Innowacyjność w sektorze ochrony zdrowia w Polscewyzwania, bariery, problemy i rekomendacje

Streszczenie raportu Warszawa, wrzesień 2016

Raport opracowany pod redakcją:

Dr Agnieszka SznykInstytut Innowacyjna Gospodarka

Jakub KarasekInstytut Innowacyjna Gospodarka

wyzwania, bariery, problemy i rekomendacje

Innowacyjność w sektorze ochrony zdrowia w Polsce

Instytut Innowacyjna Gospodarka (INGOS) jest think tankiem

działającym na rzecz poprawy innowacyjności różnych obszarów

gospodarki naszego kraju. Misją Instytutu jest budowa platformy

współpracy, wymiany doświadczeń, komunikacji pomiędzy różnymi

grupami interesariuszy, co w efekcie przyczynia się do znajdowania

i wypracowania nowych skutecznych rozwiązań, czy rekomendacji

dla poprawy konkurencyjności polskiej gospodarki.

Celem cyklu przeprowadzonych przez INGOS roundtables

i wypracowanego na tej podstawie niniejszego raportu

jest diagnoza sytuacji potencjału innowacyjnego sektora

farmaceutycznego w Polsce, barier, które stoją na przeszkodzie

rozwoju tego obszaru gospodarki oraz przedstawienie

rekomendacji, które mogą pomóc w ich przełamaniu. Ideą projektu

było rozpoczęcie dialogu z administracją publiczną, naukowcami

z różnych obszarów naukowych m.in ekonomii czy zarządzania

oraz biznesem na temat znaczenia podniesienia konkurencyjności

Raport opracowany przez Instytut Innowacyjna Gospodarka na podstawie spotkań, debat i warsztatów z przedstawicielami administracji publicznej (m.in. Ministerstwo Zdrowia, Ministerstwo Rozwoju, Ministerstwo Finansów, Narodowy Fundusz Zdrowia, Urząd Patentowy RP, Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych), biznesu (sektor medyczny, farmaceutyczny, teleinformatyczny) i świata nauki (ekonomiści, inżynierowie, eksperci ochrony zdrowia).

i innowacyjności sektora ochrony zdrowia dla rozwoju społeczno-

gospodarczego Polski

Eksperci dyskutowali nad problemami, z którymi styka się sektor

farmaceutyczny oraz metodami poprawy sytuacji. Zastanawiano

się jak zbudować kapitał społeczny popierający innowacje, jak

rozwijać współpracę nauki, administracji i biznesu. Analizowano

ryzyko prowadzenia działalności innowacyjnej (zwrot z inwestycji,

R&D), czy jakie innowacyjne technologie medyczne mają szansę

powstać w Polsce.

W dyskusji udział wzięli: • Prof. dr hab. Tadeusz Baczko, Polska Akademia Nauk • Michał Baj, Dyrektor Departamentu Wspierania Polityk

Gospodarczych, Ministerstwo Finansów• Elżbieta Balcerowska, Naczelnik Wydziału Wspierania

Innowacyjności Urząd Patentowy RP• Dr Krzysztof Chlebus, Gdański Uniwersytet Medyczny • Dr Tomasz Ciach, Politechnika Warszawska Przedstawiciel

polskich start-up’ów biotechnologicznych • Łukasz Ciężki, Onwelo (big data) • Prof. dr hab. Joanna Cygler, Szkoła Głowna Handlowa

w Warszawie, Instytut Innowacyjna Gospodarka • Michał Czarnogórski, Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych• Paweł Handschuh, Novartis• Prof. dr hab. Wojciech Hanke, Komitet Zdrowia Publicznego • Jacek Graliński, AstraZeneca Pharma• Elżbieta Janaszkiewicz, Sanofi • Dr Małgorzata Kozłowska, Urząd Patentowy RP• Artur Kawaler, Ministerstwo Finansów • Michał Masior, Ministerstwo Rozwoju • Prof. dr hab. Elżbieta Mączyńska, Polskie Towarzystwo

Ekonomiczne• Jerzy Milewski, Narodowa Rada Rozwoju • Artur Musiał, Abbvie• Prof. dr hab. Ewelina Nojszewska, SGH, Instytut Innowacyjna

