import

ՈՒՂԵՑՈՒՅՑՀՀ ՆԵրմՈՒծՈՂՆԵրԻ ՀԱմԱր

Այս ուղեցույցը ստեղծվել է Ամերիկայի ժողովրդի աջակցությամբ` ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալության (ԱՄՆ ՄԶԳ) միջոցով: Ուղեցույցի բովանդակությունը միմիայն հեղինակներինն է և պարտադիր չէ, որ արտահայտի ԱՄՆ ՄԶԳ կամ ԱՄՆ կառավարության տեսակետները:

ՈՒՂԵՑՈՒՅՑՀՀ ՆԵրմՈՒծՈՂՆԵրԻ ՀԱմԱր

ԵՐԵՎԱՆ - 2013

3

ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆՀապավումներ ............................................................................................................................................... 41. Ներածություն ............................................................................................................................................ 52. Ընդհանուր դրույթներ ............................................................................................................................... 6

2.1. Ապրանքների դասակարգման համակարգ .......................................................................................62.2. Ինչպես դառնալ արտաքին տնտեսական գործունեության մասնակից ..............................................72.3. Մաքսային բրոքեր ...........................................................................................................................7

3. Ապրանքների ներմուծման ընթացակարգ ................................................................................................ 93.1. Ներմուծման հիմնական փաստաթղթերի պատրաստում ..................................................................93.2 Հսկողության ենթակա ապրանքների ներմուծման համար պահանջվող փաստաթղթեր ................... 123.3. Սահմանային միջոցառումներ ....................................................................................................... 243.4. Ժամանում մաքսային պահեստ և նշանակման մաքսային մարմին ................................................. 273.5. Մաքսային ձևակերպումներ ...........................................................................................................293.6. Մաքսազերծում և բացթողում ........................................................................................................433.7. Հետբացթողումային հսկողություն .................................................................................................50

4. Փաթեթավորում և պիտակավորում ........................................................................................................515. Սուրհանդակային և փոստային ծառայությունների միջոցով ներմուծում ..............................................576. Տուգանքներ և առգրավում, քրեական և վարչական պատասխանատվության կիրառման դեպքեր: Բողոքներ, իրավունքների դատական պաշտպանություն ........................................ 59Հավելվածներ .............................................................................................................................................. 64

Հավելված 1. ՀՀ-ում գործող մաքսատները և մաքսային կետերը ...........................................................65Հավելված 2. Հաշիվ-ապրանքագրի ձևանմուշ ......................................................................................66Հավելված 3. Ապրանքատրանսպորտային բեռնագրերի նմուշներ ........................................................68Հավելված 4. Դեղերի և դեղանյութերի ներմուծման հավաստագիր ....................................................... 71Հավելված 5. Անասնաբուժական վկայականի ձևանմուշ ....................................................................... 72Հավելված 6. Սննդամթերքի անվտանգության սերտիֆիկատի ձևանմուշ .............................................. 74Հավելված 7. Ներմուծման բուսասանիտարական հավաստագրի ձևանմուշ ..........................................76Հավելված 8. Բուսասանիտարական հսկողության ենթակա բույսերի և բուսական արտադրանքի ցանկ ............................................................................................................................ 77Հավելված 9. Բույսերի պաշտպանության միջոցների և պարարտանյութերի ներմուծման եզրակացություն .............................................................................................................. 80Հավելված 10. Գիտահետազոտական աշխատանքների և սորտափորձարկումների համար ՀՀ ներկրվող սերմերի առավելագույն քանակները ............................................................................... 81Հավելված 11. Ներմուծվող օրգանական գյուղատնտեսական սննդամթերքն ուղեկցող օրգանական սերտիֆիկատի ձևանմուշ .....................................................................................................................82Հավելված 12. Ռազմական նշանակության արտադրանք համարվող ապրանքների, ծառայությունների, աշխատանքների և մտավոր գործունեության արդյունքների ցանկ ........................................................84Հավելված 13. Ռազմական նշանակության արտադրանքի ներմուծմանն առնչվող փաստաթղթերի ձևանմուշներ .......................................................................................................................................97Հավելված 14. Վայրի բույսերի և կենդանիների ներմուծմանն առնչվող փաստաթղթերի նմուշներ ........ 100Հավելված 15. Փոխադրման ամփոփագիր .......................................................................................... 104Հավելված 16. ՀՀ-ում գործող մաքսային պահեստներ ........................................................................ 105Հավելված 17. Մաքսային արժեքի մանրամասնությունների հայտարարագիր ...................................... 106Հավելված 18. Բեռնամաքսային հայտարարագրի ձևանմուշ ................................................................ 114Հավելված 19. Սուրհանդակային և փոստային ծառայությունների միջոցով ներմուծման ժամանակ օգտագործվող ձևաթղթեր ................................................................................................................... 115Հավելված 20. ՀՀ կարգավորող և վերահսկող պետական մարմինների ցանկ ...................................... 118

Տերմինաբանական բառարան ................................................................................................................... 120Ընթացակարգերի եվ պահանջների ամփոփում ....................................................................................... 122

ԵՐԵՎԱՆ - 2013

4

ՈՒՂԵՑՈՒՅՑ ՀՀ ՆԵրմՈՒծոՂՆԵրԻ ՀԱմԱր

ՀԱպԱՎՈՒմՆԵր

ԱԱՀ Ա վե լաց ված ար ժե քի հարկԱԱՊ ՀՀ առևտ րաար դյու նա բե րա կան պա լատԱՊՀ Ան կախ պե տու թյուն նե րի հա մա գոր ծակ ցու թյունԱՏԳ ԱԱ Ար տա քին տն տե սա կան գոր ծու նեու թյան ապ րան քային ան վա նա ցանկԲՄՀ Բեռ նա մաք սային հայ տա րա րա գիրՀՀ Հա յաս տա նի Հան րա պե տու թյունՀՀ ԿԱ ՊԵԿ ՀՀ կա ռա վա րու թյանն առըն թեր պե տա կան եկա մուտ նե րի կո մի տեՀՀ ՊՆ ՀՀ պաշտպանության նախարարությունՆՀ Ապրանքների նկարագրման և կոդավորման ներ դաշ նա կեց ված հա մա կարգTWM Է լեկտ րո նային կեր պով մաք սային հայ տա րա րագր ման ծրա գիր

(Trade world manager)

5

1. ՆԵրԱծՈՒԹՅՈՒՆ

Սույն ներ մուծ ման ու ղե ցույ ցը մշակ վել է փոքր և մի ջին ձեռ նար կա տե րե րի հա մար՝ նպա տակ ու նե նա լով տրա մադ րել մատ չե լի տե ղե կատ վու թյուն Հա յաս տա նի Հան րա պե տու թյուն ապ րանք նե րի և տրանս-պոր տային մի ջոց նե րի ներ մուծ ման ըն թա ցա կար գե րի վե րա բե րյալ։ Այն ման րա մասն նկա րագ րում է Հա յաս տա նի Հան րա պե տու թյու նում ներ մուծ ման գոր ծըն թա ցը՝ հիմն ված օրենսդ րա կան կար գա վոր-ման և պրակ տի կայի վրա: Ու ղե ցույ ցը հիմ նա կա նում նա խա տես ված է ԱՄՆ Մի ջազ գային զար գաց ման գոր ծա կա լու թյան (USAID)՝ «Ձեռ նար կու թյուն նե րի զար գաց ման և շու կայի մր ցու նա կու թյան» (Ի -Դի -Է մ-Սի) Ծրագ րի շր ջա նակ նե րում ընտր ված ար ժե քային շղ թա նե րի՝ տե ղե կատ վա կան տեխ նո լո գիանե րի, սնն դի վե րամ շակ ման և դե ղա գոր ծու թյան ոլորտ նե րում գոր ծող հայ կա կան փոքր ու մի ջին ձեռ նար կու-թյուն նե րի հա մար: Այ նուամե նայ նիվ ու ղե ցույ ցը պա րու նա կում է տե ղե կատ վու թյուն, որն օգ տա կար է բո լոր տե սա կի ապ րանք նե րի ներ մու ծում նե րի դեպ քում։

Ու ղե ցույ ցը բաղ կա ցած է մի քա նի գլուխ նե րից, որոնք ընդ հա նուր առ մամբ հա մա պա տաս խա նում են ներ մուծ ման քայ լե րի հա ջոր դա կա նու թյա նը։ Առա ջին գլու խը նվիր ված է ընդ հա նուր դրույթ նե րի ներ-կա յաց մա նը։ Այն նկա րագ րում է Հա յաս տա նում ապ րանք նե րի դա սա կարգ ման հա մա կար գը, տա լիս է ան հրա ժեշտ տե ղե կատ վու թյուն ար տա քին տն տե սա կան գոր ծու նեու թյան մաս նա կից դառ նա լու հա-մար և մաք սային բրո քե րի ծա ռա յու թյուն նե րից օգտ վե լու վե րա բե րյալ։

Ու ղե ցույ ցի ներ մուծ ման ըն թա ցա կար գեր բաժ նում նկա րագր ված են ապ րանք նե րը Հա յաս տա նի տա-րածք ներ մու ծե լու ըն թաց քում կա տար վող բո լոր ան հրա ժեշտ քայ լե րը և մի ջո ցա ռում նե րը՝ սկ սած ապ-րան քի Հա յաս տա նի մաք սային սահ ման հաս նե լուց՝ մինչև վեր ջի նիս մաք սա զեր ծու մը և բաց թո ղու-մը: Մաս նա վո րա պես պար զա բան վում են ներ մուծ ման հա մար ան հրա ժեշտ բո լոր փաս տաթղ թե րը, սահ մա նում ապ րան քի նկատ մամբ կա տար վող գոր ծո ղու թյուն նե րը, մաք սային ռե ժիմ նե րի որոշ ման կար գը, ապ րանք նե րի ծագ ման երկ րի որոշ ման կա նոն նե րը և կար գը, մաք սային ար ժե քի որոշ ման մե-թոդ նե րը և կար գը, մաք սային հս կո ղու թյու նը, բեռ նա մաք սային հայ տա րա րագ րու մը և ապ րանք նե րի բաց թո ղու մը: Ներ կա յաց ված են նաև ապ րան քի հայ տա րա րագր ման ըն թաց քում և հայ տա րա րագ րու-մից հե տո վճար վող մաք սային վճար նե րը (մաք սա տուրք, մաք սավ ճար), հար կե րը և այլն, ինչ պես նաև դրանց վճար ման կար գը և ժամ կետ նե րը:

Ու ղե ցույ ցի 4-րդ և 5-րդ բա ժին նե րում նկա րագր ված են Հա յաս տա նում ապ րանք նե րի փա թե թա վոր մա-նը և պի տա կա վոր մա նը ներ կա յաց վող պա հանջ նե րը, սուր հան դա կային և փոս տային ծա ռա յու թյուն նե-րի մի ջո ցով ներ մու ծում կա տա րե լու կար գը։ Առանձ նա հա տուկ ու շադ րու թյուն է դարձ վել օրեն քով նա-խա տես ված մաք սային կա նոն նե րի խախ տում նե րի տե սակ նե րին, մաք սային կա նոն նե րի խախտ ման հա մար կի րառ վող հնա րա վոր պա տաս խա նատ վու թյան մի ջոց նե րին, ինչ պես նաև մաք սային մար մին-նե րի ապօ րի նի որո շում նե րի, գոր ծո ղու թյուն նե րի, ան գոր ծու թյուն նե րի բո ղո քարկ ման կար գին:

Ու ղե ցույցն եզ րա փակ վում է Հա վել ված նե րով, որոնք տա լիս են Հա յաս տա նում գոր ծող մաք սատ նե-րի, մաք սային կե տե րի և մաքսային պահեստների ցան կը, հս կո ղու թյան են թա կա որոշ ապ րանք նե րի ցան կը, ներ մուծ ման հա մար ան հրա ժեշտ փաս տաթղ թե րի ձևան մուշ նե րը։

6


2. ԸՆԴՀԱՆՈՒր ԴրՈՒՅԹՆԵր

Հա յաս տա նի Հան րա պե տու թյան մաք սային սահ մա նով տե ղա փոխ վող (ներ մուծ վող) օբյեկտ նե րը բա-ժան վում են եր կու խմ բի՝ ապ րանք ներ և տրանս պոր տային մի ջոց ներ: Հա յաս տա նի ներ մուծ ման և ար տա հան ման ըն թա ցա կար գե րը սահ ման վում է «ՀՀ մաք սային օրենսգր քով»1 (ու ժի մեջ է մտել 2001 թվա կա նի հուն վա րի 1-ի ց) և դրա որոշ դրույթ նե րի իրա կա նաց ման նպա տա կով ըն դուն ված իրա վա-կան այլ ակ տե րով։

Հա մա ձայն Մաք սային օրենսգր քի, Հա յաս տան ներ մու ծում կա րող են կա տա րել Հա յաս տա նի Հան րա-պե տու թյու նը, հա մայնք նե րը, ՀՀ քա ղա քա ցի նե րը, ՀՀ -ում մշ տա պես կամ առա վե լա պես բնակ վող քա-ղա քա ցիու թյուն չու նե ցող ան ձինք, ՀՀ -ում պե տա կան գրան ցում ստա ցած ան հատ ձեռ նար կա տե րե րը և կազ մա կեր պու թյուն նե րը, ինչ պես նաև օտա րերկ րյա ֆի զի կա կան ան ձինք կամ կազ մա կեր պու թյուն-նե րը:

2.1. Ապրանքների դասակարգման համակարգ

Հա յաս տա նի Հան րա պե տու թյուն ներ մուծ վող կամ Հա յաս տա նի Հան րա պե տու թյու նից ար տա-հան վող ապ րանք ներն են թա կա են դա սա կարգ ման, որի հիմ քում օգ տա գործ վում է «Ապ րանք նե րի նկա րագրման և կո դա վոր ման ներ դաշ նա կեց ված հա մա կարգ» (ՆՀ) դա սա կար գու մը (Harmonized Commodity Description and Coding System, HS): «Ապ րանք նե րի նկա րագր ման և կո դա վոր ման ներ դաշ-նա կեց ված հա մա կար գի մա սին» մի ջազ գային կոն վեն ցիայով (ըն դուն վել է 1984 թվա կա նի հու նի սի 14 -ի ն) սահ ման ված ան վա նա ցան կը մի ջազ գային բազ մաբ նույթ ան վա նա ցանկ է, որը մշակ վել է Հա-մաշ խար հային մաք սային կազ մա կեր պու թյան կող մից։ Այն կի րառ վում է աշ խար հի շուրջ 200 երկ րում՝ հիմ նա կա նում մաք սա տուր քեր սահ մա նե լու և մաք սային վի ճա կագ րու թյուն վա րե լու հա մար։ Ան վա նա-ցանկն իր մեջ նե րա ռում է 5 000 ապ րան քային խումբ և կազմ ված է՝

� բա ժին նե րից (ցան կա ցած ապ րան քա տե սակ դա սա կարգ ված է ապ րան քային 21 բաժ նում, որոնք նշ վում են հռո մեական թվան շան նե րով` I-XXI),

� խմ բե րից (2 նիշ)՝ ՆՀ -ում կա 97 ապ րան քային խումբ` 01 -ից 97, � են թախմ բե րից կամ ապ րան քային դիր քից (4 նիշ), � են թա դիր քե րից (6 նիշ), ինչ պես նաև կի րարկ ման կա նոն նե րից և բա ցատ րա կան նշում նե րից։

ՆՀ -ում յու րա քան չյուր ապ րանք ու նի վեց նի շից բաղ կա ցած ծած կա գիր։ Սա կայն, ել նե լով տվյալ երկ րի ազ գային առանձ նա հատ կու թյուն նե րից և մաք սային սա կագ նի պա հանջ նե րից, ապ րանք նե րի դա սա-կար գումն ավե լի ման րա մաս նե լու նպա տա կով թույլ է տր վում առ կա վեց նի շե րին ավե լաց նել ցան կա-ցած քա նա կի նի շեր` առանց ՆՀ -ի կա ռուց ված քի փո փո խու թյան:

Ան կախ պե տու թյուն նե րի հա մա գոր ծակ ցու թյան (Ա ՊՀ) ան դամ երկր նե րի կող մից մշակ վել և գոր ծում է «Ար տա քին տն տե սա կան գոր ծու նեու թյան միաս նա կան ապ րան քային ան վա նա ցան կը» (Ա ՏԳ ԱԱ)2: ԱՏԳ ԱԱ-ն հիմն ված է ներ դաշ նա կեց ված հա մա կար գի բա զայի վրա, հա մընկ նում է Եվ րո պա կան տն տե սա կան հա մա գոր ծակ ցու թյան երկր նե րի հա մար մշակ ված «Ապ րանք նե րի միավոր ված դա սա-կարգ չին» (Combined Nomenclature, CN)3 և ու նի ին նա նիշ կա ռուց վածք: Ին նե րորդ նի շը ներ կա յումս չի օգ տա գործ վում և բո լոր դեպ քե րում նշ վում է որ պես «0»: ԱՏԳ ԱԱ-ն հնա րա վո րու թյուն է տա լիս`

� ի րա կա նաց նել ապ րանք նե րի դա սա կար գում հա մաշ խար հային առևտ րում և վա րել ար տա քին առևտ րի վի ճա կագ րու թյուն,

� կի րա ռել մաք սային վճար ներ` մաք սա տուր քեր, ակ ցի զային և ավե լաց ված ար ժե քի հար կեր, հաս տա տագր ված և բնա պահ պա նա կան վճար ներ, տե ղա փոխ վող ապ րանք նե րի և տրանս-

1 http://www.arlis.am/DocumentView.aspx?DocID=82744

2 Ընդունվել է 03.11.1995թ.-ին՝ Մոսկվայում «Անկախ պետությունների համագործակցության (ԱՊՀ) արտաքին տնտեսական գործունեության միասնական ապրանքային անվանացանկի (ԱՏԳ ԱԱ) մասին» համաձայնագրով: Վավերացվել է 03.07.2000թ.-ին ՀՀ նախագահի կողմից թիվ ՆՀ-626 հրամանագրով՝ http://www.arlis.am/DocumentView.aspx?DocID=2684

3 8-անիշ կոդավորման համակարգ, որը հիմնված է ՆՀ-ի վրա՝ ներառելով ԵՄ լրացուցիչ (2 նիշ) ենթաբաժինները։ Այն հիմք է հանդիսանում ԵՄ տարածքում մաքսատուրքեր սահմանելու համար, ինչպես նաև օգտագործվում է ԵՄ ներսում և ԵՄ-ի ու աշխարհի մյուս երկրների միջև իրականացվող առևտրի վիճակագրության նպատակով։

http://www.arlis.am/DocumentView.aspx?DocID=82744


7

պոր տային մի ջոց նե րի նկատ մամբ, � վե րաց նել ար տա քին առևտ րի խո չըն դոտ նե րը:

ԱՏԳ ԱԱ -ի վա րումն ու ապ րանք ներն ԱՏԳ ԱԱ -ով նա խա տես ված (դա սա կարգ ված) խմ բին վե րագ րելն իրա կա նաց նում են մաք սային մար մին նե րը: Հա մա ձայն ԱՏԳ ԱԱ -ի, բո լոր ապ րանք նե րի չափ ման հա-մար, որ պես չափ ման հիմ նա կան միավոր կի րառ վում է կի լոգ րա մը (կգ), իսկ որոշ դեպ քե րում, ել նե-լով տվյալ ապ րան քա տե սա կի առանձ նա հատ կու թյուն նե րից, կի րառ վում են նաև չափ ման լրա ցու ցիչ միավոր ներ (օ րի նակ` լիտր, հատ, հա զար հատ, զույգ և այլն):

2.2. Ինչպես դառնալ արտաքին տնտեսական գործունեության մասնակից

ՀՀ օրենսդ րու թյամբ սահ ման ված կար գով գրանց ված իրա վա բա նա կան ան ձիք կամ ան հատ ձեռ-նար կա տե րե րը (տն տես վա րող), որոնք նա խա տե սում են իրա կա նաց նել ար տա քին տն տե սա կան գոր ծու նեու թյուն, մինչև Հա յաս տա նի մաք սային սահ մա նով ապ րանք նե րի տե ղա փո խու մը, պետք է գրանց վեն որ պես ար տա քին տն տե սա կան գոր ծու նեու թյան մաս նա կից: Գրանց ման նպա տա կով տն-տես վա րողն իր գոր ծու նեու թյան վայ րի տա րա ծաշր ջա նային մաք սային մար մին (մաք սային մար մին-նե րի ցան կը տե՛ս Հավել ված 1-ում) պետք է ներ կա յաց նի ար տա քին տն տե սա կան գոր ծու նեու թյան մաս նա կից գրանց վե լու վե րա բե րյալ դի մում, որ տեղ պետք է նշ վեն հետևյալ տե ղե կու թյուն նե րը՝

� տն տես վա րո ղի ան վա նու մը, � ի րա վա բա նա կան հաս ցեն, հե ռա խո սա հա մա րը, � պե տա կան գրանց ման հա մա րը, � հարկ վճա րո ղի հաշ վառ ման հա մա րը, � Հա յաս տա նի առևտ րային բան կե րում բաց ված հաշ վար կային հա շիվ նե րի վե րա բե րյալ տե ղե-

կու թյուն ներ:

Դի մու մը ներ կա յաց նե լուց հե տո տա րա ծաշր ջա նային մաք սա տու նը դի մու մում նշ ված տե ղե կու թյուն նե-րը հա մե մա տում է ՀՀ կա ռա վա րու թյանն առըն թեր պետական եկամուտների կոմիտեի (ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ) տե ղե կատ վա կան բա զա յում առ կա տե ղե կու թյուն նե րի հետ, որից հե տո ԱՏԳ մաս նակ ցի տվյալ նե րը մուտ քագր վում են մաք սային հայ տա րա րագր ման ավ տո մատ հա մա կարգ (TWM):

2.3. մաքսային բրոքեր

Համաձայն ՀՀ մաքսային օրենսդրության, ներմուծվող ապրանքների մաքսային հայտարարագրերը կարող են ներկայացվել ներմուծողի կամ վերջինիս կողմից լիազորված մաքսային բրոքերի կողմից։ Հարկ է նշել, որ այն ներմուծողները, ովքեր չունեն մաքսային հայտարարագրման ավտոմատ համակարգ մուտք գործելու իրավունք, պետք է օգտվեն մաքսային բրոքերների ծառայություններից։

Մաք սային բրո քե րը մաք սային ձևա կեր պում նե րի և մաք սային հս կո ղու թյան հետ կապ ված գոր ծու-նեու թյուն իրա կա նաց նող, օրեն քով սահ ման ված կար գով լի ցեն զիա ստա ցած, Հա յաս տա նի Հան րա-պե տու թյան ան ձն է, որը գոր ծում է ներ մու ծո ղի հանձ նա րա րու թյամբ, սա կայն իր անու նից: Մաք սային բրո քե րի և ներ մու ծո ղի միջև հա րա բե րու թյուն նե րը կար գա վոր վում են օրեն քով և նրանց միջև կնք ված պայ մա նագ րով:

Մաք սային բրո քերն իրա վունք ու նի իրա կա նաց նել մաք սային ձևա կերպ ման պա հանջ նե րից բխող բո-լոր գոր ծո ղու թյուն նե րը, ինչ պես նաև այլ միջ նոր դա կան գոր ծառ նու թյուն ներ, որոնք վե րա բե րում են մաք սային գոր ծին` իր կող մից ներ կա յաց վող ան ձի հանձ նա րա րու թյամբ և վեր ջի նիս մի ջոց նե րի հաշ-վին:

Մաք սային բրո քե րը, այ լոց թվում, պար տա վոր է` � ապ րանք նե րը և տրանս պոր տային մի ջոց նե րը հայ տա րա րագ րել ՀՀ օրենսդ րու թյամբ սահ ման-

ված կար գով,

8


� մաք սային մարմ նի պաշ տո նա տար ան ձի պա հան ջով ներ կա յաց նել հայ տա րա րագր վող ապ-րանք ներն ու տրանս պոր տային մի ջոց նե րը,

� մաք սային մարմ նի պա հան ջով ներ կա յաց նել մաք սային հս կո ղու թյան հա մար ան հրա ժեշտ փաս տաթղ թեր և այլ տե ղե կու թյուն ներ,

� մաք սային մարմ նի պա հան ջով ներ կա գտն վել ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի մաք սային զնն մա նը։

Մաք սային բրո քե րի անու նից մաք սային ձևա կեր պում ներ կա րող է իրա կա նաց նել նաև ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ-ի նա խա գա հի 2008թ. դեկ տեմ բե րի 25 -ի N 200-Ն հրա մա նով սահ ման ված կար գով մաք սային ձևա կեր-պում նե րի մաս նա գե տի որա կա վո րում ստա ցած ՀՀ քա ղա քա ցին։

Մաք սային բրո քե րը և նրա աշ խա տող նե րը, ներ մու ծո ղի հանձ նա րա րու թյու նը կա տա րե լու նպա տա կով, ստա ցած տե ղե կու թյու նը կա րող են օգ տա գոր ծել բա ցա ռա պես մաք սային նպա տակ նե րով: Պե տա կան, բան կային, առևտ րային, ծա ռայո ղա կան գաղտ նիք պա րու նա կող տե ղե կու թյուն նե րը հրա պա րակ ման են թա կա չեն և չեն կա րող օգ տա գործ վել մաք սային բրո քե րի կամ նրա աշ խա տող նե րի կող մից` ի շահ իրենց կամ եր րորդ ան ձանց, տրա մադր վել եր րորդ ան ձանց, այդ թվում` պե տա կան մար մին նե րին, բա ցա ռու թյամբ օրեն քով նա խա տես ված դեպ քե րի:

9

3. ԱպրԱՆքՆԵրԻ ՆԵրմՈՒծմԱՆ ԸՆԹԱՑԱԿԱրգԸստ ՀՀ օրենսդ րու թյան, «Ներ մու ծում» է հա մար վում ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի ներս բե րու մը Հա յաս տա նի մաք սային տա րածք: Բո լոր տն տես վա րող նե րը հա վա սար հիմ քե րով իրա-վունք ու նեն ՀՀ ներ մու ծել ապ րանք ներ և տրանս պոր տային մի ջոց ներ՝ ՀՀ մաք սային օրենսգր քով սահ ման ված կար գով։

3.1. Ներմուծման հիմնական փաստաթղթերի պատրաստում

Ներմ�ծող կազմակերպ�թյ�ն

Պայմանագիր

արտահանողի

հետ

Հաշիվ ապրանքագիր

Այլ փաստաթղթեր

Ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի ներ մուծ ման հա մար ան հրա ժեշտ փաս տաթղ թե րը սահ-ման ված են ՀՀ կա ռա վա րու թյան 21.11.2003թ.-ի N 1779-Ն որոշ մամբ4: Տն տես վա րող նե րի կող մից ներ-մուծ վող ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի նկատ մամբ մաք սային հս կո ղու թյուն իրա կա-նաց նե լու հա մար ան հրա ժեշտ փաս տաթղ թերն են`

� ապ րան քի ձեռք բեր ման հա շիվ -ապ րան քա գի րը կամ պայ մա նա գի րը, կամ ին տեր նե տի մի ջո-ցով իրա կա նաց ված վճար ման հար ցու մը հա վաս տող փաս տա թուղ թը կամ դրան փո խա րի նող հա մա պա տաս խան այլ փաս տա թուղթ,

� ապ րան քի տե ղա փո խու մը հիմ նա վո րող փաս տա թուղ թը (ապ րան քատ րանս պոր տային բեռ նա-գիր),

� անհ րա ժեշ տու թյան դեպ քում, ներ մուծ վող ապ րանք նե րի ծագ ման երկ րի հա վաս տա գիր:



10


3.1.1. Հա շիվ -ապ րան քա գիր

Հա շիվ -ապ րան քա գիրն (տե՛ս Հավելված 2) ար տա հա նո ղի և ներ մու ծո ղի միջև գոր ծար քի ապա ցույցն է, որն ար տա հա նո ղը ներ կա յաց նում է ներ մու ծո ղին` ապ րանք նե րի դի մաց վճար ման հա մար: Փաս-տաթղ թում նե րառ վող նվա զա գույն տվյալ ներն են`

� ար տա հա նո ղի և ներ մու ծո ղի անուն նե րը և հաս ցե նե րը, � փաս տաթղ թի տր ման ամ սա թի վը, � հեր թա կան հա մա րը, � ապ րանք նե րի ման րա մասն նկա րագ րու թյու նը (ան վա նու մը, առ կա յու թյան դեպ քում` ապ րան-

քային նշա նը կամ առևտ րային ան վա նու մը), � չա փման միավո րը, � ապ րանք նե րի քա նա կը, � քա շը, � միավո րի գինը, � տ վյալ ապ րան քի ընդհանուր ար ժե քը, � հա շիվ -ապ րան քագ րի ամ բողջ ար ժե քը և վճար ման ար ժույ թը, � վ ճար ման պայ ման նե րը, � ա ռաք ման պայ ման նե րը, � տ րանս պոր տի մի ջո ցը:

