Informacja Ministra Spraw Wewnętrznych na temat polityki migracyjnej i azylowej wobec obywateli państw afrykańskich

Afryka to kontynent o szczególnym nasileniu ruchów migracyjnych, zarówno na obszarach poszczególnych państw, pomiędzy państwami na kontynencie, jak i kierujących się poza kontynent, głównie do Europy. Ten ostatni typ migracji wpisuje się w tradycyjne ujęcie kierunku migracji „Południe-Północ”, charakterystycznego dla przepływów ludności w związku z różnicami poziomu rozwoju cywilizacyjnego, gospodarczego i polityczno-społecznego na świecie. Ujęcie to akcentuje przede wszystkim motywację ekonomiczną migrantów, ich dążenie do poprawy warunków życia i zapewnienia dzieciom lepszych szans rozwoju.

Obecnie mamy jednak coraz częściej do czynienia z sytuacjami, kiedy nie można migracji z Afryki zakwalifikować jedynie jako migracji ekonomicznych. Liczne konflikty zbrojne, wojny, terroryzm, czystki etniczne, fundamentalizm religijny – wszystkie te zjawiska obserwujemy w okresie najnowszej historii Afryki. Zjawiska te także generują ruchy migracyjne, niekiedy na wielką skalę.

Znamiennym jest fakt, iż temat migracji został w Polsce podjęty wraz z napływem w 1990 r. uciekinierów właśnie z państw afrykańskich. Zawróceni ze Szwecji, która była celem ich podróży, początkowo zostali zakwaterowani na Wybrzeżu w okolicach Szczecina, a następnie – w ośrodkach wypoczynkowych w okolicach Warszawy. Na ówczesnym etapie wydarzeń państwo polskie oceniło napływ cudzoziemców poszukujących azylu jako zjawisko nowe, ale jednocześnie trwałe, stąd też przystąpiono do działań, które z czasem rozwinęły się w wyspecjalizowany system prawny i organizacyjny. System ten sprawdził się wobec wielu późniejszych fal imigracyjnych przepływających przez Polskę.

Tworząc niniejszy system należało przede wszystkim mieć na uwadze, iż Polska leży na szlaku drugiego, obok szlaku „Południe-Północ”, kierunku przepływów migracyjnych, tj. na szlaku migracji „Wschód-Zachód”. Oznacza to, że zdecydowana większość imigrantów napływających do Polski pochodzi z państw Europy Wschodniej lub z Azji, a potrzeby oraz sytuacja tej grupy cudzoziemców szczególnie silnie wpływa na prawne i organizacyjne uwarunkowania polskiej polityki migracyjnej. Podobnie jak ma to miejsce w przypadku obywateli państw afrykańskich, obywatele państw położonych poza wschodnią granicą Polski oraz państw azjatyckich migrują poszukując lepszych warunków do życia, często oczekując ich w Europie. W porównaniu z migracją obywateli państw Europy Wschodniej i państw

1

azjatyckich przyjazdy do Polski obywateli państw afrykańskich to zjawisko śladowe. Jednakże musi być ono uwzględniane w krajowym systemie migracyjnym.

Dnia 31 lipca 2012 r. Rada Ministrów przyjęła dokument „Polityka migracyjna Polski – stan obecny i postulowane działania”. Dokument stanowi efekt wielu lat starań o syntetyczne ujęcie różnych działań podejmowanych w Polsce na rzecz cudzoziemców, jak również o nadanie tym działaniom spójności i jednolitego kierunku. Jak piszą autorzy dokumentu: „Polska po raz pierwszy od czasów II wojny światowej zetknęła się z globalnymi przepływami migracyjnymi po 1989 roku. W wyniku zmian społeczno-politycznych w naszym kraju, procesów związanych z liberalizacją zasad wjazdu i pobytu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wielu krajów regionu Europy Środkowej i Wschodniej, Polska w krótkim czasie stała się krajem tranzytowym i docelowym dla niektórych kategorii migrantów i grup narodowościowych.”

