In Liibro Utia'al In Kanik XookYe'etel Ts'íibLibro del Adulto

Población Maya de Campeche, y Quintana Roo

Delegaciones Campeche, y Quintana Roo

Instituto Nacional para la Educación de los Adultos

In Liibro Utia'al In Kanik XookYe'etel Ts'íib

SECRETARÍA DE EDUCACIÓN PÚBLICAINSTITUTO NACIONAL PARA LA EDUCACIÓN DE LOS ADULTOS

Secretaría deEducación PúblicaMiguel Limón Rojas

Dirección General delINEAJosé Antonio Carranza

Dirección AcadémicaLuz María Castro Mussot

Unidad de producciónde mediosClaudia Giménez Mercado

Delegados Estatales del INEASergio Martínez EspañaFelipe Cervantes GarcíaRubén Reyes Pérez

Desarrollo de contenidos ycoordinación lingüísticaLázaro Dzul PolancoFidencio BriceñoOtto Schumann Gálvez

Producción editorialJ. Alberto Rivera Sánchez

Diseño gráficoRicardo Osorio JiménezLourdes López A. PortilloSonia T. Ruiz ContrerasAlberto Vivero Armendáriz

IlustraciónFrancisco J. BautistaMa. Teresa AlmanzaCarlos Ramírez BenítezMelquiades González

FotografíaLuis Villaseñor Valadez

CorrecciónEliseo Brena Becerril

Cuidado de la ediciónJavier García ManzanoGuillermo Campos NavaJulio Cesar Tovar Herández

Educación de los Adultos.2002 1a. reimpresión corregida

ISBN 968-29-3955-0 (Obra general)

ISBN 968-29-3956-9

Derechos Reservados conforme a la ley.Prohibida su reproducción total o parcialpor cualquier medio.Impreso y hecho en México.

© 1997 Instituto Nacional para la

ÍNDICE

Lección InicialLección 1Lección 2Lección 3Lección 4Lección 5Lección 6Lección 7Lección 8Lección 9Lección 10Lección 11Lección 12Lección 13Lección 14Lección 15Lección 16Lección 17

57

172733414549535765697783899599

105

Lección inicial

A'al ti' le nukuch máako'obo' ka u ts'íibto'ob le ba'alo'obo', je'el bixbeeta'anilo'.

5

A'al ti' le nukuch máako'obo' ka u ts'íibto'ob le ba'alo'obo', je'el bixbeeta'anilo'.

6

Lección 1

e

Mejen baj

Xok k'a'am le t'aano' ka u yu'ub le nukuch máako'obo', ku ts'o'okole' kawe'esik le leetra a yéetel e tio'obo'.

7

naj bakal

a

lak abal

Xok k'a'am le t'aano'oba' ka a we'es leetra a ti' le nukuch máako'obo'yo'olal u k'aliko'ob ichil jump'éel ba'al wolis.

8

lak

abal

bakal

sak

nal

Xok k'a'am le t'aano'oba' ka u yu'ub le nukuch máako'obo' yo'olal uts'íibtiko'ob leetra a yóok'ol le raayao'ob ka chúukpajak le t'aano'obo' je'elbix le tsolokbal ta xts'íiko'.

9

Chúukbesa'ak le t'aano'ob tumen le nukuch máako'obo', ka u ts'íibto'obleetra a yóok'ol le raayao'obo'.

10

ek nej

bej mejen

Xok k'a'am le t'aano'oba', e'es le Ieetra e ti' le nukuch máako'obo' ka túunu k'alo'ob ichil junp'éel ba'al wolis.

11

e

ek

nej

bej

mejen

Xok k'a'am le t'aano'oba' yo'olal u yu'ubik le nukuch máako'obo', e'es leleetra e tio'obo' ka u ts'íibto'ob yóok'ol le rayao'obo' je'el bix le tsolokbal taxts'íiko'.

12

e

Chúukbesa'ak le t'aano'ob tumen le nukuch máako'obo' ka u ts'íibto'obleetra e yóok'ol le raayao'obo'.

13

e

baj

bej

bajab

abal

Le nukuch máako'obo' u ts'íibto'ob leetra b yóok'ol le raayao'obo' yo'olal uchúukbesiko'ob le t'aano'obo'.

