ÖĞRENCİMaruf Üdürgücü

2507130022

2014

DERS : İŞ PİYASALARI ANALİZİ KONU: AKTİF ve PASİF İŞ PİYASALARI

POLİTİKALARI

Öğretim ÜyesiProf. Dr. Süleyman Özdemir

ÇALIŞMANIN KAPSAMI

Kavramsal Olarak Aktif ve Pasif İş Piyasaları Politikaları İşgücü Piyasa Politikaları Neden Önemlidir? AİPP Hangi Mekanizmalarla Gerçekleşmektedir? AİPP Asıl Amaç Tam İstihdama Katkıdır AİPP’larının Yapılması Hayati Önem Taşımaktadır AKTİF ve PASİF Politikaların Tamamlayıcı İlişkisi İşgücü Piyasalarında Denge: Pasif Politikalar PASİF POLİTİKALARA DİĞER BİR BAKIŞ Ve İTİRAZLAR Aktif İş Piyasa Politikaları Tarihi ve Günümüz Yaklaşımı Aktif İş Piyasa Politikalarının Stratejisi AİPP Üzerine Kuramsal Tartışmalar AİPP Uygulamalarının Değişik Etkileri Vardır Aktif İşgücü Piyasası Politikalarının Bileşenleri Aktif İşgücü Piyasası Politikaları Programları Pasif İşgücü Piyasası Politikaları Sonuç ve Değerlendirme KAYNAKÇA

KAVRAMSAL OLARAK AKTİF ve PASİF İŞGÜCÜ PİYASA POLİTİKLARI

Aktif ve Pasif İşgücü Piyasası politikalarının nihai hedefi, işgücü piyasası arz ve talep boyutunu birlikte ele alarak, arz ve talep arasındaki eşleşme problemlerini ortaya çıkartmak ve bu dengesizliğin giderilmesine yardımcı olacak önerileri oluşturmaktır.

İŞGÜCÜ PİYASA POLİTİKALARI NEDEN ÖNEMLİDİR?

İyi işleyen bir işgücü piyasasının oluşabilmesi, işgücü arz ve talebinin temel niteliklerinin incelenip bunlara uygun önlemlerin zamanında alınmasına bağlıdır.

Birçok ülkede yüksek işsizlik oranlarına rağmen özellikle kısa dönemli işgücü talebi hep yüksektir.

Birçok sektörde işgücü fazlalığı olmasına rağmen etkin eşleştirme eksikliği ve beceri uyumsuzlukları nedeniyle işgücü açığı karşılanamaya bilmektedir.

Açık işler, işgücünün mobilitesinin yetersizliği ve işverenin talep ettiği niteliklere sahip eleman olmayışı nedenlerinin yanı sıra bazı mesleklerde iş ortamı ve ücretin beğenilmemesi nedeniyle de zamanında doldurulamamaktadır.

İŞGÜCÜ PİYASA POLİTİKALARI NEDEN ÖNEMLİDİR?

Aktif ve Pasif işgücü piyasası politikaları siyasal, sosyal ve ekonomik hedefleri içinde barındırmaktadır.

İstihdam ve gelir düzeyinin yükseltilmesi bu politikaların ekonomik amacını oluşturmaktadır.

Özellikle uzun süreli işsizler için işsizlik süresinin azaltılması, işgücünün hareketini kolaylaştırmak, emeğin beceri ve niteliğini geliştirerek beşeri sermayenin gelişmesi ve dolayısıyla ekonomik büyümeyi teşvik ederek işgücünün yapısal değişimlere uyum sağlamasını kolaylaştırmak bu politikaların temel taşını oluşturmaktadır.

AİPP HANGİ MEKANİZMALARLA GERÇEKLEŞMEKTEDİR

1-Talep merkezli olan politikalarla doğrudan kamu işlerinde istihdam fırsatlarının yaratılması veya işgücü arzını hedefleyen eğitim programları ile iş arayanların becerilerini geliştirmek istihdam ve ücret üzerinde pozitif etkiler oluşturarak

2-İşe yerleştirme hizmetleri yoluyla ise, işgücü piyasasında açık işlerin iş arayan bireyler tarafından doldurulması sağlayarak

AİPP ASIL AMAÇ TAM İSTİHDAMA KATKIDIR

İşsizlik, kapitalist toplumlarda geçici ve ender görülen bir olgu değildir. Tarihsel süreçte tam istihdam sınırlı bir dönemde gerçekleşmiştir.