Polityka migracyjna odnosi się przede wszystkim do skutków migracji, występujących w różnych obszarach życia społecznego w Polsce. Nie dziwi więc konkluzja autorów dokumentu, że: „…polska polityka migracyjna powinna być, przynajmniej w krótkim okresie, podporządkowana prymatowi rynku pracy i jego potrzebom. Powinna być ona także w o wiele większym niż dotychczas stopniu proaktywna, poszukująca optymalnych rozwiązań z punktu widzenia rozwoju gospodarczego kraju.” Do uprzywilejowanych, z punktu widzenia imigracji, grup cudzoziemców zaliczono, m.in.: studentów, absolwentów polskich uczelni, cudzoziemców prowadzących działalność gospodarczą, imigrantów zarobkowych o kwalifikacjach potrzebnych polskiej gospodarce, członków rodzin obywateli polskich, aktywnie zainteresowanych integracją w Polsce, ale także i cudzoziemców wymagających szczególnej opieki, jak: cudzoziemców objętych ochroną na terytorium RP czy przypadki humanitarne, medyczne albo ofiary handlu ludźmi. W stosunku do wymienionych grup cudzoziemców, bez względu na kraj ich pochodzenia, przewiduje się wprowadzenie różnych ułatwień i uproszczeń postępowań związanych z wjazdem i pobytem na terytorium Polski. Proces wprowadzania tych ułatwień już się rozpoczął, a ich całościowy obraz zawiera dokument wykonawczy do dokumentu „Polityka migracyjna Polski…”, który – jak się oczekuje – zostanie wkrótce zatwierdzony przez Radę Ministrów.

W tym miejscu na podkreślenie raz jeszcze zasługuje fakt, że polski system migracyjny jest otwarty na cudzoziemców niezależnie od tego, z jakiego kontynentu przyjeżdżają oni do naszego kraju.

CUDZOZIEMCY LEGALNIE PRZEBYWAJĄCY W POLSCE

2

Zgodnie z danymi Urzędu do Spraw Cudzoziemców, na dzień 1 września 2014 r. ważne karty pobytu w Polsce posiadało blisko 6 tysięcy obywateli państw afrykańskich, co stanowi niewiele ponad 4% wszystkich cudzoziemców dysponujących tym dokumentem. Wydane karty pobytu świadczą o legalnym pobycie na terytorium RP i wydawane są z tytułu uzyskania zezwolenia na pobyt czasowy, pobyt stały oraz pobyt rezydenta długoterminowego UE. Karty pobytu wydawane są również cudzoziemcom, którzy uzyskali jedną z form ochrony w Rzeczypospolitej Polskiej, tj. status uchodźcy lub ochronę uzupełniająca, czy też otrzymali zgodę na pobyt ze względów humanitarnych lub zgodę na pobyt tolerowany.

W Polsce najliczniejsze grupy cudzoziemców pochodzących z krajów afrykańskich tworzą obywatele Egiptu, Nigerii i Tunezji, którzy w sumie posiadają prawie połowę ważnych zezwoleń. Odnosząc się do profilu tych cudzoziemców należy stwierdzić, iż zgodnie z danymi z krajowego zbioru rejestrów, ewidencji i wykazu w sprawach cudzoziemców (tzw. System Pobyt v2) są to przeważnie mężczyźni do 35 roku życia, uzyskujący zezwolenia w związku z małżeństwem z obywatelem RP.

W kontekście rodzaju posiadanego zezwolenia podział obywateli państw afrykańskich przedstawia się następująco:

61% Afrykanów przebywa w Polsce na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy, 35% na podstawie zezwolenia na pobyt stały, 2% to posiadacze zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE.

54 osoby to uchodźcy, głównie z Egiptu, Kongo oraz Liberii. Stanowią oni 5% osób, które uzyskały w Polsce status uchodźcy i które posiadają ważne karty pobytu.