14

b

baj

bej

bajab

jalal

Yóok'ol le raayao'obo' ka chúukbesa'ak le t'aano'oba' tumen le nukuchmáako'obo', ku ts'o'okole' ku ts'íibtiko'ob yóok'ol le raayao'ob yaankaabalo'.

15

Lección 2

U yokomil naj

Xok k'a'am le t'aano'obo', e'es le leetra i yéetel o ti' le nukuch máako'obo'.

17

o

kib kij

sikil ilib

Xok k'a'am le t'aano'oba', e'es le leetra i ti' le nukuch máako'obo' yo'olal uk'aliko'ob ichil jump'éel ba'al wolis.

18

Ts'íibta'ak leetra i yóok'ol le raayao'ob tumen le nukuch máako'obo' yo'olal uchúukbesiko'ob le t'aano'obo'.

19

koj toj

okom tojoI

Xok k'a'am le t'aano'oba' ka a we'es le leetra oyo'olal u k'aliko'ob ichil junp'éel ba'al wolis.

ti' le nukuch máako'obo'

20

o

Ts'íibta'ak leetra o yóok'ol le raayao'ob tumen le nukuch máako'obo', ka uchúukbeso'ob le t'aano'obo'.

21

o

kib koj

kij bakal

k

Xok k'a'am le t'aano'oba' ka a w e ' e s le leetra k ti ' le nukuch máako'obo' kuts'o'okole' ku k'aliko'ob le leetra k ichil junp'éel ba'al woliso'.

22

Chúukbesa'ak yéetel leetra k le t'aano'ob tumen le nukuch máako'obo', kuts'o'okole' ka u ts'íibto'ob le t'aano'ob yaan kaabal yóok'ol le raayao'obo'.

23

k

abal tojoI

lak bakal

Xok k'a'am le t'aano'oba' ka a we'es le leetra l ti' le nukuch máako'obo', kuts'o'okole ka wa'alik tio'ob ka u k'alo'ob ichil jump'éel ba'al wolis.

24

I

Chúukbesa'ak yéetel leetra I le t'aano'oba' tumen le nukuch máako'obo', kuts'o'okole' ka u ts'íibto'ob le t'aano'ob yaan kaabalo' yóok'ol le raayao'obo'.

25

I

Lección 3

Tun buj kij Lalo

u

Xok k'a'am le t'aano'obo', e'es le leetra u ti' le nukuch máako'obo'.

27

uj buj kij

jub lukum

Xok k'a'am le t'aano'obo' ka a we'es le leetra u ti' le nukuch máako'obo'yo'olal u k'aliko'ob ichil junp'éel ba'al wolis.

28

u

Chúukbesa'ak yéetel leetra u le t'aano'oba' tumen le nukuch máako'obo'ku ts'o'okole' ka u ts'íibto'ob le t'aano'ob yaan kaabal yóok'ol le t'aano 'oba'.

29

u

Yéetel le leetrao'ob yaan ta xno'ojo' ka chúukbesik le t'aano'obkáajsa'ano'obo' , ku ts'o'okole' ka ts'íibíiko'ob yóok'ol le raayao'ob yaanchuumuko'.

30

a

u

Ts'íibt le leetra a yéetel u tu yóok'ol le raayao'ob yaan ta xts'íiko' je'e bixbeeta'anil le yáaxo', ku ts'o'okole' ka ts'íibtik le t'aano'obo' tu yóok'ol leraayao'ob yaan ta xno'ojo'.

31

Lección 4

U janal Memo

m

Xok k'a'am le t'aano'obo', e'es le leetra n yéetel m tio'obo'.

33

n

noj

nal

janal

naj

in najil

Xok k'a'am le t'aano'oba' ka a we'es le leetra n tio'obo', ku ts'o'okole' kuts'íibtiko'ob le t'aano'ob yóok'ol le raayao'ob yaan ta xno'ojo', ku ts'o'okoltúune' ku xokiko'ob k'a'am le nukuch máako'obo'.

n

34

jolom

lukum

makal

okom

amXok k'a'am le t'aano'oba' ka a we'es le leetra m tio'obo', ku ts'o'okole' kuts'íibtiko'ob le t'aano'ob yaan ta xts'íiko' yóok'ol le raayao'obo', tu ts'ooke' kuxokiko'ob k'a'am le nukuch máako'obo'.

