iris umreŽavanje vodič za upućivanje i pružanje socijalnih usluga migrantima u...

Projekat �nansira Evropska unija

Facebook /irissnetworkwww.iris-see.eu [email protected] Twitter /IRISsNetwork

IRIS uMREŽAvanjeCivilno društvo za zaštitu korisnika u sistemu upravljanja migracijama

Vodič za upućivanje i pružanjesocijalnih usluga migrantima

u Crnoj Gori

Vodeći partner na projektuInicija�va za razvoj i saradnju (IDC), Srbija - posvećena socijalnoj i ekonomskoj inkluziji ugroženih kategorija stanovništva i zaš�� njihovih ljudskih [email protected] /idc.serbia

Partneri na projektuASB SEE, Nemačka - Arbeiter Samariter Bund - je ak�vno uključena u povrataki reintegraciju izbeglica i raseljenih lica, socijalno-ekonomskog uključivanja marginalizovanih grupa, obezbeđivanje integracije Roma i jačanje civilnog društva u jugoistočnoj Evropi. [email protected]

LIR CD, Bosna i Hercegovina, želi da pruži svoj doprinos kako bi poli�ke i programi socio-ekonomskog razvoja bili adekvatni i efikasni.www.lircd.org [email protected]

Otvorena Porta - La Strada, Makedonija – Open Gate La Strada - je organizacija posvećena borbi pro�v nasilja i trgovine ljudima, koja ima za cilj izgradnju društva u kome su ljudska prava široko poštovana i svi građani imaju jednake mogućnos� za socijalno-ekonomsku nezavisnost. www.lastrada.org.mk [email protected]

Inicija�va ARSIS, Albanija – organizuje kvalitetne programe za decu koja pripadaju ugroženim grupama, mlade, žene i porodice izložene riziku kroz saradnju sa državnim ins�tuacijama i organizacijama civilnog druš[email protected]

SOS Podgorica, Crna Gora - radi na otklanjanju svih oblika nasilja i diskriminacije nad ženama i djecom kroz obezbjeđivanje servisa podrke, obrazovne programe i javno zastupanje u cilju stvaranja efikasnog sistema socijalne i druge zaš�te osoba sa iskustvom [email protected] /sostelefonpodgoricaTwitter /sospodgorica

Vodič za upućivanje i pružanje socijalnih usluga migrantima u Crnoj Gori

IRIS NETWORKingCSOs for protection sensitive migration management

telefon za žene i djecu žrtve nasilja

Izdavač: SOS telefon za žene i djecu žertve nasilja PodgoricaTel/fax: +382 020 232 254; +382 020 232 253Email: [email protected] site: sospodgorica.meFacebook: sospodgoricaTwitter: @sospodgorica

Urednica: Biljana Zeković

Autorka: Milena Šćekić

Tiraž: 200

Podgorica, 2018.godina

Sadržaj ove publikacije se može slobodno koristiti ili kopirati u nekomercijalne svrhe uz obavezno navođenje izvora.

Ova publikacija je izrađena uz pomoć Evropske unije. Sadržaj ove publikacije je isključivo odgovornost autora i ne predstavlja nužno stavove Evropske unije.

Ovaj projekat je finansiran od strane Evropske unije

IRIS uMREŽAvanje – Civilno društvo za zaštitu korisnika u sistemu upravljanja migracijamaPeriod implementacije: decembar 2017 – april 2021

Vodeći partner: Inicijativa za razvoj i saradnju (IDC), Srbija; Partneri na sprovođenju Projekta: ASB SEE (Nemačka), LIR CD (Bosna

i Hercegovina), Otvorena Porta – La Strada (bivša Jugoslovenska Republika Makedonija), Inicijativa ARSIS (Albanija) i SOS Podgorica

(Crna Gora)

Mjesto sprovođenja Projekta: Srbija, Bosna i Hercegovina, bivša Jugoslovenska Republika Makedonija, Albanija, Crna Gora i države

članice EU

Opšti cilj Projekta: Osnaživanje organizacija civilnog društva (OCD) kako bi bili efikasni i odgovorni nezavisni akteri u društvu i

jačanje njihovih kapaciteta za dijalog sa institucijama koje utiču na kreiranje politika i proces odlučivanja.

Specifični ciljevi Projekta: a) jačanje uticaja civilnog društva putem osnaživanja kapaciteta organizacija civilnog društva

koje su pružaoci usluga za aktivno angažovanje u cilju zaštite korisnika u sistemu upravljanja migracijama; b) angažovanje u

strukturiranom građanskom dijalogu na svim nivoima sa institucijama koje promovišu uključivanje OCD u javno donošenja

odluka i reformske procese kako bi se poboljšalo pružanje usluga migrantskoj populaciji.

Ciljne grupe: 1) IRIS mreža; 2) Najmanje 200 članova OCD koje su pružaoci socijalnih usluga u državama korisnicama IPA sredstava

obuhvaćenim Projektom; 3) Najmanje 20 OCD u državama korisnicama IPA sredstava obuhvaćenim Projektom; 4) Ugrožene i

marginalizovane grupe i pojedinci uključujući sve kategorije migranata u državama korisnicama IPA sredstava obuhvaćenim

Projektom; 5) 10 resornih ministarstava za socijalnu zaštitu i upravljanje migracijama u regionu Zapadnog Balkana; 6) 200 javnih

funkcionera u državama korisnicama IPA sredstava obuhvaćenim Projektom; 7) Donosioci odluka na nivou Evropske unije i

na nacionalnom niovu u državama korisnicama IPA sredstava obuhvaćenim Projektom; 8) Najmanje 20 novinara u državama

korisnicama IPA sredstava obuhvaćenim Projektom; 9) Šira javnost u državama obuhvaćenim Projektom.

Krajnji korisnici: 1) Ministarstva nadležna za upravljanje migracijama i sprovođenje politika socijalne zaštite; 2) Kancelarije nadležne

za saradnju sa organizacijam civilnog društva u 5 zemalja Zapadnog Balkana; 3) Jedinice lokalne samouprave u regionu Zapadnog

Balkana; 4) OCD koje su pružaoci socijalnih usluga; 5) Institucije EU, različite mreže sa sjedištem u državama članicama EU, organizacije

i zainteresovane strane uključene u proces socijalnog uključivanja i pitanja vezana za migracije; 6) Mediji; 7) Korisnici socijalnih usluga

na lokalnom nivou.

Rezultati: 1. Povećan kvalitet socijalnih i pravnih usluga koje pružaju OCD kroz aktivnosti izgradnje kapaciteta; 2. Povećana otpornost

i socijalna kohezija lokalnih zajednica kroz inicijative umrežavanja civilnog društva; 3. Jačanje nacionalne/regionalne koordinacije

OCD i javnih institucija u upravljanju migracijama; 4. Uticaj na reformske procese u regionu Zapadnog Balkana kako bi se poboljšalo

pružanje usluga migrantskoj populaciji

Glavne aktivnosti: Stub 1. Izgradnja kapaciteta; Stub 2. Uticaj politika; Stub 3. Podizanje svjesti

O IRIS mrežiRegionalna mreža za jačanje kvaliteta u pružanju socijalnih usluga (IRIS), osnovana 2012, je jedina regionalna mreža koja okuplja OCD

pružaoce socijalnih usluga u jugoistočnoj Evropi. Sastoji se od 7 nacionalnih mreže pružaoca različitih socijalnih usluga u Albaniji,

Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj, bivša Jugoslovenska Republika Makedonija, Kosovu*, Crnoj Gori i Srbiji i okuplja 203 organizacije -

članice koje pružaju različite vrste socijalnih usluga za stara i iznemogla lica, osobe sa invaliditetom, djecu/omladina u riziku, žene

žrtve nasilja, Rome, migrante i tražioce azila i druge članove ugroženih društvenih grupa. Cilj IRIS mreže je jačanje uloge organizacija

civilnog društva pružaoca socijalnih usluga širom jugoistočne Evrope i kreiranje okruženja u kom su ove organizacije prepoznate kao

partneri od strane javnog sektora. Osim toga, IRIS mreža ima za cilj da omogući dinamičnom civilnom društvu aktivno učestvovanje

u javnoj raspravi o demokratiji, ljudskim pravima, socijalnoj inkluziji i vladavini prava sa dovoljnim kapacitetima da utiče na kreiranje

politike i procese odlučivanja. Mreža se usredsređuje na povećanje posvećenosti i kapaciteta mreža organizacijama civilnog društva

(OCD) kako bi doprinjele većoj participaciji građana i njihovom uticaju na procese reforme javnog sektora putem analize, praćenja i

zastupanja, kao i jačanja mreža OCD koje se bave pružanjem socijalnih usluga.

Sadržaj

O PROJEKTU 7

METODOLOGIJA 8

REZIME 9

TERMINOLOGIJA 10

ANALIZA SITUACIJE U CRNOJ GORI 12

ANALIZA KORISNIČKIH KATEGORIJA 14

ANALIZA ZAKONODAVNOG OKVIRA 16

ANALIZA AKTERA U PRUŽANJU SOCIJALNIH USLUGA MIGRANTIMA 19

Državne institucije 19

Međunarodne organizacije 22

Organizacije civilnog društva u Crnoj Gori 23

MEĐUSEKTORSKA SARADNJA PRILIKOM PRUŽANJA USLUGA 24

PREPREKE U PRUŽANJU USLUGA 26

PREPORUKE I ZAKLJUČAK 28

LITERATURA 30

O PROJEKTU

Ovaj dokument je izrađen u okviru projekta IRIS mreže „ IRIS

uMREŽAvanje /Civilno društvo za zaštitu korisnika u sistemu

upravljanja migracijama“, sa ciljem jačanja kapaciteta

organizacija civilnog društva u koordinisanom i osjetljivom

upravljanju migracijama. Kako OCD1 predstavljaju jedan od

ključnih faktora za pružanje usluga i kreiranje inkluzivnih politika

u okviru migracija, izrada Vodiča za OCD u pružanju usluga

migrantima je od posebnog značaja.

Upravljanje migracijama se često tretira kao tehničko i

bezbjedonosno pitanje koje je predviđeno da bude nadležnost

bezbjednosnih službi i da je potpuno odvojeno od socijalnih i

zaštitnih usluga. Nedostatak veze između usluga koje pružaju

organizacije civilnog društva se pokazao kao veoma važan izazov

u zemljama Zapadnog Balkana, pogotovo zato što skoro 35%

organizacija civilnog društva registrovanih na teritoriji Zapadnog

1) - OCD – organizacija civilnog društva

2) - Migrant je opšti termin za sva lica u pokretu (migrante, raseljena lica, interno raseljena lica, izbjeglice, lica sa dodatnom zaštitom, tražioce azila, lica koja traže međunarodnu zaštitu, žrtve trgovine ljudima).

Balkana pruža neku vrstu socijalne usluge za ranjive grupe i

uključivanje tih organizacija bi dovelo do značajnog poboljšanja

života migranta.

