gerenommeerde Franse landschapsarchitect Michel Desvigneboodop25januarieengeprivilegieerdeblikopdewerkwijze,motievenen strategieën van zijn uitgebreide oeuvre. Op dat ogenblik werkteDesvigneaanzevenprojecteninBelgië,waaronderdereconversievanhetmilitairhospitaalinAntwerpen,deheraanlegvandeoeversvandeOudeLeiearm teKortrijk endeBavière-site inLuik.Hijwon samenmetXaveerDeGeyterdewedstrijdvoorhetRogierpleininBrussel.

productie: BOZAR ARCHITECTURE, A+ Belgisch tijdschrift voor architectuur

en de Orde van Architecten • Steun/sponsoring: Project2 en Ministerie van

Mobiliteit en Openbare Werken van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest •

plaats: Henry Le Boeufzaal • toegang: ¤ 7,00

after km3

Met de verbouwing van de tentoonstellingsruimte vanArgos, brachtMVRDVdeeersteopdrachtinBelgiëtoteengoedeinde.DitwasdeuitgelezengelegenheidombijArgoseenoverzichtstentoonstellingaanhunwerktewijdeneninhetPaleisvoorSchoneKunsteneenlezingvanWiny Maas (6maart) teorganiseren.Hunnieuwstepublicatie,KM3vormdehetuitgangspunt.

productie: BOZAR ARCHITECTURE, A+ Belgisch tijdschrift voor architectuur

en Argos V.Z.W. • Steun/sponsoring: Regie der Gebouwen • plaats:

Kamermuziekzaal • toegang: ¤ 7,00

risky business

Juan Herreros(6november)koppeltduurzametechnologieënaaneenhedendaagsevormgeving.InBrusselkwamhijsprekenoverzijnrecentwerk: bioklimatische gebouwen, afvalrecyclage-units, veelkleurigetorensrondpubliekeruimteseneenwoningvan�0m2inMallorca.Productie: BOZAR ARCHITECTURE, A+ Belgisch tijdschrift voor architectuurendeOrdevanArchitecten

plaats: Henry Le Boeufzaal • Steun/sponsoring: Federatie van de Belgische

cementnijverheid (Febelcem) • toegang: ¤ 7,00

House in Alenquer Manuel & Francisco Aires Mateus

A Vision for Brussels Imagining the Capital of Europe

JuanHerreros


28

BOZARTHEATREDANCELITERATURE

Hetproject

Depodiumkunstenhakenzoveelmogelijkinopdethema’svanBOZAREXPOendefestivalsinhuis.In2007lagdeklemtoonop:-dedialoogtusseninternationalemakersenpodiumkunstenaarsvanhier

-hetbespelenvanruimtesbuitendeklassieketheaterzaal

-transversaliteit-interculturaliteit-continuïteitenduurzamesamenwerkingen-traditie:dereeksTheateropdeMiddag.

Activiteiten

BOZAR DANCE en BOZAR THEATRE BOZARDANCEen lesHalles (in het kader vandeDimanches de laDanse) focusten op jonge dans uit Duitsland, naar aanleiding van hetDuitse EU-voorzitterschap. De Duitse choreograaf Martin Nachbar(ex-PARTSenCdelaB)maakteeenongewoonlocatieprojectopmaatvandeTerarkenzalen.HijwerkteersamenmetdeinBrusselwonendedansers LiliaMestre,CarlosPez enmet deDuitse choreografeAntjePfundtner.Publiekendansersonderzochtensamendebetekenisvanhetdansidioom:detoeschouwersnamenactiefdeelaande‘dansconferentie’.ChristianVögel sloot de danszondag afmet dissonante techno.Antje Pfundtner liet zich als danseres opmerken in projecten vanMichèleAnneDeMey,FelixRuckert enDavidHernandez. InhetPaleis voorSchoneKunstendanstezehaarsoloEigenSinngebaseerdophetsprookjevanGrimm.MetLa Place du singestondendeFransechoreografeMathilde MonnierendeFranseschrijfsterChristine Angotalsduoopdescène.Methuntweetjesontleeddenzederituelenvandebeschavingensteldenzezichvragenbijderoldiedesamenlevingkanspeleninkunst.From Inside, een interactievemultimediale installatie vanThierry De Mey,stondopgesteldindeHortahal.Deinstallatiefunctioneerdealseensoortjukeboxdieaandebezoekerdekeuzeliettussendrieverschillendechoreografische (en geografische) werelden : de dansvoorstelling One Flat ThingvanWilliamForsythe,wervelendedansvanManuelaRastaldiin de betonnen straten van de voormalige Siciliaanse stad Gibellinaen Kinshasa met opwindende muziek en dans uit deze gelijknamigestad.BOZARCINEMAtoondedefilmOne Flat Thing ReproducedenorganiseerdeeenontmoetingmetThierryDeMey.Jan Fabre, I am a mistake

Münchner Kammerspiele, Die Zehn Gebote ©Andreas Pohlmann

Pippo Delbono, Urlo © Jean-Louis Fernandez

2�

De solotentoonstelling Restlessness van Jan Lauwers in het voorjaar2007 ging gepaard met een reeks events die het multidisciplinairekaraktervanLauwers’werkenNeedcompanyindeverfzetten.TijdensBRXLBRAVOgafNeedcompanyeenanderekijkophaartwintigjarigegeschiedenismeteeninstallatieindeHortahal.Verschillendesideshowsonder de noemer ‘Just for Brussels’, naast onbekend werk van deNeedcompany,warentezienindeTerarkenzalen:hetPorcelain Projectvan Lemm & Barkey, Maison Dahl Bonnema en de Ohno CooperationdoordeledenvandeNeedcompanysamenmetspecialguestsalsDavisFreemanenPaulLemp.OokdefilmC Song Variationswerd inavant-premièregetoond.DebeeldendekunstenaarsPatrick Corillon,DominiqueRoodthooften JohannaKorthals brachten een voorstelling voor poppenspeler envertelster.Le Diable abandonné/De verwaarloosde Duivel onderzochtdewisselwerking tussendeklank,hetbeeld, de grafische vormgeving endebetekenisvanwoorden.CorillonmaakteeenhedendaagseversievanhetThéâtredelaCoquille,eenmarionettentheaterdattijdensdeEersteWereldoorlogwerdopgerichtinSérinan,eenstadjeaandeoeversvandeMaas.DevoorstellingenwerdenzowelinhetNederlandsalsinhetFransgepresenteerd.EensamenwerkingmetThéâtredelaPlaceinLuik.Pippo Delbono is een van de meest ophefmakende Italiaansetheatermakers. InThéâtre de la Place in Luik stond zijn nieuwstecreatieQuesto buio feroce en inBrusselUrlo.Het theater vanPippoDelbono neemt het op voor de zwakken en de meest kwetsbarenindemaatschappij.Wat zijnonalledaagse enmindervalide acteursniet met woorden kunnen zeggen, drukken zij met hun lichaamuit. Urlo was een groot opgezet spektakel dat het midden houdttussen volks cabaret en theater vandewreedheid.Demuziekwasvan Giovanna Marini met liederen die op dorpsfeesten werdengezongen. Een (Belgische) fanfare nam deel aan dit gebeuren enspeelde processiemuziek uit Zuid-Italië. De voorstelling bereikte�00toeschouwers.

NaaraanleidingvanhetDuitseEU-voorzitterschapnodigdeBOZARTHEATRE de Münchner Kammerspiele uit met Die Zehn Gebote,eenbewerkingvandegelijknamigefilmvandePoolsecineastKrzysztofKieslowski. De regie was van Johan Simons. Het befaamde Duitsegezelschapbrengteigentijdstheatermeteensterkebetrokkenheidopdewereld.InDie Zehn Geboteswitchentwaalfacteursvandeenerolnaardeandere.Zekijkenhuneigenzwakheidindeogenenmakenzichlosvangebodendie vanopafstandzeggenhoe te leven.ScenograafBertNeumannlietdescènevandeHenryLeBoeuf badeninverblindendneonlicht. BOZAR CINEMA ondersteunde het project door deintegraleversievande Dekaloog-filmsvanKieslowskitevertonen.Fraction was te gastmetBeards I – daemoniehet eerste deel van eentrilogieronddeEuropesemythes :Blauwbaard,FaustenHamlet.Deproductie kwamtot stand dankzij een nauwe samenwerking tusseneuropalia.europa, ArsMusica, BOZARTHEATRE en Théâtre de laPlace vanLuik.Ditmuziekspektakelbaseerde zich in grote lijnenopdefabelBlauwbaard vanCharlesPerrault.StefanOertliwisteengroepartiesten rond zich te scharen uit de operawereld.Hijzelf was zoweldirigent, regisseur, dramaturg en acteur en namnaast deze artistieketakenookdeproductionelekantopzich.Inhetnajaarvan2007kregen jongePortugeseartiesteneenpodium.Het programmawas samengesteld in nauwoverlegmetAlkantara enwerd financieel ondersteund door Instituto Camões. De PortugesePatrícia Portela, die interactief theater maakte, stelde in deHortahaltafelsopindevormvaneenDNA.Detoeschouwerskondenaanschuivenvooreenuitgebreidemaaltijd.Tussendegangenvanhetdiner door kreeg het publiek filosofische verhalen voorgeschoteldoverthema’salsonsterfelijkheid,eindigheid,klonenenhettoekomstigemensbeeld.Devoorstellingspeeldezichafineenijzigesfeer,alsineenlaboratorium.DeBelgischecomponistChristopheDeboeckschreeferscience-fictionmuziekvoor.IndeHortahalimproviseerdenstudentenvan PARTS op elektronische jazz, live gebracht door de Portugese


30

©Needcompany/LucGalle

formatieGranular.Dans enmuziek haakten wonderwel op elkaar inonderimpulsvancoachDavidZambrano.Tijdens europalia.europa was de Oostenrijkse choreograaf Chris HaringtegastmetzijngezelschapLiquidLoft.IndeTerarkenzalenstond Running Sushi, een intimistische en bijzonder poëtischevoorstellingwaarinallesdraaitomcommunicatie.OmditteillustrerenknipteHaring het scenario in twaalf scènes.Het publiek bepaaldezelfdevolgordewaarindedelenvandevoorstellingwerdengespeeld.Detweedanserslietenzichverleidentoteenpas-de-deuxvolhumor.Zehaaldenhun inspiratieuit dekomische Japanse striptekeningen.OokvorigseizoenwasChrisHaringtegastinhetPaleisvoorSchoneKunsten;hijheeftintusseneenpubliekopgebouwd.Moussem, een festivaldat inhaaktopdemulticulturele realiteit,waseenmooieaanleidingomMarokkaansedansuittenodigen.InDéserts, Désir een choreografie door Cie Anania, dansten een man (TaroufiqIzeddiou)eneenvrouw(BouchraOuizguen)elkeensolo.Zededenditsimultaanopeenenhetzelfdepodium,maar zewarenwel van elkaargescheidendooreengaasdoek.Ookhetpubliekwerdopgesplitstineenmannelijkeeneenvrouwelijkehelft.InLast Night,hettweededeelvandeavond,kwamLatefa Ahrrareopvoorderechtenvandevrouw,ineentheatermonoloogvanMohammedSaidAlDanahani.OokLe FounaarKhalilGibran,doorhetTunesischeElTeatro,ineenregievanTaoufikJebaliwaseeninteressantgebeuren.BOZARMUSIC,demotorachterditMoussemFestival,organiseerdeverschillendeconcerten.

BOZARDANCEenBOZARMUSICgavensameneencreatieopdrachtaanJan Fabre,Wolfgang RihmenChantal Akerman.I am a mistakewerd gemaakt voor het samenwerkingsverband ECHO (EuropeanConcertHallOrganisation)metdesteunvandeEuropeseCommissie(Culture2000).ZewastezienindeachtEuropesegrootsteden:Athene,Wenen, Amsterdam, Birmingham, Luxemburg, Brussel, Keulen enParijs.UitgangspuntwaseentekstvanJanFabreoverdevrijheidvanhet

JanLauwers

‘Hetisverbluffendhoeeen(te)groteinstellingalshetPaleisvoorSchoneKunstenerinslaagtomeenzeerradicalevrijheidtegevenaandeartiestendieeruitgenodigdworden.DezeeropenhartigeaanpakvanPaulDujardinenenkelevanzijnnaastemedewerkersmaaktvanditgigantischelabyrinteentransparantedenk-enwerkplekmetMarcelBroodthaersenzijnkameelalswaakzameportier.Tijdensdemaandenvanintensearbeidvoeldeikmezeerdeskundigomringdenismijnwerkerdoorverrijkt.’

TheatermakerenbeeldendkunstenaarJanLauwerswasin2007tegastmeteensolotentoonstellingeneenreeksevenementendiehetmultidisciplinairekaraktervanzijnwerkindeverfzetten.

Jan Lauwers end Needcompany, Just for Brussels © Needcompany/Luc Galle

JanLauwersenNeedcompany,Deconstruction ©Needcompany/MielVerhasselt

31

individuenvandekunstenaar.HetgenotvanhetrokendiendeFabredaarbijalsmetafoor.Simultaanwerdopdescènedezwart-witfilmvandeBelgischecineasteChantalAkermangeprojecteerd.HetEnsembleRecherche uit Freiburg, onder leiding van Lukas Vis, vertolkte deoriginelemuziekvandeDuitsecomponistWolfgangRihm.HildeVanMieghemdeclameerdedetekst,terwijlvierdansersopdevoorscènedechoreografievanFabreuitvoerden.

De reeks ‘Theater op de Middag’ werd verdergezet. Op de affichestonden bekende acteurs en regisseurs naast complete nieuwkomers.Kamiel Vanhole deed Margaretha van Bourgondië herleven, HanKerckhoffskroopindehuidvanJudas,Oom WanjawerdgespeelddoorhetcollectiefMathilde,EricDeVolderbrachtvolkstoneelenhetBadvanMariezettedetoeschouwerophetverkeerdebeen.

De reeks lunchvoorstellingen speelt in op de theateractualiteit en ishetVlaamse platformbij uitstek in hetPaleis voor SchoneKunsten.Ook binnen het podiumlandschap in Brussel heeft de reeks haarplaats veroverd.Veel vandezeproducties zijnnergens anders te zienindehoofdstad.Hetpubliekwasookin2007steedstrouwentalrijkaanwezig.

Jan Fabre, I am a Mistake

De Zus van ©Ben van DuinPatriciaPortela EigenSinn©IrisTerzka


32

cinema raciSta TijdenshetnieuwevierdaagsePassaPortaFestivalzettenBOZARLITERATURE,hetKoninklijkBelgischFilmarchiefen Het beschrijf het avondvullende literaire filmprogramma Cinema racista ophet getouw.De schrijversTom Lanoye, Thomas Gunzig, Eugène Savitzkaya, Moses Isegawa, Shahrnush Parsipur en Frank Westerman kozen elk eenfilmklassieker uit de verzameling van hetKoninklijkBelgischFilmarchief.BijdeselectiezatondermeerBroken Blossoms or The Yellow Man and the Girl (1�1�),King Kong (1�31) enFort Apache(1�48).Tijdensentussendeprojectiesgavendeschrijverslive commentaar op het beeld dat wordt getoond van ‘de zwarten’,‘het gele gevaar’ en ‘de roodhuiden’. Het werd een geletterde reisdoordefilmgeschiedenis,metaandachtvoorclichés,vooroordelenenmisverstanden.Het programmawerd in de drie hoofdstukkenRood,Geel enZwart (met telkens 2 schrijvers en evenveel filmfragmenten)herhaaldtijdensFeestinhetPaleis.

reS publica litterarum DemeertaligeliteraireavondRes publica litterarumwaseencoproductiemetdeStichtingOnsErfdeel,diein2007haarvijftigsteverjaardagvierde.AandeavondgingeencolloquiumvoorafinhetEgmontpaleis.Vijf schrijvers lazen elk een fragment voorovertaal, grenzenen reizen:Abdelkader Benali (NederlandsenBerbers),Caroline Lamarche (Frans), Olga Tokarczuk (Pools), de dichterZoran Anchevski (Macedonisch)enAdriaan Van Dis (Nederlands).Vertalingen in het Frans en/of Nederlands werden geprojecteerd.TussendoorspeeldedegroepMelikeTurksemuziek.AanhetbeginenhetslotwekteactriceChris LommedeprinsesEuropatotleven.DemeertaligevoorstellingpasteperfectinhetprofielvanhetPaleisvoorSchoneKunstenenvormdedeidealeopmaattoteuropalia.europa.

BOZAR LITERATURE filoSofenreekS In de loop van 2007 organiseerde de afdelingliteratuureenlezingenreeksmetviertoonaangevendeFransefilosofenonder de noemer ‘Dans les plis du présent’ (In de plooien van hetheden).Hetgingomfilosofenmeteenuitgesprokenmaatschappelijkebetrokkenheid,dieookindewereldvankunstencultuurthuiszijn.Alain Badiousteldedevraagofonshedennetnieteengebrekaanhedeninhoudt.HijhingzijnbetoogopaanhettheaterstukLe balconvanJeanGenet.Natacha MichelhadhetoverhetFrankrijkvanNicolasSarkozyenkoosalsveelzeggendetiteleenzinuiteenvanhaarromans: ‘IkzageenleegFrankrijk,bevolktdoorwijngaarden,korenveldenenfabrieken,waarhondenentruckswaken’.Bernard Stieglersprakop26septemberophetpodiumvandeHenryLeBoeufzaaloverzorg(‘souci’)enbetrokinzijnuiteenzettingo.a.derecenteFransewetswijziginginverbandmetjeugddelinquentie.Jacques RancièresprakineennokvolleStudiooverdeteloorgangvanhetkritischedenken.Bijdrievandevierlezingenlazenacteurs(o.a.Jean-FrançoisBeukelaersen Anny Czupper) vooraf tekstfragmenten van de filosofen. Dezepreludesbodennietalleeneenintroductie,zebeklemtoondenookhettheatrale, retorische aspect van de lezingen. Vooral Alain Badiou enJacquesRancièreblijkendenieuwe‘sterren’vandeFransefilosofie.Zeloktenelkeen200-tal toehoorders.De reeksgenootde steunvandeFranseambassade.

literair Salon met cHriStine angot Aan de vooravond vande dansvoorstelling La Place du singe met Mathilde Monnier kwamChristine Angot (1�5�) aan bod. De controversiële schrijfster ginginophaarœuvreen inhetbijzonderhaar jongste romanRendez-vous,bekroondmet dePrix deFlore2006.GillesCollard, hoofdredacteurvanhetliteraireenfilosofischetijdschriftPylône,leiddehetgesprekingoedebanen.