W przypadku zezwoleń na pobyt stały Tunezyjczycy od roku klasyfikują się w pierwszej piątce wśród wszystkich cudzoziemców uzyskujących to zezwolenie w Polsce, a Egipcjanie i Nigeryjczycy w pierwszej dziesiątce. Migracja tych cudzoziemców ma więc charakter definitywny - ich przyjazdy związane są z dużym prawdopodobieństwem wyboru Polski jako kraju docelowego. Jednocześnie Egipcjanie mają najwięcej - wśród państw afrykańskich – kart pobytu wydanych w związku z zezwoleniem na pobyt czasowy, co świadczy o ciągłej, intensywnej emigracji z tego kraju, również w ostatnich dwóch latach.

3

Tabela 1: Liczba obywateli państw afrykańskich, którzy posiadają ważne karty pobytu (stan na 1.09.2014 r.)

wg obywatelstwa i rodzaju zezwolenia.

ObywatelstwoO

CH

RO

NA

U

ZUPE

ŁNIA

JAC

A

POB

YT S

TAŁY

POB

YT

REZ

YDEN

TA

DŁU

GO

TER

MIN

OW

EGO

UE

POB

YT

TOLE

RO

WA

NY

STA

TUS

UC

HO

DŹC

Y

POB

YT C

ZASO

WY

Suma

ALGIERIA - 348 18 3 1 285 655ANGOLA - 24 1 5 - 91 121BENIN - 1 - - - 5 6BOTSWANA - 1 - - - 2 3BURKINA FASO - 1 1 - - 7 9BURUNDI - 3 - - - 4 7CZAD - - - - - 3 3DEM. REPUBLIKA KONGA - 7 - 1 - 18 26DŻIBUTI - 2 - - 1 - 3EGIPT - 307 6 3 24 722 1062ERYTREA 2 1 - - - 16 19ETIOPIA - 30 2 - 2 27 61GABON - 4 - - - 1 5GAMBIA - 7 - 3 - 26 36GHANA - 16 2 - - 60 78GWINEA - 21 2 2 - 21 46GWINEA BISSAU - 6 - - - - 6GWINEA RÓWNIKOWA - 1 - - - 4 5KAMERUN - 47 8 3 - 163 221KENIA 1 30 7 2 - 100 140KOMORY - - - - - 3 3KONGO 1 36 1 6 7 69 120LIBERIA - 7 - 2 6 5 20LIBIA - 75 2 3 1 84 165MADAGASKAR - 16 - 1 - 13 30MALAWI - - - - - 4 4MALI - 20 4 - - 9 33MAROKO - 166 12 2 - 272 452MAURETANIA - 3 - - - 2 5MAURITIUS - 7 2 - - 22 31MOZAMBIK - 3 - - - - 3NAMIBIA - 2 - - - 2 4NIGERIA 2 362 19 15 1 590 989REPUBLIKA POŁUDNIOWEJ AFRYKI - 67 7 - - 103 177REP. ŚRODKOWOAFRYKAŃSKA - - - - - 1 1REP. ZIELONEGO PRZYLĄDKA - 1 - - - - 1RWANDA - 4 - - - 19 23SENEGAL - 25 5 1 - 56 87SESZELE - - - - - 1 1

SIERRA LEONE - 23 - 2 6 31

SOMALIA 10 22 - - 6 29 67SUDAN 4 31 3 10 3 24 75TANZANIA - 25 1 1 - 42 69TOGO - 5 1 2 - 13 21TUNEZJA - 274 20 1 1 605 901UGANDA - 8 - 2 1 25 36WYBRZEŻE KOŚCI SŁONIOWEJ - 6 1 - - 14 21WYSPY ŚW. TOMASZ I KSIĄŻĘCA - 1 - 1 - - 2ZAMBIA - 7 - 1 - 5 13ZIMBABWE 1 7 7 - - 38 53