35

m

in

a

Xok k'a'am le t'aano'ob ti' le nukuch máako'obo' ka u chúukbeso'ob yéetelin wa a je'el bix u ye'esa'al ka'analo', ku ts'o'okole' ka múul xokike'ex tuts'ooke' le nukuch máako'obo' u ts'ílbto'ob tu ka'atéen le t'aano'obo' yóok'olle raayao'ob yaan te xno'ojo' yéetel ka u xoko'ob k'a'am xan.

36

lak

naj

nal

okom

am

Xo'okok le t'aano'ob tumen le nukuch máako'obo', ku ts'o'okole' ku nupiko'oble ba'alo'ob yaan te xno'ojo' yéetel u k'aaba', le bix ku yil ik unaj u bine'.

37

om al ab

Le t'aano'ob káajsa'an yaan ta xno'ojo' ka chúukbesik yéetel le leetrao'obyaan ka'analo', ku ts'o'okole' ka ts'íibtiko'ob yóok'ol le raayao'ob yaan taxno'ojo', tu ts'ooke' ka xokiko'ob k'a'am.

38

Le nukuch máako'obo' u yilo'ob ba'ax yaan te' tu xts'íiko' ka u ts'íibto'obyóok'ol le raayao'ob yaan tu xno'ojo'.

39

Lección 5

le'

ni'

ki'

ma'

ka'

u ka'il

Xok k'a'am le t'aano'ob yaan ta xts'íiko' yo'olal u yu'ubik le nukuchmáako'obo', ku ts'o'okole' ku ts'íibtiko'ob yóok'ol le raayao'ob yaan te'xno'ojo', tu ts'ooke' ku ts'íibtiko'ob le leetra ' tu'ux ku binetiko'.

41

áak

kóol

máak

máan

Xok k'a'am le t'aano'oba' ti' le nukuch máako'obo' ka a we'es tio'ob ujela'anil le t'aano'ob ts'íibta'an ta xts'íiko', ku ts'o'okole' ka ketláantik yéetel leyano'ob ta xno'ojo', tu ts'ooke' ku ts'íibtiko'ob yóok'ol le raayao'obo'.

aak

kool

maak

maan

42

ku'uk

nu'uk

ka'an

Xok k'a'am le t'aano'ob ti' le nukuch máako'obo' ka a ketláant le t'aano'obyaan ta xts'íiko' yéetel le yaan ta xno'ojo' yo'olal a we'esik tio'ob ba'ax ujela'anilo'ob, ku ts'o'okol túune' ku ts'íibtiko'ob le t'aano'ob yóok'ol leraayao'obo'.

ko'oj kooj

kaan

núuk

kúuk

43

Ts'íibt

A'al kamp'éel t'aan k'ajóola'an tumen le nukuch máako'obo' yo'olal uts'íibtiko'ob.

44

Lección 6

Ka'atúul u paalal Pepe

Xok k'a'am le t'aano' ka u yu'ub le nukuch máako'obo', ku ts'o'okole' kawe'esik le leetra p tio'obo'.

45

p

póop piik

peepen paal

Xok k'a'am le t'aano'oba' ka a we'es le leetra p ti' le nukuch máako'obo', uk'al ti' jump'éel wolis le leetra p, tu ts'ooke' ka túun u ts'íibto'ob le t'aano'obyóok'ol le raayao'obo'.

46

p

polok jaaleb

mejen póop

polok máak

mejen áak

kalan kib

Xo'okok k'a'am le t'aano'ob tumen le nukuch máako'obo', ku ts'o'okole' kuts'íibtiko'ob yóok'ol le raayao'ob yaan te' xno'ojo'.

47

Lección 7

Susanae' ku pulik u xiixel sakab

Xok le t'aano' ka u yu'ub le nukuch máako'obo', ku ts'o'okole' ka we'esik leleetra s yéetel x tio'obo'.

