lOSEPHI

CASTALIONIS I. C.

OBSERUATIONUM

IN. CRITICOS. DECAS

PRIMA

Giuseppe Castiglione

mDigitized by Google

Ex Bibliolhcca

majori Coll. Rom.

Sociel. Jcsu

H

/

I O S E P H I

CASTALIONIS

OBSERVATIONVM1 N . C R I T 1 C O S.

.Decas Prima.

r5. S'

Supirtorum FermijSu

.

ROMAE.^pud GuiUclmum Facctottum. MDCV,

T)

I

ILLVSTRISSIMO

lOANNI BAPTISTAEV I C T O R I O

S- D. N- PAVLI (^y I N C T I

PONTIFICIS MAXIMISORORIS FILIO

lofephus CaFlAlio 1 . V. D. Salutem.

INTONIVM ViaoriumfinguJaripiff.

tate,& do<5lrina V irum Patruum Tuun^quiin vtraq.Signatura cauds refcren-

dis rummacum prudentiac, & Hdei lau*

de conrenuit , vnum cx omni nobiiitatc

Romana mihi a iuuentute coIenduni_j

delegi , quod vere Romanis moribus

praedituslitteras,I(tterarumq.(ludio(bs

magriifaceret , meque , qua eft humanitate,non leuiter eo no-

ininediligeretiQuamobre,cum quidquidofficij a gratoClien-

tc in optimum patronum,patroniq agnatos proficifci folerer,

id omne PatruoTuo,Tibiq. p^aeftare ipfe debeam, obferuan'

tiac inTe meae arguraentum non obfcurum Obferuationum-j

mearum librumTuo nomini infcnptum prodire iuflfi.Nara cumin Vrbe ,& intra Italiae noftrae fiaes, tum apud Tranfalpinos,

cxterafq. nationes,vbi haec ftudia fummoperccolunrur,tefti$

crit,vt fpero,me nemini eoru,qui Te maxime colut,cocedcre •

Ncq. fanc kripta mealab ingenuaru artiu ftudijs,quibus ab in-

cunte aetate vchementer operam dedifti,aliena omnino funt.

S 2 Quam-

Quamquam maiora profedo gcncrisTui ampIitudo,&mir2Lide f^mrao dignitatisTuae gradu cxpe(fbatio flagirare vidcatur.Quis cnim Horatij Yi(5lorij Viri fpeaatiflimi,& Margaritae-.Burghefiac feminac praeftantifsimae Tuorum Parentum,quo.rum memoriam Ciuitas Romana pie feruat,fpIendorem igno-rct ? Paulum vero Quinaum Pontificem Maximum AuunculuTuum felicjoris faeculi Conditorcm,Iuftitiae,ReIigionifq. pIoria inclyrum Orbis terrarum venerabundus agnofcit . Te autepraeclaravirtutis ,&continentia indoles eum fbrepolliceturqui grauitate, innoccntiac , & fantimonia S- R. E. adiumento,atq. ornamcto effe po/fis.Veru qua mc a fufccpto cofilio ifta^j

dcterrcrentjtamhumanitasvobisomnibusinfita, <& AntonijQuaerengi Viri inter Principalis Aulaedccora fapientiflimi

.

amplitudinifq. veftrac ftudiofilfimi Oratio accurata,vt, quodin animo habercm , finc vlla hacfitatione perficerem , eft ad-horiata. Tc igitur oro,vt lucubrationes meas,quasTibi libcnsciedico,libcnti animo accipias,meq. in Tuorum numcro cffc^permitta$.VaIe.Kalendis Noucmbris Cjq ijCV

L E C T O R I

tt^j^ggg^ ENTVM capita obferuationum incenfus bo-

IS^^^^SJ narumlitterarum amoreconfeci, editurus vni-

R^^Sk .ucrfa in eorum gratiam > qui eodcm ftudio

ty^^^^t nentur . Ex ijs decera capita, quae maxrme ad

flOt^^pl^® Criticam percinere viderenturjdelcgi, atq; im-

"primcnda ftatim curaui.Heliqua dcinceps praelo fubijcientur»

Interim in his periculum iudicij mei facies , vt quid a mc in co

gencreexpedles>facileintelliga$. Equidemomneslngenij, &iudicifmei ncruosintendi,nequid detrimenti a Criticis res

litteraria capiat . Eorum enim audaciae>ne dicam temcritati>

'liifi quaraprimum obuiam eatur,ingens iam periculum fit , nc

\ latinae linguae,qua in reda (cribendi ratione > qua in emen-

dandis , explicandifq. vetcrum audiorum libris , magna perni-

cies afferatur. Si quidcm Viri quidam erudiiifsimi ingenio ni-

mium indulgentes fuo , ob idq. interdum iudicio deftiruti noii

nulla comminifcuntur,qu3e prorlus falfa funt , quodq. grauius

cft , fummis etiam ingcniis eadem perfuadent . Itaquc roatu-

randum cfTe duxi , ne cuiufpiam audloritatc prariudicium-r

ea de re fiar, a^uraq. omnino fir» Ulud aurcm pcrfuadeas tibi

velim , me non dctrahcndi ftudio haec fcripfifle, licct aliquot

inagnos viros pcrftrinxcrim.Non cnim cos ad inuidiam nomi-

raui , fcd nc tanta nomina quemquam in dctCTiorem fcnten-

tiam pcrtrahercnt.Gcnus vcrodicendi prolixius, acriufq.for-

ta(fe,quam huiufmodi fcriptio fcrre videatur , neccfTario mihi

vfurpandum fuit ad mca confirmanda,& alicna rcfellenda.bft

enim|de rebus iam paene praciudicatis mihi fufccpta aduerfiis

dodtiisiraos viros difccptatio . Si quis aute me hoc nomine ac-

cufct,idem Carolum Sigonium,vt ceteros omittam,qui cmcn-dationum capira complurain Robortellum eodem ferc ftilo

confcripfitjcodem ctiam crimine condemnabit^perlcgc attca-

tCjacrcmperpende. Vak»

I N D E X.COnfuwpJi, confumptum, contempft, contemptumjmptum^^

ademptum, redemptum,comptumMtera,P,interte£lafcri'pendum aduerfui Lambini fententiam .

s Terenty iocus in Euntubo vindicatus,item A, GeUy, ytpulaei,&Symmacbtrettaa Donati .Vineti , Scaligeri, Ltpsi/:^ luretiJentUta fuper verbo Ciaudier,^ Claudere.Sciopptus iaudatur

3 Ctceronts loct tn tertia,^ quarta Catt/inaria conjirmati reieifaMuretiyManut^t& Carrionis emendatione,

4 Ciffronis in Eptjioiis ad Atticum ioct perperam.a Pauio Manu^tto expitcatt .

J Ouidianus iocus iibro Trtjliumfecundo reRitutus atq, iiiuRrei^tus Meruia^& Carrtone notatis .

4 Ciceronis iocus de Caninio,qui vfq. ad Kaiendas Tanuarias,quaierantfuturae mane poflrtdie, JufeSius Pabio Maximo intotoConfuiatu fuo fomnum non vtdijfe a Cicerone per locum dici-t»r.expitcatus.PetroytaorM^

7 In Pafierem CatuUi apud Marttaiem notatur Ludouici Carrio^nts fententia

,

f In C.Caefaris commentari/s vui^ata ic^io confirmata,Carrionisemendattont reteaa, &cie Labieno iegato Pro Praetore fenten'tta expiofa ,

^

9 Frij^idapotione,&adaquamrefrigerandam'mue, &j^iacit^veteres Romanos vfos , Senecae, & TranquiUi ioca perperam^a Ltpfto accepta ,

^ r r *^

10 LuJirum quinqueannorumfpatium,^ntonio CoJiantio,\& Ne^bri£enfe,Marcoq.Vetrannio de quadriennaii iujiro confutatis,hsus Outdtf expenfusyatq. iUufiratus,ittm Piini

ConjHmpfi.confumpttim, contempfl,contemptum,em*

piumyredtmptum^adtmptum^comfium /i:t:ra

tnterteiia omninb /iribendum aducrfiis LamLinL' jenteniiam. C ^put. L ;s ^

ITTER\RVM quibus& animi fcnfa cffcrunfur,&

rcs gcftac concincntur grauiTsimam , atquc honcJftiflTimam ftiiirc cnramargumcnto illudcft ,quodfummi in R.epublica Romma viri dc ijs cgcrunr.

Micto Claudium Principcm,C. Cacfarcm, & Var-roncm.Vnusmihi Ciccro inftaromnium fic. Is in

Oratorc fuo ftudiofc;', accurateq. carum mutatio-Dem,& fagam rcccnrct , atq. in ijs confuctudini auribus indulgentiplurimum cribuic.L^uis igicur noflra haecde litrera, p, quibufdam_-rin vocibus recincnd.i difputatio ncmini vidcri dcbct, pracfcrtim cunrr

in cam noftro facculo ab crudicis viris valde peccctur. Nam qui libri

exofiicinisTranfalpinis quadraginta circicerabhinc annisprodic-runt,hodicq. prodeunt,omncsfcrc prauam illam fcripturacnocanLjquam Dionyfius Lambinus Vir crudiciffimus inuflerat in his vocibuS/confumfi,contcnifi,promfi,conrumtum,conccmtum, promcum , com-tum,ademtum ,cmcor, redemcor,pracfcferunr; Ncq folum librarijs,

fcd & dodis quibufdam viris perfuafum eft ita fcribendum cfTe.Qua're,nc lacius in dics huiufmodi labes fcrpat,facicndum mihi duxi , vtLambini crrorem pro mea Virili cx omnium animis cxtirpem_» •

Ccenim Lambinus in ea,quam ledori fcripfic epifiola ad fuos in Hora-tiam commcncarios au6^oriracc,& rationc mocum fc proficetur»vc ita

fcrlbcndum ccnfcrct. audorcm Vidorinum landar , rationem adiun-gir,non deberc fupinum, & practericum a pracfcncis Icgc difcreparc,ncq. vllam omnino licccram , quac inj pracfenci non fucrit , aflunr.err/

vt in vcrbo emo, cmi, cr.^tum finr, P. in fupino fcribcndum cflc.in i;s

autcm vcrbis rumo,promo,contcmno,como,dcnro pracicr.ifi, liqui-

dac naturain P. io corum practcritis;& fupinis intcrponi. hacc duo,quac ille putauic firmamcnra difputationis fuac, fi eucrtcro, dubiumnoneft,quin rcs confctfta,ac toca ciusracio profligatafit. Vi^iorinusjgitur iftccuius audoritatc nititur, apud mc tanti non cft , vt nouan-dum cx cius fcntetia quidqca putem. Librum quidcm indrgnum t fioVi^^orino i!lo,queni cancopcre excolIunt,arbitror. mulca eoim Sc foc-diilima portcnta cx cius dc Orthographia hbcUo pccat , qui volct j

Nos

2 Jof.CaHalmhNosoini{ToVi»5lorino srdalccruoj Lamljini friuolum irgumentunLjquo P. excludi oportcrc ab ijs didionibus contcndir, vcniamus. Nul-iam omnino licceram quae in praefcnci non fucrir,anumendam efle in

praeterito,& fupino fcribic . Sit hoc in praeccpcis poncum,quid tum?nihilne inde cxcipi porcrit ? cum nulla fcre fit rcgula, vc aiunc

»

quae exceptionem non patiatur , tmmo,vt in rcdco, reditus, redundotertja muta,d,& in ambio,ambitus,ambigo,ambadus, amburo,am-buftus, primamuta,b, pronuntiationis gratia intcrijcitur , ncia^dcmpri,dcmptum,empcum intcrponitur, p, ne quid contra litterarum

nacuram intcr fe cocat, m, t, m, s; fi quidcm ea cft harum littcrarunfi

natura , vt neque , t, ncq, s, facile patiantur, m, /ibi praeponi , fed, n,

malic. vc in his videmus fcncit, antc, fenfus, anfa, enfis ; auc igitur cft

intcrpondenda,P»iirtera,aut m, in n.abeat ncceffe cft,quod mulcis id

Italiae regtonibushodic fit, mollitcr,vc quidcm Lambinus putar, vcautem mihi videtnr imminutius , blaefiufq. & pucrorum infantiummore, qui,cum per actatem rcAc loqai non poirint , lictcras commu-tfint,atq. omittunt.quanto virilius plenius,& rocundius nos enuncia-

nuis dcmpfi, compli, fumpfi, contempn, emptum confumptum, dem"pcum , contcmptum , rcdemptum interponca,p, non immutata vcrbilicccra.Balbuciaric i(H cum pueruIis,nos,id aecacis cum fimus^cloqua-mur.vcadulcifolcnc. Quorl (i Grammacicis fides habenda eft , vnusmihi Prifdanus luculenciflimus , & locupleciflimus ccftis inftar om-nium fcmper fueric.Is h.icde rc librodecimo vcre diTpucac his verbis*

quoq. inquitt quae P. ve/, ot, antCt fi, babuerint . Siyin tum coft'

uertant,vt nupfi^ nuptum^calffiyfialptumyjeripjiifcriptumidempfi^demptum,fumpfitfumptum, in quibus etiam^p^ Euphoniae caufaiifi'

terpotjitur,quod etiam inpraeteritop/acuit adfiribereM^ec illcquaeprifcorum monumencorum ceftimonium 9 librorumq. manufcripco-Tura fide confirmancur . qnod Lambinus ViSorino fuo praeftare nonpocuic. Huc accedic Anconij Auguftini Tarraconenfis Archiepifcopi

harum rerum opcimi aeftimacoris iudicium , Is dialogo numifmacumdecimo totam hanc Lambini rationcm cxagitat , & labefadat , ma-gnoq. in errore eos verfari dicic qui in ea Haercfi funt, librifq. manu*fcriptis teftibus,in quibus eft emptio, empcor, fumpcus, confutac. Pue-

tauic autem Lambinus corrupte hacc fcripta efie , pcrindc atq. illa.^,

CoIumpna,dampua,aIumpnus,foIempnis,& quaedam hisfimilia quaeih quibufdam Iapidibus,& Iibris pofteriorum faeculorum vitio, men-dofc habcncur.Sed in cemporibus,quibus^haec,auciIIa fcripca func>iur

dicanjlis lapfuseft. Omnia,eiiini vno ccmporcquo barbaries lcaliam,

Galliamq. vcille aici occupauic,nata eftc (imul opinacus eft.Hic rurfus

quaere-

Ohfcruatmum Vecas h ^quacrcrcm cx ijs,qui Lambini crroi-cm tucntur, quonam tcmporc

hacc monftra terras inuaferint^num fexcentis ab hinc annis,vtrum nc

Longobardi vitiofam fcribcndi hanc confuetudinem in Italiam inuc-

xcrint,an Gothi ? nam antc hacc tcmpora putidum eft fatcri colum-

pnam,aut folempne fcriptum fiiifre, Putidius fortaflc affirmarc Romaincolumi barbare,aut prauc latinas diftioncs fcriptas . Extac hodieq.

in Cliuo Capitolino,haec infcriptio,

SHNATVS, POPVLVS. QVB. ROMANVSINCENDIO. CONSVMPTVM. RBSTITVIT

Eft ad forum Pifcarium in Porcicu S. Angcli, quam lunonis fuiffc funt

qui putcnt, pene parinfcriptio.

IMP. CAES. L. SEPTIMIVS. SEVEaVS. PIVS. PERTINAX. AVG.ARABICVS. ADfABENIC. PARTH . MAX£MVS. TRIB. POTEST.

XI. IMP. XI. COS. IH. P. P.IMP . CAES . M . AVRELIVS . ANTONINVS . PIVS . FELIX . AVG . PONT.

MAX. TRIB. POTESr. VI. COS. PROCOS.INCBNDIO. CONSVMPTAM. RESTITVERVNT .

Vides d confumo,fadum,confumptum,& confumptam.

Quts publica monumcnta vitiofe fcalpta diccrc audcat ? quis acta-

tem linguac ad fenium vergcntis calumnictur/quam ifti demum aeta-

tcm probaturifunr.'Augufti,opinor,tantum aetas probabitur ; Exci-

tandus cft aliquis ab infcris,qui haec nobis cdifscrat . Extant, cxtanr,

faeculi illius clcgantis monumenta,atq. adeo ipfius Augufti cippus cft

in aedibusopcimi,ac fpleadidifsimi Equitis 0(flaufj Crcfccntij.