Suma 21 2060 132 72 54 3611 5950

4

Pod względem liczebności kolejne obywatelstwa – po trzech wyżej wymienionych – to Algieria, Maroko i Kamerun. Podobnie jak w przypadku pierwszych trzech państw, spory odsetek tych cudzoziemców to małżonkowie obywateli RP (szczególnie Algierczycy), ale wielu z nich przyjeżdża do Polski w celu podjęcia pracy (tu dominuje Maroko) lub na studia (głównie Kameruńczycy). Charakterystyczny dla obywateli Algierii jest fakt posiadania większej liczby zezwoleń na pobyt stały niż czasowy, co świadczy o wieloletnim pobycie na terytorium naszego kraju i możliwości stabilizacji napływu kolejnych imigrantów z tego państwa (pobyty czasowe). Biorąc pod uwagę płeć warto zauważyć, że w przypadku Kamerunu kobiety stanowią blisko 1/5 przyjeżdżających (są to przede wszystkim studentki). W pozostałych przypadkach krajów afrykańskich kobiety stanowią co najwyżej 7-8%.

POZOSTAŁE

EGIPT

NIGERIA

TUNEZJA

ALGIERIA

MAROKO

KAMERUN

REP. PŁD. AFRYKI

LIBIA

KENIA

ANGOLA

0 200 400 600 800 1000 1200

307

362

274

348

166

47

67

75

30

24

722

590

605

285

272

163

103

84

100

91

Liczba ważnych kart pobytu - państwa afrykańskie (1.09.2014)

OCHRONA UZUPEŁNIAJACA POBYT STAŁY POBYT REZYDENTA DŁUGOTERMINOWEGO UE POBYT TOLEROWANY

STATUS UCHODŹCY POBYT CZASOWY

5

ROZMIESZCZENIE TERYTORIALNE

Analizując rozmieszczenie terytorialne obywateli państw afrykańskich na terytorium naszego kraju należy zwrócić uwagę, iż 37% kart pobytu dla obywateli państw afrykańskich wydał Wojewoda Mazowiecki – prawie 4 razy więcej niż w kolejnych województwach: małopolskim, dolnośląskim i łódzkim. Dodatkowo godzi się zważyć, iż samych obywateli Nigerii w województwie mazowieckim jest więcej niż wszystkich Afrykanów w 11 innych województwach.

MAZOWIECKI

MAŁOPOLSKI

DOLNOŚLĄSKI

ŁÓDZKI

ŚLĄSKI

WIELKOPOLSKI

POMORSKI

KUJAWSKO-POMORSKI

ZACHOD-NIOPOMORSKI

WARMIŃSKO-MAZURSKI

LUBELSKI

SZEF UdSC

LUBUSKI

PODKARPACKI

PODLASKI

ŚWIĘTOKRZYSKI

OPOLSKI

0 500 1000 1500 2000 2500

434 400 470 318 190 118 72

Liczba ważnych kart pobytu - państwa afrykańskie (1.09.2014)

POZOSTAŁE EGIPT NIGERIA TUNEZJA ALGIERIA MAROKO KAMERUN RPA LIBIA KENIA ANGOLA

Tabela 2: Liczba obywateli państw afrykańskich, którzy posiadają ważne karty pobytu (stan na 1.09.2014 r.) wg obywatelstwa i organu wydającego

Obywatelstwo

SZEF

UR

ZĘD

U

DS.