Ovaj dokument će predstavljati i jedan dio projektnog vodiča

koji će se sastojati iz 5 nacionalnih poglavlja za zemlje Albanija,

Bosna i Hercegovina, bivša Jugoslovenska Republika Makedonija,

Srbija i Crna Gora i sadržaće dvije glavne teme, a to su urgentno

djelovanje u kojem će biti opisana metodologija pružanja

urgentnih socijalnih usluga migrantima, način na koji migranti

mogu ostvariti pravnu pomoć i socijalnu pomoć, pregled

organizacija koje se bave pružanjem pomoći migrantima, sistem

praćenja i upućivanja migranata2, kao i postojeći i potrebni

resursi za pružanje pravne pomoći, psihosocijalne podrške ali i

drugih potrebnih servisa.

7

Osnovu ovog vodiča čini upitnik tj. anketa, koji se nalazi u prilogu

ovog vodiča, pod nazivom Prilog I. Upitnik je kreiran za sve

zainteresovane strane po pitanju migracija, državne institucije

kao što su: Ministarstvo unutrašnjih poslova, Direkcija za azil,

Direkcija za pitanja readmisije i ilegalne migracije, Ministarstvo

rada i socijalnog staranja, Uprava za zbrinjavanje izbjeglica,

Ministarstvo zdravlja; zatim međunarodne organizacije kao što

su UNHCR, IOM; i organizacije civilnog društva koje su aktivne

u oblasti azila i migracija, kao što su Crveni krst Crne Gore, NVO

Pravni centar i dr.

Cilj anketiranja zainteresovanih strana je dobijanje informacija

o opštem nacionalnom zakonodavnom okviru, dostupnim

servisima, mogućnostima uključivanja dodatnih aktera kao i

prepreke u radu.

Prilikom analize upitnika vršena je i analiza postojeće zakonske

regulative, strategija vezanih za pitanja migracija u Crnoj Gori,

kao i međunarodnih direktiva i konvencija koje u mnogome služe

kao smjernice za Crnu Goru prilikom implementacije zakona i

obezbjeđivanja prava i obaveza migrantima, tražiocima azila,

izbjeglicama i drugim ranjivim kategorijama.

Kako je od 1. januara 2018. godine stupio na snagu Zakon o

međunarodnoj i dodatnoj zaštiti stranaca koji je zamijenio

pređašnji Zakon o azilu, to će se ovo istraživanje tokom analize

zakonske legislative baviti i izmjenama i šta je to šta je novi zakon

donio u odnosu na stari, koji su benefiti ostvareni i na koji način.

Polazeći od činjenice da je pitanje migracija i aktivno pružanje

usluga migrantima, tražiocima azila i izbjeglicama u okviru

Zakona o azilu tj. Zakona o međunarodnoj i dodatnoj zaštiti

novitet za Crnu Goru, ne očekujemo odgovore od previše aktera

tj pružaoca usluga migrantima.

Osim analize zakonodavnog okvira prikupljanje podataka kroz

upitnik je bilo usmjereno na:

1. Prepoznavanje i uključivanje socijalnih aktera koji su pružaoci

socijalnih servisa ili imaju potencijaln da to budu;

2. Dobijanje osnovnog pregleda organizacijskih kapaciteta, za

pružanje usluga migrantima ;

3. Mogućnost za ostvarivanje saradnje između državnih

institucija i OCD na nacionalnom i lokalnom nivou;

4. Preporuke socijalnih aktera u odnosu na razvoj servisa za

pružanje usluga migrantima, tražiocima azila i izbjeglicama;

5. Definisanje prioritetnih i potencijalnih korisničkih grupa.

Tokom istraživanja pokazalo se kao praktično da istraživači i

konsultanti moraju imati prethodno znanje iz sistema azila ali

i nacionalnog konteksta ali i da imaju već ostvarenu saradnju

sa nadležnim državnim institucijama u cilju skraćivanja

vremena dobijanja informacija i ostvarivanja kontakta sa

relevantnim institucijama i organizacijama. Imajući u vidu da

je pitanje upravljanja migracijama veoma aktuelno i značajno

za opšti pristup Crne Gore Evropskoj Uniji i kao i pojedinačna

pregovaračka poglavlja, predstavnici državnih organa nerado

govore o upravljanju migracijama i/ili eventualnim nedostacima.

Kada je riječ o organizacijama civilnog društva u Crnoj Gori,

mali broj organizacija se bavi pružanjem usluga migrantima, te

se najveći dio iskustva i stavova zasniva na prethodnom radu,

iskustvu i okvirima koji su primjenjivani na rasljena i interno

raseljena lica.

8 VODIČ ZA UPUĆIVANJE I PRUŽANJE SOCIJALNIH USLUGA MIGRANTIMA U CRNOJ GORI

METODOLOGIJA

Migracije se smatraju jednim od najznačajnijih pitanja

današnjice, posebno ako se ima u vidu činjenica, da je danas,

mnogo više nego u bilo kojem periodu ljudske istorije, svjetsko

stanovništvo izloženo sve većim pomjeranjima. Migracije se ne

samo sadržajno već i metodološki (u smislu praćenja), smatraju

najobuhvatnijom varijabilom kretanja stanovništva. Povećanje

broja migranata, kao i problemi koji se s tim u vezi javljaju, uslovili

su da se migracije, kao stalan proces kretanja stanovništva, nalaze

u središtu političkog interesovanja velikog broja država. Gotovo

sve zemlje su bez razlike, suočene sa problemom međunarodnih

migracija, bilo kao zemlje porijekla, tranzita ili pak kao zemlje

krajnjeg odredišta migranata.

Prema podacima Međunarodne organizacije za migracije 224

miliona ljudi3 je u pokretu na globalnom nivou, u nekoj vrsti

migriranja.

Sve više se širi saznanje da su migracije osnovna i neizbježna

komponenta ekonomskog i socijalnog života svake države

i da valjano regulisanje migracija može biti korisno, kako za

pojedince, tako i za društva u cjelini. Višestruke i kompleksne

dimenzije migracija uključuju sljedeće bitne komponente:

migracije radnika, ponovno sjedinjenje porodica, migracije i

bezbjednost, borbu protiv ilegalnih migracija, prava migranata,

integraciju migranata, migracije i razvoj.

Migracije su, uz oblast azila, u posebnom fokusu Evropske unije. Iz

tog razloga, ali i u cilju čuvanja sopstvenog javnog poretka, svaka

država kandidat za članstvo u Evropskoj uniji mora obezbijediti

usklađenost svog normativnog okvira sa komunitarnim pravom

u ovoj oblasti, ali i njegovu punu implementaciju. Oblast

migracija podrazumijeva širok dijapazon podoblasti, kao što su:

3) - Više informacija u “Global migration report 2018” na linku: http://www.iom.int/wmr/world-migration-report-2018

legalne migracije, sprječavanje ilegalnih migracija, readmisija,

postupanje sa strancima itd. U tom smislu Crna Gora je usvojila

novi Zakona o strancima koji je usklađen sa direktivama EU.

Azil predstavlja jednu od ključnih oblasti kojoj Evropska unija

posvećuje visok stepen pažnje. Crna Gora, kao kandidat

za članstvo u Evropskoj uniji, već je počela da se suočava s

povećanim brojem tražilaca azila. Zakonodavstvo Crne Gore u

ovoj oblasti je u najvećoj mjeri usklađeno, a izazov predstavlja

učlanjenje Hrvatske u EU, čime dio granice Crne Gore postaje

spoljna granica s EU. U periodu koji slijedi, ključni izazovi za Crnu

Goru će se ogledati u implementaciji Zakona o međunarodnoj i

privremenoj zaštiti stranaca, koji je utvrđen od strane Vlade Crne

Gore u septembru 2016. godine i dostavljen Skupštini Crne Gore,

radi usvajanja. Ovaj zakon se primjenjuje od 1. januara 2018.

godine.

Azil takođe predstavlja jedno od bitnih pitanja Poglavlja 24 i

posvećuje mu se velika pažnja kako na nacionalnom tako i na

internacionalnom političkom nivou ali i na nivou međunarodnih

humanitarnih organizacija.

Još jedno od interesantnih pitanja koje želimo dotaći ovim

dokumentom jeste i pitanje problematične terminologije koja

kreira dosta nejasnoća kada je u pitanju rad sa migrantima,

pružanje podrške i upućivanje na druge organizacije, kao i

pitanje nadležnosti insitucija i organizacija.

Cilj publikacije je podizanje svijesti opšte javnosti o migracijama

kao globalnom fenomenu koji zahtijeva aktivno i koordinisano

učešće svih relevantnih društvenih aktera, kako državnih organa,

tako organizacija civilnog društva ali i medija i lokalnih zajednica.

9

REZIME


TERMINOLOGIJA1. Migracije - To je kretanje stanovništva, bez obzira na njegovu

dužinu i razloge koji ga pokreću; Uključuje migraciju izbjeglica,

raseljenih lica, ekonomske migrante, osobe koje se kreću u druge

svrhe, uključujući i spajanja porodice;

2. Migrant – osoba koja se kreće unutar granica svoje zemlje ili

van granica;

3. Lice koje traži međunarodnu zaštitu – je lice koje traži

međunarodnu zaštitu u Crnoj Gori, po zakonu koji se primjenjivao

do 31. decembra 2017. godine se zvao tražilac azila a od 1.

januara 2018. godine lice koje traži međunarodnu zaštitu;

4. Tražilac azila – stranac ili lice bez državljanstva koje podnese

zahtjev za međunarodnu zaštitu, po Zakonu od 1. januara 2018.

godine se zove stranac koji traži međunarodnu zaštitu;

5. Privremena (subsidijarna) zaštita – zaštita za stranca koji ne

ispunjava uslove za priznavanje statusa izbjeglice ali u odnosu na

koga postoje ozbiljni razlozi za vjerovanje da će u slučaju povratka

u državu porijekla ili ukoliko je riječ o licu bez državljanstva u

zemju njegovog poslednjeg prebivališta, biti izložen mučenju,

nehumanom ili ponižavajućem postupanju, ili bi njegov život,

bezbjednost i sloboda bili ugroženi nasiljem opštih razmjera

koje je izazvano spoljnom agresijom ili unutrašnjim oružanim

sukobima ili masovnim kršenjem ljudskih prava;

6. Izbjeglica – ili lice bez državljanstva koje se, zbog opravdanog

straha da će biti progonjen zbog svoje rase, vjere, nacionalnosti,

pripadnosti određenoj društvenoj grupi ili političkih mišljenja, ne

nalazi u državi porijekla, ili stalnog boravka i nije u mogućnosti ili

zbog straha ne želi da se stavi pod zaštitu te države;

7. Azilant – stranac kojem je, na osnovu odluke organa koji je

odlučivao o zahtjevu za dobijanje azila, priznat status izbjeglice ili

odobren drugi oblik zaštite-dodatna ili privremena zaštita;