Çoğu ülkede bu dönemin temel özelliği, işgücü piyasasının ve diğer piyasaların devlet tarafından düzenlenmiş, tam istihdama yönelik ekonomik ve sosyal politikaların kimi zaman doğal kimi zamanda popilist yaklaşımlarla hayata geçirilmesi ile sağlanmış fakat uzun zaman sürdürülememiştir

AİPP’LARININ YAPILMASI HAYATİ ÖNEM TAŞIMAKTADIR

Günümüzde işsizlik hem gelişmiş, hem de gelişmekte olan ülkeler için önemli bir sorundur.

Dünyada işsizlerin toplam sayısının 2013 sonu ILO rakamlarına göre 202 milyona ulaştığı tahmin edilmektedir.

Gelecek on yılda, işgücüne yeni katılanlara iş sağlamak ve işsizliği yarı yarıya azaltabilmek için 500 milyon yeni işin yaratılması gerektiği hesaplanmıştır (ILO, 2001: 1).

AKTİF ve PASİF POLİTİKALARIN TAMAMLAYICI İLİŞKİSİ

İşsizlik, toplumun işgücü potansiyelinin ekonomik gelişme ve sosyal ilerleme yönünde tam olarak kullanılmaması anlamına gelir.

İşsizliğin bireysel, toplumsal, sosyal ve siyasal bakımdan çok sayıda olumsuz sonucu da bulunmaktadır.

İşsizliğin bireyler ve toplumlar üzerinde ortaya çıkardığı olumsuz sonuçları gidermek için, özellikle gelir güvencesi sağlayan çeşitli araçlar oluşturulmuştur.

İŞGÜCÜ PİYASALARINDA DENGE: PASİF POLİTİKALAR

İşsizlere en çok destek sağlayan araç aile, akrabalık ve topluluk ilişkileri çerçevesinde gerçekleştirilen gelir aktarımlarıdır.

Sosyal koruma sistemi içinde yer alan işsizlik sigortası ve işsizlik yardımları ise, işsizlerin ekonomik ve sosyal haklarına dayanan diğer gelir aktarım araçlarıdır.

İşsizlik sigortası ve yardımları işsizlik ödemeleridir ve işsizlik ödemeleri, işsizliğin yol açtığı gelir kayıplarını gidererek, işsizlerin yaşam düzeyinin gerilemesine engel olur.

İŞGÜCÜ PİYASALARINDA DENGE: PASİF POLİTİKALAR

Bu ödemeler işgücü piyasasının düzenlenmesine ilişkin işlev de üstlenir. Yani işsizlik ödemelerinin temel amacı, istem dışı işsizliğe karşı gelir güvencesi sağlamak ve işgücü piyasasını düzenlemektir.

Yapısal uyum sürecinde işgücü piyasasında artan esneklik(değişen şartlar, teknoloji vs. iş kaybı) ile birlikte İşsizlik ödemelerinin önemi artmaktadır.

Hızla değişen şartlar sonucu, işsizliğin yaygın ve uzun süreli niteliklerinin baskın hale gelmesine koşut olarak, işsizlik ödemelerinin geliştirilmesine yönelik istemler artmaktadır.

PASİF POLİTİKALARA DİĞER BİR BAKIŞ ve İTİRAZLAR

Hükümetler ise, işsizlik programlarını yeniden düzenlemekte ve bu programların temelinde bulunan değerleri değiştirmektedir.

İşsizlik ödemelerinin işsizliği arttırdığına, işsizlerin işe yerleşme isteklerini azalttığına, çalışanların iş bırakma eğilimlerini güçlendirdiğine ve çalışmamayı cesaretlendirdiğine ilişkin eleştiriler artmıştır.

Günümüzde işsizliği düzenleyen politikalara egemen olan temel düşünce; özellikle eğitim seviyesi düşük bireyler için işsizliğin bireylerin istek ve seçimleriyle ortaya çıkan gönüllü bir olgu olduğu ve bireylerin işsizlikten yarar sağladıkları için işsiz kalabildikleridir.

PASİF POLİTİKALARA DİĞER BİR BAKIŞ ve İTİRAZLAR

İşsizliği ekonomik, sosyal yapıların ve koşulların yol açtığı bir sonuç olmaktan çok, bireylerin çalışma istekleri ile ilgili bir konu olarak kabul eden anlayış yaygınlaşmaktadır.

Bu anlayış, işsizliğin ortaya çıkardığı olumsuz sonuçların giderilmesini bireylerin sorumluluğuna bırakmaktadır.

Diğer yandan, söz konusu anlayışın yaygınlık kazanması işsizliğin ve işsizlerin ekonomik, sosyal ve siyasal önemini gizlemeye yaramaktadır.

PASİF POLİTİKALARA DİĞER BİR BAKIŞ ve İTİRAZLAR

Belirtilen gelişmeler, işsizlik ödemelerine dayanan koruma programlarını ikincil öncelikte ve çoğu durumda olumsuz olarak gören politikaların uygulanmasına yol açmaktadır.