ID . QVOD. INT R A.CIPPOS. AD. CAMPVM. VERSVS

' SOLI. EST. CAESAR. AVGVSTVSREDBMPTVM. A. PRIVATO

PVBLICAVIT.I, lambine , rcprchende hoc fi poces , quonihil clcgantius fieri po-

teft . Succonius in Augufto cxcrcmo de Maufolco calc quid fadum^»

narracab codcm Augufto. Id opus,inquit, intcr Flaminiam viam_»

,

Ripamque Tiberis fexto fuo Confulatu extruxerat, circumic^iafq. fil-

uas , & ambulationes in vfum Populi tunc iam publicauic . eft & alius

lapis ad Acrarium pari elegancia,&: breuicate infra CapicoliumCALPVRNIVS. PISOM. SALVIVS

PR. A ERAREAM. EX. S. C.A. PRIVATIS

PVBLICA. PECVNIARBDEMPTAM. TERMINAVER

quibus in lapidibus a redimo,rcdempcum cft dedudlumIn acdibus vcroBoccabellac lapis eft in quo abcmo,empcum vidco

profe^tum

A D.M.

lof. CaFlalioms

D. MC. A$INIO. C. F. PRISCO. VIXIT; AM. XX. etASINIA. C. F. IVVENILLAE, VJX. AN. XXIH

'

FILIS. PirSSIMIS. FECERVNTC. ASINIVS. CHRYSEROS. ET. ClNCIAEVTYCHIS. PARENTES. ET. SIBI. ET. SVISLIBERTiS. LIBERTABVS. POSTERISQEORVM. LOCVS. EMPIVSA. LIBERTIS. ET. LIBERTABVS

IVLIAH. EPIPHANIABRcdcmptorem quoq. a rcdimo dcclinatum cum eadcm Iittcra,P,

tcflatur tabdla marmorca , inqua fragmentum Senatus confulti

ludis raccularibus Icgitur : ca nunc apud Cardinalcm Farncfium eft,

quac Ftiluii Vrfini Fucrat . cius cxempla cxcurafuntin librodclc-gib. AntonijAugunini.

Dtibium, mihi non eft,quin fcntcntiam mutaturus fuerit Lambinust(i huiufmodi Senatus Confulti fragmentum ofFendifTet^quippe qui mi-nusprobaret infcriptioncs temporum,quac propiusa nobis abfunt,fadum eft autcm Scnatusconfultum de ludis faecuIaribus,quos Augu-ilus cclebrauit C. Furnio , C. lunio Silano Confulibus anno poft Vr-bem conditam D. CCXXXVII. AgicC vero vosquicumquc in Lam-bini verba iuraftis, rcfpicitc ad legis Thoriac fragmenta in acncis ta«

bulis incifae, qua dc Ciccro in Bruto & libro de oratorc fccundo mc-ininit. S P. quidcm Thorius Tribunus Plcbis legcm agrariam tulcrat

P. Mucio L. Calpurnio Confulibus anno D C X X. ab Vrbc condita^.Longu ficret.Si tota tranfcriberentur fragmenca . cx Sigonij vel Vrfini

libris,petant qui volcnt.jnucnict ca in Icge. REDEMPTVM . EXEM-PTVM. EMPTOREM , & SVMPSIT, difcrte cum, P,littera inci-

fum. Omicto iam infcriptioncs,quorum feftfua,copia ad cam rem confirmandam fuppctit. cftinopcimo &vetuftifrimo Codicc VaricanoVcrgifianorum operu maioribus litterisRomanis fcripto EMPTVMADEMPTVM REDEMPTVM CONTEMPTOR reccpca,P,!itte-

ra,contra vcro SOLEMNES DAMMABIS. DAMNATI . CO-LVMNAE. COLVMNAS. COLVMNIS. P, littcra nunquam ad-TDifTa . Redeo ad Lambinum homine crudiriftimum quidem,fed in an-tiquicate cognofccnda minus diligentem,qui fi accuratior ea in re fuif

fet, non adco opinionis fuae tuendac ftudio dudus clTct , vt tcmerc fic

fcriberet Eo autem ,inquic, temporc nata eft haec vitiofa fcribcndiconfuctudo , quo temporc barbaries , ignorantiaque latini fcrmonisnon modo GalJiam noftram , verum etiam Icaliam , ceterafque orbisterrarum partes occuparant . Percgrinaris Lambine in latinae fcrip-

tionis vfu, & tota via crras . Confirmaui fwpra tot , tantifq. publicis >

priuarifq. Ycccrum operuiny lapidumq. monumencis vccufti^imunL^

fuiife

Ohferuationum Decas h jfuiffc huoc rcribcDcIi tnorcm non folum occidencc Romanorum Impe^rio» Tcd incoIumi> fed Augufti aeuo,& longe ancc Augufli memoriam»Quarc cum roc facculis rccepca C\t haec fcribcndi confuetudo confcn-ticncibus pubh'corum opcrum monumencis»& hbris manufcripcis om-nibusi caufa nullacrac>cur viciofa dicerccur.Eadem quoq. anciquica-

cis ignoracionc lapfus pucafli mendofe fcribi Hiemps in redo» & eire

vicium a barbarie in lacinum fermoncm illacum • Hic quoq. ce hWitracio Lambine non cnim hicmps per fex Hcceras recepca in nominaci*uo> p, hcccra , quac in geniciuo euanercic» eius aecacis e(l , cuius efTe^

opinaris^quod vel ex ilhusVidorini Hbello difci pocefl,vbi no hiempsfolum per, p, fcribendum minime efTe cenfcc], fcd illa quoque dempfrj

fumpfi,dempcumfampcum,hinccnim fequitur vcvecuftioris ccmpo-ris (ic hacc fcribcndi confiiecudo,quam ipfe fomaiani,CamVidorinusjpre , qucni cu laudas ca dc rc fcribaCyTereDtiusq. S. caurus idem fere

fcnciac,dumq. cadem immerico rcdarguic,oflcndicea in vfu mulco an*

ce fuiHc . Illa quidem rudium facculorum c/rc non ncgauerim quae ne

noca quidem Vidorino,auc Scauro R]crunc>coIumpna,dampnum, fo*

lempnc; fcd nihil ad ea cempora crudica,& elegantiora percincre con-ccndo , neq. enim fi in his , vel infcitiam, vel barbariem iurc accufcs»

concinuo rcquicur,vc codem crimineclempfi)perempcum,hiemps con-

demnecur . Haec ance millc. & fexcencos annos in vAi, & honore fuiffe

vecuda VrbisRomaeoperaceflancur» illaveropod Imperij Romanioccafum barbarorum coUuuiesinuexic. Seruanda e(l igitur in lacino

fermoncy quod Vclio Longo piacuic , anciquicatis rcligio , & rcriben<-

dumica yvcvfus anciquiftimus opcima roniracionc habica hagicac*

Neque vero audiendus eft Lambinus^ dum conacur perAiaderc mulcoleniorem, faciliorcmq. pronunciationcm efTc harum vocum ita fcrip-

carum fumcum, emcum, fumpfi, abieda, P,quam recepca, fumpcun[i_i>

empcum,fumpfi;Nam corrupta pocius,& manca ciufmodi pronuntia-

cio e(l,neque illi difsimilis , qua in Sabinis,Hcrnicis , Pclignifq. & plc-

rifq. fereo^mhibus Icaliae regionibus vulgus vcicur, vc pro cmpcorc-»>

cncoAi>pro Rcdcmpcorc,Rcdcncorcm,pro capto,caccum,pro rapco^

raccum,pro apco,actum, cffcrac, qnae vulgi pronuntiacio facilior pro-

pccr linguae volubilicacem Lambinianis quidem videri poceric , mihi

auccm dcbilior , blefiorquc femper eft vifa, acq. haud facis fcio an ca-

dcm pronunciacionis racionc fcribenda illa quoq.ifti praccipianc fcri(^

fi, fcriccum , pro illis fcripfijfcripcum , quod fi ea minus latina cffc vi-

deancur, idcm etiam diccndum de illis dcmfi demtum , comtum,cmtum, ccnfeo. Huc accedicquod iftum fcribcndi pcrucrfum morcmJibri facri omnino auerfancur,quibus in i^C\s frequentiffimc lcgitur,re-

dempcus,redcmpcio;Rcdcmpcor>vndcprofani homincs hanc licccram

A X ccmerc

6 lof Caflalionis

remere eucllendam effe nequaqaam audeat, qua fonus enuntiationis

»

vt Vclius longus ait> infiftit. dctrada enim indc,p,littcra,& difficilius#

cnuntiabitur calc quid , & afperius auribus accidct. vcfictctiam in^amburo,ambiO)ambigo,n princcps muta,b, iufcratur.quod iccm ficin

hicmpsjlicct in hac didionc rcccncior vfus plurimum fibi liccrc voluc-

ric,concraquam vccercs conrucucrincrfcd dandum aliquid confuctudi-

ni . Dcnique eodcm rcuercor,vt dicam,nulium cflTe antiquicacis vcfli-

gium , in quo hacc fcribcndi racio non apparcat . adi lapides,acra,li<'

bros manufcriptos» quiq. indc dc/cripci funt^typis imprclibs . quid a

hicc refpondes/vtrum fabri,an librarij erracum criminabcris?at om-niaomnium facculorum monumcnca condancifljmc confenciunc , &hanc fcrihendi rationcm confcruant. Tu ad Grammacicorum incercas

coccrtanciunculas confugiens aducrfus morem maiorum ire aufus cs,

& in quibus confuctudo varia no ciiet,ab ijs difcedcre nouadi libidine

non erubuifli.quid ? quod in extrcma Epifiola dicis,quis acquo animohvkOMihi^inquisyCum paucisJinc culpa temeritatis , ^ auiioritatcm

Vi£}orini rationcmfcquiliccat doiiis^^c. qui funt ifii quos appcl

las dodos?num AchillesScacius tocius antiquicacis pcricifnmus, qui

iftam nouicaccm irridcrc confucucrat , an Marcus Anconius MurccusVir crudicifTimus.Cui tu vnqnam ifiam racioncm:probafti ? Fuluio neVrfino , an Paulo Manucio , aut Pccro Vi(5lorio ? ac ij omncs longe abifta corrupccla difcefferunt . Carolus Sigonius id non admifit , Pccrus

Ciacconus rciccit.Obcrcus Gifanius fcripcis cciam ad Lucrccium fuis

confucauicLelius, &: lacobus , Taurcllus damnarunt, Antonius Augu-ftinus ArchiepifcopusTarraconefis dodiflimus libris edicis euercic.de-

niq quoquifq.p3ulograuior,&Romanac antiquitacis pecitior^cxcitiri

to minus tibi gramacicifq. alcercancibus aficnfuseft. Quare non parumiror indignorque fuifTc nonnuI]o8,qui errarc magis cu vnoLambinoqua cu toc clarifHmisViris rc&e fentire maluerint.Scd vtfunc hominuingcnia ad rcs nouas propcnfa,f3ciIc nouationibus gaudcHc, & noua-toribus fauent,nec Lambino grauiorcs funt, qui iftam lic^cAHDm hae*refim aliunde excicatam obuijs vlnis excepit. hanccnim pcf)|kiiL^Plaucoanno MDLVlII.Barilcac imprcfibprofedama Camerariode-prendi.Spcro tamen fore,vt re diligcntius cxpcnfa,cxpIorataq, vcrio-

re fententia omnes in viam rcucrtancunacq. antiquius friuolisgram-

maticorum fcicisantiquorum monumcncorum fidcin exiftimcnt.

Tcrcnt^

ObfcruattonuinDecas L 7Terenty hcus in Eunucho vindicatus

jam A. Gcllij , ApuUh^ Symmacbi reieSla Donati, Lips^iScaligeri.

yineti)& lureti , fententia fuper verbo ClaudieriO' Uaudct e

,

Scioppius laudatur . Caput 1

1

.

ERBVM infolcns, tanquam fcopulum fugicndura

clTe qui monuit,pr.icclarc is cenfuiircoptimcq. dc

lingua inprimis latina mcritus cfTc mihi vidcri fo-

lct . Vcrum noftro facculo fccus fit, qaod graniter

fcro. magnum cnim pcriculum cft , ne naufragium

indc antiquis fcriptoribus impcndeat . Quotus

cnim quifq. ingcnij» cruditionifq. laude maximc^infignis cft,qui liccrc fibi hoc in gcnere plurimum nolit? Il tanquam-j

parum locupletcs latioitatis auSorcs habeamus Tcrentium , & Cice-

roncm,cxgrammaticorum quifquilijs, fcu vcrius dclirijs adoptimumqucmq. audorcm dcprauandum fxculcntas,[& rancidas pracccptio-

ncs grammaricas in medium non proferat? Moueor rci littcrariac flu-

dio,quam qui faluam vulr,conatibus meis faucat . Apud Tcrcntium__»

fucccnfct Thaidi Phoedria,quod ab ca immcritocxcluderctur,cum ci

patcrcnt facultatcs fuae,numquamq. ipfe io cam parum libcralis exi-

ftcret . Vcrba Phocdriac haec funt— - num vbi meamBenignitatem fenfifti in te C/audier f •

^

ad quem locum Donatus viris dodis corrlgcndi,& innouandi anfam-»

dedir. Claudicr cnim eflc aitCIaudi,aut Claudicarcfragmcntifq. Sal-

luftianis firmauit. id fimul herocs ifti e grammatici fsece crucrunt> ni-

hil non claudum,mancum,& corruptum rcddideruot . Delituit in An-

dria locus geminus,& pcrfimilis,i{iofq.Ariftarchos fcfcllir.acluscniin

tcrtij fcacna tertia fub fincm Chrcmcs cxoratus Simoni bcnignc rc-

fpondcthis vcrbis ,

NoJo tibi vllum commodum in me tlaudier .

At ibi mutilus Donatus ne muffat quidcm. quamobrcm illud Claudicr

ncc multatum,nec mutatum cft. Potcrac fanc Donatum , Donatiftafq.

omnes detcrrcrc Ciccronis audoritas, quin Tcrcntium contredarcnr,

fiquac Cicero Terentij ftudiofus libro officiorum fccundo ad illud

Tcrcntianum Claudier refpiciens fcripfit,obfcruaflcnt, autrcminifci,

pbtuificnr.Bcnignitatem occludi Tcrcntius dixcrat, cuius contrarium

cft rccludi, rcferari,& aperiri.Quare hancTcrcntij mctaphoram pcrc -

lcgantcm du(fta fimilitudine ab ijs rcbus , quac claufae nemini patenc

Tcrenti; aemulus,ap propc fidus interprcs Cicero contrarioextuIit,&

rcpracfeocauit his verbis \^amobremiinquit, nec ita ciaudenda eU

rti

S lof. Caflalionis

risfamUiaris yvt eam henignitas aperire nonpojpt , nee ita referanda,vtpateat omnibus . Vides claudcrc cllc occludcrccui opponitur apc-i:irc,& rcfcrarc. Quid ieitur Claudicrpro claudicarc apud Tercntiumirtiaccipiunt / Acncfalfo infimulare qucmpiam vidcar, quid quifq,Donati rctrimcnta magni facicns in Tcrcntium pccciucrit, nihil ipfcdiflSmuIanscxponam.tlias VinctusincommcntarioadAuronium fuodc ludo fapientum in proemio cxtrcmo malc Tcrcn;ium accipit.^Ciaudere

, inquitpro Qlaudicare veteribus quoq. vfurpatum iegimutTerentius in adu primo Eunuchi

nunc vbi meamBenignitatemfenJtRi in te Ciaudier}

Eccc tibi Vinctus aducrfus Tcrcntium cum Donato Coniurat . coniu-rationis focius acccdit lofcphus Scaliger.lslibrofccundocap. xx/.Aufonianarum Icdionum in procmium de ludo fapicncum cadem af-fert. ciaudit,inquit,dfxeiix^ciaudicat,Saiiufiiusjresfoccordia ciaudit.Terentiusdeponens extuiit

nunc vbi meam,'Benignitatem fenfifii in te Ciaudier ?

perfuafic ponatus viro fumma crudicione pracdito,vtdeponcti etiamlignificatione Claudicr pro Claudicare a Tcrencio fic diaum . luftusrcro Lipfius

, cuius tama in illuftri loco fica iam cft, grauius in Terca-tJum pcccauit

.Nam variarum leaionum libro fccundo, capitc fcxto,

dc Tcrenrij loco in Hunuchofic (cn^Cxz. ^idigiturfiCiaudo anti^quum tOud verbum eaftgnificatione in Terentio reponamusy^ a vul^ata iibrorum omnium auiioritate minimum difcedentes iegamus .

nunc vbi meamBenignitatemfenfifti in te ciaudere}

tiaudere,ciaudicare,deficereinterpretor, & codem extremo. /frWtgttur poteftf vt boc tamprobo y &antiqtto verbo Terentius bociocovfusftt , etufq, ret ignoratio verfus hos baaenus deprauarit

;fed baneconteauram meam vt non reycio^ita non anteprobaboyquam eam iibria/tcutus veterts auaoritate confirmari videro , qtwd-fane non omninoeiejpero. H2tc illc,qui non a rcrbi tantnm fignificatione vfitata,& qcr-mana difcefsit

, fed & vulgatam Icaioncm damnauit , verbumq. pu-rum putum Tcrcntianum corrigcre conatusdcprauauic. illud omninoverecundius adiunxicnon antc conieauram fuam fc probaturu, quaracx Codicc vctufto confirmarctur, quod etiam non defperarc fc dixit

.

rcquiricLipfiusvctcrcsIibros,qui,quodipfcmutauit,tcftentur. Vbinam gentium vetuftiorcs Codiccs Vaticanis addito pracfcrtim Bem-

bino cx teftamcnto Fuluij Vrfini arfcruari putemus?A t in his omnibus,quitorulis condicim fccrctiorc Bibliothcca Vacicana cuftodiuntur,

vd

Obf<ruatmum DecAs /. pvt\ IN TE CLAVDIER, ve! intcrclaudicr, cx antiquis etiam ah;intcrcIiKlicr, lcgicur. Scd quid libros manurcriptos moretnn cum ipfe

mctCiccro imitationcTcrcntij Tcrcntium ita fcripfifse omnibus fideni

faciat.Hic ille inquiet,fi Mureto licuit mutare Claudier in Caluier,cur

non liceat mihi fubrogarc in locum Claudier antiquum illud bonuni_ff

Ciaudere.Murcti cxemplo dc Tercntio caftigando cogitafsc fc narrat.

