is private agricultural extension in mongolia feasible?

ФермерийнФермерийн аж ахуйн хувийн аж ахуйн хувийн экстэншин хөгжих чадах ууэкстэншин хөгжих чадах уу??

Хоэнхаймын их сургууль,Фермерийн эрдэм нийгэмлэг

Баастын Эрдэнэболор

Хөдөөгийн хөгжил форумд зориулан бэлтгэв

ИлтгэлийнИлтгэлийн бүтэцбүтэц

1. Оршил

2. Экстэншиний концепци

3. Экстэншиний үйлчилгээ

4. Экстэншин нэвтрүүлэх

ЭкстэншинийЭкстэншиний концепциконцепци

ТодорхойлолтТодорхойлолт

• Хүний зөв шийдвэр гаргах чадварыг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн оюуны дэмжлэг

• Нөөц мэдлэгийг эдийн засгийн эргэлтэнд оруулж баялаг бүтээх систем

• Харилцагчийнхаа хүсэл зорилгыг биелүүлэхийн төлөө ажилладаг бизнесийн үйлчилгээ


ТүгээмэлТүгээмэл асуултууд ба хариултууд:асуултууд ба хариултууд:

•• Экстэншин зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ юуЭкстэншин зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ юу??•• Үгүй. Зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ бол экстэншиний Үгүй. Зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ бол экстэншиний

хэрэгжих аргуудын нэг нь.хэрэгжих аргуудын нэг нь.

•• Экстэншин Монголд 1996 онд анх нэвтэрсэн үүЭкстэншин Монголд 1996 онд анх нэвтэрсэн үү??•• Үгүй. 1850Үгүй. 1850--иад оноос үүсч, 1959 оноос хойш тасралтгүй иад оноос үүсч, 1959 оноос хойш тасралтгүй

хийгдэж ирсэн. Хөгжлийн оргил үе нь 1980хийгдэж ирсэн. Хөгжлийн оргил үе нь 1980--аад он.аад он.

•• Экстэншинийг ямар мэргэжлийн хүн хийдэг вэЭкстэншинийг ямар мэргэжлийн хүн хийдэг вэ??•• Зөвхөн төрөл бүрийн мэргэжлийн хүмүүсээс бүрдсэн Зөвхөн төрөл бүрийн мэргэжлийн хүмүүсээс бүрдсэн

баг л экстэншин хийх боломжтой.баг л экстэншин хийх боломжтой.


ЭкстэншинЭкстэншин халамжийн үйлчилгээ юу эсвэл халамжийн үйлчилгээ юу эсвэл бизнесийн үйлчилгээ юубизнесийн үйлчилгээ юу??

а. Халамжийн үйлчилгээ:а. Халамжийн үйлчилгээ:

–– хөдөөгийн ядуурлыг бууруулах зорилготойхөдөөгийн ядуурлыг бууруулах зорилготой–– хөгжиж буй орнууд дахь экстэншиний үйлчилгээний үндсэн хөгжиж буй орнууд дахь экстэншиний үйлчилгээний үндсэн

буюу цорын ганцбуюу цорын ганц хэлбэрхэлбэр–– засгийн газрын мэдэлд байдагзасгийн газрын мэдэлд байдаг–– хөгжлийн хамтын ажиллагаанаас санхүүждэг. Одоогоор хөгжлийн хамтын ажиллагаанаас санхүүждэг. Одоогоор

хамгийн том санхүүжүүлэгчид нь ДБ, ОУВС болон АХБ.хамгийн том санхүүжүүлэгчид нь ДБ, ОУВС болон АХБ.–– ажиллагсад нь цалин багатайажиллагсад нь цалин багатай

–– 19501950--иад оноос одоог хүртэл хөгжиж чадаагүй.иад оноос одоог хүртэл хөгжиж чадаагүй.


ЭкстэншинЭкстэншин халамжийн үйлчилгээ юу эсвэл бизнесийн халамжийн үйлчилгээ юу эсвэл бизнесийн үйлчилгээ юуүйлчилгээ юу??

б. Бизнесийн үйлчилгээб. Бизнесийн үйлчилгээ (Commercial (Commercial extensionextension serviceservice))::

–– бизнесээ өргөжүүлж, ашиг орлогоо нэмэгдүүлэх сонирхолтой, бизнесээ өргөжүүлж, ашиг орлогоо нэмэгдүүлэх сонирхолтой, санхүүгийн боломжтой фермерүүдэд үйлчилдэг.санхүүгийн боломжтой фермерүүдэд үйлчилдэг.