49

sakab xikin

iis xiix

si' xiib

sáasil alux

Xok k'a'am le t'aano'oba' ka a we'es leetra s yéetel x ti' le nukuchmáako'obo' yo'olal u k'aliko'ob ichil jump'éel ba'al wolis tu ka'ap'éelal

50

s x

Chúukbesa'ak le t'aano'ob tumen le nukuch máako'obo', te' tu'ux k'abéet ubin le leetra s wa x yóok'ol le raayao'obo', ku ts'o'okole' ku xokiko'ob k'a'am,ku ts'o'okole' ka múul xokik yéetelo'ob.

51

s

X

xs

box lool sak le

A'al ti le nukuch máako'obo' ka u chúukbeso'ob le t'aano'obo' yéetel lepáalabrao'ob yaan ka'analo', le bix unaj ken u tukulte', tu ts'ooke' ku xokikle t'aano'obo'.

52

Lección 8

Sen yaan úurich tin kool

Xok k'a'am le ba'ax ts'íibta'an ka'analo' yo'olal u yu'ubik tu beel le nukuchmáako'obo'. E'es le leetra t yeétel r tio'obo' yo'olal u k'ajóoltiko'ob.

t r

53

Lela'

t

in wotoch

a táab

u taata

Lelo'

r

úurich

xturix

báakeriyaII bix beeta'anil le yáaxo' ka a chúukbes le uláak'o'obo'. Ts'íibto'ob yóok'ol leraayao'ob yaan tu ts éelo'obo'.

54

Tat le sa'o'

Ki' le peerejiilo'

Tin wilaj le xturixa'

Xo'okok tumen le nukuch máako'obo' le ba'axo'ob ts'íibta'an te'ela', kuts'o'okole' ka u ts'íibto'ob yóok'ol le raayao'ob yaan yáanalo'.

55

Lección 9

Le wíinika ' tu yilaj le yuuyaa'

Xok le ts'íibbil ju'una', ku ts'o'okole' ka we'esik ti' le nukuch máako'obo' tu'uxyaan le leetra w yéetel le leetra y utia'al ka u k'ajóolto'ob.

57

w y

Ts'íibt w yóok'ol le raayao'obo' utia'al a chúukbesik le t'aano'obo', kuts'o'okole' ka múul xokike'ex.

w

58

A'al ti' le nukuch máako'obo' ka u ts'íibto'ob y yóok'ol le raayao'obo' utia'alka chúukpajak le t'aano'obo', ku ts'o'okole'ka múul xokike' ex

59

y

yuukyaach

ya'abchaay

yejyich

yi'ijjaay

yaachyoochel

A'al ti' le nukuch máako'obo' ka u yéeyo'ob le t'aano'ob k'ala'ano'obo' ka uchúukbeso'ob le t'aano'ob yaan te' xts'íiko' je'e bix unaj u tukultiko'obe'.

60

y

ku'uk box páay

wakax mejen múuyal

waaj ko' ku'uk

múuyal mejen yuuya

páay ki' waaj

yuuya sak wakax

A'al ti' le nukuch máako'obo' ka u xoko'ob le k'aaba'o'ob yaan te' xts'íiko'yéetel le t'aano'ob yaan te' xno'ojo', ku ts'o'okole' ka wa'alik tio'ob ka uyilo'ob ba'ax ku ya'ala'al t i ' le k'aaba'o'obo', tu ts'ooke' ku nupiko'ob yéeteljunp'éel raaya je'e bix beeta'anil le yáaxo'.

61

Tin kool

Ta najil

Tu kajtalil

Tin najil

yaan

tikin ta'an

sak ixi'im

ya'ax ja'as

box bu'ul

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Xok k'a'am le ba'ax ts'íibta'an te' ka'ana'alo', ku ts'o'okole' ka wa'alik ti' lenukuch máako'obo' ka u beeto'ob t'aano'ob je'el bix beeta'anil le yáaxo'.

62

kalan

mejen

wakax

kib

a

bej

okom

tojol

naj

yaan

u

ja'as

waye'

chan

wo'

Xok k'a'am le t'aano'ob ti ' le nukuch máako'obo', ku ts'o'okole' ka wa'aliktio'ob ka u ts'ííbto'ob kamp'éel t'aano'ob yéetel le páalabrao'ob yaanka'analo'.

