inschatting van (para)suïcidaal gedrag, objectieve versus
TRANSCRIPT
Inschatting van (para)suïcidaal gedrag, objectieve versus subjectieve risicotaxatie en de impact van de beleving van de verpleegkundigen hierop
Promotor: Prof. Dr. Schrijvers
Coördinator: Riet Willems
Tine Maes Hoofdverantwoordelijke De Fase 4 PZ Duffel [email protected]
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Inleiding
In 2011 stierven 1152 Vlamingen door suïcide. Het Vlaamse suïcidecijfer ligt 1,5 keer hoger dan het EU-gemiddelde₁
₁www.zorg-en-gezondheid.be/cijfers/sterftecijfers/cijfers-oorzaken-van-sterfte/sterfte-door-suïcide
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
• Suïcide is een handeling met dodelijke afloop, door de overledenen geïnitieerd, in de verwachting van een dodelijke of potentieel dodelijke afloop, met de bedoeling gewenste veranderingen aan te brengen₁
• Parasuïcide is een daad, zonder dodelijke afloop, waarbij een individu uit eigen vrije wil niet-habitueel gedrag vertoont dat zonder interventie van derden inwendige of uitwendige schade aan diens lichaam toebrengt en dat bedoeld is om door de betrokkene gewenste veranderingen te bewerkstelligen door middel van de actuele of te verwachten lichamelijk gevolgen₂
₁Kerkhof, A., Van Luyn, B. Suïcidepreventie in de praktijk. Bohn Stafleu van Loghum (2010) Houten ₂Burger, I.v.d.L., C.; Bos, A.; Eckhardt, T.; Post, S.; van Yperen, M.; van Hemert, A.M. Voorkomen van parasuïcides in Den Haag. Epidemiologisch bulletin, 2010. 45(4): p. 1 - 11.
Inleiding
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Gradaties van ernst lichte mate
• Patiënt heeft af en toe vluchtige gedachten aan suïcide.
• Patiënt wil liever leven dan sterven.
Ambivalent • Patiënt wil zowel suïcide plegen als doorgaan met leven.
• Geen plannen of voorbereidingen gemaakt
Ernstige mate • Patiënt heeft voortdurend gedachten en beelden van suïcide in zijn hoofd.
• Patiënt wil veel liever sterven dan doorgaan met leven.
• Bang voor de eigen impulsiviteit.
Zeer ernstige mate • Patiënt is wanhopig.
• Kan alleen nog aan suïcide denken.
• Uitgebreid plan is klaar.
• Elk moment kan een impulsdoorbraak leiden tot suïcide.
Van Heeringen, C., Kerkhof, A. Behandelstrategieën bij suïcidaliteit. Bohn Stafleu Van Loghum (2000) Houten
Inleiding
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
• Van de mensen die suïcide plegen is 24% in contact geweest met de geestelijke gezondheidszorg in het jaar voor hun dood₁ 6,75% binnen drie maanden na ontslag
Piek één dag na ontslag
• De periode na een psychiatrische opname is een hoog risico moment voor het plegen van suïcide₂, ₃, ₄, ₅
• Bijna de helft (43,2%) van de patiënten die een suïcidepoging deden in 2012 werden residentieel behandeld voordat ze een suïcidepoging ondernamen₆
₁Wasserman D, Rihmer Z, Rujescu D, Sarchaipone M, Sokolowski M, Titelman D, Zalsman G, Zemishlany Z, Carli V. The European Psychiatric Asssociation (EPA) guidance on suicide treatment and prevention. Eur Psychiatry 2011; 27: 129-141
₂Ho TP. The suicide risk of discharged psychiatric patients. Journal Clin Psychiatry 2003; 64: 702-707.
₃Lawrence D, Holman CD, Jablensky AV, Fuller SA, Stoney AJ. Increasing rates of suicide in Western Australian psychiatric patients: A record linkage study. Acta Psychiatr Scand 2001; 104: 443-451.