José Eduardo Agualusa © Jorge Simao

Christine Angot ©John Foley/Opale

33

portugal Naar aanleiding van de tentoonstelling De wereld rond. Portugal, een wereldrijk in de 16de en 17de eeuwstondenschrijversuitdePortugeestaligewereldophetpodium.De reeks begon op 30 oktober met een ontmoeting tussen tweeBraziliaanse auteurs. João Ubaldo Ribeiro, een van de grootste enmeest gelezen schrijvers van Brazilië, heeft het in zijnmagnum opusBrazilië Brazilië (Viva o povo brasileiro)overdeBraziliaansegeschiedenisvanaf de Portugese ‘ontdekking’ tot midden 20ste eeuw. SamenmetPaulo Lins, auteur van de verfilmde romanCidade de Deus overjeugdbendesinRio,sprakRibeirooverdeBraziliaanseidentiteit,taalenrassenvermenging.NadeontmoetingwerdCidade de DeusvanFernandoMeirellesgeprojecteerd.De tweede avond begon in Angola, met José Eduardo Agualusa(IndependentForeignFictionPrize2007).Dezeschrijver-globetrotteren rijzende ster vandePortugeestalige literatuur belichaamt als geenanderdePortugeseexpansie.DereiseindigdelangsdePortugeseex-koloniesinOost-Timor,metdeOost-TimoreesLuís Cardoso endePortugeesPedro Rosa Mendestegast.CardosoissindsdeAnjerrevolutieballinginLissabon.MendesisdeauteurvanhetexplosieveTijgerbaai,overzijnreisvanAngolanaarMozambique, en correspondent van het Portugese persagentschapLusa inOost-Timor.DegroepWordsong slootdeavondafmeteenmultimediaalpopconcertoppoëzievanPessoaenAlBerto.BeeldendkunstenaarRitaSámaaktebijdesongsvideo’sdietijdenshetoptredenwerdengeprojecteerd.Dedrieavondenvondenplaats inhetPortugeesenwerdensimultaanvertaaldinhetFransenNederlands.Wewerktennauwsamenmetboek.be.TijdensdeBoekenbeursinAntwerpenverzorgdenzowelRibeiroalsAgualusaeensigneersessieeneenpubliekgesprek.

literatuur op de middag ‘Literatuur op de Middag’ nodigtschrijvers uit om een boekje open te doen over klassiekers uitde wereldliteratuur. De reeksen in 2007 sloten aan bij tweehoofdtentoonstellingen. De cyclus is een coproductie met DeMiddagenvanPoëzieenProza.Inhet voorjaar stondde reeks inhet teken vande grotedichters uitde Duitse 1�de en 20ste eeuw. Vlaamse dichters en één radiomakergrasduindenindeDuitseliteratuurvandietijd.InhetnajaarhaaktenweinophetPortugal-luik.

geluidSdicHter Henri cHopin DeFransegeluidsdichterHenriChopin(1�22-2008)isalsuitvindervande‘poésiesonore’eenlevendelegende. Voor hij met microfoon, taperecorder en mengpaneelaan de slag ging, werden twee films uit de jaren 1�60, waaraanChopin meewerkte, én een fragment uit een nieuwe documentairegeprojecteerd.

King Kong


34

BOZARCINEMA

Hetproject

Hetjongedepartement,opgerichtin2004,introduceertfilmenvideoinhetPaleisvoorSchoneKunsten.DaarvoorwerktBOZARCINEMAsamenmetdeandereafdelingenenmethetKoninklijkBelgischFilmarchief.Evenementendiehetgrensgebiedtussenfilmenanderekunstvormenverkennen,komenregelmatigaanbod.

ActiviteitenBOZAR CINEMA verkent de kunstvorm in al zijn facetten. Filmvoor een breed publiek hoort daarbij, maar ook het experiment.Filmklassiekers en gevestigde waarden staan naast gedurfd werk vancineasten die het goed doen bij de critici en op de grote festivals.Kers op de taart zijn de avant-premières, maar er worden evengoedhommagesgebrachtaantijdlozeartiesten.Hetexclusievekarakterendeontmoetingmetcineastenofacteursmakenvandezefilmavondentelkens een evenement. Het einddoel is film een forum bieden datprestigieus, kwalitatief hoogstaand en visionair is, met nationale eninternationaleuitstraling.Zowelhetpubliekalsdeprofessionelesectormoetenzichaangesprokenvoelen.

1.Filmevenementen

11.01 Little Dieter needs to fly vanWernerHerzog,inaanwezigheidvandecineast.(Partner:GoetheInstitut)

16.02Avant-premièrevanKhadak vanPeterBrosensenJessicaWoodworth.Inaanwezigheidvanbeideregisseurs.(Partners:KoninklijkBelgischFilmarchief(KBF)enCinéart)

01.03 Tokyo Chorus vanYasujiroOzu,begeleiddooreenJapanseverteller(bensji)enhetKumonosuQuartet(Japan).(Partners:MaisondelacultureduJaponàParisenKBF)

09.03 HommageaanMichelinePresleinhaaraanwezigheid,metdefilmprojectievanLe Diable au corpsvanClaudeAutant-Lara.(Partner:KBF)

20.03 Avant-premièrevanGoodbye Bafana,inaanwezigheidvancineastBilleAugustenhoofdrolspelerJosephFiennes.(Partners:KBFenCinéart)

23.04Avant-premièrevanHere Aftervanchoreograaf,danserencineastWimVandekeybus.InaanwezigheidvanWimVandekeybus.(Partners:UltimaVezenKBF)

20.06Avant-premièrevanCopying Beethoven,inaanwezigheidvandecineasteAgnieszkaHolland.(Partners:KBF,BeneluxFilmDistributors.Belgacomevenement)

18.09 Avant-premièrevanGouden-Palmwinnaar2007,4 mois, 3 semaines et 2 jours vanChristianMungiu.InaanwezigheidvanproducerOlegMutu.(Partners:KBFenImagine)

08.10 Avant-premièrevandedocumentaireRetour en NormandievanNicolasPhilibert,inaanwezigheidvandecineast.(Partners:KBFenCinéart)

05.11 Avant-première van Lions for Lambs van Robert Redford(Partners:FOX.Belgacomevenement)

25.11Avant-premièrevanCowboy vanBenoîtMariage.InaanwezigheidvandecineastenBenoîtPoelvoorde.(Partners:KBFenBelgaFilms.)Foto : Vinciane Pierart

35

30.11 Avant-premièrevandedocumentaireWujongvanJiaZhang-ké,openingsavondvan‘Panoramavandedocumentaire’

20.12 Avant-première van Cassandra’s Dream van Woody Allen.(Partners:Cinéart.Belgacomevenement)

2.JongeFilmfans|JeunesFansdeCiné

IndeHenryLeBoeufzaalwarentelkensopzondagklassiekersuitdefilmgeschiedenistezienvoorjongekijkersvanaf6jaar.HetgingomWilly Wonka & the chocolate factory, Peter Pan (Belgacomevenement), The Cameraman, Yellow Submarine, Jungle Book en The Gold Rush.Devertoningwerdtelkensvoorafgegaandooreentweetaligeinleiding,eeninitiatiefvanKBFenBOZARSTUDIOS.

3.ExpandingCinema

BOZAR CINEMA verkent ook de relatie tussen cinema, video enandere kunstvormen (beeldende kunst, muziek, literatuur). Hetprogrammaneemtdevormaanvaninstallatiesofperformances.

26.01SandraGibsonenLuisRecoder:Perf.Form (A Double-Projection Feature in Three Parts). SandraGibsonenLuisRecoder toondenook de installatie Atmos (27.01-25.02). (Partner: InternationalFilmFestivalRotterdam)

04.03 WerkuitdevideotheekvandePrijsJongeBelgischeSchilderkunst:Jacques-LouisNyst,PeterCampus,CharlemagnePalestine,BillViola,Nam JunePaik,DaraBirnbaum, JacquesLizène,ErnestGusella.(Partner:JeunesseetArtsPlastiques)

05.03MatthiasMüllerenChristophGirardet,screeningeninstallatieKristall(05.03-25.03).

15.06 - 17.06 MalcolmLeGrice,GuySherwin,WilliamRaban-LiveCinema.

28.09BestefilmsuithetFestivalPocketFilms(Parijs).(Partner:ATProduction)

13.10 TonyConradengastmuzikanten:Forty-five years on the infinite plain. (Partner:Argos)

14.10EenmiddagmetTonyConrad(voordracht).(Partner:Argos)20.10KenJacobs:Star Spangled to Death.(Partner:Argos)21.10KenJacobsenAkiOnda:Nervous Magic Lantern (live

performance).(Partner:Argos)06.12 Invideo2007(Milan)festivalopening.(Partners:Invideoen

Argos)15.12HenriChopin:filmenliveperformance.

4.Andereprojecten

01.06 - 03.06 Integrale projectie van Dekaloog van KrzysztofKieslowski.(Partners:KBFenAmbassadevanPolen)

20.10 Projectie van Congolese films in het kader van de Yambidag.(Partners: Bureau de liaison de l’Espace francophone enCommissariatgénéralauxRelationsinternationales)

11.11DocumentaireMariza and the Story of FadovanSimonBroughton(UK).

24.10 Portret van Luc Ferrari. (Partner:Radiophonicfestival)28.10 Les Grandes Répétitions. Vijf films van Luc Ferrari over

componisten (Frankrijk, 1�65-1�66). (Partner: Radiophonicfestival)

02.11 Transes (AhmedElMaanouni,1�81).Bellek en Sons of Osiris vanBartVanDijck, 2003 en2004. Inhetkader vanhetMoussemfestival.

MichelinePresle

YellowSubmarine


36

09.11 Archie Shepp and the 1st Panafrican festival. Film van ThéoRobichetoverheteerstePanafrikaansefestival,in1�6�inAlgiers.GevolgddooreensoloconcertvanjazzmuzikantArchieSheppendiscussiemetArchieShepp,ThéoRobichetenPhilippeCarles.

29.11 Aperghis : tempête sous un crâne van Catherine Maximoff. InaanwezigheidvanGeorgesAperghisendecineast.(Partners:ArsMusicaenLesFilmsduPrésent)

Matthias Müller en Christoph Girardet, Kristall

37

BOZARSTUDIOS

Hetproject

Deafdelingkunsteducatielaatzichinspirerendoordeongelooflijkeverscheidenheidvandeartistiekeprogrammering.BezoekerswordenmeegenomenopontdekkingsreisdoorheenhetPaleisvoorSchoneKunsten.Familiesenkinderen,scholen,leerkrachten,jongeren,mediorenensenioren:voorelkebezoekerisereenactiviteitopmaat.

Activiteiten

1.Families

bozarSundayS good morning HetPaleisvoorSchoneKunstenserveertfamilieseenlekkereenculturelezondagochtend.Eerstwordter met z’n allen samen ontbeten. Kinderen (3 tot 10 jaar) trekkenvervolgensnaardeBOZARSTUDIOSomzelfmuziektemaken,terwijlouders naar het concert gaan. Tijdens enkele zondagen diepte hetKoninklijkFilmarchiefpareltjesopuitzijncollectie.Zewerdentelkensingeleidvoorkinderen.Partners: Jeugd enMuziekBrussel, JeunessesMusicalesdeBruxelles,BOZARCINEMA,KoninklijkBelgischFilmarchief

bozarSundayS good afternoon Een namiddagvullendprogramma voor volwassenen en kinderen. Volwassenen volgeneen gids naar twee tentoonstellingen. Kinderen trekken op actieveontdekkingstochtdoorheenééntentoonstellingmeteen‘piloot’.Daarnagaanze zelf aande slag tijdens eenworkshop.TijdensKijk op Europamaaktenkindereneenkijkdoosenontdektenzedetechniekenvanhetlandschapsschilderen.IneenreisatelierindetentoonstellingDewereld rondmaaktenkindereneeneigenvloot,ontdektenzenieuweterritoriaendoorgronddenzedegeheimenvandecartografie.Tussendoorzitdehelefamiliesamenaantafelvoorhetvieruurtje.Deallerkleinsten(2tot5jaar)kunnenterechtineencreatievecrèche.Met de SUNDAYS-formule werden 7350 volwassenen en kinderenbereikt.

interactieVe Studio’S EenSTUDIOiseeninteractieveruimteinhet tentoonstellingsparcours, toegankelijk voor iedereen vanaf 6 jaar.Zebestaat uit verschillende activiteitenstationsmetdiverse creatieveFeest in het Paleis


38

doe-,denk-enknutselopdrachten.Eenuitgebreidedocumentatiehoekinformeertbezoekers.DeSTUDIOistoegankelijkopwoensdag(14:00>18:00),zaterdagenzondag(10:00>18:00).In2007brachten2500kinderen(<12jaar)eenbezoekaandetweevolgendetentoonstellingen,waarvandeSTUDIOSgemiddeld1700bezoekersontvingen.

Studio China.InhetkadervandetentoonstellingHet Verboden Rijk. Wereldbeelden van Chinese en Vlaamse meesters.Eenspeelseontdekkingvanhet rijkeChineseuniversum.Kinderencreëerdenhuneigenmuzikaleverhaal.Partner:AmadeoProductions

Studio Europa. In het kader van de tentoonstelling Het meesterlijke atelier. Europese kunstroutes 5e-18e eeuw. Een interactief parcours rondEuropeseidentiteitencultureleuitwisseling.KinderenkondenopreisgaanlangsdeverschillendeEuropeselanden,snuistereninreiskoffersenproevenvanculturelediversiteit.Partner:Rasavzw

family kit De Family Kit nodigde ouders en kinderen uit om detentoonstelling Ingenium. De fotografie van het vernuft 1846-2006 opeenludiekemanierteontdekkenenzokennistemakenmetdekrachtvan hetmenselijke vernuft. Tijdens de zomer van 2007 werden 142FamilyKitsverkochtennamen122kinderendeelaandebijbehorendewedstrijd.

2.Kinderen

dagStageS Kinderen(6>12jaar)komeneenheledagnaarhetPaleisvoor SchoneKunsten en brengen een bezoek aan de tentoonstellingenaandeSTUDIO.Dagstagesvondenplaatstijdensdeherfst-,kerst-,krokus-enpaasvakantie.Ernamengemiddeld140kinderenaandeel.

zomerStageS Hedendaagse kunst en fotografie vormden eeninspiratiebron om zelf aan de slag te gaan. De resultaten werdententoongesteld tijdens een vernissage voor ouders en kinderen, in deruimtes vanBOZARSTUDIOS. In totaal namen 184 kinderen deelaandestage.Partner:JeunesseetArtsPlastiques

VerJaardagStocHten In2007nodigden50kinderenhunvriendjesuit(750kinderen)omhunverjaardagopeenoriginelemanierteviereninhetPaleisvoorSchoneKunsten.Zeverkendenhetgebouwvanboventotonder,totindeverborgenhoekenenkantjes.

3.Scholen

BOZARSTUDIOSwerkteenaanboduitvoorhetbasis-ensecundaironderwijs, en zoekt aansluiting bij de eindtermen en muzischevorming.

muziek Tijdens een muzikaal dagprogramma ‘Orkest op zijn Best’wonen leerlingen uit het basisonderwijs een repetitie bij. Ze mogenplaatsnemenmiddeninhetorkest.Al10scholen(300leerlingen)namenhieraandeel.Partner:NationaalOrkestvanBelgië

Het muzikale scholenproject ‘Klassiek met Klasse’ brengt leerlingenuit het secundair onderwijs naar de concertzalen. Een pedagogischeinleiding bereidt hen voor op het avondconcert.KlassiekmetKlassebereiktjaarlijks4500leerlingen.Partners:JeugdenMuziekBrussel,JeunessesMusicalesdeBruxelles

Leerlingen uit het secundair onderwijs (121) wonen tijdens‘Muziekparcours’tweeofdrieconcertenbijenmakenzonaderkennis

3�

meteenmuziekgenreofmuzikant.Tijdenseendagworkshopaandezijdevan (orkest)muzikantenmakenzeeeneigenmuziekstuk,geïnspireerddoordemuziekdiezeindeconcertzaalhoorden.

eXpo Tijdens een dagprogramma brengen leerlingen uit hetbasisonderwijseenheledagdoorineententoonstellingendeSTUDIO.Al spelenderwijs maken ze kennis met de kunstwerken. In totaalbezochten3700leerlingendetentoonstellingenonderbegeleidingvaneengids/piloot.

arcHitectuur De leerlingen trekken samen met een piloot opavontuur,schetsboekenpenindehand.Aandehandvankijk-,luister-endoemomentenontdekkenzewieVictorHortawas.Ongeveer1500leerlingenbrachteneenbezoekaanhetgebouw.

tHeater, danS, literatuur en cinema BOZARSTUDIOSpiktuithetaanbodtheater,dans,literatuurencinemavoorstellingendieeenjongpubliekaanspreken.Viainleidingenenontmoetingennemenzijeenkijkjeachterdeschermen.Eenregisseur,acteur,danserofchoreograaflaatzienhoeeeneersteaanzetvaneencreatieeenvoorstellingwordt.An Inconvenient Truth trok 460 leerlingen aan, de zevende kunst inzakformaat,dePocketFilm,50 leerlingen enTheateropdeMiddag450leerlingen.

leerkracHten Telkens bij het begin van een nieuwetentoonstellingsperiode en concertseizoen organiseert BOZARSTUDIOS leerkrachtendagen (1500 deelnemers). Leerkrachtengenieten ook een voordeeltarief voor de tentoonstellingen. 11�4leerkrachtenmaaktenergebruikvan.Voordegrotetentoonstellingenen muziekevenementen worden er lesmappen voor het basis- ensecundaironderwijsopgemaakt.

4.Jongeren

finiSSage ClubIndia–1�.01ElkegrotetentoonstellingwordtafgeslotenmeteenFinissagevooreenjongpubliek.DetentoonstellingEeuwige Energie. 1500 jaar Indische kunstbleefopentot1uur ’snachts.Jongerenkregeneengratisrondleidingaangebodenenkondendeelnemenaan thematischeworkshops (yoga,massage).Dans enDJ in deHortahal:Timaxx,DJ Shanu,PANJABIMC(2200bezoekers).

Start Jongerenkunnenaaneenvoordeeltariefdeactiviteitenbijwonenin het Paleis voor SchoneKunsten.Met BOZARSTART betalen zeslechts ¤5,00 voor een tentoonstelling, concert of voorstelling (504START-boekjesverkochtin2007).

Studio ictuS StudioModern–18.03Solisten vanhet IctusEnsemble staan studenten uit deMuziekkapelKoningin Elisabeth en uit de Belgische conservatoria met raad endaad bij.Het resultaat was te horen tijdens drieminiconcerten (200concertbezoekersen22deelnemendemuzikanten).Partner:Ictus

5.MediorenenSenioren

rondleidingen eXpo en gebouW O.l.v. de gidsencoördinatorleiden55freelancegidsengroepenrondzowelindetentoonstellingenals inhet gebouw.De gidsen zijnkunsthistorici.Zewordenopgeleidtijdensstudiedagenentyperondleidingen.Destudiedagenbestaanuitlezingendoorspecialistenenrondleidingeninanderetentoonstellingenofmusea.Detyperondleidingenwordengegevendoordecuratorsvandetentoonstellingen.Elkezondagzijnervasterondleidingenvooreen


Foto : Lydie Nesvadba

40

individueel publiek (gebouw:12:00 (ENG,NLenFR) – expo: 13:30(ENG),15:00(NL)en15:30(FR)).

bozarpluSdayS DeseniorendagenzijndegekniptemanieromhetPaleisvoorSchoneKunstenenzijncultureleactiviteitenteontdekken.Opeentheatervoorstellingofconcert,voorafgegaandooreeninleiding,volgeneententoonstellingsbezoekeneenwarmelunch(deelnamevan750senioren).