8. Maloljetno lice bez pratnje – stranac mlađi od 18 godina

života, koji je ostao bez pratnje oba roditelja ili staratelja prije

ili nakon dolaska u Crnu Goru, sve dok ne bude stavljen pod

starateljstvo;

9. Apatrid – osoba koju nijedna država ne smatra svojim

državljaninom usled zakonskih predispozicija;

10. Iregularni migrant – stranac koji je na teritoriju Crne Gore

nezakonitim putem (preko tzv. zelene granice) ili je nastavio da

boravi na teritoriji Crne Gore nakon isteka dozvole za boravak;

11. Zabrana vraćanja (non refoulment) – zabrana

protjerivanja osoba u drugu državu gdje bi ta osoba bila izložena

stvarnom riziku od progona zbog njegove rase, pola, vjere,

nacionalne pripadnosti i pripadnosti određenoj društvenoj grupi,

odnosno u državu gdje postoji rizik da će osoba biti podvrgnuta

mučenju, nečovječnom ili ponižavajućem postupanju ili

kažnjavanju. Primjenjuje se na udaljenja svih osoba bez obzira na

njihov imigracioni status:

12. Putni list – Putna isprava je javna isprava koja crnogorskom

državljaninu služi za prelazak državne granice radi putovanja u

drugu državu i boravka u drugoj državi i za povratak u Crnu Goru;

13. Laissez passer – međunarodni putni list koji se izdaje za

slobodno kretanje;

14. Dobrovoljni povratak – odluka stranca da se dobrovoljno

11

vrati u matičnu zemlju a u najčešćem slučaju uz asistenciju

Međunarodne organizacije za migracije;

15. Readmisija – postupak vraćanja i prihvatanja lica koja ne

ispunjavaju ili više ne ispunjavaju uslove za ulazak ili boravak na

teritoriji druge države;


Pravo na azil predstavlja kategoriju međunarodnog prava

i predviđeno je članom 14 stav 1 Univerzalne deklaracije o

ljudskim pravima iz 1948. godine: „Svako ima pravo da traži i uživa

u drugim zemljama azil od proganjanja“. Ženevska konvencija uz

Protokol iz New Yorka, kao i Konvencija za zaštitu ljudskih prava i

osnovnih sloboda, Konvencija o sprječavanju mučenja i drugog

okrutnog, neljudskog i ponižavajućeg postupanja ili kažnjavanja,

Konvencija o pravima djeteta, uz pravnu tekovinu ili acquis

communautaire Europske unije, čine stožere u području prava

azila.

Pravo na azil je garantovano Ustavom Crne Gore, a osnovni

propis kojim je uređeno ovo pravo je Zakon o azilu. Ustav Crne

Gore, u članu 44, propisuje pravo azila: “Stranac koji osnovano

strahuje od progona zbog svoje rase, jezika, vjere ili pripadnosti

nekoj naciji ili grupi ili zbog političkih uvjerenja može da traži azil

u Crnoj Gori. Stranac se ne može protjerati iz Crne Gore tamo

gdje mu, zbog rase, vjere, jezika ili nacionalne pripadnosti, prijeti

osuda na smrtnu kaznu, mučenje, neljudsko ponižavanje, progon

ili ozbiljno kršenje prava koja jemči ovaj Ustav. Stranac se može

protjerati iz Crne Gore samo na osnovu odluke nadležnog organa

i u zakonom propisanom postupku.”

Shodno zvaničnim podacima Ministarstva unutrašnjih poslova,

Direkcije za azil, od 2006. godine do 30. juna 2018. godine

statistika podnešenih zahtjeva za azil izgleda na sledeći način:

Godina Broj tražilaca azila

2007 3

2008 7

2009 20

2010 9

2011 239

2012 1529

2013 3554

2014 2312

2015 1573

2016 344

2017 850

2018 (30.06.2018.) 1886

Prije velikog migratorskog talasa koji je pogodio sve zemlje

Evrope u 2015. godini, Crna Gora je bila na 5. mjestu u Evropi

po broju tražilaca azila shodno broju stanovnika. Međutim,

otvaranjem tzv. „Balkanske rute“ 2015. godine, koja je išla iz

Grčke prema Makedoniji drastično je smanjen broj tražilaca azila

i migranata u Crnoj Gori.

Od tada je Crna Gora evidentirala manji broj tražilaca azila koji su

u najvećem dijelu bili u tranzitu kroz Crnu Goru. To naravno ne

znači da u tom trenutku nije bilo tražilaca azila koji su željeli da

ostanu u Crnoj Gori, a neki od njih su i dobili status izbjeglice ili

status dodatne zaštite shodno uslovima koje je u tom trenutku

propisivao Zakon o azilu (Sl. list RCG br.45/2006).

Međutim, migracije kao globalni fenomen su nešto sa čim se

sve zemlje suočavaju u manjem ili većem obimu i ne očekuje se

potpuni prestanak migracija.

Imajući u vidu dešavanja na Balkanu, Vlada Crne Gore je 2015.

godine pripremila Operativni plan za djelovanje u slučaju

povećanog priliva migranata. Međutim, u Crnoj Gori nisu

ANALIZA SITUACIJE U CRNOJ GORI

13

ispunjeni preduslovi za aktiviranje Operativnog plana za

djelovanje u slučaju povećanog priliva. Imajući u vidu da je

dokument Operativnog plana povjerljivog tipa, tokom ovog

istraživanja nismo bili u mogućnosti da saznamo pojedinosti tog

plana4.

Crna Gora je tokom 2016. i 2017. godine bilježila manje brojeve

migranata i tražilaca azila, ali se situacija već u avgustu 2017.

godine značajno promijenila i broj tražilaca azila je počeo da

se osjetno povećava usljed povećanog broja prelazaka zelene

granice iz pravca Albanije.

Tako povećan broj je zahtijevao veće angažovanje smještajnih

kapaciteta osim Centra za prihvat tražilaca azila u Spužu. Stoga

je obezbijeđen dodatni smještaj na Koniku za lica koja traže

međunarodnu zaštitu u Crnoj Gori.

Slika: Centar za prihvat lica koja traže međunarodnu zaštitu u

Spužu

4) - http://www.gov.me/ResourceManager/FileDownload.aspx?rId=266271&rType=2

Oba smještajna objekta su otvorenog tipa, što znači da lica koja

se smještaju (tražioci azila/međunarodne zaštite) imaju slobodu

kretanja, kao i sve neophodne usluge. U svim objektima u kojima

se smještaju tražioci azila predviđene su neophodne usluge

(medicinske pomoć, psihosocijalna podrška i dr).

Slika: “Alternativni” smještaj na Koniku

Kako migracije u Crnoj Gori uključuju i značajan broj lica koja

iregularno ulaze u zemlju, samim tim jedan broj lica se smješta u

Prihvatilište za strance, koje je zatvorenog tipa.

Prema podacima Direkcije za azil, od 2007. godine status

međunarodne i dodatne zaštite u Crnoj Gori je dobilo 63 lica, od

kojih se trenutno na teritoriji Crne Gore nalazi svega 32 lica.


Kada govorimo o migracijama u Crnoj Gori korisnike moramo

podijeliti na sledeće kategorije:

1. Migranti;

2. Stranci koji su izrazili namjeru za izražavanjem zahtjeva za

azil;

3. Tražioci azila/ stranci koji traže međunarodnu zaštitu;

4. Stranci sa odobrenom međunarodnom ili privremenom

zaštitom;

5. Crnogorski državljani vraćeni u Crnu Goru kroz sistem

readmisije ili dobrovoljnog povratka;

6. Stranci koji borave u Crnoj Gori po osnovu privremenih

radnih i boravišnih dozvola i stranci sezonski radnici.

Sve ciljne grupe shodno Zakono o međunarodnoj i privremenoj

zaštiti stranaca i Zakona o strancima imaju različit obim prava u

Crnoj Gori, te shodno tome i usluge koje organizacije civilnog

društva mogu pružati su različite.

Kada su u pitanju stranci koji u Crnoj Gori borave po osnovu

privremenih radnih i boravišnih dozvola, statistički podaci

najčešće variraju u zavisnosti od godišnjih kvota predviđenih

Zakonom o strancima i kvotama iz Zakona o zapošljavanju

u Crnoj Gori. Zakon o strancima jasno definiše obim prava i

obaveza ovih lica u Crnoj Gori kao i načine ostvarivanja prava

iz oblasti zdravstvene i socijalne zaštite u Crnoj Gori. Međutim,

obim prava i obaveza je difinisan osnovom po kojoj se odobrava

privremeni boravak na teritoriji Crne Gore.

Shodno Zakonu o strancima, strancima se može odobriti:

• boravak do 90 dana,

• privremeni boravak,

• stalni boravak.

Boravak do 90 dana se dozvoljava bez viza i boravišnih dozvola u

skladu sa viznim režimom u Crnoj Gori.

Privremeni boravak duži od 90 dana se može odobriti po osnovu:

1. spajanja porodice;

2. školovanja;

3. učešća u programima međunarodne razmjene učenika i

studenata ili drugim programima mladih;

4. specijalizacije, stručnog osposobljavanja ili praktične obuke

stranaca;

5. naučno-istraživačkog rada;

6. liječenja;

7. humanitarnih razloga;

8. korišćenja i raspolaganja pravom na nepokretnosti koju

posjeduje u Crnoj Gori;

9. obavljanja vjerske službe;

10. obavljanja volonterskog rada u okviru Evropske volonterske

službe;

11. boravka lica bez državljanstva;

12. rada; i

13. u drugim slučajevima u skladu sa zakonom i međunarodnim

ugovorom.

ANALIZA KORISNIČKIH KATEGORIJA

15

Kada je u pitanju ova ciljna grupa, ono što ostaje kao jedna od

najvećih prepreka jeste zdravstvena zaštita za članove porodica

stranaca koji u Crnu Goru dolaze kako bi radili sezonske ili druge

poslove.

Kada je riječ o crnogorskim državljanima vraćenim u Crnu Goru

kroz sistem readmisije, jako je teško prikupiti statističke podatke o

broju lica iz razloga nepostojanja jedinstvene baze podataka koji

bi evidentirala lica koja se kroz sistem readmisije ili dobrovoljnog

povratka vraćaju u Crnu Gori. Prema podacima Ministarstva

unutrašnjih poslova, Direkcije za readmisiju, planirana je za

naredni period izrada baze podataka i rad na evidentiranju

svih crnogorskih državljana koji su kroz sistem readmisije ili na

dobrovoljnoj osnovi vraćeni u Crnu Goru. Statistički podaci o

licima vraćenim kroz readmisiju u Crnu Goru su dostupni kroz

godišnje izvještaje Ministarstva unutrašnjih poslova, Direkcije

za readmisiju. Međutim, i sami predstavnici MUP-a otvoreno

govore o tome da podaci nisu kompletni i da nedostaju podaci

o licima koja se dobrovoljno vraćaju u Crnu Goru a o kojima

predstavnici MUP-a i drugih državnih institucija nisu informisani

usljed činjenice da zakonom nije predviđena obaveza javljanja u

MUP po povratku u matičnu zemlju. Samim tim ne možemo sa

sigurnošću govoriti o kojem je broju lica riječ, kada govorimo o

povratnicima iz zemalja EU ili drugih zemalja.