₄Troister T, Links P, Cutcliffe JR. Review of predictors of suicide within 1 year of discharge from a psychiatric hospital. Curr Psychiatry Rep 2008; 10: 60-65.
₅Yim PHW, Yip PSF, Li RHY, Dunn ELW, Yeung WS, Miao YK. Suicide after discharge form psychiatric inpatient care: a case control study in Hong Kong. Aust N Z J Psychiatry 2004; 38: 65-72.
₆van Heeringen C, Portzky G, Vancayseele N, De Jaegere E. De epidemiologie van suïcidepogingen in Vlaanderen, jaarverslag 2012. Eenheid voor zelfmoordonderzoek 2013.
Inleiding
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
• Suïciderisico zou in kaart moeten gebracht worden bij opname₁
Interviews die peilen naar psychologisch en sociaal functioneren
Specifiek psychometrische schalen
• Verpleegkundigen zijn de professionals die het meest en intensief contact hebben met patiënten met suïcidaal gedrag₂
24u zorg
Eerste contact patiënt
₁Wasserman, D.R. et al. The European Psychiatric Association (EPA) guidance on suicide treatement and prevention. European Psychiatry, 2011. 27 p129-141.
₂Cutcliffe, J.R., Stevenson, C., Jackson, S., Smith, P. A Modified grounded theory study of how psychiatric nurses work with suicidal people. International Journal of Nursing Studies, 2006. 43 p791-802.
Inleiding
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
• Verschillende factoren roepen angst op bij de professional in de omgang met suïcidale patiënten. ₁ Suïcidale klachten uit de weg gaan
Professional wordt passief of overactief
Verlammend
• Ervaringen met suïcide geven aanleiding tot gedragsveranderingen, gedachten en emoties.₁
₁Steendam, M. Angst voor je suïcidale patiënt. Maandblad Geestelijke volksgezondheid. 2010. 65(6) p467-473.
Inleiding
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Vraagstellingen
• Bestaat er een verschil tussen objectieve risicotaxatie van (para)suïcide en subjectieve risicotaxatie door psychiatrische verpleegkundigen?
• Wat is het verband tussen voorgaande ervaringen met suïcide en copingstijl, in stressvolle situaties, van de verpleegkundigen op het verschil tussen de objectieve risicotaxatie en de subjectieve risicotaxatie van (para)suïcidaal gedrag?
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Methodologie
• Studiedesign: kwantitatief, epidemiologisch beschrijvend
• Onderzoeksveld: Psychiatrisch ziekenhuis Sint Norbertus, Duffel.
2 opnameafdelingen, 2 behandelafdelingen
• Datacollectie: December 2012 – April 2013
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Methodologie
• Vragenlijsten • Verpleegkundigen
•Demografische gegevens en ervaringen suïcide
•Coping Inventory for Stressful Situations (CISS) chronbach α : 0,804
• Patiënten •Subjectieve inschatting verpleegkundigen
•Nurses Global Assessment for Suicide Risk (NGASR)
•Beck Depression Inventory – II (BDI-II)
chronbach α: 0,927
•Hamilton Depression Rating Scale (HDRS)
chronbach α: 0,750
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Nurses Global Assessment for Suicide Risk
(NGASR)
Voorspellende variabele Waarde
Gevoelens van hopeloosheid 3
Recente stressvolle gebeurtenissen 1
Imperatieve hallucinaties of achtervolgingswanen 1
Depressie, intresseverlies of anhedonie 3
Sterke aanwijzingen voor het zichzelf terugtrekken 1
Suïcidale uitingen 1
Aantoonbaar suïcideplan 3
Ernstige psychiatrische problemen in de familieanamnese
of suïcide in de familie
1
Recent sterfgeval in de omgeving of een recent
verbroken relatie
3
Bekend met recente of eerdere psychoses 1
Weduwe/weduwnaar 1
Eerdere suïcidepogingen 3
Sociaaleconomische deprivatie 1
Bekend met overmatig alcoholgebruik of misbruik van
middelen
1
Angst en paniekverschijnselen 1
Motorische onrust/gejaagdheid 1
Psychiatrische opnames in de afgelopen 2 maanden 1
Totaal score
• Score van 5 of lager: Laaggemiddeld suïciderisico • Score tussen 6 en 7: Gemiddeld suïciderisico • Score tussen 9 en 11: Hoog suïciderisico • Score van 11 en hoger: Zeer hoog suïciderisico
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
• HDRS suïcide item
• BDI-II suïcide item 9. Suïcidale gedachten of wensen
• 0.Ik heb geen enkele gedachten aan zelfdoding
• 1.Ik heb gedachten aan zelfdoding, maar ik zou ze niet ten uitvoer brengen
• 2. Ik zou liever een einde aan mijn leven maken
• 3. Ik zou een einde aan mijn leven maken als ik de kans kreeg
Methodologie
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
• Inclusie en exclusiecriteria
Inclusie
• Aanwezigheid van suïcide-ideatie bij aanmelding op de afdeling.