Mureti quoq. exemplo retradarci quac fibi cxciderant adolefcenti de-

bucrat. Audiamus Mureti Falinodiam poflrema cditione Aldina^cxcufam.

nunc vbi meamBenignitatemfenjifti in te ciaudier

Magnamy inquitt materiamfermonum dedit hic locus ventojis qui^

bufdam bominiiusi cum ^Paulus Manutius diceretfe audij/e de

Faemo in optimo libro legiCaluieri& ego id ei affirmanti credidi/Tem,

Sedjiquid in bae repeccatum erat yfecundaJiatim editionecorn^umeji, hacc & longc plura Murctus,quae breuitatis caufa omitto,;pctat,

ui volec ex eius in Terentij Eunuchum fcholijs plenioribus, quae AI-

us Paulifiliusanno C 1 3. D. LXXV. Venetijs imprimenda curauit.

Ergo Murctus admonitus ilJud fuumcaluier mutauit . Lipfius autem_-»

contumacior,pertinaciorq. mutarc noluit. quarc mihi faciendum fuif;^

vt finc vlla in viru doftifsimum malcuolentia accuratius , prolixiufq*

cota de rc fcriberem.Quod autem Lipfius admonitus mutare noluerit^

ex libro Elcdorum primo capite fcptimo intclligitur . %ipofuiM*quitt olim in Terentij verfa

nunc vbi meamBenignitatem fenfifii in te ciaudere .

Hecperfuafi muitiSiCredo , quia audacior, quampro aetate conieiiurs

erat. itaq, comiter admonuerunt etiam mequidam vt mutaremiPepo»

non homofim.fiid fdciam 8c libro Epiftolicarum Quzftionumquarto

cpiftoladccima quarta,f/<i//<///,inquit, vaiet,deficit.monui oiim idver

bi in Terenty Eunucbo reponendum benignitatem claudere,nec muitis

perfuafiyquanquam aperte agnofcit Donatus. Haec illc obftinatior omnino quam par eft , vidctur Lipfius > atq. adeo dolct, quod multis noa

perfuafcric . Vtinam quibufdam non pcrfuafifsct. non enim optimos

fcriptorcs ifta corrigendi pruriginc dcprauafsent Lipfium audorem_j

fccuti . Idcm EIe(5torum libro primo capitefcptimo, vcl Aulura_»

GcUium ifto modo corrupit. Scripferat enim libro primo capitc fcpti-

mo noftium\dicarum audor deCiccronianis mmQXxs.Teftis eft Sici^

iia,quam muitis vndiq, cin5lam pericuiisnon terrore beiii,fed confiy

€eieritate expiicauit.Atfi expiicuit diceret imperfefso & debili nume-

ro verborumfonui ciauderetur, hic Lipfius fcripferim , inquit tjbnus

siaudi'

lO lof.Canaltonh

flaudtretyantiquo verboyde/iceret. Lipfius numcri Ciccronis rationcffi

habcrc non videtur, qui eundem numcrum in Gelliano verbo fuftule-

ric>& vfitatum a Ciccronc vcrbum,propriumq. ad PcriodoSjambitufq.

orationis concludcndos alio^crorquens cmcndandi libidinc, commu-

tarc aufus cft.Ciccro ob cam ipfam rem in libris de Oratore frcqucn-

tcr claufulas appcllat,& in Oratorc ait, quidquidita concludtturyple-

r:mq\fitM numerofe fj^/a/.Eadcm rationc Apulcium adoritur, & cx

Jibro vitiofc fcripto,cl3udcrct,pro claudcrctur,fupponit: Sed inquit ,

trApuleiumnunc ineapfe voce corrigo Itbro quarto fioridorum fuh

initium^Vtinam mihi pro amplitudine audjtory prolixa oratio fup-

peterety ac non hic maxime clauderetur, vbi mefacundifsimum cupe*

rem, Le^o clauderet : ex vetere fnanufcripto, Lipfius canto vcrbi iftius

claudcndi amorccorrcptuscft, vtomnibusin]ibrisiurc,aniniuria_^

colloccc . non alicnum hinc fortafsc fucric illud CatuIIi dc Arrio , qui

afpirationem,vbi ctiam minimc oporccrccadhibere confucuerat.

Cum fubito affertur nuntius horribilis ,

lonios fluElus^ postquam illuc Arrius ijlett

lam non lonios efje , fed Hionios

Riualts Lipfio inucntus cfl Iurccus,qui Symmachum , quem mifcella-

ncis au(ftum M. D C I V . cdidic, & ipfe codcm pado corrupit. libro

cnim primoepiftola fcptima,& vigcfima, vbi fupcriorc cditione lcgc-

batur,0/// fcribendi operam diiJu/i/iit^ vereor neforte in nosparen*

tis claudieet affeHio, Qlaudat cxclaudicett cx vctcre Codicc fe kci^sc

affirmat,& cpiftola fccunda libri fcxti,vbi prius edidcrat, vc in vulga-

tis c(^tArbitror tamenfi Marcianaefororis vefirae non fit claudapro^

mifsioyfuccefsionis ambiguum dome/Jicaepojje remoueri, Suo arbitra-

tu lurctus iufsit illud fit clauda abirc in claudat . Vulgatam vcro lc-

dioncm tuctur eximiaedoarinac & pietatis Vir GafparScioppius,

qui notas bonae frugi refercas inSymmachum adornauir,& ad Teren-

tianum claudicr rctinendum contra Lipfianam corrcdioncm vticur &ipfc Ciccronis au^loritatc.Iam mihi vidcor vercri pofsc,ne,qui tanto-

pcre in amoribus,& dclicijs illud fuum claudit habcrc folcnc , Cicero-

nis quoq. libros contamincnt,& fortafse quifpiam libro tertio dc Ora-tore,claudfc cx aliquo vccufto Codiceimpcrite dcfcripto fcccrit , vbi

rcAc in vulgatis lcgitur. Verum^inquitt vt in verfu vulgtisjiefi

pet*

catum videtyfic fi quid in nofira oratione claudicat fentit .

Hoc non ccmere dico.nam in anciquo & valdc bono Codice Tufcu-

lanarum Quaeftionum,qucm Vacicanae Bibliothccac Fuluius Vrfinus

legauitflibro Quinto,quod crratum vt fit intcrfcribendum, admifcrat

fcriptor librarius,id fubindc rccognitum idem corrcxit,mutata vna lic

ter£,& duabus fuperacldicis,quod apparec cadem manu fadum,nam &atramcQ-

Obferuaimum Dccas h ii

atramentum acque vetuftom eft,& Caradcris forma prorfus conuc-

nic.Ciccronis verba hacc func dc Anciochi fcicis rede omnino in vul-

gatis libris imprcffa./f^w beata vitam etiamjiex aliquaparte clau •

dicaret\tamen ex multo maioreparte obtinere nomenfuum . Claude*

ret auccm cft in manufcripco t vc dixi , mendofc quidcm dcrcripcum-

vcrbum>fcd ab eodem fcripcorc corredum.Hoc icerum , acq; icerum

proficeor,& conteftor , nc quis Ciccronem ex mendofa fcripcura in-

quinarc audcac > acq. ex Ciceronis falfo vcrbo alciores radiccs ifto-

rum fAif/i//^ y aliquando agac. Cum aucemTufcuIanarum Quaeftio-

num calamoexaracum librum infpicerem , tcftcm adhibui virum fa-

nc dodum,& inccgerrimnm Dominicum Ranaldum Bibliocccae Va-

ticanac Cuftodem,qui me^rogantc vidic ,& agnouiccum menduni-i?f

tumcorredionem ciufdcm^ manus cffe . potcric ctiam, cuilibitum

fuerit, Codiccm adire, & rcm pcrpcndcrc dihgcntius . Siquis aducr-

fus eam caftigacioncm ieric, nequc mc, ncque^quam cgo fum, erudi-

tiorem quempiam cacicum fercc •

Ciceronis ioci in tertia cSr quarta Catilinaria confirmati reieSia^

Mureti Manutiy^ Carrionis emendatione, Cap, III,

I X I , & facpius dicam non efTe cemcrc defcenden-

HHQ^^J dum ad vecerum fcripcorum emcndacionem Hucid

cx ingcnio , fiuc cx libris manufcripcis fiac.Nam plc-

runq. nouandi ftudio peccacur , & oftencandac cru-

dicionis gracia , quac reda func deprauancur , & ipft

Codiccs calamo exaraci plcrumq. mcndofi (unc . In

Oracionc Ciccronis ad Quirices in Cacilinam infimulatur P. Cornc-

lius Lcntulus Practor , quod ad Regni obtincndi fpemdiuinis tcfti-'

monijs vocari fc dixiflbt.Vcrba Ciccronis hacc funt,LcntuIum autcm

fibi confirmalTc ex fatis SibyIlinis,Harufpicumq. rcfponfis lc cflc ter-

tium illum Cornclium,ad quem rcgnum Vrbis huius, atq. Imperinm

pcrucnirc cftct ncccflc Cinnam antc fc , & Sullam fiiiifc. M. Antonius

Murctus in hanc orationem cx vctere quodam li bro putac non cx fa-

tis Sibyllinis, fcd cx libris Sibyllinis Icgendum . Ludouicus vcro Car-

rio Antiquarum lcdionum commcncario tertiocapitc fcxco Mureto

Manutio Lambino,& Bruto infulcat,pcneq. conuicium facif,quod re-

fidcrc in orationibus Ciceronis tot vitia fint pafll , quot ipfc a fc fub-

laca gloriatur, & in i js locum hunc a Murcto pcrpcram mutacum , ab

alijs iiuc pracccritum,fiuc Murcti mutationi rclidum conqucritur. ip-

fc autem cx duobus Codicibus manufcriptis Gcmblaccnfi,& Egmon-

dano , Beroaldiq. cxemplari incptam didioncm aflferc , ncc librario-

B rum

r

f.j lof.CaUattonis

ninl erracum agnofcic» acq. ineo peccacWam pro faciSifjs in Codt-cibus eife ceOaciir faOis, cum inrerprecacione hoc efl libris Sibyilinisr

in quibus fadi fucuri Komanorum concinebaticur . Vcq. adulcerinunn

provero Faciiius obcrudac, perfuaderc conacur rem falfinimam, arteminequod(ciam, proiicam , libros fibyllinos faftos efTeappella-

tos , quod quidquid ficale in fingulos annos , & .dies acciderec , com-plefterentur . Ego vero libros Vaticanos Bibliothecae Poncificiac

tres Oracionum Ciceronis conculi. in duobus cfl ex Fadis , in vno Fi«

disSibiliscorrupciinme pro Facis Sibylliniscum incerpreracione fu*

pra didionem,id efl libris Sibyllinisjvnde liber alius defcriprus vide-

cur Sixco Quarto Pontifice,vbi legitur ex libris Sibyllinis. firmamcn-

ci fi quid in ijs codicibus , qui infinicis erracis fcatcncponas > nac ipfo

coca erras via^difcripci func omncs paulo fupra cencumquadragincaannos>& fortade infra ab impericis Iibrarijsquibus addcrcfubduce-re inucrtere licceras > & fyllabas pro infcitia eft peculiare . Hic Car"rio ex fide manufciptorum codicum obijcit mendofum vocabulum^& prorfus alienum a re , qua de agitur , nec videc adic dam iicteram

cxitbilancem perimprudenciamabindodolibrario.Verum nedicaeme fine ceftimonio agere . atcendac quaefo:func in penecralibus eiuf-

dcm Pontificiae Bibliothecac Codices manufcripci duo Orationumin Cacilinam , qui fuerunc Fuluii Vrfini viri accuratifs. & dofiifsimi

in alcero recenciore>& mendoitorc ex faflis, inalccro autem ex facis.

Is Codcx cum vctuftate , cum corredione ceceris omnibus , quos fu -

pra recenfui praeponendus eOtarq. vnus inflar omnium habendus en-.

cercamus Codicibus.Ille numero vincec. ego vno vetuf}iore,acq.adco

emendatiore, & qui omni excepcione ficmaior^ fuperoJibri calamofcripci pleriq. fere omncs mendofi func ^ quippe qui ab inerudicis M*-

brarijsiaecuiis inculcis,& ab omni prope humanitate expercibus lca-

Ham barbarie opprimence funt defcripci.ex toc aucem librorum con*fenfu illud obtineac,vc Mureti mutationem reijciamus. ex failisenim

feu fadis mendofis didionibus necefPario fequicur , vcex bcis emen*datifsime ]egacur,cuius rei rationem . exponam. faca enim Sibyllina^

propricquac Lenculo Imperium porcendercnc a Cicerone dicuncur»

quod & paulo poft repetitur his verbis . Nihil ne fecum clfec de fatis

Sibyllinis locucus.Vides de fatis , quae libris Sibyllinis conttnerentur

clTe fetmonem . Peccatum cft igitur a Carrione qui fcripturam Mlam ^

Biucare vohiicNam faca & oracula Sibyllina vocancur,& librt Sibyi«

lae fatales,& facrdici ob cam caufam dicuncur. Lidancius Firmianus^

de ira Dci cap. xxiij. aic. Cumaeae quidem voIumina,quibus Koma*norum fara confcripca func in arcanis habencur , caecerarum camen.

lereomnium libeili» quominusin vfufincomaibus,non verantur»

Tibuilus

OhferuAtlonum Detas hTibullus eicg. V. libro fccundo

TP duce Romanos nunquam frufirata Sibylla ti}

jibdita quae fenis fata canitpedibut,

Ycrg. libro fexco Aencid.

Tr quoq. magna manent regnis penetralia noflris

Htc ego namq. tuasfortes-» arcanaq.fata

Di^a meae genti ponam > itHofq.facrabo

Alma vtros .

Cumacam Sibyllam Acncas alloquicury ciq. pollicetur in tcmploApoIIinis locumivbi faca Sibyllina ad Populum Romanum fpcdancia

pcr Quindecim viros facrorum inrpicicnda conderencur. Audin faca»

& forccs a Vergilio & Tibu lo libros Sibyllinos appellari . Ruciliuf

quoquccodcm diccndi genere vfus c(l libro icineranj fuirecuadoia

Scilichoncm inuedus y qui librosSibyllinos cremaucrac •

Nec tantum Geticis graflatus proditor armif^

Ante Sibyliinae fata cremauit opis,

Iccm oracula & ^aca Sibyllx.Vergiliuslibro Aeneidos tcrcio dixit.

Huc vbi delatus Qumaeam intraueris vrbem $

Diuinofq. Jacusi& Auernafonantia Siiuis,

Jnfanam uatem afpicies.quae rupae fub smaFata canit, folijfq. notasj earmina mandat.

Helenus Acncan moneci vc Sibyllam adcat , & ab ca, quac fata canc*

X(jC>oracula pecercc. quod paulo infra dixic.

. f Hie tibi nequa moraefuerint difpendia tanti

^luamuis increpitent focyydr vi curfus in altum

Vela vocettpofsisq.finus implere fecundost

^uin adeas vatem, precibufq. oracula pofcas.