Statistički podaci pokazuju da je najveći broj evidentiranih

tražilaca azila u Crnoj Gori muškog pola, kao i da je riječ o malom

broju žena i djece, kao i maloljetnika bez pratnje. Jako je teško

govoriti o zemljama porijekla kada je ova ciljna grupa u pitanju

jer se ti podaci mijenjaju u zavisnosti od kretanja na Bliskom

Istoku, sukoba ali i ekonomske situacije.

Kada govorimo o maloljetnicima bez pratnje, veliki je izazov

precizno identifikovati maloljetnika i utvrditi pravo godište usljed

nedostatka odgovarajućih tehničkih kapaciteta.

Međutim kada govorimo o licima koja su dobila međunarodnu ili

subsidijarnu zaštitu u Crnoj Gori, prema podacima Crvenog krsta

Crne Gore, u najvećem dijelu je riječ o porodicama sa djecom i

ranjivim kategorijama, kojih je u Crnoj Gori trenutno 32.

Kada su u pitanju lica koja se smještaju u Centar za prihvat

lica koja traže međunarodnu zaštitu u 90% slučajeva je riječ o

muškarcima samcima, čiji je boravak u Crnoj Gori tranzitnog

karaktera.


Prvi put u Crnoj Gori, 2006. godine, donešen je Zakon o azilu

u čijem je fokusu azil i definicije novih pravnih kategorija i

pojmova kao što su: tražilac azila, zemlja porijekla, dodatna

zaštita, privremena zaštita itd, te je na ovaj način u crnogorsko

zakonodavstvo uvedena ova složena pravna materija.

Zakon o azilu usvojen je 17. jula 2006.godine („Sl.list RCG“ br.

45/06), stupio je na snagu 25. jula 2006.godine, a primjena

istog počela je 25.01.2007.godine. Donošenje zakona o azilu

predstavlja značajan korak na stvaranju sistema azila u Crnoj

Gori u ispunjavanju međunarodnih obaveza koje proističu iz

međunarodnih i evropskih dokumenata. To je ujedno i prvi zakon

iz ove oblasti u Crnoj Gori kojim se propisuju principi, uslovi

i postupak azila, priznavanje statusa izbjeglice i odobravanje

dodatne i privremene zaštite, prava i obaveze lica koja traže

azil, kojima je priznat status izbjeglice i odobrena dodatna i

privremena zaštita, kao i razlozi za prestanak i ukidanje statusa

izbjeglice i dodatne zaštite i prestanak privremene zaštite u Crnoj

Gori.

Zakonom su ispunjeni standardi Ženevske konvencije iz 1951.

godine i Njujorškog protokola iz 1967. godine i osiguralo se

poštovanje principa zabrane protjerivanja, kao i drugih prava

tražilaca azila i azilanata. Zakonom o azilu, u članu 2 stav 1,

garantovano je pravo stranca da traži azil u Crnoj Gori. Osnovni

principi koji su inkorporirani u Zakon su zabrana vraćanja i

protjerivanja, nediskriminacija, povjerljivost i zaštita podataka,

jedinstvo porodice, nekažnjavanje za nezakoniti ulazak ili

boravak, zaštita lica sa posebnim potrebama, odredbe koje

se odnose na pol, poštovanje pravnog poretka, pravna zaštita,

saradnja sa UNHCR-om.

Azil (međunarodna zaštita) se daje strancima kojima je potrebna

međunarodna zaštita u skladu sa Konvencijom o statusu izbjeglica

iz 1951. godine, Protokolom o statusu izbjeglica iz 1967. godine,

Evropskom konvencijom za zaštitu ljudskih prava i osnovnih

sloboda iz 1950. godine i drugim ratifikovanim međunarodnim

ugovorima i opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava,

saglasno Zakonu o međunarodnoj i privremenoj zaštiti. Status

izbjeglice priznaje se strancu ako se, po njegovom zahtjevu

za dobijanje azila, utvrdi da je opravdan strah od progona

zbog njegove rase, vjere, nacionalnosti, pripadnosti određenoj

društvenoj grupi ili političkih mišljenja u državi porijekla i zbog

toga ne može ili ne želi da koristi zaštitu države porijekla.

Osim statusa izbjeglice Zakon prepoznaje i dodatnu (subsidijarnu)

zaštitu, kao dopunsku zaštitu izbjeglica u skladu sa dokumentima

o ljudskim pravima, koja se odobrava strancu koji ne ispunjava

uslove za priznavanje statusa izbjeglice, a koji bi, u slučaju povratka

u državu porijekla ili drugu državu, bio podvrgnut mučenju ili

nečovječnom ili ponižavajućem postupanju ili kažnjavanju ili

bi njegov život, bezbjednost ili sloboda bili ugroženi nasiljem

opštih razmjera, spoljnom agresijom, unutrašnjim sukobima,

masovnim kršenjima ljudskih prava ili drugim okolnostima koje

ozbiljno ugrožavaju život, bezbjednost ili slobodu.

Takođe, Zakon normira i privremenu zaštitu kao hitnu i izuzetnu

mjeru, kojom se strancima obezbjeđuje zaštita u slučaju

masovnog, iznenadnog ili očekivanog dolaska iz države u kojoj

ANALIZA ZAKONODAVNOG OKVIRA

17

su njihov život, bezbjednost ili sloboda ugroženi nasiljem opštih

razmjera, spoljnom agresijom, unutrašnjim sukobima, masovnim

kršenjem ljudskih prava ili drugim okolnostima koje ozbiljno

ugrožavaju život, bezbjednost ili slobodu, a zbog masovnog

dolaska ne postoji mogućnost da se sprovede postupak po

pojedinačnim zahtjevima za utvrđivanje statusa izbjeglice.

Nakon donošenja prvog Zakona o azilu u Crnoj Gori formirana je

posebna organizaciona jedinica u okviru Ministarstva unutrašnjih

poslova – Direkcija za azil. Direkcija za azil prima zahtjeve za azil,

vodi postupak i donosi odluke po zahtjevu za azil, donosi odluke

o prestanku i ukidanju azila, vodi postupak i donosi odluke o

statusu lica koja već imaju status, izdaje isprave za dokazivanje

identiteta i putovanje u inostranstvo, pravnog statusa i prava u

skladu sa propisima, vodi evidenciju o situaciji u državi porijekla,

vodi postupak za odobravanje, odnosno ukidanje dodatne

zaštite, privremene zaštite i vrši druge poslove u oblasti azila.

Prve pripreme izmjena Zakona o azilu su nastupile u 2016.

godini, kada je i usvojen Zakon o međunarodnoj i privremenoj

zaštiti stranaca u Crnoj Gori, a sa datumom početka primjene 1.

januara 2018. godine.

Osim Zakona koji definiše sistem azila u Crnoj Gori, Vlada Crne

Gore je usvojila Strategiju za integrisano upravljanje migracijama

2018-2020, sa akcionim planom5. Strategija definiše aktivnosti

relevantih aktera na polju migracija obuhvatajući migracije i

ulazak stranaca u Crnu Goru, kao i aktivnosti kada je u pitanju

readmisija tj. prihvat crnogorskih državljana i povratnika po

sistemu readmije i dobrovoljnog povratka u Crnu Goru.

Početkom 2018. godine Nacionalna kancelarija za borbu protiv

trgovine ljudima, u saradnji sa UNICEF-om je kreirala Standardne

operativne procedure za postupanje sa maloljetnim migrantima

5) - http://www.gov.me/ResourceManager/FileDownload.aspx?rId=266271&rType=2

bez pratnje kao i djecom žrtvama trgovine ljudima.

U okviru Zakona o međunarodnoj i subsidijarnoj zaštiti stranaca

u Crnoj Gori, izrađen je set podzakonskih akata koji bi trebalo

da olakšaju implementaciju navedenog zakona. Pravilnici koji

su do sada izrađeni su: Pravilnik o izgledu i sadrzaju obrazaca i

nacinu izdavanja isprava za stranca koji je podnio zahtjev za

medjunarodnu zastitu azilanta i stranca pod supsidijarnom

zastitom, Pravilnik o uslovima smjestaja i nacinu obezbjedjivanja

smjestaja azilanta i stranca pod supsidijarnom zastitom, Pravilnik

o bližem načinu uzimanja otisaka prstiju i fotografije od stranca

koji izražava namjeru za podnošenje zahtjeva za međunarodnu

zaštitu, Pravilnik o pravilima boravka i kućnom redu u centru za

prihvat, Pravilnik o sadržaju i obrascu zahtjeva za međunarodnu

zaštitu stranca, Uredba o novčanoj pomoci za trazioce azila i lica

sa odobrenom zastitom, Pravilnik o smještaju lica u Prihvatilište

za strance.

Jedna od glavnih izmjena koju je novi Zakon donio jeste premještaj

nadležnosti Centra za smještaj lica koja traže međunarodnu

zaštitu, tako da je Centar za prihvat prešao iz Ministarstva rada

i socijalnog staranja pod nadležnost Ministarstva unutrašnjih

poslova. Lica koja dobiju status međunarodne ili privremene

zaštite prelaze pod nadležnost Uprave za zbrinjavanje izbjeglica

odnosno Ministarstvo rada i socijalnog staranja, koje u okviru

nadležnosti definisanih Zakonom dužno da pruži podršku u

integraciji i socijalnoj inkluziji ovih lica. Međutim, dosadašnja

implementacija Zakona je pokazala da određeni servisi i

usluge predviđene zakonom nisu u realizaciji usled nedostatka

kapaciteta ali i potrebnih podzakonskih akata, koji su po

informacijama od nadležnih institucija u izradi.

Novitet novog Zakona o međunarodnoj i privremenoj zaštiti


je i mogućnost za zaposlenje tražilaca azila, koji borave na

teritoriji Crne Gore i čiji postupak traje duže od 9 mjeseci. Po

informacijama Crvenog krsta Crne Gore, do sada niko od tražilaca

azila koji su ispunjavali uslov boravka na teritoriji Crne Gore nisu

bili u mogućnosti da zasnuju radni odnos.

Polovinom 2018. godine na svjetskom nivou usvojena su 2

dokumenta koja imaju za cilj definisanje obaveza i odgovornosti

iz Njujorške deklaracije6, usvojene na sjednici Ujedinjenih nacija

19. septembra 2016. godine. Riječ je o Globalnom odgovoru

za migrante7 i Globalnom odgovoru za izbjeglice8. Navedena

dokumenta su kreirana u saradnji UN agencija i država članica

UN-a i predstavljaju podsjetnik obaveza svih zemalja kada su u

pitanju poštovanja ljudskih prava, međunarodnog izbjegličkog i

humanitarnog prava.