• Nederlandstalig
• 18 – 65 jaar
Exclusie • Anderstalig
• Door toestandsbeeld niet in staat voor het invullen van vragenlijsten
Methodologie
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Beschrijving populatie
Leeftijd mean (range) 39.0 (22.0 - 58.0)
Vrouwelijk geslacht (%) 87.1
Gezinssituatie (%)
Alleenstaand 29.0
Samenwonend met partner 29.0
Samenwonend met partner en kinderen 19.4
Samenwonend met kinderen 19.4
Samenwonend met anderen 3.2
Diploma (%)
HBO 32.3
Bachelor 58.1
Banaba 3.2
Master 6.5
Afdeling (%)
Opname afdeling 51.6
Behandel afdeling 48.4
Voltijds werken (%) 74.2
Beroepservaring gezondheidszorg mean 16.1 (0.2 – 36.0)
Beroepservaring ggz mean (range) 15.5 (0.2 – 36.0)
Ervaring huidige afdeling mean (range) 5.3 (0.0 – 36.0)
Verpleegkundigen n=31
Leeftijd mean (range) 38.6 (16 – 61)
Vrouwelijk geslacht (%) 59.7
Gezinssituatie (%)
Alleenstaand 37.5
Samenwonend met partner 17.2
Samenwonend met partner en kinderen 10.9
Samenwonend met kinderen 7.8
Samenwonend met anderen 26.6
Aanmelding diagnose door VPK (%)
Persoonlijkheidsstoornis 15.6
Depressie 75.6
Bipolaire stoornis 0.0
Psychotische stoornis 0.0
Verslavingsproblematiek 2.2
Andere 6.7
Patiënten n=67
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Ervaringen met suïcide
verpleegkundigen
Contact suïcidaal gedrag op werk % 96.6
Frequentie n = 28
Sporadisch (<1x/maand) 21.4
Regelmatig (<1x/week) 35.7
Vaak (1x/week) 42.9
Contact suïcidaal gedrag buiten werk 48.4
Frequentie n=15
<6 maanden 40.0
<1jaar 13.3
<5jaar 40.0
Andere 6.7
Begeleiding 35.7
Contact suïcidepoging afdeling 73.3
Frequentie n=21
1 maand geleden 23.8
6 maanden geleden 23.8
1 jaar geleden 19.0
Andere 33.3
Begeleiding 45.0
Contact geslaagde suïcidepoging afdeling 43.3
Frequentie n=13
6 maanden geleden 46.2
Andere 53.8
Begeleiding 69.2
Contact geslaagde suïcidepoging nabije omgeving 27.6
Ervaringen met suïcde n=31
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Copingstijl verpleegkundigen
Taakgericht
Hoog 12.9
gemiddelde 67.7
Laag 19.4
Emotie
Hoog 0.0
gemiddelde 74.2
Laag 25.8
Vermijdend
Hoog 16.1
gemiddelde 51.6
Laag 32.3
Afleiding
Hoog 16.1
gemiddelde 51.6
Laag 32.3
Gezelschap
Hoog 38.7
gemiddelde 48.4
Laag 12.9
Copingstijl n=31
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Subjectieve en objectieve risicotaxatie
suïcidaal gedrag
Suïcide gedachten % 48,5
Suïcideplannen % 18,5
Inschatting suïcidaal gedrag %
Lichte mate 52,3
Ambivalent 29,2
Ernstige mate 13,8
Zeer ernstige mate 4,6
NGASR (Verpleegkundigen) n=67
Laag gemiddeld suïciderisico 16,4
Gemiddeld suïciderisico 11,9
Hoog suïciderisico 11,9
Zeer hoog suïciderisico 59,7
BDI (Patiënt) n= 52
Suïcidale gedachten of wensen item 9