–– эрдэм шинжилгээний байгууллага түшиглэх боловч бие даасан эрдэм шинжилгээний байгууллага түшиглэх боловч бие даасан хувийн хэвшлийн байгууллагын хэлбэрээр аж үйлдвэржсэн хувийн хэвшлийн байгууллагын хэлбэрээр аж үйлдвэржсэн орнуудад тархсанорнуудад тархсан

–– “хэрэглэгч хаан” гэсэн зах зээлийн зарчмыг баримталдаг“хэрэглэгч хаан” гэсэн зах зээлийн зарчмыг баримталдаг

–– хийснээрээ цалинждагхийснээрээ цалинждаг

–– Аж үйлдвэржсэн орнууд экстэншинийг 100Аж үйлдвэржсэн орнууд экстэншинийг 100% % хувийн хэвшилд хувийн хэвшилд шилжүүлэхийг зорьж байна.шилжүүлэхийг зорьж байна.

ЭкстэншинийЭкстэншиний үйлчилгээүйлчилгээ

БоломжитБоломжит хэлбэрүүдхэлбэрүүд1.1. Фермерийн сургалт явуулахФермерийн сургалт явуулах

2.2. Зөвлөгөө өгөхЗөвлөгөө өгөх

3.3. Төсөл бичих, гүйцэтгэхТөсөл бичих, гүйцэтгэх

4.4. Тайлан баланс хийхТайлан баланс хийх

5.5. Судалгаа, Шинжилгээ хийхСудалгаа, Шинжилгээ хийх

6.6. Чанарын ба эдийн засгийн үнэлгээ хийх, баримтжуулах, баталгаажууЧанарын ба эдийн засгийн үнэлгээ хийх, баримтжуулах, баталгаажуулахлах

7.7. Зохион байгуулахЗохион байгуулах

8.8. Зуучлах, ТөлөөлөхЗуучлах, Төлөөлөх

9.9. Мэргэжлийн консальтингМэргэжлийн консальтинг

10.10. Хөгжлийн хамтын ажиллагаанд оролцохХөгжлийн хамтын ажиллагаанд оролцох


1. Фермерийн сургалт1. Фермерийн сургалт

1.1. Түргэвчилсэн сургалт Түргэвчилсэн сургалт ((ихэвчлэн газар тариаланихэвчлэн газар тариалан))–– 11--7 хоног7 хоног–– түрээсийн байранд буюу аль нэг фермерийн аж ахуйд түшиглэн явуултүрээсийн байранд буюу аль нэг фермерийн аж ахуйд түшиглэн явуулнана

2.2. Дунд хугацааны сургалтДунд хугацааны сургалт•• 7 хоног7 хоног--1 сар1 сар

3.3. Шаталсан сургалтШаталсан сургалт–– сургалт тус бүр 7сургалт тус бүр 7--14 хоногоор 14 хоногоор –– сургалтын төв байгуулахсургалтын төв байгуулах–– сертификат олгохсертификат олгох

4.4. Зайны сургалтЗайны сургалтҮнэлгээҮнэлгээ

Цар хүрээЦар хүрээ 11 22 33 44 55

СанхүүжилтСанхүүжилт 11 22 33 44 55


2. Зөвлөгөө 2. Зөвлөгөө ((Мэдээллээр хангахМэдээллээр хангах))

1.1. Фермерийн аж ахуй байгуулах хүсэлтэй хүмүүстФермерийн аж ахуй байгуулах хүсэлтэй хүмүүст

2.2. ФермерүүдэдФермерүүдэд–– технологи, менежментээ сайжруулахтехнологи, менежментээ сайжруулах–– хүнсний үйлдвэрлэл эрхлэххүнсний үйлдвэрлэл эрхлэх–– төсөл бичих, гэрээ хэлцэл хийхтөсөл бичих, гэрээ хэлцэл хийх

3.3. Хүнсний үйлдвэрүүдэдХүнсний үйлдвэрүүдэд–– технологи ба эдийн засагтехнологи ба эдийн засаг–– маркетингмаркетинг

4.4. Фермерүүд ба хүнс үйлдвэрлэгчдэд зориулсан Фермерүүд ба хүнс үйлдвэрлэгчдэд зориулсан бизнес мэдээллийн бизнес мэдээллийн сонин буюу сэтгүүл гаргахсонин буюу сэтгүүл гаргах

ҮнэлгээҮнэлгээ




3. Судалгаа, шинжилгээ3. Судалгаа, шинжилгээ

1.1. Шинэлэг технологи нэвтрүүлэх судалгааны төсөлШинэлэг технологи нэвтрүүлэх судалгааны төсөл((бууц ашиглах, малын байрны шинэ загвар турших, сорт сорилт г.м.бууц ашиглах, малын байрны шинэ загвар турших, сорт сорилт г.м.))