Gospodarka • Dr n. farm. Karolina Nowak, Narodowy Instytut Leków• Dr hab. Robert Olszewski, Politechnika Warszawska• Karol Poznański, MSD• Dr Agnieszka Sznyk, Instytut Innowacyjna Gospodarka• Dr Andrzej Śliwczyński, zastępca dyrektora Departamentu

Analiz i Strategii Narodowego Funduszu Zdrowia• Andrzej Tolarczyk, Departament Analiz i Strategii Ministerstwo

Zdrowia • Aldona Zygmunt, Pfizer

• Na zdrowie należy patrzeć nie tylko jako stan pożądany, który przynosi wymierne korzyści

w aspekcie społeczno-gospodarczym, ale również należy rozważyć je w kontekście strat, jakie

wynikają z jego braku.

• Wydatki na ochronę zdrowia nie powinny być postrzegane w charakterze ograniczenia

dostępnego budżetu czy kosztów, a w charakterze inwestycji w jeden z głównych czynników

rozwoju państwa, czyli kapitał ludzki.

• Poziom zdrowia społeczeństwa jest ściśle związany z poziomem rozwoju gospodarczego.

Zdrowe, zdolne do pracy i długo żyjące społeczeństwo jest w stanie wytworzyć więcej dóbr

i usług co ma bezpośredni wpływ na rozwój. Natomiast wysoki poziom rozwoju stwarza

możliwość przekazywania większych środków na sektor ochrony zdrowia, badania nad

nowoczesnymi substancjami oraz typami terapii.

• Bezpośrednim beneficjentem innowacji w ochronie zdrowia jest pacjent, jednak ostatecznie

korzyści odnosi kraj, ponieważ zdrowsi obywatele generują więcej wpływów do budżetu

państwa i wpływają na lepszy rozwój gospodarczy.

• Potrzeba poprawy innowacyjności sektora farmaceutycznego jest koniecznością. Starzejące

się społeczeństwa, przenoszenie chorób, wzrastająca odporność wirusów i bakterii na

istniejące leki to tylko niektóre dowody, że poprawa innowacyjności systemu ochrony zdrowia

leży w wyższym interesie społecznym. Innowacyjne rozwiązania w sektorze ochrony zdrowia

przyczyniają się przede wszystkim do wydłużenia i poprawy jakości życia pacjentów.

• Musimy traktować zjawisko innowacyjności w sposób holistyczny, w oparciu o współpracę

takich interesariuszy jak Ministerstwo Rozwoju, Urząd Patentowy, Ministerstwo Zdrowia,

Ministerstwo Finansów, ekonomiści, prawnicy, inżynierowie, biznes zarówno polski jak i duże

międzynarodowe korporacje oraz instytucje otoczenia biznesu.

• Polska ma większą szansę na innowacyjność w wyrobach medycznych niż w produktach

leczniczych. Wynika to z rachunku ekonomicznego, ponieważ kreowanie autentycznej innowacji

farmaceutycznej jest ogromnie kosztowne.

• Silny związek między skalą publicznych wydatków na B+R, a liczbą globalnych innowatorów

wskazuje wyraźnie na znaczenie, jakie proinnowacyjna orientacja polityki publicznej ma dla

budowy międzynarodowego potencjału konkurencyjnego poszczególnych gospodarek.

• Za główne bariery na drodze do rozwoju innowacyjności uczestnicy debaty uznali brak

długofalowej strategii rządu, silosowość instytucji i instytutów naukowych, niedofinansowanie

sektora ochrony zdrowia oraz sektora R&D, brak holistycznego ekosystemu wspierającego

rozwój innowacji, nieefektywne alokowanie środków, brak polityki w obszarze wdrażania

innowacji i udostępniania polskim pacjentom innowacyjnych rozwiązań.