A Ciceroac quoq. libro de diuinacionc primo . Oracula Sibyllac vor

cantur.Vcrfusctiam Sibyllac ab codem infra nominancur,his verbis.

quibus,inquic,portcntis magna Populo Romano bclla^ pcrniciofacq.

fcdicioncs denunciabancur > inq. his omnibus refponfa Harufpicuin

cum Sibyllae vcrAbus congruebant.

Ab Aufonio Carmina,& quidcm fatalia his vcrfibus appcUantur

Atq. trifatidicae nomen commune Sibyllae' ^luarum tergemini fatalta carmina itbrif

§luos terqutnorum feruat cuitura virorum.

Liuius jjbro xxij. fatalcs dixit,quod in Sibyllae libris Populi Romamfdca eflfcnc. Dccemuiri,!nquic,libros Sibylhnos adirciubencur.qui fa-

tilibus libris infpedis rctulcrunc patribus,&c. Sueconius in

Caefarc fatales Sibyllac libros , in Augufto facidicos cadem de caufa

appclIauic.Dcmq. eodem modo dixic Cicero Lcntulum ex facis Sibyl-

fi a hnis

I ^ lof. CaUaltonts

linis ad Rcgnum Vrbis Romae vocari,!quo(i fcripfic libro dc DiQfna*

tionc primo cx fatis, quae Vcientcs fcripta habcrent Vcios capi nonpoifc&c. PoAremo ca efTe Lcntulus cuentura iadabar,quac cx /atis>

quae SibylUe nominc circumfcrcbantur , corumq. farorum libri in^

omnium manibuserant;vt cx Ladantio docuimus,& Haiicarnancus,

libro Roman.irum antiquitatum quarto fcribit pod conflagratum_4

louis Capicolini templum,Iibrofq. SibyIIinos,qui in arca lapidca ibi-

dem afTcruarcntur inccodio confumptos ex S. C. lcgatos pcr Italiam,

8c Erytras Afiaticas non folum a Ciuitatibus fcda priuatis (}uoq.

hominibus pctita Oracula Sibyllina dcfcribenda curanc,& Romani_» •

•attuliircquae in locura incenforum fubrogata funt,Iicet in ijs multa^effcnr,quae Sibyllac falfo adrcribercntur.Item cx SuetonijAuguflo in-

tclligituryqui fupra duo millia ^tidicorum librorum gracci y latiniq.

fcrmonis vndiq. contrada cremaffc dicirur.Quare (iue accipiascx hi

tis Sibyllinis, quorum excmpla priuatim Lcntulus habcrct, fiuc dc ifs

intclligas quac in trcs libros relata pnblice cuflodircntur , a vulgata

fcriptura reccdendum non cffe multis de caufis , quas fupra comme-moraui cenfeo.Inquarta etiam Catilinaria ncq. Carrionis neq. Ma-nntij ledionem fcquor , hic cnim cx fadiS) iilc ex (aflis lcgit.vtrobiq,

erratum cft.Vcrba Ciceronis hacc funr. Cum vero mihi propofui re«^

gnacem Lentulu,ficut ipfefc cx fatis fpcraflcconfefruscfl.hacc Cicc*

ro. quid fatis cum fadisifcu faftis commune potcft cfl"c?vtrumq. mcadofum. Icgendum igitur cx fatis; quod Ciccronis fentcntia poiiuiat •

fperauit cnim Lentulns cx fatis fe regnaturum,vt inicio huius oratio-

nis dixit.Etenim P. Lcnculus fuum nomcn indudus a vatibus fata-

lcm ad pcrniciem rcipubiicac fore purauit, &:c. indudus inquit a va-

tibus,ergo fperauitex fatis,SaIIuftij vcrba[ad rcm faciunt. AtLcntu-lum diflimulantem coarguunt practcr littcras fermonibus, quos illcL»

habcre folitus eratcx hbris Sibyllinis rcgnum Romae tnbus Cornt-lijs porcendi.Cinnam atq. SuIIam antca,le terrium cflc,cui fatum fo^

rct Vrbe potiri . fatum,inquit,LcntuIo forct Vrbc potiri. Ex fatis igi4

tur fpcrauit rcgnum Lcntulus«Quarc hanc eflc veriorcm fcripturam

confirmo .

Cfceronis in Epiji» adAtticum lociperperam h Paulo Manuti§accepti. Cap, JIIl.

E Pomoerio pcr Cacfarem ampliando , & Vrbc augen-da quid fucrit promulgatum , Ciccro epiftola vigcflmji

cuius initipm cft A. Cacfarc littcras acccpi confoiato*

riasi libro decimo tcrtio ad Atticum cxquiric . In cumlocumPaulus Manutius 9 cui plurimum bonarum iic^

tcrarum

ObferuattonufnVecas /. /j

-ccrarum rtudiofi dcbcnr. fic fcripfic. Vc a Poncc Miluio Sccunduni-*

•montcs Vaticanos Tibcris duccrecur . fic cnim ficbac , vc Vaticanis

'montibus cis Tibcrim inctufis ca fofTa , qua prius Tibcris decurril-

> fct , cx ficcata magna in amplicudinc Vrbs cxplicarecur. No vidctur

Manutius Cacfaris rationcm de augenda Vrbe tenerc>ncq. Ciceronis

<fententiamcapcre,quicodcmlibro cpifi:ola trigefimatertia,cuiu$

^initium Ncgligcntiam miram . ea dc rc quid inaudiucnt Attico

uarrac . Scd cafu , inquic , fcrmo a Capiconc dc vrbc augenda a Pon-

» tc MuIuioTibcrim duci Secundum montes Vaticanos , Campum-*

Martium tum acdificari, illum autcm campum Vaticanum fien quad

Martium Campum. videndum Caefaris confilium , quod Ciccronis

iTcrbiscxplicacur . Cum pcrfcrcndam Cacfar lcgcm curarcc, vc quo4

»SulIae licucrac, fibi quoq. qui tcrminos Impcnj Romani protulinet,

ampliarc pomocrium liccret,ftatucrat Campum Martium , qui cxtra

Vrbemcrat, aedificijsoccuparc& muro cingcrc , prolato torcallc

adportam,quac nuncpopuli appcllgtur,pomocno . Sed quoniam

Rclligio Cae faris confilio obftare vidcbatur , quod cffet Campus ,is

Marti Saccr , ncc poiTet ccmplum Martis intra Vrbcm rccipi ,decrc-

ucrac , mutato Tibcris alueo , & duda fofia fecus montes Vaticanos

cxCampoVaticanoefiiccrcCampumMartium, ibiq. Marti tcnj-

plum dcdicarc , vc cflcc flumcn campo Martio propmquum ,quo le

natatum iuucntus Romana poftmilitarcs exercitationes immittcrcc

Manutius autcm ampliorcm vrbis ambitum facic , & campo, qui crac

ftiturus Martius Tibcrim pcnitus aufcrt , vltra cnim montcs Vatica-

nos ducendum Tibcrim ex vcrbis Ciceronis putauic. eo cnim Manu-

tij vcrba fpcaanc.Vacicanis moncibus cisTibenm inclufis. Ac Cicero

ScripfitduciTiberim (ccundii MoncesVaticanos,Capu Martiu aedi-

ficari,capu vcro Vaticanu fieri quafi Martiu campu. Ex ijs vcrbis in-

cclligimus Moces Vacicanos fluminc difcludcdos,vc elTenc cras Tibc-

rim,Hocvidccur animaducrtilTcManutius,alioqui accuratiffimus.Sed

putauit Montes quoq. Vaticanosinaedificados & Vrbi adiungcndos,

id cnim vidcncur Manutij verba innuere . Vc Vaticanis montibus

cis Tibcrim inclufis , & fofla.qua prius Tibcris dccurrifl^cccxficcata-»

magnam in amplicudincmVrbs explicarctur.haec illcquod nc cogita

uit quidcm Caefar , nec Ciccro Scripfic , nec fieri per Rcligioncm li-

cuiflec . In alium ctiam crrorem Manutium vulgita fcri ptura Epilto-

lac 3S . induxic , Campum Martium cocdificari , cumCampo, raquit

Manutius Vacicano, v c ex duobus Campis Martio , cc Vacicano ,qui

Tibcri influc te difcludebatur vnus fierct Martius Capus fofla TibcrkS

obcuraca.Non hoc fibi vult cocdificandi vcrbum , vc cx duobus vnus

conflarctur Campus . Sed frcqucntibus vicis,domibus,tcmplis,a qut-

bus

V

lof.CaHaltonh

buscratvacuus» & cxpedicus Campus Martius > complcrerur. Cam-pi Marcij nomine inde translacoivc efTec pars Vrbis incra pomocriumrcccpca . Coedificari» cft mulcis , ijsq. continencibus aedificijs locum

occuparii quodforcaffc Manncium Ai^ic. qui cocdificari CampumMarcium cum Campo Vacicano dixic. Vccus Codcx hominem admo-nuifrecivcalicerfcncircc, in quo cft lcgerc,tum acdiAcari, Omninpdiuerfa cfTe, & difparaca duo illa , dicendi gcnus oitendic » CampumNlarcium (iue coaedificarii(iuc cum aedificari le^as, fcquicur enim dt-

uerfum ab co, illum aucem Campii Vacicanu Bcri quafi Marcium campum . Videscx campo Mircio Vrbcm cxcicacis aedibus augeri,cx

campo auccm Vaticano Campum Marcium effici non igicur coacdi-

ficari , ed coniungi , & ex duobus vnum /ieri campum . Sed CampumMarcium coedificari , eil ck campo Vrbis parcem ficri mulcis Cim%\

conArudis aediHcijs.veru homines fumus, noomnes omnia videmui^

femperferieU quodcumq, fninabiiurarcui •

Ouidianus hcus lihro Trijiiumftcundo reftitutusi ^ i/JuJJratu/

MeruUt^ Carrione notatis. Caput V-«

#^MfJ3BM^Vuos libros dc fuo cxilio fumma trifticia aflfediis

Ouidius fcripfic . eos proptcr /encenciarum , verbo-

runq. illudrium incredibilem copiam, & niiram va»riecacem dignos eHe^quiab adolofccncibus (inc vli-

lo morum decrimenco legacur , nemo cx erudicioriF

bus non cenruicVcinam forcicus e(TetOuidius incer-

preces, qui aucinepca non acculincnc, auc ccrcc libros manufcrip-

tos diligcntcr adijfTenc ,acq. ex eorum fide vel impreiros caftigafsenc

vel varianccslediones adnocalVenc. quod aliquando , vcconcingat»

-non defpcro. Pcrruaferam mihi quidcni calc quid ex officinis Francor

ifurciennbus proxime prodijireied me fpcs fcfellic . Quare filencio

pracereuodum mihi nonenfe confticui locum incleggia vnica libri

TriQium fecundi . Qui raendofusinomnibus cxcufis iegicur ; pariq^

fnfcicia cxplicatur d Merula , non nihil camen d Carrione quidem cor

re<^us,fed nugicius ab eodem cradacus . Accurace Ouidius caufamdicit, quamobrem lege luliae non tenerecur.Iicec libros dc arte am£-•<li edidilfet , quibuffSacronas follicicaiTe, atq. adulccria fuafiiTe vidc-

recur. Namadea^ cancum, q jibus ca n per leges confuecudincm

liabcrc iuuencs pairenclibros fuos inrcripfsiirc fcab corumq.lcdionc

fnarit.is fummauitTe vcrfibus inicioad remappofice adiedis profi-

terur . Rurfus cum vrgeri fe animaduercerecquod bonediorcs quoq.

ilmin; (ludiore iibros eos iegcreac • acq. ad ucquiciam iluprorumq»

turpi-

Ohfefuationum Decas L ir

turpitudinem inftnicrencurr crimcn , icadiluit, vtdicat matrona--

rum quoq. ingcnia ad libidincm propcnfa , vcl ex hiftoria » qn^ virac

magiitra pcrhibetur i armari ad flagicium poffc . id autem qu;ituor

vcrribus,quosrcfticucndos,illuftrandosq. furccpimuSt complcxuselL

Sumpferit annaUs , nihil efi hirfutius illis .

PaSiaJitvndeparens Ilianempe leget

,

Sumpferit f Aeneadum/^enetrix vbi prima^ requiret,

Aeneadumgenetrix vndefit alma ^ enus.

Tertius verfus mcndum contraxcrat , noscx manufcripti libri Vati-

cani fide mendum fudulimus&dinindione lucem ei admouimus. iik

nonnullis aucem imprefTisIibrisquam abfurdriiimehabetur.

^umpferit Aeneiden

Marontsq. opus interprecatur Mcruia, & cx falfa incerpundione tota

crratcaeio. Na & incercus eft vcrum,prima , macronae ad ncquiciam

procliuiori adhacrcredebeat , an aduerbij vim habeat&, Vbiylo-

cum (igniricare hariolaturquoin locoVenuscum Anchife coierit,Ae-

neanq. concepcrit illudverodeliriumeft mcrumquod fupcr » Vndcrhis verbis proculic, vnde fic , inquic, vndc ducic origfncm,quafi dicat

a partibus obfcaenis SacurnoabrcilTts.in reliquisimpreriiscft

Sumpftrit Aeneadenct pro ipfoVergiliano poemaccquo nihil alicnius,paffim accipicur,n£

AcHcidcn fiue Acneaden pro Aenca dixeric nemo,cii Aneae Hiius Ac-neides vclAcncadcsfic.proAcneidc auc quisaccipiac,cii ncq^carminisy

hcq.flcxus racio id pitiacur? Vide nunc quam fic expcdica , & dilucida

horum vcrfuum cxplicacfo, proximisfuperioribus vcrfibus dixeracex

annalibus quibus in dc Komanorum origine, rebusq.geftis agicur

incelli?! llia Veftalc Martis coprclfu macrem tada.pcrgit fcquecibus.

Sumpkritdiccndi gcnus concifum pcrelcgans,poccisfamiliarc . fub-

intclligeveleofdcmannales,vclopusquodpiam, vbi paulo alcius a

Vcncrc pcr Acncan Romanorum origo rcpetacur * continuo inucfti

gabit rcbus impudicisobnoxia mulier,vndc gcnucric Acnean Venus

cx Marito ne Volcano , an cx adulccro Anchife . Ad hacc enim duopriacipia Romulum, & Aenean Rcipub. Romanac incrcmcnta rcfe-

runcar,quoi & luftinianus Collacionc quin(5ti,ticuloccrcio tcftatur.

Prima igicur genicrix Aeneadumeft VcnuSracq. itApr4ma,vt fupra-»^

progredi non pofsic quifquam. f^br,vcro inccrprecorquibus in anna-

hbus cft vlcima Acneadum parcns Vcnus: &cradatur dc Venert^

Aeneadum fuprema parcnte.^ngemofe Rucilius Oi;s> Vencri niM-rum & Martt confccraftic Romanos origincs fuas quodhoftcm arm*infcrenccm vinccrent , vi^q. ignofccrcachis vcrfibus. Ronvim allo-

aucnsteftatui:

i/ lof.CaBaliom »

AuSforem^eneris VeneremtMartemq. fatemar %

Aeneadum matrem , 1{omu/idumq,patremMitigat armatds viiirix Clementia vireSp

Conuenit in mores nomen vtrumq. tuos .

Kunc venio ad Carrionis nugas . Vidic is qaidem Merufae defjnai

& irrjfir,veriorcmq. lcdionem propofuicyquam nos cx Vacicano Co-dice conHrmamus , fcd Ouidij mencem non cepic . & ad id incpcius

defccndic,vc dicerecde Lucrccij libris fenfifle Ouidium, quod Lucre-

tijopus dererum nacurafuum» a Vencris inuocacionc fitcxorfus»

quodq. vniuerfi operis primus verfus^atq. adeoprinceps didio fic

.

Aeneadum ^enitrix»

acq. eo rcfcrenda cfle redicufe pucauic Oui di; verba ilfa

Aeneadumgenitrix vbiprimaquodiilis ijfdcm vcrbis ficinicium Lucrcrianis libris du(5^um,& pri-

ma fic in Lucrecto Aencadum gcnicrix,additq. Carrio arrepcaocca-

(lone indefluxifle antiquicusconfuecudincm allegandi leges pcrini-

tia,quod vulgo in ScholiS)& in iudicijs liodie frequcncacur, vd. tres

fracrcs fK de padis . Nihil ab Ouidij fcncencia excogicari pocuic

alienius,nihil inepcius , nihil nugacius ; neq. illud non leue acceptuni

c(l abcodcm quod Ouidius dixerac

Sumpfert Annales, nibileR hirfutius illis

co decorquec Carrio Ennij hirfucam coronam qua de PompertiusEnnius birfuta cingat fua di£ia Corona .

nihil ad rem. quamuis Ennius rudis artc vt ille inquic fueric , & paruculcus.hirfucos annalesdixic Ouidius cecricos,rigidoSy graues, & adrcrum geftarum memoriam, fcueriorifq. difciplinac narracionem c6-paracos. hacc non infedandi dodos alioqui Viros fludio fcripfimus»

fcd rcfellendi gracia, quaecunq. minuscongrua videremus in me*dium ab illis proIaca,ne quis eorum audoricate decepcus eodcm iiu*

crrore vcrfecur

.