•• фермерүүд, бизнесийн ба ЭШ байгууллагуудтай хамтарч болнофермерүүд, бизнесийн ба ЭШ байгууллагуудтай хамтарч болно

2.2. Орон нутагт ФАА ба хүнсний үйлдвэр байгуулах, Орон нутагт ФАА ба хүнсний үйлдвэр байгуулах, хөгжүүлэххөгжүүлэх шинжилгээшинжилгээ

3.3. Хүнсний бүтээгдэхүүний зах зээлийн судалгаа Хүнсний бүтээгдэхүүний зах зээлийн судалгаа

4.4. Гадаадаас түүхий эд буюу үйлдвэрлэлийн хэрэгсэл импортлох судалгГадаадаас түүхий эд буюу үйлдвэрлэлийн хэрэгсэл импортлох судалгаааа

5.5. ((Гадаадад хүнсний бүтээгдэхүүн экспортлох судалгааГадаадад хүнсний бүтээгдэхүүн экспортлох судалгаа))





4. Зуучлах, төлөөлөх4. Зуучлах, төлөөлөх

1.1. Банк санхүүгийн байгууллагууд ба фермерүүдБанк санхүүгийн байгууллагууд ба фермерүүд

2.2. Үйлдвэрлэлийн хэрэгсэл импортлогчид ба фермерүүдҮйлдвэрлэлийн хэрэгсэл импортлогчид ба фермерүүд

3.3. Хүнсний үйлдвэрүүд ба фермерүүдХүнсний үйлдвэрүүд ба фермерүүд

4.4. Газар тариалангийн компаниуд ба фермерүүдГазар тариалангийн компаниуд ба фермерүүд•• тэжээлийн ургамал нийлүүлэх гэрээ хийх гэх мэттэжээлийн ургамал нийлүүлэх гэрээ хийх гэх мэт

5.5. Төрийн байгууллагууд ба фермерүүдТөрийн байгууллагууд ба фермерүүд

•• эхлээд бүтцээ үүсгэх хэрэгтэйэхлээд бүтцээ үүсгэх хэрэгтэй!!

ҮнэлгээҮнэлгээЦар хүрээЦар хүрээ 11 22 33 44 55



5. Зохион байгуулах5. Зохион байгуулах

1.1. Фермерүүдийг хоршооллын ба бусад зохион байгуулалтад оруулахФермерүүдийг хоршооллын ба бусад зохион байгуулалтад оруулах•• ХХААЯХХААЯ--наас урамшуулал олговол зохистойнаас урамшуулал олговол зохистой•• Фермерүүд зохион байгуулалтад орох нь экстэншиний хөгжлийн баталФермерүүд зохион байгуулалтад орох нь экстэншиний хөгжлийн баталгаагаа

2.2. Семинар, симпозиум, яриа, форум, зөвлөгөөн, үзүүлэн сургалт, Семинар, симпозиум, яриа, форум, зөвлөгөөн, үзүүлэн сургалт, үзэсгэлэн, үзэсгэлэн худалдаа, аялал, уралдаан, сонгон шалгаруулүзэсгэлэн, үзэсгэлэн худалдаа, аялал, уралдаан, сонгон шалгаруулалт алт зохион байгуулахзохион байгуулах





6. Төсөл бичих, гүйцэтгэх6. Төсөл бичих, гүйцэтгэх

1.1. Фермерийн аж ахуй байгуулах төсөл бичих, гүйцэтгэхФермерийн аж ахуй байгуулах төсөл бичих, гүйцэтгэх

2.2. Хүнсний үйлдвэрийн төсөл бичих, гүйцэтгэхХүнсний үйлдвэрийн төсөл бичих, гүйцэтгэх

3.3. Фермерийн аж ахуйд шинэлэг техник, технологи нэвтрүүлэх, хөрөнгөФермерийн аж ахуйд шинэлэг техник, технологи нэвтрүүлэх, хөрөнгөоруулалт хийх төсөл боловсруулах, гүйцэтгэхоруулалт хийх төсөл боловсруулах, гүйцэтгэх