GŁÓWNE TEZYRAPORTU

Główne obszary, kluczowe dla rozwoju innowacji, które zostały zidentyfikowane przez uczestników

spotkań to:

1. Finansowanie innowacji

Obecnie istnieje szereg przykładów nieefektywnego podziału wydatków w systemie ochrony

zdrowia. W wielu wypadkach zmiana tych procesów, czy dystrybucji mogłaby się przyczyniać

do prawdziwie innowacyjnych inwestycji bez konieczności zwiększania nakładów. W Polsce

mamy ogromne środki w ochronie zdrowia, wydajemy ogromne pieniądze na leczenie,

ponieważ system ochrony zdrowia jest niewydolny i nieefektywny. Brakuje uwzględnienia

rachunku kosztów i efektów zewnętrznych, co w efekcie prowadzi do marnotrawienia środków.

2. Instytucje – stworzenie spójnego, stabilnego ekosystemu instytucjonalnego

Musimy traktować zjawisko innowacyjności w sposób holistyczny, w oparciu o współpracę

takich interesariuszy jak Ministerstwo Rozwoju, Urząd Patentowy, Ministerstwo Zdrowia,

Ministerstwo Finansów, ekonomiści, prawnicy, inżynierowie, biznes zarówno polski jak i duże

międzynarodowe korporacje oraz instytucje otoczenia biznesu.

3. Współpraca – pełne wykorzystanie istniejących zasobów, współdzielenie centrów badawczo-

rozwojowych

Brakuje podejścia do łączenia różnych zasobów co nie sprzyja rozwiązywaniu problemów i

przełamywania barier, które często są wspólne dla wszystkich tych grup. Mamy również wiele

pomysłów lokalnych, które z powodu braku tej współpracy nie są w stanie przebić się globalnie.

4. Interdyscyplinarność zespołów i badań

Bardzo ważne jest stworzenie spójnego, stabilnego i przejrzystego ekosystemu opartego na

współpracy i interdyscyplinarności i interinstytucjonalności zaangażowanych podmiotów.

W ośrodkach naukowych istnieje zapotrzebowanie na osoby, które mają wiedzę z różnych

dziedzin – z prawa, ekonomii, organizacji i zarządzania – i dzięki temu ułatwią kontakty i

współpracę pomiędzy przedstawicielami nauki i przemysłu, a także sprawią, że te światy lepiej

zrozumieją swoje potrzeby.

5. Komunikacja ze wszystkim grupami interesariuszy z różnych środowisk (dialog społeczny)

Aby stworzyć lepsze warunki dla rozwoju innowacji w ochronie zdrowia w Polsce kluczowa

jest współpraca oraz otwarty dialog między resortami, ale także między nauką, biznesem

oraz organizacjami pozarządowymi. Pozwoli to na spojrzenie na dany problem z różnych

perspektyw i pomoże w wypracowaniu najbardziej korzystnych dla społeczeństwa rozwiązań.

6. Regulacje prawne, tworzenie otoczenia legislacyjnego dla rozwoju innowacji

Konieczne jest stworzenie długofalowej polityki i strategii systemu ochrony zdrowia w Polsce

w okresie 20-30, a nie tylko na 4-letnie kadencje parlamentarne. Rolą państwa jest stworzenie

korzystnych warunków, żeby współpracę publiczno-prywatną ułożyć w racjonalny sposób.

DIAGNOZASYTUACJI

Ujęcie tego w pewne ramy jest niezbędne dla poprawy klimatu inwestycyjnego i osiągniecia

stabilności oraz perspektywicznej, długofalowej koniunktury. Stabilne warunki rozwoju

w tej dziedzinie są konieczne, aby biznes mógł stabilnie inwestować i rozwijać innowacje

w danym kraju. Wprowadzenie rozwiązań typu „patent box”. Jest to rodzaj zachęty polegający

na niższym opodatkowaniu przychodów uzyskiwanych dzięki opatentowanym wynalazkom

i rozwiązaniom, które zyskały ochronę wzoru użytkowego.

7. Holistyczność podejścia, tworzenie środowiska innowacyjnego

Warunkiem niezbędnym dla rozwoju innowacyjności jest także stworzenie holistycznego

ekosystemu, który będzie obejmował jak najszersze i najbardziej różnorodne grupy

interesariuszy. W Polsce istnie ogromny problem tzw. „silosowości” funkcjonowania instytucji

publicznych, administracji rządowej, jednostek naukowo badawczych i biznesu, które często

koncentrują się wyłącznie na swoich wewnętrznych działaniach, nie poszukując możliwości

współpracy z zewnętrznymi partnerami.