6.Events

feeSt in Het paleiS - 22.04.Dezeveelkleurigedagheeftactiviteiteninpettovoorhethelegezin.Vooreenluttele¤5,00komtdebezoekeroveral in,kinderenonder12 jaarmogengratisbinnen.Derodedraadwas in 2007 China, met de tentoonstelling Het Verboden Rijk alsblikvanger. Voorstellingen, tentoonstellingen, concerten, workshopsmuziek,kalligrafie,rondleidingen,animatieindeHortahal,deChineseleeuwendans:zetrokkenmeerdan2700bezoekers.

feStiVal-WeekendS BOZARSTUDIOSorganiseertworkshopsmetartiesten(dans,muziek,koken,vertellingen)enlezingenvoorkinderen,familiesenvolwassenen.FestivalBalkan–14.04(304deelnemers)FestivalCongo–20.10(250deelnemers)

andere Het Paleis voor Schone Kunsten neemt deel aan diversedrempelverlagende initiatieven.Op initiatief vande federaleministervanMaatschappelijkeIntegratieontvangendeBelgischeOCMW’seenextrasubsidievoordeorganisatievanculturele-en/ofsportactiviteiten.Samen met de tien andere federale wetenschappelijke instellingenworden i.s.m. de sociale werkers speciale formules uitgewerkt voor

eenomkaderdbezoek.Houdersvaneen‘Article27’-ticketkunnenalletentoonstellingenenvoorstellingenbijwonenaaneentariefvan¤1,25.Aanpersonendiebetrokkenzijnbijhet socialeprojectvandeMunt,biedtBOZARSTUDIOSsamenmetdeKoninklijkeMuntschouwburgtiengratisticketsaan.

organiSatieBOZARSTUDIOSheefteeneigenruimteinhetPaleisvoorSchoneKunsten:eenonthaalruimte,multifunctioneleatelierseneen picknickplek voor scholen en families.De allerkleinsten kunnenterecht in de crèche.Een eigen keuken en kleine tuinmaken van deSTUDIOS een gezellige plek. Tijdens elke tentoonstellingsperiodebouwt BOZAR STUDIOS ook een studio, een doe-ruimte in hettentoonstellingsparcours.

De samenwerking met talrijke partners wordt verdergezet: Jeugd enMuziek Brussel, JeunessesMusicales de Bruxelles, Nationaal OrkestvanBelgië,RideaudeBruxelles,BRONKS,ReMuA,ARTBASICSforCHILDREN,JeunesseetArtsPlastiques,Ictus,Recyclart,Rasavzw,ea.Stukvoorstukpartnersmetdenodigeexpertiseinhunwerkdomein:muziek,theater,hedendaagsekunst,...

41


43

III Vriendenvanhethuis

44

BOZARFUNDING

Hetproject

HetPaleisvoorSchoneKunstenhaaltzijnmiddelenuitoverheidssubsidies,ticketverkoopenvooreendeelookuitcommerciëleactiviteiten.VoordatlaatsteaspectisBOZARFUNDINGverantwoordelijk.Hetdepartementontwikkeltenonderhoudtderelatiesmetdebedrijfswereld.HetspeeltdaarbijalletroevenvanhetPaleisvoorSchoneKunstenuit,enheeftoogvoordestrategieënenwensenvandecorporatepartners.Decommerciëleactiviteitenspelenzichafopvolgendedomeinen:•advertising•sponsoring•corporateevents

AdvertisingIn 2007 bedroeg de omzet van de publiciteit in de huispublicaties4,2 procent van de totale omzet. In het pakket zitten hetBOZARMAGAZINE (maandelijks magazine, verschijnt 10 keerper jaar), concertprogramma’s en jaarbrochures (BOZAR MUSIC,BOZAR EXPO, BOZAR STAGE AND SCREEN). In 2007 werddepubliciteit inBOZARMAGAZINEuitbesteedaanderegieMediaSelling Space. Zij zorgden voor een stijging van 30 procent van deadvertentie-inkomsten.

Sponsoring

Ongeveer66procentvandeomzetvanBOZARFUNDINGkomtuitsponsoring. Met een beperkt aantal bedrijven wordt een structureelpartnershipontwikkeld(horizontaleaanpak).Daarnaastwordenervoorconcertenententoonstellingenookspecifiekesponsorsaangetrokken(verticalebenadering).OokdereturnsvoordeNationaleLoterij,inruilvoorsteun,wordenbeheerddoorBOZARFUNDING.

-Structureel:hetPaleisvoorSchoneKunstenteltvijfgrotesponsors.In2007tradereenwijzigingopindegroepstructurelepartners.AkzoNobelbeëindigdezijnpartnership.IndeplaatskwamSIGMACoatings.SONYwerdeennieuwepartnernaastBelgacom,BMWenSUEZ.- Gericht: het succesjaar 2006, met bedrijfssteun aan twee grotetentoonstellingen, vond geen voortzetting in 2007. Voor geen enkeltentoonstellingsprojectwerdeensponsorgevonden.Hetheeftwellichttemakenmethetsterkeaanbodindeanderecultureleinstellingen;2007wasookeenEuropalia-jaar.Erwerdenwelprivébezoekengeorganiseerdvoordetentoonstellingen.Hetaandeelvaninkomstenuittentoonstellingenbedraagt6procent.Voordeconcertsponsoringwas2007eenprachtigjaar,mettopconcertenzoalsdatvanCeciliaBartoli.Deconcertsponsoringendeformulevanbusinessseatswarenin2007goedvoor11procentvandeinkomsten.Eenstijgingvan30,8procenttenopzichtevan2006.

Corporateevents

SteedsvakerontvangthetPaleisvoorSchoneKunstenaanvragenuitdebedrijfswereldvoordeorganisatievanevenementen.NaastdestandaardpackagesvannocturnesenconcertavondengroeitdeaanvraagvoorhethurenvanéénofmeerruimtesvanhetPaleisvoorSchoneKunstenvooreen privé-evenement. In 2007 verwelkomde het Paleis voor Schone

45

Kunsten eendertigtal bedrijven voorpersoneelsfeesten, conferenties,recepties,privéconcerten,diners,prijsuitreikingen,enzovoort.Hetwaseenbelangrijkjaarvoordezaalverhuur.In2006tradeeneventcoördinator in dienst, in 2007 een cateringmanager.Het betekendeeen grote stap voordedienstverlening. Sinds2007kunnenbedrijvenkiezenuiteencateringaanbodvantienverschillendetraiteursvoorhunrecepties.Parameterszoalskwaliteit,prijsmaarookdetweetaligheidvanhetpersoneelspeeldendaarbijeenrol.In2008komtereenevaluatie,opbasisvanefficiëntieentevredenheidvandeklanten.De corporate events bedragen 8,3 procent van de totale omzet vanBOZAR FUNDING. Als de renovatiewerken afgerond zijn, zullener meer ruimtes ter beschikking komen.Het hoeft geen betoog datde organisatie ervan steeds gebeurt met respect voor de artistiekeprogrammering.

Membership

De groep ‘patrons’ van het Paleis voor Schone Kunsten vormt eenonmisbare steun voor de artistieke programmering. Sinds september2007bestaanerdriecategorieën:deBOZARPATRONS,deYOUNGPATRONS en de CORPORATE PATRONS. In september 2007werd de bestaande formule BOZAR FRIENDS omgedoopt in MYBOZAR.Dejaarlijksebijdrageendevoordelenzijnongeveerdezelfdegebleven,maardezecategorie ledenwordt voortaanbeheerddoordedienstCommunicatie.

bozar patronS Zij kunnen alle concerten bijwonen, deelnemenaan privénocturnes, vernissages, film- dans- en theatervoorstellingen.Een eigen onthaaldesk, een privévestiaire en een eigen bar staanter beschikking. Zij kunnen deelnemen aan exclusieve culturelebuitenlandse reizen (in2007:Leipzig,Dresden,WashingtonenNewYork).De fiscale aftrekbaarheid is een belangrijke incentive voor de

ledendievandezeformulegebruikkunnenmaken.KortnadejaarlijksepersconferentiekomendePatronssamenopeendinerwaarhetnieuweartistiekeseizoenvoorgesteldwordt.Opheteindevan2007warener245BOZARPATRONS.

bozar corporate patronS Eennieuweformule,dieinseptember2007werdingevoerd.Zeiszowelbestemdvoordedirectiealsvoordemedewerkers van éénzelfde onderneming. De leden van de directie(4 personen per lidmaatschap) genieten dezelfde voordelen als deBOZARPATRONS. Ze krijgen ook demogelijkheid een exclusieverondleidingtevolgenachterdeschermenvanhetPaleis.Éénmaalperjaarkrijgenze25procentkortingopdehuurvandezalen.Zewordenuitgenodigdopeenlunchmetdedirectiewaarhetprogrammavanhetvolgendeseizoeninprimeuronthuldwordt.Zokrijgenzedegelegenheidhunnaamteverbindenaanhetartistiekeproject.De formule biedt de medewerkers van dezelfde onderneming degelegenheidzichpersoonlijk inteschrijvenalsBOZARPATRONofYOUNGPATRONtegeneenzeervoordeligtarief.

bozar young patronS Het jaar 2007 was het derde seizoenvoordeBOZARYOUNGPATRONS.Dezekringbestaatuit jongeleidinggevende werknemers, ondernemers en ambtenaren uit Belgiëof het buitenland. De grote diversiteit maakt de contacten des teboeiender. Per seizoen kunnen YOUNG PATRONS veertig gratisticketsselecterenuiteenmaandelijkse lijst.Daarnaastwordenzeookregelmatiguitgenodigdopopeningenenexclusieverondleidingenindegrote tentoonstellingen, avant-premières van films en op het jaarlijksdinerwaarophetvolgendeseizoenwordtvoorgesteld.De grote flexibiliteit van het reserveringssysteem wordt zeer opprijsgestelddoorde leden,dievaakeendrukkeenonvoorspelbareagendahebben.Eind2007teldendeBOZARYOUNGPATRONS44leden.

III.Vriendenvanhethuis

46

InBelgië

In de loop van 2007 werkte het Paleis voor SchoneKunsten samenmet een groeiend aantal culturele partners.Het gaat om occasionelepartnerships en om structurele samenwerkingen met een twintigtalinstellingen.De culturele partners waarmee op regelmatige basis wordtsamengewerkt, elk met hun eigen identiteit, zijn voor het grootstedeel gevestigd in dezelfde administratieve ruimtes als het team vanhetPaleisvoorSchoneKunsten.OpregelmatigebasisbrengenzijeengevarieerdeprogrammeringwaarvoorhetPaleisalleennietvolledigkaninstaan.Hun activiteiten garanderen eenbeter evenwicht en trekkeneengevarieerdpubliekaan.Debestaandecontracten,inhetbijzondermethetKoninklijkBelgischFilmarchief, Jeunesse etArtsplastiques,het Informatiecentrum voor Architectuur, Stedenbouw en Design(ICASD),hettijdschriftvoorarchitectuurA+,ExplorationduMondeen de Rideau de Bruxelles werden in 2007 naar ieders tevredenheidingevuld.Het jaarlijkscontractmetde JongeBelgischeSchilderkunstwerdhernieuwd.In afwachting van voltooiing van de vernieuwde ruimtes van hetKoninklijk Belgisch Filmarchief vonden de meeste filmprojectiesplaats in de vervangingsruimte, het auditoriumCentralGate.RideaudeBruxelleskrijgteenvoorlopigonderkomenophetterreinnaasthetPaleisvoorSchoneKunsten,indeVillaHermosastraat.

De belangrijkste culturele partners zijn:

LesAgrémensAmadeoProductionsAmarantAmuseeVousArgos

ArsMusicaARTBASICSforCHILDRENArtexisATProduction

BariBarokkeLentevandeZavelHetbeschrijfBITC

Culturelepartners

B.P.S.22ProjectLeBotaniqueBritishCouncilBroodjeBrussel/OPBBRONKSJeugdtheaterBrusselseMuseumraadCentreinternationaldeformationenartsduspectacle/Bruxelles(CIFAS)CharleroiDansesChœurdeChambredeNamurConseilbruxelloisdesMuséesConservatoireroyaldeMusiquedeBruxellesCultuurenToerisme,Sint-MichielsenSint-GoedelekathedraalCultuurcentrumINGCultuurnetVlaanderenDavidsfondsdeFilharmonieEmigrativeArtExplorationduMondefABULEUSFestivalvanVlaanderenBrussel–EuropaFestivaldeWallonieFlageyFondationEuropaliaInternationalFondationMagritteFondsMercatorFotoMuseumProvincieAntwerpenGezinsbondGoetheInstitut

LesHallesdeSchaerbeekICASD-CIAUDIctusikob(MuseumfürZeitgenössischeKunstEupen)JeugdenMuziekBrusselJeunesseetArtsPlastiquesJeunessesMusicalesdeBruxellesKaaitheaterKlaraKlaraFestivalKlasseKoninklijkBelgischFilmarchiefKoninklijkeMuntschouwburgKoninklijkeMuseavoorSchoneKunstenvanBrusselKoninklijkMuziekconservatoriumvanBrusselKunstbergKunstenplatformLiguedesfamillesMAC’sMiddagenvanPoëzieenProzaMoussemMuséedelaPhotographieàCharleroiMusiquesNouvellesMuziekkapelKoninginElisabeth

MuziekwedstrijdKoninginElisabethNationaalOrkestvanBelgïeNeedcompanyNICCAntwerpenOfficedePromotionduTourismeOnthaalenPromotieBrusselOpéradeWallonieOrfeusInstituutOrchestrePhilharmoniquedeLiègePassaPortaPatrickDeBrockGalleryPrijsJongeBelgischeSchilderkunstPromotiondesLettresbelgesdelanguefrançaiseRadiophonicFestivalRasavzwReMuA-RéseaudeMusiciensintervenantsenAteliersRicercarConsortRideaudeBruxellesRTBFMusiq’3ToerismeVlaanderenTroubleyn/JanFabrevlaamsekunstcollectieVlaamseRadioOrkestVaartkapoenWCCZuiderpershuis

47

Inhetbuitenland

ECHO (European Concert Hall Organisation) is een verenigingvan de directeurs van demeest prestigieuze concertzalen in Europa.Dezeorganisatie streeftmeer cultureleuitwisselingna enwilwerkenop verschillende podia brengen. In 2007 groepeerde ECHO zestienconcertzalen,waaronderhetPaleisvoorSchoneKunsten.

Devereniging steunt jonge artiestendoormiddel vandeRising Stars-concertendieopzondagvoormiddaginhetPaleisvoorSchoneKunstengeprogrammeerd worden. ECHO geeft daarnaast ook opdrachtenaan componisten die interdisciplinair samenwerken met anderekunstenaars.I am a mistake,eenopdrachtwerkvanWolfgangRihm,JanFabreenChantalAkerman,gingindecemberinpremière.Ophetvlakvandebeeldendekunstenwerdentijdelijkesamenwerkingscontractenafgeslotenmetbuitenlandsemuseaofkunstencentra,diehetPaleisvoorSchoneKunstenineenEuropeesnetwerksitueren.

HetConcertgebouwAmsterdam

AthensConcertHallOrganization

L’AuditorideBarcelona

FestspielhausBaden-Baden

SymphonyHallBirmingham

PaleisvoorSchoneKunstenBrussel

Elbphilharmonie&LaeiszhalleHamburg

KölnerPhilharmonie

SalledeConcertsGrande-DuchesseJoséphine-CharlottedeLuxembourg

BarbicanCentreLondon

SouthBankCentreLondon

CitédelaMusiqueParis

ThéâtredesChamps-ElyséesParis

KonserthusetStockholm

GesellschaftderMusikfreundeinWien

WienerKonzerthausgesellschaft

Andere internationale partners waarmee het Paleis voor Schone Kunsten coproducties realiseerde zijn onder meer:

BayerischeStaatsgemäldesammlungenMünchen

BritishCouncil

BMEP-BritishMusicEducationProject

FestivalTempsd’Images/EU

FundaçãoCalousteGulbenkian

GermanFederalCulturalFoundation

ICCR-IndianCouncilforCulturalRelations

LondonSymphonyOrchestra

Lille3000

MinisterievanCultuurvanChina

MinisterievanEconomieenInnovatievanPortugal

MinistryofCulture(India)

NationalMuseumNewDelhi

NaturalWorldMuseumSanFrancisco

OpéradeLille

ThePalaceMuseumBeijing

SmithsonianInstitutionWashingtonD.C.

StaatlicheMuseenzuBerlin

StaatlicheMuseenDresden

TurismodePortugal

UnitedNationsEnvironmentProgramme

De leden van ECHO 2007 waren:


Foto : Julien Lanoo

48

HetprojectEenvandeopdrachtenvanhetPaleisvoorSchoneKunstenbestaaterin“eenmultidisciplinaireengeïntegreerdecultureleprogrammeringuittewerkenenuittevoeren,diebijdraagttotdeEuropeseeninternationaleuitstralingvanhetfederaleBelgië,deGemeenschappenenhetBrusselsHoofdstedelijkGewest”.

Verder bepaalt de beheersovereenkomst: “Gelet op het statuutvan Brussel als Europese hoofdstad, legt de Vennootschap deEuropese Commissie en het Europees Parlement projecten voor diede basis vormen van een Europese culturele activiteit, waarbij decultuurdiversiteitendemobiliteitvandekunstenaarsenkunstwerkenworden aangemoedigd. In die context zoekt de Vennootschap naareen specifiek samenwerkingsverband en kan zij daartoe de passendeovereenkomstensluiten”.Met dit engagement streeft het Paleis voor Schone Kunsten ernaaromeenbroedplaatstewordenvoorhetcultureleEuropavanmorgen.Internationaleinitiatievenuitwerkenhoortdaarbij,netalshetvitaliserenvannieuweartistiekestromingeninBelgië.

CoproductiesmethettweejaarlijkseEuropaliafestivalpassenuitstekendindezeopdracht.HetPaleisvoorSchoneKunstenheeftzichdusmetveel enthousiasme ingezet voor het welslagen van de editie 2007,gewijdaande27 lidstatenvandeEuropeseUnie(inhetkadervandevijftigsteverjaardagvanhetVerdragvanRome).DaarnaastwerkthetPaleis andere projecten uit, die binnen de internationale profileringpassen. Zo groeide het Paleis voor Schone Kunsten uit tot hétreferentiepuntvoorinternationaleoverheids-enandereinstellingenomeensamenwerkingsprojectterealisereninhethartvandehoofdstadvanEuropa.

Internationaleopdracht

ActiviteitenErwerdencontactengelegd,onderhandelingengevoerden/ofprojectengerealiseerd met verschillende landen. In 2007 waren die contactener vooral met Duitsland en Portugal (telkens in het kader van hetvoorzitterschapvandeze landenvandeRaadvandeEuropeseUnie).Intensieve onderhandelingen en werkzaamheden hadden plaats metIJslandse,Koreaanse,FranseenZwitserseinstellingentervoorbereidingvantentoonstellingsprojectenin2008.DaarnaastwerdenverkennendegesprekkengevoerdvoorprojectenoplangeretermijnmetdePalestijnseGebieden,Turkije,Brazilië,TsjechiëenSpanje.MetlandenalsQatar,TaiwanenZuid-Afrikawerdentevenscontactengelegd.

Samenwerkingen met het Europees Parlement en de EuropeseCommissiewerdenvoortgezetin2007.HetPaleisvoorSchoneKunstenwileeninspanningleverenomdeburgerdichterbijEuropatebrengen.

In 2006 groeide een projectmatig samenwerkingsverband met deFederale Overheidsdienst Buitenlandse Zaken, Buitenlandse HandelenOntwikkelingssamenwerking.Hetlooptoververschillendejarenenwerdin2007uitgebreidengeïmplementeerd.