Հա շիվ -ապ րան քագ րի հա տուկ ձև չի պա հանջ վում: Պետք է ներ կա յաց վի փաս տաթղ թի բնօ րի նա կը և առն վազն մեկ պատ ճեն: Փաս տա թուղ թը կա րող է կազմ վել ցան կա ցած լեզ վով, սա կայն ան հրա ժեշտ է կցել դրա թարգ մա նու թյու նը` հայե րեն լեզ վով:

3.1.2. Ապ րան քատ րանս պոր տային բեռ նա գիր

Կախ ված օգ տա գործ վող տրանս պոր տային մի ջո ցից` լրաց վում և ներ կա յաց վում են հետևյալ փաս-տաթղ թե րը (տե՛ս Հավելված 3)`

� կո նո սա մենտ (Bill of Lading) − հաս տա տում է, որ ապ րանք նե րը գտն վում են նա վի վրա, պար-տա վո րեց նում է բեռ նա փո խադ րո ղին ապ րանք նե րը հասց նել ստա ցո ղին և փո խան ցում է ապ-րանք նե րի սե փա կա նու թյան իրա վուն քը:

� ավ տո ճա նա պար հային բեռ նա գի րը (Road Waybill)5 − պա րու նա կում է ավ տո ճա նա պարհ նե րով ապ րանք նե րի մի ջազ գային փո խադր ման տվյալ նե րը, առա քո ղին հնա րա վո րու թյուն է տա լիս փո խադր ման ըն թաց քում ապ րանք նե րը պա հել իր հս կո ղու թյան տակ: Սո վո րա բար տր վում է յու րա քան չյուր բեռ նա տա րի հա մար: Սե փա կա նու թյան իրա վուն քը հա վաս տող փաս տա թուղթ չէ ու փո խան ցե լի չէ:

� օ դային բեռ նա գի րը (Air Waybill)6 − հան դի սա նում է առա քո ղի և բեռ նա փո խադ րո ղի միջև փո-խադր ման պայ մա նագ րի և ապ րանք նե րի ստաց ման ապա ցույց, տր վում է բեռ նա փո խադ րո ղի գոր ծա կա լի կող մից: Մեկ փաս տա թուղ թը կա րող է օգ տա գործ վել ապ րանք նե րի բազ մա կի փո-խադր ման հա մար:

� եր կա թու ղային բեռ նա գի րը (Rail Waybill)7 − տր վում է բեռ նա փո խադ րո ղի կող մից և հա մար վում է եր կա թու ղային փո խադր ման պայ մա նա գիր:

� ավ տո ճա նա պար հային մի ջազ գային փո խադր ման (Transports Internationaux Routiers, TIR) կառ-նե տը8: Մաք սային տա րան ցիկ փաս տա թուղթ է, են թադ րում է, որ ապ րանք նե րի փո խադրման

5 Սահմանված է «Convention on the Contract of the International Carriage of Goods by Road 1956» կոնվենցիայով

6 Սահմանված է «Convention for the Unification of Certain Rules Relating to International Carriage by Air 1929» կոնվենցիայով (Վարշավայի կոնվենցիա):

7 Սահմանված է «Convention Concerning International Carriage by Rail 1980» կոնվենցիայով

8 Սահմանված է «TIR Convention 1975» կոնվենցիայով

11

ճա նա պար հի մի հատ վա ծը պետք է ան ցնի ավ տո ճա նա պար հով և թույլ է տա լիս ապ րանք նե րը տե ղա փո խել TIR ըն թա ցա կար գով9:

3.1.3. Ներ մուծ վող ապ րանք նե րի ծագ ման երկ րի հա վաս տա գիր

Աշ խար հի ցան կա ցած պե տու թյուն, ել նե լով տն տե սա կան զար գաց ման իր մա կար դա կից, հա մաշ-խար հային տն տե սու թյու նում իր ու նե ցած դիր քից, սե փա կան ար տադ րող նե րի շա հե րից, ինչ պես նաև իր վա րած տն տե սա կան քա ղա քա կա նու թյու նից, որոշ երկր նե րի նկատ մամբ կի րա ռում է ավե լի մեղմ առևտ րային ռե ժիմ, իսկ որոշ նե րի նկատ մամբ` ավե լի պահ պա նո ղա կան: Ար տա քին առևտ րում նշ ված քա ղա քա կա նու թյունն իրա կա նաց վում է որո շա կի երկ րի ար տադ րան քը հան դի սա ցող և տվյալ եր կիր ներ մուծ վող ապ րանք նե րի նկատ մամբ սա կագ նային և ոչ սա կագ նային կար գա վո րում իրա կա նաց նե-լու մի ջո ցով:

Ծագ ման երկ րի հա վաս տա գի րը փաս տա թուղթ է, որը հաս տա տում է, որ տվյալ ապ րանք նե րը ծա գում են որևէ երկ րից: Սո վո րա բար, ծագ ման հա վաս տա գի րը Մաք սային ծա ռա յու թյուն է ներ կա յաց վում, եթե ներ մու ծող նե րը ցան կա նում են իրենց ապ րանք նե րի հա մար ստա նալ ար տո նյալ ռե ժիմ, որը սահ-ման ված է մի մյանց հետ առև տուր անող երկր նե րի միջև երկ կողմ ու բազ մա կողմ հա մա ձայ նագ րե րով: Ծագ ման երկ րի վկա յա կա նի կամ հա վաս տագ րի ներ կա յա ցու մը Հա յաս տա նի մաք սային սահ մա նով տե ղա փոխ վող ապ րանք նե րի ծագ ման երկ րի հաս տատ ման հա մար պար տա դիր պայ ման չէ:

Հա յաս տա նում ծագ ման երկ րի որո շումն իրա կա նաց նում և հա մա պա տաս խան հա վաս տա գի րը տրա-մադ րում է ՀՀ առևտ րաար դյու նա բե րա կան պա լա տը (ԱԱՊ)՝ իր կող մից հիմ նադ րած «Ար մէքս պեր տի-զա» ՍՊԸ -ի մի ջո ցով։ Ապ րանք նե րի (նե րա ռյալ՝ օտա րերկ րյա ապ րանք նե րի) ծագ ման երկ րի վկա յա-կան նե րի և հա վաս տագ րե րի տրա մադր ման և փոր ձաքն նու թյան ան ցկաց ման կար գը սահ ման ված է ՀՀ կա ռա վա րու թյան 30.12.2010թ.-ի N 1772-Ն որոշ մամբ10:

Ներ մու ծո ղի հար ցու մով ապ րան քի ծագ ման երկ րի որո շու մը կա տար վում է հար ցու մը ԱԱՊ կող մից ստա նա լուց հե տո 90 օր վա ըն թաց քում՝ պայ մա նով, որ տրա մադր ված լի նեն ապ րան քին վե րա բե րող բո լոր ան հրա ժեշտ տե ղե կու թյուն նե րը, որոնց ցան կը հաս տա տում է ՀՀ ԱԱՊ -ի «Ար մէքս պեր տի զա» ՍՊԸ-ն: Որո շում նե րի ըն դուն ման հա մար հար ցում նե րը կա տար վում են մինչև տվյալ ապ րան քը վա-ճառ քի հա նե լը և կա րող են կա տար վել նաև հե տա գա յում: Որո շում ներն ու ժի մեջ են մնում երեք տար-վա ըն թաց քում, եթե փաս տերն ու պայ ման նե րը, նե րա ռյալ՝ ծագ ման կա նոն նե րը, որոնք առ կա էին որո շում նե րի ըն դուն ման ժա մա նակ, էա կա նո րեն չեն փո փոխ վել:

Հա յաս տա նի մաք սային սահ մա նով հայ տա րա րագր ման են թա կա ապ րանք նե րի տե ղա փոխ ման ժա-մա նակ հայ տա րա րա տուն, այլ տե ղե կու թյուն նե րի հետ մեկ տեղ, պետք է հայ տա րա րագ րի ապ րանք նե-րի ծագ ման եր կի րը: Ապ րան քի ծագ մա նը վե րա բե րող հայ տա րա րագր ված տե ղե կու թյու նը հաս տատ-վում է մաք սային մարմ նի կող մից: Ծագ ման եր կի րը հիմք է ըն դուն վում մաք սային ձևա կեր պում նե րի կա տար ման հա մար, եթե՝

� ապ րան քի ծագ ման վկա յա կա նում կամ հա վաս տագ րում տվյալ եր կի րը նշ ված է որ պես ծագ-ման միակ եր կիր: Նշ ված վկա յա կա նը կամ հա վաս տա գի րը պետք է ստաց ված լի նի ապ րան քի ծագ ման երկ րի կամ ՀՀ ԱԱՊ -ի «Ար մէքս պեր տի զա» ՍՊԸ -ի կող մից,

� ապ րան քի, դրա փա թե թա վոր ման վրա և ապ րանքն ու ղեկ ցող փաս տաթղ թե րում տվյալ եր կի րը նշ ված է որ պես ծագ ման միակ եր կիր:

Ե թե ապ րան քի, դրա փա թե թա վոր ման վրա և ապ րանքն ու ղեկ ցող փաս տաթղ թե րում նշ վում են ապ-րան քի ծագ ման մե կից ավե լի երկր ներ կամ այդ պի սիք նշ ված չեն, ապա ծագ ման հա վաս տագ րի կամ վկա յա կա նի առ կա յու թյան դեպ քում մաք սային մար մին նե րի կող մից հաս տատ վում է դրան ցում նշ ված ծագ ման եր կի րը։

9 TIR համակարգը պահանջում է, որ ապրանքները փոխադրվեն ապահով բեռնատարներով կամ կոնտեյներներով, ճանապարհին բոլոր տուրքերի և հարկերի ռիսկը ծածկվի միջազգայնորեն վավերական երաշխավորությամբ, ապրանքներն ուղեկցվեն TIR կառնետով և մեկնման երկրի մաքսային հսկողության միջոցներն ընդունվեն տարանցիկ ու ժամանման երկրների կողմից:



12


Ծագ ման հա վաս տագ րի կամ վկա յա կա նի բա ցա կա յու թյան դեպ քում, եթե ապ րան քի, դրա փա թե-թա վոր ման վրա և ապ րանքն ու ղեկ ցող փաս տաթղ թե րում նշ ված չէ տվյալ ապ րան քի ծագ ման որևէ եր կիր, ապա կի րառ վում են ՀՀ օրենսդ րու թյամբ սահ ման ված առա վել բարձր դրույ քա չա փե րի և ոչ սա կագ նային կար գա վոր ման առա վել խիստ մի ջոց նե րի հա մակ ցու մը` դի տար կե լով բո լոր երկր նե րը` առանց սահ մա նա փակ ման:

Հա յաս տանն ազատ առևտ րի հա մա ձայ նագ րեր ու նի Վրաս տա նի և Ան կախ պե տու թյուն նե րի հա մա-գոր ծակ ցու թյան երկր նե րի մեծ մա սի` Բե լա ռու սի, Թուրք մենս տա նի, Ղա զախս տա նի, Ղրղզս տա նի, Մոլ դո վայի, Ռու սաս տա նի Դաշ նու թյան, Տա ջիկս տա նի և Ուկ րաի նայի հետ: Ինչը ենթադրում է, որ նշված երկրներից ծագող ապրանքները կարող են ՀՀ ներմուծվել արտոնյալ պայմաններով։

3.2 Հսկողության ենթակա ապրանքների ներմուծման համար պահանջվող փաստաթղթեր

Կախ ված ներ մուծ վող ապ րան քի տե սա կից` ներ մուծ ման վե րոն շյալ հիմ նա կան փաս տաթղ թե րից բա-ցի, ներ մու ծո ղից կա րող են պա հանջ վել հա վե լյալ փաս տաթղ թեր։ Այդ փաս տաթղ թե րը հիմ նա կա նում պա հանջ վում են ոչ սա կագ նային կար գա վոր ման են թա կա ապ րանք նե րի հա մար։ Ոչ uա կագ նային կար գա վոր ման մի ջոց ներ են հա մար վում օրենսդ րու թյամբ uահ ման ված այն մի ջոց նե րը, որոնք ուղ-ղա կիորեն չազ դե լով մաք uային վճար նե րի մե ծու թյան վրա, uահ մա նա փա կում են ապ րանք նե րի և տրանu պոր տային մի ջոց նե րի` ՀՀ ներ մու ծու մը (օ րի նակ սա նի տա րա կան և բու սա սա նի տա րա կան մի-ջոց ներ, տեխ նի կա կան կա նո նա կար գում և այլն)։ Մաս նա վո րա պես՝ առան ձին ապ րանք նե րի տե ղա-փոխ ման դեպ քում, որոնք են թարկ վում են ոչ սա կագ նային կար գա վոր ման, կա րող են պա հանջ վել թույլտ վու թյուն, եզ րա կա ցու թյուն, լի ցեն զիա, վկա յա գիր, հա վաս տա գիր և այլն: Նման փաս տաթղ թե րը պետք է ներ կա յաց վեն բնօ րի նա կով:

3.2.1 Դե ղե րի և (կամ) դե ղա նյու թե րի ներ մու ծում

Դե ղե րի և (կամ) դե ղա նյու թե րի ներ մու ծու մը Հա յաս տան կա տար վում է ՀՀ առող ջա պա հու թյան նա-խա րա րու թյան կող մից տրա մադր ված ներ մուծ ման հա վաս տագ րի (տե՛ս Հա վել ված 4) հի ման վրա` փաս տաթղ թային և (կամ) լա բո րա տոր փոր ձաքն նու թյուն նե րի հի ման վրա։ Դե ղե րի, դե ղա նյու թե րի Հա յաս տան ներ մուծ ման հա վաս տա գի րը տր վում է մինչև հա մա պա տաս խան մաք սային ձևա կեր պում-նե րի սկիզ բը: Հա վաս տա գիր ստա նա լու հա մար ներ մու ծո ղը ներ մուծ ման թույլտ վու թյան հայտ է ներ-կա յաց նում նա խա րա րու թյուն: Հայ տի հետ ներ կա յաց վում են նաև հետևյալ փաս տաթղ թե րը.

� հա մա պա տաu խան գոր ծու նեու թյուն իրա կա նաց նե լու լի ցեն զիայի պատ ճեն, � դե ղե րի և (կամ) դե ղա նյու թե րի ձեռք բեր ման պայ մա նա գի ր` uտո րագր ված և կնք ված կող մե րի

կող մից (բնo րի նա կը և պատ ճեն), � հա շիվ -ապ րան քա գիր, կնք ված մա տա կա րա րի կող մից (բնo րի նա կը և պատ ճեն), � ապ րան քա փո խադր ման բեռ նա գիր (բնo րի նա կը և պատ ճեն), � դե ղի և (կամ) դե ղա նյու թի յու րա քան չյուր խմ բա քա նա կի որա կի հա վաu տա գիր` տր ված ար-

տադրող կազ մա կեր պու թյան կող մից։ Միջ նորդ կազ մա կեր պու թյուն նե րից դե ղե րը և (կամ) դե ղա նյու թե րը ձեռք բե րե լու դեպ քում, ար տադ րող կազ մա կեր պու թյան կող մից տր ված որա-կի հա վաu տա գի րը պետք է կնք ված լի նի միջ նորդ կազ մա կեր պու թյան կնի քով (բնo րի նա կը և պատ ճենը)։

Ներ մուծ վող դե ղե րի և դե ղա նյու թե րի որա կը պետք է հա մա պա տաս խա նի Հա յաս տա նի Հան րա պե-տու թյու նում ըն դուն ված դե ղագր քե րի և (կամ) տեխ նի կա կան պայ ման նե րի պա հանջ նե րին: Դե ղա նյու-թե րի ներ մուծ ման հա մար պա հանջ վում են դե ղա նյու թե րի ար տադ րու թյան պայ ման նե րը հա վաս տող փաս տաթղ թեր (պատ շաճ ար տադ րա կան գոր ծու նեու թյան հա վաս տա գիր և (կամ) ար տադ րու թյան լի ցեն զիա և (կամ) որա կի հա վաս տա գիր` տր ված ար տադ րո ղի կող մից): Ներ մուծ ման պա հին դե ղե րի, դե ղա նյու թե րի պի տա նե լիու թյա ն մնա ցած ժամ կե տը պետք է լի նի նվա զա գույ նը մեկ տա րի:

13

Ներ մուծ ման հա վաս տագ րի ձևա կեր պու մը կա րող է տևել ոչ ավե լի, քան աշ խա տան քային 10 օր՝ նե րա ռյալ լա բո րա տոր փոր ձաքն նու թյու նը։ Լրիվ դե ղագր քային փոր ձաքն նու թյան հա մար կա րող է պա հանջ վել մինչև 30 աշ խա տան քային օր: Փաս տաթղ թե րի ու սում նա սի րու թյու նից հե տո դրա կան եզ րա կա ցու թյան դեպ քում ՀՀ առող ջա պա հու թյան նա խա րա րու թյան ներ կա յա ցու ցի չը, մաք սային օրենսդ րու թյամբ սահ ման ված կար գով, դի մո ղի և մաք սային մարմ նի պաշ տո նա տար ան ձանց ներ կա-յու թյամբ, մաք սա տա նը կա տա րում է դե ղե րի և (կամ) դե ղա նյու թե րի նախ նա կան զն նում և նմու շա ռում` կազ մե լով նմու շառ ման ակտ` 3 օրի նա կից, որոնք ստո րագր վում են նմու շառ մա նը ներ կա երեք մաս-նակ ցի կող մից:

Ա ռող ջա պա հու թյան նա խա րա րու թյան կող մից կա տար վում է դե ղե րի նմուշ նե րի նույ նա կա նա ցում պե-տա կան գրան ցում ու նե ցող դե ղե րի նմուշ նե րի հետ, ստուգ վում են ապ րան քաու ղե կից փաս տաթղ թե րը, դրանց և նմուշ նե րի հա մա պա տաս խա նու թյու նը: Վե րը նշ ված փաս տաթղ թային ու սում նա սի րու թյան և նույ նա կա նաց ման ար դյունք նե րի հի ման վրա ըն դուն վում է որո շում որա կի հսկ ման լա բո րա տո րիայում ընտր ված նմուշ նե րի լա բո րա տոր փոր ձաքն նու թյուն կա տա րե լու մա սին: Եվ միայն լա բո րա տոր փոր-ձաքն նու թյան դրա կան պա տաս խա նի դեպ քում տվյալ ապ րան քախմ բի հա մար տր վում է ներ մուծ ման հա վաս տա գիր:

Ներ մուծ ման հա վաս տա գի րը տր վում է մինչև մեկ տա րի ժամ կե տով և 3 օրի նա կից, մեկ օրի նա կը մաք սային ան հրա ժեշտ մյուս փաս տաթղ թե րի հետ միասին ներ կա յաց վում է հա մա պա տաս խան մաք-սային մար մին, երկ րորդ օրի նա կը մնում է հայ տա տուի մոտ, իսկ եր րոր դը` ՀՀ առող ջա պա հու թյան նա խա րա րու թյու նում:

Ան մի ջա պես ար տադ րող կազ մա կեր պու թյու նից դե ղե րը, դե ղա նյու թե րը Հա յաս տան ներ մու ծե լու հա-մար յու րա քան չյուր ապ րան քա տե սա կի (դե ղաձև, չա փի միավոր) և կոնկ րետ խմ բա քա նա կի (սե րիա) հա մար տր ված հա վաս տա գի րը կա րող է վե րա հաս տատ վել ՀՀ առող ջա պա հու թյան նա խա րա րու թյան կող մից՝ առանց լրա ցու ցիչ լա բո րա տոր փոր ձաքն նու թյան՝ հա վաս տա գի րը տր վե լու պա հից մեկ տար-վա ըն թաց քում: Ներ մուծ ման հա վաս տա գի րը են թա կա չէ փո խանց ման իրա վա բա նա կան կամ ֆի զի-կա կան այլ ան ձանց:

Պահ պան ման հա տուկ պայ ման ներ պա հան ջող դե ղեր ու դե ղա նյու թեր ներ մու ծողներմուծողը պարտավոր է իրա կա նաց նել դրանց մաս նա գի տաց ված պահ պա նու մը: Դե ղեր, դե ղա նյու թեր ներ մու ծե լու իրա վունք ու նեն`

� դե ղե րի, դե ղա նյու թե րի ներ մուծ ման լի ցեն զիա ու նե ցող տն տե սա վա րող սուբյեկտ նե րը, � դե ղե րի, դե ղա նյու թե րի ար տադ րու թյան լի ցեն զիա ու նե ցող տն տես վա րող սուբյեկտ նե րը` իրենց

սե փա կան ար տադ րու թյան հա մար, � ներ մուծ ման լի ցեն զիա չու նե ցող տն տես վա րող սուբյեկտ նե րը, որոնց աշ խա տանք ներն առնչվում

են դե ղե րի և դե ղա նյու թե րի հե տա զոտ ման, փոր ձար կում նե րի ան ցկաց ման, որա կի, ար դյու նա-վե տու թյան ու ան վտան գու թյան հսկ ման հետ:

Հա յաս տան կա րող են ներ մուծ վել միայն Հա յաս տա նում պե տա կան գրան ցում ու նե ցող դե ղե րը, որոնց փա թե թա վոր ման փո փո խու թյուն նե րը չեն ազ դում ար տադ րան քի ան վտան գու թյան, ար դյու նա վե տու-թյան և որա կի վրա, և երբ առ կա է ար տադ րո ղի կող մից տր ված որա կի հա վաս տագ րի բնօ րի նա կը կամ ար տադ րո ղի կող մից այլ երկր նե րի ներ մու ծո ղին տր ված հա վաս տագ րի պատ ճեն` վա վե րաց ված ար տա հա նող կազ մա կեր պու թյան կնի քով, բա ցա ռու թյամբ`

� նա խակ լի նի կա կան և կլի նի կա կան հե տա զո տու թյուն նե րի հա մար նա խա տես ված նմուշ նե րի, � Հա յաս տա նում դե ղե րի պե տա կան գրանց ման հա մար նա խա տես ված նմուշ նե րի, � ցու ցա հան դես նե րի, գի տա ժո ղով նե րի կամ նմա նա տիպ այլ մի ջո ցա ռում նե րի հա մար նա խա-

տես ված, առանց վա ճառ քի իրա վուն քի ներ մուծ վող դե ղե րի ն մուշ նե րի, � ա ղետ նե րի, հա մա ճա րակ նե րի և այլ ար տա կարգ իրա վի ճակ նե րի ժա մա նակ, ինչ պես նաև

մար դա սի րա կան օգ նու թյան կար գով ՀՀ ներ մուծ վող դե ղե րի, � փա թե թա վոր ման նպա տա կով ներ մուծ վող այն դե ղե րի, որոնք ան ցել են ար տադ րու թյան բո-

լոր փու լե րով` բա ցա ռու թյամբ փա թե թա վո րու մը և մակն շու մը (փա թե թա վո րու մը վերջ նա կան

14


սպառ ման նպա տա կով ավարտ ված չէ) և որոնց վերջ նա կան ար տադ րան քը Հա յաս տա նում գրանց ված է:

Դե ղե րի, դե ղա նյու թե րի ներ մու ծու մը մերժ վում է, եթե` � ներ կա յաց վող փաս տաթղ թե րում առ կա են կեղծ տե ղե կու թյուն ներ, � ներ մուծ վող դե ղե րը Հա յաս տա նում պե տա կան գրան ցում չու նեն, � դե ղե րի, դե ղա նյու թե րի որա կա կան ցու ցա նիշ նե րը չեն հա մա պա տաս խա նում Հա յաս տա նում

ըն դուն ված չա փա նիշ նե րին, � դե ղե րը, դե ղա նյու թե րը ժամ կե տանց են, � դե ղե րը, դե ղա նյու թե րը ներ մուծ վե լիս չու նեն նվա զա գույ նը մեկ տա րի պի տա նե լիու թյան ժամ-

կետ, � դե ղե րը, դե ղա նյու թե րը և ապ րան քաու ղեկ ցող փաս տաթղ թե րի տվյալ նե րը չեն հա մա պա տաս-

խա նում մի մյանց, � դե ղե րի փա թե թա վոր ման փո փո խու թյուն ներն ազ դում են ար տադ րան քի ան վտան գու թյան,

ար դյու նա վե տու թյան և որա կի վրա, ինչ պես նաև բա ցա կա յում են ար տադ րո ղի կող մից տրված որա կի հա վաս տագ րի բնօ րի նա կը կամ ար տադ րո ղի կող մից այլ երկր նե րի ներ մու ծո ղին տրված հա վաս տագ րի պատ ճե նը` վա վե րաց ված ար տա հա նող կազ մա կեր պու թյան կնի քով:

Ներ մուծ ման մերժ ման մա սին որո շու մը կա րող է բո ղո քարկ վել դա տա կան կար գով:

Դե ղե րի ներ մուծ ման վե րոն շյալ ըն թա ցա կար գը տա րած վում է «Ներ մու ծում ազատ շր ջա նա ռու թյան հա մար» մաք սային ռե ժի մով ներ մուծ վող դե ղե րի և (կամ) դե ղա նյու թե րի վրա և չի տա րած վում անաս-նա բու ժու թյան ոլոր տում օգ տա գործ վող կեն սա պատ վաս տուկ նե րի, շի ճուկ նե րի և ախ տո րո շիչ մի ջոց-նե րի վրա:11

3.2.2. Անաս նա բու ժա կան հս կո ղու թյան են թա կա ապ րանք նե րի12, սնն դամ թեր քի, սննդամ թեր քի հետ շփ վող ապ րանք նե րի ներ մու ծում

Ա նաս նա բու ժա կան հս կո ղու թյան են թա կա ապ րանք նե րի և սնն դամ թեր քի ներ մուծ ման վե րահս կո ղու-թյունն իրա կա նաց նում է ՀՀ գյու ղատն տե սու թյան նա խա րա րու թյան «Սնն դի ան վտան գու թյան պե տա-կան ծա ռա յու թյու նը»՝ իր կազ մում գոր ծող սահ մա նային հս կիչ կե տե րի մի ջո ցով13։ Սահ մա նային հս կիչ կե տեր առ կա են բո լոր մաք սա կե տե րում։

Հա յաս տա նի Հան րա պե տու թյուն ներ մուծ վող կեն դա նի նե րը, կեն դա նա կան ծագ ման մթեր քը, կեն դա-նա կան ծագ ման հում քը, կե րե րը և լրա ցա կե րե րը պետք է բա վա րա րեն դրանց ներ կա յաց վող անաս-նա բու ժա սա նի տա րա կան և անաս նա բու ժա կան պա հանջ նե րը14:

Բե ռի ներ մուծ ման հա մար ներ մու ծո ղը ծա ռա յու թյան հա մա պա տաս խան սահ մա նային հս կիչ կետ ներ-կա յաց նում է հետևյալ փաս տաթղ թե րը`

1) ա նաս նա բու ժա կան պե տա կան հս կո ղու թյան են թա կա բեռ նե րի դեպ քում` տվյալ խմ բա քա նա կի առող ջու թյան կամ անաս նա բու ժա կան սեր տի ֆի կա տը կամ անաս նա բու ժա կան վկա յա կա նը` բնօ րի նա կը, տոհ մային կեն դա նու, թռչ նի, ին կու բա ցիոն ձվի, սերմ նա հե ղու կի, ձվաբջ ջի, զի գո-տի, սաղ մի դեպ քում` նաև տոհ մային ծա գու մը հա վաս տող փաս տա թուղ թը,

2) կեն դա նա կան ծագ ման կե րե րի, լրա ցա կե րե րի, կե րային խառ նուրդ նե րի, կե րային հա վե լում նե-

11 ՀՀ կառավարության 2000 թ. սեպտեմբերի 20-ի N 581 որոշում:

12 Տոհմային, տոհմային ծագման ինկուբացիոն ձու, սերմնահեղուկ, ձվաբջիջ, զիգոտ, սաղմ, կենդանական ծագման մթերք (միս և մսամթերք, կաթ և կաթնամթերք, վերամշակված ձուկ, ջրային կենդանիներ և դրանցից ստացված մթերք, ձու և ձվամթերք, մեղր, ցողամեղր, մեղրահաց), կենդանական ծագման հումք (կաշի, մորթի, բուրդ, մորթեղեն, մազ, աղվամազ, փետուր, էնդոկրինային և աղիքային հումք, արյուն, ոսկոր, մորթափառ, կաշվեհումքի կտորներ, ալբումին, տեխնիկական կազեին, ժելատին, լեղի, կենդանիների արյուն, նրա բաղադրիչներ, հյուսվածքներ, օրգաններ, մանրէական աճեցվածքներ, տեխնիկական եղջյուրասմբակային հումք, կաթի, մսի արտադրության մնացորդներ ակնամոմ, մեղվակաթ, ծաղկափոշի, մեղվաթույն, օձի թույն), կերեր, լրացակերեր, կերային խառնուրդներ, կերային հավելումներ

13 ՀՀ կառավարության 2010թ. հոկտեմբերի 21-ի N1442-Ն որոշում

14 ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարության սննդամթերքի անվտանգության պետական ծառայության պետի 2012թ. հունիսի 6-ի N 84-Ն հրաման

