jaaroverzicht 2005 1. inleiding het voorbije jaar is het jaar van

JAAROVERZICHT 2005

1. InleidingHet voorbije jaar is het jaar van natuurrampen. Januari stond in het teken van de tsu-nami in Zuidoost Azië, die onvoorstelbare aantallen slachtoffers eiste. Daarnakwam de overstroming van New Orleans in de Verenigde Staten. Het machtigsteland ter aarde was machteloos tegenover het natuurgeweld. Van achterstallig onder-houd aan de dijken was ook sprake. Vlak voor de winter werd Pakistan getroffendoor een aardbeving van ongekende omvang. Het jaar eindigde met de honger inMalawi.Het kan bijna niet anders of de vraag naar het waarom komt dan boven. In het beginvan het jaar werd erop gewezen dat de tsunami in Lissabon uit de achttiende eeuwhet denken over de voorzienigheid van God sterk beïnvloed heeft. Het opvallende isdan dat die vraag sterker klinkt vanuit de gerieflijkheid van de westerse samenle-ving dan vanuit de getroffen landen zelf. Tot verbazing van de journalisten danktengeredde Amerikanen hun schepper voor hun leven: bidden helpt.

Het is ook het jaar van de vragen rond recht en onrecht. Iedereen was blij dat nu alweer een tijd geleden Saddam Hoessein verdreven is. Maar de bezettende machtwapent zich tegen het terrorisme met terroristische methoden. Dat is althans de in-druk die steeds sterker wordt naar aanleiding van berichten rond de gevangenissen.Op een andere manier kwam dat in herdenkingen naar voren. Het was zestig jaar ge-leden dat voor het eerst atoombom gebruikt werd. Het zal altijd een discussie blij-ven of dat goed is geweest.

Het was tegelijk het jaar waarin er opvallend veel aandacht was voor de donkerekanten in de bijbel. Keer na keer vroeg juist Gods oordeel de aandacht, vooral ookin een publicatie van prof. dr. A. v.d. Beek. Hij legde daarin weinig hoop voor dezewereld aan de dag. Dit is een omslag na alle nadruk op wat ten onrecht een thera-peutisch godsbeeld wordt genoemd (therapeuten zijn niet zo zachtzinnig). De vraagnaar Gods recht blijft de mensen bezig houden en het oude testament komt weer inde belangstelling: hoe kan God zelf zo streng zijn. Wanneer dit een blijvend accentis op de bijbelse boodschap, is het een positief punt om te noteren. Het zijn vragendie geen antwoord vinden, maar wel tot zwijgen gebracht worden aan het kruis vanChristus. Vanuit het geloof dat alleen dat kruis redding brengt is dit jaaroverzichtgeschreven.

2. Statistiek

De taal van getallenDe nieuwe cijfers over het aantal leden van de gereformeerde kerken bekend. Eldersin dit Handboek zijn ze gepubliceerd. Het komt overeen met het beeld van de laat-ste jaren. De groei is eruit. Er worden minder kinderen geboren en gedoopt. In 2004gingen een aantal mensen weg naar de nieuw-vrijgemaakte kerken. Die blijven ech-ter in ledental rond de 1500 hangen.In het begin van het jaar 2005 was er vooral in het noorden onrust, omdat behoorlijkveel mensen zich aansloten bij de Vrije Baptisten te Drachten, onder leiding van ds.Bottenbley. Die gemeente groeit uit tot een megakerk, een verschijnsel dat je verdervooral in de Verenigde Staten tegenkomt. Maar de verbazingwekkende groei van de

432432 JAAROVERZICHT

handboek2006-v2-bw-01-30 09-02-2006 16:01 Pagina 432

Bethelgemeente betekent niet een toename van het aantal christenen in Nederland.Vaak gaat het om mensen die al elders lid waren van een kerk of evangelische ge-meente. Uit de cijfers blijkt dat zo’n vierhonderd mensen naar ‘andere kerken’ ver-trokken zijn. Daarbij zal het wel om evangelische kerken kunnen gaan. Opvallend isook dit jaar weer het behoorlijke aantal mensen van wie gezegd wordt dat ze buitende gemeenschap van de kerk staan: 50.

Dalend ledentalWie zich aan een ander spiegelt, spiegelt zich zacht, is het spreekwoord. Dat lijkthier ook op te gaan. Wij groeien dan niet, maar andere kerken dalen in ledental,waarbij het soms om heel grote aantallen gaat. Dit proces speelt vooral rond derooms-katholieke kerk: die verloor in twee jaar vierhonderdduizend leden. Er kwa-men er duizend bij, van buitenaf. (Ter vergelijking: bij de GKv-kerken werden zo’ndan vierhonderd mensen toegelaten). Maar ook de PKN-kerken kennen dit ver-schijnsel, dat veel mensen hun lidmaatschap opzeggen. In een interview in het Nederlands Dagblad gaf de theoloog Peter van Roden aandat dit kwam door de snelle manier waarop de kerken veranderingen doorvoerden.Mensen kunnen dat niet bijhouden. Het is niet te verkopen als je tweeduizend jarenlang bepaalde tradities handhaaft (bijvoorbeeld: geen vrouw in het ambt) en danbinnen twintig jaar de één na de andere afschaft. Mensen blijven dan vanzelf weg.Juist de openheid naar de moderne cultuur leidt tot ledenverlies. In het Nederlands Dagblad van 2 januari ging Gerard Bruins in op dit verschijnsel.Hij geeft zijn artikel de kop mee: kleine kernen christenen blijven over. Groepjesvan actieve christenen die zich blijven inzetten voor de samenleving. Het artikel isgeschreven mede naar aanleiding van een publicatie hierover; the dutch and theirgods, met o.a. een artikel van James Kennedy. Het bevat een aantal leerzame over-wegingen. Vooral in het accent op de actieve opstelling. En in de signalering dat deopenheid naar de moderne cultuur op zichzelf niet helpt, al is dat wel eens verde-digd.

Een aantal vragenToch mis ik een paar dingen:Allereerst de vraag, hoe dan de opkomst van de megakerken te verklaren is. Laat ditvooral een Amerikaans verschijnsel zijn (bij Rick Warren en Bill Hybels bijvoor-beeld), ook in Nederland kennen we het (Bethelgemeente). Kennelijk is de massali-teit van de samenkomsten iets wat mensen aantrekt. Gereformeerden zijn daar ookgevoelig voor; denk aan de massaliteit van Schooldag, DVN-dagen en bijvoorbeeldde nieuwe toogdag van Gods Geest werkt!

Ten tweede aandacht voor het verschijnsel waarom het dan juist met die kleine ker-nen toch niet wil. Garrelsweer volgde dit jaar Nijega-Opeinde, Opende, Overschilden andere plaatsen waar eerst wel een gereformeerde kerk was, maar nu niet meer.De ervaring is dat het toch heel plezierig is als er een behoorlijk aantal mensen in degemeente bij elkaar is. Vele handen maken licht werk, terwijl dat werk in een kleinegroep op een paar mensen aan komt. Wil je als kleine kern blijven bestaan, dan zaler een manier van kerk-zijn gevonden moeten worden, waarbij het niet nodig is dateen kleine gemeente evenveel activiteiten vermeldt in het handboekje als een heelgrote. Ook dit vraagt visievorming. En geloof, waarbij je je als gelovige niet ver-kijkt op de macht van het getal, maar in het kleine getrouw blijft: waar twee ofdrie…

433JAAROVERZICHT 433


Ten derde blijkt het kerkbezoek toegenomen te zijn, als je tenminste met het NRCde jeugdkerken erbij betrekt. Tot verbazing van die liberale a-gelovige krant namhet kerkbezoek onder jongeren behoorlijk toe. En dat ondanks (volgens die krantdan) een boodschap die haaks staat op de levensstijl van nu. Ook uit Engeland kwa-men berichten dat het kerkbezoek toegenomen is, onder andere in de Anglicaansekerk. Dan gaat het wel om de evangelische richting.Laat dan de eerste jeugdkerk al weer toe zijn aan opheffing, dat wil nog niet zeggendat het effect uitgewerkt is; er komt nu ook een Rooms-katholieke variant. De jon-gerendagen van de Rooms-katholieke kerk te Keulen, met bezoek van de nieuwepaus, trokken ook opvallend veel belangstelling. De vraag die daarbij naar vorenkomt is: hoe overbrug je de kloof tussen de traditionele kerkdienst en de alternatie-ven die ook aanwezig zijn. De intimiteit van de nog steeds in populariteit toene-mende Alpha-cursus staat daarbij tegenover de formaliteit van veel kerkdiensten.Zie hierover ook André Dijkshoorn, in: Bulletin voor gemeentegroei, maart 2005.

Ten vierde de samenhang met de planologische ontwikkeling in Nederland. Dat - om een voorbeeld in het noorden te noemen - de kerk van Beilen groeit en dievan Hooghalen niet, hangt volgens mij vast samen met de plannen van de burger-lijke gemeente, die voor Beilen het ene uitbreidingsplan na het andere vaststelt,maar voor Hooghalen niet. Je zou dan moeten nagaan of de groei van de kerkelijkegemeente gelijke tred houdt met de groei van het inwoneraantal van de betreffendeplaats.

De cijfers en de centenEen van de dingen die in dit alles meespelen, is de vraag of voor al die mooie plan-nen, er voldoende geld binnenkomt. Bij sommige jeugdkerken is het een zwak punt:een dienst levert minder op dan die kost. Er zijn meer kosten dan die voor het uitno-digen van een predikant en de reiskosten voor de organist. In bovengenoemd artikelin het bulletin voor gemeentegroei geeft André Dijkshoorn ook aan dat kerkdienstenvaak bezocht worden door traditionele mensen, die juist daarom niet direct zin heb-ben om geld te geven voor wat zij als vage projecten zien. Het gaat, voor de duide-lijkheid, om de situatie binnen de PKN. De Stadshartkerk liep er ook tegenaan, toen een sponsorcongres afgelast moest wor-den wegens gebrek aan belangstelling. Alternatieve geldstromen zijn niet zomaaraangeboord. Al een tijd lang lopen wij daar als kerken tegen aan. Op synodes is de roep om be-heersing van de alsmaar stijgende kosten steeds sterker geworden. Je kunt de quotaniet alsmaar blijven verhogen. Dat heeft een plafond. Bovendien is de kerk niet deenige instantie die om geld vraagt. Zelfs als je de gift voor de kerk terecht presen-teert als gave van dankbaarheid aan God zelf, moeten binnen een gezin ook de stij-gende vaste lasten betaald worden in een tijd dat het inkomen niet meegroeit. Ne-derland heeft een serieus armoedeprobleem en dat kun je merken aan de inkomstenvan de kerken. Daarin ligt een uitdaging voor de diakenen, maar hoe groot de speel-ruimte is voor hulp, zal moeten blijken. Het is net als bij de mantelzorg: mooi be-dacht, maar de generatie van rond de vijftig zit er midden tussen in.

Is groei belangrijkElke keer als het om getallen gaat, komt de vraag naar boven; is groei belangrijk?Antwoord: nee en ja. De bijbel is vol van voorbeelden dat God helemaal geen mas-



sale aantallen mensen nodig heeft om zijn plan uit te voeren. Uit de afgehouwentronk van Isaï kwam een rijsje voort. Een rest zal behouden worden. Christusspreekt zelf van één uit een dorp en twee uit een stad. Hij is net zo intens aanwezigbij een kleine groep als bij de grote gemeente. Toch kun je ook op andere dingen wijzen. De gemeente van Jeruzalem groeide mas-saal, na de Pinksterdag. Op één dag met drieduizend zielen. Daar bleef het niet bij.Erachter ligt dat God wil dat alle mensen behouden worden en tot erkentenis van dewaarheid komen. Zie 1 Timoteüs 2. En als God dat wil, komt er bij zijn kinderen hetverlangen naar groei. Dan wil je steeds meer mensen erbij betrekken. Kortom: terwijl je blij bent met ieder individu dat God leert kennen, is tegelijk be-langrijk dat je niet gaat voor het selecte gezelschap, maar voor de grote groep. Dekerk is een volk.

PredikantenHet predikantencorps onderging de volgende wijzigingen:

Nieuwe predikantenG. Roorda Surhuisterveen 22-05-2005A. van der Lugt Almkerk-Werkendam 29-05-2005C.T. Basoski Ruinerwold-Koekange i.c.m. Zuidw.(Dr.)09-10-2005L.G. Boonstra Ten Post 09-10-2005J. Oosterhuis Wetsinge-Sauwerd i.c.m. Winsum 23-10-2005

OverledenJ. Kok Veenendaal 13-03-2005P. Groenenberg Ermelo 14-03-2005J. van Dijk Ommen 30-03-2005

Van deze predikanten verschijnt dit jaar geen In Memoriam. Ik doe mijn best omvoor volgend jaar hier wel voor te zorgen.

EmeritaatD.J. Zandbergen Zwolle-Noord 01-01-2005R.T. Urban Sint-Jansklooster-Kadoelen 01-04-2005P.F. Lameris Den Helder 01-05-2005

Jubilea25 jaar:J.H. Kuiper Haulerwijk 24-02-1980G.F. de Kimpe Hardenberg-Baalderveld 06-07-1980Dr. P.H.R. van Houwelingen Nijkerk-Oost 29-06-1980B. Luiten Zwolle-Centrum 29-06-1980H. van den Berg Berkel & Rodenrijs 06-07-1980Jt. Janssen Leeuwarden 10-08-1980H. van Veen Neede 24-08-1980J.W. Roosenbrand Groningen-Oost 28-09-1980C. de Putter Hoogeveen 23-11-1980J.J. Dronkers Hasselt 07-12-1980

40 jaar:K.J. Kapteyn Hoogeveen 26-09-1965



45 jaar:Prof. dr. J. van Bruggen Daarlerveen 24-04-1960H. Knigge Daarlerveen 18-05-1960J. Geersing Hengelo 19-06-1960dr. A.N. Hendriks Amersfoort-Centrum 26-06-1960

50 jaar:B. Wesseling Noardburgum 06-02-1955L. Douw Ommen-West 05-06-1955

55 jaar:J.G. Agema Drachten-Oost 21-11-1950

60 jaar:S. de Waard Vroomshoop 14-01-1945J.J. Arnold Amersfoort-West 16-09-1945

Twee predikanten moesten worden geschorst.

3. Plaatselijk

De volgende bijzonderheden uit de plaatselijke kerken kunnen gemeld worden.Vaak gaat het om punten die ze zelf hebben doorgegeven via het onderzoek onderde kerkenraden. Prachtig is het enthousiasme waarin mooie dingen vermeld wordenen de lof die God wordt toegebracht. De minder mooie dingen in het onderstaandeoverzicht haal ik uit de krant.