4�


Foto : Julien Lanoo

51

IV BOZARenzijnpubliek

52

Hetproject

HetdepartementMarketingenCommunicatieisverantwoordelijkvoordecommunicatievanhetBOZAR-project,deproductmarketingenpromotievanallepublieksproducten(tickets,horeca,shop).Hetdepartementdraagtbijtotdepositioneringvandeinstellingalskunstenhuis,werkthetcultuurmerkBOZARuitenneemthetonthaalvanhetpubliekvoorzijnrekening.

MarketingCommunicatieBoxoffice

1.MYBOZAR

Een nieuwe formule, ter vervanging van de BOZARCARD,BOZARCLUBenBOZARFRIENDS.Hetiseencombinatievaneenlidmaatschap en een klantenkaart (met bijbehorende reductie op deticketprijs).Kostprijs:¤4�,00perjaarVoordelen:•10procentkortingopindividueletickets•10procentkortingopaankopenindeBOZARSHOP•1gratisentreevoorFeestinhetPaleis•2gratisentreesvooreenoftweetentoonstellingennaarkeuze•2gratisentreesvooreenoftweevoorstellingenvanJongeFilmfans•1gratisrondleidingVan Horta tot Horta opzondagnamiddag•1uitnodigingvoorhetnieuwjaarsconcert•Programma’svoordeconcertenendevoorstellingen•UitnodigingenvoordevernissagesvanBOZAREXPO•AbonnementopBOZARMAGAZINE•Exclusievevoordelendiepere-mailmeegedeeldworden

2.Persdienst

Op de persdienst werken drie voltijdse Press Officers. Zevertegenwoordigen de departementen EXPO, MUSIC en TDLC(THEATRE,DANCE,LITERATUREenCINEMA).DeSTUDIOSsluiten voor de communicatie aan bij de andere disciplines. Dezestructuurmaakthetmogelijkomintespelenopdemeestuiteenlopendevragenvandegespecialiseerdepers.

De persdienst covert de nationale pers, zowel de geschreven als deaudiovisuele media, volledig. Voor de internationale pers worden

53

specifieke inspanningen geleverd. Buitenlandse correspondenten inBrusselwordengecontacteerdvoordegrotetentoonstellingenofvoorspecifiekeevenementen–dePortugesepersvoorhetPortugalfestivalbijvoorbeeld.Sinds januari2007werktdepersdienst samenmeteenpersbureau inParijsdatovergepersonaliseerdecontactenbeschiktmetdeFransepersop het gebied van cultuur, lifestyle of toerisme. Tijdens een persreisbezochten twintig Franse journalisten de tentoonstellingen Kijk op Europa, Visit[e] en Het Verboden Rijk. France 2, Connaissance des Arts, L’oeil, Beaux Arts magazine, Arts Antiques Auctions en Art Actuelbrachtenreportages.InsamenwerkingmetOPT(OfficedepromotiondutourismeWallonie-Bruxelles) en Toerisme Vlaanderen werden persreizen georganiseerdvoordeDuitse,FranseenSpaansepers.VoorhetfestivaloverPortugalwarenervanuitBrusselperstripsnaarWashingtonenLissabon.VoorhetfestivaloverIJsland,dat in2008plaatsvindt,waseral inoktober2007 een persreismet 17 journalisten van de belangrijksteBelgischemedia.DepersdienstspeeltookeenrolindepositioneringvanhetPaleisvoorSchoneKunstenenhetmanagement.Derenovatiewerken,deopeningvandeBOZARSHOP,denieuweuniformenvanhetonthaalpersoneelen het tweedemandaat vanPaulDujardin als directeur-generaal: hetwarensleutelmomentenomaandediversemediatesignaleren.Erwerden in totaaldriehonderdpersberichtenverstuurd,dat isbijnaéénperdag.Deperskandeinformatieterugvindenineenapartesectieopdewebsiteenontvangtpere-mailpersberichtenmetgeïllustreerdetemplates.De jaarlijkse persconferentie was in twee delen opgesplitst: devoorstellingvandemuziekprogrammeringop1�maartendepresentatievandealgemeneprogrammeringop22mei.Intotaalwarenerin2007een dertigtal persconferenties, telkens op maat van een gloednieuwproject.

3.Audiencedevelopment

1. bozar muSic

Het muziekpubliek informeren gebeurt met de beproefde middelenzoalsdejaarbrochure,hetmagazine,dewebsiteendenewsletter.Ooknieuwe doelgroepen worden aangeboord. Dat gebeurt via gerichtemailings op (aangekochte) bestanden, gerichte verspreiding vandrukwerk, actiesbij sociaal-culturelepartners (zoalshetDavidsfonds,overheden, universiteiten). Ook met commerciële partners (AtosWorldline, Fortis, Fresh) worden acties uitgewerkt. Ambassades encultureleinstituteninBelgiëkrijgenondersteuningbijdepromotievaninternationaleartiestendieoponzepodiastaan.Omeenbrederpubliekaantetrekken,wordendeconcertenweleensaanalgemenethema’sgekoppeld.Datishetgevalmeteindejaarsconcerten,eenClosingconcert,eenValentijnsconcert,ofminifestivalsmeteigenbranding.Deontdekkingsabonnementenwerdenditjaarvoordetweedemaalgelanceerd. Ondanks het beperkte communicatiebudget werden eropnieuween300-talabonnementenverkocht.DeClassicarte-formule (selectie van 7 concerten voor 75 euro) wasook in 2007 beschikbaar. Deze abonnementsformule wordt medeondersteund en gepromoot door Musiq’3. Dit jaar werden er 333abonnementenverkocht,eendalingtenopzichtevanvorigseizoen.Bijeen actie naar de Franstaligemuziekscholen werdenmeer dan 4000tickets verkocht.Deze actiewordt gesubsidieerddoordeFranstaligeGemeenschap.Het aanbod wereldmuziek is in 2007 aanzienlijk gestegen. Erwaren 16.000 bezoekers te gast opmeer dan twintig concerten. Degemeenschap in België van het land van herkomst van de artiestenwordt daarbij expliciet als doelgroep benaderd. De communicatiegebeurt thematisch: ze wordt gekoppeld aan de tentoonstellingen ofeenfestival.

IV.BOZARenzijnpubliek

54

2. bozar eXpo

Hetaanbodaantentoonstellingenwassterkinternationaalgetint.Ookvoordepromotiewerdhetbuitenlandopgezocht:voorworkshops,deUitmarkt inAmsterdamendeBrussels DayinParijs.Decommunicatieenpromotiezijncomplexenarbeidsintensief,gezienhetsterkuiteenlopendekaraktervandetentoonstellingen.Hetpotentieelis nog bijzonder groot: voor meer gerichte acties, voor het aanborenvanpubliekdat al vertrouwd ismethetPaleis, voordeuitwerkingvanbestaande ennieuwepartnerships.Eenbeperktebezettingmaaktedatveelvanditpotentieelin2007onontgonnenbleef.Structurele partners zijn Toerisme Vlaanderen, OPT en BITC (dierespectievelijk instaan voor de promotie van Vlaanderen, Brussel/WalloniëenBrusselalstoeristischebestemming).Daarnaastgroeidener partnerships in functie van de gepresenteerde onderwerpen enmogelijk geïnteresseerde doelpublieken. De samenwerking met derespectievelijke ambassades en toeristische diensten van Duitsland,ChinaenPortugalwasin2007vancruciaalbelangbijdepromotievandetentoonstellingen.MetCountdown,deNederlandseMuseumjaarkaartenhetkunsttijdschrift(H)ARTontstondennieuwesamenwerkingen.HetPaleisvoorSchoneKunstenengageertzichdaarnaastinwijkgebondenen/ofBrusselseinitiatievenzoalsdeMuseumNocturnesendeNacht van de Brusselse Musea ingericht door de Brusselse Museumraad, initiatievenvoordeinstellingenopdekunstbergdoorMontdesArts/Kunstbergvzw,Brussels Day inParijsdoorBITC,hetprojectCocondoorBBOT/BNA(Brusselbehoortonstoe/Bruxellesnousappartient).Onderzoek naar publieksprofiel en bezoekerstevredenheid moetde communicatie helpen optimaliseren. Daarnaast zijn er nieuweinitiatieven, zoals de uitgewerkte bezoekersgidsjes bij een aantaltentoonstellingen, finissages voor een jeugdig publiek en denieuwe BOZARSTART-formule die massaal ingezet werd voortentoonstellingen.Deopeningvande langverwachteBOZARSHOPiseenextratrekpleistervooreenbezoekaandetentoonstellingen.

3. bozar tHeatre, dance, literature, cinema

De jaarbrochure Stage and Screen werd voor de derde keergeproduceerd.Denieuweindelingzethetgrensoverschrijdendeaspectsterkerindeverf.Onderandereomdieredenwerdvoor2007-2008nietgeopteerdvooreenabonnementsformule.Combi–tickets,perthemaenduscross-disciplinair,werdenechterwelgestimuleerdindeloopvanhetseizoen.Ookgroepenenverenigingenkrijgen10procentkorting.Debrochurewerddezekeerverspreidvóórdezomervakantie.OpdatmomentkwamenookdeseizoensbrochuresvandeanderehuizenuitenkonBOZARStageandScreenzichpositionereninhetlandschapvandepodiumkunsten.Viapromotiecampagnes,onderandereinDe Morgenen De Tijd, konden geïnteresseerden de nieuwe brochure aanvragen.Hetmaakteookeenuitbreidingvanhetadressenbestandmogelijk.Viadirectmailingkregen7.500mensendebrochuretoegestuurd.Detimingvandebrochureheeftookinvloedopdevoorverkoop.Daarmoet indetoekomstnogmeerrekeningmeegehoudenworden.Ookhetuitwerkenvantarievenvoordepodiumkunstenencinemaverdientin2008specialeaandacht.In 2007 werden ook voor het eerst enquêtes gelanceerd voor hetpubliekvandepodiumkunstenencinema.Eenanalyseisgeplandvoordetweedehelftvan2008.VoorTheater en Literatuur op de Middagwerddefolderverspreidop12.000exemplaren.Gezienhetsuccesvandedirectmailing,kwamdaar inoktober2007eenextraoplagevan5.000exemplarenbij. Devoorstellingen voor scholen zaten bijna meteen vol. Het trouweMiddagpubliekwerd,opheteindevanheteerstesemester,beloondmeteengratisticketvoordelopendetentoonstelling.Devastepartnervande lunchformule,Onthaal enpromotieBrussel (OPB), vernieuwdedelay-outvanhaarmaandelijksefolderBroodje Brusselenkanopdiemaniermeer tekstbestedenaan voorstellingen.OokFed+ (federaleoverheid)namhetaanbodopnieuwopinhaarkalender.

55

CinemaFlagey,hetFilmarchiefenBOZARCINEMApresenteerdenopnieuween gemeenschappelijke brochure. Het Paleis voor SchoneKunstenopteerde in 2007 voor een seizoensfolder in plaats van voor flyersper voorstelling. Ditomhet familiepubliek,na allewijzigingen indeformuleJonge Filmfans,opnieuwhetoverzichtopállevoorstellingentebieden.Devoorverkoopgingopdezemaniervooruit.Defolderwerdop10.000exemplarenverspreid,nietenkelbijhetfamilie-encinemapubliekvanBOZAR,maarookbijfamilie-evenementen. Indetoekomstgeldtervoor JongeFilmfanséén tarief:datvandeBOZARSUNDAYSGoodMorning,ontbijtinbegrepen.DeJonge FilmfanszijnookopgenomenindespaarkaartBOZARPASSPORT.Voor2008wordtergedachtaangezamenlijkecommunicatiemetanderecultuurhuizendiekinderfilmsprogrammerenenaaneenBrusselskinderfilmfestival.Expanding Cinema had dit jaar opnieuw een zeer uiteenlopendprogramma. Coproducties met gespecialiseerde huizen zoals ArgosenRadiophonicbetekendendateenpubliekzichvaakvoorheteerstnaarhetPaleisverplaatste.Indetoekomstzaldecommunicatievoordit onderdeel vaker via mails verlopen. In plaats van flyers komener ook kleine affiches, formaat A3, voor de hogescholen in Brussel,mediathekenenz.Hetuitbouwenvaneenvastpubliekendeuitbreidingvan de database blijft hier prioritair. De linkmet de communicatieenperswerkingronddehedendaagse tentoonstellingenmoet in2008nogmeerwordenaangehaald.OmgeluidsdichterHenriChopinaantekondigenwasereenongewooninitiatief:opdewebsiteverscheeneenYoutube-filmpje.HetaantalAvant-premièresmetgrotenamennamin2007gevoeligtoe.Decommunicatiegebeurdeopeenvrijklassiekemanier:flyersinoplagevariërendtussen5.000en7.000exemplaren,directmailingen/ofpapierenmailingsnaarhetcinemapubliek,radiospotsenadvertenties,e–mails,vermeldingeninBOZARMAGAZINEenopwebsite.

Er was ook ruimte voor een experiment voor een jong publiek: hetallereersteFestival van de PocketfilmopBelgischgrondgebied.HetkreegveelaandachtindeBelgischepers.Hiervoorwerdeenflyerindevormvaneenmobieletelefoongemaakt.InsamenwerkingmetpartnersAT-productionenCinepocketkwamereenwedstrijd.Voor2008moetBOZARCINEMAknopendoorhakken.DeplaatsinhetBrusselselandschap,desamenwerkingmetpartners,coproducentenensponsors,defrequentievandefilmvoorstellingenendetarievenzijnbelangrijkefactorenvooreennieuwecommunicatiestrategie.

LiteratuurVoor Cinema Racista was de samenwerking met het Passa Porta-festivaltotindebrochurevoelbaar.DaarnaastwarenerookA3-affichesgemaakt,e-mailings,radiospotsenadvertenties.DecommunicatienaardescholentoeverliepinsamenwerkingmetBOZARSTUDIOS.Voor het eerst werd een lezingenreeks met Franse filosofengeorganiseerd,Dans les Plis du Présent | In de Plooien van het heden.MetdesteunvanpartnerEmigrativeArtwerdeenuniversitairpubliekaangesproken. Ondersteuning kwam er van een affiche-campagne,radiospotsenadvertentiesendigitalenieuwsbrieven.TijdensdereeksgroeideeentrouwpubliekdatnognieteerderinhetPaleiswasvoordittypevanactiviteiten.Ons Erfdeel organiseerde een literair evenement rond schrijvers uitEuropaennamBOZARLITERATUREopindeuitnodigingnaarhaar10.000leden.DelezingenreeksmetbekendeenminderbekendePortugeseschrijversLe tour du monde lusophone | De Portugeestalige wereld rondwerdvermeld indebrochurePortugalFestival|EXPO. DePortugeestaligegemeenschappeninBelgiëkregeneenuitgebreidenieuwsbriefindebus.HetliterairprogrammawerdnaarhetPortugeesvertaaldenverspreidviao.a.dePortugeseboekhandelOrfeuenhetliteraireparcoursinBrussel.Voor het eerst werd het publiek van de Boekenbeurs in Antwerpen


Foto : Vinciane Pierart

56

aangesproken,viasigneersessiesenflyers.Insamenwerkingmetdevijfuitgeverijen van de Portugese schrijvers kwamen de folders naast deboekenterecht.

Theater en DansVoorAntje PfundtnerendesamenwerkingtussenChristine AngotenMathilde Monnier werd nauw samengewerktmet deHallen vanSchaarbeek, via grote affiches. De zes deelnemende cultuurhuizenaan het project France Dance lanceerden een brochure via de Franseambassade. Compagnia Pippo Delbono werd onthaald met eengrootscheepse affichecampagne, advertenties en radiospots en eenkleine flyer in samenwerkingmet Théâtre de la Place in Luik.DoordegoedesamenwerkingmethetIstitutoItalianodiCulturawoondenopnieuwheelwatItalianendevoorstellingbij.DeinteractieveinstallatieFrom Inside van Thierry De Mey werd vooral aangekondigd bij eendanspubliek: indebrochurevanCharleroi-Danses, via e-mails eneenradiospot.VoordeMünchner Kammerspiele,inregievanJohanSimons,werdintweecommunicatiegolvengewerkt.BOZARmaakteeeneersteflyerop5.000exemplaren,diemeewerdverspreiddoorNTGent.Detweedeflyer bereikte vooral het cinemapubliek. Advertenties, radiospotsen digitale nieuwsbrieven vervolledigden de communicatie. Er werdsamengewerktmetdePoolseambassade,deNederlandseAmbassade,deBayerischeStaatskanzlei,hetEFA(EuropeanFestivalsAssociation),het ISPA (International Society for the Performing Arts) en hetKoninklijkFilmarchief.Voor I am a mistake van Jan Fabre werd een flyer voorzien op10.000 exemplaren, een papieren mailing naar het muziek-,film-, en theaterpubliek. De acties werden ondersteund met eenaffichecampagne, radiospots, advertentiesendigitalenieuwsbrieven.OokhetpubliekvanArsMusicawerdaangesproken.

BOZARCOM heeft in april met partner AmuseeVous de Soirée Armée opgezet: een museumparty met dans, theater, literatuur,muziekenperformance.Veelvandejongeren(16tot26jaar)haddenhetPaleisnognieteerderbezocht.DeformuleBOZARSTARTwerdopdeavondzelfgepromoot. TijdensdezomernamBOZARdankzijAmuseeVousdeelaandepolsbandjesactievoordefestivalbezoekersvanWerchter.Opvertoonvanhetbandjekreegelkebezoekergratisticketsvoor de lopende zomertentoonstellingen. Met stickertjes werden inde tentoonstellingen deCoup de Coeurs van deBOZAR-medewerkersaangegeven.OpdecdwasdesoundscapevanGirls in Hawaïtehoren,diespeciaalwerdgecomponeerdnaaraanleidingvanhetwerkvanSaraVanagtindetentoonstellingvandeJongeBelgischeSchilderkunst.InsamenwerkingmetStichtingMarketingwerdop5en6novemberhetStudentencongresgeorganiseerdwaarop2.400studententegastwaren.Tijdensdietweedaagsewerdenmaarliefst500nieuweBOZARSTART-adressenverzameld.SamenmetNOKwerd hetPoetry Hacking Project gepromoot viaeenbanneropdewebsite.

4. bozar StudioS

Kinderen,gezinnen,lagereenmiddelbarescholen,jongeren,volwassenenen senioren: BOZAR STUDIOS richt zich tot uiteenlopendedoelgroepen.Deactiviteitenzijnnauwverbondenmetdievananderedepartementen van het Paleis, dat in toenemende mate aandachtbesteedt aan deze vormen van transversaliteit.Defidelisering van deverschillendepublieken,vooraldandescholenenfamilies,gebeurtviavasteformules.