Ciceronis locus de Caninio , qui vfq, adkal. lan, quae erat fiiturae

mane pofiridte fuffe^us Fabio Maximo in toto confulatufuofomnum non vidtjfe a Ciceroneper iocum dicitur. Vi£iorioManutio,& Sigonio notatis. Caput V /.

N C. Caninium Rcbilum iocacuus eft varie Cicero. Dia-lem Confulem.cum folercnt cffe Flamincs Dialcs , apudMacrobium appcllacquod pcr diem cancum Conful ftic-

riCjCundemq. mirifica fuiffe vigilancia,qui coco Confu-lacu fuo fomnum non vidcrlCifaccce dixic. Cur aucem ica

iocacus

.

ObferHationumDecas I. ^xp

ibeatus fit in Caninium, qui vfq. ad Kal. lan.quac crant futnrae mvDC polkridieex Tranquillo incclligi poceft , qui Cacfarcm pridic Kal.

lan.repcntinaConruIismortcceirancem honorem in paucas horas

Caninio pecenti dedilTc fcriptura rcliquic. Eorum omnino inccrprc-

tacioacmnon admiccoiqaiprioreni parccm nodis tranfadam cffc

rcbus a^cndis , rcliquanq. ne tota vigilanio cradud:i cffe nox pror -

fus videc£cur,ad .mnum lcqucnccm fpeAire crcdidcrunt . Dici cnim

planc, non itam noitis rationcm habitam video .. ,C^oi a Dione Ca-

ninium fimul & Conlulem fidum elVc & QCiiiTe houorcm , & depo#

fuiflci tantaq. forticudine & cura in magiilratu cxtitiirc, vt ne brcuif-

fimumquidcmfomnumadmiferic, pcr locum cx Ciccronc rclatum

fic . Plutarchus quoq fcnbit . a C iccrone amicos admonicos fmire*

qui vna oflicij gratia Caninium adibant i maturandum clVe, vt ance-

quam Confulatu abirct, homini gratulari poircnr. Ncq. Ciccronis

verba impcdimcnto funt, quominus ica accipiendum lic . vfq. ad

Kal. lan. quae erant fucurae inane poftridie . Nam cum omncs Con-

fules vfq. ad /Cal. lan. Cotifularum ^ererenc , quac abcranc a die in!-

ti magiftratus duodecim menfcs, vcl p.iuciores, fi quis furfeftus effct,

ad indicandam fummam breuitatcm additum cft illud , Quac cranc

fucurac mane poftridic, id eft non poft duodccim,fex, trcsve mcnfes

9

aut aliquot dies , fed p^ft cuin dicm tancum , quo fubfticutus cft Ta-

bioCaninius. Ad Kal. aacem lan. dixic, vc ad Vrbem. Miccoiam

argumenca. ac fi ex Cicerone ipfo apcrce conftarc non oftcndcro par-

tcm nuUam nodis,quac vlcimum Deccmbris diem lcquicur ad Coiv

fules vcceres pertinercnon rccufo, quin nullius elVc iudicij exiftimcr.

Quacro nuc quo die veccres Con^^ules matjiftratum deponcbant. hic

haercas ncccfle cft. Si dixcris Kil. lan. abfurdum cric eodcm dic ma^giftratum 8c abfolui & inchoan . Si mcdia nodc , vbi Concio ? ad po-

pulum cnim Confulatu abicns verba facicbat. vt cft apud Ciccronem

in Pifoncm videre . Tigo inquic , cum in Concione abicns magiftratn

dicerca fribuno plebis prohibcrcr ca , quacconftitucram XIV.

cpift. ad Atticumlib. i. ad me auccm poftriiic cadem frcqucnria_,

conucnit , qua cQ.n abicns Confulatu fum domum rcdudus. Qiio

autcm dic id heri folcrct , quod maxime ad hanc quacftionem cxpli-

candam facit , cx Ciccronis epiftola fecunda libro quintoad Mcccl-

lu.n intcUii^i poteft , vbi dilcrte (criptum eft.quod in Piloniana tcti-

gcrat . atq. illc, quod tc audiirc crcdo pridie kal.Ianuarias, qua iniu-

ria ncmo vnquam in aliquo ma^iftratu improbiftimusdurs afte^iifs

eft,ca mecofulem arfecit; cii rcmp. confcruaflcm,acq. abcunrc maj»!^

ilracu Contionis habcndac potcftatc priuauit . hacc illc . Vtigicur

.dcfignatis & nouis confulibus anni , & honoris principium erat prt-

C mus

ao lof. Caftahoms *

mus lanuarij dieSi fic veteribus finis vltimus Decembris dies , quodveiex Ouidij ad Graecinu epiQola, lib.4. de Ponco cogaofci poceft*

AlUra laetitia efi , nec cedens caufa priori •

SucceJJor tantifrater bonoris erit .

Kam tibifinitumfummo Graecine D ece mbrisImperium lanifufcipit ille die .

Mirum e(l quam in illoCiceronis de Caninij vit^ilantia iocodo*Aifllmi viri errauerinc . P. Vidorius Caninium fcpcemdecim ho-rarum fpacio Confulacum geniife fcripcum rcliquic. Paulus Manu-tius priorem parcem nodis > quam percincrc pucacad Prid.Kii. aboccupaco Confule in fomnem cradudam dicic plcriq. curisdiftcn-

cum coco ConruIacunondormifTc, Quibus omnibusimporuiciltudyQuae eranc fucurae mane poflridic • Vidorius cocam nodcm Cani-nio adiudicauic vigilanci . Manucius mediam dormicanci concelTit •

Vcerq. falfus c(l . ncucer ad morem maiorum rcfpexicquibus inlhcu-

tum erac, vc honorem Populi Romani bcneficium Prid. Kal. lan. Co-Ailes pro roflris populo refignarcnc , & priuaci domum difcedercnc.

Carolusquoq. Sigonius commencario in FiUos ConfuUrcs deCon-fulibusanni DCCVI. lapfuscfl, qui fcriprcric Caninium invnatnnodem a Caefare Confulem creacum. Macrobius[ncdubicandiqui-

dem locum relinquic > (1 quis accencciquae hac dc re fcripncperpen*

dat. Caninius inquitlib.Saturnal. (ecundocap. tertioiqui vno die

Conful fuit,ro(lra cum afcendinet,pariter honorem inijc Confulatus»

& eiurauir, quod Cicero gaudens omni occafione Vrbanitatis incrc-

puic Ac>«6f(vptrrer efl Caninius&c. Et lib. Sacurnal. 7. cap. j. eidcm in-

quic|exprobanci fibi quod ad eundcm Confulem non venifTec , Venie*

bam inquic , fed nox mc comprehendic. Huc percinec quod Tacicus

lib. hidor. certio fcribit . Nec dcFuit, qui vnum confulacus diem (is

cnim in locum Caecinae fupercrac}magno cum irrifu accipiencis,cri-

buencifq. eblandirecur , Prid. Kal. Nouembris RoniusiKcguIus inijr»

ciurauicq. Annocabanc perici niiquam antea non abrogaco magiflra*

tUy ncq. lege laca alium fu&edum . Nam Conful vnodic, &ancca^fuerac Caninius Rcbilus C. Caefare Didacorc, cu belli Ciuilis prae-

mia fefcinarctur.quis no videc Reguli Confulatu cu[Caninij C6fu!acu

coIIacum.fi quidcm Regulus honore fimul & cepic,& depofuic. Quodance fecerac , & Caninius. Plin. lib. 7. cap. j j . dc morcibus repenci-

nis. NuIIis euidencibus caufis obierc, dum calciancur macutino, duoCaefares Praetor, & Praetura fundus Didatoris Caefaris pater, hic

Pifis, ille Romae, Q^Fabius maximus in Confulatu fuo Pridie. Kahlannuarij, in cuius locum C.Rebilus paucifTimarum horarum confu*

latum peciic . in Plinij libro impreHo legicur . M. Orclius malc. £iu-

rarc

Oi/eruathmm Dec4s /• i»fare autem ef( magiOracu fe abdicare. Tacitus lib. Annalium duode-

cimo,Adadufq. Silanus eiurare magiftratum , & reliquus Praecurac

dies in Hprium Marcellum collacus eft. PliQiusquoq. lunior > & quaii

ciurato magiQracu priuacum me faccrera •

Ouid.lib.Triflium v. £Ieg.^.

Saucius eiurat pu^namgladiatort^ idim1mmemor anttqui vulnerit arma capit.

Inde autem verbi huius fi^^nificatio duda eft, quod qui magiflracu

abibant,iurabant bene a fe Rempub. adminiftratam, vt ex Ciceronis

epiftola ad Metellum intclligitur.Eo igitur pertinet Ciccronis iocus

in Caninium,qui in toto Confulatu fuo fomnum non vidit;propcerca

quod eodem die,quo in Fabij Maximi Confulis morcui locum fubro-

gatus eft,magillracum de more in Contione depofuic, domumq. ante

nodem prid. kal. lanuar. redudus eft,vbi & priuatus nodem dormi-uit.Quare viri dodifsimi,qui longe alicerrem acceperunt>Jap(i funtt

& Ciceronis iocum non ceperunt.

Jn TaJIerem Catul/i apud Martialem notatur Ludouici Carrionitexp/icatio . Caput 1 1

.

|%r(j|T/t&h^ Vanqtiam neq. Policiano, neq. Turncbo inpaiTeris

cxpofitione apud Martialem faueo,tamen LudouiciCarrionis fcntentia doAiftimorum hominumerro-rem notantis mihi non probatur.Politianus in Epi-grammatis feptimi ad Romam & Dindimum lib.xj.

_ cxrremis hendccasfyllabis.

Da nunc bajia^fed Catul/iana^

^aefi totfuerint^quot i//e dixitt

Donabo tibt pajprem Catu//i,

£a commini(citur,quae iion folum a Poetae pudore, /ed a fentcntia^

ipfa funtalicna.Pafterem Catulli piollicetur Dindimo Martialis,car-

iT)en,inquam,ad PafTeris Caculliani excmplnm confcriptum . pro car-minc autem aeque hic,atq. epigrammate Odauo libro primo pa(ff rcCaculli Martialis accepit.vbi confert SrcUac pocnia cumCatulli Poc-macc adMaximum.

Ste//ae deiicium mei coiumba ,

yerona/tcet audiente^dtcam,

Vincit Maximepafierem Catu//i .

Vidcs columbam Scejlae , carmeu fuillc de colnmbae laudibu^, vtCatullus fcripfcrac Hcndccafyllabos in Palfcrcm Lesbiae. extrcmisanrtm duobuslicndecafyllabisiquibusScellam Catullo pracfert,coin

pjiracioae auium padetisjdc Coiumbae vciwur •

C a Tant9

t*i * lof.Caflahoms*^

Tanto SttlU msus tuo CatuQo ,

§uaftto PaJJere mxioreil coiumha,

dcaue quoq. rtfnl^cepu^raminacexiij.lib.vjj.ad Aulum, vbi Lcsbiatn

de padcre amillb , & VioIandlUKn de Columba cxciiida dolencem^cum maerore dominae fuae confcrc

Accidit inftndufmmfirdg fcelus Auli purUaetAmtJit lufas,delici/tfq,/ujs .

NonquaJistenertpiorauft<imicaCatuiHLesbia,nequityspajjiris orba fui^

Vel Steliae cantata meo , >quam fieuit Hu/inlis ^

Cuius Jn Biyfio nigra coiumba voixt .

pro auc qnoq.MartiaUs £pi|[rsunmire 154, libro {•i mio Catulli paf^

rcrcm , cuius dc mira felliuiMtcCacullus lcriprerat , incellcxic Publij

CaccUam hcndecary llabis cxornans.

ljia eji p tjlere ruquior Catuiii ,

Ifia efi purior ojcuio coiumbaey

Jfia eji biandior omntbns pueiiist

ffiaejicarior Indicis-iapiiiis t

ijia eft deiiciae Cateiia Pubii .

alacricaccni,& blindicias Cateliac Pubiij antc ponir Caculliano paf-

feri,qucm Lcsbia alucrar,acq. in delicijs habucrac.Caculli auccm paf-

fcrcm appellac vbiq. quod dc eius pafleris bndibi;$ tam mulca^camq.admiranda Catullus comporuifrec.Nihil igicurcrat,quamobrcmTur-nebus diccrct Symbolum Vcncris clTe palleres , cuius ciirrum trahd-

rent.idq. fpedaire Catullum,ncq.propric locutum.tx ijs,quae in m€-dium proculi,liquere iam ar-bitror , qutd (ibi volucric Marcialis quo-ticfcumq. Cacullipan'ere4li nominac.neq. ot-^ id aliundc quam ex ipfo

Marciale Marcialisexplicaci^ncm petiui. Rcliquum cft vc Carrionis

icfitenciam cxpencttmus. is enim libtoemen «um primo capite.!*

ociauo Marcialis Hcndccaiyllabos extrcmos cpii^rammate odauo adSilium libro quarco producic

.

iV^f tcrua Je^efrcnte , fed remilia

Lafciuis mMdidos iocis iibeiios .

Sicforfan tener aitfus eft Catuilus

Magno mittere pjjferem ^r^faroni .

& paflTcris appcllacione.non hendccaiyilabos de (>lflferc ctncum > fed

volumcn epigrammatum Vniuerfum venire arbicracur,quod Princcps

fic Epfgramma in paircrcm,& inde Faftum fic tocius opcrisinitiufh-/.

quodq. obijci poHet,argumentum dilucrc conatur . cpigramma enim;ad Cprnclium Nepotem,quod fit dcdicatorium,non in opcris corpd-

rCifcd cxcra ordincm «If^ vultivc caufac fuae infcruiat. Ego vcro pra\. pallcrc

OhferuAtkimH Decas /. c fpiifrcrch?n<iecary1lato<M5<^tullimpair«rcrn lcsbiarccanip n,vCpro Sccllae columba carmen Sccllac dc Columba Violantillac coiifcri

pcuni accipio. leue illu(i,& nugarorium rcora principc cuiu(uisopc«

ri« dictione vniueifum opos appclUcionem craherc.licec hoc morc in

legibus , & paragraphis allegandis vtamur . Vcq. hocdecur,cci]ais

Carrinni a mortuis excitacas Cacu41um epigrammaca fua eo ipfo or •

dine digefs^ilTc rectulic ? Ecq.$ ccUacur a paflcrc iuicium tccilTc operis

fui Catullos/ecq,s poO mille& rcxccncos ,pi>c aimdS peruenilfc ad nos

omnia Caculli opcra ,^odemq. numcro, & ordineopinacur?atqui ne-.

mo negaric,minics dcfcripta fuiflTeCaculli epigramiuaca,di: pro libra-

riorum ]ibidine,& inrdcia mulca perpcramcxrcnpta,non nulla luxa-

ta,& cranrpofica^omiira quacdam,& ccmporum iniuria eciamamiflai

Hrs igitur de caufis alirer,atq» Carrio putauit, accipiendus eft Mar-tialis,qui cum Silio viro confuliri poerac ruAimcqui libcUos fuos io-

cis,& falibus refercos cradcrecfaccrc fc dixic,excmplo'Caculli>quein

Vcrgilio Hcndccafyllabos dc paflere fuos lcj^ndos mi fi ife autumac,

quamuis in hoc Marrialem ccmporum racio fugcric . mulris enim ar-

gumcntison;cndi poted Cacullum Komaefloruiflc, atq. decefnno ^

cum adhuc pucr circc Vcrgilius. fcd hiftoriae hdem non rcquiric poc#

fis.Animaducrci auccm Clarrioncma Pailadio Caculliinccrprece ac-

cepiife paflcrcm vniucrfo Caculli operi nomcn feciflc. cius haccfuncvcrba . Verttm ctim omnia fuafcripta tn vnum opus contraxiJfet% Uyiudq. iam emjjjurtts eftetiCi deploraiione rnortui paj/erculi , qut in d^iicyt Clodiae eraiypajfetem appeUautt,W^t% cxquo fontc Carrio hacde palTcrc Cacullia«o fentcntiam dcriuarit. mera Palladij fomnia cc-

quis non deridcac / ccquis Carrionis nugas aliund^ peticas non cxfi-

bilec^Vcrum cilo Caculiiepigrammatapaflbtis nominc cotincancur,

quid Lyrica>quid clcgiac,quid denique tpichalamium Manlii,& car-

mcn de nupcijs Pclci,& Thccidis Hcroicum digicabit? inccr leuia co-

numcrabis,quae Maronianae Maicftaci opponi pofl"unc,atq.adeo,vn-

dc multa Vcrgilius in Aeneida tranftulilTe pcrhibccur.Sed hnis fic.