C

UD

ZOZI

EMC

ÓW

WO

JEW

OD

A

DO

LNO

ŚLĄ

SKI

WO

JEW

OD

A

KU

JAW

SKO

-PO

MO

RSK

I

WO

JEW

OD

A

LUB

ELSK

I

WO

JEW

OD

A

LUB

USK

I

WO

JEW

OD

A

ŁÓD

ZKI

WO

JEW

OD

A

MA

ŁOPO

LSK

I

WO

JEW

OD

A

MA

ZOW

IEC

KI

WO

JEW

OD

A

OPO

LSK

I

WO

JEW

OD

A

POD

KA

RPA

CK

IW

OJE

WO

DA

PO

DLA

SKI

WO

JEW

OD

A

POM

OR

SKI

WO

JEW

OD

A

ŚLĄ

SKI

WO

JEW

OD

A

ŚWIĘ

TOK

RZY

SKI

WO

JEW

OD

A

WA

RM

IŃSK

O-

WO

JEW

OD

A

WIE

LKO

POLS

KI

WO

JEW

OD

A

ZAC

HO

DN

IOPO

MO

RSK

I

Suma

ALGIERIA 3 46 25 17 23 28 74 190 8 10 20 41 69 15 18 46 22 655ANGOLA 1 6 2 3 - 41 22 26 - 2 - 3 1 1 - 11 2 121BENIN - - - - - 1 2 - - - - - 3 - - - - 6BOTSWANA - - - - - - 2 - - - - - 1 - - - - 3BURKINA FASO - 1 1 1 1 - - 2 - - 1 - - - - 1 1 9BURUNDI - - - - 2 - 2 1 1 - - - - - - - 1 7CZAD - - - - - - 2 - - - - 1 - - - - - 3

6

DEM. REPUBLIKA KONGA 1 7 2 - - 8 - 3 - - - - - - - 5 - 26

DŻIBUTI 1 - - 1 - - - - - - - 1 - - - - - 3EGIPT 18 87 28 29 18 46 111 400 13 25 15 62 87 22 13 64 24 1062ERYTREA 3 - - - - - - 16 - - - - - - - - - 19ETIOPIA 2 4 1 2 - 1 7 34 - - 1 2 2 - - 4 1 61GABON - - - - - - - 1 - - - - 1 - 1 - 2 5GAMBIA 1 - 1 - - 4 - 19 - - - - 4 - 1 - 6 36GHANA - 17 3 1 1 3 7 24 2 1 1 - 4 3 6 2 3 78GWINEA 1 6 - - 3 1 - 23 - 5 - - 1 - 1 4 1 46GWINEA BISSAU - - - - - 3 - 2 - - - - - - 1 - - 6GWINEA RÓWNIKOWA - - - - - 2 1 - - - - - 1 - - 1 - 5KAMERUN 3 31 6 3 1 23 40 72 2 - 2 4 13 - 1 14 6 221KENIA 3 12 6 1 - 10 9 50 1 1 1 7 6 2 4 22 5 140KOMORY - - - - - - - 3 - - - - - - - - - 3KONGO 13 18 2 3 - 12 20 37 1 - 1 2 6 1 - 4 - 120LIBERIA 7 - - 3 - - - 5 - - - 2 - - 1 1 1 20LIBIA 2 13 13 1 3 8 17 64 1 - 7 12 8 1 5 8 2 165MADAGASKAR - - 1 4 3 1 5 7 - 1 - - 4 - - 4 - 30MALAWI - - - - - - - 3 - - - 1 - - - - - 4MALI - - 2 - 1 - 4 20 1 - - - 1 - - 4 - 33MAROKO 1 55 21 10 18 40 42 118 4 10 8 18 46 10 20 22 9 452MAURETANIA - - 2 1 - - - 1 - - - 1 - - - - - 5MAURITIUS - - - - - - 10 8 1 - - 1 4 - 1 5 1 31MOZAMBIK - - - - - - 1 1 - - - - - - - - 1 3NAMIBIA - - - - - - - - - - - 2 1 - - - 1 4NIGERIA 10 51 18 21 10 77 56 470 5 17 7 68 54 5 24 73 23 989REPUBLIKA POŁUDNIOWEJ AFRYKI - 17 2 7 3 9 13 62 2 5 3 14 11 3 3 18 5 177REP. ŚRODKOWOAFRYKAŃSKA - - - - - - - 1 - - - - - - - - - 1REP. ZIELONEGO PRZYLĄDKA - - - - - 1 - - - - - - - - - - - 1RWANDA - 6 - - - 5 3 6 - 1 - - - - 1 1 - 23SENEGAL - 4 6 - - 4 22 30 1 1 2 1 7 - 3 3 3 87SESZELE - - - - - - - - - - - - - 1 - - - 1SIERRA LEONE - 1 - - - 1 1 19 - - 1 2 - - 1 4 1 31SOMALIA 13 - - - 2 - - 49 - - - - - - - 3 - 67SUDAN 18 11 1 2 1 3 - 26 - - - 7 1 - - 5 - 75TANZANIA 1 10 3 1 - 7 4 23 3 - - 3 5 1 1 5 2 69TOGO 1 - - - - 1 3 9 - - - 1 1 - 4 - 1 21TUNEZJA 1 79 8 18 14 105 84 318 8 12 10 58 96 11 19 42 18 901UGANDA 2 2 - 1 - - 2 19 1 - - 5 - - 1 2 1 36WYBRZEŻE KOŚCI SŁONIOWEJ - 5 - - - - 2 8 1 - - - 2 - - - 3 21WYSPY ŚW. TOMASZ I KSIĄŻĘCA - 1 - - - - - - - - - - - - - 1 - 2ZAMBIA - - 2 - - 3 1 5 - 2 - - - - - - - 13ZIMBABWE 1 7 2 - - 2 2 29 1 - - 2 4 - - 3 - 53