15

րի, սնն դամ թերք ար տադ րո ղի մոտ վտան գի աղ բյու րի վեր լու ծու թյան և կրի տի կա կան կե տե րի հսկ ման հա մա կար գի (HACCP) կամ ISO 22000 կամ նշ ված բեռ նե րի ան վտան գու թյան լա բո րա-տոր փոր ձար կում իրա կա նաց նող կազ մա կեր պու թյան մի ջազ գային ստան դար տի` ISO 17025 ներդ րու մը հա վաս տող սեր տի ֆի կատ նե րի և բե ռի լա բո րա տոր ան վտան գու թյու նը հա վաս տող փոր ձարկ ման ար ձա նագ րու թյուն նե րը կամ դրանց պատ ճեն նե րը` բա ցա ռու թյամբ ԱՊՀ ան դամ երկր նե րի և Վրաս տա նի ար տադ րու թյան բեռ նե րի։ ԱՊՀ ան դամ երկր նե րի և Վրաս տա նի ար-տադ րու թյան բեռ նե րի ներ մուծ ման դեպ քում` բե ռի լա բո րա տոր ան վտան գու թյու նը հա վաս տող փոր ձարկ ման ար ձա նագ րու թյուն նե րը կամ եզ րա կա ցու թյուն նե րը կամ դրանց պատ ճեն նե րը:

Նշ ված փաս տաթղ թե րը չներ կա յաց վե լու դեպ քում սահ մա նային հս կիչ կե տում կա տար վում է ներ մուծ-վող բե ռի նմու շա ռում՝ լա բո րա տոր փոր ձար կում նե րով բե ռի ան վտան գու թյունն որո շե լու հա մար։ Այս դեպ քում բե ռը կա պա րակնք վում է, կազմ վում է կար գադ րա գիր՝ բե ռի տնօ րի նումն ար գե լե լու մա սին և ապ րան քը փո խադր վում է մաք սային պա հեստ։ Միայն լա բո րա տոր փոր ձաքն նու թյան դրա կան եզ րա-կա ցու թյան դեպ քում կա րող է տվյալ բե ռը թույ լատր վել իրաց ման։ Փոր ձաքն նու թյու նը կա րող է տևել մինչև 3 օր, ար ժե քը, առանց ԱԱՀ, կազ մում է 20.000 – 90.000 դրամ15։

Ներ մուծ վող ապ րանք նե րում ան կա նո նու թյուն ներ չհայտ նա բե րե լու և ան հրա ժեշտ բո լոր փաս տաթղթե-րի առ կա յու թյան դեպ քում սահ մա նային հս կիչ կե տում անաս նա բու ժա կան հս կո ղու թյան են թա կա բեռ-նե րի ներ մուծ ման հա մար տր վում է անաս նա բու ժա կան վկա յա կան (տե՛ս Հա վել ված 5), իսկ սնն դամ-թերքի հա մար՝ ան վտան գու թյան սեր տի ֆի կատ (տե՛ս Հա վել ված 6)։

Ներ մուծ վող սնն դամ թեր քի և կեն դա նա կան ծագ ման մթեր քի զնն ման և ու ղեկ ցող փաս տաթղ թե րի հա մա պա տաս խա նու թյան որոշ ման հա մար գանձ վում է վճար`

� 500-1000 կգ քա շի հա մար՝ սահ ման ված նվա զա գույն աշ խա տա վար ձի չա փով (1000 դրամ), � 1 տոն նան գե րա զան ցող քա շի դեպ քում` լրա ցու ցիչ յու րա քան չյուր տոն նայի հա մար՝ ևս 300

դրա մի չա փով, � մինչև 500 կգ քա շի հա մար վճար չի գանձ վում:

Ներ մուծ ման անաս նա բու ժա կան վկա յա կան նե րը և ան վտան գու թյան սեր տի ֆի կատ նե րը տրա-մադրվում են ան վճար:

Բե ռի ներ մու ծու մը չի թույ լատր վում, եթե � ար տադ րող երկ րում անաս նա հա մա ճա րա կային ան կա յուն իրա վի ճա կի կամ կա րան տի նային

հի վան դու թյուն նե րի բռնկ ման մա սին առ կա է հա մա պա տաս խան պաշ տո նա կան տե ղե կատ-վու թյուն կամ

� սնն դամ թեր քի և անաս նա կե րի արագ ար ձա գանք ման մի ջազ գային հա մա կար գի կող մից ներ մուծ վող որևէ սնն դամ թեր քի կամ անաս նա կե րի տվյալ տե սա կի վտան գա վո րու թյան կամ հա վա նա կան վտան գա վո րու թյան մա սին ստաց վել է տե ղե կատ վու թյուն և ծա ռա յու թյան հա-մա պա տաս խան սահ մա նային հս կիչ կե տի կող մից կա տար ված նմու շառ ման լա բո րա տոր հե-տա զո տու թյան ար դյունք նե րով բե ռը ճա նաչ վել է վտան գա վոր կամ

� տվյալ բե ռի ներ մու ծու մը սահ մա նա փակ ված է ՀՀ կող մից:

Ար գել վում է նաև որևէ սնն դամ թեր քի, սնն դամ թեր քի հետ շփ վող նյու թե րի և սնն դային հա վե լում-նե րի ներ մու ծու մը, օգ տա գոր ծու մը ար տադ րու թյան մեջ կամ իրա ցու մը, առանց դրանց ան վտան գու-թյու նը հիմ նա վո րող ու ղեկ ցող փաս տաթղ թե րի առ կա յու թյան և հե տագ ծե լիու թյան (ար տադ րու թյան և շր ջա նա ռու թյան բո լոր փու լե րում սնն դային հա վե լում նե րի, սնն դամ թեր քի հետ շփ վող նյու թե րի, անաս նա կե րի և նախ նա կան ար տադ րու թյան ար դյուն քի շար ժին հետևե լու հնա րա վո րու թյուն) հնա-րա վո րու թյան: Սնն դամ թեր քի, սնն դամ թեր քի հետ շփ վող նյու թե րի և սնն դային հա վե լում նե րի ան-վտան գու թյու նը հիմ նա վո րող ու ղեկ ցող փաս տաթղ թերն են՝

ա) հա մա պա տաս խա նու թյան սեր տի ֆի կա տը կամ հա մա պա տաս խա նու թյան հայ տա րա րա գի րը (տեխ նի կա կան կա նո նա կար գե րով, իսկ դրանց բա ցա կա յու թյան դեպ քում՝ կա ռա վա րու թյան սահ մա նած հա մա պա տաս խա նու թյան պար տա դիր հա վաստ ման են թա կա ար տադ րան քի և

15 Փորձաքննության արժեքների գնացուցակ

http://www.snund.am/hy/main/content/id/531/title/<0531><057A><0580><0561><0576><0584><0576><0565><0580><056B> <0561><0576><057E><0561><0576><0574><0561><0576> /

16


ծա ռա յու թյուն նե րի ցան կով նա խա տես ված սնն դամ թեր քի հա մար16),բ) կեն դա նա կան ծագ ման պա րե նային հում քի հա մար՝ անաս նա բու ժա սա նի տա րա կան նոր մե րին

դրա հա մա պա տաս խա նու թյու նը հա վաս տող փաս տա թուղ թը:

3.2.3. Բույ սե րի, բու սա կան ար տադ րան քի և կար գա վոր վող առար կա նե րի ներ մու ծում

Ներ մու ծումն իրա կա նաց վում է ՀՀ գյու ղատն տե սու թյան նա խա րա րու թյան «Սնն դի ան վտան գու թյան պե տա կան ծա ռա յու թյան» կող մից տր ված բու սա սա նի տա րա կան հա վաս տագ րի (տե՛ս Հա վել ված 7) հի ման վրա։

Այդ նպա տա կով սահ մա նային մաք սային մար մին նե րում, ՀՀ ներ մուծ վող բույ սե րի, բու սա կան ար-տադրան քի և կար գա վոր վող առար կա նե րի յու րա քան չյուր խմ բա քա նա կի հա մար, Սնն դի ան վտան-գու թյան պե տա կան ծա ռա յու թյան տե սուչն իրա կա նաց նում է ար տա հա նող երկ րի կող մից տր ված բու սա սա նի տա րա կան հա վաս տագ րի փաս տաթղ թային զն նում, բու սա սա նի տա րա կան զն նում, իսկ ան հրա ժեշ տու թյան դեպ քում, վերց նում է փոր ձան մուշ ներ և իրա կա նաց նում փոր ձաքն նու թյուն։ Բու-սա սա նի տա րա կան կա նոն նե րի պա հանջ նե րին տվյալ խմ բա քա նա կի հա մա պա տաս խա նու թյան դեպ-քում տր վում է ներ մուծ ման բու սա սա նի տա րա կան հա վաս տա գիր։

Երբ բու սա սա նի տա րա կան հս կո ղու թյան են թա կա փաս տաթղ թերն ամ բող ջա կան են և բե ռի զնն ման ժա մա նակ չեն հայտ նա բեր վել վնա սա կար օր գա նիզմ ներ, ապա ներ մուծ ման բու սա կան հա վաս տա-գիր չի տր վում։ Դրա փո խա րեն բեռն ու ղեկ ցող բու սա սա նի տա րա կան հա վաս տագ րի պատ ճեն նե րի17 վրա դր վում է դրոշմ և կնիք։

Ար տա հա նող երկ րի բու սա սա նի տա րա կան հա վաս տագ րի բա ցա կա յու թյան դեպ քում ներ մուծ ման բու-սա սա նի տա րա կան հա վաս տա գի րը տր վում է միայն բու սա սա նի տա րա կան լա բո րա տոր փոր ձաքն նու-թյան դրա կան եզ րա կա ցու թյան դեպ քում18։

Ե թե տե սու չը բե ռը զն նե լիս հայտ նա բե րել է վնա սա կար օր գա նիզմ ներ կամ առ կա են հիմ նա վոր կաս-կած ներ, որ բե ռում դրանք կան, ապա իրա կա նաց վում է բե ռի նմու շա ռում19։ Մինչև լա բո րա տոր փոր-ձաքն նու թյան ար դյունք նե րի ստա ցու մը` բե ռի ներ մու ծումն ար գել վում է։ Փոր ձաքն նու թյու նը կա րող է տևել մինչև 3 օր, ար ժե քը, առանց ԱԱՀ, կազ մում է 20.000 – 90.000 դրամ20։

Բու սա սա նի տա րա կան հս կո ղու թյան են թա կա բույ սե րի և բու սա կան ար տադ րան քի ցան կը տր ված է հա վել ված 8-ում։

3.2.4. Բույ սե րի պաշտ պա նու թյան մի ջոց ներ և պա րար տա նյու թե րի ներ մու ծում

Ներ մու ծումն իրա կա նաց վում է ՀՀ գյու ղատն տե սու թյան նա խա րա րու թյան «Սնն դի ան վտան գու թյան պե տա կան ծա ռա յու թյան» կող մից տր ված բույ սե րի պաշտ պա նու թյան մի ջոց նե րի և պա րար տա նյու թե րի ներ մուծ ման եզ րա կա ցու թյան (տե՛ս Հա վել ված 9) հի ման վրա։ Եզ րա կա ցու թյու նը տր վում է ՀՀ ներ մուծ-վող բույ սե րի պաշտ պա նու թյան մի ջոց նե րի և պա րար տա նյու թե րի, սահ ման ված չա փո րո շի չին ազ դող նյու թի հա մա պա տաս խա նու թյան որոշ ման նպա տա կով, խմ բա քա նա կից վերց ված նմուշ նե րի լա բո րա-տոր փոր ձաքն նու թյան21 ար դյունք նե րի հի ման վրա։ Փոր ձաքն նու թյու նը կա րող է տևել մինչև 3 օր։

16 ՀՀ կառավարության 2008 թվականի օգոստոսի 28-ի N 976-Ն որոշում

17 Բեռն ուղեկցող բուսասանիտարական հավաստագիրը պատճենահանվում է երկու օրինակից։ Բնօրինակը մնում է Ծառայության սահմանային կետում, դրոշմված և կնքված երկու պատճենները վերադարձվում են ներմուծողին, որոնցից մեկը տրվում է մաքսային ձևակերպումների իրականացման համար, իսկ մյուսը` որպես բեռն ուղեկցող փաստաթուղթ:

18 Լաբորատոր փորձաքննության եզրակացությունը լրացվում է հայերենով, 3 օրինակից, որոնցից մեկը մնում է Ծառայության սահմանային հսկիչ կետում, երկրորդը տրվում է որպես ներմուծվող բեռի փաստաթուղթ, իսկ երրորդը տրվում է մաքսային ձևակերպումների իրականացման համար:

19 Բուսասանիտարական փորձաքննության նպատակով փորձանմուշ վերցնելու կարգը սահմանված է ՀՀ կառավարության 2004 թվականի ապրիլի 8-ի N 514-Ն որոշմամբ

20 Փորձաքննության արժեքների գնացուցակ

21 ՀՀ կառավարության 2007 թվականի հոկտեմբերի 4-ի N 1151-Ն որոշում

http://www.snund.am/hy/main/content/id/531/title/<0531><057A><0580><0561><0576><0584><0576><0565><0580><056B> <0561><0576><057E><0561><0576><0574><0561><0576> /

17

3.2.5. մշա կա բույ սե րի սեր մե րի ներ մու ծում

Մ շա կա բույ սե րի սեր մե րի ներ մու ծու մը թույ լատր վում է, եթե ա) ներ մու ծո ղը հաշ վառ ված է հաս տա տագր ված սեր մեր ներկ րող նե րի գրան ցա մա տյա նում,բ) սեր մե րը նա խա տես ված են գի տա հե տա զո տա կան աշ խա տանք նե րի և սոր տա փոր ձարկ ման

նպա տակ նե րի հա մար։

Սեր մե րը ներ մուծ վում են դրոշմ ված (կնք ված) և պի տա կա վոր ված փա թեթ նե րով (տա րա նե րով): ՀՀ ներ մուծ վող մշա կա բույ սե րի սեր մե րի յու րա քան չյուր խմ բա քա նակ ու ղեկց վում է ար տա հա նող երկ րի իրա վա սու կազ մա կեր պու թյան կող մից տր ված հետևյալ փաս տաթղ թե րով`

ա) մշա կա բույ սե րի սեր մե րի սոր տային պատ կա նե լիու թյան և որա կա կան ցու ցա նիշ նե րի հա վաս-տագ րեր,

բ) ներ մուծ ման բու սա սա նի տա րա կան հա վաս տա գիր:

Մ շա կա բույ սե րի սեր մե րի խմ բա քա նա կը ներ մուծ ման սահ մա նա կե տում են թարկ վում է բու սա սա նի տա-րա կան ստուգ ման` ՀՀ օրենսդ րու թյամբ սահ ման ված կար գով:

Գի տա հե տա զո տա կան աշ խա տանք նե րի և սոր տա փոր ձար կում նե րի հա մար ՀՀ ներկր վող սեր մե րի առա վե լա գույն քա նակ նե րը տր ված է հա վել ված 10-ում։

3.2.6. Օր գա նա կան գյու ղատն տե սա կան սնն դամ թեր քի ներ մու ծում

Օր գա նա կան գյու ղատն տե սա կան սնն դամ թեր քը ներ մուծ վում է՝ ՀՀ կա ռա վա րու թյան 2012 թվա կա նի դեկ տեմ բե րի 27 -ի N 1688-Ն որոշ ման22 հա մա ձայն: Ներ մուծ վող սնն դամ թեր քի մակնշ ման մեջ «օրգա նա կան» կամ մակնշ ման առու մով հա մար ժեք «է կո լո գիական», «է կո լո գիապես մա քուր», «բիոլոգիական» տեր մին նե րը կամ դրանց «է կո», «բիո» կամ կր ճատ այլ ձևե րը` առան ձին կամ հա րա դիր մակն շում պա րու նա կե լու դեպ քում` այն պետք է ու ղեկց վի օր գա նա կան սեր տի ֆի կա տի և ար տա հա նող երկ րի վեր ջին իրա վա սու սեր տի ֆի կաց նող մարմ նի կող մից տրա մադր ված՝ ներ մուծ վող օր գա նա կան գյու ղատն տե սա կան սնն դամ թերքն ու ղեկ ցող օր գա նա կան սեր տի ֆի կա տի (տե՛ս Հա վել ված 11) բնօ րի-նակ նե րով: Ար տա հա նող երկ րի սեր տի ֆի կաց նող մարմ նի հայե ցո ղու թյամբ՝ ներ մուծ վող օր գա նա կան գյու ղատն տե սա կան սնն դամ թերքն ու ղեկ ցող օր գա նա կան սեր տի ֆի կա տում պա հանջ վող տե ղե կատ-վու թյու նը կա րող է լրաց վել սահ ման ված ձևից (կա ռուց ված քից) տար բեր վող ձևա չա փով:

Ներ մուծ վող օր գա նա կան գյու ղատն տե սա կան սնն դամ թեր քի խմ բա քա նա կը ՀՀ գյու ղատն տե սու թյան նա խա րա րու թյան սնն դամ թեր քի ան վտան գու թյան պե տա կան ծա ռա յու թյան սահ մա նային հս կիչ կե-տի տե սու չը են թար կում է փաս տաթղ թային ստուգ ման` մակնշ ման և բեռն ու ղեկ ցող այլ փաս տաթղ թե-րում պա րու նակ վող տե ղե կատ վու թյու նը հա մադ րե լով օր գա նա կան սեր տի ֆի կա տում պա րու նակ վող տե ղե կատ վու թյան հետ: Հա մա պա տաս խա նու թյան դեպ քում սահ մա նային հս կիչ կե տի տե սու չը բեռն ու ղեկ ցող օր գա նա կան սեր տի ֆի կա տի բնօ րի նա կի ստո րին հատ վա ծում կա տա րում է «Բե ռը հա մա-պա տաս խա նում է փաս տաթղ թե րին» գրա ռու մը, նշում իր անու նը, ազ գա նու նը, ստո րագ րում և կնքում: Սահ մա նային հս կիչ կե տի տե սու չը տր վող անաս նա բու ժա կան վկա յա կա նի կամ ան վտան գու թյան սեր տի ֆի կա տի կամ բու սա սա նի տա րա կան հա վաս տագ րի «Ար տադ րան քի ան վա նու մը» տո ղում նաև կա տա րում է նշում ար տադ րան քի օր գա նա կան լի նե լու մա սին:

Օր գա նա կան մակն շում պա րու նա կող, սա կայն պա հանջ վող ամ բողջ տե ղե կատ վու թյու նը չպա րու նա-կող սեր տի ֆի կա տով, ինչ պես նաև օր գա նա կան սեր տի ֆի կա տով չու ղեկց վող սնն դամ թեր քի խմ բա-քա նա կի ներ մու ծումն ար գել վում է:



18


3.2.7. Թմ րա մի ջոց նե րի կամ հո գե մետ նյու թե րի կամ ՀՀ կա ռա վա րու թյան սահ մա նած դրանց պրե կուր սոր նե րի ներ մու ծում

Ներ մու ծումն իրա կա նաց վում է ՀՀ առող ջա պա հու թյան նա խա րա րու թյան կող մից տր ված ներ մուծ ման լի ցեն զիայի և Դե ղե րի և բժշ կա կան տեխ նո լո գիանե րի փոր ձա գի տա կան կենտ րո նի կող մից տր ված հա վաս տագ րի հի ման վրա23։ Լի ցեն զիան տր վում է բարդ ըն թա ցա կար գով, երեք տա րի ժամ կե տով։ ՀՀ կա րող են ներ մուծ վել միայն ՀՀ -ում պե տա կան գրան ցում ու նե ցող և ըստ քվո տա նե րի հաշ վարկ-ված թմ րա մի ջոց ներ կամ հո գե մետ նյու թեր կամ ՀՀ կա ռա վա րու թյան սահ մա նած՝ դրանց պրե կուր-սոր ներ24։

Հա վաս տա գի րը, որը լրաց վում է ՄԱԿ -ի՝ թմ րա մի ջոց նե րի հանձ նախմ բի կող մից հաս տատ ված նմու-շի ձևաթղ թի վրա, տր վում է ՄԱԿ -ի հա մա պա տաս խան կոն վեն ցիանե րով պա հանջ վող քա նա կա կան սահ մա նա փա կում իրա կա նաց նե լու հա մար` տա րե կան քվո տա նե րի մի ջո ցով: Հա վաս տա գի րը տր վում է յու րա քան չյուր ներ մուծ վող բե ռի հա մար։ Լի ցեն զիայի հա մար պե տա կան տուր քը կազ մում է տա րե-կան 100.000 դրամ, իսկ հա վաս տագ րի նը` 5.350 դրամ:

3.2.8. Ռազ մա կան նշա նա կու թյան ար տադ րան քի ներ մու ծում

ՀՀ կող մից ստանձ նած մի ջազ գային ան վտան գու թյան ապա հով ման ուղ ղու թյամբ մի ջազ գային պար-տա վո րու թյուն նե րի կա տա րու մը, ինչ պես նաև ազ գային ան վտան գու թյան ապա հո վու մը պա հան ջում է խիստ հս կո ղու թյուն իրա կա նաց նել այն պի սի ապ րանք նե րի ներ մուծ ման նկատ մամբ, որոնք իրենց բնույ թին հա մա պա տաս խան նա խա տես ված են օգ տա գործ ման նաև ռազ մա կան նպա տակ նե րով:

Ներմուծվող ապրանքի ռազմական նշանակության ապրանքների ցանկին պատկանելիությունը որոշելու նպատակով անհրաժեշտ է իրականացնել դրանց դասակարգում՝ համաձայն ՀՀ կառավարության 2009 թվականի նոյեմբերի 12-ի թիվ 1308-Ն որոշմամբ սահմանված Ռազմական նշանակության արտադրանք համարվող ապրանքների, ծառայությունների, աշխատանքների և մտավոր գործունեության արդյունքների ցանկի (տե՛ս հավելված 12)։

Մաքսային մարմինները ներմուծողից կարող են պահանջել հավաստիացում, որ ներմուծվող ապրանքները ներառված չեն նշված ցանկում և ռազմական նշանակություն չունեն: Այդպիսի ապրանքների մասնագիտական փորձագիտությունն իրականացվում է «Զանգվածային ոչնչացման զենքի չտարածման խնդիրների հետազոտական կենտրոն» հասարակական կազմակերպության կողմից:

Այդ նպատակով պատվիրատուն տեխնիկական առաջադրանք (հարցում) է ներկայացնում փորձագիտական մարմնին, որի մեջ նշվում են՝

ա) փորձաքննության պատվիրատուի մասին տեղեկություններ (իրավաբանական անձանց համար` նրանց լրիվ անվանումը, գտնվելու վայրն ու գործունեության իրականացման վայրը, ֆիզիկական անձանց համար` ազգանունը, անունը, հայրանունը, անձնագրային տվյալները և բնակության վայրը),

բ) փորձագիտական կազմակերպության անվանումը,գ) փորձաքննության հիմքերը (դրա անցկացման անհրաժեշտության հանգամանքները),դ) փորձաքննության ընթացքում լուծում պահանջող հարցերը,ե) փորձաքննության անցկացման ժամկետները,զ) փորձագիտական կազմակերպությանը տրամադրված նյութերը, այդ թվում` փորձանմուշները

և ապրանքանմուշները, ինչպես նաև ապրանքների կամ տեխնոլոգիաների մասին տեղեկատվություն պարունակող փաստաթղթերը` տեխնիկական նկարագիրը, պետական ոչ ճյուղային ստանդարտները, տեխնիկական պայմանները, կոնստրուկտորական,

23 ՀՀ կառավարության 2011 թ. մարտի 18-ի N 281-Ն որոշում, «Թմրամիջոցների և հոգեմետ (հոգեներգործուն) նյութերի մասին» ՀՀ օրենք

24 Հայաստանի Հանրապետությունում հսկման ենթակա թմրամիջոցների, հոգեմետ (հոգեներգործուն) նյութերի և դրանց պրեկուրսորների ցանկը հաստատված է ՀՀ կառավարության 2003 թվականի օգոստոսի 21-ի N 1129-Ն որոշմամբ

19

տեխնոլոգիական և շահագործման փաստաթղթերը, լուսանկարները, տեխնիկական անձնագրերը, հավատարմագրված փորձարկման լաբորատորիաներում անցկացված փորձարկումների արդյունքներին վերաբերող փաստաթղթերը:

Փորձաքննության անցկացման ժամկետները սահմանվում են փորձագիտական կազմակերպության կողմից` համաձայնեցնելով փորձաքննության պատվիրատուի հետ` ելնելով նախատեսվող աշխատանքների աշխատատարությունից և հետազոտման ներկայացված նյութերի ծավալից: Կախված փորձաքննության անցկացման ժամկետներից, սահմանված են նաև դրանց արժեքները։ Այսպես՝ ռազմական նշանակության յուրաքանչյուր անուն ապրանքի համար փաստաթղթերի նախնական զննման, հետազոտական աշխատանքների կատարման, փորձաքննության անցկացման, փորձագիտական եզրակացության տրամադրման համար Զանգվածային ոչնչացման զենքի չտարածման խնդիրների հետազոտական կենտրոնի կողմից սահմանված է հետևյալ գնացուցակը.

� 5 աշխատանքային օր - 10.000 դրամ � 4 աշխատանքային օր - 20.000 դրամ � 3 աշխատանքային օր - 30.000 դրամ � 2 աշխատանքային օր - 40.000 դրամ � 1 աշխատանքային օր - 50.000 դրամ

Փորձաքննության անցկացման ավարտից հետո տրվում է համապատասխան եզրակացություն։

Եթե ապրանքը գնահատվել է որպես ռազմական նշանակության ապրանք, ապա այդ ապրանքների ներմուծումն իրա կա նաց վում է ՀՀ պաշտ պա նու թյան նա խա րա րու թյան (ՀՀ ՊՆ) կող մից տր ված լի-ցեն զիայի (տե՛ս Հա վել ված 13) հի ման վրա25։ Լի ցեն զիա ստա նա լու նպա տա կով իրա վա բա նա կան և ֆի զի կա կան ան ձինք ու ան հատ ձեռ նար կա տե րե րը ՀՀ պաշտ պա նու թյան նա խա րա րու թյուն են ներ-կա յաց նում հետևյալ փաս տաթղ թե րը.