De activiteiten voor kinderen en gezinnenkrijgenopdewebsite eenicoontje,watheneengroterevisibiliteitbezorgt.Ook voor BOZARPASSPORT worden ze gebruikt. Deze formule

Feest in het Paleis : Chinese muziek

57

werd in2007gelanceerd tijdensFeest inhetPaleis.Het iseengratisontdekkingspas voor kinderen tussen 6 en 12. Ze kunnen de paspersonaliseren en meebrengen naar de verschillende activiteiten.Hebbenze vier stempeltjes verzameld,dankrijgenze eencadeau.Zekunnenookeenstempeltjewinnendooreentekeningtemakenvanheticoontje van BOZAR STUDIOS. BOZARPASSPORT is een ludiekcommunicatiemiddel,alisdedistributienogeenpijnpunt.VoorFeest in het Paleiswasereenapartefolder.HetpubliekkrijgteenuniekekansomhetPaleisvoorSchoneKunsteninalzijndiversiteitte ontdekken. Een pas van 5 euro geeft toegang tot de activiteiten.HetevenementisvooralookeenmiddelomhetdepartementBOZARSTUDIOSteontdekken,datzichtijdensFeestinhetPaleis2007voorheteerstconcentreerdeopeenthema:China.De BOZARSUNDAYS, de familiezondagen, worden aangekondigdineenfolderdie tweekeerper jaarverschijnt.DesamenwerkingmetLa Ligue des Familles enDeGezinsbond, de belangrijkste landelijkepartners,werdnog versterkt.Leden genieten van eenkorting van25procentopverschillendeactiviteiten.DefoldervanBOZARSUNDAYSwerdviaLe Ligueurverspreidop78.000exemplaren.BOZARSTUDIOSwasookpresenttijdensdeNationaleFeestdag(eengratis fotosessieen toegangtotde tentoonstellingIngenium)enopdeCultuurmarktinAntwerpen.Naaraanleidingvanhetkerstconcertwasergratisanimatie.

Voorscholenisereenjaarbrochure.Vanafmeiwordenaffichesverspreidin de scholen, zodat leerkrachten hun brochures kunnen aanvragen.Voor elk tentoonstellingsseizoen, in september en januari, gaan erherinneringsmails de deur uit.Omdat het bijwerken van de databaseenhetdirectcontactuiterstbelangrijkzijn,wordterookgeregeldmettelemarketinggewerkt.Voor leerkrachten waren er drie ontmoetingsdagen rond detentoonstellingen.AanNederlandstalige zijde gebeurde dewerving via

Klasse,eenoverkoepelendtijdschriftdatvoorhetFranstaligeonderwijsnietbestaat.Daargebeurendeinschrijvingenviadewebsite.ErwerdookeenavondgeorganiseerdronddeformuleKlassiek met Klasse. Hetlerarentariefishethelejaardoorgeldigvoortentoonstellingen.DeNederlandstaligeBrusselse basisscholen genieten een korting van 50 procent voorexposities,dankzijdesteunvandeVlaamseGemeenschapscommissie.

De formule BOZARSTART voor jongeren onder de 26 kreeg eenoriginele campagne. Thema: de reis en de toegang tot culturen. Eenbagagelabel werd verspreid in het Student Pack voor hogescholenen universiteiten (100.000 exemplaren) en in het College Pack voorlaatstejaars (25.000exemplaren).Erwaseenwedstrijdaanverbondenwaarmeemen een vliegtuigticketBrussel-Lissabonkonwinnen.Bijna500jongerendedenmee.BOZARSTARTwerdookgepromoottijdensdezomerfestivals,opdeDagvandeStudent, tijdensevenementen inhetPaleis.Deverkoopschootdehoogtein,deformuleraaktbekend.DeFinissageClubIndia,hetjongerenevenementvanhetjaar,trokmeerdanduizendbezoekersaan.

Deseniorendagenwerden in2007herdoopt inBOZARPLUSDAYS.DeNederlandstaligeseniorenverenigingenzijngoedvertegenwoordigd.Aan Franstalige zijde wordt samengewerkt met de Carte S, die haaractiviteitenweeropnam.

4.Mediaplanning

Desamenwerkingmetdestructurelesponsorswerdin2007verlengd:RoulartaMediaGroup,RTBF,VRT,TVBrussel,De Morgen, Le Soir.HetPaleiswerkteooksamenmetnieuwepartners:•Aankondiging en wedstrijd in hetmagazinePays du Nord (Rijsel en hetnoordenvanFrankrijk)voordetentoonstellingKunstschatten van Wallonië.


58

•Jaarcontract met het magazine Afilyatis, verspreid bij euro-functionarisseninBrussel.

•Jaarcontract, promotioneel en redactioneel, met het Belgischekunsttijdschrift(H)Art.

•JaarcontractmethetpersoneelsbladvandeNavo.

HetpartnershipmetKnack-ClubisuitgebreidtotClubVif.Dekortingbedraagt10procent.VoorhetIJslandfestivalOn the EdgewerdersamengewerktmetdejongevideokunstenaarThomVanderBeken,vooreenspotopdeRTBFenTVBrussel.OokvoordetentoonstellingenHet Verboden Rijk, Kijk op EuropaenDe wereld rondwarenertv-spots.MethetFransemagazineConnaissance des Arts isereenovereenkomstomdetentoonstellingsbrochureoptesturennaarhunabonneesuitdeParijseregio.Een adressenlijst van geïnteresseerden werd aangelegd door deel tenemen aan de actie ‘Cultuurbrochures’ vanDe Morgen,De Standaard,Zone,De Tijd,L’échoendePublicarto-titels.

5.Website

2007 stond volledig inhet teken vande analyse enontwikkeling vanMYBOZAR(siteversie2).Datgebeurdeindriefasen:testontwikkeling,update van de interne structuur, implementatie. Geregeld kwameneraanpassingen. Erwerdookeengalerijtoolgeïnstalleerd.Foto’sdiegenomen werden tijdens activiteiten zijn daarmee in hoge resolutietoegankelijkvoorpersenpubliek.

Gemiddeld aantal bezoeken per dag : 2.800Gemiddeld aantal unieke bezoekers per dag (unique IP’s):1.700

Geografische oorsprong: Top 10 gemeenten/steden in België: 77%België Elsene6,55%Nederland Schaarbeek4,42%Luxemburg Brussel10003,45%Frankrijk Etterbeek1,54%UK Antwerpen1,37%Duitsland Gent

Jette Grimbergen Leuven Evere

Gemiddelde verblijfsduur: 3minutenMeest bezochte pagina’s : 1.activiteitenpagina(viasearchenginesenlinksopandersites)2.agenda-pagina(zoekenopkalender)3.homepageperdiscipline4.infopagina’s

Aantal abonnees nieuwsbrief: 12.588Verhouding FR/NL:52/48%Verhouding man/vrouw: 52/48%

6.Totaalaantalbezoekers2007

ProductiesvanhetPaleisvoorSchoneKunsten 744.506Productiesvanderdenenevenementen 201.727Fundingactiviteiten,filmmuseum,BOZARSHOP 100.000Totaal 1.046.233

5�

BoxofficeBOZARTICKETSIn 2007 verkocht het bespreekbureau van het Paleis voor SchoneKunsten bijna 700.000 tickets. De helft was bestemd voor detentoonstellingen.

DedienstBOZARTICKETS,maaktegebruikvanvierverkooppunten:dewinkelindeRavensteingalerijenhetcallcenter(waaralleproductente koop zijn) en verder in de Hortahal en aan de ingang aan deKoningsstraat (voorde tentoonstellingen).Tijdensdezomermaandenkwam daar nog een plek bij: in het Cultuurcentrum ING werdenticketsverkochtvoordetentoonstellingVisit(e).InhetPaleiswerdenook regelmatig extra desks geplaatst voor nocturnes, lastminutes enspeciale evenementen zoalsFeest in het Paleis.Eennieuw systeemvanbarcodesmaakt hetmogelijk omde geldigheid van het ticket aan deingangvandetentoonstellingtecontroleren.Hetwerdingevoerdvoordeherfsttentoonstellingen(europalia-europaenPortugal).

Hetcall centerblijfteen(omgeleide)verkoops-enreserveringsdienstbiedenvanuitFlagey.OokdeoproepenvoorRideaudeBruxelleskomenerbinnen,evenalsdeaanvragenvoorrondleidingengeorganiseerddoorBOZAREXPOenBOZARSTUDIOS.VoorBOZARMUSICgingeennieuwzaalplanmetvierprijscategorieënin voege. Het is beter aangepast aan de akoestische realiteit van deHenryLeBoeufzaal.Hetplanisookgeldigvooranderedisciplines,watrechtlijnigheidmogelijkmaaktindeticketprijzen.NieuweformuleszoalsdeontdekkingsabonnementenofBOZARGIFTkendeneengrotebijval.MYBOZAR,eenlidmaatschapmetaanzienlijkefinanciëlevoordelen,werdmetsuccesgelanceerd.

BOZARTICKETSgarandeertookeenbespreekbureau voor derden.De samenwerkingmetFlagey,ArsMusica, deBarokkeLente van deZavel enhetCharlemagneOrchestrawerdop een vruchtbaremanierverdergezet. Het Muziekconservatorium van Brussel en Théâtre duVaudevillededeneenberoepophetbespreekbureauopmaat.Deonline verkoopgaatinstijgendelijn.In2007werden2�.000ticketsop dezemanier verkocht (+ 25%).Een overeenkomstmetClassictic,gespecialiseerdinklassiekemuziekenopera,maakthetmogelijkomdeonlineverkoopopeeninternationalemanieruittewerken.


60

Over BOZARSHOP

‘A l’instar du Palais de Tokyo à Paris ou duMoMAàNewYork,lePalaisdesBeaux-ArtsàBruxellessedoted’uneboutiquequivaut levoyage. Sur près de 350m², le tout nouveauBozarshop proposera la crème du livre d’art,uneoffrepointuedeCDetdeDVDmaisaussidudesignbiendecheznous.’

(Le Vif/L’Express, 02.11.2007)

Over de tentoonstelling ‘Kijk op Europa’

‘KulturellpräsentiertsichDeutschlandinderEuropa-Hauptstadt mit dieser AusstellungeinmalalsgrosseNationundnichtalszankendeKleinstaaterei.’

(Eckard Fuhr in Die Welt, 08.03.2007)

‘Seit zwanzig Jahren hat es keine solcheGesamtschau mehr gegeben. Und überhauptnochniegabeseineAusstellung,fürdiesich,wiejetztinBrüssel,dreidergrösstendeutscheKunstmuseen(...)zusammengetanhaben.’

(Andreas Kilb in Frankfurter Allgemeine Zeitung, 09.03.2007)

Over de tentoonstelling ‘Het Verboden Rijk’

‘The Forbidden Empire is the first exhibitionanywhere to interleave Chinese and westernpaintings across five centuries, from about1450 to 1�50. It has just opened at Bozar,Brussels art deco people’s palace, beforetravellinginthesummertothePalaceMuseuminBeijing,andnoone interested ineast-westculturaldialoguewillwanttomissit.

(Jackie Wullschlager in The Financial Times, 02.02.2007)

‘Breng vijfhonderd jaar Vlaamse en Chineseschilderkunstsamenenjeschepteenwereldvanverschil.TochwektdeartistiekeconfrontatieinhetBrusselsePaleisvoorSchoneKunstennietdeindrukvaneenbotsingtussenculturen,maarcreëertzeinteractiesvanvoorstellingenenhunachterliggendevisieoplevenenwereld.’

(Sabine Alexander in Tertio, 07.03.2007)

‘LucTuymansenYuHuihebbeneenstrakkeexpo gemaakt.Met veel wit en ademruimte.DekunstuitChina iseenontdekking,enuitVlaanderen haaldeTuymans veel verborgens.Hetverbodenrijkscherptonzeblikvoorkunstuitoostenwest.Envoordekloofdaartussen.’

(Eric Rinckhout in De Morgen, 21.02.2007)

‘Aucunenécessitéinternen’irriguecepropos,pas le moindre fil rouge, aussi riche soitl’exposition en oeuvres de qualité. Aucunargumentpourfondercetteconfrontation.Unpeu comme si onmettait enparallèle et sansautreformedeprocèsl’oiseauetlepoisson,lechienetlechat,l’eauetlefeu.’

(Danielle Gillemon in Le Soir, 21.02.2007)

Over de tentoonstelling ‘De wereld rond’

‘Hetiseenboeiende,goedgedoseerde,ronduitschitterendeexpositievolsprankelendraffinement.’

(Eric Rinckhout in De Morgen, 26.10.2007)

‘Lecontenudel’exposition,présentéeauBozaraprèsavoirétécrééeàWashington,estd’uneréelledensité.Ilrappellesurtoutl’importanceetladiversitédel’Empireportugaisàl’èreglorieusedesgrandsnavigateurspartisàladécouverteetàlaconquêtedumonde,trèsmotivés,entreautres,parle commercedes épices.D’où le parfum, émanantd’uneoeuvrecontemporaine,quiembaumel’exposition.’

(Laurence Bertels in Le Soir, 26.10.2007)

‘Eenkleine,maritiemenatie schonkEuropa vijfhonderdjaareenenormetoevloedaankennisoverdewereld.OverhetwereldwijdenetwerkvanversterktehandelspostenvandePortugezenlooptinBozardeprachtigetentoonstellingDe wereld rond.’

(Eric Bracke in De Tijd, 27.10.2007)

HetPaleisvoorSchoneKunstenindepers

61

Over de tentoonstelling ‘Het meesterlijke atelier’

‘Fewshowsofrecentyearshavehadthescopeandgrandioseambitionsofthisone.’

(Michael Glover in The Independent, 16.10.2007)

‘Lespeintresn’ontpasattendulesfondateursde la CEE pour bouger, ni les marchandspour faire circuler les œuvres. Pour preuve,lasuperbemiseenabymedeladernièresalle,reconstructionducabinetd’amateur,figurelevertiged’unmarchédel’artmondialàvenir.’

(Sean James Rose, Libération, 08.01.2008)

‘Op het eerste gezicht biedt Het meesterlijke atelier een verwarrende hoeveelheid stijlenen vormen. Het onoverzichtelijke panoramais samengesteld uit 350 objecten. Maar detentoonstelling heeft het onderwerp ookgoed afgebakend.Veertien sleutelmomenten,bijeengebracht in evenveel ‘kamers’, biedentelkenseenanderperspectiefopdeEuropesekunstgeschiedenis. De scenografie is zondermeervernuftig.’

(Geert Van der Speeten in De Standaard, 10.10.2007)

‘Het meesterlijke atelier moet vooral eenoptimistische Europese boodschap uitdragenen aantonen dat er binnen de landen vande EU al eeuwenlang sprake is geweest vaneen bloeiende uitwisseling van cultuur. Aanbewijzenvoordiestellinggeengebrek.’

(Erik Spaans in Het Financieele Dagblad, 27.10.2007)

Over het concert van Cecilia Bartoli

‘Bartoli sur scène, en chair et en os, c’estl’étonnante symbiose d’une perfectiontechnique– à sipeudechoseprès– etd’unevirtuositéinouïe,unabattagetoutengénérositéetdegrandeclasse,l’alliageduplusminutieuxtravailauplusparfaitnaturel.’

(Michèle Friche in Le Soir, 19.12.2007)

‘Het concert van Bartoli draaide rond vocaleglitter,maar bood spektakel vandebovensteplank.’

(Véronique Rubens in De Standaard, 19.12.2007)

Over de installatie ‘From inside’ van Thierry De Mey ‘Le visiteurpeut entrerdans ladanse, choisirson monde et sa musique. Une expérienced’interactivité au sein de trois univers degrandeforce.’

(Guy Duplat in La Libre Belgique, 03.04.2007)

Over ‘the void’, architectuurtentoonstelling van Gonçalo Byrne en Aires Mateus’Leeg ismore -Sterkearchitectuurexpo’szijnveeleer uitzondering dan regel. Bozar toontstijlvolle stenen en bouwkunst die niet wilopvallenuitdePortugesehoofdstad.’

(Els Fiers in Focus Knack, 31.10.2007)


63

V Decoulissen

64

HumanResources

Arbeidsstelsel■ deeltijds■ voltijds

Statuut■ statutairen■ contractuelen

Nationaliteit■ België■ andere EU - landen■ niet EU - landen

Herkomst■ België■ andere EU-landen■ niet EU-landen

Anciënniteitvast personeel■ 0 > 4 j.■ 5 > 9 j.■ 10 > 14 j.■ 15 > 19 j.■ 20 > 24 j.■ 25 > 29 j.■ 30 > 34 j.■ 35 > 39 j.

11%

89%

17%

83%

M/V Vast personeel■ man■ vrouw

M/V Management Team■ man■ vrouw

50%

50%

60%

40%

M/VTijdelijk personeel■ man■ vrouw

59%41%

2%5%

93%

9%

6%

85% 16%

8%

8%

4%5% 8%

3%

48%

Cijfergegevens

Op 31 december 2007 telde het Paleis voor Schone Kunsten 222voltijdsequivalentewerknemers,tijdelijkpersoneelinbegrepen.Inhettotaal zijn er echter 365 medewerkers tewerk gesteld. Van de vastewerknemerswerdietsmeerdandehelftsinds2002aangeworvendoordenaamlozevennootschap.8� procent van het personeel werkt in contractueel, 11 procent instatutairdienstverband.17procentvandewerknemerswerktdeeltijds.InhetPaleisvoorSchoneKunstenisereengoedevenwichttussenhetaantalmannelijkeenvrouwelijkewerknemers:bijhetvastepersoneelzijner50procentmannenen50procentvrouwen.BinnenhetManagementTeamverschiltdeverhoudinglicht:40procentvrouwenen60procentmannen.Bijhettijdelijkpersoneelheltdebalansindeandererichtingover:5�,2procentvrouwenen40,8procentmannen.Het Paleis voor Schone Kunsten voert een actief non-discriminatiebeleid.�3,5procentvanhetpersoneelheeftdeBelgischenationaliteit,4,5procentbestaatuitpersonenuitderestvanEuropaen2procentvanniet-Europeselanden.Wanneerdeherkomstvandewerknemersonderdeloepwordtgenomenzietmenvolgendecijfers:85,3 procent is geboren in België, 6,1 procent is afkomstig uit eenanderEuropeeslanden8,6procentisafkomstigvanbuitenEuropa.

In vergelijking met vorig jaar verschoven de leeftijdsgemiddeldenenigszins: het aantal 35 tot 44–jarigen steeg in 2007 verder tot 31procent.Degroep45tot65-jarigenzaktenaar37procent.Hetaandeelvande20tot2�-jarigennamafnaar14procent,degroep30tot34-jarigensteegnaar17procent.Bij het tijdelijke personeel ligt de verhouding anders: de 18 tot 34–jarigenvertegenwoordigen61procentvanhetpersoneelsbestand.Hetaantal65-plussersnamaanzienlijktoe:10procenttegenover4procentin2006.Destijgingsitueertzichvooralbijhettijdelijkpersoneeldat

65

hetonthaalvandeavondactiviteitenverzorgt.Decijfersmetbetrekking totdeanciënniteit vanhetvastepersoneelvolgden een gelijkaardige evolutie als de leeftijdspiramide.Aangeziendemeerderheidvanhethuidigepersoneelsbestandaangeworvenwerdna2002,ishetpercentagemedewerkersmeteenanciënniteitvan0tot4 jaar relatief hoog: 48procent.Demensendie tewerkgesteldwarenvóór2002daarentegenhebbeneenhogeanciënniteit:36procentheefteen anciënniteit van minstens 10 jaar. Zes werknemers hebben eenanciënniteittussen35en40jaar.