Suma 107 497 158 130 104 450 571 2204 57 93 80 321 444 76 130 382 146 5950

Na ogromną przewagę obywateli państw afrykańskich w województwie mazowieckim w stosunku do innych województw miała wpływ duża diaspora warszawska, która – zdaniem Fundacji Afryka Inaczej - ma swoją genezę w dwóch etapach emigracji: przed i po 1989 r. Imigranci sprzed transformacji ustrojowej Polski to zwykle absolwenci polskich wyższych uczelni, mocno związani z naszym krajem (posiadający polskich współmałżonków i dzieci), nierzadko mający już nawet polskie obywatelstwo. Wśród Afrykanów panuje dość powszechna opinia, że w Warszawie inny kolor skóry nie budzi problemu i reakcji rasistowskich, jak w innych częściach kraju, dlatego większość z nich decyduje się na pozostanie w stolicy.

Ponad połowa cudzoziemców pochodzących z Afryki, a mieszkających w województwie mazowieckim, ma polskie małżonki i głównie z tego powodu uzyskuje zezwolenia na pobyt. Grupa ta jest zdecydowanie zdominowana przez Nigeryjczyków. 1/4 wszystkich Afrykanów przyjechała tutaj do pracy, przy czym najliczniejszą narodowością w tej

7

kategorii są Egipcjanie, a około 18% to studenci oraz uczniowie, i tu ponownie najwięcej jest obywateli Nigerii.

W przypadku województwa małopolskiego przewaga małżonków Polek nie jest tak dominująca i wynosi 32% – są to głównie Tunezyjczycy, a studenci stanowią 28% (połowa z nich to obywatele Angoli). Natomiast 1/5 zezwoleń została wydana w związku z podjęciem pracy (ponownie najwięcej Tunezyjczyków).

Blisko ¾ zezwoleń dla Afrykanów w województwie dolnośląskim zostało wydanych w związku z małżeństwem z obywatelką RP (głównie Egipt), studenci stanowią 25% (większość – Nigeria), a osoby podejmujące pracę 6% (Tunezyjczycy).

PROFIL OSÓB UBIEGAJĄCYCH SIĘ O OCHRONĘ MIĘDZYNARODOWĄ

W bieżącym roku wnioski o nadanie statusu uchodźcy złożyło 55 obywateli państw afrykańskich, co stanowi 1% wszystkich 3 990 wniosków (w tym: 11 – Egipt, 6 – Erytrea i 6 – Libia). Na przestrzeni ostatnich lat uznawalność wniosków składanych przez osoby pochodzące z kontynentu afrykańskiego kształtuje się na poziomie ok. 65%.