Amersfoort-Centrum heeft een vleugel aangeschaft.Amersfoort-Oost: per i januari 2006 wordt Vathorst een zelfstandige gemeente. Assen-Marsdijk. de predikant van Assen-Marsdijk moest geschorst worden we-gens een ernstige seksuele zonde. In de noordelijke pers werd dit breed uitgemeten.Assen: de vrijgemaakte kerken van Assen en de Christelijke Gereformeerde Kerkhebben besloten tot kanselruil.Amsterdam-Zuid-West: de predikant van Amsterdam-Zuid-West is geschorst we-gens seksueel misbruik.Barendrecht was de eerste gemeente met huwelijkstraining van De Driehoek in sa-menwerking met de kerkenraad.Barneveld neemt van de provinciale commissie het contact met Wit-Rusland over. Bergen op Zoom: Bergen op Zoom is een zendingsgemeente geworden na dekomst van ds. Gerwin Pruyssen.Bedum: een deel van de vergaderlokaliteiten moest op last van de plaatselijke over-heid worden gesloten.Bussum: helaas het laatste jaar dat kerkdiensten in Bussum worden belegd. Per 08-01-2006 alleen diensten in Huizen.Eemdijk: In april 2005 zijn de bijgebouwen gesloopt en vervangen door een heelnieuw gebouw, bevattende twee vergaderlokalen gescheiden door een panelen-wand, een ruime kerkenraadkamer, een keuken met een kleine gemeenschapsruimteen een toilet. Het opvallende nieuws hierin is dat het vanaf de sloop tot en met de af-werking geheel door en groep enthousiaste vrijwillige broeders en zusters is gere-aliseerd. Op 8 december 2005 kon tijdens een feestelijke bijeenkomst het gebouw ingebruik genomen worden.



Gent: de Christelijke Gereformeerde Kerk en de ‘vrijgemaakte’ kerk van Gent gaannauw samenwerken. Inmiddels bestaat de vrijgemaakte kerk van Gent vijfentwintigjaar. Garrelsweer: de kerk van Garrelsweer is opgeheven; de leden hebben nieuw ker-kelijk onderdak gevonden in omliggende plaatsen.’s Gravenhage-Centrum: het kerkgebouw de Ichthuskerk bestond 1 mei 50 jaar endat is onder andere met een feestelijke dienst gevierd.Heemse: de kerkenraad heeft besloten tot de bouw van nieuw kerkgebouw in denieuwe woonwijk Marslanden. Het voornemen is na de bouw een nieuwe gemeentete institueren. Dit zal vermoedelijk in 2007 plaatsvinden. Door terugloop van hetaantal leden van de gemeente t.g.v. vertrek naar de zgn. “nieuwe vrijgemaakten” enverhuizing naar Marslanden is het aantal predikantsplaatsen voor Heemse terugge-bracht van vier naar drie.Hoogvliet-Spijkenisse heeft een nieuw orgel per 1 juli 2005.IJsselmuiden heeft een vleugel aangeschaft voor de begeleiding van kerkdiensten.Kampen: de moeilijke situatie in Kampen-Noord duurt voort. De uitspraak van desynode heeft nog niet tot toenadering geleid.Kornhorn: op 23 mei 1880 kreeg de kleine woonkern Kornhorn - in de burgerlijkegemeente Grootegast - een kerk van gereformeerde signatuur. Anno 2005, 125 jaarna dato, geeft de Gereformeerde Kerk (vrijgemaakt) een geïllustreerd herdenkings-boek uit, geschreven door de Zuidhornse kerkhistoricus drs H. Veldman.Krimpen aan den IJssel: de kerk van Krimpen aan de IJssel werd geschokt (en wijallemaal) door de incestaffaire die daar aan het licht kwam. Leeuwarden merkt dat zij via het nieuwe kerkgebouw en het gericht zijn op buitenin de wijk veel gasten tijdens de diensten welkom kunnen heten. Er onstaan zo ban-den die wellicht uitgroeien tot aansluiting, het de Here Jezus leren kennen als Ver-losser etc.Lemele-Lemelerveld: er werd een evangelisatieproject georganiseerd in het dorp.De gemeente organiseerde in de zomer samen met E&R-leden gedurende twee we-ken allerlei activiteiten: kinderen jongerenclubs, open diensten en avonden, en-quêtes langs de deuren. Dit werd positief in het dorp ontvangen. Mijdrecht: Turkse moskee geopend naast kerkgebouw. Nijmegen: als volgende stap in het in 2003 vastgestelde stappenplan voor eenwor-ding worden vanaf september 2005 om de veertien dagen ‘s middags gezamenlijkediensten met de Christelijke Gereformeerde Kerk te Nijmegen gehouden. Het eind-doel is dat er in 2010 één gemeente van onze Here Jezus Christus in Nijmegen is. Ommen: Ommen is m.i.v. 01-01-2005 gesplitst in 2 zelfstandige gemeenten: Om-men-Noord-Oost en Ommen-West.Nunspeet: 1. Het gesprek met de NGK is heropend op kerkenraadniveau. Het ishoopgevend. 2. Enkele leden gaan op vaste tijden helpen in een inloophuis in hethart van Amsterdam. Dit inloopwerk wordt gedaan vanuit vele soorten kerken. Driemaal in de week zijn zo’n 16 medewerkers bezig voor zo’n 180 à 200 gasten perdag. Drie maal in de week. Eén zuster heeft de leiding over de maandagploeg. Zo’n2 à 3 gasten per week worden weggebracht naar een (Evangelisch of Christelijk) af-kickcentrum om hun leven te veranderen. Zo’n 15 à 20 mensen per jaar worden ge-doopt. In de gemeente is er veel gebed voor en worden collecten daaraan gegeven.Op dankdag soms in natura. Rotterdam-Zuid: de gemeente heeft besloten om samen te werken met de kerke-lijke rechtspersoon MAR (Missionaire Arbeid Rijnmond). Zij is op zoek naar eenpredikant die aanvankelijk voor 85% van zijn tijd voor ons zal werken en voor 15%van zijn tijd voor de MAR. De bedoeling is dat deze verhouding in de loop der tijd



60/40 zal worden. Roodeschool: het kerkgebouw is volledig gerenoveerd. Een lang gekoesterde wensis in vervulling gegaan. Eerst aan de buitenkant (nieuw dakconstructie) en vervol-gens aan de binnenkant. Al met al kan Roodeschool al ruim anderhalf jaar niet meerin haar eigen kerkgebouw kerken. Ze maakt dankbaar gebruik van de kerkgebou-wen van de PKN-kerken in het dorp. De renovatiewerkzaamheden worden groten-deels door de gemeenteleden zelf verricht.Surhuisterveen: over de samenwerking met de CGK valt te melden dat die duide-lijk groeit: kanselruil, gezamenlijk diensten tijdens de zomervakantie, gezamenlijkebid- en dankdag, gezamenlijke gemeentezondag, gezamenlijke jeugddienst, geza-menlijke Kerstvieringdienst. De catechismusprediking is samen opgepakt via dekanselruil. Daarnaast staan er voor de maanden januari-juni 2006 themadiensten ophet programma. Spakenburg-Zuid: op zaterdag 18 juni is gevierd dat het kerkgebouw de Maranat-hakerk 50 jaar gelden in gebruik is genomen. Spakenburg-Zuid is vijftig jaar zen-dende kerk geweest. Daar kwam op 1 januari 2005 een einde aan. Sneek: sinds 01-01-2005 kerkt Sneek samen met de CGK in hun kerkgebouw aande Willemstraat 30 in Sneek. Iedere middagdienst is gezamenlijk en de ochtend-dienst in overleg gezamenlijk. Ten Boer: de kerk van Ten Boer is grondig verbouwd. Er is een groter orgel ge-plaatstTiel: de kerk van Tiel is de enige gereformeerd orthodoxe gemeente in de stad Tiel.Er zijn nog al wat mensen uit andere kerken overgekomen, zonder opzettelijkeevangelisatie. Het is een leerproces om ook op buiten gericht te zijn. De gemeente isrelatief klein - variërend van 120-160 leden. Als er dan 25 van buiten komen in eenkleine 5 jaar tijd, werkt dat binnen behoorlijk door. Met andere woorden: hoe blijf jemet elkaar een (de) gemeente van Christus, zonder te verstarren, maar wel vasthou-dend aan wat is overgeleverd en toevertrouwd, hoe wordt je een aantrekkelijke ge-meente en breng je tegelijkertijd het ‘gij geheel anders’ in praktijk? Veendam: hier worden maandelijks welkomdiensten belegd met een andere ordevan dienst. Het is een gezamenlijke dienst van GKv en CGK met veel inbreng vanjongeren. De dienst is laagdrempelig en mede bedoeld voor hen die niet meer of nietgeloven. Inhoud van de dienst is afgestemd op jongeren tussen 20-45 jaar. Invullingen bijwoning van dit soort diensten van de eigen gemeenteleden geeft ook aan dat ereen bepaalde behoefte is om enerzijds de eredienst een andere invulling te geven enmeer inbreng van anderen. De preek blijft centraal uiteraard en daarmee ook de pre-dikant. maar zijn rol is dus beperkt tot votum, zegen en preek.Voorschoten: de kerk van Voorschoten is gefuseerd met die van Leiden.Waddinxveen: de werkgroep Tsjernobyl-kinderen heeft 30 kinderen 7 weken opge-vangen in de regio Gouda/ Waddinxveen.Wapenveld: er heeft een ruiling van predikanten plaatsgevonden (ds. Winter naarAppingedam en ds. Geelhoed naar Wapenveld). Tot nu toe werkt dat heel goed vooralle betrokkenen.Wezep: de samensprekingen met de NGK te Wezep verlopen goed. De kerken ko-men voorzichtig dichter bij elkaar, onder andere door een project om in twee jaar sa-men de bijbel door te lezen.Zaandam: eenwording met de Nederlands Gereformeerden is weer een stap verder;er zijn gezamenlijke kerkdiensten.Zaltbommel: Er is een ‘missie’ geformuleerd om de krachten in de gemeente tebundelen. Deze missie is te vinden op de website www.gkv-zaltbommel.nl. De ge-meente groeit voornamelijk door instroom van mensen die voorheen geen lid



waren van de Gereformeerde Kerk (vrijgemaakt). Er is een kinderclub die uitslui-tend gericht is op kinderen buiten de gemeente; eigen kinderen mogen er niet ko-men. Er is ook een Rock Solid tienerclub met deze spelregels. Zeist: bij een brand bleef het gebouw De Ark gelukkig gespaard.Zwartsluis heeft een verbouwd en vernieuwd kerkgebouw.

4. Gemeenteopbouw

4.1. Verlegenheid rond gaven

Het onderzoekEen van de meest opvallende gesprekken gaat de laatste jaren al over de gaven vande heilige Geest. Het eerste wat je daarbij moet opmerken (dr. H.J.C.C.J. Wilschutdoet dat onder andere in Nader Bekeken) is dat het heel onzeker is of de verschijn-selen die wij daarmee aanduiden en de zaken die in de bijbel daarover geschrevenzijn, met elkaar overeenkomen. In de schrift kan het over tongentaal gaan en in onzetijd zijn er christenen die onverstaanbare klanken uitstoten. Maar is dat hetzelfde? Als je daarom vragen stelt over dit verschijnsel, kan het best zijn dat de diverse re-spondenten er verschillende zaken mee aanduiden. Iets dergelijks kwam in CV-Koers naar voren, bij een onderzoek naar het voorkomen van geestesgaven onderpredikanten. Opvallend veel vrijgemaakte predikanten gaven aan de gave van deonderscheiding der geesten te bezitten. Ik vermoed dat zij dit bijbelse begrip uitleg-gen als een door de bijbel gescherpte kritische blik, waardoor je je geen geestelijkeknollen voor citroenen laat verkopen. In evangelische kringen heeft het en heel an-dere inhoud: dan gaat het om de gave om van geesten te onderscheiden of het goededan wel boze zijn. Een heel verschil.Omdat er eigenlijk geen goede definitie van gegeven is, kunnen de getallen uit mijnonderzoek dus best ernaast zitten. Conclusies moet je met de nodige voorzichtig-heid trekken. (Dit ter geruststelling van de kerkenraad die zijn hart vasthield bij hetinvullen van de vragen.)

Dan de antwoorden:Speelt in uw gemeente de discussie over geestesgaven een rol?In 68 kerken wel, in 143 kerken niet

Zo ja, zijn er mensen die deze gaven concreet hebben?In 15 gemeenten wel, in 120 gemeenten niet.

Kunt u aangeven om welke gaven het gaat?Genoemd werden: tongentaal, profetie, gebed en woord, bevrijdingspastoraat. Eén kerk gaf aan dat iedereen een gave heeft, naar aanleiding van 1 Korinte 12. In deze reactie proef je de verwarring rond de begrippen.

Biedt u ruimte voor deze gaven binnen de kaders van de gereformeerde kerk?50 kerken antwoordden ja, 75 nee.

Hoeveel mensen kennen het verlangen naar meer van de Geest?1-10% 59 kerken10-25% 45 kerkenMeer 21 kerken.



Gemaakte opmerkingen: (cursief zijn de toevoegingen van mij)• De tweede en de derde vraag zijn niet te beantwoorden. Wie beoordeelt eigenlijk

of en zo ja iemand de ‘bedoelde’ gaven heeft. Dat laat nog open de vraag of eenhelder en gefundeerd antwoord gegeven kan worden op de ‘legitimiteit’ van die‘gaven’. 1 zuster is overgegaan naar de Vrije Baptisten; veel jeugd zou dit verlan-gen naar geestesgaven meer benadrukt willen zien; veel maken zich juist zorgenhierover en naar aanleiding hiervan is op de gemeenteavond(en) het onderwerpbesproken ‘wie zijn wij, wat is gereformeerd zijn’. Ook de vragen 12 en 13 getui-gen van een onduidelijke probleemstelling. Ze bieden slechts mogelijkheid voor‘gewenste’ antwoorden. Als op basis van dit soort vragen conclusies worden ge-trokken houden we ons hart vast voor wat betreft de kwaliteit.Ik deel met deze kerkenraad de verlegenheid en heb geen suggestieve vragen wil-len stellen. Het was mijn bedoeling om een beetje zicht te krijgen op de omvangvan het verschijnsel. Dat komt in de antwoorden aardig naar voren, ongeacht devraag naar de wenselijkheid van de antwoorden.