In CQaeJarii Commentaryi vulgata le6lio conjirmaia

Carrionts reie^a emendationeih' Labieno legato PRO PJententiaexplofa, Ctpat Vlll.

Anufcriptis libris nimium cribuit Lud.Carrio , &Codiccs vctercscfle oraculaopinatur. atq. incofallitur facpenumcro .quippc quicrrata fcripto*

rum librariorum non vidcc, iifq. vtitur ad depra-

uandos audorum !ocos,quodque grauius elt ma^nufcripcos cmncs acque anciquos putac , li-

cct paulo fupra cencum aonos defcripti finc. Cair-

rioncia

a 4 hf. CatlaTtonts

rioncm item temporum,& morum immucatorum ratio fugiV.Hmc fic

vcconfuccudinum variacarum minusaccuracus obferuacor plcrumq.

decipiacur.Vtrumq. facile cuiuis probabo vcl hoc vno Caefaris loco

a Carrionc ex manufcripco libro i & aecacum inobferuacione depra-

uaco.Is.n.libro Anciquarum lcdionu ccrcio^capice fcpcimo LcgacumProprcc. apud Caefarcm lcgendume(leconcendic,vbi in libriscaHi-

gacioribus lepacum properc,cft lcqcrc.Cacfarljbro dcbelloGallico

primo fic fcribit. De tertsa vi^ilia T,Labienum legatum propere eumduabus /egionihust^ ys duetbustqui iter coqnouerant ,fummum iu*

gum montts afcendere iubet^uidfui confilyfityO^tw^xx., (ic in vulga-

cis fcrc omnibus,atq. adeo emcndacioribus. Lud. vero Carrio aducr-

bium propcre coilic , & in eius locum propracc fubrogat/quod ica (ie

in veculhoribus cdicionibu6,& manulcripcis. Carrioni afHrmanci ica

cife in vecuftioribus quid ni credam » cum (ic apud mc Caefaris libcr

anno M. cccclxxx.Tarui(ij imprenus^qui Carrioni aftipulacur.Egoft

libris vccuftioribus fidem habcndam vlqucquaq. pucarcm , domi ha«

bcrcm, quoauftore T. Labienum legacuin Pfopraecorcm cum Car-

rionc lcgcrcm.Vcrum apud mc canti non cft librorum auftoricas « vc

crrata librariorum fcqui malim , quam cx vcdigijs mcndarum inda«

garc vcram fcripturam. Nam facile fuiccxpropcre pcr compcndiumfortafTc fic ftripcum prop. vt quifpiam fciolus propraecorem teceric.

cur fic fentiam nulioncgotiodoccbo. primumresdcqua agiturin

Cacfaris cr mfncntarijs poftuiat , vt quam celerrimc lcgatus cum le-

gionibus n^iccarur.fic enim fupra^Cacfar fcripfcrat.fo^^rm die ab ex^

f/oratoribus ccrtiorfaiius^hofiesfub rr.onte conjedfjfe miiliapafluumab ipfius caftrii cBotquaiis ejfct natura thontis,^ qttaiis in ctrcuitu

ajcenjus,qui cognoJccrent\ v tjit Renunciatum ell facilcm efic.haec ifi

Caciarc ..vidcs fuifib maturandum,vt ante luccm legatus cum copijs

tantum itincris paucishorisconficcrct, & in funimum montis iut^o

praefidium coilocarec.quod fadam {\x\^t infra fcribic dehr.Primaiuce cumfummus mons a T' Labieno teneretur%ipfe ab hojlium cafirit

r,on iongtus miiiet^ quingentis pafsibus abcJletiC^c.c\\i\s non iudicct

fcAinatione opus fijil^c ad i-am rcm . quarc lc^arus propcre lcgioocs

duccrcmonccni afccr.dtre,&: iugum occupare iuilus eft.

Dcmdc ncmincm cx lcgatis,qu()S Cac(ar nominac, Propraetoris

nominc alfedum apud ( acfarcm lcgimus, quodq. librarioriim crra-

tumarguic&Carnoncm admorere poterat,fi cum curi lcgi[set,vbi-

cumq. T. labicnus lcgatus appcllatur , Propractoris nomcn in veru-

Atoribus imprcfsis,& calamo cxararis, & in rreo reticetur . libro fc-

cxmdo T, iabicrum ie^atum cum iej^icnibus tribus fubfiqtti iufsit,

kbro tcrcio iabtenum iegutum in Trtutros.quip^roximi iibeno (iu-

tnitu

Ohferuationum Decas hmlnifufftyeum equitatu mittit . libro quinfto T. labienum legatum^cum ys /eqionibusyquas ex Britannia rednxeratisn Morinos, qui re»

bellionemfeceranUmiJit,Cum igttur neq. rcliqui Icqati Propractorcs^

ncquc ipfc Labicnus vfquanri legatus Propr2t.appcllctur,continuo fc-

quitur,vt primi libri locus menciofus fit,proq.Propraet. propcrc ad-

ucrbium rcponcndum , quo fclHnatio, & cclcriias rcpracfencctur.

Munc venio,vt oftcndam Carrioncm conructudinum pro tcmporumcommutatione ignarum frutlra pugnarc , vt labienus legatus Propr»-

fit» quod ita in vctuftifsimis infcriptionibus obferuetur.Numifmata»

& lapides teftcsomni cxceptione maiorcs ad (ententiam fuamcon-

firmandam adhibet.quibus in ipfis lcgatum Propractorcm eft legcre.

fruftra cs Carrio.tcmporum ratio,vt dixi,te fugic . Vtcris teftibus adcam rem minus idoneis.numifmata, quae laudas longe poft Cacfaris

memoriam funt cufa,infcriptiones item multis poft faeculis incifae •

Non enim antc Auguftorum tcmpora tale quid aut factumj, aut fcri-

ptum inucnics.poft reipublicac occafum multa func conimutata,pIc-

raq. addita,& inucfta qu.ie non eranr.Rcpublica incolumi, & Caefa«

rc in GalUa bellum gercntc legatus legioni pracrac , neq. praetcrca_,

aliotituloaut muncre fungebatur.Hiftoricos latinos,graecofq. con-

fulc. legacos Propr. nullos reperies. Ac in plcrifq. monumentis vetcri-

bus,inquies,aliter fe rcs habct.rcfpodeo ca omnia lub Impcratoribus

efsc vel cufa , vcl incifa. nam appcllationes^huiufmodi honorum , &adminiftrationum crant, & legati Propr. fub Imp. prouincias. admi-

niftrabat quoq. cx infcriptionibus,& nummis a tc produdis intelligc-

re poteras , fi rem attencius cxaminalTes . Ac T. Labicnus legacus in

cxcrcicu Cacfaris prouinciam non obtinebat , vt in iftis infcriptioni-

bus cuis Legati Propr. prouincias adminiftrabant,

LEG. PROPR. PROV. AFRIC. &LEG. PROPR. PROV. ASIAE.

^vidcs nihil talc fuifsc ante Augufti aetatem excogicatu . Pcrpt Car-

rio,& adum agicfublata enim quac fuifse a Fuluio Vrfino cx fidc Va-

ticani Codicisipfeteftatur,incuIcat, fcd omittit pcr imprudenciam,

opinonquae in rccentioribus,& vctuftioribus libris habentur. ( cumfami/saribusfuis)communepericulummiferahantur . tria illa vcrba

ijuae func in omnibus libris in hoc vno Carrionis libro Anciquarumleclionum dcfidcrancur . At Lugdunenfis cdicio cum Fuluij Vrfini c-

mendacionibusanno MDLXXVI.fcripcuram vcceris libri mei referc.

fic enim in meo Caefaris dc bello Gallico libro primo. Hicprimumortus efi timor a Tribunii mi/ttum,ac praefeilistre/iquifq qui exVrbe amicitiae caufafecuti Caefarem non magnum in re mi/itari vfumbabcbanti^uorum a/ius a/$a caufa i//atai^uamjibiadprojicifcendum

necejfa-

26 Jof. Cafla/fonrs 0neccjfjriam diceret. petebat.vt eiut volrmtate difceden iietret . non^ruUt pudore addu^tyVt ttmortsfufpicionern vitarent» remanebantyy

nfif; vultumfifigire^neq, interdum lacrymas tenere poterat.abdtti intnbernacults autfuumfatum querebantur,aut cumfamiltaribusfuiscommune periculum miferabantur. haec < acrar.& omninoabclsc nop Vsunt tria i!Ia vtrhz^cumfamiliartbusfuis) alioqui non eifcc peri-

culum communc»qaod milcrabantur . Miru aucem^in modummiror.refidcrc adhuc mendum in Manucianis cdiciontbus, & non efsc fubla-

ta quinq. i!la verba,quae neq. in Varicano Codice,neq. in Lugduncnfic.iicioncneq. in meo vetulHrsimo Ie^ancur,( magnum periculumfntferabantur^quod )quae Fuluius Vrfinus in fuis cmendarionibus {\x*

ftulic , licct in fuo veccrc libro haberencur , cuius fcripturam non ap-prob.ir,!dq. mcrico;nam practer quam quod paulo infra fuo loco re-petuncurf cumfamiliaribusJuts commune pertculum mtferabantur)non videntur conuenire cu|m fupcrioribus , vbi mulca de vircucc CicF»

manorum a Gallis,& mcrcacoribus praedicancur cum fummo cocius

excrcicus Romani cimorc .Haec igitur fummouenda y ilJa vero rcti-

nenda cenfeo •

Vrigida potione, eb* ^d aquam refrigerandam niue\^glacteVettres Romanos vfos

Senecae^ Tranquilli loca a Lipfioperperam accepta, Caput /X.

OT VISSEM dc i»elido prifcorum potu , qnae apu<4grjuiflrimosauctorcsincerlegcndum, vt fiwadnoca-ram, dc fcribcndi labore fupcrfcdcrc,& vcrocciamlibcnciffimc fccilTem^nc feculi nwflri luxuriam inci-care vidcrcr. qund cnim excmplcyfic, iure id ficri

pucatur.Sed quando d lufto Lrpfio viro erndiciflimodc cjlida pOiionc vercnim Scriprorum Senccnciac in mcdium prolltic occafioncm qtiibus.^am libros (upcr eiufdcm rci viu,vcilicare, acvolupcatcconfcrihcndi i^cq.potioois danandac praobiierucfii-ciendu.mihi putaui,vc aii^^u.inJo id conucllcrem,5^ docercm alirer fcrem h.ibcre, acHcriq. 0' Nicolaus enim Ma finas Caefe-fias Medicus inCivA praet.;ca; c tjelidi pot'abufu fcribicnoftra ac-taceperrrcbuir'- ^innis i»clidcbibcndico(iriifrudincm,quacquonjainanre prifcoruni

; coru rempora no hiific fibi vidcatur,ea de rc minus vctcrcs mcu. > rcnpfiife, laudat pracrrr(-i Vcrcrum fobrieta-tcm it»narusomriino conjm tcmporum. Qu . ..>.)rem nifi oftenderaVcteres t^clida vfos^aquamq. gclidiorcm pcrcxquifira tometa & ar^tificia rcJdicam bfb;/le, niucmq. ad id adhibitam,& glaci^m, niuifq.

taber-

OhferuAiiommDecas l. ?7tabernas, & officinas Fiiifrei ac fanis quidem corporibus per aefti-

iios calorcs non infalubrcm eilc gelidae potioncm,non recufo , quin

opcram literis tot annos frufiraxicdiirc exftimer.

A Sencca initium ducatur, per quem probabimus dclicatos aquawi

calidam abhorruilfc , frigidam vero niue, ^ glacie fuper additis in»-

pcnfe ad amafle, aegrifq. non temere pcrmiifam epift. 78.

0 infelicem.inquityaegrufn quarei quia non vino niue diluityquia

mn rigorem pottonisfuae^quam capacifcypbo mtfcuit , renouatfrs-€ta infuperglacie. cb* paulo infra . iedomnia ifiafacih perferemus «

forhitionem , aquam calidam ,^ quidquid intolerabile vtdeturdt-'

iicatiSt^ luxufJuentibus, magisq.animo quam corpore morbidis. Btlibro i.dc bcncficijs cip.y^ytfrigidamaegris negamus. idemepiii,

fS.aeque niuem rodiit JolatiumJiomachi aeiiuantis. idcm cpi{h//p

StttOt iT\c\u\ZiVtrum baec aquaJit exiacuproximo excerpta , an ea^quam mu/taniue c/ujero. vt rtgore refrtgtretur aiieno , ad naturamnibiipertinet i i/iaboc vnum iubetJitim exiingui. Sed vbiq. Senecat

vc Stoicum decct, dclicias, &: luxum cxagitac . £t lib.de Ira fccundocap. 15. fcribit infani eflTc furcntcr irafci fcruo,quod miniftcria negli

gencius obcacquod minus reccntem,£i: minus frigidam aquam prac-"

bueric . Parum irsquit agtlts e/i puer, aut tepidior aqua potui erogs»

ta , aut turbatus torus , autmerifa negiigentiuspofita, ad ifia conci-

tari infania efi, Lipfius calidae nimis (ludiofus , ptiam quac ad remininus faciunc,coaccruat,ncc Senecam capir.Explicemus locum Te-pidior aqua non cfl minus calida, & quae defcrbuic,vt Lipfius opina-tur, fcd minus gclida,& quae rigore , frigusq. remifcrat, vndc vel ni

uc iam liquefada , vel non ita recens ex fontc , putco uc haufta fed

aeftiuo calori expofita facilc tepidior fit,quod aucemfichacc Scne-cae mcns,doccc ipfcmec eodem capice cxtrcmo ; perpetietur,inquit ,

bicfamem , ^aejiiuae expeditionisJitim , qui puero maie , dilucnciniucm irafcitur.haec ilIe,quac«on ad minus feruencem,rcd ad minusfrigidampotioncm percincnr.quod aucem rcpidiorcm ficri,f)cincalc-

fcerc cx ipfo Seaeca doceo , qui iib. quaed.nacuralium quarco extrc-nio (ic

.

Videbis.inquam^quosdam, gracilesy^ paiiioiofocaiiq. cireundatospaUenteSi^ ae^ros nonforberefoium niuemfed etiam ejfe.^frufira^ius infcypbosfuos dejfcere^ ne inter ipfam bibendi moram tepefcant.

Hinc vidcs tcpefccrcclTc calcficri non rcfrigcrari.eodcm icnfu ac-cipiendum,quod Ouid.Iib.de Ponco certio clegia quarca fcribic.

Ji/a bibitfitiens ieSlor, mea pocuiapienus.1 i/a recens pota efitnofira tepebit aqua.

Jccm Marcialis eodem fenfu dixic

tS lof. CaflahonisMt conuiua petet mtfto quin cunee,fed antCt

Incipiat pqfitus quam tepuijfe ealix,

Ncc tninus ablurduineft, quoH Lipfiuscodemcapitc lib.EIc»5lor.

primi de Tiberio Claudio Ncronc appinxic , qucm Suctooius com-mucatis litteris Btberium Caldium Meronem i quibufdam pcr iocu

vocicatum fcriptum rcliquit. Nam fi a calidac potu Caldius , vc Li-

pfius opinatur,di6us cf>,iniuria Mero appellarctunqui vcl abftcmi-

uscfscty fi calida tancum aqua uferctur,vel fi calidam vino infunde-

Tecnonefsct meri auidus. repughantomnino haec calida,& merum;niiflum vcrius dixeris. Quanto rectius ad meraciffimi , & prdcncis

viai • quo ebrij incalcfcunt vim , fcQiuum didum rctuleris. Sic enimin Tibcrio Suetonius ca. 42. in caftns tiro etiamtumpropter nimtam%)ini auiditatem pro Tiberio BiberiuSypro C/audto Ca/dius , pro Nt^rone Mero uocabatur . vidcs ad vini mcri non milU frequcntiorcm-i^

potum,& cffedum rerpcxirsc cos , qui in Tibcrium fcommi corficcc»

runt.Catullusquoq. iufso miniftro merum fibi frequentiuis infunde-

re aqua hedecafy llabis dcteftatur. At vos quo /ubet birtc abite /ympbit

Vini pernicies c^adfeueros Migratejnc merus eft Thyonianus.VVm*

quoq. mihi afsentitur de nberio vinofo. fic enim lib. 1 4.cap. cxtrcmodc vitanda ebrietate.S^i/ inquity ipsa iuuenta ad merum proniorfue"

rat . eademque commendatione credidere L, Tt/bnem vrbis T{j)mitt

Curatorem ab eode/e^um>quod biduoyduabusq, no^ibus perpotjtio^

nemcontinuajfetapud ipfumiam Principem. Nec a/io magis DrU^fus Caefar regenerafte patremTtberiumferebatur.Kcdco adScnecamqui acritcr in huiuimodi luxuni inuc(5ius , quid fierec fua mcmoria_/^

& quamobrem mcdia etiam hieme niucm glactemq.ad potum adhi-

berent luxuriofi,dcclarat his verbis, quacquoniam adbonam frugc

pertinent, non grauate adfcripfi . Vnde inquit,ad boc peruentumftt

vt nu//a nobis aqua fatis frigida videretur, quaef/ueret , dicam^ .