İşsizlik ödemeleri sistemi yeniden düzenlenirken, aktif işgücü piyasası politikaları yaygınlaşarak uygulama alanı bulmaktadır.

Bu çalışmada, aktif işgücü piyasası politikalarını oluşturan aktif ve pasif programlar incelenerek, programların işsizler ve çalışanlar üzerindeki etkileri araştırılacaktır.

AKTİF İŞ PİYASA POLİTİKALARI TARİHİ VEGÜNÜMÜZ YAKLAŞIMI

Çoğu araştırmacılar, İsveç’te başlayan ve Rehn-Meidner modeli adıyla bilinen AİPP’nın doğuşu konusunda hemfikirlerdir. 1951 yılında iktisat kökenli iki sendikacı, Gösta Rehn ve Rudolph Meidner, tarafından ileri sürülen bu politikalar, ''ücret dağılımında eşitlilik, sürdürebilirlik, tam istihdam ve İsveç sanayisinin modernleşmesi'' gibi amaçları içerisinde barındırmaktadır. İsveç modelinde, AİPP başlangıçta ''aktif insangücüpolitikası'' (active manpower policy) olarak tanımlanmıştır.

AİPP gelişiminde son dönem ise, 1990’ların ortasından itibaren günümüze kadar uzanan dönemdir. Bu dönemde, aktif politikaların en önemli amacı işgücüne dâhil olmayan bireyler ile işsizlerin işgücü piyasasına yeniden girişlerini teşvik etmek ve kolaylaştırmak olmuştur. Bonoli, bu dönemi ''aktivasyon dönüşü'' olarak adlandırmaktadır. Bu dönemdeki AİPP yeni rolü, daha çok ''çalışma teşvikleri'' ve ''istihdam yardımları'' üzerinden gelişmiştir.

AKTİF İŞ PİYASA POLİTİKALARININ STRATEJİSİ

Bu dönemde iş arayanları teşvik etmek ve daha aktif hale getirerek iş bulmalarını ve/veya istihdam edilebilirliklerini iyileştirmek aktivasyon stratejisinin özünü oluşturmaktadır.

AİPP ÜZERİNE KURAMSAL TARTIŞMALAR

AİPP’nin asıl etkisi işgücü piyasalarında tam anlamda yer almak ve verimlilik artışları da hedeflenerek aktif desteklerin sağlanmasıdır.

Dolayısıyla bu tür politikaların amacında sadece işsizler değil, belki daha iyi iş bulma arzusu ile iş arayan çalışanlar da yer almaktadır.

AİPP UYGULAMALARININ DEĞİŞİK ETKİLERİ VARDIR

Beveridge-Eğrisi üzerinde etki,

Verimlilik etkisi,

İşgücü arzı üzerinde etki,

İkame etkisi ve

Dışlama etkisi olarak

AİPP UYGULAMALARININ DEĞİŞİK ETKİLERİ VARDIR

Eşleştirme-İşe Yerleştirme süreci üzerine etkisi

İşler için rekabet üzerindeki etkisi,

İş arayanların verimliliği üzerindeki etkisi

Sektörler arasında işgücünün dağılımı üzerindeki etkisi,

Düzenli işgücü talebi üzerinde direkt dışlama etkisi ve

Ücret belirlemede yansıtma (accommodation) etkisi

Calmfors ve arkadaşları ise, araştırmalarında bu sınıflandırmayı 6

etki kategorisinde toplamışlardır.(Calmfors, Forslund ve Hemström,

2002: 15-16)

AKTİF İŞGÜCÜ PİYASASI POLİTİKALARININ BİLEŞENLERİ

İş yaratma programları, iş sübvansiyonları ve benzer programlarlaişgücü arzının hareketliğini sağlamak

Eğitim ve benzeri programlarla istihdama ilişkin nitelikleringeliştirilmesi

İstihdam hizmetleri, eşleştirme ve danışmanlık hizmetleriyle işgücüpiyasasının etkinliğini artırmak

AİPP'nın temelinde, üç ana unsur bulunmaktadır

(OECD, 1993):

AKTİF İŞGÜCÜ PİYASASI POLİTİKALARI PROGRAMLARI

İş Arama yardımları ve istihdam hizmetleri,

Mesleki eğitim (uzun süreli işsizler, toplu işten çıkarılanlar, genç ve engelli işsizlere ayrı eğitim programları vardır)

Ücret ve istihdam sübvansiyonu,(Genel sübvansiyonlar, Yeni işçiler için uygulanan sübvansiyonlar, Marjinal sübvansiyonlardır)

Mikro girişimcilerin geliştirilmesi/kendi işini kurma yardımları

Kamu çalışma programları

AİPP'nın temel, beş sınftatoplanacak ana programları

bulunmaktadır.