• De tweede vraag is voorbarig, discussie over wettigheid loopt nog; b.v. ook nietgevraagd: misschien nieuwe bijbelboekschrijvers onder u? Voor de duidelijkheid: ik heb daarover nog niemand horen spreken. Wie meent datdeze gaven ook vandaag nog binnen de gemeente aanwezig kunnen zijn, doet datop grond van bijbelonderzoek.

• De discussie wordt meer gevoerd door hen, die zorgen hebben over deze ontwik-keling in onze kerken.

• Nu er binnen de gemeente geen discussie op dit punt is, is het moeilijk concreet delaatste twee vragen beantwoorden. Natuurlijk zou het zo moeten zijn dat er ook inxxx binnen de kaders van de gereformeerde kerk ruimte wordt geboden voor dezegaven. Er is bij de kerkenraad niet bekend dat er sprake zou zijn van ‘bijzondere’Geestesgaven binnen de gemeente zoals hierboven als voorbeeld worden ge-noemd. Daarom is er geen standpunt ingenomen welke ruimte hiervoor binnen degemeente moet worden gegeven.

• Het verlangen naar meer werk van de Geest ligt vooral op het vlak van de onder-linge omgang en betrokkenheid (meer liefde, betrokkenheid, minder elkaar demaat nemen e.d.).

• Een groot deel van de gemeente verlangt naar een ‘charismatische vernieuwing’.We hebben jarenlang aandacht gegeven aan onze leerstellige waarheid (die overi-gens goed is en verankerd in de 3 formulieren van eenheid), maar vergeten weleens open te staan voor de directe leiding van de Heilige Geest. Ongeordendekracht is daarbij ver te verkiezen boven correcte en ordelijke doodsheid.

• Deze vragen gaan uit van een tegenstelling tussen verschillende gaven van deGeest. Omdat ik het daar niet mee eens ben, kan ik ze niet in de door u gewensterichting beantwoorden. Bij vraag 13: als je niet verlangt naar meer van de Geest,ben je geen christen.

• Gesprekken hierover vinden plaats in een positieve sfeer. Onder leiding van onzepredikant zijn een aantal avonden belegd waarop dieper werd ingegaan op hetwerk van de Heilige Geest. Hierbij zijn ook onderwerpen als ‘gaven van de Geest’uitvoerig besproken. Ook in een aantal preken is de predikant hier nader op inge-gaan.

• Ook deze vragen gaan uit van een clair-obscur dat de werkelijke problematiek nietraakt! Waarom brengt dit vraagstuk scheiding tussen mensen? Dát is de vraag diebeantwoord moet worden, niet of het wel of niet waar is of goed of wat dan ook!Waarom verenigt de vraag naar ‘gaven van de Geest’ ons niet, vanuit het éne per-spectief van de verkondigde genade van Christus? Wie zou de uitwerking



van de genade in de ‘veelkleurigheid van mensen-zoals-ze-zijn’ in z’n veelkleu-righeid betwisten? Zouden we daarmee de grootheid van God niet op voorhand te-kort doen? Hand op de mond en kijken: stil kijken naar hoe wonderlijk God werkt.Ook, zeker ook! door het veelkleurige werk van Zijn Geest. Maar wel: zondermenselijk beperkte vooringenomenheid! En tegelijk: hoe bedrieglijk is het men-senhart, dus loop ook weer niet achter alles aan, vanuit een vooronderstelde wer-king van de Geest. Paulus zegt niet voor niets: beproeft alle dingen en behoudt hetgoede. Veel moeilijker is het toch niet?Met dank voor dit begin van een analyse. Dit vraagt een ander type onderzoekdan het verzamelen van cijfers. Dat blijft altijd beneden de maat. Maar je moet er-gens beginnen. Ik wilde alleen graag weten hoe wijd verspreid deze dingen levenbinnen de kerken. Daar geven de antwoorden een aardig zicht op. Nu het vervolg.

• Loop je niet stuk op de hype van de tijd!!• We mogen toch verwachten dat er gaven van de geest zijn en die menen we toch

ook echt te zien. We weten ons rijk gezegend met vele gaven. Wat in de bijbelstaat aan mogelijkheden van gaven in Efeze 4 etc. valt in onze gemeente te vin-den. Het spreken in talen en de gaven die door sommigen nog exotisch worden in-geschaald hebben we evenwel nog niet in de gemeente ontmoet. Maar zouden wede Geest mogen weerstaan als de gave van de talen en de gave van de genezingwerden gegeven?

• Bijzondere gaven van de Geest worden geacht na het apostolische tijdperk nietmeer aanwezig te zijn. Het verlangen ernaar/een plaats geven eraan wordt ongere-formeerd geacht (met passende consequenties).

• Dit is een heel lastig te beantwoorden vraag! Het verlangen naar ‘meer van deGeest’ (in welke vorm dan ook) zou o.i. feitelijk bij alle kerkleden moeten leven.Wanneer het gaat om meer van de Geest zoals hierboven aangeduid is een procen-tuele inschatting erg moeilijk te maken. We hebben onlangs een vergadering ge-had over, o.a., gebedsgenezing. Deze werd goed bezocht (enkele tientallen men-sen) en verliep in een goede sfeer. Verder is bekend dat een deel van de kerkleden(vooral een aantal twintigers) af en toe een evangelische dienst meepikt. Bij eendeel van deze (en andere) kerkleden leven ook wel vragen over tongentaal etc.

• Hopelijk verlangt 100% naar meer van de Geest. de vraag is hoe je de concrete in-vulling ziet. Wij hebben in het recente verleden wel wat leden verloren aan deevangelische gemeente.

• Een aantal kerkenraden wezen op het bestaan van gebedsgroepen. Anderen noem-den het bezoek van conferenties van New Wine

Toch een paar conclusies:• Hoe je er ook over denkt; je kunt er niet onderuit dat het een gespreksonderwerp is

binnen de kerken. Het valt niet meer weg te denken.• Gemeenten gaan er verschillend mee om. Het wordt moeilijk als er gemeenten

zijn, waar de bijzondere gaven voorkomen en de kerkenraad er geen ruimte aanwil bieden. Uit de gegeven antwoorden (die anoniem blijven) blijkt dat dit in som-mige gevallen zo is. Daarin ligt ook een uitdaging voor de kerken: het is vreemdals er in de ene gemeente passende maatregelen getroffen worden als je (bijvoor-beeld) in tongen spreekt en de andere gemeente er bijna op zit te wachten dat hetgebeurt.

• Op veel plaatsen is men erover in gesprek, op voorlichtingsavonden, gespreks-groepen en anderszins. Dat geeft zowel de behoefte aan voorlichting als de be-hoefte aan een klimaat aan waarin de gaven van de Geest (in bijbelse zin) voorko-men.



• Er is kennelijk behoefte aan helderheid, gezien de opmerkingen over de vraagstel-ling. Die helderheid kan in het kader van dit jaaroverzicht niet gegeven worden.Daar is het niet voor bedoeld.

• Ik heb mijn vragen slechts uit nieuwsgierigheid gesteld en er niet een mening bijvoorbaat in willen geven. Uit de vele reacties juist bij vragen over dit punt blijkt,hoe gevoelig het onderwerp ligt. Ik ben de laatste om te zeggen dat het grote aan-tal het gelijk aan zijn kant heeft. Dit geldt alleen van Gods woord.

Gods Geest werktVast en zeker: We belijden dat o.a. in zondag 25 HC. Alleen al het feit dat er twee-duizend jaar na de geboorte van het kind in Bethlehem een wereldwijde kerk is diegelooft dat haar redding afhangt van zijn werk, bewijst dat. Het is echter ook denaam van een werkgroep die het verlangen naar charismatische vernieuwing ver-tolkt bij een deel van de vrijgemaakt-gereformeerden. Dat is een groot deel, gezienhet bezoek aan de samenkomst van deze werkgroep in Zwolle, waar heel veel men-sen aanwezig waren. Het gaat er niet zozeer om bij hen om dat iedereen in tongenspreekt dan wel dat er ruimte is voor sommigen die dat doen. Er is verscheidenheidaan gaven. Vanuit deze opstelling hebben ze kritiek op het idee dat die bijzonderegaven van de Geest slechts startversterkers zijn voor de eerste tijd van het christen-dom. Leven we nu niet in een totaal geseculariseerde wereld en hebben we die ga-ven juist niet nodig? Ook ds. Gert Hutten wees daarop in zijn boek Verrast door deGeest.Op hun conferentie sprak ook de baptistenpredikant Orlando Bottenbley en dat riepveel vragen op. Stelde hij in zijn referaat ( gepubliceerd in de kerkbode voor Noord-Nederland) terecht dat vrijgemaakten nog wedergeboren moesten worden? Er ziteen zekere spanning tussen wat de werkgroep zelf uitdraagt in het Nederlands Dag-blad en wat de baptist Bottenbley zei. Juist dit punt vraagt aandacht. Het kwam ook naar voren in een ander gesprek of er‘genadegelovigen’ en ‘groeigelovigen’ zijn. Natuurlijk is er groei in het geloof enverscheidenheid aan gaven. Van Christus wordt gezegd door zijn leerling Matteüsdat ‘Hij het gekrookte riet niet verder brak en de walmende vlaspit niet uitdoofde’.Het lijkt er op dat zijn inzet net omgekeerd is aan die van velen in deze tijd.

4.2 Visie op de gemeente

Een synodejaarHet was een synode van Amersfoort-West die veel aandacht gaf aan de visie op degemeente van Christus. Opvallend was dat vanuit drie deputaatschappen daarvoormateriaal op de synodetafel gelegd is. Visie op de gemeente is belangrijk voor wiehet werk van evangelisatie en zending wil stimuleren. De deputaten ‘toerustingevangeliserende gemeente’ hadden ermee te maken. Het komt ook om de hoek kij-ken als je nadenkt over de plaats van de kerkelijk werker binnen de gemeente. Niethelemaal een nieuwe figuur: de kerk heeft altijd al andere betaalde krachten gekenddan de predikant en de koster, maar wel nieuw in zijn speciale inzet op een eigenveld. De deputaten voor ‘kerkrecht en kerkorde’ probeerden de kerkelijk werkerook een plaats te geven vanuit hun visie op het wezenlijke van Christus’ gemeenten.En het speelt een rol bij gemeenteopbouw, dus ook het rapport van de deputatenvoor het ‘Steunpunt Gemeenteopbouw’ kende een bijlage waarin aandacht aan vi-sievorming werd gegeven. Hoe interessant de geleverde bijdragen op zich ook waren; dit vroeg alleen maar omverder doordenken en daarvoor heeft de synode dan ook opdracht gegeven. Zelf gaf



de synode ook een aanzet voor visievorming toen ze in de brief aan de ‘nieuw-vrij-gemaakten’ uiteenzette hoe ze tegen de katholiciteit van de kerk aankeek. Een ge-lukkige inzet van deze brief. Dat is precies het punt waarom het gaat. Juist het besefvan de katholieke kerk (in de apostolische geloofsbelijdenis weergegeven met ‘al-gemene kerk’) geeft de mogelijkheid om één te zijn zonder het in alles eens te zijn.Je hoeft daarbij niet automatisch terecht te komen in een plurale kerk, waar de zoek-tocht naar de waarheid opgegeven is. Op grond daarvan kun je terecht uitnodigenvoor een gesprek.

Een eerste aanzetEen eerste aanzet voor deze visievorming is gegeven door het Steunpunt gemeente-opbouw. Dit steunpunt geeft al jaren materiaal uit voor mensen die werken in dekerk. Van een losse verzameling artikelen in de zogenaamde infomap voor ambts-dragers is het uitgekomen bij een cd-rom in 2004, die op het moment bewerkt wordtvoor een vernieuwde uitgave in 2006. Het eerste hoofdstuk is gepubliceerd: verbon-den met Christus, een visie op gemeente en ambt1. Het stuk wijst bijbelse lijnen aanvoor de gemeente van Christus en de plaats van ambtsdragers daarbinnen. Hun eer-ste roeping is naar Efeziërs 4 de heiligen toe te rusten voor het werk in zijn dienst.Het is de bedoeling dat deze visie consequent doorwerkt in de andere artikelen. Vermeldenswaard is ook het werk van de werkgroep ‘christocentrische gemeente’.De naam is gekozen met een knipoog naar het gesprek over christocentrische predi-king, dat onder andere rond de vrijmaking gevoerd werd. Niet alleen in de predikingmoet Christus centraal staan, maar in heel het leven van de gemeente. Gemeenteop-bouw moet een geestelijk hart hebben. Op de website www.christocentrischege-meente.gkv.nl publiceert de werkgroep de resultaten. Opvallend is daarbij de inter-nationale inslag: ook bijdragen vanuit de International Council of ReformedChurches en Canada zijn opgenomen. Het uitgangspunt ‘Christus alleen’ wordt naardiverse kanten uitgewerkt, onder andere naar het pastoraat.

Protestantse kerk NederlandTerwijl de PKN (men heeft liever niet dat die afkorting gebruikt wordt, maar hij iswel ingeburgerd) een raad voor het gereformeerd belijden ingesteld heeft, waarinook enkele niet-PKN-ers als prof. dr. B. Kamphuis zitting hebben, publiceerde dezekerk al wel een visiedocument: ‘leren leven van de verwondering’. Visie op levenen werken van de kerk in haar geheel. Er staan veel mooie dingen in. Daarom werddie aanvankelijk met enthousiasme verwelkomd. Opvallend is echter wat er niet instaat. Ook de Christelijke Gereformeerde hoogleraar G. den Hertog wees daarop inde oudejaarsbijlage van het Nederlands Dagblad. Ik vermoed dat er zelfs over water staat verschil van mening is binnen de PKN. Laat staan over wat er niet staat enwat je als gereformeerde er zeker bijgezegd zou hebben. Het is dan ook een docu-ment voor een plurale kerk, waarbinnen het niet meer gaat om accentverschillen,maar om tegengestelde meningen.