§luam diu Sanusy S'fa/ubris cibi capax J/omacbus eR,imp/eturq,no

premitur, natura/ibusfomentis contentus efi . Vbt quottdianis crudi

tatibus non temporis aej/usyfedfuosfmtit. vbt ebrietas continua vi-

fc eribus infediti^praecordia bt/e^in quam vertitury torrety a/iquid

mecejfario quaeritury quo aefius i//efrangatur^qui ipfts aquis inca/t'

fcit \ remedijS incitai vitium. / taq. non aef/ate tantumyfed e*r mi^dia bieme niuem bac caufa bibtit.^luat huius rei caufa ef/y nift inteJH

^um ma/umy^ /uxu corruptapraecordia , quibus nu//urn interua//ti.

vnquam quo interquiefcerent , datum eflyfedprandia, caenifq. vfqtet

in /ucemperductis ingefiafunt , cb*.* difientos copiafercu/orum ac va»

rittate, commejfatio a/tius merftt} Deinde nunquam intermiffa tntf^

ftrantiOfquid quid antt dtcoxtraty efferauitt& in deftderiumfempernoui

Oiferuationum Decas 1. «9

ffcui rigoris aceendit . itaq. quamuis eaenationem ve/isj ae/peeu/d

ribus munianty eb* igne mu/to doment hiemem , nihi/omtnus floma-

sbus i//efo/utuSi^ aefiufuo /anguidus , quaerit a/iud, quo erigatur

,

Namficut animo re/i6ios, ftupentefq.jrigidafpargiwust vt ad fensUfuiredeantf tta vifcera iftorum vitys torpentia ntbt/fentiunt,nififri

gore i//a vebementiore perufieris. l nde eft inquam^ quod nec niue qui

dem contentifuntyfedg/ac'tem,ve/ut certior tUt exfo/tdo rigor ftt.cx-

quiruntt aefaepe repetttis aquis di/uunt, q/4are non efummo to//itun

fed vt vtni maiorem baheat , ^pertinactusfrigus.ex abdita effodi'

tur , itaq. necvnumquidemeiuseftpretiumtjeibabet inftitores

qua,^ iinnonam pro pudor variam.Vnguentarios L tccdemony urbt

expu/erunty^ propere cederefintbusfuts iufferunty quia o/eum difperderet .^tdi//ifectj]hitfi vidijlent reponendae niuts offictnas, eSr

tot iumentaportandae aquae deferuientia cuius co/orem,Japoremquepaieisjquibus cufiodiunt, inquinant}At dy boni,quamfici/e e/i extin

guerefitimfanam^Jed quidfentire pojfunt emortuaefauces,^ occa/-

latae cibis ardenttbus^^uemadmodum nibi/ t//tsfatisJrigidum , fic

nibi/fatis ca/tdum eJi-.Sed ardentes bo/etos,& rapttrn condimentoJuomerjatos , demittMnt penefumantes,quos deinde reJ/inguant niuatis

potionibus. Vtdebis inquam,quojdamgract/es,(!ypa//io/oyfoca/tq. cir-

cundatos,pa//entes^ ae^ros,nonJbrberefo/um niuem ,fed etiam ejfe%

^frufira eius infcyphos fuos deycere,ne inter ipfam bibendi moramtepefcant.Sitim ifiam ejle putas^febris efi,^ quidem eo acrior , quodnon taiiu venarum,nec in cutem ejfufo ca/ore deprehenditur. Sed cor

ipfum excoquit /uxuria,inui£ium ma/um,^ ex mo//i,f/uidoq.durum

atquepatiens.Non inte/itgts omnia confuetudine vimfuam perdere}

Jtaq. nix ifia,in qua etiamnum natatis,eoperuenit vfu,^ quotidia'

naJiomachiferuitute,vt aquae /ocum obtineat.A/iquid adbuc quaeri*

te i//afrigidius,quiapro nibi/o efifami/iaris rigor . Hacc Sencca in

fui ccmporis luxuriaminueftusIucuIcnterdifTeniic.Vbi nunc ifti funt,

qui ncganc niuis vfum antiquis Romanis fuifTe acque ac no(tro faccu-

lo, quiq. dc nouis morbis indc proficifcentibus , qui vctcres mcdicosfugilTcnc, tcmcre conqucruncur . Vctus eft ifta quercUa . AudiSenecam Epiftola 95. ad Lucilium, quifeminasquoq. fuae mcmoriacijfdem vicijs,quibus & viri obnoxij efsenc,Iabora(re ceftatur. Maxi"musyinquit,i//e medicorum,^ huiusfcientiae conditorfeminis , neesapi//os defluere dixit , necpedes /aborare . Atqui hae iam capi//is

deftituuntur,^pedibus aegraefunt,Mon mutatafeminarum natu»rafedvita efi.Nam cum virorum iicentiam aequauerunt,corporumquoq. viri/ium vitia aequauerant.Non minusperuigt/ant,no minuspotant , cjr o/eo > & mero viros prouoeant . Aeque inuitis ingefia

D 1 vijci'

TofXafiahonisvifierihas per os redduntsS' vtnkm omne vomilu remetinntur.aeqtnmuern rodant foUttum iiomacbi aefiuantis. ^id ergo mirandum^ifijmaximum medicorumtac naturae feritiffimum tn mendacio pre-bendi, cum totfeminae podairricae,caiuaeq Jtnt beneficium fexusfui%)itysperdiderunt,& quiafeminam exueruntjamnataefunt morbnvirtiibus

.

Acccdat Plinius qui dc Niue,& glacic in poctonem adhibita difcr-tc fcribit deceftans & ipfe impenfam ea in re,& luxuriam fuonim tennporum.Quorfum pertinuitea rccenferc,&: rcprchcndere,fi maior vo-luptas cx fcrucnti potionc per aeftum percipi fohcaeflcc . Is lib.19.

naturalis hiftoriae czp.^^Aquae quoq.inquitfeparantur\&ipfa naturae elementa vi pecuniaedtfcrcti funt. Hintues , liligiaciempotanttpoenasque montium in voluptatemguiae vertunt.Seruatur algor ae*Jitbus.exc0gitatt4rq.vt aitents m^fibus nix aigeat. DecoquHt aiy aquasmox& iiias biemant.(^c.&c lib.? i.ci. Nam vt taiiugeiidafit, etiMarte contingttfietiam exprejfa in aitum aut,e fubitmt deieiia verbe-ratu corriptat aera , in natando quidim fpiritum continentibus fri'gidtor/entttur eadem. Neronis Principis inuentum efi deco quere a'^

quam uitroq, demij/am in niues refrigerare, ita voluptasJrtgoris conttngitfine vitys ntuis. omnem vtiq.decoSiam vttliorem effe conuenit »

Stem caiefaBam magis refrigerarifubtiiiffimo Tnucnto.& lib. 3 6 cap. 1

Huc iiiucq.portatur iuga monttum maiore etiam numvefania^ quMtum adfr igidos potus Siaspetitur in rubiia

, caeioq, proximae rupncauantur vt bibaturgiacie .fequatur Martiaiis in apo pboretis .

Non potanrniuemyjed aquam potare rigentemDe n iue commenta efi ingeniojafitis.

^116.Spoietina bibis , vei Marfis eondita eeliis^

^uc tibi deco6iae noifiifJrigus aquae 1

Maffiiiaefumos mifcere niuaitbus vndis .

Pareepuert confiet ne tibi piuris aqua

,

tj- iib.^.Epig.6^.

Sextantes, Cailifie duos infundefaierni*Tufuper aefiiuas AicimeJunde niues,

^ iib.s.Epig. Sy.

Setinum, dominaeq. niues denfiq.trientesy

^uando ego vos me dico nonprobibente hibam^Stuitust e^* inigratustnec tanto munere dignurt^ i mateuit baeres diuitir efie Midae^PofiideatiybicasmefseSi Hermumq. Ta^mq.

Et

Obferuationum Decas h 3?

Etpotetcaltdamt quimibi Uudat.a^uam.

Pliicarchusquaeftionum conuiualm libro fcxto capicc quarto do.

cct , cur aqua c putco haufta, & in ipfo putci acrc pcr aodem fufpcn-

fa celidior rccentc fiat, cxcmploq. viitur aquae cius, quac prius dc-

cola, & dcinde magnoniuis comulo circumdaca rigorcm concra-

hic maiorcm,qualem Imperatoribus comparabanc.Sd capite 5. quae-

rit cur calculi , & laminae plumbcae in aquam coniei^ac .gelidio-

rcm cam cfliciant. Cornelius quoq.Cclfus dc rc mcdica hbro primo

capicc tercio frigidac vfum qmbufdam cripic his vcrbis .i//ud quoq.

nofe oportet quod ex iaborefudantsfrigtda potto permciofijftma ejt

aiq. ettam cumfudorfe remtft ittnerefatigatis tnuttits^captte autem

fecundo etiam tmbectilt /iomacbo permitttt bis verbts .l/bt explctui,

tH aitquisjacilius cocoqutt /t quidquid ajlumpftt. pottone aquaejrt^.

iidae tncittdtt.Qpzmobrcm mirari Sacis non pofsum, qui hat. vt qui

dam fibi pcrfuafcrinc fcrueiitem aquam viao mixtam yel mcdia acua

te potare falubrius iucundiufqtefscommno concra quatemporis.va-r

hrcudmis , & naturac ratio poftulat.Naturalis autem potus eft aquac

hauftus cx fontc riuo, lacu, 8c flumine. vc eft apud Vergil. eclog. v.

^aie fopor fefsisin gramtncquaie peraejtum

Duicis aquae Jaliente Jittm reiiinguere rtuo

Claudianus Praefitionc in fextum Honorij confuUcum aegros gciN

daeaquaetatacupiditatctcncrifcribicvcper quietcm Ubivideaii:

turc fontc aquam haurire.

Biandaq.iargiturfufirajitientibus aegrts

Irriguusgeiido pocuiafonte fopor .

Quorfum foncem pracdij fui Horatius lib.i.Epift. «<J-

a trigidicatc pcrfpicuicacc,& falubritate commendai?

Fons etiam rtuo dare nomen tdoneus,vt nec

Frtgidior Tbracam,nec purior ambiat Hebrum,

Jnfirmocapitifiuitvttits.vtilisaiuo.. . , r a.

fruftra fricus in fontc laudec.fi hauftara inde aquam igni calcfadam

potcc. Nueac iftac, nugacinquam.mihi ccrcc nnnquam perrualcrinc

fuifse prifcis Romanis aliu^-palatum,atq.nobis eft. Redco ad Hora*

iium,qui odc 13. lib.j.fic.

Ofons Biandujiaefpiendidior vttro

Duics digne mero .. . .

Nunquam in co laudando frigus,& puritatcm nomicacim extuliiset,

nili & pecori , & hominibus gclida cx eo aqua vfui ad reftingucndani

fitim acftiuis mcnfibus fuifscc.pcrgit cnii».

Tefiagrantis atrox bora Canicuiae

Nefcit tangere , tu frigui amabiit .

j% hf. CaUahonisPeffts vomere tauris

Pra ebesy^ pecori vago,

Et Ode vndecima ,,

Cur nonfub a/ta velplatano » velbafTinu lacentesfic temere , cir rofa

Canos odorati eapillos

Dum licety Afsyriaq» nardo^

Fotamus vniiiidiflipat EubyusCuras edaces. quis puer Ocius

1{e/linguet ardentisfalerni

Pocu/a praetereunte lympba>

Quid hoc apcrtius/qiiacritur aqua trigida ad vini gcncrofi rcprimc-

dum ardorcmi mcrumq. diluendum jquorcfpcxit Maro Gcorg. i,

Poeuiaq. inuentis Acbeloia mifcuit vuis .

nunquam profc<fto grauiflimi fcriptorcs frigidam aquam commcn-dafscnt, nifi frigida cfscnt vfi . Plinius lib. 3 i. cap. j. Clarifsima,in^

quityaquarum omnium toto orbefrigorisyfalubritatisq, palma yprat"

€onio Vrbis Martia efi inter reliqua Deum munere Vrbi tributa^Scd& frigidam haufiani eodem Plinio tcfie conuincam. ficcni^l

paulo infra,vbi confert aquam Virgincm cum Marria , Horum in'

quit omnium comparatione.differentiafupradi^ia deprendttur,cum

quantum Virgo taifuy tantum praeftet Martia bauSiu. hacc illc.ne-

mini iam dubiuni cfsc opinor , quin Romae antc miile & quingcntos

annos frigida vtercntur. Antc vcro vrbcm conditam c xtcris quoq.nationibus gratam accidifse aquam frigidam,& niucm conAat. Proucrbiorum cap. 1 hacc habcntur, Sicutfrigus niuis in die mesfis, it/i^

legatus fidelis ei , qui miferit eum, animam ipfius requiefcere facit»

& codcmcxtrcmo. Aqua frtgida animaefitienti,^ nuntius bonutde terra longinqua, Hactcnus de frigidac frcqucnti apud vctcres vfu

dcq. niuc, & glacie ad potioncsrefrigerandas comparata fatismuJ-

ta rccitauimus, rcliquum cfset, vtdicercmus non cfse frigidac po-

tioncm adeo infalubrcm, vt ifti criminatur,verum nc modum fcrip-

tio exccdat , ledorcs ad Galcni mcdicinac peritifrimi iibros reijci-

mus i atque monemus non ex frigida plcrunquc morbos oriri, fed cxvarijs multiplicibufq. fcrculis,& cruditate morbos varios,muItipIi-

ccsque cum fiti > & frigid^e appetcncianafci .quod Seneca varijs

locis teriatur

Lufirum

Ohferuattorjum Decas /. aLufirum quinque annorumfpatium

AntontOiConBantiOi& Nebrisfen/i.Marcoque^etranniojc qua*

driennali lufiro confutatis

LocusOuidij expenfuSiiyiUuJlrathSiitem Pitnij, Caput X,

V O T lunrum annis conftaret , non fatis inter re-

ccntiores conftat. Sunt qui pcr luftrum anncs quin-

^i^\|^^[A^ quc fignificari arbitrentur, nt c dcfunt qui quattuor

S Vtt^^n 9 annis luftrum confici opinentur.Ego priorem,& vc

it^yj^WJSL riorcm fcntentiam tot facculis per manus poene.^

l^i^^^^W) tradiram , vfu antiquorumaudorum,cxplanatione^&^SV^^IhU vetcrum intcrprctnm jprifcorumq. monumentoru

fide confirmabo,& luftrum quinqucnale fpatium fuifle , & per luftra-»

z poetis fignificata cfl*e quinquennia dcccbo. Quorundam vero Nc-brilTenfi de quadricnnal: luftro aficntientium pertinaciafadum'.eft,vc

quac breuicer aduer/us ilium fuperioribus anniscdidi, eademfufius

accuratiufq. rurfus pcrrraftarem. M. Varro libro de lingua lacina v.

•Lutirum , inquit.nominatum tempur quinquennaieja iuendo^ hoc efi

foiuendo,quod quin^lo quoque anno vefii^aiia , vitro tributa per

Cenfores per/oiuebantur,Tc(\us,^ cum eiufdem,inquit,vocabuii pri

ma fyliaba producitur ^fgnificat nunc tempus quinquennaicy nunc

*popuii iufirationem. Titvsquoci. Liuius libro primo tradJt Luftrum

a Seruio Tullio Rcgc inftitutum , eoq. luftro millia Ciuium oftungia-

ta cenfa , luftrumq. condirum appellatum dicit , quod poft ccnfam^»

'Ciuitatem exercitus omnis in CampoMartio fuc , ouc, Taurilibus ab

codem Rege fuerit luftratus.Indc vero fadum cft,vt luftrum pro quia

qucnnio pafsim vfurparctur.Quod cum cenlendac Ciuitaiis , luftriq.

condendi munus dcinccps ad Ccnforcs pcrucniftct , Ccnforum potc-

ftas quindo anno abfoluebatur , & ab ijfdem Luftrum quin—

^o anno fiebat , quo pcrado, & ipfimat^iftracu abibanc . Quodautcm quinqucnnio abfoluto luftrumcondcretur, & in quinqucnnij

fupputationc nulla omnino proximi fuperioris luftri rario haberetur

neq. quinftus annus finis vnius,& principium altcrius luftri fiierit,tc-

ftes locuplctifsrini funt Fafti CapitoIini,in quibus poft exa(5ium luftru

fupcrius,digefti funt anni,primus,(ccundus, tcrtius» quartus, & quin-

^us fequentis luftri . Vndc aliquot continuata luftra fententiac nieac

firmandac caufa infra fubijciamjfi prius audorum locos,vt pollicitus

fum,ordinc rcccnfuero.Horatius libro carminum fccudo ode quarca.