4.4. Хүнсний үйлдвэрүүдэд технологи, менежмент, маркетингийн шинэлэг Хүнсний үйлдвэрүүдэд технологи, менежмент, маркетингийн шинэлэг концепци боловсруулах, төсөл болгон хэрэгжүүлэхконцепци боловсруулах, төсөл болгон хэрэгжүүлэх

5.5. Орон нутгийн засаг захиргааны болон бизнесийн байгууллагуудад Орон нутгийн засаг захиргааны болон бизнесийн байгууллагуудад фермерийн аж ахуйн төсөл бичиж өгөхфермерийн аж ахуйн төсөл бичиж өгөх





7. Үнэлгээ7. Үнэлгээ

1.1. Фермерийн аж ахуйн эдийн засгийн үнэлгээ хийж, баримтжуулахФермерийн аж ахуйн эдийн засгийн үнэлгээ хийж, баримтжуулах

2.2. Малын үүлдэр, сортын цэвэршлийн үнэлгээ хийх, баримтжуулахМалын үүлдэр, сортын цэвэршлийн үнэлгээ хийх, баримтжуулах

3.3. Тариалангийн ба хадлангийн газрын үнэлгээ хийх, баримтжуулахТариалангийн ба хадлангийн газрын үнэлгээ хийх, баримтжуулах

4.4. Техник, технологийн үнэлгээ хийхТехник, технологийн үнэлгээ хийх

5.5. Бүтээгдэхүүний чанарын үнэлгээ хийж, баталгаажуулахБүтээгдэхүүний чанарын үнэлгээ хийж, баталгаажуулах–– чанарын баталгаатай бүтээгдэхүүнчанарын баталгаатай бүтээгдэхүүн–– хүний биед хоргүй бүтээгдэхүүнхүний биед хоргүй бүтээгдэхүүн–– экологийн цэвэр бүтээгдэхүүн гэх мэтэкологийн цэвэр бүтээгдэхүүн гэх мэт





8. Тайлан баланс гаргах8. Тайлан баланс гаргах

1.1. Фермерийн аж ахуй ба хүнсний үйлдвэрийн санхүүгийн тайлан хийхФермерийн аж ахуй ба хүнсний үйлдвэрийн санхүүгийн тайлан хийх

2.2. Бүс нутаг бүрд ФААБүс нутаг бүрд ФАА--н үр ашгийн тооцоог жил бүр тогтмол хийж, н үр ашгийн тооцоог жил бүр тогтмол хийж, мэдээлэхмэдээлэх





9. Мэргэжлийн консальтинг9. Мэргэжлийн консальтинг1.1. Хөдөөгийн засаг захиргаа ба бизнесийн байгууллагуудад сургалтХөдөөгийн засаг захиргаа ба бизнесийн байгууллагуудад сургалт

–– Фермерийн аж ахуйФермерийн аж ахуй–– ХААХАА--н технологи, менежментн технологи, менежмент–– Удирдлагын менежмент, Удирдлагын менежмент, –– Харилцааны арга зүйХарилцааны арга зүй–– Илтгэх, сургалт, семинар хөтлөх арга зүйИлтгэх, сургалт, семинар хөтлөх арга зүй–– Орон нутгийн хөгжлийн төлөвлөгөө боловсруулах, төсөл бичихОрон нутгийн хөгжлийн төлөвлөгөө боловсруулах, төсөл бичих–– PRPR

2.2. ХХААЯ болон бусад мэргэжлийн байгууллагуудад ажиллагсдад ХХААЯ болон бусад мэргэжлийн байгууллагуудад ажиллагсдад мэргэжил дээшлүүлэх сургалт, зөвлөгөөмэргэжил дээшлүүлэх сургалт, зөвлөгөө

3.3. Фермерийн аж ахуйн холбогдолтой хууль, дүрэм боловсруулахад Фермерийн аж ахуйн холбогдолтой хууль, дүрэм боловсруулахад оролцох буюу зөвлөхоролцох буюу зөвлөх





10. Хөгжлийн хамтын ажиллагаа10. Хөгжлийн хамтын ажиллагаа

1.1. Экстэншиний ажлуудыг хамтран буюу гэрээгээр гүйцэтгэхЭкстэншиний ажлуудыг хамтран буюу гэрээгээр гүйцэтгэх

2.2. Монголын хөдөө аж ахуйн холбогдолтой мэдээллээр хангахМонголын хөдөө аж ахуйн холбогдолтой мэдээллээр хангах