• Za jedną z głównych barier na drodze do rozwoju innowacyjności uczestnicy debaty uznali

niedofinansowanie sektora ochrony zdrowia oraz sektora R&D.

• Brak efektywnej oceny weryfikacji celowości finansowania innowacji. Środki przeznaczone na

innowacje nie zawsze są przyznawane projektom prawdziwie innowacyjnym. Pewien procent

wprowadzanych innowacji ma na celu jedynie skonsumowanie środków na ten cel.

• Brakuje wiarygodnych danych służących do oceny ekonomicznej efektowności innowacyjnych

rozwiązań - zarówno ze względu na brak wymogu ewidencjonowania wielu istotnych

informacji jak i nierzetelność sprawozdawczą,.

• Brakuje perspektywy systemowej długookresowej i strategicznej. Nie uwzględnia się

rachunków kosztów z uwzględnieniem kosztów gospodarczych, społecznych, budżetowych

dla finansów publicznych. Niezrozumiały jest też opór przed cyfryzacją w ochronie zdrowia

np. cyfryzacją aptek i scentralizowany obieg farmaceutyków. ¬

• „Silosowość” funkcjonowania instytucji publicznych, przedsiębiorstw oraz instytucji

naukowych. Brakuje przepływu informacji między interesariuszami uczestniczącymi

w ochronie zdrowia, często też brak przepływu informacji na temat tego, że te same

pieniądze można wydawać efektywniej

• Inną faktyczną barierą blokującą wprowadzenie nowych cząsteczek do obrotu blokuje zasada

nie gorszości. Bardzo często dopuszczany jest nowy lek, który w kryteriach minimum, które

powinien spełnić wykaże, że jest nie gorszy od innego leku uznanego za złoty standard.

Czasami zdarza się że porównuje się do leku, który nie jest najlepszym lekiem będącym

w naszej dyspozycji. W efekcie dana „innowacja” może być… gorsza od istniejących terapii.

• Bariery dla wdrażania, komercjalizacji innowacji to uwarunkowania wynikające z trudności

wyceny własności intelektualnej, brak dogłębnej analizy potrzeb rynkowych, pomijanie etapu

prototypowania, skomplikowane procedury administracyjne, istniejące prawo zamówień

publicznych szczególnie w odniesieniu do uczelni, ograniczające swobodne podejmowaniu

decyzji. Jednak przede wszystkim brakuje otoczenia wspierającego komercjalizacje, brak

polityki rządu w tym obszarze, brak premiowania podmiotów, które zajmują się skuteczną

komercjalizacją oraz brak rozróżniania przez instytucje publiczne innowacji w nauce od

innowacji w przemyśle.

GŁÓWNE BARIERY DLAINNOWACJI W POLSCE

Poniżej przedstawiamy rekomendacje działań, które powinny być wprowadzone, aby zwiększyć

innowacyjność i konkurencyjność sektora ochrony zdrowia w Polsce:

1 JAK SKUTECZNIE POBUDZIĆ WYNALAZCZOŚĆ W POLSCE?

• Zmiany podatkowo-legislacyjne

• Głęboka reforma uniwersytetów m.in. zmiana punktacji na uniwersytetach

• Interdyscyplinarność• Konkursy na nowe

projekty i pomysły• Stworzenie ekosystemu

innowacji• Warsztaty w szpitalach

w celu poznania rzeczywistych potrzeb rynku

• Przeprowadzenie weryfikacji pracowników naukowych

• Stworzenie spójnego systemu definicji i pojęć

• Zmiana systemu edukacji już od szkoły podstawowej

• Publiczne finansowanie do 95% na fundusze seed vantures

• Finansowanie uczelni powinno zostać ograniczone

• Finasowanie publiczne tylko dla małych i średnich przedsiębiorstw, natomiast zniesienie finasowania publicznego dla dużych przedsiębiorstw

• Zachęty finansowe dla twórców

• Otwartość na świat, wymiana doświadczeń z innymi rynkami, bardziej rozwiniętymi firmami zagranicznymi