1. լի ցեն զիա ստա նա լու մա սին հայտ`2. ռազ մա կան նշա նա կու թյան ար տադ րան քի պահ պան ման հա մար ան հրա ժեշտ պա հես տային

տա րածք նե րի սե փա կա նու թյան, վար ձա կա լու թյան կամ ան հա տույց օգ տա գործ ման իրա վուն-քի պե տա կան գրանց ման վկա յա կա նի պատ ճեն և հայ տա տուի կող մից հաս տատ ված հայ տա-րա րու թյուն այն մա սին, որ ներ կա յաց ված պա հես տային տա րած քը հա մա պա տաս խա նում է ՀՀ կա ռա վա րու թյան 2009թ. նոյեմ բե րի 12 -ի N 1308 որոշ մամբ սահ ման ված պա հանջ նե րին, ինչ պես նաև ապա հո վում է ռազ մա կան նշա նա կու թյան ար տադ րան քի յու րա քան չյուր տե սա կի պահ պան ման հա մար նոր մա տիվ ակ տե րով նա խա տես ված պա հանջ նե րը,

3. ներ կազ մա կեր պա կան ծրա գի րը,4. պե տա կան տուր քի վճար ման ան դոր րա գի րը:

Լի ցեն զիան տր վում է առավելագույնը 30 օր վա ըն թաց քում 3 տա րի ժամ կե տով, տր վում է բարդ ըն թա ցա կար գով: Պե տա կան տուր քը կազ մում է 500.000 դրամ: Լիցենզիան հնարավորություն է տալիս տնտեսվարողին երեք տարի ժամկետով զբաղվել ռազմական նշանակության ապրանքների ներմուծմամբ։

Սակայն լի ցեն զա վոր ված ան ձը ռազ մա կան նշա նա կու թյան ար տադ րան քի յուրաքանչյուր կոնկրետ ներմուծման գործարք իրա կա նաց նե լու հա մար պար տա վոր է ար տադ րան քի ներ մուծ ման նա խա տես-ված ժամ կե տից առն վազն 15 աշ խա տան քային օր առաջ գրա վոր դի մել ՀՀ ՊՆ՝ ներ մուծ ման հա մա-պա տաս խա նու թյան մա սին եզ րա կա ցու թյուն ստա նա լու հա մար: Դի մու մին կից լի ցեն զա վոր ված ան ձը ներ կա յաց նում է նաև տե ղե կու թյուն ներ այն ան ձի ան վան, գտն վե լու (հաշ վառ ման) և գոր ծու նեու թյան վայ րի մա սին, որից ձեռք է բեր վել ռազ մա կան նշա նա կու թյան ար տադ րան քը, ինչ պես նաև ՀՀ տա-րած քում այդ ար տադ րան քի վերջ նա կան օգ տա գոր ծո ղի նույ նա բո վան դակ և վերջ նա կան օգ տա գործ-ման նպա տա կի մա սին տվյալ ներ:

25 Լիցենզավորման մասին ՀՀ օրենք, ՀՀ կառավարության 2009 թ. նոյեմբերի 12-ի N 1308-Ն որոշում

20


Եզ րա կա ցու թյու նը տր վում է բո լոր փաս տաթղ թե րը ՀՀ ՊՆ մուտք լի նե լուց հե տո աշ խա տան քային 15 օր վա ըն թաց քում: Լի ցեն զա վոր ված ան ձն իրա վունք ու նի ռազ մա կան նշա նա կու թյան ար տադ րան քի ներ մու ծում իրա կա նաց նել միայն ՀՀ ՊՆ դրա կան եզ րա կա ցու թյան դեպ քում:

Ռազ մա կան նշա նա կու թյան ար տադ րան քի ներ մու ծում իրա կա նաց նե լիս լի ցեն զա վոր ված ան ձը պար-տա վոր է ապ րանք նե րի յու րա քան չյուր խմ բա քա նա կի մա տա կա րա րու մից հե տո ոչ ուշ, քան 10 օր վա ըն թաց քում լի ցեն զա վո րող մարմ նին հաշ վետ վու թյուն ներ ներ կա յաց նել այդ խմ բա քա նա կի մա տա կա-րար ման (տե՛ս Հա վել ված 13, Ձև 1), ինչ պես նաև յու րա քան չյուր եռամ սյա կի ավար տից հե տո ոչ ուշ, քան 20 օր վա ըն թաց քում՝ ներ մուծ ված ռազ մա կան նշա նա կու թյան ար տադ րան քի վերջ նա կան օգ տա-գործ ման (տե՛ս Հա վել ված 13, Ձև 4) մա սին:

3.2.9. Բնա կան գա զի և էլեկտ րա կան էներ գիայի ներ մու ծում

Ներ մու ծումն իրա կա նաց վում է ՀՀ հան րային ծա ռա յու թյուն նե րը կար գա վո րող հանձ նա ժո ղո վի կող մից տր ված լի ցեն զիանե րի հի ման վրա26։ Լի ցեն զիանե րը տր վում են բարդ ըն թա ցա կար գով: Ներ մու ծողն իր մա սին տվյալ նե րով հայ տի հետ պետք է ներ կա յաց նի նաև օտա րերկ րյա ար տա հա նո ղի հետ կն քած պայ մա նա գի րը: Հանձ նա ժո ղո վը հայ տի ստուգ ման ար դյունք նե րի մա սին գրա վոր տե ղե կաց նում է այն ներ կա յաց նո ղին՝ հայ տը ստա նա լու օր վա նից ոչ ուշ, քան աշ խա տան քային 10 օր վա ըն թաց քում: Դրա-կան եզ րա կա ցու թյան դեպ քում հանձ նա ժո ղո վը սկ սում է այն ու սում նա սի րե լու գոր ծըն թա ցը և կա յաց-նում հա մա պա տաս խան որո շում՝ հայ տի մուտ քագր ման օր վա նից հե տո 60 աշ խա տան քային օր վա ըն-թաց քում։ Պե տա կան տուր քը բնա կան գա զի ներ մուծ ման դեպ քում կազ մում է տա րե կան 10.000.000 դրամ, իսկ էլեկտ րա կան էներ գիայի դեպ քում՝ տա րե կան 5.000.000 ՀՀ դրամ։

3.2.10. մի ջու կային նյու թե րի ներ մու ծում

Ներ մու ծումն իրա կա նաց վում է ՀՀ էներ գե տի կայի և բնա կան պա շար նե րի նա խա րա րու թյան կող-մից տր ված լի ցեն զիայի հի ման վրա27։ Ներ մուծ ման լի ցեն զիա տա լու կամ մեր ժե լու մա սին որո շումն ըն դուն վում է փաս տաթղ թե րի ան հրա ժեշտ փա թե թը ներ կա յաց նե լու օր վա նից 30 օր վա ըն թաց քում, իսկ լի ցեն զիան տր վում է 5 տա րի ժամ կե տով՝ բարդ ըն թա ցա կար գով: Պե տա կան տուր քը կազ մում է 20.000 դրամ:

3.2.11. Ռա դիոակ տիվ նյու թե րի կամ ռա դիոակ տիվ նյու թեր պա րու նա կող սար քե րի կամ գե նե րաց նող ճա ռա գայթ ման աղ բյուր նե րի ներ մու ծում

Ներ մու ծումն իրա կա նաց վում է ՀՀ կա ռա վա րու թյանն առըն թեր մի ջու կային ան վտան գու թյան կար գա-վոր ման պե տա կան կո մի տեի կող մից տր ված լի ցեն զիայի հի ման վրա28։ Լի ցեն զիան տր վում է 5 տա րի ժամ կե տով, տր վում է բարդ ըն թա ցա կար գով` գոր ծում են հաշ վետ վու թյան պա հանջ ներ: Ներ մու ծողն իր տվյալ նե րով դի մու մի հետ պետք է ներ կա յաց նի նաև օտա րերկ րյա ար տա հա նո ղի հետ կնք ված պայ մա նա գի րը: Պե տա կան տուր քը կազ մում է 10.000 դրամ:

26 Լիցենզավորման մասին ՀՀ օրենք, ՀՀ հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի 2002 թ. ապրիլի 3-ի N 24 որոշում

27 Լիցենզավորման մասին ՀՀ օրենք, ՀՀ կառավարության 2005 թ. մարտի 24-ի N 346-Ն որոշում

28 Լիցենզավորման մասին ՀՀ օրենք, ՀՀ կառավարության 2004 թ. դեկտեմբերի 9-ի N 1790-Ն որոշում

21

3.2.12. Ռա դիոակ տիվ թա փոն նե րի ներ մու ծում

Ներ մու ծումն իրա կա նաց վում է ՀՀ կա ռա վա րու թյանն առըն թեր մի ջու կային ան վտան գու թյան պե տա-կան կո մի տեի կող մից տր ված լի ցեն զիայի հի ման վրա29։ Լի ցեն զիան տր վում է բարդ ըն թա ցա կար գով` գոր ծում են հաշ վետ վու թյան պա հանջ ներ: Ռա դիոակ տիվ թա փոն նե րի ներ մուծ ման լի ցեն զիա ստա-նա լու մա սին հայ տը և դրան կից փաս տաթղ թե րը պետք է ներ կա յաց վեն մինչև ՀՀ մաք սային տա րածք դրանք ներ մու ծե լը, բայց ոչ ուշ, քան մեկ ամիս առաջ։ Լի ցեն զիա ստա նա լու հայ տը և դրան կից ներ-կա յաց ված փաս տաթղ թե րը ու սում նա սիր վում են 30 օր վա ըն թաց քում։ Պե տա կան տուր քը կազ մում է 10.000 դրամ:

3.2.13. Հրա գոր ծա կան ապ րանք նե րի և բնա կան՝ մշակ ված կամ չմ շակ ված, բայց չշրջա նակ ված կամ չամ րաց ված ալ մաստ նե րի ներ մու ծում

Ներ մու ծումն իրա կա նաց վում է ՀՀ ֆի նանս նե րի նա խա րա րու թյան կող մից տր ված լի ցեն զիանե րի հի-ման վրա30։ Լի ցեն զիան տր վում է պարզ ըն թա ցա կար գով, այ սինքն` առանց որևէ սահ մա նա փա կող պա հանջ նե րի, տր վում է ներմուծողի մա սին տվյալ նե րով դի մու մը ստա նա լուց հե տո` առա վե լա գույ նը 30 օր վա ըն թաց քում: Ալ մաստ նե րի դեպ քում պե տա կան տուր քը կազ մում է 1.000.000 դրամ, իսկ հրա-գոր ծա կան ապ րանք նե րի դեպ քում` 10.000 դրամ ան հատ ձեռ նարկատերե րի և 50.000 դրամ իրա վա-բա նա կան ան ձանց հա մար:

3.2.14. Վայ րի բույ սե րի և կեն դա նի նե րի ներ մու ծում

Վայ րի բույ սե րի31 և կեն դա նի նե րի32 ներ մու ծումն իրա կա նաց վում է ՀՀ բնա պահ պա նու թյան նա խա-րա րու թյան կող մից տր ված թույլտ վու թյան (տե՛ս Հա վել ված 14) հի ման վրա։ Այդ նպա տա կով ֆի զի-կա կան և իրա վա բա նա կան ան ձիք հայ տի հետ միասին նա խա րա րու թյանն են ներ կա յաց նում նաև ար տա հա նող երկ րի հա մա ձայ նու թյու նը կամ թույլտ վու թյու նը տվյալ ապ րան քի ար տա հան ման հա մար կամ դրանց փո խա րի նող այլ փաս տա թուղթ։ Հայ տը ստա նա լուց հե տո 10 օր վա ըն թաց քում ՀՀ բնա-պահ պա նու թյան նա խա րա րու թյու նը տրա մադ րում է հա մա պա տաս խան թույլտ վու թյուն կամ մեր ժում է հայ տը։

3.2.15. Ապ րանք ներ, որոնց ներ մու ծումն ար գել ված կամ սահ մա նա փակ ված է

Ապ րանք նե րի ներ մու ծու մը կա րող է ար գել վել այն դեպ քե րում, եթե դրանք վտանգ են ներ կա յաց նում պե տա կան և ազ գային ան վտան գու թյան, հա սա րա կա կան կար գի, մար դու կյան քի և առող ջու թյան, կեն դա նա կան և բու սա կան աշ խար հի, շր ջա կա մի ջա վայ րի, բնակ չու թյան բա րո յա կան ար ժեք նե րի, պատ մա կան, մշա կու թային և հնա գի տա կան ար ժեք նե րի, ան ձանց սե փա կա նու թյան (այդ թվում մտա-վոր), իրա վունք նե րի և օրի նա կան շա հե րի հա մար:

Հա յաս տան ներ մու ծումն ար գել ված կամ սահ մա նա փակ ված է հետևյալ տե սա կի ապա րանք նե րի հա-մար՝

� ռազ մա կան նշա նա կու թյան ար տադ րանք, � ռազ մա կան նշա նա կու թյան ար տադ րանք չհա մար վող պայ թու ցիկ նյու թեր, � ռա դիոակ տիվ նյու թեր, � թա փոն ներ, � դե ղա մի ջոց ներ,

29 Լիցենզավորման մասին ՀՀ օրենք, ՀՀ կառավարության 2005 թ. մարտի 24-ի N 375-Ն որոշում:

30 Լիցենզավորման մասին ՀՀ օրենք

31 ՀՀ կառավարության 2002 թ. հուլիսի 18-ի N 1173 որոշում

32 ՀՀ կառավարության 2002 թ. հուլիսի 18-ի N 1174 որոշում

22


� բույ սե րի պահ պա նու թյան հա մար քի միական մի ջոց ներ, � բու սա բա նա կան հա վա քա ծու ներ և առան ձին նմուշ ներ, վայ րի կեն դա նի ներ և կեն դա նա կան

հա վա քա ծու ներ։

Ռազ մա կան նշա նա կու թյան ար տադ րան քի ներ մուծ ման և ար տա հան ման լի ցեն զա վոր ման կար գը սահ ման ված է ՀՀ կա ռա վա րու թյան 12.11.2009թ.-ի N1208-Ն որոշ մամբ33: Հա յաս տա նում «Դե ղա մի-ջոց ներ 13.02., 29.38., 29.41, 30.03, 30.04» ապ րան քա տե սակ նե րի, «բույ սե րի պահ պա նու թյան հա-մար քի միական մի ջոց ներ 38.08.» ապ րան քա տե սա կի, բու սա բա նա կան հա վա քա ծու նե րի և առան-ձին նմուշ նե րի, վայ րի կեն դա նի նե րի և կեն դա նա կան հա վա քա ծու նե րի, ռազ մա կան նշա նա կու թյան ար տադ րանք չհա մար վող պայ թու ցիկ նյու թե րի ներ մու ծու մը կար գա վոր վում է ՀՀ կա ռա վա րու թյան 29.12.1995թ.-ի N124 որոշ մամբ34: Նշ ված որոշ ման հա մա ձայն «Դե ղա մի ջոց ներ 13.02., 29.38., 29.41, 30.03, 30.04» ապ րան քա տե սակ նե րի ներ մու ծու մը կա տար վում է ՀՀ առող ջա պա հու թյան նա խա րա-րու թյան եզ րա կա ցու թյուն նե րի հի ման վրա: «Բույ սե րի պահ պա նու թյան հա մար քի միական մի ջոց ներ 38.08.» ապ րան քա տե սա կի ներ մու ծու մը կա տար վում է ՀՀ գյու ղատն տե սու թյան նա խա րա րու թյան եզ րա կա ցու թյուն նե րի հի ման վրա: Բու սա բա նա կան հա վա քա ծու նե րի և առան ձին նմուշ նե րի, վայ րի կեն դա նի նե րի և կեն դա նա կան հա վա քա ծու նե րի ներ մու ծու մը կա տար վում է ՀՀ բնա պահ պա նու թյան նա խա րա րու թյան թույլտ վու թյուն նե րի հի ման վրա, ռազ մա կան նշա նա կու թյան ար տադ րանք չհա մար-վող պայ թու ցիկ նյու թե րի ներ մու ծու մը կա տար վում է ՀՀ կա ռա վա րու թյան թույլտ վու թյան հի ման վրա:

Ապ րանք նե րի ներ մուծ ման ար գե լու մը կախ ված է նաև ապ րան քի ներ մուծ ման հա մար հայ տա րա-րագրված մաք սային ռե ժի մից: Ըստ մաք սային ռե ժիմ նե րի առան ձին ապ րանք նե րի տե ղա փո խու մը ար գե լե լու կար գը սահ ման ված է ՀՀ կա ռա վա րու թյան 31.12.2000թ.-ի N902 որոշ մամբ35:

Թա փոն ներ և պի տա նե լիու թյան ժամ կետն ան ցած ապ րանք ներ

Ար գել վում է թա փոն նե րի, բա ցա ռու թյամբ ՀՀ պե տա կան լիազոր ված մարմ նի դրա կան եզ րա կա ցու-թյան և ՀՀ բնա պահ պա նու թյան նա խա րա րու թյան թույլտ վու թյան հի ման վրա ներ մուծ վող թա փոն նե-րի և պի տա նե լիու թյան ժամ կետն ան ցած ապ րանք նե րի ներ մու ծու մը՝ «Սե փա կա նու թյան իրա վուն քից հրա ժա րում` հօ գուտ պե տու թյան» մաք սային ռե ժի մի ներ քո։

Կեն դա նի կեն դա նի ներ և բույ սեր

Ե թե դրանք չեն հան դի սա նում ան բու ժե լի վա րա կի աղ բյուր, ապա ար գել վում է դրանց ներ մու ծու մը «Ոչն չա ցում» մաք սային ռե ժի մով:

Պատ մա կան, մշա կու թային և հնա գի տա կան ար ժեք ներ կա յաց նող առար կա ներ

Պատ մա կան, մշա կու թային և հնա գի տա կան ար ժեք ներ կա յաց նող առար կա նե րի ներ մու ծու մը «Ոչնչա-ցում» մաք սային ռե ժի մով ար գել վում է:

Պոռ նոգ րա ֆիկ բո վան դա կու թյան նյու թեր

Պոռ նոգ րա ֆիկ բո վան դա կու թյան նյու թե րի հա մար, ապ րանք ներ տե ղա փո խող ան ձի հա մա ձայ նու-թյամբ, կա րող է կի րառ վել միայն «Ոչն չա ցում» մաք սային ռե ժի մը: Մաք սային այլ ռե ժիմ նե րով պոռ նոգ-րա ֆիկ բո վան դա կու թյամբ նյու թե րի տե ղա փո խումն ար գել վում է:







23

« Ներ մու ծում` ազատ շր ջա նա ռու թյան հա մար», «Ներ մու ծում ան մաքս առևտ րի խա նութ», «ժա մա նակա վոր ներ մու ծում` վե րամ շակ ման հա մար», «ժա մա նա կա վոր ներ մու ծում» և «Ոչն չա ցում» մաք սային ռե ժիմ ներ

Նշ ված մաք սային ռե ժիմ նե րի ներ քո ար գել վող ապ րանք ներն են.

1. «Օ զո նային շեր տի պահ պա նու թյան մա սին» Վիեն նայի կոն վեն ցիայի և «Օ զո նային շեր տը քայ-քայող նյու թե րի մա սին» Մոն րեալի ար ձա նագ րու թյան կողմ երկր նե րի կար գա վի ճակ չու նե ցող երկր նե րից ներ մուծ վող` ստորև նշ ված նյու թե րը`

Ծած կա գիրն ըստ ԱՏԳ ԱԱ -ի Քի միական բա նաձևը Ան վա նու մը

2903 77 100 CFCl3 ֆ տո րե ռաք լոր մե թան 2903 77 200 CF2Cl2 երկֆ տո րերկք լոր մե թան2903 77 300 C2F3Cl3 եռֆ տո րե ռաք լո րէ թան2903 77 400 և 2903 77 500 C2F4Cl2 և C2F5Cl քա ռաֆ տո րերկք լո րէ թան և հինգֆ տորք-

լո րէ թան

2903 76 CF2BrCL, CF3Br և C2F4Br2

երկֆ տորբ րոմք լոր մե թան, եռֆ տորբ րոմ-մե թան և քառֆ տո րերկբ րոմ մե թան

2. Ավ տո մո բի լային բեն զին, որի մեջ կա պա րի պա րու նա կու թյու նը գե րա զան ցում է 0.013 գ/լ (ծած-կա գիրն ըստ ԱՏԳ ԱԱ -ի` 2710 12 510 և 2710 12 590):

3. Չյո դաց ված կե րակ րի աղ` սնն դի մեջ օգ տա գոր ծե լու հա մար (ծած կա գիրն ըստ ԱՏԳ ԱԱ -ի` 250100910):

ՀՀ կա ռա վա րու թյան 08.12.1995թ.-ի N97 որոշ ման36 հա մա ձայն ար գել վում է նաև՝ � բո լոր տե սա կի թա փոն նե րի ներ մու ծու մը` դրանց պա հես տա վոր ման և թաղ ման նպա տա կով, � վ տան գա վոր թա փոն նե րի ներ մու ծու մը Հա յաս տան և Հա յաս տա նի տա րած քով դրանց տա րան-

ցիկ փո խադ րու մը` հա մա ձայն ՀՀ կա ռա վա րու թյան կող մից հաս տատ ված` ար գել ված վտան-գա վոր թա փոն նե րի ցան կի (ար գել ված թա փոն նե րի ցան կը հաս տատ ված է ՀՀ կա ռա վա րու-թյան 20.05.2004թ.-ի N 874-Ն որոշ մամբ37)։





24


3.3. Սահմանային միջոցառումներ

Մաքսային սահմանային կետ

Բեռնատար

ԲեռնատարՓոխադրմանամփոփագիր

Մաքսային հսկողթյանփաստաթղթեր

1 1

2

3

4

ՀՀ տա րածք ապ րանք ներ ներ մու ծող տն տես վա րող նե րի փոխ հա րա բե րու թյուն նե րը մաք սային մար-մին նե րի հետ սկս վում են ՀՀ սահմանային մաք սային կե տե րում, երբ ապ րանք նե րը հա տում են ՀՀ մաք սային սահ մա նը և ներս են բեր վում ՀՀ մաք սային տա րածք։ Այս փու լում ապ րանք նե րի և տրանս-պոր տային մի ջոց նե րի տե ղա փոխ ման կար գի պահ պա նման նպա տա կով սկս վում է մաք սային հս կո-ղու թյու նը, որն իրա կա նաց վում է Հա յաս տա նի մաք սային սահ մա նով տե ղա փոխ վող բո լոր ապ րանք-նե րի ու տրանս պոր տային մի ջոց նե րի նկատ մամբ, եթե օրեն քով այլ բան նա խա տես ված չէ: Մաք սային հս կո ղու թյունն իրա կա նաց վում է մաք սատ նե րի, մաք սային կե տե րի կամ մաք սային այլ մար մին նե րի պաշ տո նա տար ան ձանց կող մից, հետևյալ եղա նակ նե րով՝

� մաք սային նպա տակ նե րով ան հրա ժեշտ տե ղե կու թյուն նե րի և փաս տաթղ թե րի ստուգ մամբ, � մաք սային զնն մամբ, որն իր մեջ նե րա ռում է՝

{ ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի զն նու մը, { ան ձի քն նու մը,

� ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի հաշ վառ մամբ, � ֆի զի կա կան ան ձանց բա նա վոր հարց մամբ � հաշ վառ ման և հաշ վետ վու թյան հա մա կար գե րի կի րառ ման ստուգ մամբ � մաք սային պա հեստ նե րի, ազատ մաք սային պա հեստ նե րի, ան մաքս առևտ րի խա նութ նե րի,

մաք սային հս կո ղու թյան գո տի նե րի և այլ շի նու թյուն նե րի ու տա րածք նե րի զնն մամբ, � մաք սային ապա հո վում նե րի կի րառ մամբ, � օ րեն քով նա խա տես ված հս կո ղու թյան այլ ձևե րով։

Մաք սային հս կո ղու թյուն իրա կա նաց նե լիս պետք է կի րառ վեն այն պի սի տեխ նի կա կան մի ջոց ներ, որոնք կեն դա նի նե րի, բու սա կա նու թյան և մար դու կյան քի ու առող ջու թյան հա մար ան վտանգ են և չեն

25

կա րող վնա սել ապ րանք նե րն ու տրանս պոր տային մի ջոց նե րը38։

Ապրանքը (բե ռը) ՀՀ մաք սային սահ ման հաս նե լուն պես, սահ մա նային մաք սային կե տում ան ցնում է ռա դիոակ տի վու թյան ստու գում։ Եթե բեռը Հայաստան է ներմուծվել բեռնատարով, ապա բեռը տեղափոխման ընդունած անձը (բեռնատարի վարորդը) ևս անցնում է ռադիոակտիվության ստուգում, ինչպես նաև՝ անձնագրային ստուգում:

Ռա դիոակ տի վու թյան ստու գում ան ցնե լուց հե տո ներ մուծ վող ապ րանքի բո լոր փաս տաթղ թե րը (այդ թվում՝ ապ րան քատ րանս պոր տային և ձեռք բեր ման փաս տաթղ թե րը) ներ կա յաց վում են սահմանային մաքսային կետի մաքսային տեսուչին: Բեռը (բեռնատարի դեպքում` բեռնատարով հանդերձ, երկաթգծային տրանսպորտի դեպքում՝ համապատասխան կոնտեյներով հանդերձ) մաքսային սահ-մա նային կե տում կշ ռում են, իսկ կշ ռու մից հե տո բեռն ուղեկցող փաս տաթղ թե րին կցվում է նաև կշռման կտ րո նը։

Ե թե ներ մուծ վող բե ռը են թա կա չէ անաս նա բու ժա կան, բու սա սա նի տա րա կան կամ սնն դամ թեր քի ան-վտան գու թյան հս կո ղու թյան, ապա մաք սային ծա ռայողն ան ց է կաց նում փաս տաթղ թային և նախ նա-կան ֆի զի կա կան զն նում։ Խախ տում նե րի բա ցա կա յու թյան դեպ քում բե ռը կնք վում և հա մա րա կալ վում է։

Բե ռի մեջ առան ձին հս կո ղու թյան են թա կա ապ րանք նե րի առ կա յու թյան դեպ քում դրանք ան ցնում են հա մա պա տաս խան անաս նա բու ժա կան, բու սա սա նի տա րա կան կամ սնն դի ան վտան գու թյան հս կո-ղու թյուն։ Հս կո ղու թյան փաս տաթղ թե րը ներ կա յաց վում են մաք սային մարմ նի ծա ռայո ղին, ով իրա կա-նաց նում է դրանց և բե ռի զն նում, որից հե տո բե ռը կնք վում և հա մա րա կալ վում է։

Բե ռը կն քե լուց և հա մա րա կա լե լուց հե տո սկա նա վոր վում է։ Բեռնատարով ներմուծված բեռի դեպքում բեռնատարն է սկանավորվում և գնում համապատասխան կա յա նա տե ղի։

Այնուհետև բեռի փաս տաթղ թե րը ներ կա յացվում են մաք սային սահմանային կետ՝ ձևա կեր պում նե ր կատարելու համար (բեռնատարով ներմուծված բեռի դեպքում՝ փաստաթղթերը ներկայացվում են բեռը տեղափոխման ընդունած անձի (վարորդի) կողմից)։ Ի դեպ, մաք սային կե տում մաք սային ձևա-կեր պում ներ կա տա րե լու հա մար առ կա են հա մա կարգ չային TWM հա մա կար գի հետ կապ ու նե ցող հա-մա կար գիչ ներ, որոնց մի ջո ցով ներ մու ծո ղը կա րող է բե ռի տվյալ նե րը մուտ քագ րել TWM հա մա կարգ։ Ընդ որում, ներ մու ծո ղը կա րող է ձևա կեր պում նե րը կա տա րել ինք նու րույն կամ մաք սային բրո քե րի օգ նու թյամբ:

Մաք սային սահ մա նային կե տում մաք սային ձևա կեր պում նե րից հե տո, ներ կա յաց ված փաս տաթղ թե րի հի ման վրա կազմ վում է փո խադր ման ամ փո փա գիր (2 օրի նա կից) (տե՛ս Հա վել ված 15)։ Փոխադրման ամփոփագրի ձևը և լրացման կարգը սահմանված է ՀՀ կառավարությանն առընթեր մաքսային պետական կոմիտեի 01.03.2006թ.-ի N 06/20-Ն հրամանով39։ Փոխադրման ամփոփագրում նշ վում են հետևյալ տվյալ նե րը.

1. ապ րան քի մա սին տվյալ նե րը (ան վա նու մը, քա նա կը, փա թե թա վո րու մը, տե ղե րի քա նա կը), 2. մաք սային ձևա կերպ ման գոր ծըն թա ցում գտն վող ապ րանք նե րը և տրանս պոր տային մի ջոց-

նե րը մեկ մաք սային մարմ նից մյու սը փո խադր ման ամ փո փագ րի հի ման վրա տեղափոխման ըն դու նած ան ձի, ինչ պես նաև ապ րանք ներ տե ղա փո խող կամ հաս ցեատեր հան դի սա ցող ան ձի մա սին տվյալ նե րը,

3. ապ րանք նե րի փո խադ րումն իրա կա նաց նող տրանս պոր տային մի ջո ցի մա սին տվյալ նե րը,4. ն շա նակ ման մաք սային մար մի նը և նշա նակ ման վայ րը (մաք սային պա հես տը),5. փո խադր ման ժամ կե տը, 6. ապ րանքն ու ղեկ ցող փաս տաթղ թե րի տվյալ նե րը,

38 Մաքսային հսկողությունը մաքսային մարմինների կողմից շարունակվում է նաև ապրանքների և տրանսպորտային միջոցների հայտարարագրման փուլում՝ մինչև հայտարարագրի ընդունումը, հաստատումը, այնուհետև՝ ապրանքների և տրանսպորտային միջոցների բաց թողումը: Մաքսային հսկողության իրականացման մեթոդիկան սահմանված է ՀՀ Կառավարության 24.03.2001թ.-ի N 236 որոշմամբ



26


7. փո խադր վող ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի նկատ մամբ մաք սային հս կո ղու-թյուն իրա կա նաց նե լու հա մար ան հրա ժեշտ այլ տե ղե կու թյուն նե րը (օ րի նակ` կա պա րակ նիք նե-րի հա մար նե րը):

Փո խադր ման ամ փո փա գիրը կցվում է մյուս փաս տաթղ թե րին և ու ղեկ ցում է բե ռը մինչև մաքսային պահեստ և նշա նակ ման մաք սային մար մին։ Բեռը մեկ մաքսային մարմնից մյուսը տեղափոխման ընդունած անձը փոխադրման իր պարտավորությունը ստանձնում է փոխադրման ամփոփագիրը ստորագրելու պահից: Մեկ մաքսային մարմնից մյուսը ապրանքների տեղափոխումը պետք է ավարտվի առավելագույնը 10 օրվա ընթացքում, բայց ոչ ուշ, քան փոխադրման ամփոփագրում նշված ժամկետի ընթացքում (բեռի նշանակման վայր հասնելու ժամկետը նշվում է փոխադրման ամփոփագրի «B» սյունակում): Իսկ բեռի նշանակման վայրը՝ համապատասխան մաքսային պահեստը, նշվում է փոխադրման ամփոփագրի «A» սյունակում:

27

3.4. Ժամանում մաքսային պահեստ և նշանակման մաքսային մարմին

Ներմ�ծող

կազմակերպ�թյ�ն(մաքսային բրոքեր)

Մաքսայինձևակերպ�մների

թ�յլտվ�թյ�ն

Բեռնատար

Մաքսային պահեստ

Մաքսային հսկող�թյանփաստաթղթեր 2 3

1

Ավարտելով փաստաթղթերի մաքսային ձևակերպումները, բեռի բոլոր փաստաթղթերը և փոխադրման ամփոփագիրը բեռի հետ մեկնում են նշանակման մաքսային մարմին։ Մինչ այդ սակայն բեռը պետք է մուտք գործի նշանակման վայրի համապատասխան մաքսային պահեստ, որը նշված է փոխադրման ամփոփագրում (ՀՀ-ում գործող մաքսային պահեստների ցանկը տե՛ս Հավելված 16-ում)։ Մաքսային պահեստ հասցվելուց հետո կատարում են հետևալ գործողությունները.