3.3. Фермерүүдтэй харилцахад нь зуучлахФермерүүдтэй харилцахад нь зуучлах

4.4. Хүний нөөцийн туслалцаа үзүүлэхХүний нөөцийн туслалцаа үзүүлэх

5.5. Төслийн хөндлөнгийн үнэлгээ хийхТөслийн хөндлөнгийн үнэлгээ хийх




ЭкстэншинЭкстэншин нэвтрүүлэхнэвтрүүлэх

БэрхшээлүүдБэрхшээлүүд

1.1. Мэдлэгийг мөнгөөр үнэлэх сэтгэлгээ хангалттай Мэдлэгийг мөнгөөр үнэлэх сэтгэлгээ хангалттай төлөвшөөгүйтөлөвшөөгүй

2.2. Экстэншиний бизнесийг төлөвшүүлэхэд цаг Экстэншиний бизнесийг төлөвшүүлэхэд цаг хугацаа, санхүүгийн хуримтлал шаардлагатайхугацаа, санхүүгийн хуримтлал шаардлагатай((имиж бүрдүүлэх, шаардлагатай лицензүүдээ авах г.м.имиж бүрдүүлэх, шаардлагатай лицензүүдээ авах г.м.))

ГарцГарцШатлалтайгаар нэвтрүүльеШатлалтайгаар нэвтрүүлье!!


ШатлалтайгаарШатлалтайгаар нэвтрүүлэх саналнэвтрүүлэх санал1.1. Фермерүүдтэй байнгын харьцаатай байдаг, үр Фермерүүдтэй байнгын харьцаатай байдаг, үр

ашигтай бизнестэй экстэншиний үйлчилгээг ашигтай бизнестэй экстэншиний үйлчилгээг холбож хөгжүүлэххолбож хөгжүүлэх

2.2. Яваандаа экстэншиний үйлчилгээг салгаж, бие Яваандаа экстэншиний үйлчилгээг салгаж, бие даасан байгууллага болгохдаасан байгууллага болгох


ЯмарЯмар бизнесийг түшиглэх вэбизнесийг түшиглэх вэ??1.1. Боловсруулах салбар Боловсруулах салбар

((сүүний үйлдвэр, мах комбинат, гурилын үйлдвэр гэх сүүний үйлдвэр, мах комбинат, гурилын үйлдвэр гэх мэт.мэт.))

2.2. Үйлдвэрлэлийн хэрэгсэл нийлүүлэгчҮйлдвэрлэлийн хэрэгсэл нийлүүлэгч

((техник импортлогч буюу үйлдвэрлэгч, цэвэр үүлдрийн техник импортлогч буюу үйлдвэрлэгч, цэвэр үүлдрийн малын үржлийн станц, таримал ургамлын үрийн аж ахуй малын үржлийн станц, таримал ургамлын үрийн аж ахуй гэх мэтгэх мэт))


ЯмарЯмар бизнестэй холбох вэбизнестэй холбох вэ??1.1. Одоо байгаа компаниудад түшиглэх Одоо байгаа компаниудад түшиглэх

2.2. Шинээр компани байгуулах, энэ тохиолдолдШинээр компани байгуулах, энэ тохиолдолд

•• зах зээлд эрэлттэй бүтээгдэхүүн нийлүүлэх,зах зээлд эрэлттэй бүтээгдэхүүн нийлүүлэх,

•• өрсөлдөөн багатай,өрсөлдөөн багатай,

•• үр ашигтай,үр ашигтай,

•• өргөжүүлэх буюу чиглэлээ өөрчлөх боломжтой,өргөжүүлэх буюу чиглэлээ өөрчлөх боломжтой,

•• хөнгөлөлттэй зээлээр санхүүжих,хөнгөлөлттэй зээлээр санхүүжих,

•• ХХААЯ болон ХААИС, эрдэм шинжилгээний хүрээлэнгүүдтэй ХХААЯ болон ХААИС, эрдэм шинжилгээний хүрээлэнгүүдтэй тодорхой нөхцлүүдээр хамтран ажиллах бололцоотой,тодорхой нөхцлүүдээр хамтран ажиллах бололцоотой,

•• хамгийн гол нь экстэншиний үйлчилгээтэй нягт холбогдож чадах хамгийн гол нь экстэншиний үйлчилгээтэй нягт холбогдож чадах зэрэг шаардлагуудыг хангавал зохино.зэрэг шаардлагуудыг хангавал зохино.

is private agricultural extension in mongolia feasible?

Travel