W przypadków wniosków o nadanie statusu uchodźcy, składanych przez osoby pochodzące z państw Afryki Zachodniej, Środkowej i Rogu Afryki, nie ma wyraźnie dominującego kraju pochodzenia. Relatywnie najwięcej ubiegających się o ochronę przyjeżdża co roku z Nigerii i Somalii, w dalszej kolejności plasują się (w zależności od roku) Demokratyczna Republika Konga, Kamerun, Erytrea, czy Uganda, jednak są to – poza rzadkimi wyjątkami – wnioski w liczbie nieprzekraczającej kilku rocznie. W tej grupie wnioskodawców przeważają samotni mężczyźni w wieku ok. 20-40 lat, rzadziej samotne kobiety, ewentualnie kobiety z małoletnimi dziećmi bądź będące w ciąży w momencie wszczęcia procedury.

Podstawowy problem w przypadku cudzoziemców deklarujących pochodzenie z jednego z krajów tego regionu stanowi ustalenie tożsamości, w tym niekiedy wieku. W momencie aplikowania o nadanie statusu uchodźcy osoby te bardzo często nie posiadają żadnego dokumentu, podróżują z dokumentami sfałszowanymi, podrobionymi, bądź należącymi do innych osób lub też, nawet w przypadku podróżowania z paszportem noszącym wszelkie cechy oryginalnego dokumentu, utrzymują, że jest to dokument wyłudzony, niepoświadczający ich prawdziwej tożsamości. Ma to związek z potwierdzaną przez informacje zewnętrzne łatwością w uzyskaniu dokumentów tożsamości na nieprawdziwe dane we właściwych urzędach, np. za opłatą. Młodzi mężczyźni należący do tej grupy (w przypadku kobiet bardzo rzadkie przypadki) w wielu przypadkach często zawierają związki małżeńskie z Polkami, bądź deklarują posiadanie dzieci z Polkami.

8

Co do zasady obywatele państw afrykańskich pochodzący z państw Afryki Zachodniej, Środkowej i Rogu Afryki, a ubiegający się w Polsce o nadanie statusu uchodźcy, powołują się m.in. na:

złą sytuację bezpieczeństwa, przynależność do partii politycznej lub poglądy polityczne, przemoc seksualną, obawę przed obrzezaniem, przynależność do grupy LGBTI, obawę przed praktykami magicznymi i okultystycznymi.

Z kolei wnioskodawcy z Afryki Północnej, przeważnie obywatele Egiptu, Tunezji, Libii oraz Algierii, posiadają dokumenty tożsamości, najczęściej paszporty, bądź inne dokumenty potwierdzające ich tożsamość. W tej grupie wnioskodawców również przeważają samotni, młodzi mężczyźni, bardzo rzadko o nadanie statusu uchodźcy wnioskują zaś kobiety z ww. regionu. Zdarzają się też przypadki młodych mężczyzn, którzy zawierają związki małżeńskie z Polkami, bądź deklarują posiadanie dzieci z Polkami. Wśród pozostałych, deklarowanych okoliczności ubiegania się o ochronę w Polsce, należy wymienić:

obawę przed prześladowaniem z powodów religijnych (m.in. Koptowie, problemy ze strony radykalnych ugrupowań muzułmańskich)

obawę przed prześladowaniem ze względów politycznych.

ARABSKA WIOSNA

Za marginalnym zainteresowaniem obywateli państw afrykańskich migracją do Polski przemawia również analiza danych statystycznych z okresu tzw. arabskiej wiosny. Do końca 2010 r. liczba obywateli państw afrykańskich ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy w RP kształtowała się na poziomie ok. 50 osób rocznie, co – w stosunku do wszystkich złożonych wniosków - stanowiło średnio 0,5%. Konflikty zbrojne oraz protesty społeczne w tych krajach, trwające od 17 grudnia 2010 r., podwoiły co prawda liczbę potencjalnych uchodźców z Afryki, szczególnie z Egiptu, Somalii i Libii, jednakże ogólna liczba wnioskodawców wciąż pozostawała niewielka. Wnioskami objętych było bowiem 117 osób, tj. 1% z 15 253 wnioskodawców (w tym: 36 obywateli Egiptu, 25 obywateli Somalii). Dodatkowo należy zważyć, iż co roku ponad połowa spraw o udzielenie ochrony międzynarodowej, prowadzonych z wniosków osób pochodzących z kontynentu afrykańskiego, jest umarzana ze względu na brak zainteresowania ich kontynuacją ze strony wnioskodawców.