• Szkolenia warsztaty z kreatywnego myślenia, design thinking

• Budowanie prestiżu dla innowatorów, wynalazców

• Uczenie się od zagranicznych firm i korporacji• Nie deprecjonowanie tych, którym się nie

powidło, nie demonizowanie porażek• Dobre zrozumienia człowieka – jego

problemów i potrzeb

INSTYTUCJEPUBLICZNE,

UNIWERSYTETY

DZIAŁANIA WSPIERAJĄCE

ROZWÓJ INTELEKTUALNO-

SPOŁECZNY

FINANSOWANIE

2 WDROŻENIE

Jak wygląda proces decyzyjny i ocena czy dany wynalazek ma szansę wdrożenia. W jaki sposób oszacować te szanse, na jakiej podstawie i jakie wskaźniki uwzględnić? Jak powinien wyglądać system oceny i celowości finansowania i skutków innowacji.W ramach tak postawionego problemu za najistotniejsze problemy uznano:

• Ocena potrzeb pacjentów,• Identyfikacja problemów, które

nie znalazły dotąd skutecznego rozwiązania

• Identyfikacja potrzeb zdrowotnych• Wykreowanie potrzeby (popyt)• Analiza, mapowanie grupy docelowej• Ocena poziomu zachorowalności

• Wdrożenie=dostępność• Identyfikacja szansy na

rozwój produktu• Dobra promocja (reklama,

Marketing, PR)• Realne oszacowanie kosztów• Uruchomienie produkcji masowej• Edukacja – interesariusze, opinia

publiczna, odbiorca• Zaangażowanie skutecznych

ambasadorów (mentorów, ekspertów)• Racjonalizacja kosztów• Wprowadzenie wskaźników oceny

• Monitoring konkurencji, również rozpoznanie i ocena

• Analiza rynku- jakie rozwiązania są już dostępne

• Dokonanie przeglądu patentów• Kontakty, wywiady z lekarzami• Wdrożenia w ramach

istniejącego prawa

• Czy jest bezpieczny?• Akceptowalne warunki (cena, poziom

refundacji)• Centralna baza projektów

badawczych uczelni i instytucji• Identyfikacja powiązań szpitale

sektor naukowy• Stworzenie na uczelniach centrów

kompetencji• Obliczenie NPV dla każdego projektu

realizowanego przez wyższe uczelnie• Ostateczne decyzje w ramach

kompetencji inwestorów– nie urzędników państwowych

• Skuteczne opatentowanie i ochrona wynalazku

1 OCENA POTRZEB:

3 SKUTECZNA KOMERCJALIZACJA – FINANSOWANIE PROMOCJI:

4 ROZPOZNANIE RYNKU:

2 OCENA POTENCJAŁU WYNALAZKU:

3 SKUTKI WDROŻENIA

Głównym skutkiem wdrożenia zmian w sektorze ochrony zdrowia w Polsce powinien być „prosty, łatwy, tani i szybki dostęp do usług medycznych dobrej jakości”.Aby to osiągnąć zaproponowane zostały 4 grupy tematyczne możliwych rozwiązań:

zapewni zmniejszenie liczby pacjentów, dzięki czemu dostęp do usług będzie szybszy i łatwiejszy. Działania profilaktyczne pozwolą również ograniczyć koszty terapii, które zostałyby poniesione, gdyby profilaktyki nie było (tani dostęp). Jednocześnie, np. dzięki mniejszej liczbie pacjentów, lekarze będą mogli poświęcić więcej czasu dla każdego ze swoich pacjentów, co poprawi jakość usługRodzaje proponowanych działań w ramach profilaktyki:• wyższe składki/koszty leczenia dla osób

niepoddających się badaniom profilaktycznym• promowanie dotarcia do zakładu pracy rowerem lub

spacerem (w postaci wliczania np. 30 min takiego spaceru/jazdy rowerem do czasu pracy lub w formie dodatkowych bonusów)

• wydłużenie urlopu lub skrócenie czasu pracy, zapewniając pracownikom czas na dpoczynek, aktywność fizyczną

• programy na rzecz aktywności fizycznej dla firm (np. firmy, które wprowadzają takie programy płacą niższe składki zdrowotne na swoich pracowników)