Het belang van visieWe hebben het honderden jaren alleen met de belijdenis gedaan; waarom hebben wedan visies nodig? Dat is een vraag die je zeker kunt stellen. Het antwoord is te vin-den in de ‘ondertiteling’ van de website van de christocentrische gemeente: gerefor-meerde kerk in de 21e eeuw. De aansluiting met het verleden ligt in de naam gere-formeerd. We staan in een lange traditie. Maar we leven wel vandaag. En we zijnkerk vandaag. Bovendien: ook het verleden kende visies, die al dan niet stimulerendwerkten. A. Kuyper heeft zijn ideeën meeslepend onder woorden gebracht in het



‘Tractaat van de reformatie van de kerk’, van voor de Doleantie. Om maar eenvoorbeeld te noemen. En om verder terug te gaan: Calvijn en Bucer, gereformeerdemannen, gaven voor visievorming ook meer mee dan in de belijdenissen onderwoorden gebracht werd. Je ziet aan hun werk het belang van het hebben van visie.Het stimuleert medegelovigen en helpt ze om in hun eigen tijd en op hun eigenplekje vorm te geven aan wat we in de belijdenis onder woorden brengen. Daarom heb ik een grote wens voor 2006: dat dit proces van nadenken over wat degemeente in de samenleving van nu kan betekenen, doorgaat en dat er, bijvoorbeeldin de belijdenis van Christus alleen, het hart van de reformatie, genoeg eenheid ligtom langzaam weer naar elkaar toe te groeien als kerken van Christus. Dat je daarbijleert onderscheiden tussen de kern en de rand, het wezen en de vormgeving, is daar-bij even onontbeerlijk als onontkoombaar. Wanneer die gemeenschappelijke basis ons allemaal weer helder voor ogen staat,moet het gesprek wel verder gaan over de vraag, hoe we dan daaraan vormgeven.Wat als je wel elkaar erkent als echte gelovigen in Christus, maar toch merkt dat bij-voorbeeld je muzikale voorkeuren om de liefde voor God te uiten wel heel erg uit-een lopen? Mag je dan naar een naburige gemeente die meer tegemoet komt aan jeeigen taal daarin? Hoe gaat het verder met de plaatselijke gemeente?

4.3. Ambten als gaven van ChristusIn september is het ToerustinGcongres gehouden. Het is georganiseerd door hetSteunpunt Gemeenteopbouw, in samenwerking met de onder andere de Driehoek.Het ging over groei in pastoraat binnen de gemeente. Het was voor ouderlingen,diakenen, predikanten etc. Ongeveer 450 mensen hebben het bezocht, twee dagenlang, bij de start van een nieuw seizoen. Naast workshops over relaties waren er in-leidingen over je houding als toeruster in moeilijke situaties en werden bouwstenenvoor pastoraat en diaconaat aangereikt. Van het congres is een dvd-box verschenen.Het congres markeert de visie van het Steunpunt Gemeenteopbouw, dat ambtsdra-gers er niet zijn om alles alleen op te knappen. Zij zijn vooral toeruster in de ge-meente. Op die manier kan er een wat meer ontspannen omgaan met het ambtgroeien. Een Amerikaanse pinkstervoorganger gaf zelfs aan dat voorgangers te drukzijn met pastoraat. Laat ze hun eigen taak goed vervullen: leiding geven.Een stimulans voor het denken over de ambten is het boek van prof. dr. C.J. de Ruy-ter: Meewerken met God, ontwerp van een gereformeerde praktische theologie. Inde titel komt de verschuiving al uit: niet langer ambtelijke vakken, maar praktischetheologie. Dat wil overigens niet zeggen dat de bijbel niet langer als enige richting-gevend is voor de ambtelijke praktijk.

Armoede als opgave voor de diaconale gemeenteDe diakenen waren dit jaar behoorlijk in het nieuws, omdat er langzamerhand eenarmoedeprobleem groeit in Nederland. Ik wees daar al op onder het onderdeel sta-tistiek. Terwijl ook het vrijwilligerswerk en de mantelzorg onder druk komt te staan.Werk genoeg voor de diaconale consulent. Zijn werkgevers, de generale DiaconaleDeputaten, wezen er nog eens op dat de Driehoek het met veel minder overheids-steun moet doen en dat het gevraagde quotum dus heel belangrijk is voor hen.

5. Eredienst



5.1. Bijbelvertaling

De nieuwe bijbelvertaling is vrijgegeven door de synode van Amersfoort. Sindsdienis deze vertaling aan een sterke opmars binnen de kerken begonnen. Uit het onderkerkenraden gehouden onderzoek blijkt dat 109 kerken deze vertaling al gebruiken,90 binnen een half jaar zover zijn en 32 nog niet. Zelfs als we ervan uitgaan dat dekerken die niet gereageerd hebben op de vragen, allemaal bij de oude vertaling blij-ven, betekent dit dat in tweederde van de kerken de NBV voor 1 juli 2006 gebruiktwordt. Ik vermoed dat dit heel snel is.Een paar dingen springen naar voren uit de gemaakte opmerkingen:Er is een classis die besloten heeft tot gezamenlijke invoering.Veel kerken stellen de tekst en schriftlezing beschikbaar via kopieën of beamer. Een aantal kerken wacht tot de combi-uitgave van bijbel en gereformeerd kerkboekverschijnt. Zie onder 5.2 hierover.Een kerk wacht met invoeren in verband met samensprekingen met de christelijkegereformeerde kerken2.

Deze snelle invoering loopt parallel met de snelheid waarin de NBV haar plek ver-overd heeft binnen het Nederlandse volk. In oktober kreeg deze vertaling de pu-blieksprijs van de NS; dat resultaat is bereikt door een actie van het Nederlands Bij-bel Genootschap. Via het internet konden lezers andere boeken naar voren brengendan de vijf genomineerde. De reacties waren wat zuur. Maar Jan Siebelink, die deprijs waarschijnlijk anders gekregen zou hebben voor zijn boek Knielen op een bedviolen was tevreden.

Niet overal wordt deze vertaling ingevoerd: de Voortgezet Gereformeerde Kerkenhebben op hun synode afgesproken om haar niet te gebruiken. Ze wijzen de vertaal-principes af.

5.2. Voortgaand werk aan de kerkdienstHet werk aan een nieuwe gezangenbundel is ook op deze synode doorgegaan. Eenflink aantal liedboekliederen werd vrijgegeven door de synode en daarnaast ooknog 45 andere liederen. De deputaten voor kerkmuziek gaven hun verlegenheidweer in het zoeken naar goede evangelische liederen. Daarbij hadden ze GrahamKendrick zelf achter zich, die ook erop wees dat veel praiseliederen wel heel opper-vlakkig zijn. Zelf maakt hij ook liederen in deze stijl die zich vaak kenmerken doordirecte aansluiting aan de bijbel en zeker niet een happy evangelie brengen. Dit iseen belangrijk aandachtspunt, nu zoveel mensen zich aangesproken weten door ditsoort (kerk)muziek. Ook de chinezen willen praisen, schreef het ND. Voordat de definitieve bundel er is, duurt het dus nog wel even. Misschien wel tot2011. Daarnaast en daarna gaat het werken aan een lijst van gezangen gewoon door.Misschien staan daar dan ook wel de Psalmen van nu op. Dat is een project waarbijde psalmen opnieuw vertaald zijn en op moderne muziek gezet. De eerste resultatenzijn nu te beluisteren. Een en ander leidde er wel toe dat er voorlopig geen combi-uitgave komt van bijbelin NBV en kerkboek. Wel komt er als tussenoplossing een Gereformeerd Kerkboek,waarin de recente wijzigingen verwerkt zijn (liturgisch katern bijvoorbeeld) en ookde nieuwe gezangen uit het rode bundeltje een plek hebben gekregen.



Ook op andere onderdelen van het kerkboek wordt gewerkt. Er zijn twee nieuwedoopformulieren bijgekomen. Hiermee wil de synode op voorstel van de deputatende kinderdoop duidelijker onderwijzen dan tot nu toe. Ook het formulier voor deopenbare geloofsbelijdenis is vernieuwd.Opvallend is ook het besluit over het ordinarium. Dat is een orde van dienst uit deoude kerk, die in de roomse kerk heeft standgehouden. De synode besloot deze nietbeschikbaar te stellen als orde van dienst nummer zoveel; wie hem echter wil ge-bruiken kan dat gewoon doen. Hij staat alleen niet in het kerkboek. Wie ermee wilkennismaken: een proefdienst in Arnhem is opgenomen op cd.De synode nam een besluit over de toelating tot het avondmaal. Ook broeders enzusters die niet lid zijn van een gereformeerde kerk kunnen meedoen, onder voor-waarden.

5.3. Beameren?De digitale techniek neemt een hoge vlucht. Terwijl nog niet zo lang geleden alleenhet bekende psalmbord in gebruik was, en er wel eens een samenvatting op een A5-je beschikbaar was voor belangstellenden, komt de beamer, gekoppeld aan eencomputer steeds meer voor. Dat is meer dan een apparaat dat via licht beschikbaarstelt wat voorheen alleen op andere manieren aangeboden kon worden. Het vraagtom een heel nieuwe benadering van wat er zich op informatie en communicatievlakafspeelt in de kerkdienst. En het heeft heel snel zijn plek binnen de kerken gevon-den.

Het onderzoekEerst de cijfers van het onderzoek:162 kerkgebouwen zijn geschikt voor het gebruik van een beamer; 59 niet. 110 vande responderende kerken maken inmiddels gebruik van een beamer, 109 geven aandat niet te doen. Als de beamer gebruikt wordt, dan blijkt dat heel vaak te zijn: 32 kerken gebruikenhem elke week; 21 kerken enkele keren per maand, 59 kerken minder vaak. Als de beamer gebruikt wordt is dat in 52 kerken voor de orde van dienst, in 60 ker-ken voor het te lezen schriftgedeelte (zie onder 5.1. over de NBV), in 75 kerkenvoor de liederen, in 61 kerken voor de preek en in 23 kerken nog op andere manie-ren. Bij die andere manieren valt te denken aan:• Presentaties tijdens de preek.• Presentaties voor een collecte doel of gemeentelijke activiteit.• Ondersteuning op onderdelen.• Afkondigingen.• Bijzondere diensten, ook leerdiensten.

Punten van gesprekIn januari 2005 heeft het Steunpunt Gemeenteopbouw, samen met Luisterpost/Bra-lectah een studiedag georganiseerd voor predikanten, om de voors en tegens van hetgebruik van nieuwe media te bespreken. De kerkbode voor het noorden kwam daarin enkele thema-artikelen op terug. De discussie werd ook in het Nederlands Dagblad gevoerd. Gaat de beamer deboodschap vormen? Verschuift de aandacht van wat er gezegd wordt naar hoe hetgezegd wordt? Een argument ervoor is dat visuele ondersteuning de boodschap veel



effectiever kan maken. Het argument tegen uit Romeinen10: het geloof is uit het ge-hoor, was afwezig; het geldt ook niet. In het begin zal inderdaad de beamer de boodschap zijn. Maar na een tijdje komt er,vermoed ik, een omgekeerd effect. Juist de geweldige technische ondersteuningbrengt de zwakheid van de presentatie aan het licht. Dat is mijn indruk over presen-taties die ik in ander verband meemaak. Daarom vermoed ik niet dat het apparaat dedoodssteek voor de preek is, eerder een stimulans om de goede boodschap met in-dringende middelen te brengen. Aan zo’n stimulans is dringend behoefte, gezien debezorgdheid van ds. Henk de Jong over preken van jongere predikanten. Je hoefthiermee geen algemeen oordeel te geven over alle gehouden preken om toch hetsignaal op te pikken. Dat kwam ook van andere kanten naar voren: is de tekstkeusniet te beperkt?

6. Kerk

6.1. De synodeHet afgelopen jaar was een synodejaar. Dat zesendertig kerkleden vergaderen heefteen geweldige impact op het kerkelijk leven. Besluiten worden genomen, bezwaar-schriften behandeld. De op de vorige synode aangewezen deputaatschappen komenallemaal hun werk presenteren en hun voorstellen verdedigen. Ze worden beslistniet vanzelfsprekend overgenomen, zoals het deputaatschap voor integratie vanmensen met beperkingen merkte: de synode vond dat de integratie nu zover gevor-derd was dat het deputaatschap binnen drie jaar de werkzaamheden aan anderenbinnen de kerken overgedragen moet hebben. Het valt te hopen dat deze vergade-ring daarin gelijk had. Vanuit de zorginstellingen werd bezorgd over dit besluit ge-reageerd. De belangrijkste besluiten heeft de synode zelf gepubliceerd, ook in prettig leesbarevorm. Ik geef die hier dan ook niet weer, maar noem bij de onderwerpen in dit jaar-overzicht waar nodig de relevante besluiten van de synode.Preses was ds. P. Niemeijer; nieuw is dat hij ook na de sluiting van de vergaderingeen functie blijft houden: hij is tot aan de volgende synode het gezicht van de ker-ken, aanspreekpunt en vertegenwoordiger.

Johannes Paulus II en Benedictus XVISterker kon de tegenstelling niet uitkomen dan in dit jaar: de generale synode ver-gaderde en de paus van Rome stierf. Ik doe niets af aan zijn verdiensten en inzet. Hijheeft de invloed die hij had als geestelijk leider van een wereldkerk gebruikt voor devrede binnen de wereld. Zonder hem is de omwenteling in Polen eigenlijk nietdenkbaar en daarmee de grote veranderingen op de wereldkaart van eind jaren tach-tig. Maar alleen al in het feit dat hij in het harnas moest/wilde sterven, komt het ty-pisch roomse van die vorm van kerkregering naar voren, waarin de bisschop vanRome fungeert als doorgeefluik voor Gods genade en - heel opvallend in de uitla-tingen van kardinaal Simonis - de heilige Geest gekanaliseerd is in de vergaderingvan kardinalen. Hij is opgevolgd door Benedictus XVI. Zijn eigenlijke naam is Rat-zinger; hij was tot zijn benoeming de dogmatische waakhond van de roomse kerk.Op kerstdag gaf hij een encycliek uit: God is liefde, over de menselijke liefde in re-laties.



6.2. Stokkend gesprek?

Zondag

Veel mensen hebben uitgekeken naar het besluit dat de synode over de zondag ne-men zou. Waren daarom niet veel broeders en zusters weggegaan naar de nieuw-vrijgemaakten? De synode besloot om de bestaande situatie te handhaven dat erverschil van inzicht kan bestaan. Dit betekent echter niet dat hiermee het vierde ge-bod buitenwerking wordt geacht te zijn gesteld. Een en ander is toegelicht in eenhandreiking van de synode en breder in het boek Zondag, HEERlijke dag, een om-werking van het deputatenrapport hierover. Ik hoop dat hiermee een jarenlange dis-cussie afgesloten kan worden.