� բեռն ուղեկցող փաստաթղթերը ներկայացվում են մաքսային պահեստի աշխատակցին (բեռ-նա տարով ներմուծված բեռի դեպքում փաստաթղթերը ներկայացնում է բեռը տեղափոխ ման ընդունած անձը (բեռնատարի վարորդը)): Այնուհետև մաքսային պահեստի աշխատակիցները նշված փաստաթղթերը ներկայացնում են մաքսային տեսուչներին,

� բեռը կշռ վում է (բեռնատարի դեպքում` բեռնատարով հանդերձ, երկաթգծային տրանսպորտի դեպքում՝ համապատասխան կոնտեյներով հանդերձ),

� բեռին հատկացվում է համապատասխան պահպանման վայր (բեռնատարի դեպքում՝ կայանատեղի),

� ս տուգ վում են ապ րանքն ու ղեկ ցող փաս տաթղ թե րը, � այնուհետև մաքսային տեսուչին հանձնված փոխադրման ամփոփագրի տվյալները

համեմատվում են ավտոմատ համակարգչային համակարգում լրացված տվյալների հետ, � ստուգվում են տրանսպորտային միջոցների վրա ուղարկող մաքսային մարմնի կողմից դրված

մաքսային ապահովումների առկայությունը (օրինակ` կապարակնիքների առկայութունը), ինչպես նաև առանց մաքսային ապահովումները վնասելու տրանսպորտային միջոցների (բեռնարկղերի) բեռնաթափման կամ լրաբեռնման հնարավորությունը (այն իրականացվում է ներմուծողի մաքսային գործակալի և մաքսային տեսուչի ներկայությամբ), որից հետո`

� ե թե մաք սային կա նոն նե րի խախ տում ներ չեն ար ձա նագր վում, ապա թույ լատր վում է ապ-րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի մաք սային ձևա կեր պում նե րը,

� ե թե ար ձա նագր վում են մաք սային կա նոն նե րի խախ տում ներ (այդ թվում` եթե ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի հա մար ՀՀ օրենսդ րու թյամբ սահ ման ված ժամ կետ նե րում մաք-սային հայ տա րա րա գիր չի ներ կա յաց վում), ապա ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե-րի հայ տա րա րագ րու մը կա սեց վում է, և օրեն քով սահ ման ված կար գով սկս վում է մաք սային կա նոն նե րի խախ տում նե րի վե րա բե րյալ գոր ծի վա րույթ:

28


Ապրանքների տեղափոխումը համարվում է ավարտված այն պահից, երբ վերջիններս ներկայացվում են մաքսային պահեստ:

Մաքսային պահեստում բեռը պահվում է մինչև ապրանքի՝ նշանակման մաքսային մարմնում հայտարարագրումը, հետագա մաքսային հսկողությունը և բաց թողումը: Ներմուծողը բեռն ուղեկցող փաստաթղթերը ստանում է մաքսային տեսուչներից՝ բեռը նշանակման մաքսային մարմնում հայտարարագրելու նպատակով:

Ներմուծողն իրավունք ունի դիմելու մաքսային մարմին՝ արդեն կապարակնքված և մաքսային պահեստ մուտք գործած բեռը սեփական պահեստ տեղափոխելու համար՝ մինչև ապրանքների մաքսային հայտարարագրումը, հայտարարագրի ընդունումը և ապրանքների բաց թողումը:

Մինչև ապրանքի հայտարարագրման համար փաստաթղթերի նախապատրաստումը և հայտարարագրի ներկայացումը, եթե ինչ-ինչ պատճառներով մաքսային պահեստում բեռը չի կշռվել խորհուրդ է տրվում բեռն անպայման կշռել մաքսային պահեստի կշեռքով՝ պարզելու համար, թե արդյո՞ք առկա են տարբերություններ ապրանքի ձեռքբերման և ապրանքատրանսպորտային փաստաթղթերում նշված և մաքսային պահեստում կշռելուց հետո ստացված քաշերի միջև: Եթե կշռելուց հետո առկա են տարբերություններ ապրանքի ձեռքբերման և ապրանքատրանսպորտային փաստաթղթերում նշված քաշի և մաքսային պահեստում կշռելուց հետո ստացված քաշի միջև, ապա հայտարարագրում մաքսային պահեստի կշեռքի տվյալներից տարբերվող քաշ հայտարարագվելու դեպքում հետագայում մաքսային մարմնի կողմից հայտարարագիրը կարող է չընդունվել կամ ընդունվելուց հետո սխալներ հայտնաբերվելու դեպքում կարող է արձանագրվել մաքսային կանոնների խախտում:

29

3.5. մաքսային ձևակերպումներ

Մաքսայինձևակերպ�մների

թ�յլտվ�թյ�ն

Հայտարարագիր



Ներմ�ծողկազմակերպ�թյ�ն(մաքսային բրոքեր)

1

2

3

4

Ապ րանք նե րը և տրանս պոր տային մի ջոց նե րը Հա յաս տա նի մաք սային տա րածք ներս բե րե լուց և սահ-ման ված կար գով հա մա պա տաս խան մաք սային պա հեստ փո խադր վե լուց հե տո, դրանք պետք է մաք-սային մարմ նում հայ տա րա րագր վեն ներ մու ծո ղի կող մից: Բեռ նա մաք սային հայ տա րա րա գի րը լրաց-նե լու հա մար ի թիվս այլ հար ցե րի պար տա դիր կար գով պետք է ճշգրտ վեն՝

� ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի ծագ ման եր կի րը, � ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի մաք սային ռե ժի մը, � ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի մաք սային ար ժե քը։

3.5.1. Ապրանքի ծագման երկրի որոշում

Ապրանքի ծագման երկիր է համարվում այն երկիրը, որտեղ դա ամբողջությամբ արտադրվել է կամ վերջին անգամ ենթարկվել է բավարար վերամշակման` համաձայն մաքսային օրենսգրքով սահման-ված չափանիշների: Որպես ծագման երկիր կարող է համարվել նաև երկրների խումբը, մաքսային միությունը, աշխարհի որևէ տարածաշրջանը կամ երկրի որևէ տարածաշրջանը: Ապրանքների ծագման երկրի որոշման կարգը նկարագրված է սույն ուղեցույցի 3.1.3 կետում: Ապրանքի ծագման երկրի որոշման ժամանակ ամբողջությամբ մեկ երկրում արտադրված լինելու չափանիշները, բավարար վերամշակման չափանիշները, ինչպես նաև ապրանքի ծագման երկրի որոշման կանոնների հատուկ դրույթները սահմանված են ՀՀ մաքսային օրենսգրքի 160-163-րդ հոդվածներում:

Հայաստանի մաքսային սահմանով տեղափոխվող ապրանքների նկատմամբ միջազգային պայմանագրերով սահմանված արտոնություններ կիրառելու համար պարտադիր կարգով պահանջվում է ապրանքի ծագման վկայական կամ հավաստագիր: Սակայն ծագման վկայականի կամ հավաս-տագրի բացակայությունը չի կարող հիմք լինել Հայաստանի մաքսային սահմանով ապրանքների տեղափոխումն արգելելու համար: ՀՀ իրավասու մարմինների կողմից ծագման երկրի որոշման կամ հաստատման եղանակի կամ այդ եղանակով որոշված ծագման երկրի հետ անհամաձայնության դեպքում հայտարարատուն կարող է դիմել ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ կամ բողոքարկել դատարան: ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ-ը

30


պարտավոր է մեկամսյա ժամկետում քննարկել դիմումը և տեղյակ պահել դիմողին: Բողոքարկումը չի ազատում հայտարարատուին սահմանված ժամկետում բողոքարկման առարկայի հետ կապված պարտավորությունների կատարումից:

3.5.2. մաք սային ռե ժի մի որո շում

Մաք սային ռե ժիմ է հա մար վում մաք սային քա ղա քա կա նու թյունն իրա գոր ծող կա նոն նե րի հա մա խում-բը, որը որո շում է մաք սային սահ մա նով ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի տե ղա փոխ ման նպա տա կը և կա նո նա կար գում է մաք սային սահ մա նով ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի տե ղա փոխ ման կա պակ ցու թյամբ առա ջա ցող հա րա բե րու թյուն նե րը: Մաք սային գոր ծի իրա կա նաց ման նպա տա կով սահ ման վում են հետևյալ մաք սային ռե ժիմ նե րը`

� ներ մու ծում` ազատ շր ջա նա ռու թյան հա մար � վե րա ներ մու ծում � տա րան ցիկ փո խադ րում � ներ մու ծում մաք սային պա հեստ � ներ մու ծում ան մաքս առևտ րի խա նութ � ժա մա նա կա վոր ներ մու ծում` վե րամ շակ ման հա մար � ժա մա նա կա վոր ներ մու ծում � ժա մա նա կա վոր ար տա հա նում � ներ մու ծում ազատ մաք սային պա հեստ � ժա մա նա կա վոր ար տա հա նում` վե րամ շակ ման հա մար � ար տա հա նում` ազատ շր ջա նա ռու թյան հա մար � վե րաար տա հա նում � սե փա կա նու թյան իրա վուն քից հրա ժա րում` հօ գուտ պե տու թյան � ոչն չա ցում � ներ մու ծում ազատ տն տե սա կան գո տի � օ րեն քով կա րող են սահ ման վել այլ մաք սային ռե ժիմ ներ:

Ան կախ ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի բնույ թից և քա նա կից` ան ձն իրա վունք ու նի ընտ րել կամ փո խել մաք սային ռե ժի մը, եթե օրեն քով այլ բան նա խա տես ված չէ: Հա յաս տա նի մաք-սային սահ մա նով ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի տե ղա փոխ ման հա մար սահ ման ված մաք սային ռե ժի մը կա րող է փո փոխ վել դրանց բաց թո ղու մից հե տո այն ժա մա նա կա հատ վա ծում, որի ըն թաց քում դրանք գտն վում են մաք սային հս կո ղու թյան ներ քո: Տվյալ կար գը չի կի րառ վում «ներ-մու ծում ազատ մաք սային պա հեստ» և «ներ մու ծում ազատ տն տե սա կան գո տի» մաք սային ռե ժիմ նե-րի փո փո խու թյուն նե րի նկատ մամբ: «Ներ մու ծում ազատ մաք սային պա հեստ» և «Ներ մու ծում ազատ տն տե սա կան գո տի» մաք սային ռե ժիմ նե րը կա րող են փո փոխ վել Հա յաս տա նի մաք սային սահ մա-նով դրանց բաց թո ղու մից հե տո այն ժա մա նա կա հատ վա ծում, որի ըն թաց քում դրանք հա մա պա տաս-խա նա բար պահ պան վում են ազատ մաք սային պա հես տում կամ գտն վում են ազատ տն տե սա կան գո տում: «Ժա մա նա կա վոր ներ մու ծում», «ժա մա նա կա վոր ներ մու ծում՝ վե րամ շակ ման հա մար», «ժա-մա նա կա վոր ար տա հա նում՝ վե րամ շակ ման հա մար» մաք սային ռե ժիմ նե րով տե ղա փոխ վող ապ րանք-նե րի նույ նա կա նա ցումն իրա կա նաց վում է ՀՀ կա ռա վա րու թյան 01.09.2005թ.-ի N 1593-Ն որոշ մամբ սահ ման ված կար գով40:

« Ներ մու ծում` ազատ շր ջա նա ռու թյան հա մար» ռե ժի մը կարգավորում է ապրանքների և տրանսպորտային միջոցների ներմուծումը Հայաստանի մաքսային տարածք՝ առանց հետագա արտահանման պարտավորության: Ապրանքները ներմուծվում են վերջնական սպառման համար՝ ներմուծման բոլոր պահանջների կատարումից հետո.



31

� բոլոր կիրառելի մաքսային վճարները վճարված են, � բոլոր կիրառելի թույլտվությունները և հավաստագրերը (ոչ սակագնային միջոցներ)

ներկայացվել են։

Ներմուծման համար անհրաժեշտ բոլոր ձևակերպումներն ավարտելուց հետո այս ռեժիի ներքո ներմուծվող ապրանքները ձեռք են բերում նույն կարգավիճակը, ինչ տեղական արտադրության ապրանքները։ Օրինակ, դրանք կարող են տեղափոխվել, պահեստավորվել վաճառվել և այլն, առանց հետագա մաքսային ձևակերպումների։

Այս ռեժիմի ներքո ապրանքներ տեղափոխող անձն ազատվում է մաքսային վճարների վճարումից, եթե ապրանքները և տրանսպորտային միջոցներն ոչնչացել կամ անվերադարձ կորսվել են անհաղթահարելի ուժի ազդեցության, բնական մաշվածության կամ տեղափոխման ոչ բնականոն պայմանների հետևանքով կամ ՀՀ պետական մարմինների պաշտոնատար անձանց գործողությունների կամ անգործության հետևանքով, և այդ փաստը հաստատվում է փաստաթղթերով:

« Վե րա ներ մու ծում» ռե ժի մը կար գա վո րում է Հա յաս տա նի մաք սային տա րած քից արտահանված ապ-րանք նե րի հե տա գա ներ մու ծու մը: Ի տարբերություն «Ներմուծում ազատ շրջանառության համար» ռեժիմի այս ռե ժի մի շր ջա նակ նե րում`

� գանձ վում են միայն մաք սավ ճար ներ, բա ցա ռու թյամբ «ժա մա նա կա վոր ար տա հա նում` վե րամ-շակ ման հա մար» մաք սային ռե ժի մով ար տա հան ված ապ րանք ների ներմուծման դեպքերի,

� չեն կիրառվում ոչ սակագնային միջոցներ, բացառությամբ սպառողների շահերի պաշտպա-նությանն ուղղված միջոցների։

Ի դեպ, «ար տա հա նում` ազատ շր ջա նա ռու թյան հա մար» մաք սային ռե ժի մով ար տա հան ված ապրանքները մեկ տարվա ընթացքում ներ մուծ ելու դեպ քում՝ վե րա դարձ վում են նախ կի նում դրանց ար տա հան ման հա մար գանձ ված մաք սա տուր քի գու մար նե րը։

« Ներ մու ծում մաք սային պա հեստ» ռե ժի մը կար գա վո րում է ապ րանք նե րը մաք սային պա հեստ նե-րում մաք սային հս կո ղու թյան ներ քո պահ պա նե լու նպա տա կով ՀՀ ներ մու ծե լը: Այս ռեժիմը կարող է կիրառվել այն ապրանքների համար, որոնց ներմուծումը Հայաստանի տարածք արգելված չէ։ Այն ապրանքի սեփականատիրոջը հնարավորություն է տալիս պահպանել ՀՀ ներմուծված ապրանքը, մինչև դրա մաքսազերծումը կամ վերաարտահանումը։ Մաք սային այս ռե ժի մի շրջա նակ նե րում`

� գանձվում է միայն մաք սավ ճա ր, � չեն կի րառ վում ոչ սա կագ նային կար գա վոր ման մի ջոց ներ, բա ցա ռու թյամբ մաք սային

օրենսգրքով այս մաք սային ռե ժի մի հա մար սահ ման ված դեպ քե րի:

«Ներ մու ծում մաք սային պա հեստ» ռե ժի մով ապ րանք նե րը կա րող են պահ վել մինչև մեկ տա րի ժամ կե-տով: Այդ պահ պան ման ժամ կե տը կա րող է սահ մա նա փակ վել մաք սային մար մին նե րի կող մից` ել նե լով ապ րանք նե րի օգ տա գործ ման ժամ կե տից և պահ պան ման առանձ նա հատ կու թյուն նե րից: «Ներ մու ծում մաք սային պա հեստ» ռե ժի մով ապ րանք նե րի ժամ կե տը լրա նա լուց հե տո ապ րանք նե րը տաս նօ րյա ժամ կե տում են թա կա են հայ տա րա րագր ման մաք սային այլ ռե ժի մով կամ հանձն ման մաք սային մար մին նե րի պա տաս խա նա տու պահ պա նու թյա նը: Մաքսային պահեստում գտնվող ապրանքների նկատմամբ թույլատրվում է միայն հետևյալ գործողությունների իրականացումը՝

� մաք սային մարմ նի թույլտ վու թյամբ ապ րանք նե րի նա խա պատ րաս տում հե տա գա առաք ման և վա ճառ քի հա մար, խմ բա քա նակ նե րի բա ժա նում, տե սա կա վո րում, փա թե թա վո րում, վե րա-փա թե թա վո րում, մակն շում, բեռ նում, բեռ նա թա փում, դրոշ մա վո րում և ցան կա ցած այլ գոր-ծո ղու թյուն, որը չի հան գեց նում ապ րան քի հատ կա նիշ նե րի և նպա տա կային նշա նա կու թյան փո փո խու թյան:

32


« Ներ մու ծում ան մաքս առևտ րի խա նութ» ռե ժի մը կար գա վո րում է ապ րանք նե րի ներ մու ծու մը Հա յաս-տա նի տա րած քում գտն վող ան մաքս առևտ րի խա նութ ներ, ինչ պես նաև դրան ցից ապ րանք նե րի վա-ճառ քի հետ կապ ված հա րա բե րու թյուն նե րը։ Մաք սային այս ռե ժի մի շր ջա նակ նե րում՝

� մաք սային վճար ներ չեն գանձ վում, բա ցա ռու թյամբ մաք սավ ճա րի, � չեն կի րառ վում ոչ սա կագ նային կար գա վոր ման մի ջոց ներ, բա ցա ռու թյամբ սպա ռող նե րի շա հե-

րի պաշտ պա նու թյանն ուղղ ված մի ջոց նե րի։

« Ժա մա նա կա վոր ներ մու ծում` վե րամ շակ ման հա մար» ռե ժի մը հնարավորություն է տալիս առանց մաքսային վճարների (բացառությամբ մաքսավճարի) Հայաստանի մաքսային տարածք ներմուծել հումք կամ կիսաֆաբրիկատներ՝ վե րամ շակ ման նպա տա կով և հե տա գա ար տա հան ման պայ մա նով: Այն հնարավորություն է տալիս հումք կամ կիսաֆաբրիկատ ներմուծող տեղական արտադրողներին նվազեցնել արտադրական ծախսերը։ Ի տարբերություն «Ժամանակավոր ներմուծում» մաքսային ռեժիմի՝ այս ռե ժի մի շր ջա նակ նե րում կա րող է իրա կա նաց վել՝

� ան մի ջա կա նո րեն տվյալ ապ րանք նե րի վե րամ շա կում կամ մշա կում, � նոր ապ րանք նե րի պատ րաս տում, այդ թվում՝ ապ րանք նե րի հա վա քակ ցում, հա վա քում, կազ-

մա տում, � ապ րանք նե րի վե րա նո րո գում, այդ թվում՝ դրանց վե րա կանգ նում, բա ղադ րա մա սե րի փո խա րի-

նում, դրանց սպա ռո ղա կան հատ կու թյուն նե րի վե րա կանգ նում:

Հայ տա րա րա տուի դի մու մի հի ման վրա վե րամ շակ ման նպա տա կով ապ րանք նե րի ներ մու ծու մը թույ-լատր վում է մաք սային մար մին նե րի կող մից մեկ տա րին չգե րա զան ցող ժամ կե տով:

« Ժա մա նա կա վոր ներ մու ծում` վե րամ շակ ման հա մար» ռե ժի մով ներ մուծ ված ապ րանք նե րը սահ ման-ված ժամ կե տում չար տա հա նե լու կամ մաս նա կի ար տա հա նե լու դեպ քում, ներ մու ծո ղը պար տա վոր է`

� դ րանց ար տա հան ման հա մար սահ ման ված ժամ կե տի լրա նա լուն հա ջոր դող տասն օր վա ըն-թաց քում այդ ապ րանք նե րը վե րա հայ տա րա րագ րել «ներ մու ծում` ազատ շր ջա նա ռու թյան հա մար» մաք սային ռե ժի մով` վճա րե լով նա խա տես ված մաք սային վճար նե րը և դրանք սահ-ման ված ժամ կե տից ուշ վճա րե լու հա մար օրեն քով սահ ման ված տույ ժե րը` հաշ վարկ ված ապ-րանք նե րի ներ մուծ ման օր վա նից, կամ`

� դ րանց ար տա հան ման հա մար սահ ման ված ժամ կե տի ըն թաց քում ապ րանք ներն ար տա հա նե-լու դեպ քում վճա րել՝ մաք սային վճար նե րը ժամ կե տից ուշ վճա րե լու հա մար սահ ման ված տույ-ժե րը` հաշ վարկ ված այդ ապ րանք ներն ար տա հա նե լու հա մար սահ ման ված ժամ կե տի ավար տի օր վա նից:

« Ժա մա նա կա վոր ներ մու ծում» ռե ժի մը նախատեսում է ապրանքների ներմուծում ՀՀ մաքսային տարածք առանց մաքսային վճարների գանձման (բացառությամբ մաքսավճարի)՝ դրանց հե տա գա ար տա հան ման պայ մա նով։ Ի տարբերություն «Ժամանակավոր ներմուծում` վերամշակման համար» ռեժիմի՝ այս ռեժիմով ներմուծված ապրանքները ենթակա չեն վերամշակման կամ ձևափոխման և պետք է վերաարտահանվեն նույն տեսքով, ինչպես ներմուծվել են։

Ապ րանք նե րի բաց թո ղու մը «ժա մա նա կա վոր ներ մու ծում» ռե ժի մով թույ լատր վում է հայ տա րա րա տուի խնդ րար կած ժամ կե տով, բայց ոչ ավե լի, քան մեկ տա րի ժամ կե տով։

ՀՀ կա ռա վա րու թյան որոշ մամբ կա րող է թույ լատր վել պե տու թյան կա րիք նե րի, գի տա հե տա զո տա կան, կր թա կան, մշա կու թային, մարդ կանց և կեն դա նի նե րի առող ջու թյան պաշտ պա նու թյան, շր ջա կա մի-ջա վայ րի պահ պա նու թյան նպա տակ նե րով, ինչ պես նաև ընտր ված կազ մա կեր պու թյուն նե րի և ան հատ ձեռ նար կա տե րե րի կող մից ներդ րու մային ծրագ րե րի շր ջա նակ նե րում ներ մուծ ված, նե րա ռյալ ֆի նան-

33

սա կան վար ձա կա լու թյամբ տր ված ԱՏ ԳԱԱ 84-89 -ը41 ապ րան քային ծած կագ րին դաս վող, ապ րանք-նե րի հա մար «ժա մա նա կա վոր ներ մու ծում» մաք սային ռե ժի մի ժամ կե տի եր կա րաձ գու մը մեկ տա րուց ավե լի ժամ կե տով:

Եթե ապ րանք նե րի ժա մա նա կա վոր ներ մուծ ման նկատ մամբ ՀՀ պե տա կան այլ մար մին նե րի կող մից կի րառ վում են ՀՀ օրենսդ րու թյամբ նա խա տես ված ոչ սա կագ նային կար գա վոր ման մի ջոց ներ, ապա ապ րանք նե րի ժա մա նա կա վոր ներ մու ծու մը չի կա րող թույ լատր վել (կամ ժա մա նա կա վոր ներ մուծ ման թույլտ վու թյան ժամ կե տը չի կա րող եր կա րաձգ վել) ավե լի եր կար ժամ կետ նե րում, քան ոչ սա կագ նային կար գա վոր ման այդ մի ջոց նե րով նա խա տես ված ներն են:

«Ժա մա նա կա վոր ներ մու ծում» ռե ժի մով ներ մուծ ված ապ րանք նե րը սահ ման ված ժամ կե տում չար-տա հա նե լու կամ մաս նա կի ար տա հա նե լու դեպ քում ապ րանք ներ տե ղա փո խող ան ձը պար տա վոր է այդ ապ րանք նե րի ար տա հան ման հա մար սահ ման ված ժամ կե տի լրա նա լուն հա ջոր դող տասն օր վա ըն թաց քում դրանք վե րա հայ տա րա րագ րել «ներ մու ծում` ազատ շր ջա նա ռու թյան հա մար» կամ «վե-րա ներ մու ծում» մաք սային ռե ժի մով` վճա րե լով այդ ռե ժի մով նա խա տես ված մաք սային վճար նե րը և դրանք սահ ման ված ժամ կե տից ուշ վճա րե լու հա մար օրեն քով սահ ման ված տույ ժե րը` հաշ վարկ ված այդ ապ րանք ներն ար տա հա նե լու հա մար սահ ման ված ժամ կե տի ավար տի պա հից։

« Ներ մու ծում ազատ մաք սային պա հեստ» ռե ժի մը կար գա վո րում է ազատ մաք սային պա հեստ նե-րում պահ պա նե լու նպա տա կով Հա յաս տան ապ րանք նե րի ներ մու ծու մը: Այն չի կարող կիրառվել ՀՀ տարածք ներմուծման և արտահանման համար արգելված ապրանքների նկատմամբ: Համաձայն միջազգային փորձի և ՀՀ օրենսդրության Հայաստանի Հանրապետության տարածքում կարող են լինել ազատ մաքսային պահեստներ, որոնց տարածքները համարվում են Հայաստանի մաքսային տարածքից դուրս գտնվող տարածքներ, իսկ այստեղ մուտք գործած ապրանքները համարվում են Հայաստանի մաքսային տարածքից դուրս գտնվող ապրանքներ:

Այս մաք սային ռե ժի մի շր ջա նակ նե րում մաքսային վճարներ չեն գանձ վում (բա ցա ռու թյամբ մաք-սավճա րի) և չեն կի րառ վում ոչ սա կագ նային կար գա վոր ման մի ջոց ներ:

« Ներ մու ծում ազատ մաք սային պա հեստ» ռե ժի մով բաց թողն ված ապ րանք նե րը Հա յաս տա նի մաք-սային տա րածք կա րող են ներ մուծ վել «ներ մու ծում` ազատ շր ջա նա ռու թյան հա մար» մաքսային ռե ժի-մով։ Իսկ Հա յաս տա նի տա րած քից կա րող են ար տա հան վել «ար տա հա նում` ազատ շր ջա նա ռու թյան հա մար» կամ «վե րաար տա հա նում» ռե ժիմ նե րով` առանց մաք սային վճար նե րի գանձ ման և ոչ սա-կագնային կար գա վոր ման մի ջոց նե րի կի րառ ման:

Այս ռեժիմով ներմուծված ապրանքները կարող են պահպանվել երեք տարի ժամկետով, իսկ դրանց նկատմամբ, պահպանումից բացի, կարող են կիրառվել հետևյալ գործողությունները.

� ապրանքների նախապատրաստում հետագա առաքման և վաճառքի համար, խմբաքանակների բաժանում, տեսակավորում, փաթեթավորում, վերափաթեթավորում, մակնշում, բեռնում, բեռնաթափում, դրոշմավորում և ցանկացած այլ գործողություն, որը չի հանգեցնում ապրանքի հատկանիշների և նպատակային նշանակության փոփոխության.

� մեծածախ վաճառք:

41 Միջուկային ռեակտորներ, կաթսաներ, սարքավորումներ և մեխանիկական հարմարանքներ, դրանց մասեր; էլեկտրական մեքենաներ և սարքավորումներ, դրանց մասեր, ձայնագրող և ձայնավերարտադրող սարքեր, սարքեր` հեռուստատեսային պատկերի և ձայնի գրանցման ու վերարտադրության համար, դրանց մասեր և պարագաներ; երկաթգծի լոկոմոտիվներ կամ տրամվայի շարժիչավոր վագոններ, շարժակազմ և դրանց մասեր, երկաթգծի կամ տրամվայների ուղեգծային սարքավորումներ և սարքեր և դրանց մասեր, բոլոր տեսակի մեխանիկական (ներառյալ` էլեկտրամեխանիկական) ազդանշանային սարքավորումներ; ցամաքային տրանսպորտային միջոցներ, բացի գնացքների և տրամվայների շարժակազմերից, և դրանց մասեր ու պարագաներ; թռչող ապարատներ, տիեզերական ապարատներ և դրանց մասեր; նավեր, նավակներ և լողարկող կառուցվածքներ։

34


« Ներ մու ծում ազատ տն տե սա կան գո տի» ռե ժի մը կար գա վո րում է ազատ տն տե սա կան գո տու տա-րածք ապ րանք ներ ներ մու ծե լը, այդ տա րած քից ապ րանք ներ ար տա հա նե լը, ինչ պես նաև այդ գո-տում թույ լատր ված գոր ծու նեու թյուն ծա վա լե լու հետ կապ ված հա րա բե րու թյուն նե րը: Այն չի կարող կիրառվել Հայաստանի տարածք ներմուծման և արտահանման համար արգելված ապրանքների նկատմամբ։ Թմրամիջոցները, հոգեմետ նյութերը, զենքը, զինամթերքը և այն ապրանքները, որոնք համարվում են սահմանափակ շրջանառության օբյեկտներ, ազատ տնտեսական գոտու տարածք կարող են ներմուծվել համապատասխան թույլտվության առկայության դեպքում։ Ազատ տնտեսական գոտի ապրանքների ներմուծման դեպքում չեն գանձ վում մաք սային վճար ներ (բա ցա ռու թյամբ մաք-սավ ճա րի) և չեն կի րառ վում ոչ սա կագ նային կար գա վոր ման մի ջոց ներ, բա ցա ռու թյամբ օրենսդ րու-թյամբ սահ ման ված մի ջոց նե րի:

Ինչպես և ազատ մաքսային պահեստները, ազատ տնտեսական գոտիների տարածքները հա մար վում են Հա յաստանի մաքսային տարածքից դուրս գտնվող տարածքներ։ « Ներ մու ծում ազատ տն տե սա կան գո տի» ռե ժի մով ապ րանք նե րը կա րող են պահ պան վել ան ժամ կետ: Նշ ված ժամ կե տը կա րող է սահ մա-նա փակ վել մաք սային մար մին նե րի կող մից՝ ել նե լով ապ րանք նե րի պի տա նե լիու թյան ժամ կետ նե րից: Այդ ժամ կե տը լրա նա լուց հե տո, տաս նօ րյա ժամ կե տում, ապ րան քը են թա կա է հայ տա րա րագր ման՝ մաք սային այլ ռե ժի մով կամ հանձն ման՝ մաք սային մար մին նե րի պա տաս խա նա տու պահ պա նու թյա նը։

Այս ռեժիմով ներմուծված ապրանքների նկատմամբ կարող են կիրառվել հետևյալ գործողությունները.