63

Lección 10

Chuchoe' kaachal u lóobche'

Xok le t'aano' ka yu'ub le nukuch maako'obo', ku ts'o'okole' ka we'esik leleetra ch tio'obo'.

65

ch

weechxomach

chimeschooch

muuchluuch

Xok le t'aano'ob k'ala'ano'obo' ka u yu'ubo'ob le nukuch máako'obo', kuts'o'okole' ka wa'alik tio'ob ka u chúukbeso'ob le t'aano'ob yaan kaabalo'yéetel le yano'ob ka'analo'.

66

ch

chichan nojoch chak kay

A'al ti' le nukuch máako'obo' ka u chúukbeso'ob le t'aano'ob yéetel lepáalabrao'ob yaan ka'ana'alo', ku ts'o'okole' ku xokiko'ob, tu ts'ooke' kawa'alik tio'ob ka u xoto'ob u wáalal le ju'uno' tu yóok'ol le mejen raayao'obbeeta'ano'.

67

Ts' íibt le ba'ax kun a'albilt.

A'al t i ' le nukuch máako'obo' ka u ts'íibto'ob le t'aano'ob kan a wa'altio'obe'.

68

Lección 11

Te' k'áaxo' yan p'aaki'

k'

Xok le ba'ax ts'íibta'an ka'analo' ka u yu'ub le nukuch máako'obo' yéetele'es le letra k' yéetel le leetra p' tio'obo' yo'olal u k'ajóoltiko'ob.

p'

69

Xok k'a'am le t'aano'ob ts'íibta'an ka'analo' ka a chúukbes yéetel leetra K'le tu'ux ka tukultik ku binetike', ku ts'o'okole' ka wa'alik ti' le nukuchmáako'obo' ka u ts'íibto'ob ulaak' óoxp'éel t'aan yóok'ol le raayao'ob yaankaabalo'.

70

K'

k'i'ik'

k'aan

k'éek'en

Yéey jump'éel ti' le t'aano'ob k'ala'ano'obo' ka a ts'íibt yóok'ol le raaya yaanyáanalo' ka chúukpajak le káajsa'ano', ku ts'o'okole' ka xokik k'a'am.

k'aab

k'áak'

k'i'ix k'oxol

k'áanbul

71

p'

o'aj u nook' in kiik

Mariae' tu manaj jun

Josee' tu pak'aj

Táanile' le nukuch máako'obo' u chúukbeso'ob le t'aano'ob yéetel leetra p'tu'ux ku binetiko', ku ts'o'okole' ka wa'alik ti' le nukuch máako'ob ka uts'íibto'ob uláak' óoxp'éel t'aan yóok'ol le raayao'ob yaan káabaló.

72

aak

éel úul

Tu

p' k'

Tin wilajech jump'éel k'iin

K'áak't le p'aako'

K'áat ti', wa yaan u p'áatal

Xok k'a'am le ba'ax ts'íibta'an te'ela' ku ts'o'okole'ka ts'íibtiko'ob yóok'ol leraayao'ob yaan yáanalo'obo' je'e ba'ax t'aanile'.

73

p'okokbal

óoxp'iis

p'óop'ox

p'o'ik

Xo'okok k'a'am tumen le nukuch máako'obo le t'aano'ob k'ala'a ano'obichil ba'al kantséel yaan tl'o'bo', ku ts'o'okole' ka u xoko'ob yéetel uyéeyo'ob jump'éel ti' le t'aano'obo' utia'al u cúukbesiko'ob le ba'axts'iibta'an yáanalo', tu ts'ooke' ku xokiko'ob túun tuláa kal bey chúuka'ano'

74

p'eek

kamp'éel

p'aak

p'atik

A'al ti' le nukuch máako'ob ka u yilo'ob le ba'alo'ob yano'ob tu xts'íiko' kuts'o'okole' ka u ts'íibto'ob le ba'ax ku yiliko'obo'.

75

Lección 12

Sen ts'oya'an u tsiimin Pepe

ts ts'

Xok k'a'am le ba'axo'ob tsíibta'an te'ela' yo'olal u yu'ubik le nukuchmáako'ob tu beelo' yéetel ka a we'es le leetra ts yéetel ts' tio'obo' yo'olal uk'ajóoltiko'ob.