GarderenOp 4 en 5 november is er te Garderen een besloten congres gehouden. Vertegen-woordigers van wat we de vleugels binnen de kerken zijn gaan noemen, waren daartwee dagen bij elkaar om in alle rust door te praten. Inmiddels is een verslag van ditcongres klaar. Dit is aan de kerkbodes toegestuurd. Over een ding waren de deelnemers het met elkaar eens: er kan nog gepraat worden.Al staan de meningen, bijvoorbeeld over de waardering van de geestesgaven (zieonder 4.1) lijnrecht tegenover elkaar, er is ook gereformeerde overeenstemming. Debijbel heeft het laatste woord. Toch blijft het voortgaan van het gesprek een zaak van dagelijks gebed. De werk-groep die alles organiseerde, werkt nu aan regionale samenkomsten. Een drijvendekracht binnen de werkgroep was drs. G.J. van Middelkoop. Helaas kon hij het con-gres zelf niet meemaken: hij overleed in de zomer.Je kunt er een tijd over praten of zo’n congres nu echt besloten moest zijn. Op dedag van het congres zelf verscheen al een artikel in het Nederlands Dagblad dat diebeslotenheid betreurde. Moet het niet in alle openheid? Graag. Het is tekenend voorde moeizaamheid waarmee gesprekken gevoerd worden, dat voor deze vorm geko-zen is. Opvallend was de historische plaatsing van wat er nu in de kerken gebeurt. We kun-nen niet zomaar terug naar de rond en na de vrijmaking ontwikkelde concepten overkerk en samenleving. Er ligt een nauwe verbinding tussen wat er in de wereld ge-beurt en wat er binnen de kerk bedacht wordt. Dat geldt voor vandaag net zo duide-lijk als voor vroeger.

Onderzoekje verontrustingHelaas kenmerkend voor onze kerken is de verontrusting geworden. Daarmee be-doelen we de vragen die rijzen uit de hoek van mensen die vinden dat in de moderneideeën het gereformeerde erfgoed prijsgegeven wordt. Het woord is overgenomenvanuit de synodale kerk, war verontrusting de houding was van mensen die vastwilden blijven houden aan de gereformeerde belijdenis. In het onderzoek onder de kerkenraden zijn over het voorkomen van verontrustingbinnen onze kerken een aantal vragen gesteld. De antwoorden geven het volgendebeeld:

Op de vraag of er sprake is van verontrusting, antwoordden 177 kerkenraden met ja



en 44 met nee.Daarna was er een vraag over het percentage:147 kerkenraden gaven aan dat minder dan 10 procent van de kerkleden verontrustis.23 kerkenraden geven aan dat tussen de 10 en 25 procent verontrust is.7 kerkenraden geven aan dat meer dan 25 procent verontrust is. Ook heb ik gevraagd of er sprake was van georganiseerde activiteiten om die ver-ontrusting stem te geven. Dat was in 16 kerken het geval. Daarbij moet aangetekendworden dat die activiteiten vaak een regionaal karakter dragen.

Ook hier werden opmerkingen bij gemaakt. • Ik geef het volgende door, eventueel commentaar van mij is cursief. • In een kerk zijn kerkenraad en gemeente in zijn totaliteit verontrust.

Vraag 6-8 suggereren dat de verontrusting gaat over de veranderingen, maar diekan ook gaan over het niet-(snel genoeg) veranderen! In deze vorm is de informa-tie uit deze vragen eenzijdig en kan gemakkelijk tot foutieve conclusies leiden!Wat zorgen baart is het afnemende gesprek tussen gemeenteleden die ‘t een of ‘tander willen: de gemeente van Christus dreigt meer en meer een ‘harmonieuslangs elkaar heen levende’ club te worden, waar mensen op z’n best elkáár hetlicht in de ogen gunnen, maar niet meer beseffen dat het God is die mij én de an-der dat licht in de ogen gunt. Het is illustratief voor het modernisme en de zelfbe-dieningsmaatschappij waar we in leven: in de kerk ‘lijden we aan de wereld’.Spits van de oplossing(srichting): Christus en (de verkondiging van) Zijn Woordvan bevrijding en herstel van relaties en gemeenschap tussen mensen die - sa-men! - van genade leven.Dat is nu net waar het mij om gaat. Overigens blijkt uit de opmerkingen bij devragen niet dat kerkenraden het woord verontrusting verkeerd opgevat hebben.Zie de omschrijving van het verschijnsel hierboven.

• Er is tweemaal een brief geschreven door een groep verontrusten en de kerkenraadis ook tweemaal met hen in gesprek geweest. Gemis aan diepgang van preken enspreken blijken dan de daadwerkelijke gronden van verontrusting te zijn terwijlvaak de liturgie de aanleiding vormt van discussie of het schrijven van brieven.

• Vraag 6 en 7 zijn lastig te beantwoorden. Verontrusting over de koers van de ker-ken kan blijken uit gemopper op koffievisites tot en met aansluiting zoeken bijnieuwe vrijgemaakten. We zijn van plan om volgend jaar een aantal avonden tebeleggen over de recente synodebesluiten, o.a. over huwelijk en echtscheiding.Dit is overigens niet specifiek bedoeld om verontruste kerkleden voor te lichten;ook niet-verontrusten kunnen hun vragen hebben over de zin en de achtergrondenvan deze besluiten.Een aantal kerkenraden geeft aan voorlichtingsavonden te beleggen.

Wie zich zorgen maakt over de koers van de kerken (zo kwam dat in de gemaakteopmerkingen naar voren) wil dat ook uiten. Tegenwoordig kan dat heel gemakkelijkvia een website. Er zijn er inmiddels een aantal die elk op hun eigen manier voor-lichting willen geven over de gang van zaken en soms halve brochures publicerenover allerlei zaken. Via www.gereformeerd.info zijn ze alle zeven websites vinden.Ze zij niet allemaal even actief; bij sommige is al lang geen aanvulling verschenen.Dat het er zeven zijn, heeft te maken met een verschillende opzet: www.Gerefor-meerdblijven.nl wordt onderhouden door predikanten en www.eeninwaarheid.nljuist niet. www.de-vijfhoek.nl heeft een regionaal karakter. Het is natuurlijk prach-tig dat iedereen zich zo kan uiten. Vrijheid van meningsuiting is een groot goed ook



binnen de kerken. Het heeft nog nooit geholpen om mensen onkundig te laten vanandere inzichten. Toch heeft het publiceren via internet ook wel nadelen. • De drempel is laag. Je kunt zo voor jezelf zo’n site beginnen. Maar als je echt ver-

ontrust bent over de koers van de kerken zou een van de eerste dingen toch moe-ten zijn dat je dat zoveel mogelijk samen uit. Het beeld van verspintering dat uitde veelheid aan websites naar voren komt, maakt zacht gezegd, nieuwsgierig watbedoeld wordt met een in waarheid.

• Wie het wil lezen, moet zo’n site opzoeken, bladeren door het menu en komt ver-volgens bij het artikel. Zodra je dan daaraan begint, blijkt dat veel schrijvers (datgeldt echt niet alleen voor deze sites) hun zinnen aaneenrijgen alsof ze nog in denegentiende eeuw leven. Op het beeldscherm werkt dat niet goed. Uitprinten is deenige mogelijkheid. Een site beginnen in de jungle van internet is soms een briefjeophangen aan de middelste boom van die jungle, in de hoop dat er voorbijgangerszijn. De eigen mensen weten het en geven het door; anderen vermoeden niet eenshet bestaan. Het is openbaar, maar of de discussie ermee gediend is…

Speciaal reden voor zorg is het dat het soms lijkt alsof de geachte scribenten nietmeer op elkaar reageren; ds. B. Luiten schreef dat in De Reformatie rond de jaar-wisseling. Hij noemde daar voorbeelden bij. Het is niet erg als naderhand blijkt datje bezorgdheid niet gegrond is in de werkelijke stand van zaken en je je artikel moetbijstellen. Laten we met elkaar het gesprek gaande houden.

Nieuwe vrijgemaaktenInmiddels hebben zo’n 1250 leden ons kerkverband verlaten. De besluitvormingvan de synode van Amersfoort- West heeft tot nu toe nog niet tot een nieuwe uit-tocht geleid. Wie ons verlieten, vormen samen de kerken die wij aanduiden alsnieuwe vrijgemaakten. Er zijn negen gemeenten. Dr. S. de Marie is predikant ge-worden in actieve dienst, volgens de weg van artikel 8. Hij dient de gemeente inZwolle. Ook dr. Van Gurp is blijkens het blad Reformanda ondanks zijn hoge leef-tijd nog steeds actief. Dit jaar kwam een generale synode bijeen in Mariënberg.Voor verslagen zijn we aangewezen op Reformanda en het Reformatorisch Dag-blad: het Nederlands Dagblad weigerde zich aan wat deze krant de censuur van hetmoderamen noemde te onderwerpen. Twee jonge mannen bereidden zich in de wegvan studie op het predikantschap voor. De synode overwoog om met de Theologi-sche Universiteit te Apeldoorn in gesprek te gaan voor de opleiding. Hoewel zijdaar welkom zijn, uitte Apeldoorn zijn bevreemding: was men niet juist verontrustover de gesprekken over eenwording met de Christelijke Gereformeerde Kerken?De synode van Amersfoort-West heeft een brief geschreven naar de synode van Ma-riënberg met een uitnodiging voor gesprek. Prachtig. Zelf vind ik het jammer dat zena een mooie katholieke inzet ertoe overgegaan zijn om de koers van de kerkenschriftelijk te verdedigen tegen misverstanden. Dat was ook al gedaan door de de-putaten betrekkingen buitenlandse kerken in hun brochure Not beyond what is writ-ten. Ook was er sprake van een Zuid-Afrikaans rapport waarin al die bezwaren on-derzocht zijn en ongegrond bleken. Ik hoop dat de broeders in Mariënberg toch deuitgestoken hand aanpakken. Dr. Van Gurp heeft echter het appel van de synode vanAmersfoort al afgewezen.



6.3. Voortgaand gesprekEen van de moeilijkst uit te leggen dingen is de verdeeldheid onder christenen en -om dicht bij huis te blijven - gereformeerden. Het gesprek gericht op eenheid moetdaarom doorgaan. Voornaamste drijfveer is daarbij het gebed van Christus zelf inJohannes 17. Een opmerkelijke oplossing daarvoor bood dr. M.J. Arntzen aan: nu dehersteld-hervormden teruggekeerd zijn naar leer, dienst en tucht der vaderen, horenwij conform onze eigen actes van afscheiding, vrijmaking etc. naar hen terug te ke-ren. Zo eenvoudig ligt het niet, merkten anderen op. Het Gereformeerd Appel blijftdaarom bidden voor eenheid onder gereformeerde belijders. Op hun laatste gebeds-dag merkte dr. J. Dekker op dat de bijbelse profetieën over eenheid veel verdergaan. In de kerken zelf is op verzoek van de deputaten voor kerkelijke eenheid op 6november de zaak van de eenheid in gebed aan de Heer van de kerk opgedragen. De synode van Amersfoort nam een besluit om kaders te stellen voor het gesprektussen kerken, waarbij er meer verschil kan zijn tussen wat landelijk mogelijk is enwat plaatselijk kan. In Zaandam is er bijvoorbeeld verregaande eenheid tussen vrij-gemaakten en Nederlands-Gereformeerden, terwijl landelijk een nieuw struikelblokgekomen is door het NGK-besluit om de vrouw in het ambt mogelijk te maken. Ookgeeft het lucht aan die gemeenten die met Christelijke Gereformeerde Kerken ver-gevorderd zijn in de gesprekken voor eenheid, terwijl de synode van juist deze ker-ken het eerder ontworpen federatief groeimodel nog niet overgenomen heeft. Wel besloot de synode om volledig deel te nemen aan het Contact Orgaan Gerefor-meerde gezindte. Ir. J. van der Graaf deed een opmerkelijke uitspraak: de gereformeerde belijdenisheeft de verdeeldheid bevorderd. Het ging hem daarbij niet om vraag en antwoord80, waar de Gereformeerde Oecumenische Raad tegen aanliep, maar uit zijn opmer-kingen bleek dat het meer ging om het hanteren van de belijdenis. Elders werd ge-constateerd dat ze amper bekend zijn en werden jongeren geraakt door de inhoud.Er is niets mis met die inhoud.

6.4. Bezinning op de kerkZijn de gereformeerde kerken veranderd? Nee, schreef ds. P.L. Voorberg. De kernvan de zaak is niet gewijzigd. Er gaat van alles en nog wat anders dan vroeger, maarbijbel en belijdenis gelden nog onverminderd. Gelukkig maar. Hoewel het feit dathij dat schreef, ook aanduidt dat er mensen zijn die daar anders over denken. Een punt waarop velen het gevoel hebben dat er toch wat veranderd is, vormt dehantering van de artikelen 27 tot en met 29 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis.Het beeld bestaat dat deze artikelen tot voor kort tot de conclusie leidden dat de vrij-gemaakte kerk de enige ware kerk is. Het zou de moeite waard zijn omdat eens uitte zoeken. Dr. E.A. de Boer heeft begin 2006 een start daarmee gemaakt in De Re-formatie. Maar we zijn op zijn minst verlegen met dat beeld. Komt daarom de kerkniet meer ter sprake? Prof. dr. B. Kamphuis schreef midden in de zomer een paar ar-tikelen over de kerk. Hij pleitte ervoor om de kerk niet alleen van boven te benade-ren (als geloofsstuk), maar ook te letten op de lijn ‘van beneden’. Je hebt met zon-dige mensen te maken. Met zijn artikelen (die in de zomer misschien niet deaandacht kregen die ze verdienen) en die van dr. De Boer is, hoop ik, het gesprekhervat.



Te veel post: Wij hebben als kerkenraad half oktober 2005 uitvoerig met elkaar gesproken overde enorme stapels post (en e-mails) die de raad telkens weer te verwerken krijgt.Dat is in ons kerkverband al een thema dat zo’n 10 jaar geleden ook breed is be-sproken.We hebben eens een kleine inventarisatie gemaakt van wat en hoeveel kerkenra-den verondersteld worden te lezen. Dat komt gewoon neer op wel enkele dagdelenvan de week, naast je beroepsarbeid en kerkelijke arbeid. Het is voor een kleinekerkenraad niet te doen, al die lectuur goed te behandelen. Tegenwoordig wordtvaak gewerkt met voorbereiding via postcommissies of verspreiding van stukkenover verschillende taakgroepen. Maar dat blijkt tot gevolg te hebben, dat veel ker-kenraadsleden nauwelijks overzicht hebben van wat er door ‘de’ kerkenraad be-handeld is. Trouwens ook in de gemeente zelf is het een probleem: Terwijl er so-wieso minder gelezen wordt dan 25 jaar terug, is het aanbod veel groter gegroeid,ook via de kerk, aan periodieken enz. En dat, waar diverse dominees constaterendat alleen al het kerkblaadje laag scoort aan lezerspubliek.Volgens ons moet er gewoon minder geschreven gaan worden en - een oude wens- meer gebundeld. Dan moeten de verschillende organisaties maar wat inleverenvan hun persoonlijke vrijheid. De overkill aan lectuur werkt ook contraproductief:Je begint er niet eens meer aan of je verzuipt er in.Wij merken, dat dit niet alleen een probleem in onze eigen kerkenraad is.(opmerking bij het onderzoek)

7. Evangelisatie, zending en oecumene3

Ondanks alarmerende berichten dat gerenommeerde zendingsorganisaties te kam-pen hebben met teruglopende inkomsten was er wereldwijd en in Nederland sprakevan blijvende missionaire inspanning waaronder telkens weer nieuwe initiatieven.Zo heeft bijvoorbeeld de Evangelische Zendings Alliantie haar tijdschrift omge-bouwd tot Zending Nu: Vakblad voor Zending en haar website4 drastisch omge-bouwd tot meer professionele media. Met de moderne scala aan e-mogelijkheden, -informatie en -nieuws uit diverse landen en van vele zendingswerkers kan niemand(meer) klagen over gebrek aan informatie om zich op een of andere manier mee televen met concrete missionaire activiteiten en uitgezonden werkers.