Geen 16,1
Gedachten 44,6
Liever einde aan leven 30,4
Einde aan leven 8,9
HDRS (Andere professional) n=47
Zelfmoordneiging item 3
Geen 28,6
Geen verlangen om te sterven 14,3
Sterven, geen plannen 25,0
Overweeg suïcide 23,2
Suïcidepoging 8,9
Subjectieve risiscotaxatie VPK n= 67
Objectieve risicotaxatie
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Verschil in risicotaxatie
Objectieve risicotaxatie = NGASR + BDI item9 + HDRS item3 Subjectieve risicotaxatie = inschatting suïcide verpleegkundigen Verschil risicotaxatie = (subjectieve risicotaxatie*3) – objectieve risicotaxatie
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Verschil in risicotaxatie
Verschil subjectieve inschatting en NGASR (verpleegkundige)
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Verschil in risicotaxatie
Verschil subjectieve inschatting en BDI suïcide item (patiënt)
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Verschil in risicotaxatie
Verschil subjectieve inschatting en HDRS suïcide item (andere professional)
Niet significant
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Verschil in risicotaxatie
Verschil gemiddelde score Subjectieve inschatting en Objectieve inschatting
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Verschil tussen subjectieve inschatting en objectieve inschatting van suïcide risico. Paired sample t-test.
Verschil in risicotaxatie
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Invloed demografische gegevens van de
verpleegkundigen op verschil in
risicotaxatie
Variabelen Categorieën (n) r Mean (SD) p
Leeftijd -0.323 0.094*
Ervaring GZ -0.266 0.172*
Ervaring GGZ -0.273 0.159*
Ervaring afdeling -0.176 0.371*
Man (3) -2.00 (0.00)
Vrouw (25) -1.55 (2.15)
HBO (10) -0.96 (2.43)
Bachelor (16) -1.91 (1.85)
Banaba (1) -2.50 (_)
Master (1) -2.00 (_)
Ja (21) -1.21 (1.99)
Nee (7) -2.75 (1.82)
Opname (15) -1.70 (2.02)
Behandel (13) -1.47 (2.12)
*Spearman **Mann Whitney ***Kurskall Wallis
Voltijds werken 0.062**
Afdeling 0.892**
Demografische gegevens
Geslacht 0.673**
Diploma 0.592***
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Invloed ervaringen suïcide van de
verpleegkundigen op verschil in
risicotaxatie
Variabelen Categorieën (n) r Mean (SD) p
Ja (25) -1.41 (2.01)
Nee (1) -4.00 (_)
Ja (13) -1.38 (1.57)
Nee (15) -1.78 (2.40)
Ja (20) -1.78 (2.02)
Nee (7) -1.00 (2.24)
Ja (12) -1.73 (1.50)
Nee (15) -1.47 (2.48)
Ja (7) -1.72 (1.63)
Nee (19) -1.45 (2.27)
*Spearman **Mann Whitney ***Kurskall Wallis
Geslaagde suïcide omgeving 0.735**
Suïcidepoging werk 0.498**
Geslaagde suïcide werk 0.829**
Ervaringen suïcide
Suïcidaal gedrag werk 0.231**
Suïcidaal gedrag omgeving 0.683**