77

ts

tsikaj tsíiktaj

tsetsela'an tsuuts

tsuuk nal tsuum

tsáab kaan tsaap

Yéey junp'éel ti' le t'aano'ob ts'íibta'an ka'anal k'ala'ano'obo' ka a ts'íibtyóok'ol le raaya yaan yáanalo' yo'olal a chúukbesik le káajsa'ano'.

78

ts

Kin

Chichan u

Táan u

Chúukbes yéetel leetra ts le t'aano'ob káajsa'ano'ob yaan ka'analo' kuts'o'okole' ka ts'íibtiko'ob je'e ba'ax t'aanil a wojele'.

79

éentik in iimin

uum le o'a'

ikbaltiken

ts'o'okol ts'ejik

ts'unu'un soots'

ts'a'ay ts'uul

ts'aak ts'u'uy

Ti' le t'aano'ob k'ala'ano'ob yaan ka'analo', yéey junp'éele' ka a ts'íibtyóok'ol le raaya yaan yáanalo' yo'olal a chúukbesik, ku ts'o'okol túune' kaxokik k'a'am.

80

ts'

ts'

Le sak peek'o' jach

In taatae' tu yuk'aj u

Tin manaj

Chúukbes le t'aano'ob yéetel leetra ts' tu'ux ku binetiko', ku ts'o'okole' kats'íibtiko'ob je'e ba'ax t'aanil a wojele'.

81

e'e ek almuy

aak

íik

A'al ti' le nukuch máako'obo' ka u ts'íibto'ob je'e ba'ax ka u tukulto'obe'.

82

Lección 13

Tun t'óoch le ch'íich'a'

ch'

Xok k'a'am le ba'ax ts'íibta'an te'ela' yo'olal u yu'ubik ma'alob le nukuchmáako'obo', ka a we'es tio'ob le leetra ch' yéetel t' yaan ti' le t'aano'oba'yo'olal u k'ajóoltiko'ob.

83

Tun janal le ch'íich'o'

Jach ch'óoch' le bu'ula'

Jach ch'ujuk le chi'a'

A'al ti' le nukuch máako'obo' ka u xoko'ob le t'aano'obo', ku ts'o'okole' kawa'alik tio'ob ka u ts'íibto'ob tu yóok'ol le raayao'obo' je'e ba'ax t'aanil uyojelo'obe'.

84

ch'

Tin k'olaj in t'e'et'

Yaan óoxtúul t'u'ul ich kool

Yaan ten juntúul xt'uut'

A'al ti' le nukuch máako'obo' ka u xoko'ob le t'aano'obo', ku ts'o'okole' kawa'alik tio'ob ka u ts'íibto'ob tu yóok'ol le raayao'obo' je'e ba'ax t'aanil uyojelo'obe'.

85

t'

ch'ik ch'omak ch'íich'

ch'eel ch'oom ch'o'

xt'uut' t'u'ul t'eel

t'eel t'ala'ach xtuch'

Xok k'a'am jujunp'éelil le t'aano'ob k'ala'ano'ob ti' le ba'alo'ob kanti'itso' katúun a yéey junp'éel ti' le t'aano'obo' utia'al a chúukbesik le ba'ax ts'íibta'anyáanalo', le bix ka tukultik unaj u bine'.

86

A'al ti' le nukuch máako'obo' ka u ts'íibto'ob je'e ba'ax ka u tukulto'obe'.

87

Lección 14

Junp'éel naj 1

Ka'ap'éel luuch

Óoxp'éel ch'e'en

Kanp'éel lool 4

Jo'op'óel p'óok

Xok k'a'am le t'aano'oba' ka a we'es ti' le nukuch máako'obo' le nuumero'obyaan la xno'ojo', ku ts'o'okole' ka múul xokike'ex

89

2

3

5

Juntúul weech

Ka'atúul muuch

Óoxtúul miis

Kantúul báalam

Jo'otúul wakax

Xok k'a'am le t'aano'oba' ka a we'es ti' le nukuch máako'obo' le nuumero'obyaan ta xno'ojo'.