Binnen onze kerken zagen in het synodejaar 2005 ook diverse publicaties het lichtdie zowel de kerkelijke en de professionele aspecten van evangelisatie en zendingtot thema hadden.5 Steeds meer raken de kerken ervan overtuigd dat de missionairetaak in feite dicht bij huis begint. In de prediking en het kerkelijk onderwijs wordtniet langer alleen formeel op deze taak gewezen, maar wordt ook inhoudelijk werkgemaakt van het aanspreken van mensen die niet (meer) vertrouwd zijn met dechristelijke boodschap. Zo kregen de inzichten van zendingsconsulent Stefan Paasvan de CGK steeds meer ingang en voet aan de grond in allerlei bezinning over enpraktische aanpak van missionaire bewogenheid van de plaatselijke kerken en gelo-vigen.6 Op het 10-jarig jubileum van Zendtijd voor Kerken stond ook de benaderingvan de ‘Mensen van Nu’ centraal, waarmee de omslag naar de missionaire dimensievan de kerkelijke eredienst opnieuw werd onderstreept.7

Mee daardoor dringt de gedachte dat Nederland volop missionaire terrein is (ge-worden), steeds meer door tot het bewustzijn van de kerken. In zekere zin komen de



kerken, na een lange periode van bevoorrechting, weer terecht in het ‘natuurlijkevaarwater’. Ze wordt weer net als vroeger kritisch bevraagd op haar identiteit en be-lijdenis. Het afgelopen jaar lijkt te bevestigen dat de kerken, na een periode van her-oriëntatie, deze veranderende context serieus nemen en adequate plannen ontwikke-len.

EvangelisatieIn vele gemeenten staat het onderwerp ‘evangelisatie’ hoog op het agenda. Er wer-den heel wat bezinnings- en trainingsavonden gegeven, vooral door de medewer-kers van het bureau van het deputaatschap ‘Toerusting Evangeliserende Gemeente’.

InternetOp de website van DTEG8 en een aparte gereformeerde missionaire website9 wordtzichtbaar hoeveel ‘verkeer’ er in missionair Nederland is. De recent ontwikkeldecursus Emmaüs, als logisch vervolg op de Alpha-cursus, vond in vele gemeentengretig aftrek en staat voor dit jaar al weer volgeboekt. Ook hier is het internet als in-formatie-medium niet meer weg te denken. Peter Wierenga, beleidsontwikkelaarvan het DTEG-bureau, ontwikkelde geheel in stijl een intrigerende en sprankelendenieuwsbrief met ludieke elementen: [email protected]

Tegelijk blijft ook het tijdschrift Zout in de running, die eigentijdse aanpak van mis-sionair optreden op brede schaal voorstaat en toelicht. Juist aan deze bijdragenwordt meer en meer duidelijk dat het evangelisatiewerk gedegen bezinning en stu-die blijft vragen en dat een zekere vorm van professionalisering niet meer dan billijkis om het zendingsmandaat concreet uit te voeren.

Landelijke ondersteuning, ASEOm de ontwikkelingen en nieuwe initiatieven op plaatselijk evangelisatiegebied bijte houden heeft het deputaatschap ‘Aanvullende Steunverlening Evangelisatiewerk(ASE)’ een studierapport aangeboden aan de Generale Synode van Amersfoort(2005). Daarvoor heeft zij een nationaal brede consultatie gehouden waarbij vooralde vraag naar ‘gemeentestichting’ centraal stond. Uit dat rapport blijkt duidelijk dathet missionaire vraagstuk niet maar een bijverschijnsel voor het kerkelijk leven is,maar elementaire aandacht vraagt. Het betekent op de lange duur ook het bijstellenvan de visie op de gemeente en het aanvullen van kerkordelijke regels. Terzake van‘gemeentestichting’ adviseerde ASE de GS om positief-kritisch de ontwikkelingente stimuleren en bij te houden als een van de vele pogingen om kerkelijk en kerk-verbandelijk missionair zaken te doen.

AmstelprojectHeel concreet speelden de vragen rondom ‘gemeentestichting’ een belangrijke rolin het zogenaamde Amstelproject in de classis Amsterdam, die met twee predikan-ten als ‘missionaire gemeentestichters’ aan de slag waren gegaan, di. R.H. Kniggeen R.J. Meijer. Dat Amstelproject wordt financieel mee ondersteund via Deputaat-schap ASE en heeft inhoudelijke steun gezocht en gekregen van de PresbyteriaanseRedeemer Church in het hartje van New York, waar ds. Tim Keller de leiding heeft.De strategie die in New York duidelijk bleek aan te slaan en veel mensen (terug) inde kerk bracht wordt, met de nodige aanpassingen, ook in Amsterdam toegepast.Het missionaire team krijgt daarvoor praktische ondersteuning vanuit New York,zowel in het volgen van studieseminars in New York zelf, als in de begeleiding vanhet Amstelproject in de figuur van Allen Barth, die ook andere projecten in grote



steden in Europa in zijn supervisie heeft.

Stadshartkerk AmstelveenOnder de rook van Amsterdam vindt nog een evangelisatieproject plaats van bijzon-dere aard. In Amstelveen werd het probleem van een vergrijzende gemeente opge-lost in een soort ‘doorstart’ naar een missionaire presentie op ander niveau. Het be-tekende het opheffen van de bestaande gemeente, maar een vernieuwd doorgaan inhedendaags jasje met onder andere laagdrempelige bijeenkomsten op de zondag-middag in een ‘neutrale’ ruimte van een congrescentrum. Het project ‘Stadshart-kerk’ staat onder inspirerende leiding van ‘kerkplanter’ Tim Vreugdenhil, de vroe-gere predikant van de gemeente te Amstelveen.11

Op experimentele wijze wordt getracht, mee door de ervaringen in New York (Re-deemer), om de kerk eigentijds terug te brengen in de maatschappij. De liturgiewordt aangepast aan de belevingssfeer van de moderne mens en de preek haakt inop de actuele discussies en zoekt op verrassende wijze naar verbindingen uit de we-reld met centrale momenten van het evangelie. Zo kun je een dienst meemakenwaarin een niet-alledaagse vergelijking van Jezus met Mozart gemaakt wordt inclu-sief de betekenis van droevige en vrolijke muziek op de mens. De muziek die tij-dens deze bijeenkomst ten gehore wordt gebracht biedt ruimte voor de persoonlijkeervaring en verwerking van het gebodene.

Dit project is ook daarin Amerikaans omdat het via sponsors in het leven wordt ge-houden. Dat de Nederlandse situatie op onderdelen voor dergelijke veranderingennog niet helemaal klaar is bleek uit het noodzakelijk uitstellen van een conferentiedie meerdere sponsors had moeten opleveren. Hoewel dit Amstelveens initiatief for-meel los staat van het Amstelproject in Amsterdam bestaat er intensief overleg ensamenwerking tussen de beide projecten. Daarmee staan de kerken in die regio ge-zamenlijk op de drempel van een nieuwe tijd, waarin nieuwe vormen van kerkzijnook telkens weer op hun actuele betekenis voor het de missionaire bediening zullenworden beproefd en beoordeeld.

Bergen op Zoom / LichtenvoordeEen ander gevolg van de rapportage van ASE was dat twee nieuwe projecten, resp.in Bergen op Zoom en in de classis Zutphen, het zogenaamde ‘Lichtenvoorde-pro-ject’, met behulp van landelijke financiële ondersteuning van start konden gaan. Inde classis Zutphen en de PS Gelderland is de commissie CEOG aan de gang omgroen licht te krijgen voor de aanpak met een of twee evangelisatiewerkers. De ge-meente Bergen op Zoom kon zowel door verhoogde inspanning van de eigen ledenals door de bijdrage uit de landelijke ondersteuning intussen ds. G.J. Pruijssen be-vestigen als haar predikant met specifieke evangelisatietaken.

Belgische ontwikkelingenVan het project in Gent, vanuit de classis Axel, kan vermeld worden dat het jaren-lange intensieve contact en overleg met de evangelisatiewerkers van de CGK in o.a.Antwerpen geleid hebben tot wederzijdse erkenning van elkaar als kerken vanChristus met mogelijkheden tot ruiling van de voorgangers en erkenning van endeelname aan elkaars sacramentsbediening. Daarnaast zijn er op persoonlijke basisgoede contacten met Tom Nagtegaele van de Presbyteriaanse (PCA) organisatieMission to the World (MTW) die in Gent hun Europese uitvalsbasis heeft opgezet.12

Met deze laatste ontwikkelingen krijgt het project in Gent meer en meer een natio-



naal Belgisch karakter, terwijl met inbreng van meerdere kerken uit het ‘buiten-land’.

ZendingDe klassieke zending die toewerkt naar de instituering van de ambten in een jongegemeente wordt vanuit Nederland nog bedreven in Curaçao en wel door de kerk vanDordrecht, met ondersteuning van de kerken in de classis Dordrecht Gorinchem.Op verzoek van deze nog overgebleven Nederlandse zendende kerk heeft deIntercultural Reformed Theological Training (IRTT) als educatieve afdeling vanDVN / ZHT13 in de arm genomen om de impasse rond de institueringsproblematiekte doorbreken.

Afronding op Curaçao?In goed overleg, ook met de Venezolaans kerken, konden plannen ontwikkeld wor-den die, zo de Here wil, zullen leiden tot de bevestiging van de eerste ambtsdragersmet een eigen (Venezolaans) predikant in de loop van 2007. Tot die tijd blijft ds. DeVries werkzaam als zendeling op Curaçao in de hoop dat hij na die tijd vanuit Ne-derland nog enige tijd ondersteuning van de dan zelfstandige zal kunnen bieden. Eris alle reden tot dankbaarheid dat vanuit de relatie met de kerken in Venezuela hulpgeboden kon worden die de Here onverwacht in petto bleek te hebben.

Het zendingswerk in Curaçao is zeker nog lang niet af, maar wordt wel meer enmeer de taak van de kerk op Curaçao zelf. Deze heeft daarvoor in de eigen regio eenbekwame voorganger uit de kring van studenten aan de theologische opleiding vande Iglésia Reformada en Venezuela bereid gevonden na de afronding van zijn studieop Curaçao de gemeente te dienen.

Zending, Hulpverlening en TrainingOp de GS Amersfoort werd voor de tweede keer rapport uitgebracht van het depu-taatschap ZHT in de vernieuwde samenstelling. Sinds 1999 had het deputaatschap,op last van de Synode van Leusden 1999 en in goed overleg met de vereniging DeVerre Naasten, het barmhartigheids- en gemeenteopbouw overgenomen en ingebedin kerkelijke kanalen. Stond de rapportage op de GS van Zuidhorn 2002 nog veelalin het teken van de overgangsperikelen, wijziging in bestuursstructuren en aftastenvan de relaties met de zendende kerken, nu kon onder andere het indrukwekkenderapport over ‘generaal beleid’ worden aangeboden en door de synode worden goed-gekeurd.14 Hierin worden in grote lijnen de visie, taken, structuren, samenwerkingmet derden, oecumenische relaties, criteria, personeel, voorlichting en financiën be-schreven waarmee het instituut van ZHT, De Verre Naasten, professioneel aan deslag gaat.

In de visie wordt gesproken over het samengaan van evangelieverkondiging, barm-hartigheidsbetoon en het zoeken van de gerechtigheid van het Koninkrijk van Godbehoren tot de opdracht van de kerk in de wereld. Een belangrijk nieuw element isook de verhouding van kerk, zending en oecumene. Zodra een pas gestichte kerk ophet zendingsveld haar eigen ambtelijke bevoegdheden kan uitvoeren is er sprakevan een (kerkrechtelijk) zelfstandige kerk. De verdere contactoefening met de ker-ken in Nederland berusten dan op wederzijdse uitnodiging en bewilliging, waarbijpartners met elkaar een akkoord van oecumenische samenwerking aangaan.



Met andere woorden: dan is de relatie moeder - dochter overgegaan in de relatie vantwee zusters. Zending is veranderd in oecumenische hulpverlening waarbij kerk-rechtelijk gelijkwaardige partnerkerken zich verbonden tot onderlinge hulp en we-derzijdse verantwoordelijkheid. In zekere zin is hiermee ook formeel gemarkeerddat onze zendende kerken in vele gevallen al terecht zijn gekomen in de fase van oe-cumenische samenwerking.15

Oecumene met partnerkerken in de derde wereld

Hoewel via het werk van BBK de zaak van de oecumene binnen de kerken geen no-vum is, kan toch wordt opgemerkt dat de oecumenische samenwerking met partnersuit de Derde Wereld dat wel is.

Voorbij zendingslandHet is ongetwijfeld ook voor de ‘zendende kerken’ in zekere zin onwennig om inpartnerrelaties met de ‘jonge’ kerken de juiste houding en toon te vinden. Waren devroegere oecumenische contacten doorgaans met kerken van dezelfde culturele,min of meer westers georiënteerde achtergrond, de nieuwe relaties vanuit het zen-dingswerk stelt voor nieuwe vragen. Daarin is het probleem van de armoedegrenstussen (globaal) Noord en Zuid, ofwel de ‘global rift’, wel de meest indrukwek-kende en schrijnende, direct gevolgd door de HIV- / Aidsproblematiek. Zo’n relatieis dan wel degelijk gelijkwaardig in kerkrechtelijk opzicht, maar is volstrekt asym-metrisch in veel andere opzichten, zoals financieel, onderwijskundig, organisato-risch en institutioneel. Vanuit deze asymmetrie in verhoudingen krijgen de beidepartnerkerken te maken met de uitdaging om zich hierin volwaardig te gedragen alskerken van Christus en als zodanig leden van hetzelfde Lichaam van Christus.