Personeelenaanwervingen

Selectie en rekrutering zijn en blijven de kerntaken van de dienst.Nietminderdan3211kandidatensolliciteerdenspontaanofvooreenopenstaande functie. Erwerden 462 sollicitatiegesprekken gehoudendie leiddentot180nieuwe (vasteen tijdelijke)contracten.EengrootaandeelhierinisvoorrekeningvandedienstenonthaalenBoxOffice(ticketverkoop).Momenteel zijn er een 15-tal vrijwilligers actief in de organisatie,voornamelijk indeafdelingenArchiefenMarketing,CommunicationandSales.In totaal liepen 37 studenten stage in het Paleis, waaronder ook 3internationalestagiaires,uitGriekenland,DuitslandenAmerika.Omhetvastepersoneeltevervangentijdensdevakantieperiodeswerdeenberoepgedaanop21jobstudenten.

0

5 %

10 %

15 %

20 %

0

5 %

10 %

15 %

20 %

25 %

-20 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 +60jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar

-20 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 +60jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar

Leeftijdspiramide vast personeel

Leeftijdspiramide tijdelijk personeel

V.Decoulissen

66

Eenmodernbeheervanhetmenselijkkapitaal

De inspanningen om de nieuwe medewerkers te integreren, werdenvoortgezet. Erwerden voor hen informatiesessies, intake-gesprekkenen rondleidingen georganiseerd. Ze kregen bij hun start ook eenBOZAR-onthaalpakketmeteenuitgebreidewelkomstbrochureeneengeschenkje.Om de retentie te verhogen, kwam er een intern mobiliteitsbeleid.Met succes: in de loop van het jaar waren er 15 personen die vanfunctie veranderden of een bevordering kregen. Op het vlak van deopleidingenwerdeenbehoeftestudieuitgevoerdinallediensten.Tweemedewerkers van de dienstHR volgden een opleiding in het nieuweinformaticasysteemvanOFO,hetopleidingsinstituutvandeoverheid.Hetaantalinschrijvingenvooropleidingenwerdaanzienlijkopgevoerd,maargeziendewachtlijstenzalhetmerendeeldaarvanplaatsvindenin2008.In2007warener262opleidingsuren.Veel aandacht ging naar een grondige wijziging van het organigram.De directeur van de afdeling Production nam in september ook deafdeling Technics onder zijn hoede. Hij wordt sindsdien bijgestaandoor drie managers (Production, Exhibitions & Performing Arts enCleaning/Maintenance & Stock). Binnen het departement werd ookeencelopgerichtdiezichconcentreertopinvesteringen,veiligheidenbeveiliging.De creatie van een cel Business Development onder leiding van dedirecteur-generaalmoethetuitstippelenvandeartistiekekrachtlijnenoplangetermijnmogelijkmaken.

Internecommunicatieenarbeidsomstandigheden

IneensteedsmaargroeiendeorganisatiezoalshetPaleis,iseendegelijkeinternecommunicatieeennoodzaak.Metdeaanwervingvaneennieuwe

InternalCommunicationOfficerkreeghetinternecommunicatiebeleidin 2007 een nieuw elan. Via een jaarplan wordt systematisch dedoorstromingvaninformatieverbeterd,hetgevoelvanbetrokkenheidendemotivatievanhetpersoneelverhoogdendeconstructievedialoogopganggebrachttussenmanagementenmedewerkers.Eengreepuitdeinitiatieven:systematischeverspreidingvaninformatie-en taakgerichte berichten en vacatures viamail, ad valvas en via hetintranetzodateenmaximumaanpubliekwordtbereikt.Nieuwsflitsenpermailmetpersoonlijkeberichten(geboortes,huwelijken)enalgemenenieuwtjes. Ombouw van het intranet tot een gebruiksvriendelijk enactueelwerkinstrument.Eenbureaukalendervoor2008metelkemaandeenfotovandepersoneelsledenvaneenvandeBOZAR-afdelingen.Zowelvoordeonthaalmedewerkersalsvoordecollega’svanTechniekwerdeennieuwuniformsamengesteld.Bijdekeuzewarenvisibiliteit,gebruiksgemakencomfortdecrucialecriteria.Erwerdzoveelmogelijkrekeninggehoudenmetdewensenvanhetpersoneel.In 2007 werd de personeelscafetaria grondig aangepakt. Het lokaalwerdheringerichtendoorhetaantrekkenvaneennieuwetraiteurisernueenuitgebreidemenukeuze.DeTechnischedienstverhuisdein2007alslaatstenaardeRavensteingalerij,zodatiedereenopnieuwonderééndakactiefis.

Desocialedialoogenhetglobalepreventieplan

Begin2007werdhetakkoorduitgevoerddathetParitairComitéeind2006hadgesloten.Personeelsledenmetoverurenkregeneenmaligdekansomtotmaximaal50procentvandezeurenuitbetaaldtekrijgen.De veranderingen in het arbeidsreglement die eind 2007 werdengoedgekeurd hadden vooral een invloed voor het personeel van detechnischediensten.Erwerdveelaandachtbesteedaaneenduidelijkecommunicatieoverdewijzigingen:ondermeerdooreenbrief eneen

67

collectievemondelingepresentatieaanallebetrokkenen.Eind2007werdeeneersteevaluatievanhetnieuwearbeidsreglementopgemaakt.Heteffectophettotaalaantaloverurenwasnogmoeilijkin te schatten. Wel bleek dat er nog wat vragen bestonden rondrecuperatiemogelijkheden en vakantie. De dienst Human Resourcesprobeert dit op te lossen door nog duidelijker en frequenter tecommuniceren. Verder kregen de diensthoofden een grotereverantwoordelijkheidinhetverlenenvanvakantieenrecuperatieverlof.Deovernamevandeactiviteitenvandesocialedienstwerdonderzocht.DeeersteresultatenhiervanwerdenophetParitairComitébesproken.In 2008 zal de constructieve dialoog hierover worden voortgezet,evenalsoverhetloonbeleid.

Het subcomité voor Preventie en Bescherming op het Werkvergaderde11keerenlegdezichtoeophetactieplan2007.Ditactieplanmaaktdeeluitvanhetalgemeenpreventieplan‘welzijn’2004-2008.Hetsteltzichtotdoelhetaantalongevallentebeperkenendeveiligheidenhetwelzijnophetwerkteverbeteren.Begin november werd een nieuwe preventieadviseur aangeworvenopvoltijdsebasis.Hijnamdetakenvandeexternepreventieadviseuroverenzalzichtoeleggenophetverderbijstellenenuitvoerenvandeprioriteitenmetbetrekkingtotdenoodzakelijkeinvesteringeninzakeveiligheidenwerkinstrumenten.

EenperformantesocialeadministratieenloonadministratieEen efficiënt loonbeheerOm het hoofd te bieden aan de toenemende administratieve drukbinnen de personeelsdienst en om verder te professionaliseren doorde invoering van e-HRM, werd beslist om met een nieuw sociaal

secretariaat in zee te gaan. Na een aanbestedingsprocedure werd inoverleg met de diensten Finance en IT gekozen voor Partena. Hetnieuweprogrammabiedtuitgebreidemogelijkheden:eenomvangrijkedatabase van personeelsgegevens, een grote waaier aan statistiekenen rapporteringsmogelijkheden, gedetailleerdere loonfiches, deautomatisering van vakantie- en recuperatieaanvragen, een vollediggeautomatiseerde en gedetailleerde gegevensoverdracht naar deboekhoudinginzakesalarisuitgaven,eendiepgaandebudgetcontrole.In2007werdhetvoorbereidendwerkgedaan,opdatop1januari2008hetnieuweprogrammaingebruikkonwordengenomen.Het tijdsregistratiesysteem werd eveneens aangepast. Heel watcompensatieregels en vergoedingen werden in de programmeringopgenomen, waardoor de manuele correcties aanzienlijk werdenbeperkt.Verderkunnendeprestatiesvanhetpersoneelbeterwordenopgevolgd door de invoering van een uitgebreide geautomatiseerderapporteringsmodule.

Detoekomst

Er moet verder geïnvesteerd worden in de ontwikkeling van hetpersoneel,vanuiteengeïntegreerdsysteemwaarbijdefunctiebeschrijvingenhetcompetentieprofielhetuitgangspuntvormen.Daarnaastzaldeautomatiseringwordenvoortgezetondermeerdoordeinvoeringvane-HRMendeingebruiknamevanbijkomendemodulesvoorrekrutering,opleidingenenevaluaties.Eenbelangrijkprojectdatin2008concreetvormzalkrijgenisdenieuwepersoneelsplanningsmodule.Het verhogen van de retentie blijft een bekommernis. Een objectiefloonbeleid, het invoeren van socialemaatregelen, het verbeteren vande werkomgeving, het ontwikkelen van loopbaanperspectieven zijnelementendiehierineenbelangrijkerolspelen.

V.Decoulissen

68

P. DujardinCEO - Artistic Director

BUSINESS DEVELOPMENT GENERAL ADMINISTRATION HUMAN RESOURCES FUNDING

Administration& Office Supplies

Archives

Box Office Studios

Cinema

Accountancy Investments, Safety & Security

Production

Front of House

Planning

Financial Control &Internal Audits

Dance & Theatre

Literature

Architecture

Technics

Cleaning

Maintenance & Repairs

Stock

Exhibitions & Performing Arts

Audience Development

Press

Publications

IT

Horeca & Shop

Legal Affairs

Mail

Subventions

Payroll Administration

Internal Communication

Legal-Social Affairs

HR Development

Corporate Development

Membership & Planned Giving

COMMUNICATION,MARKETING & SALES MUSIC ARTISTIC COORDINATION EXHIBITIONS FINANCE TECHNICS, PRODUCTION,

INVESTMENTS/SAFETY/SECURITY

Organigram

6�

V.Decoulissen

70

Technischedienst

Hetaantalactiviteitenvandetechnischedienstbleefin2007stijgen.Daarwarendrieredenenvoor:1)hetartistiekeprogrammavanBOZAREXPO,metmeestaldrieàvier

gelijktijdigetentoonstellingeninverschillendecircuits;2)dediversificatievandevoorstellingenenactiviteiten;3)het groot aantal bouwwerkzaamheden in het Paleis voor Schone

Kunsten, met een aantal werven die gelijktijdig beheerd moetenworden.

Dedienstpodiumtechniekstondinvoordeop-enafbouwvaneigenproducties in de verschillende zalen. Dit ging van podiuminrichtingen geluids- en lichtinstallaties tot het laden en lossen van materiaal.In een aantal gevallen werden gespecialiseerde externe bedrijveningeschakeld.Hetgroeiendaantalevenementenvroegookin2007omeennauwkeurigeplanning,zodatdekwaliteitgegarandeerdbleefeneenevenwichtbereiktwerdtussendemenselijkeinzetendetimingvandeprogrammering. De groep theatertechnici begeleidde meer dan 500evenementenenvoorstellingen.Hetgingomtheater,dans, literatuur,film,maarvooralmuziek.Dediensteconomaatzorgdenaastdeschoonmaakvandediversezalenin het Hortagebouw en het bureaucomplex met vergaderzalen in deRavensteingalerijookvoordeaan-enafvoervanmateriaal.Dedienststondervoorindatdebezoekerstijdensdebouwwerkzaamhedensteedsincomfortabeleomstandighedendeactiviteitenkondenbijwonen.De dienst onderhoud van het gebouw en van de installaties teltverschillende medewerkers: schrijnwerker, loodgieter, monteur,schilders en elektriciens. Ze zorgden voor kleine herstellingen, demontagevanvitrinesvoortentoonstellingenofhetdagelijksonderhoudvandetechnischeinstallaties.Deschildersequipefristehetgebouwop,terwijldeelektricienshetonderhoudvandeelektrischeinstallatiesen

detelefoonsvoorhunrekeningnamen.Sinds 2005 werd het beheer van de technische installaties zoalsverwarming,airco,heftoestellenenhoogspanning,uitbesteedaaneenexterngespecialiseerdbedrijf.Deverantwoordelijkenkunnenditbedrijfoproepenviaeenhotlijndiezevendagenopzevenen365dagenperjaarbereikbaaris.Dediensttechniekvoordetentoonstellingenstondinvoordeop-enafbouw van de tentoonstellingen. Hij werd bijgestaan door externegespecialiseerdebedrijven.

HetICT-Team

Tijdens het jaar 2007 zijn de ICT-projecten belangrijk geweest voorde strategische ontwikkeling. Dankzij deze verwezenlijkingen werder een stabiele en evolutieve basis gecreëerd voor de technologischeontwikkeling in het Paleis voor SchoneKunsten, opmiddellange enlangetermijn.Deverwezenlijkingenkunnenalsvolgtwordensamengevat:•het hart van het informaticanetwerk onderging een belangrijke –materiëleensoftwarematige–migratie,zodatdeinformaticastructuurkonevoluerenenopengesteldwordenvoordenieuweinformatica-encommunicatietechnologieën;

•er werd een centraal beheerssysteem in gebruik genomen dat hetdagelijksewerkvanhetICT-teamvereenvoudigtenvoordegebruikersvandeinformaticasystemeneenbetereondersteuningbiedt;

•de veiligheid van het informaticanetwerk werd aangepast aan degrotere openstelling van het netwerk. Daarnaast biedt een eersteupgradevandeinternetverbindingeneenverhoogdwerkcomfortaanallemedewerkers.

Tijdens het jaar 2008 zullen de investeringen van het jaar 2007geconsolideerdworden.Deprojectendieallangetijdgeledengeïnitieerdwerden,zullenconcreetenzichtbaaruitgevoerdworden.

71

StapvoorstapondergaathetmeesterwerkvanVictorHortaeengrondigerestauratie.Hetgebouwkrijgtdaardoorarchitecturaaleerherstel.In2003tradeenmasterplaninwerking,metdesteunendefinancieringvandeBernheimStichting.Hetdocumentbevateenstrategieoplangetermijn voor de systematische renovatie van het Paleis voor SchoneKunsten. De verschillende ingrepen zijn gespreid in de tijd, om tevoorkomen dat de artistieke activiteiten hinder zouden ondervindenvandewerken.

Een der duurste en meest ingrijpende fasen – ze kost afgerond 11miljoen euro – is de renovatie van de daken van het noordelijketentoonstellingsparcours.Dezefasewerdbegin2007voltooid.Zemoethet vlotte gebruik van de tentoonstellingsruimtes mogelijk maken.Bovendienwerddeklimaat-enlichtregelingaangepakt.Dezalenvoldoenintussenaandestrengstenormeninzakeveiligheidenconserveringvande kunstwerken (de zogenaamde ICOM-normen). De binnendaken,meteentotaleoppervlaktevanmeerdan1000m²,werdenzorgvuldiggerestaureerd. Daarbovenop kwam een volledig nieuw aluminiumdakmet lichtregeling.ZoalsHorta hetwilde, stroomt er overvloedigdaglichtindetentoonstellingszalen,maardoordeplaatsingvanfiltersenlamellenkandeintensiteitvanhetlichtwordenaangepast.HortaspecialisteBarbaraVanderWeeenhaarequipeverrichttenhetstudiewerk.ZewerdenbijgestaandoorhetbureauNey&Partnersvoordestabiliteit,IngeniumvoordespecialetechniekenenDaidalosvoordeengineering.DeambitieuzewerkenverliepeninsamenwerkingmetdeRegiederGebouwen.ArchitectLucDubrullenamdetechnischeenbudgettairecoördinatievoorzijnrekening.De voormalige winkels naast de hoofdingang aan de Ravensteinstraatwerden in de loop van 2007 geïntegreerd in het Paleis voor SchoneKunsten. De scheidingswanden verdwenen, om plaats te maken vooréén grote BOZARSHOP met een winkelruimte van 360 m². Het is

Hortaherontdekken

een internationaleenmultidisciplinairekunstshopmeteenuitgebreidekeuze. In het ruime aanbod vindt de bezoeker boeken,CD’s,DVD’s,tijdschriften, affiches, prentkaarten en diverse geschenkideeën. DeselectievandeverkochteitemszaldeelsgeïnspireerdzijnophetBOZAR-programmaendeaffichevanhetKoninklijkBelgischFilmarchief.Hetuitzichtlangsdestraatkantbleefbehouden,erkwameenrechtstreeksedoorgangnaardevestibulevanhetPaleisvoorSchoneKunsten.

Debelangrijkstewerkenopeenrijtje

1996: deHortahalwordtinzijnoorspronkelijkestaathersteld.1999: deHenryLeBoeufzaalvindthaaroorspronkelijkeluisterterug.2002-2003: vernieuwing van de tentoonstellingszalen. Kantoren enopslagruimtes verdwijnen, waardoor de originele, door Victor Hortaontworpen zalen en gangen,weer vrijgemaaktworden voor artistiekeactiviteiten. Achter de schotten blijken de ruimtes nog verrassendintact.2003:depassagetussenhethogeenhet lagedeelvanhetPaleisvoorSchone Kunsten wordt vereenvoudigd, met een gang doorheen deFoyers2en3.2005:ingebruiknamevandedrienieuweondergrondseTerarkenzaleneninrichtingvaneennieuweingangTerarken.2006: het Koninklijk Belgisch Filmarchief wordt grondig vernieuwdmet twee nieuwe bioscoopzalen die uitgegraven worden onder deoorspronkelijke ‘zalen voor sierkunst’.De aankleding van de ruimteswordt toevertrouwd aan het Filmarchief, de ruwbouw aan het Paleisvoor SchoneKunsten.Het einde vandewerken is voorzien voorhetlaatstetrimestervan2008.2007: renovatie van de daken van het noordelijk tentoonstellings-circuit.InrichtingvandeBOZARSHOP.

V.Decoulissen

72

In2007waren er in hetPaleis voor SchoneKunsten in totaal 5.480publieke activiteiten.Dat is21procentmeerdan in2006.Teltmenerookdeactiviteitenzonderpubliekbij(repetities,op-enafbouwvantentoonstellingen, opnames, stembeurten, audities en vergaderingen),dan komt BOZAR uit op een totaal van �.182 activiteiten zoals dieopgenomenzijnindeplanningssoftware.OnderpubliekeactiviteitenverstaanwealleactiviteitenwaarbijpubliekaanwezigisenwaarbijhetonthaalpersoneelvanhetPaleisvoorSchoneKunstenvoordeomkaderingzorgt.Hetgaatdaarbijomeenopeningvan een tentoonstelling of een nocturne met privérondleiding, eenartistieke activiteit (concert, theater, dans, literatuur, film, enz.), eenreceptie,eenvoordracht,ontmoeting,debatofinleidingtoteenconcert,eenopendeurdag,eenrondleidinginhetgebouwofeenvernissage.

Bezettingperzaal

Henry Le Boeufzaal: de zaalbezetting nam toe, dankzij een drukjaareinde.Depubliekskomstlagverbovendievandevorigejaren.Kamermuziekzaal: lichte stijging, eveneens door een groot aantalactiviteitenindeherfstvan2007.Studio: de belangrijkste gebruiker van deze zaal is de Rideau deBruxelles, die er zijn volledig theaterprogramma in voorstelt. Derepetitieszijnextrabezettingsdagen.Dezesituatielaatnietmeteentoedezaalbezettingteverhogen.