PROJEKTY EUREMA I ORAZ EUREMA II

9

Jako państwo członkowskie Unii Europejskiej, jedno z państw budujących wspólną europejską politykę migracyjną i azylową, Polska uczestniczy w procesach unijnych, ukierunkowanych na pomoc tym państwom członkowskim, które doświadczają licznej imigracji z Afryki. Przykładem tego rodzaju działań był udział Polski w obu edycjach projektu wewnątrz unijnych relokacji beneficjentów ochrony międzynarodowej z Malty pod nazwą EUREMA.

W ramach pierwszej edycji projektu EUREMA, która trwała od 20 kwietnia 2010 r. do 30 czerwca 2011 r. Polska deklarowała gotowość przyjęcia 6 beneficjentów ochrony międzynarodowej, jednakże z przyczyn niezależnych od strony polskiej zaplanowane działania nie zostały zrealizowane. W drugiej edycji programu EUREMA II, realizowanej od 1 stycznia 2012 r. do 31 marca 2014 r., Polska zgłosiła gotowość przyjęcia 50 cudzoziemców z Malty, podczas gdy ostatecznie chęć relokacji do Polski potwierdziło sześciu cudzoziemców (pięciu obywateli Somalii oraz jeden obywatel Erytrei).

W styczniu 2013 roku ww. cudzoziemcy dotarli do Polski, a w dniu 20 lutego 2013 roku zakończono wobec nich postępowania w sprawie o nadanie statusu uchodźcy wydaniem decyzji o udzieleniu ochrony uzupełniającej. Wszyscy cudzoziemcy otrzymali pomoc socjalną ze strony Urzędu, udzielaną od momentu przyjazdu do Polski do dnia 6 września 2013 r., a od kwietnia 2013 roku każdy z nich był objęty indywidualnym programem integracyjnym trwającym przez okres 12 miesięcy. Cudzoziemcom zaraz po przyjeździe zaoferowano intensywny kurs języka polskiego z elementami wiedzy o Polsce oraz zapewniono wsparcie ze strony asystenta kulturowego, który biegle posługiwał się językiem polskim i somalijskim. W ramach programu integracyjnego cudzoziemcy odbyli kurs oraz 6 miesięczny staż pracowniczy w firmie budowlanej. Ponadto, w połowie 2013 roku z Afryki do Polski przyjechały także rodziny czterech relokowanych cudzoziemców (żony i dzieci – w sumie 23 osoby). Rodziny te przyjechały do Polski w ramach niestandardowej procedury łączenia rodzin, ponieważ jednym z warunków, dla których cudzoziemcy zdecydowali się na przyjazd do Polski, była właśnie możliwość połączenia z rodzinami.

PODSUMOWANIE

Konkludując, skala zjawiska migracji obywateli państw afrykańskich do Polski jest na chwilę obecną znikoma, a prawdopodobieństwo nasilenia się imigracji z tego regionu świata do naszego kraju nie wydaje się prawdopodobne. Bardziej niepokoi możliwość rozwinięcia się różnych scenariuszy sytuacji na wschodzie, wśród których nie można wykluczyć i tych

10

wiążących się z wystąpieniem masowych napływów imigracyjnych. Niemniej jednak polska polityka migracyjna jest narzędziem na tyle elastycznym, aby uwzględniać napływ imigrantów również z kontynentu afrykańskiego, m.in. poprzez wprowadzanie ułatwień oraz odformalizowanie procedur legalizujących pobyt cudzoziemców na terytorium RP.

11