Pored Zakona o međunarodnoj i privremenoj zaštiti, Zakon o

strancima u Crnoj Gori (Sl. list CG, 12/2018) predstavlja još jedan

veoma važan zakonodavni dokument značajan za boravak

stranaca u Crnoj Gori kao i njihov pristup pravima i definisanje

obaveza.

Jedan od ključnih elemenata za obezbjeđivanje adekvatne

socijalne zaštite jeste iznos sredstava koja se izdvajaju za potrebe

socijalne zaštite. Međutim, tokom pripreme ovog dokumenta

nismo mogli doći do podatka o iznosu koji se na državnom

nivou opredjeljuje za socijalnu zaštitu a za potrebe sistema azila

i integrisanog upravljanja migracijama. Podaci koji su tokom

istraživanja bili dostupni jesu podaci iz individualnih slučajeva i

iznos socijalnih davanja odobrenih individualnim rješenjima. Kada

6) - Ovdje možete pročitati tekst Njujorške deklaracije: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/RES/71/1

7) - https://refugeesmigrants.un.org/sites/default/files/180713_agreed_outcome_global_compact_for_migration.pdf

8) - http://www.unhcr.org/58e625aa7

9) - http://www.csrcg.me/images/Dokumenti/Uredbe/Uredba%20o%20visini%20nov%C4%8Dane%20pomo%C4%87i%20strancu%20koji%20tra%C5%BEi%20me%C4%91unarodnu%20za%C5%A1titu%20i%20azilantu%20i%20strancu%20pod%20supsidijarnom%20za%C5%A1titom_Sl.list%2028-18.pdf

su u pitanju lica koja imaju odobrenu zaštitu u Crnoj Gori ili status

regulisam Zakonom o strancima i Zakonom o međunarodnoj i

privremenoj zaštiti, primjenjuju se odredbe Zakona o socijalnoj i

dječijoj zaštiti u Crnoj Gori, kao i odredbe pravilnika o ostvarivanju

materijalnih i socijalnih davanja u Crnoj Gori. Međutim, kada

govorimo o strancima koji traže međunarodnu zaštitu u Crnoj

Gori, shodno Zakonu o međunarodnoj i privremenoj zaštiti, ova

lica imaju pravo na jednokratnu novčanu pomoć shodno Uredbi

o visini novčane pomoći strancu koji traži međunarodnu zaštitu9

(Sl. list CG br. 28/18). Prema podacima koji su nam bili dostupni

od strane korisnika i NVO Pravni centar, odobrene jednokratne

pomoći su bile u iznosima između 10 (deset) i 30 (eura). Od

početka primjene Zakona o međunarodnoj i privremenoj zaštiti

stranaca u Crnoj Gori, veliki broj tražilaca azila, uz podršku i

asistenciju NVO Pravni centar je podnio zahtjev za jednokratnu

novčanu pomoć. Međutim, najveći broj ovih zahtjeva ne bude

realizovan usled činjenice da najveći broj tražilaca azila vrlo brzo

napušta Crnu Goru.

19

Zakonom o međunarodnoj i privremenoj zaštiti stranaca u

Crnoj Gori definisane su nadležnosti državnih organa kada je u

pitanju podrška tražiocima azila i/ili licama sa međunarodnom ili

privremenom zaštitom.

U nastavku ćemo predočiti organizacije kao i pojedinačne

nadležnosti institucija i organizacija koje pružaju podršku ovoj

ciljnoj grupi.

1) Ministarstvo unutrašnjih poslova - Direkcija za azil

Nadležnost Direkcije za azil je evidentiranje lica koja traže

međunarodnu zaštitu u Crnoj Gori kao i prvostepeno

odlučivanje po zahtjevima za međunarodnu zaštitu. Kako se

potvrda o podnešenom zahtjevu izdaje na period od mjesec

dana, Direkcija za azil je nadležna za produženje potvrde o

podnešenom zahtjevu za međunarodnu zaštitu, koja ujedno

predstavlja i identifikacioni dokument tražioca azila i daje mu/joj

mogućnost slobodnog kretanja u zemlji kao i ostvarivanja svih

prava propisanih Zakonom o međunarodnoj i privremenoj zaštiti

stranaca u Crnoj Gori.

Tokom trajanja postupka po podnešenom zahtjevu za azil,

Direkcija za azil je nadležna za sprovođenje intervjua i prikupljanja

dokaza o validnosti podnešenog zahtjeva za međunarodnu

zaštitu.

Nakon odobrenog statusa u Crnoj Gori, Direkcija za azil je nadležna

za izdavanje odgovarajućih identifikacionih dokumenata.

Osim gore navedenih nadležnosti, Direkcija za azil takođe

učestvuje u postupcima spajanja porodica i obezbjeđivanja

potrebnih dokumenata.

2) Ministarstvo unutrašnjih poslova – Centar za prihvat

lica koja traže međunarodnu zaštitu

Centar za prihvat lica koja traže međunarodnu zaštitu je otvoren

2014. godine u Spužu uz finansijsku podršku UNHCR-a i Evropske

komisije. Centar za prihvat ima svu neophodnu infrastrukturu za

smještaj 75 lica sa kapacitetima koji su podijeljeni za porodice,

djecu, žene i samce. Osim infrastrukturnih kapaciteta, Centar

ima potrebno osoblje za pružanje psihosocijalne i medicinske

podrške (socijalni radnici, psiholog, pedagog, medicinski radnici).

3) Ministarstvo unutrašnjih poslova – Uprava policije –

Direkcija za readmisiju i ilegalne migracije

Direkcija za readmisiju i ilegalne migracije je direkcija koja

je zadužena prevashodno za povratak migranata u matičnu

zemlju koji se nalaze na teritoriji Crne Gore bez adekvatnih

identifikacionih dokumenata i boravišnih dozvola.

Direkcija za readmisiju i ilegalne migracije u okviru svojih

ANALIZA AKTERA U PRUŽANJU SOCIJALNIH USLUGA MIGRANTIMA

Državne institucije


nadležnosti obezbjeđuje adekvatnu proceduru i dokumenataciju

za povratak lica u matičnu zemlju.

Osim rada sa migrantima na teritoriji Crne Gore, Direkcija za

readmisiju i ilegalne migracije je zadužena i za prihvatanje

crnogorskih državljana koji su napustili Crnu Goru i ilegalno

boravili u drugim zemljama ili crnogorski državljani koji su dobili

negativna rješenja po zahtjevima za azil u zemljama Evropske

Unije a koje je potrebno po sistemu readmisije vratiti u Crnu

Goru.

4) Uprava policije – Odsjek za strance, vize i suzbijanje

ilegalnih migracija

Odsjek za strance, vize i suzbijanje ilegalnih migracija je nadležno

za smještaj u Prihvatilištu za strance, lica koja ilegalno borave

na teritoriji Crne Gore ili su za vrijeme trajanja postupka po

zahtjevu za međunarodnu zaštitu počinili prekršaj ili krivično

djelo. Lica koja su ilegalno boravila na teritoriji Crne Gora, a koja

se smještaju u Prihvatilištu za strance, u saradnji sa Direkcijom za

readmisiju se vraćaju u matičnu zemlju ili prvu sigurnu zemlju u

koju su podnijeli zahtjev za međunarodnu zaštitu.

Osim smještaja lica koja borave ilegalno na teritoriji Crne Gore,

Prihvatilište za strance je mjesto u kojem po novom zakonu

migranti mogu izraziti namjeru za podnošenje zahtjeva za azil,

nakon čega migranti imaju rok do 15 dana da podnesu zahtjev

za međunarodnu zaštitu i uđu u sistem azila u Crnoj Gori. Po

dobijanju potvrde o izraženoj namjeri za podnošenje zahtjeva za

međunarodnu zaštitu, ova lica imaju pravo na slobodu kretanja

kao i smještaj u Zakonom predviđene smještajne kapacitete.

5) Ministarstvo unutrašnjih poslova – Nacionalna

kancelarija za borbu protiv trgovine ljudima

Nacionalna kancelarija za borbu protiv trgovine ljudima u

okviru svoje nadležnosti vrši monitoring nad postupanjem sa

potencijalnim žrtvama trgovine ljudima i vrši edukaciju svih

relevatnih subjekata o pravima ovih lica kao i mehanizme zaštite u

okviru zakona i međunarodnih regulativa. Nacionalna kancelarija

za borbu protiv trgovine ljudima je u saradnji sa UNICEF-om, a uz

podršku svih relevatnih vladinih i nevladinih aktera, kreirala SOP

za postupanje sa maloljetnim migrantima bez pratnje i djecom

žrtvama trgovine ljudima. U dokumentu su jasno definisane

nadležnosti i obaveze svih institucija i organizacija kada je u

pitanju zaštita i podrška maloljetnim migrantima bez pratnje.

6) Ministarstvo rada i socijalnog staranja – Uprava za

zbrinjavanje izbjeglica

Do 1. januara 2018. godine nadležnost Uprave za zbrinjavanje

izbjeglica je bilo smještanje lica koja traže međunarodnu zaštitu u

Crnoj Gori u okviru Centra za prihvat. Po početku implementacije

Zakona o međunarodnoj i privremenoj zaštiti, Uprava za

zbrinjavanje izbjeglica je predala nadležnost Ministarstvu

unutrašnjih poslova.

Shodno novoj strukturi i zakonu, Uprava za zbrinjavanje izbjeglica

je postala nadležna za pitanja smještaja, integracije lica, edukacija

i pristup tržištu rada koja su dobila međunarodnu ili privremenu

zaštitu u Crnoj Gori odnosno koordinacije sistema podrške za

integraciju i socijalnu inkluziju ove ciljne grupe.

S tim u vezi, Uprava za zbrinjavanje izbjeglica trenutno radi na

izradi Brošure o pravima lica sa odobrenom međunarodnom ili

privremenom zaštitom.

Pored pružanja podrške licima koja su dobila međunarodnu ili

privremenu zaštitu, Uprava za zbrinjavanje izbjeglica je nadležna

za pitanja reintegracije crnogorskih državljana vraćenih po

sistemu readmisije u Crnu Goru.

21

7) Ministarstvo rada i socijalnog staranja – Centar za

socijalni rad

Centri za socijalni rad imaju veoma važnu ulogu u sistemu azila

prevashodno kada je u pitanju podrška za ranjive kategorije, kao

što su djeca, samohrane majke, porodice, lica koja su žrtve nekog

oblika nasilja.

Naročito veliki značaj rada Centra za socijalni rad se uočava kada

su u pitanju maloljetni migranti bez pratnje i kada je neophodno

odrediti staratelja kako bi ta djeca mogla podnijeti zahtjev

za međunarodnu zaštitu i uću u sistem koji može da im pruži

podršku i zaštitu.