90

1

2

3

4

5

Ts'íibta'ak junp'éel raaya tumen le nukuch máako'obo', ka xi'ik u nupik ti'junp'éel kun káajale' tak jo'op'éel kun ts'o'okol yo'olal u chúukbesik le ba'axbona'ano'.

91

= 6

= 7

= 8

= 9

Le nukuch máako'obo' u xoko'ob jayp'éel ba'al bona'an ichil le ba'alo'obkantséel yaan tio'obo' yo'olal u k'ajóoltiko'ob le nuumero'ob yaan tutséelo'obo', ku ts'o'okole', ku ts'íibtiko'ob le nuumero'ob ku binetik ti' leyano'ob tu xno'ojo'.

92

Xok jayp'éel le ba'alo'ob bona'an ti' le kuadro nojocho', ku ts'o'okole' kats'íibtik u nuumeroil ichil le kuadro chichan yáanalo'.

93

Lección 15

10

20

30

40

50

60

70

80

90

1

11

21

31

41

51

61

71

81

91

2

12

22

32

42

52

62

72

82

92

3

13

23

33

43

53

63

73

83

93

4

14

24

34

44

54

64

74

84

94

5

15

25

35

45

55

65

75

85

95

16

26

36

46

56

66

76

86

96

7

17

27

37

47

57

67

77

87

97

8

18

28

38

48

58

68

78

88

98

9

19

29

39

49

59

69

79

89

99

Xok le nuumero'obo' ka u yu'ub le nukuch máako'obo', ku ts'o'okole' kawa'alik tio'ob ka u xoko'ob tu juunalo'ob

95

8

E'es le suumao'ob ti' le nukuch máako'obo'.

96

yéetel = ku ts'áaik

1

2

5

3

4

3

1

4

5

ku p'áatal=

3 2

53

87

41

93

E'es le reestao'ob ti' le nukuch máako'obo'

97

4

5

8

9

3

3

5

5

2

kin luk'esik

Lección 16

.50

N $ 1.00

N $ 5.00

N$1.00+

A'al ti' le nukuch máako'obo' ka u yilo'ob le taak'ino'obo' ka u ya'alo'obbajux yaan ti' junjunp'éelil.

99

.10

50 = N $1.50

N$ 1.00 + .50

A'al ti' le nukuch máako'obo' ka u suumarto'ob le taak'ino'obo'.

100

+ .10 N$1.60

N $10.00 N$2.00 = N$8.00

A'al ti' le nukuch máako'obo' ka u yilo'ob bajux yan ti' le ju'unil taak'ino'obo',ku ts'o'okole' ka u beeto'ob le reestao'obo'.

101

Mariae' tu bo'otaj N$50.00 Juane' N$30.00pesos tu bo'otaj Buka'aj tu bo'otajo'ob tuka'atúulilo'ob

N$ 50.00+ N$ 30.00 =

Pabloe' tu ch'a'aj N$40.00 Ramone'N$30.00 tu ch'a'aj Buka'aj tu ch'a'ajo'obtu ka'atúulilo'ob

N$ 40.00 + N$30.00 =

102

Mariae' yaan N$30.00 mejen kaax ti', tukonaj N$ 20.00 te' k'íiwiko'. Jaytúul mejenkaax jp'áat ti'

N$30.00-N$20.00 =

Petrae' ku konik p'óok, tu láaj konaje' katu k'amaj N$60 00, ti' le buka'aj taak'ino'tu xupaj N$30.00 pesosi'Buka'aj jp'áat ti' ukoonoli'

N$60.00-N$30.00 =

103

Lección 17

2.-

3.-

4.-

Xok k'a'am le t'aano'ob ts'íibta'an ka'analo', ka a yéey junp'éel ti' le yaanchúumuko' yéetel junp'éel xan ti' le yaan ta xno'ojo' utia'al a chúukbesik leyáax yaan ta xts'íiko', ku ts'o'okole' ka ts'íibtiko'ob yóok'ol le raayao'ob yaanyáanalo'.

1.-

5.-

105

Juanae' tu manaj u p'uul yéetel u ch'ooyutia'al u bin ch'a' ja'

Le nukuch máako'obo' u xoko'ob le ba'ax ts'íibta'an bey junp'éel tsikbalo',ku ts'o'okole' ku ts'íibtiko'ob yóok'ol le raayao'obo' u núukil le k'áat chi'o'obyaan yáanalo'.