«Ներմուծում ազատ տնտեսական գոտի» ռեժիմով բաց թողնված ապրանքների նկատմամբ կարող են կիրառվել հետևյալ գործողությունները՝

ա) ապրանքների պահպանություն.բ) ապրանքների նախապատրաստում՝ հետագա առաքման և վաճառքի համար, խմբաքանակ-

ների բաժանում, տեսակավորում, փաթեթավորում, վերափաթեթավորում, մակնշում, բեռնում, բեռնաթափում, դրոշմավորում.

գ) ապրանքների վերամշակում.դ) օգտագործում ազատ տնտեսական գոտում շինարարության ընթացքում.ե) օգտագործում՝ որպես օժանդակ նյութ, գործիք կամ սարքավորում, նշված գործողությունների

իրականացման ընթացքում,զ) ոչնչացում:

Ի դեպ, ազատ տնտեսական գոտու տարածքում արգելվում է այդտեղ գտնվող ապրանքների մանրածախ վաճառքը ։

« Սե փա կա նու թյան իրա վուն քից հրա ժա րում` հօ գուտ պե տու թյան» մաք սային ռե ժի մի ներքո ապ րանք-նե րն ան հա տույց կարգով հանձ նվու մ են պետությանը՝ առանց մաքսային վճարների գանձման և ոչ սա կագ նային կար գա վոր ման մի ջոց ների կիրառման (բա ցա ռու թյամբ սպա ռող նե րի շա հե րի պաշտ պա-նու թյանն ուղղ ված մի ջոց նե րի)։ Այն ապրանքների ցանկը, որոնց նկատմամբ չի կարող կիրառվել «սե-փա կա նու թյան իրա վուն քից հրա ժա րում` հօ գուտ պե տու թյան» ռե ժի մը, սահմանված է ՀՀ կառավարու-թյան 2000 թվականի դեկտեմբերի 31-ի թիվ 902 որոշմամբ:

«Ոչն չա ցում» մաք սային ռե ժի մի դեպքում ներմուծվող ապրանքները ոչն չա ցվու մ են մաք սային հս-կո ղու թյան ներ քո` դրանց հե տա գա օգ տա գոր ծումն ան հնա րին դարձ նե լու նպա տա կով: Այս ռեժիմի շրջանակներում մաքսային վճարներ չեն գանձվում (բացառությամբ մաքսավճարի), իսկ ապրանքների ոչնչացումն իրականացվում է ապրանքներ տեղափոխող անձի հաշվին:

«Ոչն չա ցում» մաք սային ռե ժի մի կի րառ ման կար գը սահ ման ված է ՀՀ կա ռա վա րու թյան 31.12.2000թ.-ի N 901 որոշ մամբ42:



35

3.5.3. մաք սային ար ժե քի որո շում

ՀՀ մաք սային սահ մա նով տե ղա փոխ վող ապ րանք նե րի մաք սային ար ժե քը որոշ վում է ար ժե քային (ադ վա լո րային) մաք սային վճար նե րի հաշ վարկ ման, ար ժե քային ձևով սահ ման ված ոչ սա կագ նային կար գա վոր ման մի ջոց նե րի կի րառ ման և մաք սային վի ճա կագ րու թյան վար ման նպա տա կով:

Ապ րանք նե րի մաք սային ար ժե քի որոշ ման կարևոր քայլերն են. 1. ապ րանք նե րի մաք սային դա սա կարգ ման ծած կագ րե րի որո շումը,2. ծագ ման երկ րի որո շումը,3. մաք սային ար ժե քի որոշ ման մե թո դի որո շումը,4. մաք սային ար ժե քի հաշ վար կումը։

Ապ րանք նե րի մաք սային դա սա կարգ ման ծած կագ րե րի որո շու մը օգ տա գործ վում է տար բեր նպա տակ-նե րով, նե րա ռյալ` դրանց հի ման վրա վճար ման են թա կա մաք սային տուր քե րի չա փի որո շու մը կամ ներ մուծ վող ապ րանք նե րի նկատ մամբ կի րառ վող ռե ժի մի որո շու մը: Դա կա րող է վե րա բե րել, մաս նա-վո րա պես, ար տո նյալ ռե ժիմ ու նե ցող որոշ ապ րանք նե րին, որոնք օրի նակ՝ ազատ ված են հար կե րից կամ ու նեն հար կային այլ ար տո նու թյուն ներ, ինչ պես նաև նոր ապ րանք նե րին (կարևոր է հատ կա պես էլեկտ րատեխնիկայի ոլոր տում), եր կա կի նշա նա կու թյան ապ րանք նե րին:

Ո րոշ դեպ քե րում կա րող է պա հանջ վել, որ ներ մու ծող նե րը ներ կա յաց նեն ապ րանք նե րի ծագ ման մա սին փաս տաթղ թեր (հատ կա պես, եթե ապ րանք նե րի և(կամ) փա թեթ նե րի վրա չկան նշում ներ ար տադ րող (ծագ ման) երկ րի մա սին), նույ նիսկ եթե տվյալ դեպ քում ար տո նյալ ռե ժի մի կի րա ռու թյան հարց չկա:

Հա մա ձայն ՀՀ մաք սային օրենսգր քի գո յու թյուն ու նեն մաք սային ար ժե քի որոշ ման 6 մե թոդ, որոնք հա մա պա տաս խա նում են Առևտ րի հա մաշ խար հային կազ մա կեր պու թյան պա հանջ նե րին43: Դրանք են`

1. մաք uային ար ժե քի որո շումն` ըստ գոր ծար քի գնի մե թո դի,2. մաք uային ար ժե քի որո շումն` ըuտ նույն ապ րանք նե րի գոր ծար քի գնի,3. մաք uային ար ժե քի որո շումն` ըuտ հա ման ման ապ րանք նե րի գոր ծար քի գնի,4. Հա յաu տա նի ներ քին շու կա յում ապ րան քի միավո րի իրաց ման գնի հի ման վրա ՀՀ մաք uային

uահ մա նով տե ղա փոխ վող ապ րանք նե րի մաք uային ար ժե քի որո շում,5. մաք uային ար ժե քի որո շումն` ըuտ հաշ վար կային ար ժե քի,6. մաք uային ար ժե քի որոշ ման պա հուu տային մե թոդ:

Մաք սային ար ժե քի որոշ ման մե թոդ նե րից յու րա քան չյուրն ու նի իր օրենսդ րա կան44 և գործ նա կան կի-րառ ման առանձ նա հատ կու թյուն նե րը: Մաք սային հայ տա րա րագ րի մեջ ապ րան քի մաք սային ար ժե քի որոշ ման մե թո դը լրաց վում է 43-րդ սյու նա կում, որ տեղ նշ վում է Մ.Ա .Մ. (մաք սային ար ժե քի որոշ-ման մե թոդ), այ նու հետև՝ կի րառ ված մաք սային մե թո դի հա մա րը: Բա ցի բեռ նա մաք սային հայ տա րա-րագրից՝ ապ րանք նե րի մաք սային ար ժե քի կա պակ ցու թյամբ ներ մու ծո ղը կամ նրա կող մից լիազոր ված ան ձը պետք է լրաց նի նաև առան ձին՝ մաք սային ար ժե քի ման րա մաս նու թյուն նե րի հայ տա րա րա գիր՝

ա) ՄՀ.1 (տե՛ս Հա վել ված 17) - եթե ապ րան քի մաք սային ար ժե քը որոշ վում է գոր ծար քի գնի մե թո-դով (1 -ին մե թոդ),

բ) ՄՀ.2 (տե՛ս Հա վել ված 17) - եթե ապ րան քի մաք սային ար ժե քը որոշ վում է մաք սային ար ժե քի որոշ ման մյուս հա ջոր դող մե թոդ նե րից որևէ մե կով (2-6-րդ մե թոդ ներ)։ Սա կայն վեր ջինս լրաց-նե լը պար տա դիր չէ:

Մաք սային ար ժե քի ման րա մաս նու թյուն նե րի հայ տա րա րագ րի լրաց ման կար գը, նշ ված հայ տա-րա րագ րե րի ձևե րը սահ ման ված են ՀՀ պե տա կան եկա մուտ նե րի նա խա րա րու թյան 26.02.2001թ -ի N 02/207 հրա մա նով45:

43 Մաքսերի և առևտրի 1994թ. գլխավոր համաձայնագրի (GATT) VII Հոդվածի իրականացման մասին համաձայնագիր

44 ՀՀ կառավարության 2002 թվականի դեկտեմբերի 5-ի N 2170-Ն որոշում



36


Մաք սային ար ժե քի որոշ ման նշյալ մե թոդ նե րից, ըստ էու թյան, միայն մեկն է (մաք uային ար ժե քի որոշ-ման գոր ծար քի գնի մե թոդ) որոշ վում և հայ տա րա րագր վում հայ տա րա րա տուի կող մից:

Մաք սային ար ժե քի որո շու մը գոր ծար քի գնի մե թո դով

Գործարքի գնի մեթոդը ՀՀ մաքսային օրենսգրքով համարվում է մաքսային արժեքի որոշման առա-ջին և հիմնական մեթոդը։ Այն հիմնված է ապրանքի գնի վրա, որը փաu տա ցի վճար վել է, են թա կա է վճար ման կամ պետք է վճար վեր ապ րան քը ներ մուծ ման եր կիր ար տա հա նե լու նպա տա կով ձեռք բե-րե լու և մինչև ՀՀ մաք uային uահ մա նը տե ղա փո խե լու հա մար:

Մաք uային uահ մա նով տե ղա փոխ վող ապ րանք նե րի մաք uային ար ժե քը գոր ծար քի գնի մե թո դով հաշ-վար կե լու հա մար հայ տա րա րա տուի կող մից մաք uային հայ տա րա րագ րի հետ միաuին պետք է ներ կա-յաց վի.

� ար տա հան ման երկ րում ապ րանք նե րի ձեռք բեր ման փաս տա թուղ թը (հա շիվ -ապ րան քա գի րը կամ դրան փո խա րի նող այլ փաu տա թուղթ): Նշ ված փաս տա թուղ թը առնվազն պետք է պա-րու նա կի փաս տաթղ թի տր ման ամիս -ամ սա թի վը, հեր թա կան հա մա րը, վա ճա ռո ղի (ա ռա քո-ղի) և գնոր դի (ներ մու ծո ղի) ան վա նու մները, ապ րան քի ման րա մասն նկա րա գի րը (ան վա նու մը, առ կա յու թյան դեպ քում` ապ րան քային նշա նը կամ առևտ րային ան վա նու մը), քա նա կը, չա փի միավո րը, միավոր ար ժե քը, քա շը, ընդ հա նուր ար ժե քի մա սին տե ղե կու թյուն ներ,

� վ ճար ման փաս տա թուղ թը կամ հե տա գա վճար ման պար տա վո րու թյու նը հաս տա տող փաս տա-թուղ թը (ե րաշ խի քի նա մակ կամ վա ճա ռո ղի և գնոր դի միջև հա մա ձայ նեց ված այլ փաս տա-թուղթ)

� մինչև ՀՀ մաք սային սահ մա նը տե ղա փո խե լու հա մար կա տար ված փո խադր ման, բեռն ման, բեռ նա թափ ման, փո խա բեռն ման, ապա հո վագ րու թյան և հա ման ման այլ ծախ սե րը հիմ նա վո-րող փաս տա թուղթ (փաս տաթղ թեր): Նշ ված փաս տաթղ թի ներ կա յա ցու մը պար տա դիր է այն դեպ քե րում, երբ ապ րանք նե րի մա տա կա րար ման պայ ման նե րով այդ պի սի ծախ սե րի պար տա-վո րու թյու նը կրում է գնոր դը:

Գործ նա կա նում ներ մուծ վող ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի մաք սային ար ժե քը գոր-ծար քի գնի մե թո դով որո շե լու հա մար, հաճախ ներ մու ծող նե րը պետք է նա խա պես ներ կա յաց նեն դի-մում ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ, որ պես զի ստա նան հա մա պա տաս խան թույլտ վու թյուն ներ մուծ ված ապ րան քը կամ տրանս պոր տային մի ջո ցը գոր ծար քի գնի մե թո դով հայ տա րա րագ րե լու և մաք սա զեր ծե լու հա մար: Նման դի մում ներ կա յաց նե լիս ներ մու ծո ղը պետք է դի մու մին կցի բո լոր այն փաս տաթղ թե րի պատ-ճեն նե րը, որոնք վեր ջի նիս իրա վունք են տա լիս ներ մուծ ված ապ րանք նե րի մաք սային ար ժե քը որո շել գոր ծար քի գնի մե թո դով: Դի մու մը ներ կա յաց վե լուց հե տո աշ խա տան քային 1-2 օր վա ըն թաց քում ներ-կա յաց վում է գրա վոր պա տաս խան: Եթե նշ ված պա տաս խա նով ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ -ը թույ լատ րում է կի րա ռել գոր ծար քի գնի մե թո դը, ապա այդ դեպ քում ներ մու ծո ղը հնա րա վո րու թյուն է ստա նում ներ մուծ ված ապ րան քը կամ տրանս պոր տային մի ջո ցը հայ տա րա րագ րել գոր ծար քի գնի մե թո դով և ներ կա յաց նել տվյալ հայ տա րա րա գի րը մաք սա տուն:

Մաք սային ար ժե քի որոշ ման՝ գոր ծար քի գնի մե թո դի կի րա ռու մը մեր ժե լու ժա մա նակ, ան կախ այն փաս տից, թե ներ մու ծո ղը դի մել էր թույլտ վու թյուն ստա նա լու հա մար, թե՝ ոչ, մաք սա տու նը պետք է գրա վոր ներ կա յաց նի մերժ ման հիմք հան դի սա ցող տե ղե կատ վու թյու նը և դրա աղ բյուր նե րը:

Այն դեպքում, երբ հնարավոր չէ որոշել մաքսային արժեքը ըստ գործարքի գնի մեթոդի կամ մաքսային մարմինները չեն ընդունում այս մեթոդով հաշվարկված մաքսային արժեքը` կիրառվում են մաքսային արժեքի որոշման մյուս մեթոդները` ըստ նշված հերթականության (ներմուծողի պահանջով կարող են փոխվել 4–րդ և 5–րդ մեթոդների կիրառման հերթականությունը):

37

Մաք սային ար ժե քի որո շու մը նույն ապ րանք նե րի գոր ծար քի գնի մե թո դով

Մաք սային ար ժե քի որոշ ման այս մե թո դի դեպ քում ներ մուծ վող ապ րանք նե րի մաք սային ար ժե քը որոշ-վում է Հա յաս տան ար տա հան ման հա մար նույն կամ գրե թե նույն ժա մա նա կա հատ վա ծում նույն կամ գրե թե նույն քա նա կով վա ճառ ված նույն ապ րանք նե րի գոր ծար քի գնի հի ման վրա: Եթե մաք սային ար ժե քի որոշ ման սույն տե սա կը կի րա ռե լիս պարզ վում է, որ գո յու թյուն ու նեն նույն ապ րանք նե րի մե-կից ավե լի գոր ծար քի գներ, ապա ներ մուծ վող ապ րանք նե րի մաք սային ար ժե քը որո շե լու հա մար հիմք է ըն դուն վում այդ գնե րից նվա զա գույ նը:

Մաք սային ար ժե քի որո շու մը՝ ըստ հա ման ման ապ րանք նե րի գոր ծար քի գնի մե թո դի

Այս մե թո դի կի րառ ման դեպ քում ներ մուծ վող ապ րանք նե րի մաք սային ար ժե քը որոշ վում է Հա յաս տան ար տա հան ման հա մար նույն կամ գրե թե նույն ժա մա նա կա հատ վա ծում նույն կամ գրե թե նույն քա նա-կու թյամբ վա ճառ ված հա ման ման ապ րանք նե րի գոր ծար քի գնի հի ման վրա: Եթե մաք սային ար ժե քի որոշ ման սույն տե սա կը կի րա ռե լիս պարզ վում է, որ գո յու թյուն ու նեն հա ման ման ապ րանք նե րի մե կից ավե լի գոր ծար քի գներ, ապա ներ մուծ վող ապ րանք նե րի մաք սային ար ժե քը որո շե լու հա մար հիմք է ըն դուն վում այդ գնե րից նվա զա գույ նը:

Մաք սային ար ժե քի որո շու մը՝ ՀՀ ներ քին շու կա յում ապ րան քի միավո րի իրաց ման գնի մե թո դով

Այս մե թո դի կի րառ ման դեպ քում ներ մուծ վող ապ րան քի մաք սային ար ժե քը որոշ վում է ըստ Հա յաս տա-նի ներ քին շու կա յում տվյալ ապ րան քի միավո րի իրաց ման գնի: Այս մե թո դի առանձ նա հատ կու թյունն այն է, որ եթե ներ մուծ վող ապ րանք նե րը կամ դրանց հա մե մատ նույն կամ հա ման ման ապ րանք նե րը նույն տես քով իրաց վում են Հա յաս տա նի ներ քին շու կա յում, ապա դրանց մաք սային ար ժե քը որոշ վում է հա մա խառն ամե նա մեծ քա նա կու թյամբ, նույն կամ գրե թե նույն ժա մա նա կա հատ վա ծում այդ ապ րանք-նե րի կամ դրանց հա մե մատ նույն կամ հա ման ման ապ րանք նե րի միավո րի իրաց ման գնի հի ման վրա:

Մաք սային ար ժե քի որո շու մը ըստ հաշ վար կային ար ժե քի մե թո դի

Մաք սային սահ մա նով տե ղա փոխ վող ապ րանք նե րի մաք սային ար ժե քը որոշ վում է դրանց հաշ վար-կային ար ժե քի հի ման վրա, որը բաղ կա ցած է`

� մաք սային սահ մա նով տե ղա փոխ վող ապ րանք նե րի ար տադ րու թյան ըն թաց քում օգ տա գործ-ված նյու թե րի և վե րամ շակ ման ար ժե քից,

� ար տա հան ման երկ րում Հա յաս տան ներ մու ծե լու հա մար ար տադ րող նե րի կող մից նա խանշ ված նույն տե սա կի ապ րանք նե րի իրաց ման ժա մա նակ սո վո րա բար ստաց վող շա հույ թից և կա տար-վող ընդ հա նուր ծախ սե րից,

� մինչև Հա յաս տա նի մաք սային սահ մա նը նույն կամ գրե թե նույն քա նա կու թյամբ նույն տե սա կի ապ րանք նե րի տե ղա փոխ ման հա մար նույն կամ գրե թե նույն ժա մա նա կա հատ վա ծում սո վո րա-բար կա տար վող փո խադր ման, բեռն ման, բեռ նա թափ ման, փո խա բեռն ման, ապա հո վագր ման և հա ման ման այլ ծախ սե րից,

� մինչև Հա յաս տա նի մաք սային սահ մա նը նույն կամ գրե թե նույն քա նա կու թյամբ նույն տե սա կի ապ րանք նե րի տե ղա փոխ ման հա մար նույն կամ գրե թե նույն ժա մա նա կա հատ վա ծում սո վո րա-բար կա տար վող կո մի սիոն և միջ նոր դային (բ րո քե րային) ծախ սե րից, բա ցա ռու թյամբ ապ րանք-նե րի ձեռք բեր ման հա մար կա տար ված կո մի սիոն և միջ նոր դային (բ րո քե րային) ծախ սե րի:

38


Մաք սային ար ժե քի որոշ ման պա հուս տային մե թո դը Այս մե թո դը կի րառ վում է, եթե մաք սային սահ մա նով տե ղա փոխ վող ապ րանք նե րի մաք սային ար ժեքն ան հնար է որո շել մաք սային ար ժե քի որոշ ման նա խորդ կա նոն նե րով: Այդ դեպ քում մաք սային ար ժե քը որոշ վում է «Մաք սե րի և առևտ րի գլ խա վոր հա մա ձայ նագ րի» սկզ բունք նե րին և ընդ հա նուր դրույթ նե-րին հա մա հունչ այլ մի ջոց նե րով` Հա յաս տա նում առ կա տե ղե կու թյուն նե րի հի ման վրա:

Մաք սային ար ժե քը նե րա ռում է հետևյալ ծախ սե րը. � ար տա հան ման երկ րում ապ րանք նե րի ձեռք բեր ման գին, � մինչև Հա յաս տա նի մաք սային սահ մա նը ապ րանք նե րի տե ղա փոխ ման հա մար կա տար ված

փո խադր ման, բեռն ման, բեռ նա թափ ման, փո խա բեռն ման, ապա հո վագր ման և հա ման ման այլ ծախ սեր,

� մինչև Հա յաս տա նի մաք սային սահ մանն ապ րանք նե րի տե ղա փոխ ման հա մար կա տար ված կո մի սիոն և միջ նոր դային (բ րո քե րային) ծախ սեր` բա ցա ռու թյամբ ապ րանք նե րի ձեռք բեր ման հա մար կա տար ված կո մի սիոն և միջ նոր դային (բ րո քե րային) ծախ սե րի,

� մաք սային սահ մա նով տե ղա փոխ վող ապ րանք նե րի ար տադ րու թյան և մա տա կա րար ման նպա տա կով գնոր դի կող մից մա տա կա րա րին ան հա տույց կամ մաս նա կի հա տուց մամբ, ուղ-ղա կի կամ անուղ ղա կի տրա մադր ված` ներ մուծ վող ապ րանք նե րով հա մա պա տաս խա նա բար բաշխ ված`

{ ապ րանք նե րի մեջ նե րառ ված նյու թե րի, բա ղադ րա մա սե րի և հա ման ման այլ առար կա նե րի ար ժե քը,

{ ապ րանք նե րի ար տադ րու թյան մեջ օգ տա գործ վող գոր ծիք նե րի և հա ման ման այլ առար կա-նե րի օգ տա գործ ման ար ժե քը,

{ ապ րանք նե րի ար տադ րու թյան մեջ սպառ ված նյու թե րի ար ժե քը, { ապ րանք նե րի ար տադ րու թյան հա մար ան հրա ժեշտ և ներ մուծ ման երկ րից բա ցի այլ երկ-

րում իրա կա նաց ված ճար տա րա գի տա կան, ձևա վոր ման, նա խագծ ման և հա ման ման այլ աշ խա տանք նե րի ար ժե քը,

� գ նոր դի կող մից ապ րանք նե րի վա ճառ քի ան հրա ժեշտ պայ ման հան դի սա ցող ռո յալ թի նե րի և թույլտ վու թյուն նե րի դի մաց մա տա կա րա րին ուղ ղա կի կամ անուղ ղա կի վճար ված կամ վճար-ման են թա կա վճար նե րը,

� տա րայի, փա թե թի և փա թե թա վոր ման աշ խա տանք նե րի ար ժե քը, � մաք սային սահ մա նով տե ղա փոխ վող ապ րանք նե րի հե տա գա վա ճառ քի, օգ տա գործ ման կամ

տնօ րին ման դի մաց գնոր դի կող մից մա տա կա րա րին վճար ման են թա կա գու մար նե րը:

Մաքսային արժեքի որոշման հետ կապված որոշումների հետ անհամաձայնությունըՀայտարարատուի կողմից հայտարարագրված մաքսային արժեքի կամ դրա որոշման եղանակի հետ մաքսային մարմինների անհամաձայնության դեպքում կազմվում և հայտարարատուին է տրամադրվում մերժման եզրակացություն: Եզրակացության մեջ հիմնավորվում է հայտարարատուի կողմից հայտարարագրված մաքսային արժեքի չափը կամ որոշման մեթոդը չընդունելու պատճառ-ները: Միաժամանակ նշվում է, թե ում կարող է բողոքարկման համար դիմել հայտարարատուն: Մերժման եզրակացության հետ միասին մաքսային մարմինը հայտարարատուին ներկայացնում է մաքսային արժեքի չափը և որոշման մեթոդը` հիմնավորելով մաքսային արժեքի որոշման նախորդ մեթոդներով ապրանքների մաքսային արժեքը որոշելու անհնարինությունը:Մաքսային մարմինների կողմից մաքսային արժեքի չափի կամ որոշման մեթոդի հետ անհամաձայնության դեպքում հայտարարատուն, մերժման եզրակացությունը ստանալուց հետո` 10 օրվա ընթացքում, կարող է բողոքարկել ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ կամ դատարան (ՀՀ Մաքսային օրենսգրքի 96-րդ հոդված): ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ-ը պարտավոր է 30 օրվա ընթացքում կայացնել համապատասխան որոշումը և տեղեկացնել հայտարարատուին: Բողոքարկումը չի ազատում հայտարարատուին սահմանված ժամկետներում մաքսային արժեքի վճարման պարտավորությունների կատարումից, այդ թվում՝ օրենքով սահմանած տույժերից և տուգանքներից, ինչպես նաև դրանցից տարբերվող պատասխանատվության այլ միջոցների կիրառումից:

39

3.5.4. մաք սային հայ տա րա րագ րի ներ կա յա ցում

Մաք սային պա հես տում տե սու չի կող մից ստաց ված փաս տաթղ թե րում և բե ռում խախ տում ներ չհայտ-նա բեր վե լու դեպ քում թույ լատր վում է ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի մաք սային ձևա-կեր պում նե րը։ Այդ նպա տա կով ներ մու ծո ղի կամ նրա մաք սային գոր ծա կա լի կող մից լրաց վում է մաք-սային հայ տա րա րա գի րը (տե՛ս Հա վել ված 18), որը հան դի սա նում է մաք սային ըն թա ցա կար գե րի հա մար հիմ նա կան իրա վա կան փաս տա թուղ թը: Մաք սային հայ տա րա րագ րի լրաց ման կար գը սահ ման ված է ՀՀ մաք սային վար չու թյան պե տի 12.06.1998թ.-ի թիվ 71-ՄՎՐ հրա մա նով46: Հայ տա րա րագ րումն իրա-կա նաց վում է՝ գրա վոր, բա նա վոր կամ էլեկտ րո նային եղա նա կով` նշե լով ճշգ րիտ տե ղե կու թյուն ներ ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի, դրանց տե ղա փոխ ման նպա տա կի մա սին, ինչ պես նաև մաք սային հս կո ղու թյան և ձևա կերպ ման հա մար ան հրա ժեշտ այլ տե ղե կու թյուն ներ: Ապ րանք նե րը, ան կախ իրենց քա նա կից և բնույ թից, կա րող են հայ տա րա րագր վել մաս-մաս, այդ թվում` նաև տար բեր մաք սային ռե ժիմ նե րով:

Ապ րանք նե րը և տրանս պոր տային մի ջոց նե րը պետք է հայ տա րա րագր վեն այն մաք սային մարմ նում, որ տեղ իրա կա նաց վում է դրանց մաք սային ձևա կեր պու մը: Ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց-նե րի հա մար մաք սային հայ տա րա րա գի րը պետք է ներ կա յաց վի մաք սային մար մին՝ մինչև դրանց նկատ մամբ մաք սային հս կո ղու թյան սկս վե լը և այդ ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի բաց թո ղու մը: Ապ րանք և ապ րանք տե ղա փո խող տրանս պոր տային մի ջոց ներ մու ծե լիս հայ տա րա-րագ րու մը պետք է կա տար վի ներ մու ծե լուն հա ջոր դող 10 օր վա ըն թաց քում: Դա տարկ և ուղևոր ներ տե ղա փո խող տրանս պոր տային մի ջոց նե րի ներ մուծ ման դեպ քում մաք սային հայ տա րա րա գի րը պետք է ներ կա յաց վի 3 ժամ վա ըն թաց քում:

Պար տա դիր չէ մաք սային հայ տա րա րա գի րը լրաց նել մաք սա տա նը։ Մաք սային հայ տա րա րագր ման ոլոր տում ներ կա յումս ՀՀ -ում ներդր ված է և կի րառ վում է TWM (Trade world manager) ժա մա նա կա-կից հա մա կարգ չային հա մա կար գը47, որը թույլ է տա լիս մաք սային հայ տա րա րագ րե րը ներ կա յաց նել էլեկտ րո նային տար բե րա կով։ Ներ մու ծող նե րը (մաք սային բրո քեր նե րը) կա րող են մաք սային հայ տա-րա րա գիր լրաց նել իրենց գրա սե նյակ նե րում՝ TWM հա մա կար գին միաց ված հա մա կարգ չի մի ջո ցով: Այ նուամե նայ նիվ պետք է նշել, որ մաք սային կե տում մաք սային ձևա կեր պում ներ կա տա րե լու հա մար առ կա են TWM հա մա կար գին միաց ված հա մա կար գիչ ներ, որոնց վրա ներ մու ծո ղը կա րող է բե ռի տվյալ նե րը մուտ քագ րել TWM հա մա կարգ։ Հա յաս տա նի մաք սատ նե րի և մաք սային կե տե րի հա մա-պա տաս խան հա մա կար գիչ նե րը բո լորն ար դեն իսկ պա րու նա կում են TWM ծրա գի րը և հնա րա վո րու-թյուն են տա լիս օգտ վե լու տվյալ հա մա կար գից48:

Ներ կա յաց ված մաք սային հայ տա րա րա գիրն ըն դու նե լուց առաջ մաք սային մարմ նի պաշ տո նա տար ան ձն իրա կա նաց նում է դրա լրաց ման կար գի պահ պան ման ճշ տու թյան ստու գում: Անճշ տու թյուն նե-րի հայտ նա բեր ման դեպ քում առա ջար կում է ներ կա յաց նել նոր հայ տա րա րա գիր` ներ կա յաց ված հայ-տա րա րագ րի դար ձե րե սին լրաց նե լով ան ճշ տու թյուն նե րի մա սին տվյալ ներ` հաս տա տե լով ան ձնա կան կնի քով: Այս փու լում, երբ դեռ մաք սային մարմ նի կող մից հայ տա րա րա գի րը չի ըն դուն վել, այն իրա-վա կան ուժ չու նի: Հայ տա րա րա գի րը այս փու լում հա մա րա կալ վում է «C» տա ռով սկս վող հեր թա կան հա մա րով:

Ներկայացված մաքսային հայտարարագիրն ընդունվում է մաքսային մարմնի կողմից ապրանքների փաստաթղթային ստուգումը և զննումն ընտրողականությամբ իրականացնելու միջոցով՝ ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ-ի կողմից սահմանված չափորոշիչների (ցուցիչների) հիման վրա։ Այդ չափորոշիչներն ունեն գաղտնի բնույթ և հրապարակման ենթակա չեն: Դրանք բխում են Մաքսերի և առևտրի 1994թ. գլխավոր համաձայնագրի VIII Հոդվածի պահանջներից և նպատակ են հետապնդում նվազեցնել ներմուծման ընթացքում մաքսային վարչարարությունը՝ դյուրինացնելով փաստաթղթային ստուգումը: Ընտրողականության չափորոշիչների կիրառման ժամանակ հաշվի են առնվում՝ ապրանքի տեսակը


47 TWM ծրագիրը կարելի է ներբեռնել հետևյալ կայքէջից՝ http://www.webbfontaine.com/media.php

48 TWM ծրագրի վիդեո ներկայացումը հասանելի է այստեղ`http://www.webbfontaine.com/twm-high.html Մաքսային հայտարարագիրը էլեկտրոնային եղանակով լրացնելու և ներկայացնելու կարգի մասին պատմվում է այստեղ` անմիջապես TWM ծրագիրը ստեղծող կազմակերպությունից` http://www.youtube.com/watch?v=arQj5oGVNEM&feature=c4-overview&list=UUA-GfkS0mxpmgk32fc3ktSg


http://www.webbfontaine.com/media.php

http://www.webbfontaine.com/twm-high.html

http://www.youtube.com/watch?v=arQj5oGVNEM&feature=c4-overview&list=UUA-GfkS0mxpmgk32fc3ktSg

40


և ԱՏԳԱԱ ծածկագիրը, ապրանքի ծագման երկիրը, արտահանման երկիրը, առևտուր անող երկիրը, ապրանքի արժեքը, կիրառելի մաքսատուրքը, լիցենզավորման պայմանի առկայությունը, տրանսպորտային միջոցի տեսակը, օրենսդրական պահանջների պահպանման մակարդակը, ներմուծողը, նրա ֆինանսական վիճակը և գործարքի ֆինանսական հետևանքները: Ռիսկերի գնահատման չափանիշների մեթոդաբանությունը սահմանված է ՀՀ ֆինանսների նախարարի 30.06.2011թ.-ի N 424-Ն հրամանով49։Ելնելով ընտրողականության համար սահմանված չափորոշիչներից՝ ապրանքների և տրանսպորտային միջոցների փաստաթղթային ստուգման և զննման համար ընտրվում է ռիսկի աստիճանը և մաքսային հսկողության հետևյալ 3 ուղիներից որևէ մեկը.