Zakon o međunarodnoj i privremenoj zaštiti takođe predviđa

jednokratnu novčanu pomoć za lica koja traže međunarodnu

zaštitu, koja se ostvaruje shodno Uredba o novcanoj pomoci za

trazioce azila i lica sa odobrenom zastitom, a koja se implementira

preko Centara za socijalni rad u opštini u kojoj boravi lice koje

traži međunarodnu zaštitu ili ima prijavljeno prebivalište.

Takođe, imaju u vidu da lica koja dobiju međunarodnu ili

privremenu zaštitu imaju pravo na socijalnu usluge u skladu

sa Zakonom o socijalnoj i dječjoj zaštiti u Crnoj Gori, Centar za

socijalni rad je dužan da prati integraciju ovih lica i omogući

pristup postojećim socijalnim uslugama u Crnoj Gori.

8) Zavod za zapošljavanje

Nadležnost Zavoda za zapošljavanje je definisana Zakonom o

zapošljavanju i pruža asistencije prilikom zapošljavanja lica koja

su dobila međunarodnu ili privremenu zaštitu.

Kako je već navedeno u prethodnom tekstu, Zakon o

međunarodnoj i privremenoj zaštiti definište mogućnost

zapošljavanja tražilaca azila koji borave na teritoriji Crne Gore

i čiji postupak traje duže od 9 mjeseci. Međutim, trenutno

važeći Zakon o zapošljavanju ne predviđa ovu kategoriju lica

kao zapošljivu kategoriju i trenutno nema mogućnosti za

zapošljavanje ovih lica.

Po saznanjima dobijenim od strane Zavoda za zapošljavanje,

planirane izmjene Zakona o zapošljavanju će prilagoditi

postojeću strukturu u cilju implementacije ovog člana zakona.

Prema podacima Zavoda za zapošljavanje lica sa međunarodnom

ili privremenom zaštitom od 32 (koliko ih trenutno boravi u

Crnoj Gori) nisu u radnom odnosu, prije svega jer je među njima

značajan broj djece ili samohranih majki.

9) Ministarstvo zdravlja – Domovi zdravlja, KBC

Ministarstvo zdravlja sa svim institucijama koje imaju nadležnosti

u oblasti zdravstvene zašite predstavlja veoma značajnu kariku

u pružanju zdravstvenih usluga licima koje traže međunarodnu

zaštitu u Crnoj Gori. Zdravstvena zaštita predstavlja jednu od

najbitnijih komponenti pružanja usluga i djelovanja u situacijama

vanredne situacije ali i redovnog djelovanja.

Dosadašnja praksa, po iskustvima institucija i organizacija je

pokazala, da postojeći zdravstveni sistem adekvatno zadovoljava

urgentne potrebe lica koja traže međunarodnu zaštitu u Crnoj

Gori. Takođe, obučene i licencirane organizacije civilnog društva

za pružanje prve pomoći i organizovanje preventivnih aktivnosti

mogu pružiti asistenciju u obezbjeđivanju adekvatne medicinske

njege i zdravstvene zaštite.

10) Ministarstvo prosvjete

Obrazovanje predstavlja jedan od najbitnijih elemenata kada

je u pitanju integracija ali i zapošljavanje lica sa odobrenom

međunarodnom ili privremenom zaštitom. Shodno Zakonu

o međunarodnoj i privremenoj zaštiti stranaca, obrazovanje

predstavlja obavezu naročito kada su u pitanju djeca. Takođe


učenje crnogorskog jezika predstavlja ključni faktor za

uključivanje i integraciju u crnogorsko društvo a samim tim i

osposobljavanje ovih lica da samostalno funkcionišu u zajednici.

Dosadašnja praksa je pokazala da ne postoji zvanična obaveza

učenja crnogorskog jezika za lica koja su dobila međunarodnu

ili privremenu zaštitu kao ni organizovanog kursa crnogorskog

jezika, izuzev pojedinačnih aktivnosti organizovanih od strane

organizacija civilnog društva. Trenutno Crveni krst Crne Gore u

okviru projektnih aktivnosti organizuje kurs crnogorskog jezika

kako za lica koja imaju odobrenu zaštitu u Crnoj Gori, tako i za lica

koja traže međunarodnu zaštitu.

Prema podacima organizacija koje rade na pružanju podrške

licima u integraciji, ne postoje individualni planovi za uključivanje

djece u osnovne i srednje škole, bez obzira na prethodno

obrazovanje u matičnoj zemlji ili uzrast djeteta.

Međunarodne organizacije1) UNHCR

Visoki komesarijat Ujedinjenih nacija za izbjeglice (UNHCR) kao

organizacija koja dugi niz godina pruža podršku raseljenim i

interno raseljenim licima, kao i izbjeglicama u Crnoj Gori, i tokom

migrantskog talasa na Balkanu, usmjerava svoje aktivnosti i

resurse na način da pruži podršku prevashodno licima koja traže

međunarodnu zaštitu ali i državnim institucijama u Crnoj Gori u

cilju poboljšanja uslova u Centru za prihvat i smještaj lica koja

traže međunarodnu zaštitu u Crnoj Gori, ali i u cilju poboljšanja

integracije lica sa odobrenom međunarodnom ili privremenom

zaštitom.

Jedan od glavnih zadatak UNHCR-a je monitoring implementacije

Zakona o međunarodnoj i privremenoj zaštiti ali primjene

međunarodnih konvencija i poštovanja ljudskih prava.

Osim rada sa izbjeglicama, raseljenim i interno raseljenim licima,

licima koja traže međunarodnu zaštitu, UNHCR takođe pruža

podršku i licima bez državljanstva, što ujedno u kontekstu

migracija predstavlja veoma značajnu podršku, posebno imajući

u vidu broj djece koja su se rodila tokom putovanja migranata

na putu ka zemljama Zapadne Evrope i različitih zakonskih

procedura, usled čega je nerijedak slučaj da su djeca na taj način

rođena u velikom broju bez državljanstva.

Kroz direktne aktivnosti ili kroz partnersku saradnju sa

organizacijama civilnog društva, UNHCR obezbjeđuje podršku

u dijelu: pravne pomoći, pristupa pravima a naročito sistemu

azila, psihosocijalnu podršku, pribavljanja dokumenata, podršku

u ostvarivanju zdravstvene zaštite, individualnu podršku,

zastupanje, registracija, obrazovanja i prevođenja.

UNHCR je takođe učestvovao u izradi Operativnog plana u

slučaju povećanog priliva migranta u Crnoj Gori.

2) IOM

Međunarodna organizacija za migracije (IOM), kao članica

Ujedinjenih nacija, sprovodi aktivnosti u Crnoj Gori koje za ciljnu

grupu imaju tražioce međunarodne zaštite ali pružanje podrške

u cilju jačanja kapaciteta državnih institucija kada je u pitanju

sistem azila.

Kao jedna od mandatnih aktivnosti IOM-a u Crnoj Gori je

asistencija prilikom dobrovoljnog povrataka migranata u zemlju

porijekla. Pored obezbjeđivanja sredstava i dokumentacije za

23

dobrovoljni povratak migranta, IOM pruža podršku Centru

za prihvat i smještaj lica koji traže međunarodnu zaštitu, ali i

Graničnoj policiji prilikom transporta migranata iz pograničnog

dijela do Direkcije za azil. Pored navedenog, IOM pruža asistenciju

u registraciji migranata u Prihvatilištu za strance kao i usluge

prevođenja.

Organizacije civilnog društva u Crnoj Gori1) Crveni krst Crne Gore

Crveni krst Crne Gore, kao humanitarna organizacija, od nastanka

se bavi pružanjem humanitarne pomoći socijalno ugroženim

i ranjivim kategorijama, izbjeglicama, raseljenim i interno

raseljenim licima.

Od 2015. godine Crveni krst Crne Gore aktivno pruža podršku

licima koja traže međunarodnu zaštitu u Crnoj Gori, kao i licima

koja su dobila zaštitu.

Aktivnosti koje Crveni krst Crne Gore sprovodi u okviru mandata

Crvenog krsta ali i u ovkiru projektnih aktivnosti su: distribucija

humanitarne pomoći, psihosocijalna podrška, služba traženja

(uspostavljanje porodičnih veza), asistencija u integraciji i u

komunikaciji sa lokalnom zajednicom ali i državnim institucijama,

organizovanje kursa crnogorskog jezika, pomoć u izradi

domaćih zadataka za djecu migrante, organzovane edukativnih

preventivnih radionica (prva pomoć, antitrafiking, HIV/AIDS,

rodna ravnopravnost), psihološka savjetovanja, organizovanje

kulturnih i sportskih aktivnosti u cilju zbližavanja zajednica,

prevođenje.

Crveni krst Crne Gore ima 21 lokalnu organizaciju i pruža podršku

migrantima, tražiocima međunarodne zaštite i izbjeglicama na

cijeloj teritoriji Crne Gore.

2) NVO Pravni centar

NVO Pravni centar pruža besplatnu pravnu pomoć tražiocima

međunarodne zaštite i licima sa odobrenom zaštitom, kao i

pomoć u pristupu pravima. U okviru aktivnosti koje sprovodi,

Pravni centar zastupa tražioce međunarodne zaštite u

postupku traženja međunarodne zaštite, priprema za intervjue,

obezbjeđuje potrebnu dokumentaciju, pružanje asistencije u

spajanju porodica i pristupu pravima.

NVO Pravni centar sprovodi aktivnosti na teritoriji Podgorice, Bara

i Berana.

3) NVO Bona fide

NVO Bona fide je organizacija civilnog društva koja sprovodi

aktivnosti u Pljevljima i primarno polje djelovanja je pružanje

podrške ženama i djeci žrtvama nasilja kroz program u sigurnoj

kući. S obzirom da je poslednjih mjeseci povećan broj migranata

na teritoriji Pljevalja ali bez obezbijeđenog smještaja, NVO Bona

fide je smještala značajan broj ovih lica koja su boravila po

nekoliko dana u Pljevljima pokušavajući da ilegalno napuste Crnu

Goru i pređu u Bosnu i Hercegovinu. U periodu od 10 mjeseci,

konkretno od 4 februara, kada je primila prve migrante, pa do

sredine novembra 2018 godine, ova organizacija je obezbijedila

humanitarnu pomoć i smještaj za oko 1600 lica.

U Crnoj Gori postoji veliki broj organizacija koje obezbjeđuju

servise podrške za razlicite kategorije lica, a koje mogu biti

snažan resurs u razvoju servisa namijenjenih migrantima/

tražiocima azila/povratnicima. Međutim u ovom trenutku ne

postoji validna baza podataka o ovim organizacijama, što bi u


Međusektorska saradnjaprilikom pružanja usluga

narednom periodu trebalo biti dio posebne ekspertize.