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Invloed copingstijl van de verpleegkundigen
op verschil in risicotaxatie
Variabelen Categorieën (n) r Mean (SD) p
Laag (5) -2.47 (2.93)
Gemiddeld (19) -1.35 (1.99)
Hoog (4) -1.69 (0.62)
Laag (8) -1.50 (1.79)
Gemiddeld (20) -1.64 (2.16)
Laag (9) -2.33 (1.50)
Gemiddeld (15) -1.21 (2.44)
Hoog (4) -1.37 (0.95)
Laag (10) -2.78 (1.72)
Gemiddeld (13) -1.11 (2.00)
Hoog (5) -0.500 (1.87)
Laag (4) -3.50 (1.29)
Gemiddeld (13) -0.96 (1.82)
Hoog (11) -1.66 (2.17)
*Spearman **Mann Whitney ***Kurskall Wallis
Afleiding zoeken 0.086***
Gezelschap zoeken 0.073***
Emotiegericht 1.000**
Vermijding 0.378***
Copingstijl
Taakgericht 0.548***
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Verband demografische gegevens, ervaringen
suïcide en copingstijl verpleegkundigen
(Spearman correlatie) n=28
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1. Verschil risicotaxatie
2. Leeftijd -0.323*
3. Ervaring GZ -0.266* 0.941***
4. Ervaring GGZ -0.273* 0.943*** 0.966***
5. Ervaring afdeling -0.176* 0.541*** 0.591*** 0.613***
6. Vrouwelijk geslacht 0.087* 0.124* 0.108* 0.097* -0.065*
7. Opnameafdeling -0.027* -0.025* -0.022* -0.014* 0.456*** 0.012*
8. Diploma -0.252* -0.337* -0.213* -0.207* -0.193* -0.172* -0.230*
9. Voltijdse tewerkstelling 0.362* -0.472*** -0.507*** -0.516*** -0.360** -0.227* -0.128* 0.174*
1 2 3 4 5 6
1. Verschil in risicotaxatie
2. Contact suïcidaal gedrag werk 0.271*
3. Contact suïcidaal gedrag omgeving 0.085* 0.183*
4. Contact suïcidepoging werk -0.137* 0.333* -0.040*
5. Contact geslaagde suïcide werk -0.043* 0.155* -0.009* 0.310*
6. Contact geslaagde suïcide omgeving -0.076* 0.116* 0.685*** 0.143* 0.064*
1 2 3 4 5 6
1. Verschil in risicotaxatie
2. Taakgerichte coping 0.133*
3. Emotiegerichte coping 0.000* -0.070*
4. Vermijdende coping 0.239* 0.243* -0.014*
5. Afleiding zoeken 0.423** 0.225* -0.231* 0.783***
6. Gezelschap zoeken 0.167* 0.224* 0.009* 0.712*** 0.514***
* p>0,05 **p<0,05 ***p<0,01
Demografische gegevens
Ervaringen suïcide
Copingstijl
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Discussie
• Significant verschil (p=0.001) tussen objectieve (BDI+HDRS+NGASR)
en subjectieve risicotaxatie van (para)suïcidaal gedrag.
Subjectieve risicotaxatie en NGASR (p=0,000)
Subjectieve risicotaxatie en HDRS (p=0,677)
Subjectieve risicotaxatie BDI (p=0,012) gecorrigeerd (p=0,619)
• Meetinstrumenten betrouwbaar?
• Verholen suïcide?
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
• Wat is de juiste inschatting?
Geeft objectieve inschatting reële toestand weer?
Wasserman et al. (2011) 24% van de mensen die suïcide plegen zijn in contact geweest met GGZ.