1-Programlar daha çok gençlere ve uzun süreli işsizlere yönelik2-Daha çok yerel yönetimlerde ve kar amacı gütmeyen kuruluşlarda işolanağı sağlanmaktadır3-İşe yerleştirenlere genellikle geçerli ücret düzeyinden bir ödeme yapı.4-Programlar üç ay ile bir yıl arasında değişen sürelerde uygulanmaktave geçicilik taşımaktadır5-Programların finansmanı büyük ölçüde işgücü piyasasını düzenleyenkuruluşlarca karşılanmaktadır

PASİF İŞGÜCÜ PİYASASI POLİTİKALARI

5084 sayılı Teşvik Kanunu

5763 sayılı Kanun (İstihdam Paketi)

İşsizlik Sigortası Uygulaması

Ücret Garanti Fonu

Fert başına gayri safi yurt içi hâsıla tutarı 1500$ olan illerde ilave işçiler için verilen

destekler

prim borcu olmayan işletmeler,yeni işe alınan kadınlar ve gençler (18-29 yaş),

engelli çalışanlara yönelik prim indirimi

Son üç yıl içinde 600 gün çalışılmış olanlara 180 gün, 900 gün çalışılmış olanlara 240 gün, 1080 gün çalışılmış olanlara ise 300 gün boyunca işsizlik ödeneği verilmektedir.

İşverenlerin iflas, konkordato vb. sebeplerden dolayı ödeme güçlüğü yaşamaları halinde işçilerin üç aylık ödenmeyen ücretlerinin karşılanmasına

PASİF İŞGÜCÜ PİYASASI POLİTİKALARI

5921 ve 5951 sayılı İlave İstihdam Teşvikine

İlişkin Kanunlar

Kısa Çalışma Ödeneği

5746 sayılı AR-GE Faaliyetlerinin Desteklenmesi Kanunu

Ücret Garanti Fonu

1- Firmaların Nisan 2009 itibariyle çalıştırmakta olduğu personele ilaveten aldığı personel2-İşsizlik ödeneği alan kişilerin istihdam edilmesi halinde kalan işsizlik ödeneği süresince sigorta primlerinin tamamının işsizlik fonundan karşılanması

Kısa çalışma ödeneği, ekonomik kriz veya diğer zorlayıcı nedenlerle işyerlerinde faaliyetin üçte bir oranında

azalması veya dört hafta ile üç ay arasında bir süreyle durması halinde, çalışanların gelir kaybını kısa süreli

olarak telafi etmeyi amaçlamaktadır

AR-GE ve teknoloji geliştirme alanlarında çalışan kişilerin sigorta primi işveren hisselerinin yarısının beş yıl süreyle Maliye Bakanlığı tarafından ödenmesi

İşverenlerin iflas, konkordato vb. sebeplerden dolayı ödeme güçlüğü yaşamaları halinde işçilerin üç aylık ödenmeyen ücretlerinin karşılanmasına

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

İşsizlik sosyo-ekonomik bir sorun olarak önemini artırmakta ve karmaşık yapısını korumaktadır. İşsizliğin uygun işler yoluyla azaltılması, olumsuz etkilerine karşı insan onuruna yaraşır sosyal koruma seçeneklerinin oluşturulması yerine, işsizliğin düzenlenmesine, bir başka anlatımla yönetilmesine yönelik programlar öne çıkarılmaktadır. Modern refah devletinin veya sosyal devletin işsizlik karşısında koruma sağlayan temel araçları köklü bir biçimde değiştirilmektedir. Bu bağlamda, aktif ve “pasif” politika ayrımı yaygınlık kazanmaktadır.

KAYNAKÇA

TAGHİZADEH, R.(2012). ''Avrupa İstihdam Stratejisi ve Aktif İşgücü PiyasasıPolitikaları'',“SAKARYA İKTİSAT DERGİSİ/THE SAKARYA JOURNAL OF ECONOMIC”

KAPAR, R. (2005). "İşsizliğin Düzenlenmesi: Aktif İşgücü Piyasası Politikaları", İktisat Fakültesi Mecmuası-Prof. Dr. Toker Dereli’ye Armağan, 55(1), 341-371, İstanbul.

İŞKUR (2013) İşkur, İşgügü Piyasası Analiz Raporu 2013- İstanbul ili, İşgügüPiyasası Analiz Raporu 2013-II Dönem

Alparslan KARABULUT, İŞKUR UZMANLIK TEZİ

Sabırla dinlediğiniz için teşekkür ederim.