Važno je naglasiti da se dio organizacija civilnog društva aktivno

bavi monitoringom zakonodavnog i političkog okvira vezanog za

migracije, kampanjama, reintegracijom žrtva trgovine ljudima,

Roma, raseljenih i interno raseljnih lica, poput NVO CEDEM, SOS

telefon za žene i djecu žrtve nasilja Podgorica, Crnogorski ženski

Lobi i td.

Tokom istraživanja i razgovora sa nadležnim institucijama se

došlo do zaključka da ne postoji jedinstvena međusektorska

grupa koja obuhvata kako državne institucije tako i organizacije

civilnog društva koje predstavljaju veoma važnog aktera kada je

u pitanju pružanje socijalnih usluga u Crnoj Gori.

Kada su u pitanju državni organi postoji Operativni tim za

djelovanje u slučaju povećanog priliva migranata koji obuhvata

nadležne državne institucije, međunarodne organizacije i Crveni

krst Crne Gore.

Pored pomenutog operativnog tima, oformljena je međuresorska

radna grupa koja ima za cilj da okupi predstavnike državnih

organa nadležnih za praćenje implementacije Akcionog plana za

implementaciju strategije za integrisano upravljanje migracijama.

Jedna od formalnih međusektorskih grupa koja okuplja

predstavnike kako državnog sistema tako i organizacija civilnog

društva je Nacionalna kancelarija za borbu protiv trgovine

ljudima, koja u okviru svojih nadležnosti obuhvata aktivnosti u

dijelu prevencije, identifikovanja i zaštite žrtava trgovine ljudima,

bez obzira na njihov imigracioni status u zemlji, te samim tim

tretira i pitanje žrtava trgovine ljudima među migrantima, licima

koja traže međunarodnu zaštitu i lica sa odobrenom zaštitom.

Međutim, kako smo već naveli ne postoji formalna međusektorska

saradnja između relevantnih državnih institucija i potencijalnih

pružalaca usluga iz redova organizacija civilnog društva. Kako su

organizacije civilnog društva nosilac značajnog broja socijalnih

usluga, neophodno ih je u narednom periodu uključiti u rad

sa migrantima i tražiocima međunarodne zaštite u okviru i

shodno Zakonu o međunarodnoj i privremenoj zaštiti stranaca

u Crnoj Gori, a opet vodeći računa prevashodno o bezbjednosti

i sigurnosti crnogorskih državljana i poštovanju važećih zakona.

Prema riječima Uprave za zbrinjavanje izbjeglica, koja je nadležna

za poslove smještaja, integracije lica sa odobrenom zaštitom,

kao i pristup pravima, do sada nije potpisivala memorandume

o saradnji sa organizacijama civilnog društva kada je u pitanju

integracija azilanata usled novonastale izmjene i podjele

nadležnosti. Svakako, saradnje je bilo sa organizacijama kao

što su UN agencije, Crveni krst Crne Gore, NVO Pravni centar i

mišljenja se da bi to trebalo biti i na većem nivou.

U narednom periodu očekuje potpisivanje memoranduma o

saradnji sa zainteresovanim organizacijama civilnog društva

osposobljenim za rad sa ovom ciljnom grupom, kako bi se što

bolje pružila podrška u integraciji i socijalnoj inkluziji lica sa

odobrenom zaštitom u Crnoj Gori.

25

Dodatno je uočeno da ne postoje grupe za podršku tražilaca

međunarodne zaštite u Crnoj Gori kao i lica sa odobrenom

zaštitom, koje podrzumijevaju organe lokalnih samouprava i

lokalnih zajednica što predstavlja ključni faktor kada govorimo

o integraciji i socijalnoj inkluziji ove ciljne grupe. Dosadašnje

iskustvo i praksa širom Evrope je pokazala da je neophodno raditi

na uključivanju organa lokalnih zajednica ali i samih korisnika u

kreiranje servisa predviđenih za podršku migrantima/tražiocima

međunarodne zaštite/lica sa odobrenom zaštitom.

Imajući u vidu postojeći broj organizacija civilnog društva koje

se bave pružanjem socijalnih usluga u Crnoj Gori, veoma mali

broj organizacija je direktno uključen u rad sa korisnicima koji

pripadaju bilo kojoj od kategorija navedenih u prethodnom

tekstu.

Nekoliko organizacija kao što su CEDEM, Građanska alijansa kao

i Centar za prava djeteta su se bavila analizom sistema azila,

poštovanja ljudskih prava, predloga održivijih, praktičnijih i

humanijih načina postupanja sa migrantima, tražiocima azila kao

i povratnicima. Dosadašnji izvještaji međunarodnih organizacija i

Evropske komisije je dao pozitivne ocjene na rad Vlade Crne Gore

u dijelu sistem azila uz preporuke unapređenja podzakonskih

dokumenata koji mogu da olakšaju funkcionisanje sistema.

Kako Crna Gora do 2018. godine nije bila na glavnoj migrantskoj

ruti, nije se dalo procijeniti u kom pravcu bi išlo djelovanje Crne

Gore kada je u pitanju postupanje sa migrantima koji dolaze iz

zemalja Bliskog istoka i Afrike.

Međutim, kada je riječ o postupanju i reintegraciji crnogorskih

državljana, povratnika kroz sistem readmisije ili dobrovoljni

povratak u Crnu Goru, osim zakonodavnog okvira nedostaje

značajan set aktivnosti što pokazuje i interesovanje Svetske

banke za sistem reintegracije povratnika u Crnu Goru, a poseban

akcenat se stavlja na povratnike Rome, koji predstavljaju

jednu od najranjivijih grupa u Crnoj Gori. Takođe pored

reintegracijskih programa, do danas je ostalo neriješeno pitanje

urgentnog smještaja za pojedince i porodice koje nemaju

obezbijeđen smještaj po povratku u matičnu zemlju. Pored toga,

neinformisanost samih korisnika iz grupe povratnika predstavlja

veliku prepreku za adekvatan pristup pravima.

Tokom istraživanja Crveni krst Crne Gore je istakao nekoliko

primjera dobre saradnje u cilju pružanja što bolje podrške

migrantima/tražiocima azila/povratnicima. Saradnja je

ostvarivana na polju dobrovoljnog povratka migranata u

matične zemlje, na način na koji je Crveni krst Crne Gore lice

sa zahtjevom za dobrovoljni povratak upućivao na IOM, kao

nadležnu UN agenciju, informišući i nadležnu direkciju u

Ministarstvu unutrašnjih poslova. Tokom postupka organizovanja

dobrovoljnog povratka, sve tri institucije/organizacije su bile

u redovnom kontaktu i razmjenjivale informacije u cilju što

efikasnijeg djelovanja i zadovoljavanja svih humanitarnih

potreba u datom slučaju. IOM i MUP su radili na pribavljanju

neophodne dokumentacije, UNHCR je obezbijedio privremeni

smještaj dok je Crveni krst Crne Gore pružao psihosocijalnu

podršku i humanitarnu pomoć.

Takođe su i u Centru za prihvat istakli kao primjer dobre prakse

saradnju sa UN agencijama i Crvenim krstom Crne Gore, na način

dopunjavanja i zajedničkog reagovanja kako bi se zadovoljile

sve humanitarne i medicinske potrebe korisnika smještenih u

smještajnim kapacitetima na nivou države.


Posmatrajući globalne migracijske tokove, kao i dešavanja

na Balkanu, uočen je značajan i nezamjenljiv rad organizacija

civilnog društva u pružanju humanitarne, psihosocijalne i

medicinske podrške kako u vanrednim situacijama tako i nakon

stabilizovanja situacije.

Imajući u vidu da Crna Gora nije bila zahvaćena migrantskim

talasom na način da je bilo neophodno proglašenje vanredne

situacije, sve dosadašnje aktivnosti su se sprovodile u okviru

redovnih i postojećih državnih sistema predviđenih za ovu ciljnu

grupu.

Kada je u pitanju rad na terenu i konkretno pružanje usluga

migrantima i tražiocima azila u Crnoj Gori, pored nadležnih

državnih institucija (Ministarstvo unutrašnjih poslova, Uprava

za zbrinjavanje izbjeglica, Centri za socijalni rad, Ministarstvo

zdravlja, Zavod za zapošljavanje) identifikovano je nekoliko

organizacija koje aktivno pružaju podršku kako sistemu azila ali

i direktnim putem samim korisnicima.

Međutim, neophodno je da se sve aktivnosti koje se sprovode

kada je ova ciljna grupa u pitanju, sprovode u koordinaciji

sa nadležnim institucijama za prihvat, smještaj i integraciju i

predstavljaju asistenciju postojećem sistemu.

Pružanje podrške ovim licima u velikoj mjeri otežava jezička

barijera, a nemogućnost angažovanja prevodilaca ili sudskih

tumača u dovoljnom broju i za sve potrebne aktivnosti je

posledica činjenice da u Crnoj Gori ne postoje prevodioci za

10) - http://www.vijesti.me/tv/azilanti-branili-smo-se-mjestani-prolaznike-su-gadali-kamenicama-924973

sve jezike koji su neophodni za adekvatno sporazumijevanje.

Trenutne potrebe za prevodiocima arapskog su zadovoljene na

način da je svaka institucija/organizacija angažovala prevodioca

arapskog jezika što umnogome olakšava rad sa ovom ciljnom

grupom. Međutim, prepreku predstavlja nedostatak prevodioca

za farsi, paštu, urdu i sl.

Dodatnu prepreku za pružanje usluga migrantima i tražiocima

azila predstavlja kratak period zadržavanja. Shodno poslednjim

podacima Ministarstarstva unutrašnjih poslova, period

zadržavanja ovih lica na teritoriji Crne Gore je od 7 do 10 dana.

Tokom tako kratkog perioda zadržavanja, usluge koje se mogu

pružiti ovim licima su urgentnog medicinskog i humanitarnog

karaktera.

Jedan od dodatnih faktora koji mogu uticati na pružanje usluga

migrantima i tražiocima međunarodne zaštite jeste i lokalna

zajednica (društvo), kao primajuća sredina koja je nedovoljno

informisana o svemu onome što migracije nose i kakvi su

problemi sa kojima se ova lica srijeću na svom putu ka boljem

život,u te je vrlo često bilo pojedinačnih slučajeva ksenofobije

i izražavanja stereotipa o povećanju kriminalnih aktivnosti u

mjestima u kojima borave migranti10. Takav stav zajednice može

dodatno uticati na pružanje usluga migrantima i tražiocima

međunarodne zaštite kao i njihovu integraciju i socijalnu inkluziju

u zajednici. Shodno gore navedenom, neophodno je u narednom

periodu raditi na razvijanju aktivnosti na polju borbe protiv

diskriminacije i ksenofobije, u cilju sprečavanja eventualnih

PREPREKE U PRUŽANJU USLUGA

27

konfliktnih situacija (koje su se u prethodnom periodu dešavale

ali na sreću u izolovanim kontekstima) ali i poboljšanja socijalne

inkluzije, integracije i reintegracije.