Periode na psychiatrische opname hoog risico moment voor het plegen van suïcide
• Prospectief onderzoek met suïcidepoging of fatale suïcide als uitkomst lijkt noodzakelijk
• Belang om in suïcidebeleid voldoende aandacht besteden objectieve risicotaxatie
Discussie
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Discussie
• Significant (p=0.025) verband afleiding zoeken en verschil in risicotaxatie
Voorzichtigheid bij interpretatie
Relevant voor uitwerken suïcidebeleid • Bij stressvolle situaties voldoende aandacht voor bespreken gebeurtenis
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Verpleegkundigen cruciale rol in risicotaxatie suïcidaal gedrag
Info correct, volledig en objectief
Gebruik gestructureerde vragenlijsten
Meetinstrumenten voor verpleegkundigen?
Verpleegkundige relevantie
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Verpleegkundige relevantie
• Inschatting van suïcidaal gedrag wordt een aandachtspunt Verpleegkundigen zijn vaak de professionals die het meest en intensief contact
hebben met patiënten met suïcidaal gedrag (Cutcliffe et al., 2006).
• Binnen een multidisciplinair suïcidebeleid objectieve meetinstrumenten introduceren Attent maken op het belang van het peilen naar de aanwezigheid van suïcidaal
gedrag.
• Significant (p=0,025) verband tussen afleiding zoeken als copingstijl van de verpleegkundigen en het verschil in risicotaxatie van het suïcidaal gedrag Uitwerken in suïcidebeleid: voldoende aandacht voorzien voor bespreking binnen
team
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Contact maken & zorg voor veiligheid
Niveau 1 Lichte mate
Spreek over suïcide met de patiënt
Spreek met patiënt over toekomstperspectieven
Biedt patiënt regelmatig een gesprek aan
Niveau 2 Ambivalent
Plan dagelijks een kort gesprek met patiënt (15’)
Maak inschatting van verder verloop suïcidaal proces
Dagelijks bespreken op briefing!
Niveau 3 Ernstige mate
Kamer veilig maken samen met patiënt
Afspraken maken blijft mogelijk
Consult bij arts, dag van aanvang niveau 3
Medicatie aanpassing
Niveau 4 Zeer ernstige
mate
Afspraken maken is niet mogelijk
Contact name verloopt moeizaam of is onmogelijk
Transfert opname 1
Niveau 3 B•Toezicht 30’
•Patiënt mag afdeling niet verlaten
•Patiënt mag niet op weekend
•Patiënt kan bezoek ontvangen op de afdeling (gespreklokaal)
Niveau 3 A•Toezicht 60’
•Patiënt mag afdeling verlaten met familie/vrienden die op de hoogte zijn van de situatie. Familie/vrienden komen patiënt halen op de afdeling en brengen patiënt terug naar de afdeling
•Patiënt kan niet met overnachting naar huis
Praktijk voorbeeld De Fase 4
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
• Risicotaxatie suïcidaal gedrag
Maandelijkse afname
• BDI-II Ernst depressie
Suïcide-item
• HDRS Ernst depressie
Suïcide-item
Praktijk voorbeeld De Fase 4
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Risicotaxatie suïcidaal gedrag • Suïcide-item BDI
• Patiënten die twee of hoger scoren op het suïcide item van BDI-II hebben 6,9 keer meer kans hebben om suïcide te plegen dan bij een score lager dan twee ₁
• Suïcide-item HDRS
• Patiënten die 2 of hoger scoren op het suïcide item van HDRS hebben 4,9 keer meer kans op het plegen van suïcide₁
Patiënten dit op het suïcide item van BDI of HDRS hoger scoren worden standaard in suïcideprotocol geplaatst
₁Brown, G.K.A. (2004). A review of suicide assessement measures for intervention research with adults and older adults
Praktijk voorbeeld De Fase 4
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Risicotaxatie van het suïcidaal gedrag a.d.h.v. meetinstrumenten naast
klinische inschatting
Take Home Message
Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel
Bedankingen
• Promotor: Dr. Didier Schrijvers
• Coördinator: Riet Willems
• Medewerkers PZ Duffel
• Directie PZ Duffel