ա) «Կա նաչ ու ղի» - ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի բաց թո ղում` առանց փաս-տաթղթային ստուգ ման և զնն ման,

բ) «Դե ղին ու ղի» - ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի բաց թո ղում` փաս տաթղ թային ստուգ մամբ,

գ) «Կար միր ու ղի» - ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի բաց թո ղում` փաս տաթղ թային ստուգ մամբ և զնն մամբ:

« Կա նաչ ու ղի» ըն թա ցա կար գը

Ե թե ընտր վում է «Կա նաչ ու ղի» ըն թա ցա կար գը, ապա մաք սային հայ տա րա րագ րի «Դ» սյու նա կում հա մա կարգ չային ծրագ րի կող մից դր վում է «Ընտր ված է կա նաչ ու ղի» նշագ րու մը: Հայ տա րա րա-տուի կող մից կա տար վում են մաք սային ձևա կերպ ման հա մար ան հրա ժեշտ այլ գոր ծո ղու թյուն ներ: Հայ տա րա րա տուն մաք սային հայ տա րա րա գի րը և դրա նում նշ ված փաս տաթղ թե րը ներ կա յաց նում է ապ րանք նե րի զն նումն իրա կա նաց նող պաշ տո նա տար ան ձին: Ապ րանք նե րի զն նումն իրա կա նաց-նող պաշ տո նա տար ան ձը ստա նում և հաշ վա ռում է մաք սային հայ տա րա րա գի րը, դրան կից փաս-տաթղթե րը և հայ տա րա րագ րում կա տա րում «Ընտր ված է կա նաչ ու ղի, բաց թո ղու մը թույ լատր վում է» նշու մը, այն հաս տա տում ան ձնա կան կնի քով, իսկ էլեկտ րո նային եղա նա կով վճար ված մաք սային հայ տա րա րագրե րի դեպ քում` մաք սային ձևա կեր պում նե րի ավ տո մա տաց ված հա մա կար գում նաև հա-մա պա տաս խան նշում կա տա րում ապ րանք նե րի բաց թող ման վե րա բե րյալ, և ապ րանք ներն ու տրանս-պոր տային մի ջոց նե րը բաց են թողն վում առանց զնն ման:

Բաց թողն վող ապ րանք նե րի կամ տրանս պոր տային մի ջոց նե րի մաք սային հայ տա րա րա գի րը և փաս-տաթղ թերն ու ղարկ վում են մաք սային ձևա կեր պում ներ իրա կա նաց նող ստո րա բա ժա նում, որ տեղ ու-սում նա սիր վում են մաք սային հայ տա րա րագ րի լրաց ման ճշ տու թյու նը և մաք սային հս կո ղու թյան հա-մար ան հրա ժեշտ փաս տաթղ թե րի հա մա պա տաս խա նու թյու նը: Եթե մաք սային հայ տա րա րագ րում կամ այլ փաս տաթղ թե րում առ կա են ան ճշ տու թյուն ներ, կամ դրանք ակն հայտ կեղծ են, ապա մաք-սային ձևա կեր պում ներ իրա կա նաց նող պաշ տո նա տար ան ձը գրա վոր դի մում է մաք սային մարմ նի ղե կա վա րին` կրկ նա կի մաք սային հս կո ղու թյուն իրա կա նաց նե լու հա մար` նշե լով հիմ քե րը կամ էլ ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ նա խա գա հի հրա մա նի հի ման վրա կա րող է իրա կա նաց վել հետ բաց թո ղու մային մաք սային հս կո ղու թյուն:

« Դե ղին ու ղի» ըն թա ցա կար գը

Ե թե ընտր վում է «Դե ղին ու ղի» ըն թա ցա կար գը, ապա մաք սային հայ տա րա րագ րի «Դ» սյու նա կում հա մա կարգ չային ծրագ րի կող մից դր վում է «Ընտր ված է դե ղին ու ղի» նշագ րու մը: Հայ տա րա րա տուն մաք սային հայ տա րա րա գի րը և մաք սային հս կո ղու թյան հա մար ան հրա ժեշտ փաս տաթղ թե րը ներ-կա յաց նում է մաք սային ձևա կեր պում ներ իրա կա նաց նող պաշ տո նա տար ան ձին: Մաք սային ձևա կեր-պում ներ իրա կա նաց նող պաշ տո նա տար ան ձը ստու գում է մաք սային հայ տա րա րա գի րը և ներ կա յաց-ված փաս տաթղ թե րը: Եթե ըն դուն ված մաք սային հայ տա րա րա գի րը և ներ կա յաց ված փաս տաթղ թե րը հա մա պա տաս խա նում են մաք սային հս կո ղու թյան հա մար ան հրա ժեշտ փաս տաթղ թե րի պա հանջ նե-րին, ապա մաք սային ձևա կեր պում ներ իրա կա նաց նող պաշ տո նա տար ան ձը հայ տա րա րագ րի վրա


41

կա տա րում է «Փաս տաթղ թային ստու գումն իրա կա նաց ված է» գրա ռու մը, հաս տա տում ան ձնա կան կնի քով և հա մա կարգ չային ծրագ րի մի ջո ցով հայ տա րա րագ րի ըն դուն ման հեր թա կան հա մա րը ստա-նա լու հա մար հա նում է «Դե ղին ու ղի» ըն թա ցա կար գից, որից հե տո ապ րան քի մաք սային ձևա կեր-պում նե րը կա տար վում են «Կա նաչ ու ղու» ժա մա նակ կի րառ վող մե թո դա բա նու թյան հա մա ձայն:

Ե թե ըն դուն ված մաք սային հայ տա րա րագ րում առ կա են ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե-րի հայ տա րա րա տուի կող մից ներ կա յաց ված տե ղե կու թյուն նե րի, մաք սային ար ժե քի և (կամ) ըստ ԱՏԳ ԱԱ -ի դա սա կարգ ման հետ ան հա մա ձայ նու թյուն ներ, ապա փաս տաթղ թային ձևա կեր պում ներ իրա-կա նաց նող պաշ տո նա տար ան ձը հայ տա րա րա տուին առա ջար կում է մաք սային հայ տա րա րագ րում կա տա րել հա մա պա տաս խան փո փո խու թյուն ներ` նոր մաք սային հայ տա րա րա գիր ներ կա յաց նե լու մի-ջո ցով, ներ կա յաց ված մաք սային հայ տա րա րագ րի դար ձե րե սին նշե լով ան հա մա ձայ նու թյուն նե րի մա-սին տվյալ նե րը` հաս տա տե լով ան ձնա կան կնի քով, իսկ նոր մաք սային հայ տա րա րագ րում նշ վում են նա խորդ մաք սային հայ տա րա րագ րի գրանց ման հա մա րը և ընտր ված ու ղին:

« Կար միր ու ղի» ըն թա ցա կար գը

Ե թե մաք սային մարմ նի ղե կա վա րը կամ նրա տե ղա կա լը կամ զն նումն իրա կա նաց նող ստո րա բա ժան-ման ղե կա վա րը կամ նրա տե ղա կալն ըն դու նում է գրա վոր որո շում ապ րանք նե րը և տրանս պոր տային մի ջոց նե րը զն նու մից հե տո բաց թող նե լու մա սին, ապա այդ դեպ քում ապ րանք նե րը և տրանս պոր-տային մի ջոց նե րը բաց են թողն վում «Կար միր ու ղի» ըն թա ցա կար գով: Նշ ված որոշ ման մեջ պետք է նշ վեն նաև հա մա պա տաս խան հիմ քե րը: «Կար միր ու ղի» ըն թա ցա կար գի դեպ քում հայ տա րա րագրի «Դ» սյու նա կում հա մա կարգ չային ծրագ րի կող մից դր վում է «Ընտր ված է կար միր ու ղի» նշագ րու-մը: Հայ տա րա րա տուն մաք սային հայ տա րա րա գի րը և մաք սային հս կո ղու թյան հա մար ան հրա ժեշտ փաս տաթղ թե րը ներ կա յաց նում է մաք սային ձևա կեր պում ներ իրա կա նաց նող պաշ տո նա տար ան ձին: Մաք սային ձևա կեր պում ներ իրա կա նաց նող պաշ տո նա տար ան ձն ստու գում է մաք սային հայ տա րա-րա գի րը և ներ կա յաց ված փաս տաթղ թե րը: Եթե ըն դուն ված մաք սային հայ տա րա րա գի րը և ներ կա յաց-ված փաս տաթղ թե րը հա մա պա տաս խա նում են մաք սային հս կո ղու թյան հա մար ան հրա ժեշտ փաս-տաթղթե րի պա հանջ նե րին, ապա մաք սային ձևա կեր պում ներ իրա կա նաց նող պաշ տո նա տար ան ձը հայ տա րա րագ րի վրա կա տա րում է «Փաս տաթղ թային ստու գումն իրա կա նաց ված է» գրա ռու մը, հաս-տա տում ան ձնա կան կնի քով և հա մա կարգ չային ծրագ րի մի ջո ցով հայ տա րա րագ րի ըն դուն ման հեր-թա կան հա մա րը ստա նա լու հա մար հա նում է «Կար միր ու ղի» ըն թա ցա կար գից: Դրա նից հե տո այդ մա սին տե ղե կաց նում է մաք սային հս կո ղու թյան ընտ րո ղա կա նու թյու նը ղե կա վա րող պաշ տո նա տար ան ձին` այն հաս տա տե լու հա մար: Ընտ րո ղա կա նու թյու նը ղե կա վա րող պաշ տո նա տար ան ձը, ել նե լով ընտ րո ղա կա նու թյան չա փա նիշ նե րից, թույ լատ րում է շա րու նա կել մաք սային ձևա կեր պում նե րը և հաս-տա տում է ըն դու նու մը:

Ե թե ըն դուն ված մաք սային հայ տա րա րագ րում առ կա են ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե-րի հայ տա րա րա տուի կող մից ներ կա յաց ված տե ղե կու թյուն նե րի, մաք սային ար ժե քի և (կամ) ըստ ԱՏԳ ԱԱ -ի դա սա կարգ ման հետ ան հա մա ձայ նու թյուն ներ, ապա փաս տաթղ թային ձևա կեր պում ներ իրա-կա նաց նող պաշ տո նա տար ան ձը հայ տա րա րա տուին առա ջար կում է մաք սային հայ տա րա րագ րում կա տա րել հա մա պա տաս խան փո փո խու թյուն ներ` նոր մաք սային հայ տա րա րա գիր ներ կա յաց նե լու մի-ջո ցով, ներ կա յաց ված մաք սային հայ տա րա րագ րի դար ձե րե սին նշե լով ան հա մա ձայ նու թյուն նե րի մա-սին տվյալ նե րը` հաս տա տե լով ան ձնա կան կնի քով, իսկ նոր մաք սային հայ տա րա րագ րում նշ վում են նա խորդ մաք սային հայ տա րա րագ րի գրանց ման հա մա րը և ընտր ված ու ղին: Նոր մաք սային հայ տա-րա րագ րով ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի մաք սային հս կո ղու թյունն իրա կա նաց վում է նույն մե թո դի կայով սահ ման ված «Կար միր ու ղի» ըն թա ցա կար գով:

Մաք սա տան կող մից հաս տատ վե լուց և ըն դուն վե լուց հե տո, մաք սային հայ տա րա րա գի րը դառ նում է մաք սա զերծ ման ըն թա ցա կար գե րի հա մար հիմ նա կան իրա վա կան փաս տա թուղ թը: Հաշ վի առ նե լով այն, որ հայ տա րա րա գի րը վերջ նա կա նաց նե լուց կամ ըն դու նե լուց հե տո դառ նում է իրա վա կան փաս-տա թուղթ, մաք սային բրո քեր նե րը (ներ մու ծող նե րը) պետք է ու շա դիր լի նեն հայ տա րա րագ րում մուտ-քագր ված մաք սային ար ժե քի ճշ տու թյունն ապա հո վե լու հար ցում:

42


3.5.5. մաք սային հայ տա րա րագ րի հաս տա տում և ըն դու նում

Ո րոշ ված մա քային ար ժե քի և ապ րանք նե րի դա սա կարգ ման հետ առար կու թյուն ներ չու նե նա լու դեպ-քում՝ մաք սային գոր ծա կա լը TWM հա մա կար գում հայ տա րա րագ րի մեջ մուտ քագ րում է ապ րանք նե րի մաք սային ար ժե քը և ներ կա յաց նում այն մաք սային մարմ նին։ Մաք սային տե սու չը ստու գում է ներ կա-յաց ված փաս տաթղ թերն ու մուտ քագր ված հայ տա րա րա գի րը: Նա ըն դու նում է հայ տա րա րա գի րը, եթե փաս տաթղ թերն ու հայ տա րա րա գի րը լրիվ են ու կար գին: Եթե փաս տաթղ թե րը կամ հայ տա րա րա գի-րը կար գին չեն, ապա ար տա հա նո ղը շտ կում է դրանք կամ սկս վում է հե տա գա քն նու թյու նը:

Մաք սային հայ տա րա րա գիրն ըն դուն ման պա հից հա մար վում է իրա վա բա նա կան ուժ ու նե ցող փաս-տա թուղթ: Մաք սային հայ տա րա րագ րի ըն դու նու մից հե տո՝ մինչև հայ տա րա րագր ված ապ րանք նե րի կամ տրանս պոր տային մի ջոց նե րի բաց թո ղու մը, դրա նում ան ճշ տու թյուն նե րի, սխալ նե րի հայտ նա բեր-ման դեպ քում, ըն դուն ված մաք սային հայ տա րա րա գիրն օրեն քով սահ ման ված կար գով ան վա վեր է հա մար վում, և հայ տա րա րագր ված ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի հա մար լրաց վում է մաք սային նոր հայ տա րա րա գիր:

43

3.6. մաքսազերծում և բացթողում

Մաքսայինվճար�մներիծան�ցագիր



Ներմ�ծողկազմակերպ�թյ�ն(մաքսային բրոքեր)

Վճարումներըհաստատողանդորրագիր

Բեռնատար

1

2

3

4

5

6

7

Մաք սային հայ տա րա րա գի րը մաք սային մարմ նի կող մից ըն դուն վե լուց հե տո ներ մու ծո ղը կամ մաք-սային գոր ծա կա լը դի մում է մաք սա տուն՝ բե ռը մաք սա զեր ծե լու և դուրս հա նե լու հա մար։ Ներ մու ծողն ապ րանք նե րը մաք սա զեր ծե լու հա մար ու նի սահ մա նա փակ ժա մա նակ` տասն օր, որից հե տո կի րառ-վում են տու գանք ներ։ Մաք սա տան ղե կա վա րը մա կագ րում է հայ տա րա րա գի րը: Ներ մու ծո ղը մաք սա տան հաշ վա պա հու թյու-նից ստա նում է մաք սային վճա րում նե րի ծա նու ցա գի րը, կա տա րում է բո լոր վճա րում նե րը և ստա նում վճա րում նե րը հաս տա տող ան դոր րա գիր: Ան դոր րա գի րը ներ կա յաց վում է մաք սա տան հաշ վա պա հու-թյուն, որ տեղ տր վում է վճա րում նե րը կա տար ված լի նե լու փաստը հաս տա տող ստա ցա կան:Մաք սային մար մին նե րի կող մից գանձ վող մաք սային վճար ներն են`

1. մաք սա տուր քե րը,2. մաք սավ ճար նե րը, 3. ա վե լաց ված ար ժե քի հար կը, 4. ակ ցի զային հար կը, 5. բ նա պահ պա նա կան վճար նե րը,6. ճա նա պար հային վճա րը:

1. Մաք սա տուրք Մաք սա տուր քը Հա յաս տա նի մաք սային սահ մա նով ապ րանք նե րի տե ղա փոխ ման հա մար օրեն քով սահ ման ված կար գով և չա փով պե տա կան բյու ջե գանձ վող պար տա դիր վճար է: Տար բեր ապ րանք-նե րի հա մար օրեն քով սահ ման վում են տար բեր մաք սա տուր քեր50: Հա յաս տա նում ապ րանք նե րի ներ-մուծ ման ժա մա նակ կի րառ վում է մաք սա տուր քի եր կու դրույ քա չափ՝ 0 տո կոս կամ 10 տո կոս: Մաք-սա տուր քի դրույ քա չա փը որոշ վում և գանձ վում է ել նե լով տվյալ ապ րան քի ԱՏԳ ԱԱ -ի ծած կագ րից: Բա ցի այդ, որոշ ծած կագ րե րին դաս վող ապ րանք նե րի հա մար սահ ման ված են յու րա հա տուկ (հաս տա-տագրված) դրույ քա չա փեր, որոնք հաշ վարկ վում են կա յուն դրույ քա չա փով` հարկ ման են թա կա ապ-րանք նե րի չափ ման միավո րի հա մար:

50 ՀՀ մաքսային օրենսգիրք, հոդված 102

44


2. Մաք սավ ճար Մաք սավ ճա րը ՀՀ մաք սային օրենսգր քով սահ ման ված կար գով և չա փով գանձ վող, պե տա կան բյու ջեում հաշ վառ վող պար տա դիր վճար է, որն օգ տա գործ վում է մաք սային գոր ծի զար գաց ման և մաք սային մար մին նե րի նյու թա տեխ նի կա կան և սո ցիալա կան բա զայի ապա հով ման նպա տա կով: Հա յաս տա նի մաք սային սահ մա նով տե ղա փոխ վող ապ րանք նե րի մաք սային ձևա կեր պում նե րի իրա-կա նաց ման (բա ցա ռու թյամբ ապ րանք նե րի զնն ման և հաշ վառ ման) հա մար գանձ վում է 3,500 դրամ մաք սավ ճար: Ապ րանք նե րի զնն ման և հաշ վառ ման հա մար, բա ցա ռու թյամբ խո ղո վա կա շա րե րով և էլեկտ րա հա ղորդ ման գծե րով տե ղա փոխ վող ապ րանք նե րի, մաք սավ ճար գանձ վում է`

� միև նույն մաք սային հայ տա րա րագ րով հայ տա րա րագր ված մինչև մեկ տոն նա քաշ ու նե ցող ապ րանք նե րի մաք սային հս կո ղու թյան հա մար` 1,000 դրամ,

� միև նույն մաք սային հայ տա րա րագ րով հայ տա րա րագր ված մեկ տոն նայից ավե լի քաշ ու նե ցող ապ րանք նե րի յու րա քան չյուր լրա ցու ցիչ (կամ ոչ լրիվ) տոն նայի հա մար` 300 դրամ:

Մաք սային մարմ նի կող մից սահ ման ված տե ղե րից և աշ խա տան քային ժա մե րից դուրս ապ րանք նե րի մաք սային ձևա կեր պում նե րի կամ դրանց հետ կապ ված առան ձին գոր ծո ղու թյուն նե րի կա տար ման հա մար մաք սավ ճա րը գանձ վում է օրեն քով սահ ման ված դրույ քա չա փե րի կրկ նա պա տի կի չա փով: Յու-րա քան չյուր փաս տաթղ թի (ձևաթղ թի) տրա մադր ման հա մար գանձ վում է 1,000 դրամ մաք սավ ճար: Հա յաս տա նի տա րած քով ապ րանք նե րի մաք սային ու ղեկց ման հա մար յու րա քան չյուր հա րյուր կի լո-մետ րի հա մար գանձ վում է 10,000 դրամ մաք սավ ճար:Մաքսային մարմինների կողմից պատասխանատու պահպանության վերցված ապրանքների պահպանման համար մաքսավճարը գանձվում է`

ա) մինչև մեկ տոննայի համար` օրական 1,000 դրամ,բ) մեկ տոննայից ավելի յուրաքանչյուր լրացուցիչ (կամ ոչ լրիվ) տոննայի համար` օրական 300

դրամ:

3. Ավե լաց ված ար ժե քի հարկ (ԱԱՀ) Ա վե լաց ված ար ժե քի հարկն անուղ ղա կի հարկ է, որն օրեն քով սահ ման ված կար գով և չա փով գանձ-վում է պե տա կան բյու ջե: Հա յաս տա նի Հան րա պե տու թյան տա րածք ներ մուծ վող ապ րանք նե րից ԱԱՀ հաշ վարկ վում և գանձ-վում է մաք սային մար մին նե րի կող մից ՀՀ սահ մա նին, բա ցա ռու թյամբ կազ մա կեր պու թյուն նե րի և ան-հատ ձեռ նար կա տե րե րի կող մից ներ մուծ վող` օրեն քով հաս տատ ված ցան կում ընդ գրկ ված այն ապ-րանք նե րի, որոնց ներ մուծ ման հա մար մաք սա տուր քի դրույ քա չա փը սահ ման ված է 0 տո կոս, և որոնք են թա կա չեն ակ ցի զային հար կով հարկ ման51: Ներ մուծ վող ապ րանք նե րի հա մար ներ մուծ ման պա հին ԱԱՀ -ով հարկ վող շր ջա նա ռու թյուն է հա մար-վում դրանց մաք սային ար ժե քի և գանձ վող մաք սա տուր քի ու ակ ցի զային հար կի գու մա րը: ԱԱՀ -ի դրույ քա չա փը սահ ման վում է 20 տո կոս` ապ րանք նե րի ու ծա ռա յու թյուն նե րի հարկ վող շր ջա նա-ռու թյան նկատ մամբ:

4. Ակ ցի զային հարկ Ակ ցի զային հար կը «Ակ ցի զային հար կի մա սին» ՀՀ օրեն քով սահ ման ված ապ րանք նե րի ներ մուծ ման կամ ՀՀ տա րած քում այդ ապ րանք ներն ար տադ րող նե րի կող մից դրանց օտար ման հա մար օրեն քով սահ ման ված կար գով և չա փով պե տա կան բյու ջե վճար վող անուղ ղա կի հարկ է: Հա մա ձայն ՀՀ օրենսդ րու թյան ակ ցի զային հար կով հարկ ման են թա կա ապ րանք ներ են գա րե ջու-րը, խա ղո ղի և այլ գի նի նե րը, սպիր տը (բա ցա ռու թյամբ խա ղո ղի գի նե նյու թից ստաց ված կո նյա կի սպիր տի) և սպիր տային խմիչք նե րը, ծխա խո տի ար դյու նա բե րա կան փո խա րի նիչ նե րը, սի գար նե րը, սի գա րե լա նե րը և սի գա րետ նե րը` ծխա խո տով կամ դրա փո խա րի նիչ նե րով, բեն զի նը, հում նավ թը և նավ թամթերք նե րը, դի զե լային վա ռե լի քը, նավ թային գա զե րը և գա զան ման այլ ած խաջ րա ծին նե րը (բա ցա ռու թյամբ բնա կան գա զի):

51 «Կազմակերպությունների և անհատ ձեռնարկատերերի կողմից ներմուծվող` մաքսատուրքի 0 տոկոս դրույքաչափ ունեցող և ակցիզային հարկով հարկման ոչ ենթակա այն ապրանքների ցանկը հաստատելու մասին, որոնցից ավելացված արժեքի հարկը մաքսային մարմինների կողմից չի հաշվարկվում և գանձվում» ՀՀ օրենք:

45

Ակ ցի զային հար կը վճար վում է հետևյալ դրույ քա չա փե րով`Ապ րան քի ծած-կա գի րը` ըստ

ԱՏ ԳԱԱ -ի Ապ րան քախմ բի ան վա նու մը Հարկ ման բա զայի միավո րը

Ակ ցի զային հար կի դրույ քա չա փը

(դ րամ) 2203 Գա րե ջուր 1 լիտր ներ մուծ ման դեպ քում` մաք սային

ար ժեք կամ 1 լիտր 30%, բայց ոչ պա կաս, քան 1 լիտ րի հա մար 105 դրամ

2204 Խա ղո ղի գի նի ներ 1 լիտր ներ մուծ ման դեպ քում` մաք սային ար ժեք կամ 1 լիտր

10 տո կոս, բայց ոչ պա կաս, քան 1 լիտ րի հա մար 100 դրամ

2205 Վեր մուտ և խա ղո ղի այլ գի նի ներ, որոնք պա րու նա կում են բու սա կան և արո մա տիկ էքստ րակտ ներ

1 լիտր ներ մուծ ման դեպ քում` մաք սային ար ժեք կամ 1 լիտր


2206 Խ մոր ման են թարկ ված այլ ըմ պե լիք-ներ (խն ձո րի սիդր, պեր րու (տան ձի սիդր), մեղ րաըմ պե լիք), բա ցա ռու-թյամբ պտ ղային և հա տապտ ղային գի նե նյու թի

1 լիտր ներ մուծ ման դեպ քում` մաք սային ար ժեք կամ 1 լիտր


2207 Է թի լային սպիրտ 1 լիտր (100-տո կո սա նոց սպիր տի վե րա-հաշ վար կով) ներ մուծ ման դեպ քում` մաք-սային ար ժեք կամ 1 լիտր (100-տո կո սա-նոց սպիր տի վե րա հաշ վար կով)


2208 Ս պիր տային խմիչք ներ 1 լիտր ներ մուծ ման դեպ քում` մաք սային ար ժեք կամ 1 լիտր


2403 Ծ խա խո տի ար դյու նա բե րա կան փո-խա րի նիչ ներ

1 կի լոգ րամ 1 500

2709 Հում նավթ և նավ թամ թերք ներ 1 տոն նա 27 000 2711 (բա ցա ռու-թյամբ 2711 11 -ի և 2711 21 -ի)

Նավ թային գա զեր և գա զան ման այլ ած խաջ րա ծին ներ (բա ցա ռու թյամբ բնա կան գա զի)

1 տոն նա 1 000

271011 Բեն զին 1 տոն նա 25 000 2710 Դի զե լային վա ռե լիք մաք սային ար ժեք կամ 1 տոն նա 10 տո կոս, բայց ոչ

պա կաս, քան 1 տոն-նայի հա մար 32 500 դրամ

271019810 Ք սա յու ղեր 1 կգ ներ մուծ ման դեպ քում` մաք սային ար ժեք կամ 1 կգ

10 տո կոս, բայց ոչ պա կաս, քան 1 կգ -ի հա մար 400 դրամ

8703 բա ցա ռու թյամբ 8703 10, 8703 21 101, 8703 21 901, 8703 22 101, 8703 22 901, 8703 23 199, 8703 23 909, 8703 24 101, 8703 24 901, 8703 31 101, 8703 31 901, 8703 32 191, 8703 32 901, 8703 33 191, 8703 33 901, 8703 90 10 և 8703 90 901 -ի

25.0 մլն. դրամ և ավե լի մաք սային ար ժեք ու նե ցող կամ մինչև 2 տա րին նե րա ռյալ թո ղարկ ման տա րե թիվ և 4500 սմ3 և ավե լի շար ժի չի աշ խա-տան քային ծա վալ ու նե ցող թեթև մար դա տար ավ տո մե քե նա ներ

ներ մուծ ման դեպ քում` մաք սային ար ժեք 20 տո կոս

46


5. Բնա պահ պա նա կան վճար ներ

Բ նա պահ պա նա կան վճա րը բնա պահ պա նա կան մի ջո ցա ռում նե րի իրա կա նաց ման հա մար ան հրա-ժեշտ դրա մա կան մի ջոց նե րի գո յաց ման նպա տա կով պե տա կան բյու ջե վճար վող պար տա դիր վճար է:

ՀՀ ներ մուծ վող ապ րանք նե րի դի մաց բնա պահ պա նա կան վճար նե րը գանձ վում են` � վ նա սա կար նյու թե րը շր ջա կա մի ջա վայր ար տա նե տե լու հա մար, � շր ջա կա մի ջա վայ րին վնաս պատ ճա ռող ապ րանք նե րի հա մար:

Շր ջա կա մի ջա վայ րին վնաս պատ ճա ռող ապ րանք նե րի ներ մուծ ման հա մար վճա րը հաշ վարկ վում է այդ ապ րանք նե րի մաք սային ար ժե քից` «Բ նա պահ պա նա կան վճա րի դրույ քա չա փե րի մա սին» ՀՀ օրեն քով սահ ման ված հետևյալ դրույ քա չա փե րով.