Vanuit de Schrift (Ef. 3:18) leren we dat de rijkdom van Christus’ liefde pas ‘metalle heiligen’ goed verstaan en gekend kan worden. Juist in contact met kerken van-uit een totaal andere dan onze westerse achtergrond komen elementen van Godswoord voor ons tot leven die voorheen onderbelicht waren gebleven. Dat geldt ui-teraard ook in omgekeerde richting. Vanuit oecumenische relaties komt er een die-per verstaan van de Schrift tot stand.

Candlestand StatementDe Candlestand Statement, die begin 2005 het daglicht zag is een bijzonder veel-zeggend bewijs van bovenstaande stelling.16 Deze verklaring werd samengestelddoor een werkgroep van veertien personen uit diverse delen van de wereld onderleiding van de IRTT en biedt een gereformeerde beoordeling van de charismatischebeweging in de vorm van een belijdenisgeschrift. Zij wordt aan de deelnemendekerken aangeboden als een geschenk van wederzijdse hulpverlening, maar is in veletalen intussen ook beschikbaar voor andere kerken die te maken krijgen met devloedgolf van de charismatische beweging.17

Internationale adviseringDe overgang van zending naar oecumene is niet alleen een probleem van de Neder-landse zendende kerken. In dit verband heeft de IRTT desgevraagd ook de kerken inNatal (Zuid-Afrika) en Guatemala met haar adviezen gediend en wordt haar consultgevraagd in verband met het zendingswerk van de zusterkerken in Zuid-Afrika. Metde daar opgedane ervaringen is de IRTT ook behulpzaam in het ontdekken vannieuwe wegen in het aangebroken tijdperk van de oecumene met de derde wereld-



kerken. Ook door de betrokkenheid van DVN met haar eigen deskundigheid en re-giocoördinatoren is er sprake van een steeds hechtere samenwerking met de zen-dende kerken in de groei naar een verantwoord oecumenisch beleid.

Dat de oecumenische samenwerking met de derde wereldpartners niet over rozengaat blijkt nadrukkelijk uit de vele visitaties die soms op reguliere, maar vaak ookop incidentele en soms zelf op crisis achtige basis plaatsvinden. Er was meermalensprake van ingrijpende fraude in het financiële beheer waarbij ingrijpende maatre-gelen moesten worden genomen en zelfs ontslagen van kerkelijk aangesteld perso-neel moesten vallen. Zo gingen (en gaan?) de kerken van Congo en van Papoeadoor een crisis in de onderlinge verhoudingen, waarvan de implicaties nog lang niette overzien zijn.

Meer dan eens blijkt hoe snel misverstanden ontstaan en het wederzijdse vertrou-wen geschaad kan worden. Meer dan ooit wordt ook duidelijk dat internationalekerkelijke relaties met grote zorgvuldigheid moeten worden gehanteerd en bepaaldniet overgelaten kan worden aan de goede intenties en enthousiaste inzet aan weers-kanten van de oceaan. Professionele ondersteuning van de bestaande verhoudingenis geen overbodige luxe maar eis van volwassen besef van verantwoordelijkheid enwederzijdse kwetsbaarheid.

Armoede en gerechtigheidIn deze relaties is ongetwijfeld het armoedevraagstuk een voortdurend terugkerendprobleem. In hoeverre is het verstandig en wijs om blijvende ondersteuning te bie-den van rijkere kerken aan armere? Heeft het verleden niet bewezen dat die steun-verlening tot grotere afhankelijkheid en zelfs ‘rijstchristendom’ heeft geleid? Is eensysteem van zelfredzaamheid ook niet het bijbelse gebod? In concreto: moeten devoorgangers van de arme kerken niet in dezelfde armoede leven als hun gemeente-leden? En moeten die leden niet met harde hand leren om op eigen benen te staanom een bedelmentaliteit en corruptie te voorkomen?

Deze vragen werden op een door de IRTT belegd congres met afgevaardigden vande zendende kerken diepgaand besproken onder het thema ‘Economie der oecu-mene’. Uit de discussie kwam steeds helderder uit de verf dat er tegen de achter-grond van de globalisering en de eenzijdige economische groei de armoede nauwe-lijks effectief wordt bestreden en dat de kloof tussen arm en rijk alleen maar groterwordt. Het is een illusie te menen dat de kerken in grote delen van Afrika en Azië totgrotere rijkdom zullen geraken, integendeel. Juist dan is het zaak elkaar als ledenvan het lichaam van Christus verantwoord te dienen met de gaven die elk gekregenheeft, dus ook met de rijkdom en kennis die God aan de rijkere westerse kerken ge-gund heeft.

De volwassen relaties tussen kerk hier en kerk daar vragen principieel om onder-linge hulpverlening. Naar analogie van de hulpverlening aan noodlijdende kerken inNederland vanuit het kerkverband moet er ook gedacht worden aan (desnoods blij-vende) hulpverlening aan arme en noodlijdende kerken in het buitenland. De ge-ografische afstand mag geen principieel argument zijn volgens de regel dat een rij-kere kerk haar gaven inzet voor een armere kerk, 1 Kor. 8-9. En dat beiden daarin degenade van God loven en prijzen.



Hulpverlening als kwaliteitszorgEen cruciaal punt in deze hulpverlening is de betaling (of honorering) van de voor-gangers. De zendings- en oecumenische geschiedenis laat zien dat in veel gevallengekozen werd voor de ‘parttime’ predikant. Hij moest zijn kostje maar zien te ver-dienen in de week, terwijl hij op zaterdag en zondag leiding kon geven aan de ge-meenten. Op het genoemde congres werd deze visie door de IRTT hartgrondig af-gewezen, met onder andere een beroep op de kwaliteit van de verkondiging en detrouwe bediening van het Woord in de gemeente. Dat betekent concreet dat erruimte moet zijn dat de armere kerken gesubsidieerd worden voor de honoreringvan hun voorgangers en ruimte geboden wordt in tijd en facilitering voor verderestudie en theologische ontwikkeling. Deze stellingname ondersteunde de omslag in beleid van de Friese kerken in hun re-latie tot de kerken in Kalimantan Barat en was tevens de onderbouwing van het ad-vies aan de Overijsselse Zendingsdeputaten en de Commissie van Bijstand (PS Zee-land, Noord-Brabant en Limburg) voor de oecumenische relaties met Papoea.Hiermee doorkruist de IRTT een langdurig in stand gehouden (romantische) mythevan de opdracht tot ‘zelfsupport’ van de armere kerken en roept de kerken op tot er-kenning van de gerechtvaardigde verlangens van voorgangers en kerkelijke leidersdie veelal in twee (cultuur-)werelden tegelijk moeten opereren en in de botsing vandie twee onder de voet worden gelopen.

Gereformeerde oecumene in de 21e eeuwIn de discussie over deze problematiek speelt ook de International Conference ofReformed Churches (ICRC)18 een steeds belangrijker rol. Deze gereformeerd-pres-byteriaanse oecumenische organisatie begint intussen steeds meer niet-westerse le-den te krijgen. Daarmee worden nadrukkelijker dan vroeger de ogen geopend voorde lastige situatie van veel niet-westerse kerken, met name in landen waar de Islamof andere godsdiensten dominant zijn en er maar een kleine marge overblijft voor dechristelijke kerk. In dat opzicht is de in 2005 gehouden Conferentie in Pretoria eenwelkome doorbraak voor de stem van de niet-westerse linkeren geweest.

Daar bleek eens te meer dat de overgang van zending naar oecumene al lang is in-gezet en dat veel westerse ‘zendingskerken’ hoognodig hun achterstand in de inter-nationale ontwikkelingen moeten inhalen. Steeds meer groeit de erkenning dat elkekerk in eigen omgeving het evangelie uit moet dragen. Daarbij kan ze vrijmoedighulp vragen aan zusterkerken elders in de wereld, zonder te vrezen dat de hulp bie-dende kerken elders in de wereld haar hulp zal gebruiken om heerschappij te voerenover andere kerken van Christus. De gouden regel van artikel 83 KO, die door Voetius in de zeventiende eeuw alwerd geformuleerd ten behoeve van missionaire activiteit, heeft ook voor de 21eeeuw haar waarde nog steeds niet verloren. Gewoon, omdat Christus zelf gezegdheeft dat alleen Hij het Hoofd van zijn kerk is, waar ook ter wereld. In de eerbiedi-ging van die woorden zullen de kerken in de komende tijd nog grote dingen mogenverwachten en met des te meer verlangen ‘samen met alle heiligen’ van Gods ge-nade leren leven.



8. Theologie

Kampen

Belangstelling voor de TU?De schooldag in Kampen werd bezocht door onge-veer 5500 mensen. Dat zijn er nog steeds heel veel,al heeft niet het niet meer de massaliteit van de jarenzeventig. Misschien is dit een aanduiding dat de uni-versiteit wat verder van het leven van de mensen iskomen te staan. Kampen heeft daaraan wat willendoen door zelf het land in te gaan en op speciaal be-legde avonden in gesprek te gaan met de mensen.Ook zijn de docenten ( in beperkte mate) beschik-baar voor dienstverlening en (s)preekbeurten.

Onderwijs en onderzoek: Kampen in een spagaat?Terwijl aan de ene kant de opleiding heel direct ge-richt is op de dienst van het woord binnen de kerken, spelen aan de andere kant deeisen van de overheid een grote rol. In 2005 is de onderwijskant voorwerp geweestvan visitatie, in 2006 is de onderzoekskant aan de beurt. In dit verband sprak prof.dr. G. Kwakkel op de verjaardag van de universiteit, 6 december, van een spagaat.Voor de meeste faculteiten is theologie in feite veranderd in religiewetenschap, be-studering van menselijke ideeën. Kampen richt zich op God zelf, in de werkelijk-heid van zijn openbaring. Zolang de school bestaat (sinds 1854) is dat de door-gaande lijn. Maar dat levert wel spanning op in Nederland, waar geloven steedsmeer naar de periferie gedrongen wordt en in het debat geen rol mag spelen. Juist opdit punt is gebed en inzet voor de eigen opleiding voortdurend van belang. Misschien krijgt het onderzoek een extra impuls door het kerkrechtcentrum dat ermocht komen. De bibliotheek van prof. drs. D. Deddens (120 meter boeken) vormtdaarvan de kern. Het sluit aan bij de website www.kerkrecht.nl , ook een initiatiefvan Kampen.

Nieuwe opleidingOpleiding tot de dienst van het woord. Dat was de ‘ondertitel’ voor de theologischeuniversiteit. Dat blijft ook de hoofdreden voor bestaan. Toch is er binnenkort meermogelijk. Naast de masteropleiding die gericht is op het predikantschap komt er eenveel kortere voor hbo-studenten die door willen gaan.

Nieuwe bestuursstructuur Het college van deputaten-curatoren is behoorlijk veranderd. Er is nu een collegevan bestuur van 5 curatoren. Zij vormen het bevoegd gezag. Daarnaast zijn er nogtien curatoren die het college van toezicht vormen. Negen daarvan komen uit departiculier-synodale ressorten en er is een hoogleraar van elders bijgevoegd. Zij let-ten erop dat de universiteit een gereformeerde instelling blijft die op wetenschappe-lijk verantwoorde wijze werkt. De generale synode heeft hiertoe besloten.

Subsidie?De synode besloot ook tot het aanvragen van subsidie. Dat naar aanleiding van eenrapport daarover, waarin onder andere aangegeven werd dat in het begin de school


De nieuwe aula in de TU.


te Kampen van mening was dat ze recht had op subsidie! Later werd daar andersover gedacht. Subsidie zou de vrijheid van de kerken en de school aantasten. Maarde overheid stelt ook eisen aan de kwaliteit van onderwijs en onderzoek, in verbandmet de erkenning van de universiteit. De kerken komen onder andere daardoor voorhoge kosten te staan. Een en ander leidde tot het besluit om voor 50% van de kostensubsidie aan te vragen. De emeritushoogleraar prof. dr. J. Douma betreurde dit be-sluit in zijn rubriek in het Nederlands Dagblad. Overigens hoeft de aanvraag voorsubsidie niet automatisch tot toekenning ervan te leiden; voorlopig blijven de bij-dragen van de kerken meer dan welkom.

Klassieke talenTerwijl binnen de PKN-kerken de kennis van oudchristelijkLatijn niet langer tot de bagage van een predikant hoeft tehoren, blijft dat in Kampen onverminderd wel zo. Prof. drs.J.A. Meijer kon zo afscheid nemen in het besef dat er eenopvolger is om zijn werk voort te zetten. Hij heeft dat tien-tallen jaren gedaan, eerst als lector, later als buitengewoonhoogleraar. In een interview ter gelegenheid van zijn af-scheid drong hij aan op beoefening van de vroomheid alsvoorwaarde voor dienst binnen de kerken. Hij is opgevolgddoor mw. drs. J.J. Oosterhuis-den Otter (foto).

Neutrale wetenschap?De bovengenoemde spanning tussen de opvattingen over theologie tussen Kampenen andere faculteiten speelde zich ook op ander gebied af. De stichting Reformato-rische Wijsbegeerte, die aan veel universiteiten bijzondere leerstoelen heeft, moester twee inleveren. Prof. dr. E. Schuurman vond in dat verband de christenen vanvandaag te weinig strijdbaar: zij accepteren dat zomaar. Maar die bijzondere leer-stoelen stroken niet met het ideaal van de neutrale wetenschap, dat ook op anderegebieden grote invloed heeft. Vorig jaar werd gekenmerkt door het debat over Intel-ligent Design, de ontdekking dat er achter de wonderlijke structuren van de micro-wereld toch wel een intelligent ontwerp moet zitten. Hoewel ook deze opvatting uit-gaat van een evolutionistisch schema, werd ze toch door veel christenen met gejuichbegroet. Terwijl aan de andere kant wetenschappers en politici in toorn ontstokenraakten bij de gedachte alleen dat je deze gedachte serieus moet nemen. Geloven isprima - in je vrije tijd. Zo komt het keer op keer naar voren. Dat is de eenzaamheiddie christelijke of gereformeerde wetenschappers tegemoet komt.