Otežan pristup tržištu rada a samim tim i teže osamostaljivanje

u zajednici predstavlja značajnu prepreku za integraciju ovih

lica a ujedno povećava potrebe pružanja usluga, podrške i

humanitarne pomoći.

Pored rada sa lokalnom zajednicom, OCD-a, kao i samim

korisnicima, potrebno je raditi na podizanju svijesti unutar

relevantnih državnih institucija i odjeljenja, koja su nadležna za

pružanje podrške i obezbjeđivanje pristupa pravima iz određenih

oblasti, kako na nacionalnom tako i na lokalnom nivou.

Prepreke u dosadašnjem radu i uključivanju organizacija civilnog

društva u aktivnosti pružanja podrške tražiocima međunarodne

zaštite, azilanata i migranata predstavlja takođe i nedostatak

finansijskih sredstava i fondova koji bi dali mogućnost

organizacijama da adekvatno pripreme sopstvene kapacitete

i obezbijede uslove za pružanje podrške. Nedostatak mogućih

fondova za pružanje direktne podrške korisnicima je pravdano

malim brojem korisnika (migranata/tražilaca međunarodne

zaštite/izbjeglica/azilanata) na teritoriji Crne Gore.


PREPORUKE I ZAKLJUČAK

Organizacije civilnog društva predstavljaju više od polovine

pružalaca različitih socijalnih usluga u Crnoj Gori11 te je samim

tim neophodno jačanje kapaciteta OCD prije svega, a zatim i

uključivanje organizacija civilnog društva u sve aspekte pružanja

usluga i podrške migrantima, tražiocima međunarodne zaštite

i licima sa odobrenom zaštitom. S tim u vezi neophodno je na

nivou nadležnih ministarstava opredijeliti budžetska sredstva za

pružanje servisa svim grupama korisnika iz oblasti migracija (lica

koja traže međunarodnu zaštitu, licima sa odobrenom zaštitom,

povratnicima...).

Neophodno je na nivou lokalnih samouprava pripremiti

akcioni plan i opredijeliti sredstava za rad sa korisnicima iz

gore navedenih korisničkih kategorija a samim tim omogućiti i

podršku organizacijama civilnog društva koje rade na pružanju

usluga ovim licima.

S obzirom na postojeće zakone i strategije o pružanju usluga,

neophodno je zakonski jasno definisati ulogu organizacija

civilnog društva u Crnoj Gori kada su u pitanju tražioci

međunarodne zaštite i migranti. Samim tim podrazumijevaju se i

memorandumi o saradnji sa nadležnim državnim institucijama

za pružanje podrške migrantima i jasno definisanje obaveza

organizacija.

Kao dobar primjer prakse su multidisciplinarni operativni

11) - http://media.institut-alternativa.org/2013/12/mapiranje-usluga-socijalne-zastite-u-crnoj-gori.pdf

12) - https://eeas.europa.eu/sites/eeas/files/country_report_montenegro_2018.pdf

13) - https://nwb.savethechildren.net/sites/nwb.savethechildren.net/files/library/Studija%20o%20zastiti%20djece%20u%20pokretu%20u%20Crnoj%20Gori%20za%20CIP%20i%20stampu.pdf

timovi (sačinjeni od predstavnika državnih institucija i

organizacija civilnog društva) za pružanje podrške licima u stanju

potrebe. Multidisciplinarni timovi koji već postoje su formirani

u cilju sprečavanja prosjačenja, maloljetničkih brakova i sl. Tako

formirani operativni timovi su se pokazali kao odličan primjer

saradnje ali i dobar primjer rješavanja individualnih slučajeva.

Stoga bi bilo neophodno u predstojećem periodu oformiti

lokalne multidisciplinarne timove za sistem azila u Crnoj Gori i

raditi na jačanju njihovih kapaciteta i razvijanja mehanizama

upućivanja.

Ovo ide u potpunosti u prilog preporukama Evropske komisije

kada je u pitanju koordinisano upravljanje migracija u Crnoj

Gori.12

Dosadašnje iskustvo je pokazalo da je prilikom pružanja socijalnih

usluga i servisa podrške neophodan individualan pristup svim

pojedinim slučajevima u zavisnosti od porodičnog stanja, broje

djece, ekonomskog, obrazovnog stanja...

Shodno preporukama Save the children13 neophodno je

nastaviti raditi na analizi usklađenosti zakonodavnog okvira

i implementacione politike, kroz istraživanje i monitoring

implementacije zakona o međunarodnoj i dodatnoj zaštiti

stranaca u Crnoj Gori kao i strategije za integrisano upravljanje

migracijama. Posebnu pažnju treba obratiti na sve relevantne

29

podzakonske akte, pravilnike i procedure bez kojih nije moguća

implementacija niti zakona niti međunarodnih konvencija i

standarda. Kako je Save the children u svom izvještaju naveo,

i dalje je ostala na snazi preporuka da je neophodno urediti

informatički sistem u cilju praćenja migratornih tokova u cilju

prepoznavanja svih ranjivih kategorija.

Shodno dostupnim statističkim podacima, djeca ne predstavljaju

procentualno zanačajnu ciljnu grupu kada su tranzitne migracije

u Crnoj Gori u pitanju međutim to nas ni u kom slučaju ne

oslobađa obaveze razvijanja mehanizama za identifikovanje

maloljetnika bez pratnje i pružanja podrške djeci sa ili bez pratnje.

Imajući u vidu kapacitete Crne Gore i postojeću legislativu,

možemo reći da je dosta urađeno u cilju unapređenja sistema

azila, međutim neophodno je nastaviti raditi na unapređenju

kada su u pitanju ranjive grupe, samohrane majke, djeca, starija

lica, ali i lica koja su potencijalne žrtve trgovine ljudima, radne

ili neke druge ekspoloatacije. S tim u vezi neophodno je veće

uključivanje OCD u pružanje specifičnih usluga migrantima/

tražiocima međunarodne zaštite/licima sa odobrenom zaštitom

u Crnoj Gori.


• Ustav Crne Gore (Službeni list Crne Gore, br. 1/07)

• Zakon o međunarodnoj i privremenoj zaštiti (Službeni list Crne Gore, br. 2/17)

• Zakon o azilu (Sl. list RCG br.45/2006)

• Zakon o strancima (Sl. list CG, br. 12/2018)

• Strategiju za integrisano upravljanje migracijama 2018-2020, sa akcionim planom

• Pravilnik o izgledu i sadržaju obrazaca i načinu izdavanja isprava za stranca koji je podnio zahtjev za međunarodnu zaštitu azilanta i stranca pod supsidijarnom zaštitom

• Pravilnik o uslovima smještaja i nacinu obezbjeđivanja smještaja azilanta i stranca pod supsidijarnom zaštitom (http://www.mup.gov.me/biblioteka/pravilnici )

• Pravilnik o bližem načinu uzimanja otisaka prstiju i fotografije od stranca koji izražava namjeru za podnošenje zahtjeva za međunarodnu zaštitu

• Pravilnik o pravilima boravka i kućnom redu u centru za prihvat

• Pravilnik o sadržaju i obrascu zahtjeva za međunarodnu zaštitu stranca

• Uredba o novčanoj pomoći za tražioce azila i lica sa odobrenom zaštitom

• Pravilnik o smještaju lica u Prihvatilište za strance (Sl. list CG, br. 53/2018)

• Standardne operativne procedure za postupanje sa maloljetnim migrantima bez pratnje kao i djecom žrtvama trgovine ljudima, Ministarstvo unutrašnjih poslova, Nacionalna kancelarija za borbu protiv trgovine ljudima, 2017

• Mapiranje usluga socijalne zaštite u Crnoj Gori, Insitut alternativa, 2013 (http://media.institut-alternativa.org/2013/12/mapiranje-usluga-socijalne-zastite-u-crnoj-gori.pdf )

• Studija o zaštiti djece u pokretu u Crnoj Gori, Centar za prava djeteta, 2013

• Vodič o postupanju prema migrantima, Cedem

• Politike azila i migracija u procesu pristupanja Evropskoj Uniji – uloga i doprinos organizacija civilnog društva, Cedem, 2015

• Ženevske konvencije i dodatni protokoli(https://www.icrc.org/en/document/geneva-conventions-1949-additional-protocols)

• Konvencija o statusu izbjeglica iz 1951. godine

• Protokolom o statusu izbjeglica iz 1967. godine

• Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima iz 1948. godine

• Uredba 604/2013 Evropskog parlamenta

• Dablin III

• Izvještaj Evropske komisije za Crnu Goru za 2018. godinu

• Njujorške deklaracije, Global compact for migration, Global compact on refugees, Global migration report 2018

Literatura:

Projekat �nansira Evropska unija

Facebook /irissnetworkwww.iris-see.eu [email protected] Twitter /IRISsNetwork

IRIS uMREŽAvanjeCivilno društvo za zaštitu korisnika u sistemu upravljanja migracijama

Vodič za upućivanje i pružanjesocijalnih usluga migrantima

u Crnoj Gori

Vodeći partner na projektuInicija�va za razvoj i saradnju (IDC), Srbija - posvećena socijalnoj i ekonomskoj inkluziji ugroženih kategorija stanovništva i zaš�� njihovih ljudskih [email protected] /idc.serbia

Partneri na projektuASB SEE, Nemačka - Arbeiter Samariter Bund - je ak�vno uključena u povrataki reintegraciju izbeglica i raseljenih lica, socijalno-ekonomskog uključivanja marginalizovanih grupa, obezbeđivanje integracije Roma i jačanje civilnog društva u jugoistočnoj Evropi. [email protected]

LIR CD, Bosna i Hercegovina, želi da pruži svoj doprinos kako bi poli�ke i programi socio-ekonomskog razvoja bili adekvatni i efikasni.www.lircd.org [email protected]

Otvorena Porta - La Strada, Makedonija – Open Gate La Strada - je organizacija posvećena borbi pro�v nasilja i trgovine ljudima, koja ima za cilj izgradnju društva u kome su ljudska prava široko poštovana i svi građani imaju jednake mogućnos� za socijalno-ekonomsku nezavisnost. www.lastrada.org.mk [email protected]

Inicija�va ARSIS, Albanija – organizuje kvalitetne programe za decu koja pripadaju ugroženim grupama, mlade, žene i porodice izložene riziku kroz saradnju sa državnim ins�tuacijama i organizacijama civilnog druš[email protected]

SOS Podgorica, Crna Gora - radi na otklanjanju svih oblika nasilja i diskriminacije nad ženama i djecom kroz obezbjeđivanje servisa podrke, obrazovne programe i javno zastupanje u cilju stvaranja efikasnog sistema socijalne i druge zaš�te osoba sa iskustvom [email protected] /sostelefonpodgoricaTwitter /sospodgorica

iris umreŽavanje vodič za upućivanje i pružanje socijalnih usluga migrantima u...

Documents