106

Ku ya'ala'ale' le kan okok xturix ichil naje'yaan u taal u'ula', le beetike' yaanmáake' ku beetik janal utia'al u k'amik uyu'ula', yaan xane', chéen ku jats'utskíinsiku najil.

Xo'okok le tsikbal yaan ka'anal tumen le nukuch máako'obo' ku ts'o'okole' kuts'íibtiko'ob u núukil le ka'ap'éel k'aat chi' yóok'ol le raayao'ob yaanyáanalo'.

107

Tu kaajil Becale' ku meyajta'al xa'an.Yéetel le xa'ano' ku meenta'al p'óoko'obyéetel uláak' mejen ba'alo'ob.Táankabe' ti' yaan u maktuno'ob yo'olalma' u tijili'. Ken ts'o'okok u meyjo'obe' kujóok'ol u kono'ob le ba'ax tumeentajo'obo'.

Xo'okok le tsikbal yaan ka'anal tumen le nukuch máako'obo', ku ts'o'okole' kuts'íibtiko'ob u núukil le ka'ap'éel k'áat chi'o'ob yóok'ol le raaya yaanyáanalo'.

108

Xo'okok le tsikbal yaan ka'anal tumen le nukuch máako'obo', ku ts'o'okole' kuts'íibtiko'ob u núukil le ka'ap'éel k'áat chi'o'ob yóok'ol le raayao'ob yaanyáanalo'.

109

Xo'okok le ju'un tumen le nukuch máako'obo'.

110

A'al ti' le nukuch máako'obo' ka u ts'íibto'ob junp'éel ju'un óoli bey je'ex le tuxoko'obo'.

1 1 1

Los nombres de lugares, y los apellidos se escriben como se haacostumbrado hasta hoy, por lo que no sufren cambios, como Dzul, Ek, Can,Kan, Kaua, Kimbila... etcétera

Alfabeto de la Lengua Maya

Mayúsculas

A B Ch Ch' E I J K K' L M N

O P P' R S T T' Ts Ts' U

W X Y'.

Minúsculas.

a b ch ch' e i j k k' I m n o p p'

r s t t' ts ts' u w x y'.

1 1 2

n n n n

r r r r

s s s s

t t t t

p p p p

9 9 9 9

1O 1O 1O 1O

11 11 11 11

12 12 12 12

13 13 13 13

le le le

ba

ja

in in

ja

le

ba

ja

in in

ba ba

ja

14 14 14 14

15 15 15 15

+ + + +

a a a a

e e e e

i i i

o

1 1 1 1

2 2 2 2

3 3 3 3

4 4 4 4

5 5 5 5

b b b b

j j j j

k k k k

I I I I

m m m m

6 6 6 6

7 7 7 7

8 8 8 8

9 9 9 9

n n n n

t' t' t' t'

p' p' p' p'

k' k' k' k'

ts ts ts ts

ts' ts' ts' ts'

1OO 1OO 1OO 1OO

15O 15O 15O 15O

2OO 2OO 2OO 2OO

25O 25O 25O 25O

3OO 3OO 3OO 3OO

ch ch ch

ch' ch'

w w w w

x x x x

y y y y

ch

ch' ch'

21 21 21 21

22 22 22 22

23 23 23 23

24 24 24 24

25 25 25 25

a'a a'a a'a a'a

e'e e'e e'e e'e

o'o o'o o'o o'o

u'u u'u u'u u'u

i'i i'i i'i i'i

2O 2O 2O 2O

3O 3O 3O 3O

4O 4O 4O 4O

5O 5O 5O 5O

6O 6O 6O 6O

ka ka ka ka

ku ku ku ku

aa aa aa aa

ee ee ee ee

oo oo oo oo

35 35

45

55

65 65

75 75 75 75

35 35

45 45 45

55 55 55

65 65

In Liibro Utia'al In Kanik XookEnero 2002México, D.F.

Secretaría de Educación Pública

El INEA EDITO ESTE LIBRO

PARA SU DISTRIBUCIÓN GRATUITA

EN APOYO A LA EDUCACIÓN DE LOS ADULTOS