Planningenzaalbezetting

0

100

200

300

400

500

600

Bezetting per zaal (jaren 2005 tot 2007) Voorstellingen per maand (jaren 2005 tot 2007) Bezetting per maand (jaren 2005 tot 2007)

223

258

220

244

241

319

66

191

55

188

62

221

94

206

67

206

86

215

2005 2006 2007 2005 2006 2007 2005 2006 2007

Henry Le Boeufzaal Kamermuziek Studio

Repetities

Publieke activiteiten

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007


Studio

Kamermuziek

Henry Le Boeuf

0

50

100

150

200

250

300Studio

Kamermuziek

Henry Le Boeuf

73

Voorstellingenenbezettingpermaand

Tijdensheteerstetrimestervielereenopmerkelijkedalingvanhetaantalactiviteitentenoteren.Dat lagaandesluiting (geheelofgedeeltelijk)vandezalenomakoestischeredenentijdensdeinfrastructuurwerken,aandesluitingenontmantelingvanhetKleinTheater.Deperiodeswaarinweinigactiviteitengeplandzijn,vallenvooralsamenmet de schoolvakanties en het heropstarten van de activiteiten inseptemberenjanuari.

0

100

200

300

400

500

600


223

258

220

244

241

319

66

191

55

188

62

221

94

206

67

206

86

215

2005 2006 2007 2005 2006 2007 2005 2006 2007


Repetities


0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007


- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007


Studio

Kamermuziek

Henry Le Boeuf

0

50

100

150

200

250

300Studio

Kamermuziek

Henry Le Boeuf

0

100

200

300

400

500

600


223

258

220

244

241

319

66

191

55

188

62

221

94

206

67

206

86

215

2005 2006 2007 2005 2006 2007 2005 2006 2007


Repetities


0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007


- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007

- 200

5- 2

006

- 200

7- 2

005

- 200

6- 2

007


Studio

Kamermuziek

Henry Le Boeuf

0

50

100

150

200

250

300Studio

Kamermuziek

Henry Le Boeuf

Indezomermaandenzijnerhaastuitsluitendworkshopsvoorkinderenentheaterrepetities.InaugustuskwamendaarindeHenryLeBoeufzaalnog een algemene vergadering van Fortis bij en een aanzienlijkaantal repetities voor de Gurrelieder, de openingsproductie van hetMuntseizoen.

V.Decoulissen

75

VI Beheerenbeleid

76

Hetjuridischstatuut

HetPaleisvoorSchoneKunsten,datop4april1�22werdopgerichtalsverenigingzonderwinstoogmerkenin1�84omgevormdtotinstellingvanopenbaarnut,issinds1januari2002eennaamlozevennootschapvanpubliekrechtmetsociaaloogmerk1.Het jaar 2007 is dus het zesde boekjaar van het nieuwe Paleis voorSchoneKunsten.Ter gelegenheid van deze statutenwijziging is het maatschappelijkdoel van het Paleis voor Schone Kunsten aanzienlijk uitgebreid,waardoorheteenculturelehoofdrol speeltophetgebiedvanmuziekententoonstellingen,maarookopdatvandans,theater,literatuur,filmenarchitectuur.Indeloopvanditzesdeboekjaarzettedevennootschapdeuitvoeringverder van de twee belangrijkste opdrachten die haar door hetbeheerscontractzijntoegewezen(zieinfra):hetbeheervanhetgebouwvan meer dan 30.000 m² - een uniek bouwwerk van Victor Horta- en de uitwerking van eenmultidisciplinair cultureel beleid, dat eenonmiskenbareinternationaleuitstralinggeeftaanBrusselenEuropa.Naast het Nationaal Orkest van België en de KoninklijkeMuntschouwburg is het Paleis voor SchoneKunsten een van de driefederalecultureleinstellingen2.

Hetmaatschappelijkkapitaal

Bij de oprichting van de naamloze vennootschap in 2002 werd hetmaatschappelijkkapitaalvastgesteldop17.500.000,00¤,verhoogdmeteenuitgiftepremievan10�.106,34¤.Hetwerdvertegenwoordigddoor

� Wet van 7 mei 1999 houdende oprichting van het Paleis voor Schone Kunsten in de vorm van een naamloze vennootschap van publiek recht met sociale doel-einden en zijn uitvoeringsbesluiten van 19 december 2001.� Artikel 150 van de programmawet van 8 april 2003 en artikel 1, 1° van het Koninklijk Besluit van 21 juli 2003.

WettelijkeorganisatievanhetPaleisvoorSchoneKunsten

17.500aandelenzonderaanduidingvannominalewaarde,inhetbezitvan de Federale Staat. Dit kapitaal vertegenwoordigde hoofdzakelijkdenettowaardevanhetvruchtgebruikvanhetgebouwenverschaftedevennootschapgeenliquidemiddelen.Aangezien in 2002 en 2003 een verlies van respectievelijk 1,8miljoen¤en3miljoen¤werdgeleden,kamptedevennootschapmetgeldgebrek.Omdegroeivandevennootschaptebevorderenbeslotendevoogdijoverhedeneenkapitaalverhogingdoortevoeren.TijdenseenbuitengewoneAlgemeneVergaderingvanaandeelhoudersop11april2003 tekende de Federale Participatie- en Investeringsmaatschappij3inopeenkapitaalverhogingvan5miljoen¤,enkreeginruildaarvoor6.481aandelenopnaamzonderaanduidingvannominalewaarde.Het kapitaal bedraagt nu 22.500.000,00 ¤, vertegenwoordigd door23.�81aandelen.

Hetaandeelhouderschap

ZoalshierbovenaangegevenheefthetPaleisvoorSchoneKunstentweeaandeelhouders:—deFederaleStaatbezit17.500aandelen (73%).DeFederaleStaatisvertegenwoordigddoordeMinisterdiedevoogdijheeftoverdedriefederalecultureleinstellingen;sinds2003entotdecember2007wasditdeEersteMinister,krachtenshetKoninklijkBesluitvan21juli2003.Sinds 21 december 2007 is dit deMinister vanBinnenlandse zaken,krachtenshetKoninklijkBesluitvan27december20074.— de Federale Participatie- en Investeringsmaatschappij bezit 6.481aandelen(27%).

� Nieuwe benaming van de voormalige Federale Participatiemaatschappij, ont-bonden (fusie door overneming) door de Federale Investeringsmaatschappij (wet 26 augustus 2006, B.S., 30 augustus 2006, inwerkingstreding 30 augus-tus 2006).� Artikel 4 van het Koninklijk Besluit van 27 december 2007 over bepaalde ministeriële bevoegdheden, B.S. 31 december 2007

77

DeRaadvanBestuur

DeRaadvanBestuurvanhetPaleisvoorSchoneKunstenissamengestelduit een gelijk aantal Nederlandstalige en Franstalige leden. Debestuurders,devoorzitterendevicevoorzittervandeRaadvanBestuurzijnbenoemddoordeKoning,bijinMinisterraadoverlegdKoninklijkBesluit.Hunmandaatisonbezoldigd.De eersteRaad vanBestuur van de vennootschapwerd benoemd bijKoninklijkBesluitvan1�december2001,dehelftvandeledenvoorzesjaarendeanderehelftvoordriejaar.Sindsdienhebbentweebestuurdershunontslagingediend;zijzijnvervangenbijKoninklijkBesluitvan11juli2003.BijKoninklijkBesluitvan27december2004verlengdedeKoningmetzesjaarhetmandaatvandezesbestuurdersvanwiehetoorspronkelijkemandaatafliepop31december2004.Voortaanhebbenallebestuurderseenmandaatvooreentermijnvanzesjaar;voordehelftvanhenloopthetafop31december2007envoordeanderehelftop31december2010.

DeRaadvanBestuurissamengestelduitde12volgendestemgerechtigdeleden:Voorzitter: DeheerÉtienneDavignonVicevoorzitter:DeheerMichelPraetBestuurders: DeheerEricAntonis DeheerJeanCourtin DeheerJean-PierredeBandt DeheerJean-PierredeLaunoit DeheerMarcDidden DeheerHenryIngberg(†14.10.2007) MevrouwAnneMonseu MevrouwMarleenVanWaeyenberge MevrouwIsabelleVerhaegen. MevrouwGeertruiWindels

Tevenszijntweebestuurdersaangeduidmetraadgevendestem:deheerMarc-YvesBlanpainenmevrouwMarie-PauleQuix.Nemen ook deel aan de vergaderingen van de Raad vanBestuur: de directeur-generaal, de secretaris-generaal en de drieregeringscommissarissen(zieinfra).HetsecretariaatvandeRaadwordtdoordejuridischeafdelingverzorgd.In 2007 kwam de Raad van Bestuur zesmaal bijeen. De Raadberaadslaagde over de financiële situatie van de vennootschap(vastleggingvandejaarrekening2006,budget2007,driemaandelijkseensemestriëlestaten),decultureleprogrammeringzoalsvoorgestelddoorde directeur-generaal, de grote vastgoedinvesteringen (restauratie- enrenovatiewerken),dejuridischeenfinanciëleaspectenvandeShop-enHorecaprojecten.DeBOZARSHOPheeftzijndeurenop6december2007geopend.DeRaadheeftdevoorzitter,devicevoorzitterentweebestuurders,deherenCourtinendeBandt,belastmetdeeventuelevoorbereidingvandevergaderingenvandeRaad.Een auditcomité samengesteld uit mevrouw Geertrui Windels, deherenBlanpain,CourtinenPraetisbelastmethetcontrolerenvanallefinanciëledocumentendiedoordedirectiewordenvoorgelegd.

Dedirecteur-generaalenhetdirectiecomité

DeheerPaulDujardinisbijKoninklijkBesluitvan1�december2001benoemd tot directeur-generaal van het Paleis voor SchoneKunstenvooreentermijnvanzesjaar,van1januari2002tot31december2007,eenmalig hernieuwbaar.Zijnmandaatwerd hernieuwdbijKoninklijkBesluit van 30 april 2007, voor een tweede termijn van zes jaar,lopende van1 januari 2008 tot31december2013.Hij is belastmethetdagelijksebeheervandevennootschapenwordtbijgestaandooreendirectiecomité,dathijvoorzit.

VI.Beheerenbeleid

78

Het directiecomité bestaat uit vier leden, waaronder de directeur-generaal.Dedrieandereledenzijnbegin2002doordeRaadvanBestuurbenoemdvooreentermijnvanzes jaar;éénvande ledenwerdopheteindevan2006vervangen.De secretaris-generaal staat in voor het secretariaat van hetdirectiecomité. In 2007 kwam het directiecomité negenmaal bijeen.Het comité kan adviseurs of departementshoofden uitnodigen op devergaderingen.Hetcomitébespreektcultureleenartistiekeprojectenenkwestiesdieverbandhoudenmethetdagelijksbeheer.Totslotiserwekelijkseen‘ManagementTeamMeeting’,samengestelduitdeverantwoordelijkenvandeverschillendedepartementenvanhetPaleisvoorSchoneKunsten,teneindehunactiviteitentecoördineren.

Deregeringscommissarissen

HetPaleisvoorSchoneKunstenisonderworpenaandecontrolevandetweevolgendeMinisters:•defederaalMinisterbevoegdvoordefederaleculturele instellingen;tussenjuli2003endecember2007isditdeEersteMinistergeweest;sinds 1 januari 2008 ligt deze bevoegdheid bij de Minister vanBinnenlandseZaken;•deMinistervanBegroting.

Het toezicht wordt uitgeoefend door bemiddeling van drieregeringscommissarissen,benoemddoordeKoning.Twee regeringscommissarissen, een Nederlandstalige en eenFranstalige, zijn benoemd op voordracht van de EersteMinister diedevoogdijkreegoverdefederalecultureleinstellingen5:hetbetreftdeheerMarcBoeykensendeheerRenaudBellen,benoemdbijKoninklijkBesluitvan31maart2004,tengevolgevanhetinvoegetredenvande

� Artikel 151 van de programmawet van 8 april 2003, in voege getreden op 19 april 2004 bij toepassing van het Koninklijk Besluit van 31 maart 2004.

programmawetvan8april2003diedecontroleopdefederalecultureleinstellingenversterkt.DederderegeringscommissariswordtbenoemdopvoordrachtvandeMinistervanBegroting:hetbetreftmevrouwRikaDenduyver,benoemdbijKoninklijkBesluitvan4april20036.DeregeringscommissarissenwordenuitgenodigdopallevergaderingenvandeRaadvanBestuurvanhetPaleisvoorSchoneKunstenenhebbenereenraadgevendestem7.Zezijnbenoemdvoordeduurvanderegeringenhunmandaatishernieuwbaar8.

Hetcollegevancommissarissen

De controle op de financiële toestand, de jaarrekening en deregelmatigheidvandeverrichtingendieindejaarrekeningweergegevenmoeten worden, wordt aan een college van vier commissarissentoevertrouwd.TweecommissarissenwordendoordeAlgemeneVergaderingbenoemdonder de leden, natuurlijke personen of rechtspersonen, van hetInstituutderBedrijfsrevisoren.OpdestatutaireAlgemeneVergaderingvan25april2006werdendemandatenvandevolgendetweerevisorenvernieuwdvooreentermijnvan4jaar:•T.C.L.M.-Toelen, Cats, Morlie & Co CVBA, wettelijkvertegenwoordigddoordeheerJean-FrançoisCats;

•KPMGBCV,wettelijkvertegenwoordigddoordeheerWilliamVanAerde.

� Artikel 14, §1 van de wet van 7 mei 1999 houdende oprichting van het Paleis voor Schone Kunsten in de vorm van een naamloze vennootschap van publiek recht met sociale doeleinden (…), zoals gewijzigd door artikel 156, 1° van de programmawet van 8 april 2003.� Artikel 14, §3 van de wet van 7 mei 1999 houdende oprichting van het Paleis voor Schone Kunsten in de vorm van een naamloze vennootschap van publiek recht met sociale doeleinden (…), zoals gewijzigd door artikel 156, 2° van de programmawet van 8 april 2003.� Artikel 5 van het Koninklijk Besluit van 31 maart 2004 tot regeling van het statuut van de twee regeringscommissarissen bij de federale culturele instellingen.

7�

TweecommissarissenwerdenbenoemddoordeAlgemeneVergaderingvan het Rekenhof voor een termijn van 3 jaar vanaf 1 maart 2006.Bij schrijven van 20maart 2007 deelde de heerW.Dumazy, eerstevoorzitter vanhetRekenhof, aanhetPaleis voorSchoneKunstendebenoemingmeevandevolgendepersonentotlidvanhetcollegevancommissarissen:•deheerJanDebucquoy,adviseur;•deheerFranzWascotte,adviseur(sinds22november2007).

De commissarissenworden benoemd voor een hernieuwbare termijnvanvierjaar.

Hetbeheerscontract

Het beheerscontract van het Paleis voor Schone Kunsten is met deBelgische Staat afgesloten op 18 november 2002 en goedgekeurd bijKoninklijkBesluitvan2december2002.Hetisinvoegegetredenop21december2002,dedagvandepublicatieinhetBelgischStaatsblad,enisafgeslotenvooreenperiodevanvijfjaar,envanrechtswegeverlengdtotinwerktredingvanhetnieuwebeheerscontract.Ditbeheerscontractregeltonderanderevolgendewettelijkopgelegdeaangelegenheden:

•de uitvoeringsmodaliteiten van de dienstverlenende opdracht vande vennootschap,met name eenmultidisciplinaire en geïntegreerdecultureleprogrammeringdiebijdraagttotdeEuropeseeninternationaleuitstralingvanhetfederaleBelgië,deGemeenschappenenhetBrusselsHoofdstedelijkGewest;

•demodaliteitenmetbetrekkingtothetgebouw:enerzijdshetbeheerenhetonderhoud ten laste vanhetPaleis voorSchoneKunsten, enanderzijdsdegroteherstel-enrenovatiewerkzaamhedentenlastevandeStaat;

•de samenwerkingsmodaliteiten met andere instellingen, in hetbijzondermetde regelmatigegebruikersvanhetPaleisvoorSchoneKunsten;

•demodaliteitenmetbetrekkingtotdedotatievandeFederaleStaat;•deverplichtingeninzakeinternenexterntoezicht.In dit contract verbindt het Paleis voor Schone Kunsten zich ertoeeen coherente culturele programmering uit te werken, een actiefcultureeldemocratiseringsbeleidtevoereneneenculturele,artistieke,professionele en technische referentie te zijn. Het contract voorzietechterdatdeze verbintenissen rechtstreeks verbondenblijven aandefinanciëlemiddelenwaaroverhetPaleisbeschikteninhetbijzonderaandedotatiesdiehettoegewezenkrijgtomzijnopdrachtentevervullen.

Hetparitaircomité

HetparitaircomitéisopgerichtbijKoninklijkBesluitvan1�december2001.Naastdevoorzitter,deheerÉtienneDavignon,ishetsamengestelduittwaalfeffectieveleden:zestervertegenwoordigingvandedirectieenzesdiehetpersoneelvertegenwoordigen(metzesplaatsvervangers).In 2007 kwam het paritair comité zesmaal bijeen. Tijdens dezevergaderingenbehandeldehetondermeervolgendepunten:•hetontwerpvanarbeidsreglementdatuiteindelijkop15januari2007werdondertekend;

•deopvolgingvanhetsubcomitévoorPreventieenBeschermingophetWerk(CPBW);

•deoveruren;•detussenkomstwoon-werkverkeer;•defeestdagenvan2008.

VI.Beheerenbeleid


80

Foto : Julien Lanoo

81

VII Cijfers

82

Balans(induizenden¤)

ACTIVA 2007 2006

VASTE ACTIVA 24.725 21.786I.Materiëlevasteactiva 24.663 21.777

A. Terreinenengebouwen 17.518 17.518B. Installaties,machinesetuitrusting 3�5 520C. Meubilairenrollendmaterieel 680 556D. Overigemateriëlevasteactiva 5.376 2.513E. Activainaanbouwenvooruitbetalingen 6�3 670

II. Financiëlevasteactiva 63 �

VLOTTENDE ACTIVA 9.890 14.136III. Vorderingenoptenhoogsteéénjaar 6.00� 11.040IV. Geldbeleggingen ��7 1.418V. Liquidemiddelen 2.774 1.286VI. Overlopenderekeningen 110 3�2

TOTAAL DER ACTIVA 34.615 35.922

Financieelverslag PASSIVA 2007 2006

EIGEN VERMOGEN 24.098 24.915I. Kapitaal 22.500 22.500II. Uitgiftepremies 10� 10�III.Herwaarderingsmeerwaarden 385 385IV. Overgedragenverlies (4.��5) (4.�48)V. Kapitaalsubsidies 6.100 6.86�

VOORZIENINGEN EN UITGESTELDE BELASTINGEN 888 2.234VI. Voorzieningenvoorrisico’senkosten 888 2.234

SCHULDEN 9.629 8.774VII.Schuldenoptenhoogsteéénjaar 8.131 7.330A.Handelsschulden 4.342 3.882B. Ontvangenvooruitbetalingenopbestellingen 15 5C. Schuldenm.b.t.belastingen,

bezoldigingenensocialelasten 2.�40 2.734D.Overigeschulden 833 70�

VIII.Overlopenderekeningen 1.4�8 1.444

TOTAAL DER PASSIVA 34.615 35.922

83

Resultatenrekening(induizenden¤)

RESULTATENREKENING 2007 2006

BEDRIJFSOPBRENGSTEN 25.569 23.343I. Omzet 6.62� 7.01�II. Anderebedrijfsopbrengsten 18.�41 16.323

BEDRIJFSKOSTEN 26.595 23.895III. Handelsgoederen,grond-enhulpstoffen 13.155 11.800IV. Dienstenendiversegoederen 3.378 2.3�3V. Bezoldigingen,socialelastenenpensioenen 10.011 10.111VI. Afschrijvingenenwaardeverminderingen 1.2�8 �30VII. Waardeverminderingenopvoorraden,bestellingenenhandelsvorderingen 87 (52)VIII.Voorzieningenvoorrisico’senkosten (1.345) (1.2�2)

IX. Anderebedrijfskosten 12 5

BEDRIJFSVERLIES (1.026) (553)FINANCIELE OPBRENGSTEN 859 454FINANCIELE KOSTEN 4 26VERLIES UIT DE GEWONE BEDRIJFSUITOEFENING VOOR BELASTING (170) (124)UITZONDERLIJKE OPBRENGSTEN 168 191

UITZONDERLIJKE KOSTEN 45 (139)VERLIES VAN HET BOEKJAAR VOOR BELASTING (48) (72)BELASTINGEN OP HET RESULTAAT 0 0

VERLIES VAN HET BOEKJAAR (48) (72)

Ookditjaarkanmenstellendatderekeningenvoorhetboekjaar2007inevenwichtzijn.Hetverliesvanhetboekjaar,dat47.855,�3¤bedraagt,vertegenwoordigt immers slechts0,1�%vandebedrijfskostenopderesultatenrekening(26.5�5.218,50¤).