Andere theologische opleidingen.De Nederlands Gereformeerde kerken hebben de knoop doorgehakt: hun toekom-stige predikanten worden in Apeldoorn opgeleid. In een soort duplex-ordo, waarinde NGK-opleiding aanleunt tegen die van de Christelijke Gereformeerde Kerken. De Vrije Universiteit bestond in 2005 honderdvijfentwintig jaar. Dit werd herdachtonder andere door een boek van prof. dr. A.Th. van Deursen, waarin hij aangaf hoede VU weg gegroeid is van de idealen van het begin. Zonder die allemaal over te ne-men, is dit duidelijk te betreuren. De VU heeft zich met succes ingespannen om deopleiding tot Imam te mogen aanbieden. Ook de Hersteld-Hervormden kunnen daarhun studie volgen.

GespreksonderwerpenDe aandacht voor hemel en hel was opvallend genoeg om die een plaats te geven in

460 JAAROVERZICHT


de inleiding van dit jaaroverzicht. Daarnaast kwam er naar aanleiding van een tele-fonisch interview met ds. Nico van der Linden een artikelenreeks op gang in het Ne-derlands Dagblad over literair bijbellezen. Op zich niet nieuw: voor de oorlog ver-scheen al een boek over de bijbel als boek van schoonheid. Maar nu de laatste jarende literatuurwetenschap grote vorderingen heeft gemaakt, groeit ook het verlangendie bruikbaar te maken voor het bijbellezen. Bovendien past het bij deze tijd, waarinmensen zich graag herkennen in verhalen. Maar zonder historische bijbel wordt ge-loof melancholie, merkte prof. dr. G. Harinck op. Het is daarom wat onverklaarbaardat de spijtbetuiging voor te felle kritiek op het rapport God met ons uit het beginvan de jaren tachtig zo ongemerkt voorbijging. Achteraf, zo merkte Ad de Boer vande EO op, blijkt dat er eigenlijk met dat rapport wel te leven viel. Het zal best zijndat die kritiek toen teveel vanuit een rationalistische benadering van de bijbel voort-kwam, ook bij wie de bijbel van kaft tot kaft aanvaardde. Maar in het intersubjec-tieve karakter dat Gods openbaring kreeg in het door het denken van C.A. van Peur-sen geïnspireerde hoofdstuk verdwijnt toch dat historisch karakter dat de bijbel zouniek maakt.Het gebruik van de bijbel blijft de aandacht vragen. Niet alleen rond het synodebe-sluit rond de echtscheiding, maar ook in de discussie over homofilie. Juist het feitdat dit gesprek er is, geeft aan dat gereformeerden de bijbel serieus nemen. De reac-tie van een bekend hervormd schrijver over de vrouw in de kerk is het tegendeel vanwat er in de kerken gebeurt. Hij schreef in de jaren vijftig ongeveer het volgende: ikweet best dat de bijbel geen vrouw in het ambt kent, maar dat leggen we in deze tijdnaast ons neer. Juist wie de bijbel serieus neemt, ervaart de spanning tussen de lesvan God en de praktijk van het leven. Dat geldt voor ons allemaal. Hoe geef je diewerkelijkheid die vaak zo anders is dan Gods woord als het ideaal aanwijst een plekin je denken? Dr. B. Loonstra schreef een boek waarin hij een plek bepleitte voor de homofielebroeders en zusters binnen de gemeente. Het boek deed veel stof opwaaien omdathij een relatie tussen twee homoseksuelen niet uitsloot. Hij heeft het boek terugge-nomen. Een van de gevolgen voor hemzelf is dat hij ook geen curator meer is van detheologische universiteit van Apeldoorn. In alle reacties is opvallend dat mensen alshet erop aan komt niet in gesprek gingen over zijn standpunt, alleen over het feit dathij een ander standpunt inneemt.

9. Kerk in de wereld

Discussie over leven en dood.In Amerika is een strijd gevoerd rond het leven van Terry Schiavo. Een vrouw die aljaren in een soort coma lag. Haar man wilde dat de artsen de behandeling zoudenstaken. Er ontstond een ingewikkelde juridische strijd, waarbij de behandeling werdgestaakt, hervat en uiteindelijk toch gestaakt. Uiteindelijk is zij overleden, terwijlheel de wereld meekeek, als het ware. Er zijn een aantal punten in deze zaak die vorig jaar elke keer terugkwamen. Hoe zitdat met het staken van een behandeling? Groningen kwam met zijn academisch zie-kenhuis in opspraak omdat deze instelling richtlijnen vaststelde voor de beëindigingvan de behandeling bij zwaar gehandicapte kinderen. Internationaal werd daarschande van gesproken. Aan het einde van et jaar kwam de KNMG met richtlijnen voor terminale sedatie.Hoewel die op zichzelf ook weer discussie opleveren, kunnen ze goed eraan mee-werken dat de vraag om euthanasie minder wordt door een goede behandeling vande pijn en de onrust die bij de laatste levensfase horen.

JAAROVERZICHT 461


Volgens president Bush moeten we ons inzetten voor een cultuur van leven en nietvan de dood. Dat zijn van die mooie zinnen, waarbij je de vraag kunt stellen wat ernu precies met die termen bedoeld wordt. Voortdurende aandacht voor dit punt blijftnodig.

KoningshuisOnze koningin mocht herdenken datze vijfentwintig jaar ons land gere-geerd heeft. We zijn dankbaar voorde manier waarop ze haar bijzon-dere ambt uitvoert. We hopen datGod haar voor wat ze moet doen, dekracht, gezondheid en wijsheid magschenken. Het is een jaar geweestwaarin diverse leden van het ko-ningshuis in het huwelijk traden ofkinderen kregen. Het is een clichéom te zeggen dat het ook wel andersis geweest. Het is tegelijk mooi omte merken dat het geloof er op eenof andere manier bij hoort.

Het gedrukte woordIs de EO veranderd? Komt het evangelie minder duidelijk naar voren dan bij de op-richting van die omroep? Deze vraag werd in het afgelopen jaar met ja beantwoord.De EO doet dan ook zijn best om het tegendeel te bewijzen. Ze willen duidelijk zijnin de boodschap, maar zijn met handen en voeten gebonden aan de regels in omroe-pland. De NCRV leek een koerswijziging te ondergaan onder haar nieuwe voorzit-ter prof. C.J. Klop, maar dat ging de medewerkers te snel; hij heeft zijn plaats weermoeten afstaan.Onveranderd populair bleven de boeken over Harry Potter; ze worden nu zelfs ge-claimd als christelijk boek. Te mooi om echt waar te zijn. Ze passen toch meer ineen wereld die mateloos geïnteresseerd is in alles wat mensen niet kunnen snappen.Dat is een van de kenmerken van deze tijd. Van de Christelijke Encyclopedie verscheen een derde druk. De eerste is van voorde oorlog; de tweede uit de jaren vijftig. Het gereformeerde karakter is niet meeraanwezig. Dat zegt gelukkig niets over de betrouwbaarheid van de informatie. Hetis prachtig dat in deze tijd zo’n werk verschijnt. Natuurlijk kun je via Google allesvinden. Maar wie test de nauwkeurigheid van informatie, bijvoorbeeld op Wikipe-dia? Er blijft dus plek voor werken zoals deze. Juist omdat er, zoals het NederlandsDagblad meldde, zoveel christelijke broodjes aap zijn…Het ND nam afscheid van Aad Kamsteeg. Befaamd om zijn inzicht in de buiten-landse politiek. De laatste jaren ook bekend vanwege zijn inzet voor een op Chris-tus betrokken kerk. Dat laatste kwam tot uiting in zijn boek als alternatief voor RickWarrens ‘Doelgericht leven’: Dit is mijn passie.

Een minderheidspositieSteeds meer wordt duidelijk dat christenen een minderheidspositie gaan innemen inNederland. De situatie is God zij dank niet te vergelijken met die in landen waarvervolging is, zoals Noord-Korea. Ook op veel andere plaatsen is de situatie benardvoor Gods kinderen. Onze minister-president komt voor zijn geloof uit en dat is iets

462 JAAROVERZICHT


om dankbaar voor te zijn. Toch is bijvoorbeeld de bevoorrechte plaats van christe-lijk - en gereformeerd - onderwijs steeds meer een onderwerp van discussie. Artikel23 van de grondwet over de gelijkberechtiging is inmiddels omstreden. De SGP, eenander voorbeeld, mag denken en vinden wat ze wil over de vrouw in de politiek,maar subsidie zit er niet meer in. Het vrouwenstandpunt van deze partij leidt er weltoe dat er meer afstand groeit tussen hen en de Christenunie dan in het verleden weleens het geval was. Hangt dit allemaal samen met de angst voor moslimterrorisme? Het woord funda-mentalisten wordt snel in de mond genomen en al dan niet terechte angst voor ter-reur van de ene kant kan ook angst voor die christenen met hun rare ideeën aanwak-keren. Onbekendheid speelt daarbij een rol, zoals Hirschi Ali moest toegeven bij depresentatie van het boek God in de Nederlandse Politiek. God in de Europese politiek bleek een moeilijk onderwerp te zijn in Nederland. Injuni was er een referendum voor een Europese grondwet. Na het Franse non van en-kele weken daarvoor kwam het Nederlandse nee. De plannen zijn voorlopig opge-borgen. Onder christenen speelde daarbij een rol dat elke verwijzing naar de chris-telijke wortels van Europa angstvallig buiten de grondwet gehouden is. Er werdverschillend over gedacht. Het advies van de ChristenUnie om tegen te stemmenwerd lang niet door alle leden opgevolgd

OnderwijsDes te belangrijker is het dan te laten zien dat het gereformeerde geen saus over hetalgemene is, maar door alles heen aanwezig is. Dit laatste is niet vanzelfsprekend,gezien de zorg over levensstijl onder schoolbezoekers die uit sommige berichtensprak. Op een identiteitsavond in Zwolle werd erkend dat juist die identiteit onderdruk kwam te staan door alle aandacht voor onderwijsvernieuwing. Daarbij komtnog dat de concurrentie onder christelijke scholen toeneemt: naast gereformeerdeen de al lang bestaande christelijke komen er ook evangelische scholen. Het Gomaruscollege besloot om het toelatingsbeleid voor leerlingen behoorlijk teverruimen. Daar waren wel vragen over, maar de ouders steunen de koers van hetGomarus.Een mooi punt is de nieuwe methode voor bijbelonderwijs Levend Water, die op ba-sisscholen Naam en feit moet vervangen. Wie beseft dat zijn heil gelegen is in deverbinding van zijn geschiedenis met die van Christus, aangeduid in de doop, weetook hoe belangrijk bijbelse geschiedenis is.

Binnenkort de wederkomst?De baptist ds. Orlando Bottenbley deed van zich spreken toen hij in het begin vanhet jaar de verwachting uitsprak dat Christus wel snel zou terugkomen: de bijbel isin de meeste talen vertaald; iedereen kan van het goede nieuws weten binnen eenenkele tientallen jaren en dan is de aarde rijp voor de terugkomst, heeft Christus zelfgezegd. De Wycliffe-stichting, die de bijbel vertaalt in talen die soms maar door eenkleine groep mensen gesproken worden, was er snel bij om te zeggen dat in 2025het nog lang niet zover is. Berekeningen van de wederkomst bleken in het verledenelke keer niet uit te komen. Laten we er maar van uitgaan dat ze bij Bottenbley ofzijn voorgangers berusten op een sterk verlangen naar de voltooiing van Gods groteplan. Dat herkennen we. Intussen laten we ons niet van streek maken en gaan wedoor met wat de hand vind om te doen. Gelukkig de dienstknecht die de heer bij zijnaankomst zo bezig vindt. We zijn weer een jaar dichterbij dat grote gebeuren dantoen het evangelie ons bereikte. Bij alles wat we in het afgelopen jaar niet kondenplaatsen in kerk en wereld is dat de nuchtere zekerheid die Paulus ons meegeeft in

JAAROVERZICHT 463


Romeinen 13, 11.12. Het is nacht - dat zien we om ons heen. Gods licht komt, ookdat is de taal een kind van God in 2005.

J.H. Kuiper

Noten1 Het is te vinden op de website www.steunpuntgemeenteopbouw.nl, waar ook een link

te vinden is naar de website van het project Aan het werk in de kerk2 De christelijke Gereformeerde kerken besluiten hierover op hun volgende synode. 3 Onderstaande kopij is van de hand van drs C.J.Haak, docent zendingswetenschappen

in Kampen. Ik ben hem dankbaar voor dit hoofdstuk over zending, evangelisatie enoecumene.

4 www.eza.nl5 Zie op de website van de kerken, www.gkv.nl de diverse (studie-)rapporten van Depu-

taten ASE, DTEG, SGO en ZHT en de aankondigingen op de website van DVN,www.dvnweb.nl. Naast allerlei praktische informatie publiceerde DVN ook een nieu-wer studieboekje: Gereformeerde missiologie en oecumenica: Beknopt overzicht aanhet begin van de 21e eeuw A.D. door de Kamper docent C.J. Haak.

6 Met ere zij genoemd zijn twee boeken: Jezus als Heer in een plat land: Op zoek naareen Nederlands evangelie. Zoetermeer: Boekencentrum, 2001, en het meesterlijkeWerkers van het laatste uur: De inwijding van nieuwkomers in het christelijk geloof ende christelijke gemeente. Zoetermeer: Boekencentrum, 2003. Eind 2005 nam Paas hetberoep aan als praktisch evangelisatiewerker in Amsterdam, om zijn inzichten nu ookzelf toe te passen en te evalueren.

7 De lezingen van de jubileumdag, 14 september, zijn te vinden op www.zvk.nl, te zoe-ken onder rubriek: mensen van nu, met o.a. de bijdrage van S. Paas.

8 www.dteg.nl9 www.missionair.nl10 Te vinden op: www.missionair.nl, zoek in het bovenmenu: ‘nieuwsbrief’. 11 Voor meer informatie: www.stadshartkerk.nl 12 Meer informatie over deze zendingsorganisatie, zie www.mtw.org.13 De Verre Naasten is het instituut van de deputaten Zending, Hulpverlening en Trai-

ning, zie: www.dvnweb.nl en www.irtt.nl. 14 Zie www.gkv.nl onder het deputaatschap ZHT, rapportage Amersfoort, bijlage 03.15 Meer hierover in C.J. Haak, Gereformeerde missiologie en oecumenica: Beknopt

overzicht aan het begin van de 21e eeuw A.D. Zwolle: uitgave DVN, 2005.16 Zie: www.candlestand.nl 17 Op dit moment is de oorspronkelijke engelse versie van de Statement vertaald in het

Nederlands, Indonesisch, Hongaars en Russisch, terwijl aan de vertaling in het fransen he Portugees wordt gewerkt, alsook aan een talig verbeterde engelse editie.

18 Zie www.icrconline.com

464 JAAROVERZICHT


jaaroverzicht 2005 1. inleiding het voorbije jaar is het jaar van

Documents