• lepsze wykorzystanie środków dostępnych w systemie

• wprowadzenie konkurencji dla NFZ• większe finansowanie badań i nauki• płacenie za sukces terapii (success fee)• brak limitacji budżetowej dla ochrony

zdrowia• ograniczenie biurokracji

• zastosowanie rozwiązań technologicznych na szerszą skalę pozwoli z jednej strony ograniczyć koszty funkcjonowania systemu, a z drugiej umożliwi szybszą realizację usług medycznych

• recepty elektroniczne• korzystanie z rozwiązań

telemedycyny• upowszechnienie rejestracji

elektronicznej do lekarzy

• dostawa leków do domu• lepsze wykorzystanie

mechanizmu risk sharing przy refundacji

• wykorzystanie mechanizmu success fee w refundacji

FINANSOWANIE

TECHNOLOGIA

FARMACJA

PROFILAKTYKA

Znaczenie dla gospodarki, koszty społeczno-ekonomiczne oraz oczekiwania społeczeństwa

jednoznacznie potwierdzają, że sektor ochrony zdrowia i poprawa jego innowacyjności, a tym

samym konkurencyjności wymaga priorytetowego miejsca w polityce. Inwestycja w zdrowie

społeczeństwa będzie procentowała dynamicznym rozwojem gospodarczym Państwa i jest tak

naprawdę koniecznością.

Stworzenie odpowiednich warunków dla rozwoju innowacji w tym sektorze jest warunkiem

kluczowym dla poprawy konkurencyjności tego obszaru gospodarki. Powinniśmy promować

jednak prawdziwe innowacje i firmy prawdziwie innowacyjne. Słowo innowacja w ostatnim czasie

straciło na znaczeniu, jest mylnie interpretowane i praktycznie najprostsza modyfikacja jest

ogłaszana triumfalnie jako innowacyjna.

W pierwszej kolejności należy wyedukować zarówno przedstawicieli administracji publicznej jak

i nauki czym tak naprawdę są innowacje i uzgodnić uniwersalną definicję, w której kluczowy jest

element wdrożenia, komercjalizacji.

Opublikowany 29 lipca br. dokument Strategii Odpowiedzialnego Rozwoju w obszernej części

poświęcany jest analizie wsparcia rozwoju innowacyjnych firm. Wskazywane są w nim bariery

o charakterze systemowym m.in. niewystarczającej koordynacji działań i instrumentów

wsparcie, nie wystarczającej współpracy instytucji realizujących zadania publiczne w dziedzinie

innowacji, powielanie zakresów zadań i odpowiedzialności oraz niedoskonałe procedury oceny

innowacyjności poszczególnych rozwiązań

Jako bariera rzutująca na niską innowacyjność naszej gospodarki wskazywana jest również niska

skłonność do współpracy polskich firm z innymi podmiotami zarówno biznesowymi, jak również

ze światem nauki.

Podobne wnioski płyną z niniejszego raportu – w Polsce brakuje holistycznego, przejrzystego

ekosystemu innowacji oraz prób przełamania silosowości działania firm, instytucji publicznych

czy instytutów naukowych. Niniejszy projekt jest jedną z pierwszych prób nawiązania aktywnego

dialogu z różnymi grupami interesariuszy z tak wielu środowisk. Dzięki zetknięciu rożnych

perspektyw wspólnie udało się wypracować pierwsze rekomendacje i wnioski na temat poprawy

sytuacji w ochronie zdrowia. Mamy nadzieję na kontynuację tej dyskusji w przyszłości już

w oparciu o bardziej szczegółowe obszary i propozycje ich poprawy.

PODSUMOWANIE

Tym bardziej, ze cele zarówno działalności Instytut Innowacyjna Gospodarka i te zawarte

w Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Biznesu Ministerstwa Rozwoju jak np. wzrost gospodarczy

gdzie główną role odgrywają przedsiębiorstwa, zapewnienie odpowiedniej opieki medycznej

poprawiającej zdrowotność obywateli oraz rozwój kapitału ludzkiego i społecznego są jak

najbardziej zbieżne.

Raport przygotowany w ramach

Local American Working Group przy Amerykańskiej Izbie

Handlowej

zrzeszającej takie firmy jak:

Abbvie

AstraZeneca

Janssen

Lilly

MSD

Novartis

Pfizer

Roche

Sanofi