Bijdebedrijfskostenverdienendriepostenbijzondereaandacht:•Dehandelsgoederen,grond-enhulpstoffen(13miljoen¤),diedebasisvormenvoorde activiteitenvanhetPaleisvoorSchoneKunsten,tewetendekostenvoordevolledigeartistiekeproductie(8,6miljoen¤)endecommunicatie.

•De diensten en diverse goederen (3,3 miljoen¤), die de kostenbehelzenvoordeadministratievewerking,zoalsdehuurgeldenendeverzekeringen.

•Debezoldigingen,socialelastenenpensioenen(10miljoen¤),dieallekostenomvattenmetbetrekkingophetpersoneel.

Bijdeevaluatievande inderekening2007geboektebedrijfskostendientmenookrekeningtehoudenmetdeactiviteiten,die ten lastewordengenomendoordeexternepartnersvanhetPaleisvoorSchoneKunsten. Dit geldt zowel voor het culturele project als voor deonroerendeinvesteringen.

Omzijnambitieuzeartistiekeprogrammeringteverwezenlijkenstreefthet Paleis naar een zo groot mogelijke synergie en samenwerking,ondermeerviacoproductiesmetstructurele(ofoccasionele)partners,of viahet aantrekken vanprojectendie externefinanciëlemiddelenkrijgen. Deze partners zijn een steun voor het Paleis voor SchoneKunstenenzijnglobaalcultureelproject.Definanciëlebijdragevande verschillende coproducenten is fundamenteel en verhoogt deartistiekekwaliteitvandevoorgesteldeprojecten.

VII.Cijfers

84

Deproductiekostenvanactiviteiten,gedragendoordeexternepartnersvan het Paleis voor Schone Kunsten, worden niet opgenomen in derekeningenvanhetPaleis,dochdezeactiviteitenveroorzakenwelanderekostenvoorhetPaleisvoorSchoneKunsten,zowelquamankrachtalstechnischemiddelenofdeterbeschikkinggesteldeinfrastructuur.Ditallesvindtzijnweerspiegelingindehogewerkingskosten.

De onroerende investeringen konden gebeuren dankzij de hulp vandeverschillendeinterveniërendepartijen,metnameBeliris,deFPIM,de Regie der Gebouwen, de Nationale Loterij of nog het BrusselsHoofdstedelijkGewest.Ook alwordt niet alle financiële steun in derekeningenopgenomen,tochstaathetPaleisvoorSchoneKunsteninvoorhetgrootstedeelvanhetbeheerendeleidingvandewerkendiekunnengerealiseerdwordendankzijdezesubstantiëleondersteuning.

Hetcultureleproject

AlsvoornaamsteactiviteitzijnerdeeigencultureleevenementenvanhetPaleisvoorSchoneKunsten.Muziekententoonstellingengenietendegrootstebekendheid,maarhetPaleiswilmultidisciplinairzijn.Film,theater,dans,literatuur,architectuurmakenintegraaldeeluitvanonzecultureleactiviteitenenkomenvaaksamenaanbod,zoalsbijvoorbeeldtijdensFestivals.Inderekeningenvoor2007vanhetPaleisvoorSchoneKunstenbedragendezeactiviteiteneentotaalvan8,6miljoen¤.

NaastdezeeigenrealisatieswordeninhetPaleisvoorSchoneKunstennogandereartistiekeactiviteitengeorganiseerd:•deactiviteitenincoproductiemeteentwintigtalpartners,waaronderhet NOB, Europalia, de Munt, het Festival van Vlaanderen of deRideaudeBruxelles.HetPaleisvoorSchoneKunstenstaatinvoordeconceptie,deopvolgingenderealisatievandezeactiviteiten,deelsmet

zijnpartners,maaranderzijdsookuitsluitendopeigenkracht.Ditishetgevalvoordevolledigetechnischebijstand,maargeldtookvoordealgemenediensten(bijvoorbeelddecommunicatieviadeInternetsiteofdepublicaties,maarookdebeveiligingofdeverzekeringspolissen).

•de artistieke projecten met derden met een externe financiering.AlsvoorbeeldvermeldenwedetentoonstellingBlicke auf Europa,diegeorganiseerd werd ter gelegenheid van het Duitse voorzitterschapvan deEuropeseUnie.Duitsland stond in voor het transport en deverzekeringvandetentoongesteldewerken.Eensomvan2.088.500¤werd aldus rechtstreeks door de Bundeskulturstiftung beheerd.DitbedragwerduiteraardnietopgenomeninderekeningenvanhetPaleisvoor Schone Kunsten, maar was onontbeerlijk om deze kwalitatiefhoogstaande tentoonstelling te kunnen brengen. Het spreekt voorzich dat alle kosten die het Paleis voor Schone Kunsten op zichgenomenheeft,integraalenwaarheidsgetrouwzijnopgenomeninderekeningen.

Dezetweesoortenactiviteitenvertegenwoordigensamenhetbelangrijkebedragvan13,�miljoen¤,tevoegenbijdeeigenartistiekeproductievanhetPaleisvoorSchoneKunstenterwaardevan8,6miljoen¤.DevolledigesomvandeartistiekeproductiesdiegeorganiseerdwordeninhetPaleisvoorSchoneKunstenbedraagtdus22,5miljoen¤

Naastdetweehogervernoemdeisernogeenderdesoortactiviteit:•DeproductiesvanonzetalrijkeanderepartnersdieplaatsgrijpenindezalenvanhetPaleisvoorSchoneKunsten.ZobijvoorbeelddeactiviteitenvandeInternationaleMuziekwedstrijdKoninginElisabethvanBelgië.Ookinditgevalbeperkthetterbeschikkingstellenvandezalenzichniet enkel tot het verhuren: de diensten van het Paleis voor SchoneKunsten(techniek,planning,…),enalleenzij,staaninvoorhetonthaal,het inlassen vandeze evenementen tussende andere activiteiten, het

85

technischbeheerenhetgoedeverloop.DezeactiviteitenbetekeneneenzwarebelastingvoorhetPaleisvoorSchoneKunstenwaarvandeimpactniet weerspiegeld wordt in de rekeningen van de vennootschap.Hetismoeilijkeenjuistefinanciëleramingtemakenvandezeactiviteiten,maarmenmoeterrekeningmeehoudenalsmendewerkingskostenvanhetPaleisvoorSchoneKunstenevalueert.

Hetbeheerendeonroerendeinvesteringen

•Deze rubriek omvat veelvuldige en complexe activiteiten. Eerstenvooralzijnerde33.000m²vanhetPaleiszelf,diemeerzijndanenkelmaareenaantallokalen.Hetbetekenteveneenshetonderhoudvan de gevel en de prachtige en ruime gemeenschappelijke delendie de faam ervan uitmaken (hal, trap…),maar die dus ookmoetenworden onderhouden. Dit gebeurt uitsluitend door het personeelvan het Paleis voor Schone Kunsten, alhoewel deze ruimtes tendienste staan van iedereen, coproducenten en derden. Dan zijner ook de administratieve kantoren, in totaal 4.000 m², met eenbeveiligingssysteem, vergaderzalen, diverse faciliteiten voor hetpersoneelendebezoekers,voorhetPaleisvoorSchoneKunstenzelf,maar ook vooronzepartners die dezelfde lokalen gebruiken (NOB,Europalia,RideaudeBruxelles…).Dezelokalenwordengehuurd,maarhettechnischpersoneelvanhetPaleisvoorSchoneKunstenstaatinvoorhunonderhoud.

•Bovendienvergdederealisatievandeinvesteringenvandelaatstejareneveneens de oprichting van een structuur in hetPaleis voor SchoneKunsten,niettegenstaandehetfeitdatdefinancieringervannietviaderekeningenvanhetPaleis loopt.Zozijnervoorderenovatievanhet noordelijke circuit van de tentoonstellingen, bij voorbeeldmaartweevandeelfmiljoeninvesteringeninonzerekeningengeboekt.Het

saldovan�miljoenwerdtoevertrouwdaandeRegiederGebouwen,die de ondernemers rechtstreeks betaald heeft. Uiteraard doet hetPaleisvoorSchoneKunsteneenberoepoppartners,zoalsdeRegiederGebouwen,ofopexternesamenwerkingen(architect,…)omgeholpentewordenbijhetbeheervandezeinvesteringen.Maardemedewerkersvan het Paleis voor Schone Kunsten zorgen voor de opvolging vandeze dossiers, zowel op juridisch, financieel, administratief alstechnisch vlak.Dit geldt voor het zoeken van investeringssubsidies,hetbepalenvanonzedesideratatijdensdeontstaansgeschiedenis,hetbemiddelengedurendedeuitvoeringomdebegrotingondercontroletehoudentotaandeopleveringvandewerken,enhetaanlerenvanaangepastevaardighedenbijhetgebruikvannieuwetechnieken.Alledepartementen zijn op de ene of andere manier betrokken bij hetbeheervandezeinvesteringen.

SindshetbeginvanheteerstemandaatvanPaulDujardinalsdirecteur-generaal werden er belangrijke investeringen gedaan. En in de nabijetoekomstmoetenernognieuweenevengroteinvesteringengebeuren,nietalleenomhetgebouwterestaureren,maarookomelementaireredenenvanveiligheid(elektriciteit,…).Zijzullendezelfdezwareinspanningvergen,metalsenigvoordeeldereedsopgedaneervaringendeaanwezigheidvaneen aangepaste structuur.Toch vergendeze investeringen steedsmeeringewikkeldejuridischeenfinanciëleconstructiesenmoetereenberoepgedaanwordenopdeprivésector.HieraandientmentoetevoegendatdeevolutievandetechniekconformdeEuropesemaatstaven,dievoorhetPaleis voorSchoneKunstenvan toepassingzijn, een steedshogerekwalificeringvanhetpersoneelvereist.

Omeenideetegevenvandeordevangroottehebbendeoverheidendeprivésectorsinds2000eengecumuleerdbedragvan44.546.000¤opdesitevanhetPaleisvoorSchoneKunstengeïnvesteerd.Ditgaatgepaardmethetgebruikvancomplexefinanciëleconstructieswaarbij

VII.Cijfers

86

de Regie der Gebouwen, Beliris, de SFPI, de Nationale Loterij, hetBrussels Hoofdstedelijk Gewest of ook nog de Bernheimstichtinggeïmpliceerdwaren.

Zoals reeds eerder vermeld, kan het deel van de investeringen, datrechtstreeksbeheerdwerddoorderdenzoalsdeRegiederGebouwen,zonder directe financiële tussenkomst van het Paleis voor SchoneKunsten,geraamdwordenop3miljoen¤voorhetjaar2007(afwerkingvanhetnoordelijkecircuit,BOZARSHOP,Cinematheek,e.a.).

Besluit

Zoals men ziet, houdt de traditionele opdracht van het Paleis voorSchoneKunstennaasthetorganiserenvancultureleactiviteitenenhetbeherenvanhetgebouwheelwatcomplexefacettenin.Decultureleactiviteitbehelsteigenproducties,coproducties,productiesvanderdenindezalenvanhetPaleisenartistiekeprojectenmetderdenmet een externe financiering.De bestaande organisatie van het PaleisvoorSchoneKunstenmoet aldeze activiteitenondersteunen,waarvaneendeelnietgevaloriseerdwordtinderekeningenendebegrotingvandevennootschap.Hetzelfde geldt voor het beheer en de onroerende investeringen.Sommige subsidies voor investeringen worden gedragen door derden(vooraldeRegiederGebouwenin2007),terwijlhetPaleisvoorSchoneKunsten,zoalshogergezegd,opeenfundamentelemanierbijdraagttotderealisatievandezeinvesteringen.Ookhierkomenzijtengoedeaanallen,hetPaleisvoorSchoneKunsten,decoproducenten,departnersendebezoekersvandezeactiviteiten.Menkandanookstellendatdegeconsolideerdeactiviteit(inclusiefdeinbreng vanexternepartners) vanhetPaleis voorSchoneKunsten inhetjaar2007eentotaalbedroegvan43,5miljoen¤.Ditbedragstemt

overeen met de optelling van de Bedrijfskosten van 26,6 miljoen ¤(zoalsweergegeveninderekeningen2007vanhetPaleisvoorSchoneKunsten), samenmetdewaarde vande culturele activiteitendienietdoorhetPaleisvoorSchoneKunstenwerdengeproduceerd,zijnde13,�miljoen¤,enmetdeonroerendeinvesteringen,zijnde3miljoen¤.Met deze som van 43,5 miljoen ¤ voor ogen, zijn de bezoldigingenvan het Paleis voor SchoneKunsten, ten bedrage van 10miljoen¤,gerechtvaardigd.

bemerkingen biJ Het actief

-Demateriëlevasteactivazijngestegenvanwegederenovatiewerkenaande noordelijke daken, gefinancierd door het samenwerkingsakkoordBeliris(Avenant�).

-Deverhogingvandefinanciëlevasteactiva isvoornamelijktewijtenaandedeelneminginhetkapitaalvandevennootschapgecreëerdvoorBOZARSHOP en ook aan de borgstelling van de subisidie van deVlaamseGemeenschapvoordetentoonstellingengeorganiseerdrondChina.

-De vorderingen op ten hoogste één jaar zijn in dalende lijn. Ditwordt verklaard door twee redenen. Ten eerste vertonen dehandelsvorderingeneenstijgingdoormeercoproducties.Tentweedezijndeoverigevorderingenforsgedaaldomdatdesubsidiesverminderdzijn.In2006hadhetPaleisvoorSchoneKunstenalsnogteontvangensubsidies :Beliris (4,�miljoen ¤),deuitzonderlijke subsidieopheteindevanhetjaarvan800.000¤endesteunvanBuitenlandseZakenvan450.000¤.In2007daarentegenblijfternogeenkleinbedragvanBelirisover,hetsaldovan20%vandeNationaleLoterijeneensomvan150.000¤vandeVlaamseGemeenschap.

-Degeldbeleggingenzijnminderhoog.-Deoverlopenderekeningenvandeactivahernemendeovertedragenkostenvoor102.000¤endeverkregenopbrengstenvoor8.000¤.

87

bemerkingen biJ Het paSSief

-Het overgedragen verlies is enkel van toepassing op het jaar 2002,toendevennootschap,diedeactiviteitenvanmeerdereverenigingenheeftovergenomen,opgerichtwerd.Erwastoennoggeenfinancieelplan opgesteld en het Paleis voor SchoneKunsten was structureelondergefinancierd,wat de redenwas voor eenkapitaalsverhoging in2003. De nieuwe vennootschap Paleis voor Schone Kunsten N.V.heeftsindsdiennooiteenoperationeelverliesgeleden.

-Devoorzieningenvoorrisico’senkostenvan888.000¤zijnopgedeeldalsvolgt:•grote herstellingen en onderhoud : enkel de voorziening van275.000¤ voor de werken aan het orgel blijft. In 2006 had hetPaleis reeds gebruik gemaakt van de voorziening van 1,2miljoen¤ voordekosten inhet kader vandewerken aandenoordelijkedaken;

•andere risico’s en kosten : deze post omvat een voorzieningvoor de herstructureringswerken (224.000 ¤) en de lopendejuridische geschillen (407.000 ¤). Deze laatste provisie ishoofdzakelijk de voorziening voor het risico van de BTW op demedia-uitwisselingen.

-Dehandelsschuldenzijninstijgendelijndoormeercoproducties.-De schulden m.b.t. belastingen, bezoldigingen en sociale lastenomvatten816.000¤vooroveruren.

-Deoverigeschuldenoptenhoogsteéénjaarbevattendeschuldenvandeboxofficet.o.v.derden.

-Deoverlopenderekeningenvandepassivabevatten11�.000¤aantoeterekenenkostenen1.37�.000¤aanovertedragenopbrengsten.

bemerkingen biJ de reSultatenrekening

-DeomzetvertegenwoordigthetoperationeelproductvanhetPaleisvoorSchoneKunstenendaaltmet5%oftewel3�0.000¤.DeFundingendeboxofficeblevenstatusquometuitzonderingvanBOZAREXPO.

-Deanderebedrijfsopbrengstenzijninstijgendelijn.Dezeverhogingkanmenverklarendoorhetbijkomende1miljoen¤vandefederaledotatie,desubsidievandePortugeseoverheidvoordetentoonstellingDe Wereld rondendesubsidiesvoordetentoonstellingenrondChina.

-De aankopen zijn gestegen met 1.355.000 ¤ zijnde 11 % en zijnverbonden aan de honoraria betaald aan de organisatoren van De Wereld rond-tentoonstelling(1miljoen¤)enaandeontwikkelingvandeartistiekeactiviteit,vooralmuziek.Deuitgavenm.b.t.hetgebouwendeadministratieblijvenstabiel.

-De diensten en diverse goederen omvatten de som van 1miljoen¤die betaald werd aan de Regie der Gebouwen in het kader vande renovatiewerken, zoals overeengekomen tussen de Regie derGebouwen,hetPaleisvoorSchoneKunstenendeNationaleLoterij.

-Alsmen rekening houdtmet de aanwending van128.000¤ van devoorzieningvoorherstructureringendanzijndebezoldigingenstabielgeblevenop�,8miljoen¤.

-Deverhogingvandeafschrijvingenwordtgedeeltelijkgecompenseerddoor andere financiële producten die de kapitaalsubsidie Belirishernemen.

-De waardeverminderingen op handelsvorderingen zijn te wijten aaneendossierbetreffendeeenculturelepartner.-De voorzieningen voor risico’s en kosten omvatten hoofdzakelijkdehernemingenvandevoorzieningvoordewerkenaanhetdak (-1,1miljoen¤),deherstructureringskosten(-128.000¤)endeIT-licenties.

-De financiële opbrengsten zijn gestegen door de beleggingen en dekapitaalsubsidievanBeliris.

-Deoverigeuitzonderlijkeopbrengstenzijno.a.honorariavan2006dieomgeboektwerdenalsvasteactivaofleveranciersvanvóór2003dienooitomgeboektwerden.

-Deoverigeuitzonderlijkekostenvertegenwoordigendeafschrijvingenopdehonorariavan2006dieomgeboektwerdenendevorderingendienietrecupereerbaarzijn.

VII.Cijfers

88


jaarrapport 2007

Documents

hijkonditjaareencomfo

de portugezen

de undergroundscne

de expode wereld

this the way to the

the brussels seriesjaar

verboden rijk

uitwisseling van kennis