Cuius oiiauum irepidauit aetas

Ciaudere iufirum

.

Ad qucra locum vetus inicrprQSf fignificat,inquitfe ejfe quadr^gena-

num

34 lof. Ca^i aTionts

rium peroEioquinquennUA^tm Porph. quadra^inta attat/Syinquit

annosfe excefjijfe ofitndit. o£lo ensm Jufira o^o quinquennia quadraginta annos claudunt,

£c ode prima libro quarto.

Cirea luflra decem fleSiere nsoUibus

Jam dudum Imperys •

ibidem vetus intcrprtStiampropedum^/ufiris decem.boc e/l quinqua'ginta annisgrauistmatnrusy^ ab omni vo/uptate a/ienus,8c Porph.prope annos quinquaginta aetatis iamfe dicit agere,Sc odc xi v.lib. iv

Fortuna iuftroprofpera tertio •

Belli fecundos reddtdit exitus >

Nam tibi quo die, ^c,Ibi Porph.ica euenit , inquit , vt poft annos xv.Drufus eo die Rhetos^

Vinde/icofq, vinceret,quo die Auguftus A/exandriam vinceret,

Vergilius libro Acneidos primo., . , . , veniet /uflris /abentibus annis •

ibi Scmius LtiftriSiinquit.quinquennys , c^r bene 0/ympiadibus'com-putat tempora,quia non dum eratyve/ *I{oma,vei Confu/es.Lujirum^autem di6ium,qsiod poji quinquennium vnaquaeq, Ctuitas iufira'

batur •

Ouidius lib. Faftorum fccundo

.

/am tria iujira puerfurto conceptus agebat.

Loquinirde Arcadcqui anpum aecatisruaedecimum quinf^um a^-bacfi quidcm per cria luftra quindecim anni funtaccipiendi . Quodvt ica omnino accipiaimus,acq. ica incerprcccmur , dcq. aducrrarioru

• alicer rencicntium viAoriam referamus, idcm ipfc Ouidius audor cft

iibro Mctamorphofcos fccundo dnobus his vcr(ibus

.

Ecce Lycaoniae proies ignara parentis

Arcas adeji, ter qurnq.ferens nataitbus annos

.

Hic quindccini annos narum Arcada fuifTc pcr tcr quinq. nacalesacq.

atq. illic per cria luftra dixcrac , apcrcius cxplicat, fcq ipfc interpre-

tacur. idcm librofaftonimcertio,vbiagicde Romulianno,quidcccnitancum mcnfibus conftabacfic fcripfic.

Ergo animi sndociies,8c adhuc ratione carentes

Menjibus egerunt iufira minora decem

,

nihil ad hancrcm pttcfacicndam aptius ficri potuir. Cum cnim Ro»mulus dcccm mcnfibus annum conftituirtet Jultrumquoq. dcccm_jtncnfibus minus,r|ttim podca fuit iuOicutum, videbacur . Hinc igicur

ficvc lij(tro quinque anni , non quaccuor fucrint . alicer C\ accipiacur»

neque Ouidius capi poccft.ncq. racio conftac.Annus erim,cui dccemUDCuiii mcnfcs accribuci c/rcocquinquics redudus quioquagtnca me-

fes

OhfermtlommDecas /.

fe quinqucnnfo perado conHciebac. Anniis vcro pcr duodccfm mcn-resquinquicsrcuolucus quinquennium fexaginta mennbus abroluic.

minus ergo decem mcn(ibus iu(lrum,reu quinqucnniumRomuIi quodmcnfcsquinquaginta continerct,quam luftrum Scruij TulIi;,quod fc-

xaginta mcnfes duodecim menfibus numeratis compl^rvficretur.Qijoi

'cum ica fic,neccflrano fcquiturivc cotos quinq. annos ludrum conrinc

rec.eorum igitur opinio explodeda c!t,qui lullro quattuor annos fuif.

fe comminifcuncur.Papinius Scacius libro Siiuarum ccrtio ad Ciaudilvxorcm , quam vel ipla Peneiope caftiorem dicic, quae vi^inci ann'.t

per quacfuor luftra denocacos Vlyire caruit.

...... ^Jl ego mePatrio delitore raptut

^tatuor emerttis per bella per aequora lujlris

Erraremi tu mille procos intaSiafugares^

Non inter textas commenta retexere telai,

SedfinefraudCi palamy tbalamosq.armata negajles.

Vidcs quinquies multiplicatisquattuor luftris viginti annos cffc »

quo cemporis fpacio Vlyfses ab Vxore defideratus eft. deccm cnim_,annos bello Troiano didcntus, totidcm nauigacione ditlradus domoabfuifTe narracur.quis igicur fingulis luftris quaccrnos annos impuca-ucrit? Marcialis libro primo dc Dcmctrio pucro amanucofi acgrota

ce> ac moricnce manumiiTo.

Ula manus quondamJiudiorumfida meorumEtfelix dominis , notaq.Cae/dribuSt

Dtfiituit primos virtdes Demetrius annos,

^arta tribus /ufJris addita mejsis erat,

Ne tamen adftygiasfamulus dejcenderet vmbras^Vreret impltcttum cumJceierata lues,

Cauimusy^ domini ius omne remifimus aegro ,

Munere dignus erat conualuijje meo .

Senfit deficienSi fua praemia , meq,patronumDixit ad infernas iiber iturus aquas.

Huiusepigramatis ,quod cocum propccreius elcganciam & anci

quicacis cognicionem adfcripfi, quarcus verfus aduerfariorum errorcplanearguic, vbideDcmctriiactateagicur. Nam cum quarta mcf-fis ideft^quartus annus tribus luftris acccsfifse dicatur,continuo fequi

tur luftrum non cxquatcuor annis conftare.fi enim quadricnnio luftru

abfolucrccur, non cria luftra, fcdquatcuor dici cicbuifTcnc accacis Dcmecrii, qui deceflit tercio cxado luftro, & quarti luftri quarto anno,idcft vndcvigefimo, feu dccimonono idcm libro dccimo Hendeca-syllabo ad Calcnum cria luftra, quindccim annos abfoluerc oftendiccum quindecim annorum fpaciumjquo vixcracGalcnus cum Sulpiciavxore bifariam extulic

£ 0 moiiet

OhferuauommDtcas LExVetrannioquacfcrcm,vtruni Ouidium mcmoria lapfum , an pu-gnancia ciiccrc>& fibi aducrfari exiftimcCjfi lioc Ouidius cuincit , vC

liiftrum non fit quinquennalc tcmpus . Bgo vcro illum & mcmoria tc-

ncrcquae de luftro quinqucnnali fupcrius dixcrac , & fibi conftarc-».

arbitror. cur igiturinquics , intercalationcm luftri nomine ccnfiiir/

Al:ud,inquam,vocabuIum commodius non habuic» licet improphc^locutus fit,ncq; quidquam cxcogitari potuit accommcdacius ad tempus,quoid ficquinclo enim annointcrcalatur, vt practcrcctcros Pli-.

nius lib. 2. cap.8. firribithis verbis. deindetinquitifoiis tneatum e/Ie

partium quidem trecentarumfexngintafed vt obferuatio vmhrarumeius redeat ad notast quinis annis dies adi/citfuperq. quartam partemdiei.quam ob caufam quinBo anno vnus intercaiaris dies additur^ vttemporis ratiofnlis itineri congruat. cadcm ratione opinor > luftrura

cum Olympiadccoaiunxitlib.4.dc PontoOuid.cleg.vr.Scytbia nobis quinquennis Oiympias aSla eji

lam tempus iuflri tranjit in aiterius,

Pipiniusquoq, Statius libroThcbaidosprimo Olympia.Ias Graeco«rum luftra nominauit.

^gn aiiter quam Pifaeofua luftra Tonanti

Cum ndeuntiCrudifq. virumfudoribus ardet

Puluis.

Lt SiiuarUm iib.fecundo de Sarrentino Poiiij.

Hwcme po/l patri/ iaetum quinfuennia lu/iri,

C um[iudio iam ptgra quies, canufq.federet

Puiuis ad Ambracias conuerfagymnadefrondes,Tran<gentilefretum piacidifacundia ^oiit

Detuiit,

Idq. ca raLione fadum puto, quod & Oiympias quinqucnnisappella-

tur a Graecis paritcr,&: Latinis fi:riptoribns,quoci quinAo quoq.annocclcbrarcncur ludi Olympiaci.Seneca in Hercule furcntc.

^iantus Eiaenm coit ad Tonantemt^uin^a cumJacrum reuocauit aejias

ncc laboro vtrum plcnis,& exaSis quinq.annis id fierct,qucmadmo-dum dc luftro RomanoT^apitoIini lapides teftantur, an incuntc quin-do.Dc intercalarijfeu bifexcili anno Ouidius locutus eft,vc PJinius lu-

ftri vocabulum vfiirpauiclib.z.cap.^?. extrcmocum loqucretur dc-rcodern ferc annorum fp3,tio,omni:i quidcjnquit, (Js itbeat objeruareminimos ambitus)redire eafdd vices quadriennio exa^o Eudoxus pu-t0t non vcntorum modOiVerum ^aiiquarum tempe/iatum magna expartey cb' efiprincipium iufiri eiusJemper intercaiari anno cantculacortu . Vidfs a Plinio appellari luftrum certum annorum numerum

,

queniadmodum kvz ab Ouidio fcriptum cft de annorum inreruallo

,

£ a vndc

o • • •M D

N ^•> i: ^ r

(^ o»0^^^^^

no

3 ^ I ^

<<> u

o

^ li». ^ o

t-1

I

^3 ?i t^i»

h ^ u *^ ^ ^

o ."^ o m • 1 r-

^ ^ tl • -Q •

2 =C

n

x^

oo

.9

o

n

n<S>z

no

non

S

^ > ^ 2. ^ ?

^ ft^ 2.

2

i^:$;t^

Po

tri

m

t*^

n

4

»^v^^^N Coc^-^

Jk3

o

0= g%^

c.3

C

3

mHcrc^

to'

o

ot»1

5^*^g^r?^^??^oh P 3 ^ p ^ 'TJ ?

t^i>^ L • ^

<

C^

t5C3 ^ S n n t-« ^i::^b c -4

no P o SP ^ S ^^ ^

•

^5 ^2 ?.5 ^

£ ^S S ^^ o Sb g gO t»i O >j

^ s ?^ ^^ y ^ o

n cot^ rn

Cn

t>Jl 4^ ^ '^.

E C> >> Z!V <^ ^ '^ C><2

to>

O<3

^co >> >

C ^-J

>^:?-t;-J <<cj >

5

^ </> t/;

r > >r -J>-.'-'^^. w a:;

X u £X &i SX < <

> ^ >>•-4 u- U U5 jy uC. MJ ^ <<5'-^'^

u. ^^ >^K>UC/i

>< <

2"-.

6^252u.

>

<

>Zco.

:s

2

>

c

• •

>5u >

C ^a: U^

Ooo

> t^* ^> sco

3a>^

Z ^ U^Su

o

>»-]

»j <

tu•H

c/5

>

w >

u

gzu

1-3

u>c>o2

< uj -j^ U <>.-m' U j:::

U- »-3 <5

• > >cy^ —t> ^ Q^^>H <5̂ C u< a. r-•I c:

^2 ^ <

CL

U.

<c/i

>5><u

o

7:*

-jti;

JJ-

c/-- >> *j

Z ^u3 < S

• < **•

> »—

'

>:^Zu. > <:|

• UJ

q

o

o

/^• . •

u: . n

u:": '^*

. '7 C/)

U -iT ?> > C

> S•J #^> < ^

^ <̂Ui

uic/i

UU0

•

occr;

>C/5

Sd

c 2:CA C^.^

(5

u.

U<c/) r»/

><̂UJ

t/>

c£1«

ci:

UJ

S <>^>'u:22^^> J <"^

rjj _J

c- U > •

UJ !ji-J .

«/)

>l-H

<:

<^ZuIz^^•<^

C>c/?^ • i:; >> SC^ ^:jS:>h

> >zz

Z «sj

O "J

CAu

^

^- < 2 G. ^ ^

UJcc

< nj

C/5

>Q»—

t

UJ

>H>

c/^

>I-]

<uj a,

> O

Ot/>

U)

ul >-JZc/

u<

(/5

> :C

Z

U

>HO

H »1 't1

u<

u^

l-j

C/5

>

z<

«1

U*

<r •

>Hu-sc>r)

<>

c/;>:z .

u '

I

I

U.* U^« •

<c/.c/>

Q UJ

>2:

{ •

U4 <• ^zH'</»

ui•

t/)

>Zc> u-

O5:

< > t/;

uj U >> .U^u; > j 3U*^

2:2U<J

>-^. c^

^ > >J ^ ^S<Hfi; U <

>

« <uctrZU <

<

C/5

>

U)*.j

<>

xJ<z<

2<"^>

CN O

z:s

c^: 5^

^<>u:e.<

z>uj i;,uo

Z

u.

C/5

>i-J

cOU

^<• u-

U- •

U c/5

> .-1—

*

>—« v/J

u o

c: <

•n ^

•

4^ 4k ^ 4kO >0 00 0\« •

* «l^V>t ^ WM

4^ VM U4 Vi <At

O ^ ^

i- r: tc

;4

n

o

• •

^ n

hi «<)

c

^

0 5 dO t^- tSk >) "a

^'-fl

t) ^ ^ C

tn <

Q ^

O ITJ Co

o <I

O

oo

tJJ

co

<

fe:

m

tN

oo

t-«

5

tti

•^

b

p

^3

O>Cc

O

ot-i

tri

t^t^

Oo;^O ti^

tTl^t^ ^

o

o <

W

11

nH

>

O

uo

o

"n -c c

6^

zH

O^^ ^ d0^0>3

cc ii,

?3 5o

cot^t^

Co

Ot^ ^ o s^ t Co ^ ^

?>i wCi r co >

O Or^os2

t^

O«

o

Crj

>g

Co

mo

OnTJ>

o

O

O

^^^^ti. O

^ o s

co

n/^

<:

zH

trj

co

Co

o^< OO Si»

• -^^^^

L f:: o >

c^. •

i3«

co

c

Co

o

O

-2

o

Co ^t^ ^. •

KO O

>iOtil

t^

ttl

o:^CoCo

Co

OO

CoO

•T3

Crritt

In ilceri pigina Bpi^ae

10.

paf. Tcr,

4« l'

14«

6, 9.

9* 29.

14.

if. »^

»4-

3f-

t8. >x.

»1.

3««

lf<

»4. 31.

af.

«7. !•

14-

17*

7.

continentia

innocenttae & fantimo-

nia.

ASINIAS.Caurufquid a baec

nectatn

fatalem

Hoc videtur

QVuos

.

verborun

idolo^centibus

•Jegatut

cleggia

,

luUaefumpfere

Pompertiiit

quae erac

iocatuuf

Tiderlc

quod fadamprouincias. admi(iftir&-

bant quoq.

exftimer

Mon mutata

apo phorecif

me dico

inigratuf

fiomitatim

propedum

CorrtdU

eontinentiae

Innocentia & ran^imoaii

A H N I ABScaurus

quid ad haec

faciam.

fatale

Hoc non videttir

Quos.verlx>rum

adolefcentibuc

Jegantur

elegia

lulta

rumpferic

Propertius

quae eranc

iocatus

videric

quod fadumprouincias admiiuArabaac »

quodExiiUmerNcn mutataApophotecitmedicoingratuf.

nominatimpropcmodum

\mfrimatur [iflaett^V.Magljlrofacri Palati/,

Berting.Gypjtus Vieefger.

Impr. Fr. Paulus dc Francis de Ncap.Mag.& focius Reucrendifsiini

P.Magift.Sacr.Pal.Apoft.

KOMA£i ApudGuillclmumFaccioctum, M.DC V*"

«

I