Ծած կա գի րը` ըստ

ԱՏ ԳԱԱ- իԱպ րան քի հա մա ռոտ ան վա նու մը

Դ րույ քա չա փը ՀՀ ներ մուծ վող ապ-րանք նե րի հա-մար` ապ րան քի

մաք սային ար ժե-քի նկատ մամբ, %

2707 2709 00 2710 2713 2714 90 000 2715 00 000

Հան քային յու ղեր, հում նավթ և հում նավ թամ թերք, նավթ և նավ թամ թերք, վա ռե լի քաք սու քային նյու թեր, մայ թա ձյութ և աս ֆալտ (բա ցա ռու թյամբ 2710 11 410, 2710 11 450, 2710 11 490 ծած կագ րե րով դա սա կարգ վող բեն զի նի, 2710 19 930 ծած կագ-րով դա սա կարգ վող էլեկտ րա կան մե կու սիչ յու ղե րի և 2710 91 000, 2710 99 000 ծած կագ րե րով դա սա կարգ վող օգ տա գործ-ված նավ թամ թեր քի)

2.0

2710 19 930 2710 91 000 2710 99 000

Է լեկտ րա կան մե կու սիչ յու ղեր, օգ տա գործ ված նավ թամ թերք 3.0

2903 41 000 2903 42 000 2903 43 000 2903 44 100 2903 44 900

Ֆ տո րե ռաք լոր մե թան (ֆ րեոն-11), [ CFCl3] Երկֆ տո րերկք լոր մե թան (ֆ րեոն-12), [ CF2Cl2] Եռֆ տո րե ռաք լո րէ թան (ֆ րեոն-113), [ C2F3Cl3] Քա ռաֆ տո րերկք լո րէ թան (ֆ րեոն-114), [C2F4Cl2] Հինգֆ տորք լո րէ թան (ֆ րեոն-115) [C2F5Cl]

2.0

2903 46 100 2903 46 200 2903 46 900

Երկֆ տորբ րոմք լոր մե թան (հա լոն-1211) [CF2BrCl] Եռֆ տորբ րոմ մե թան (հա լոն-1301) [CF3Br] Քառֆ տո րերկբ րո մէ թան (հա լոն-2402) [C2F4Br2]

2.0

3215 11 00 3215 19 000

Տ պագ րա կան ներկ 3.0

3402 Լ վա ցող նյու թեր 0.53701 3702 3704 00 100 3705 3706

Կի նո-ֆո տո ժա պա վեն ներ 0.8

47

Ծած կա գի րը` ըստ

ԱՏ ԳԱԱ- իԱպ րան քի հա մա ռոտ ան վա նու մը

Դ րույ քա չա փը ՀՀ ներ մուծ վող ապ-րանք նե րի հա-մար` ապ րան քի

մաք սային ար ժե-քի նկատ մամբ, %

3819 00 000 Ար գե լակ ման հե ղուկ ներ 2.03820 00 000 Հա կա սա ռեց նող և հա կա սառ ցա պա տող հե ղուկ ներ պատ րաս-

տի2.0

3923 3925 10 000

Պ լաստ մաս սայից ար տադ րանք ապ րանք նե րի փա թե թա վոր-ման և տե ղա փոխ ման հա մար, 300լ ծա վա լից ավե լի ցիս տեռ-ներ, բա քեր և հա ման ման տա րո ղու թյուն ներ պլաստ մաս սայից

2.0

4011 4012

Ան վա դո ղեր 1.0

4013 Ռե տի նե օդախ ցիկ ներ 1.06811 6812 6813

Ար տադ րանք աս բես տից, ֆրիկ ցիոն նյու թեր, (բա ցա ռու թյամբ 6813 10 100 և 6813 90 100 ծած կագ րե րով դա սա կարգ վող ապ-րանք նե րի)

3.0

7019 Ա պա կյա ման րա թել 0.878 Կա պար և կա պա րից պատ րաստ ված ար տադ րանք 3.08311 10 Է լեկտ րոդ ներ 1.58421 23 Ներ քին այր ման շար ժիչ նե րի յու ղի կամ վա ռե լի քի ֆիլտ րեր

(բա ցա ռու թյամբ 8421 23 100 ծած կագ րով դա սա կարգ վող ապ-րանք նե րի)

1.0

8506 30 Ա ռաջ նային մարտ կոց ներ սն դիկ -օք սի դային 1.58506 40 Ա ռաջ նային մարտ կոց ներ ար ծաթ -օք սի դային 1.58506 80 Ա ռաջ նային մարտ կոց ներ այլ 1.58507 10 8507 20

Մարտ կոց ներ կա պա րային (բա ցա ռու թյամբ 8507 10 100 և 8507 20 100 ծած կագ րե րով դա սա կարգ վող ապ րանք նե րի)

3.0

8507 30 8507 80

Մարտ կոց ներ կադ միում-նի կե լային, մարտ կոց ներ այլ (բա ցա-ռու թյամբ 8507 30 100 և 8507 80 100 ծած կագ րե րով դա սա-կարգ վող ապ րանք նե րի)

2.0

8507 90 Մարտ կոց նե րի մա սեր (բա ցա ռու թյամբ 8507 90 100 ծած կագ-րով դա սա կարգ վող ապ րանք նե րի)

1.5

8532 22 000 Է լեկտ րո լի տիկ կոն դեն սա տոր ներ 3.08539 31 Լյու մի նես ցեն տային լամ պեր թեր մա կա տո դով 3.08539 32 100 Սն դի կային լամ պեր 3.08702, 8703, 8704, 8705

Հինգ տա րուց ավե լի մինչև 10 տա րի նե րա ռյալ թո ղարկ ման (ար տադ րու թյան) տա րե թիվ ու նե ցող ավ տո մե քե նա ներ (բա ցա-ռու թյամբ 8702 90 90 ծած կագ րով դա սա կարգ վող տրանս պոր-տային մի ջոց նե րի)

2.0

8702, 8703, 8704, 8705

10 տա րուց ավե լի մինչև 15 տա րի նե րա ռյալ թո ղարկ ման (ար-տադ րու թյան) տա րե թիվ ու նե ցող ավ տո մե քե նա ներ (բա ցա ռու-թյամբ 8702 90 90 ծած կագ րով դա սա կարգ վող տրանս պոր-տային մի ջոց նե րի)

10.0

8702, 8703, 8704, 8705

15 տա րուց ավե լի թո ղարկ ման (ար տադ րու թյան) տա րե թիվ ու նե ցող ավ տո մե քե նա ներ (բա ցա ռու թյամբ 8702 90 90 ծած-կագրով դա սա կարգ վող տրանս պոր տային մի ջոց նե րի)

20.0

48


6. Ճա նա պար հային վճար

Ճա նա պար հային վճա րը ՀՀ ընդ հա նուր օգ տա գործ ման պե տա կան ավ տո մո բի լային ճա նա պարհ նե-րի շի նա րա րու թյան, նո րոգ ման և պահ պան ման աշ խա տանք նե րը կազ մա կեր պե լու և իրա կա նաց նե լու հա մար ան հրա ժեշտ դրա մա կան մի ջոց նե րի գո յաց ման նպա տա կով պե տա կան բյու ջե վճար վող պար-տա դիր վճար է: Մաք սային մար մին նե րի կող մից ճա նա պար հային վճա րը գանձ վում է.

� այլ պե տու թյուն նե րում գրանց ված տրանս պոր տային մի ջոց նե րով ավ տո մո բի լային ճա նա-պարհ նե րից օգտ վե լու հա մար,

� այլ պե տու թյուն նե րում գրանց ված ծան րա քաշ ավ տոտ րանս պոր տային մի ջոց նե րով ավ տո մո-բի լային ճա նա պարհ նե րով երթևե կե լու հա մար։

Վեր ջի նիս վճա րը գանձ վում է տրանս պոր տային մի ջո ցի ընդ հա նուր զանգ վա ծի և սռ նիի (կամր ջա կի) վրա ընկ նող բեռն վածք նե րի հա մար սահ ման ված դրույ քա չա փե րի գու մա րի և ավ տո մո բի լային ճա նա-պարհ նե րով տե ղա փոխ ման հե ռա վո րու թյան ար տադ րյա լի չա փով:

36 և ավե լի տոն նա ընդ հա նուր զանգ վա ծով (կշ ռով) տրանս պոր տային մի ջոց նե րի երթևե կու թյան վճա-րը տե ղա փոխ ման յու րա քան չյուր կի լո մետ րի հա մար գանձ վում է հետևյալ դրույ քա չա փե րով՝

Տ րանս պոր տային մի ջո ցի ընդ հա նուր զանգ վա ծը Դ րույ քա չա փը

36 -ից մինչև 40 տոն նա 110 դրամ











90 -ից մինչև 95 տոն նա 1 100 դրամ

95 -ից մինչև 100 տոն նա 1 540 դրամ

100 և ավե լի տոն նա 1 540 դրա մին գու մա րած 100 տոն նան գե րա-զան ցող յու րա քան չյուր տոն նայի հա մար` 88

դրամ:

Վ ճա րում նե րը կա տա րե լուց հե տո ներ մու ծո ղը ստա նում է ապ րանք նե րը մաք սային պա հես տից հա նե-լու թույ լտ վու թյուն (մաք սա զերծ ման թուղթ)` մաք սային հայ տա րա րագ րի լրաց ման ժա մա նակ որոշ ված մաք սային ու ղու գույ նին հա մա պա տաս խան ըն թա ցա կար գով: Մաք սա զերծ ման թուղ թը ստա նա լուց հե տո ներ մու ծո ղը մո տե նում է մաք սային պա հես տին, ներ կա յաց նում է մաք սա զերծ ման թուղ թը հս կո-ղու թյան գո տում գտն վող տե սու չին, կա տա րում է մաք սային պա հես տի վճա րում նե րը, իր բե ռը դուրս է բե րում մաք սային պա հես տից և փո խադ րում նշա նակ ման վայր։

49

Գործարքի գնի մեթոդով մաքսային արժեքի, մաքսատուրքի և ԱԱՀի հաշվարկման օրինակՀայաստան ներմուծվող ապրանքների համար ԱԱՀ-ն հաշվարկվում է հետևյալ բանաձևով.

� 0 տոկոս մաքսատուրքով հարկվող ապրանքների համարVATa = Cv × RVAT

� Մաքսատուրքով հարկման ենթակա ապրանքների համարVATa = (Cv + Cd) × RVAT

� Ակցիզային հարկով և մաքսատուրքով հարկման ենթակա ապրանքների համարVATa = (Cv + Cd+ Ea) × RVAT

Մաքսային հայտարարագրում գործարքի գնի մեթոդով մաքսային արժեքը հաշվարկվում է հետևյալ բանաձևով52՝

Cv = Ապրանքի ձեռքբերման գին + ապրանքի փոխադրման տրանսպորտային ծախսեր + ապրանքի ապահովագրության ծախսեր + ապրանքի բեռնաթափման ծախսեր + համանման այլ ծախսեր (առկայության դեպքում)։

Ապրանքի մաքսատուրքը կհաշվարկվի հետևյալ բանաձևով՝ Cd = Cv × Ca, որտեղVATa – ԱԱՀ-ի գումարը, Cv – ապրանքների մաքսային արժեք, Cd – ապրանքի մաքսատուրք, Ca – մաքսատուրքի դրույքաչափ, Ea – ակցիզային հարկ, RVAT – ԱԱՀ դրուքաչափ։

Ստորև օրինակի տեսքով ներկայացվում է նշված տուրքերի և հարկերի հաշվարկը։Հայաստանում գտնվող ներմուծողը կնքում է առուվաճառքի պայմանագիր Եվրոպական միությունում գտնվող վաճառողի հետ՝ 10,000 Եվրո արժողությամբ ապրանք գնելու համար: Ներմուծողը կնքում է պայմանագիր հայկական տրանսպորտային ընկերության հետ, որին հանձնարարում է փոխադրել ապրանքը մինչև Հայաստան (համապատասխան մաքսային պահեստ)՝ վճարելով 400,000 ՀՀ դրամ: Ներմուծողը միաժամանակ կնքում է ապահովագրության պայմանագիր հայկական ապահովագրական ընկերության հետ, որով ապահովագրում է ապրանքի տեղափոխման ընթացքում պատահական կորուստի և վնասվածքի ռիսկերը: Ապահովագրության համար ներմուծողը վճարում է 100,000 ՀՀ դրամ: Ապրանքը Հայաստանի մաքսային սահման հասնելուն պես ներմուծողը կատարում է բեռնաթափման ծախսեր՝ 20,000 ՀՀ դրամի չափով: Քանի որ ապրանքը ձեռք է բերվել արտարժույթով, ապա պետք է կատարվի արտարժույթի փոխարկում՝ համաձայն ՀՀ կենտրոնական բանկի կողմից տվյալ արտարժույթի համար ապրանքի հայտարարագրման օրվա դրությամբ սահմանված միջին փոխարժեքի: Մեկ Եվրոյի միջին փոխարժեքը պայմանականորեն ընդունենք 550 ՀՀ դրամ: Նման պայմաններում ապրանքի ձեռքբերման գինը կկազմի 5,500,000 ՀՀ դրամ (10,000 × 550 = 5,500,000):

Ապրանքի մաքսային արժեքի հաշվարկը կլինի հետևյալը՝

5 500 000+

400 000+

100 000+

20 000=

6 020 000Ապրանքի ձեռքբերման գին

Ապրանքի փոխադրման տրանսպորտային

ծախսեր

Ապրանքի ապահովագրության

ծախսեր

Ապրանքի բեռնաթափման

ծախսեր

Մաքսային արժեք (ըստ գործարքի գնի մեթոդի)

Ներմուծողը պետք է կատարի նաև մաքսատուրքի և ԱԱՀ-ի հաշվարկը և մաքսային հայտարարագրի համապատասխան սյունակներում լրացնի դրանց չափը: Ենթադրվում է, որ տվյալ ապրանքն ազատված չէ մաքսատուրքից և ԱԱՀ-ից՝ (ապրանքի համար մաքսատուրքի դրույքաչափը սահմանված է 10 տոկոս, իսկ ԱԱՀ-ն գանձվում է 20 տոկոս դրույքաչափով):

Ապրանքի մաքսատուրքը կլինի 602 000 ՀՀ դրամ (6 020 000 × 10%):

Ապրանքի ԱԱՀ-ն կհաշվարկվի հետևյալ կերպ՝

VATa = (Cv + Ca) × RVAT = (6 020 000 + 602 000) × 20% = 1 324 400

Ընդհանուր առմամբ ապրանքի մաքսազերծման ընթացքում կատարված մաքսատուրքի և ԱԱՀ-ի վճարումը կկազմի 1 926 400 ՀՀ դրամ (32 %):

52 Մաքսային արժեքի հաշվարկում չեն ներառվում մաքսավճարները, ճանապարհային և բնապահպանական վճարները, բրոքերների կողմից մատուցված ծառայությունների վճարները և այլն։

50


3.7. Հետբացթողումային հսկողություն

ՀՀ մաք սային սահ մա նով ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի տե ղա փոխ ման օրի նա կա նու-թյան ստուգ ման, այդ ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի հաշ վառ ման, ինչ պես նաև մաք-սային վճար նե րի հաշ վարկ ման և վճար ման ճշ տու թյան ստուգ ման նպա տա կով մաք սային մար մին-նե րը սե փա կան նա խա ձեռ նու թյամբ, ինչ պես նաև հայ տա րա րա տուի կամ ապ րանք ներ տե ղա փո խող ան ձի խնդ րան քով, ապ րանք նե րի բաց թո ղու մից հե տո` երեք տար վա ըն թաց քում, իրա վունք ու նեն ստու գել հայ տա րա րագ րում նշ ված տե ղե կու թյուն նե րի ար ժա նա հա վա տու թյու նը, ինչ պես նաև ապ-րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի մաք սային սահ մա նով տե ղա փոխ ման փաս տով պայ մա նա-վոր ված ապ րանք ներ տե ղա փո խող ան ձի կող մից ՀՀ մաք սային օրենսդ րու թյա նը հա մա պա տաս խան ստանձ նած պար տա վո րու թյուն նե րի կա տար ման ճշ տու թյու նը:

Մաք սային մարմ նի պա հան ջի դեպ քում ներ մու ծո ղը կամ հայ տա րա րա տուն պար տա վոր է մաք սային մար մին նե րին ներ կա յաց նել ան հրա ժեշտ փաս տաթղ թե րը: Հետ բաց թո ղու մային հս կո ղու թյունն իրա-կա նաց վում է ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ-ի նա խա գա հի հրա մա նի հի ման վրա, որի եր կու օրի նակ տր վում է ներ մու-ծո ղին կամ հայ տա րա րա տուին: Վեր ջին ներս պար տա վոր են ստո րագ րել մեկ օրի նա կը` հաս տա տե լով, որ ծա նուց ված են մաք սային հս կո ղու թյան ան ցկաց ման մա սին: Հետ բաց թո ղու մային հս կո ղու թյան հրա մա նով նշ ված ժամ կե տը կա րող է սահ ման վել ոչ ավե լի, քան անընդ մեջ աշ խա տան քային 15 օր:

Հետ բաց թո ղու մային հս կո ղու թյան ար դյունք նե րով խախ տում ներ և թե րու թյուն ներ հայտ նա բե րե-լու դեպ քում կազմ վում է ար ձա նագ րու թյուն: Թե րի վճար ված մաք սային վճար ներ հայտ նա բե րե լիս կազմվում է ակտ` թե րի վճար ված գու մար նե րի և դրանք ուշ վճա րե լու հա մար սահ ման ված տույ ժե րի վե րա բե րյալ: Խախ տում ներ և թե րու թյուն ներ չհայտ նա բե րե լու դեպ քում կազմ վում է տե ղե կանք։

51

4. ՓԱԹԵԹԱՎՈրՈՒմ ԵՎ պԻտԱԿԱՎՈրՈՒմ Փա թե թա վո րու մը, վե րա փա թե թա վո րու մը` ապ րան քի նկատ մամբ կա տար վող առան ձին գոր ծո ղու-թյուն ներ են, որոնք, կախ ված այն հան գա ման քից, թե ապ րան քը մաք սային ինչ ռե ժի մով է մուտք գոր-ծել Հա յաս տա նի մաք սային տա րածք, կա րող են թույ լատր ված լի նել կամ թույ լատր ված չլի նել: Մաք-սային հս կո ղու թյան ըն թաց քում ապ րան քի փա թե թա վո րու մը, վե րա փա թե թա վո րու մը թույ լատր վում են հետևյալ դեպ քե րում՝

� « Ներ մու ծում մաք սային պա հեստ» ռե ժի մով պահ պան վող ապ րանք նե րի նկատ մամբ, � « Ներ մու ծում ազատ մաք սային պա հեստ» ռե ժի մով բաց թողն ված ապ րանք նե րի նկատ մամբ, � « Ներ մու ծում ազատ տն տե սա կան գո տի» ռե ժի մով բաց թողն ված ապ րանք նե րի նկատ մամբ:

Ապ րան քի փա թե թա վոր ման և պի տա կա վոր ման աշ խա տանք նե րի ար ժեք նե րը, ի թիվս այլ աշ խա-տանք նե րի կամ գոր ծո ղու թյուն նե րի ար ժեք նե րի, հա մար վում են ապ րան քի մաք սային ար ժե քի բաղ կա-ցու ցիչ մաս և նե րառ վում վեր ջի նիս մաք սային ար ժե քում: Սա կայն ապ րան քի ծագ ման երկ րի որոշ ման ժա մա նակ տվյալ ապ րան քի փա թե թա վոր ման գոր ծո ղու թյուն նե րը (օ րի նակ` շշալ ցում, փա թա թում և այլն) չեն հա մար վում ապ րան քի բա վա րար վե րամ շակ ման չա փա նիշ ներ և չեն կա րող ազ դել ապ րան-քի ծագ ման եր կի րը որո շե լու վրա:

Մաք սային հս կո ղու թյան ներ քո գտն վող ապ րանք նե րի ու տրանս պոր տային մի ջոց նե րի նկատ մամբ, առանց մաք սային մարմ նի թույլտ վու թյան, մաս նա կի կամ ամ բող ջու թյամբ ար գել վում է փա թեթ նե րի վնաս վածք նե րի վե րաց ման, փա թեթ նե րի բաց ման, փա թե թա վոր ման, վե րա փա թե թա վոր ման գոր ծո-ղու թյուն նե րը, ինչ պես նաև դրանց հանձ նու մը, օտա րու մը կամ ոչն չա ցու մը, բեռ նու մը, բեռ նա թա փու-մը, փո խա բեռ նու մը կամ այդ ապ րանք նե րի կամ դրանց ու ղեկ ցող փա թեթ նե րի վրա դր ված մաք սային ապա հով ման մի ջոց նե րի փո խու մը: Ապ րանք նե րը և տրանս պոր տային մի ջոց նե րը կորց նե լու դեպ քում ան ձը կրում է օրեն քով սահ ման ված պա տաս խա նատ վու թյուն:

ՀՀ տա րած քում յու րա քան չյուր ապ րան քային խմ բի հա մար սահ ման վում են դրանց փա թե թա վոր ման և պի տա կա վոր ման պա հանջ ներ։ Մաս նա վո րա պես՝

Սնն դամ թերք, սնն դային և կեն սա բա նա կան ակ տիվ հա վե լում ներ

Սնն դամ թեր քի, սնն դային և կեն սա բա նա կան ակ տիվ հա վե լում նե րի փա թե թա վոր ման, պի տա կա վոր-ման և մակնշ ման պա հանջ նե րը սահ ման ված են «Սնն դամ թեր քի ան վտան գու թյան մա սին» ՀՀ օրեն-քում53, «Սնն դամ թեր քի հետ շփ վող նյու թե րին և դրանց հայե րեն տե ղե կատ վու թյան մակնշ ման ձևե-րին և բո վան դա կու թյա նը ներ կա յաց վող պա հանջ նե րի տեխ նի կա կան կա նո նա կար գը հաս տա տե լու մա սին» ՀՀ կա ռա վա րու թյան 2007 թվա կա նի հոկ տեմ բե րի 25 -ի N 1282-Ն որոշ մամբ54, «Հա յաս տա նի Հան րա պե տու թյուն ներ մուծ վող սնն դամ թեր քի ու սնն դային հա վե լում նե րի վե րա բե րյալ հայե րեն տե-ղե կատ վու թյան մակնշ ման ձևե րին և բո վան դա կու թյա նը ներ կա յաց վող պա հանջ նե րը հաս տա տե լու մա սին» ՀՀ կա ռա վա րու թյան 2006 թվա կա նի դեկ տեմ բե րի 21 -ի N 1838-Ն55, «Սնն դային հա վե լում նե-րին ներ կա յաց վող պա հանջ նե րի տեխ նի կա կան կա նո նա կար գը հաս տա տե լու մա սին» ՀՀ կա ռա վա-րու թյան 2011 թվա կա նի հու լի սի 7-ի N 993-Ն56 որո շում նե րով։

Սնն դամ թեր քի, սնն դային ու կեն սա բա նա կան ակ տիվ հա վե լում նե րի փա թե թա վոր ման, սպա ռո ղա կան տա րայի, պի տա կի, լրա ցու ցիչ պի տա կի կամ ներդ րա կի վրա զե տեղ ված տե ղե կու թյուն նե րը պետք է լի նեն ըն թեռ նե լի, ամ բող ջա կան, հա վաս տի և հայե րեն լեզ վով:

Սնն դամ թեր քի, սնն դամ թեր քի հետ շփ վող նյու թե րի, սնն դային ու կեն սա բա նա կան ակ տիվ հա վե լում-նե րի փա թե թա վո րու մը պետք է ապա հո վի դրանց ան վտան գու թյունն ար տադ րու թյան և շր ջա նա ռու-թյան բո լոր փու լե րում:

53 http://www.arlis.am/documentview.aspx?docid=74494



56 http://www.arlis.am/documentview.aspx?docID=70066

http://www.arlis.am/documentview.aspx?docid=74494



http://www.arlis.am/documentview.aspx?docID=70066

52


Ար գել վում է Հա յաս տան ներ մու ծել և(կամ) իրաց նել կամ հան րային սնն դի ծա ռա յու թյան ոլոր տում օգ-տա գոր ծել սնն դամ թերք, սնն դամ թեր քի հետ շփ վող նյու թեր, սնն դային ու կեն սա բա նա կան ակ տիվ հա վե լում ներ, եթե

ա) պի տա նե լիու թյան ժամ կետն ան ցած է,բ) ընդ հա նուր պի տա նե լիու թյան ժամ կե տի լրա նա լուն մնա ցել է 30 օրից պա կաս, իսկ 120 օրից

պա կաս պի տա նե լիու թյան ժամ կետ ու նե ցող ար տադ րան քի դեպ քում` 1/4 -ից պա կաս ժամ կետ,գ) փա թե թա վոր ման կամ տա րայի վրա պի տա նե լիու թյան ժամ կե տը բա ցա կա յում է կամ ըն թեռ նե-

լի չէ,դ) ժամ կե տը կրկ նա կի մակնշ ված է կամ ար տադ րո ղի կող մից նշ ված պի տա նե լիու թյան բնօ րի նակ

ժամ կե տը ջնջ ված է և նշ ված է պի տա նե լիու թյան նոր ժամ կետ:

Հա յաս տա նում իրաց վող սնն դամ թեր քի, սնն դամ թեր քի հետ շփ վող նյու թե րի, սնն դային ու կեն սա բա-նա կան ակ տիվ հա վե լում նե րի մակն շու մը հայե րե նով պետք է նե րա ռի`

ա) ան վա նու մը, զտա քա շը կամ ծա վա լը,բ) սնն դամ թեր քի հիմ նա կան բա ղադ րիչ նե րի ցան կը,գ) սնն դամ թեր քի մեջ օգ տա գործ ված սնն դային ու կեն սա բա նա կան ակ տիվ հա վե լում նե րի ցան կը

(ե թե այդ պի սիք կան),դ) ար տադ րու թյան տա րե թի վը, ամի սը, օրը, պահ ման պայ ման նե րը, առանձ նա կի ցու ցում ներ

պահ ման մա սին (ե թե այդ պի սիք կան) և պի տա նե լիու թյան ժամ կե տը, ե) սնն դամ թեր քի, սնն դամ թեր քի հետ շփ վող նյու թե րի, սնն դային ու կեն սա բա նա կան ակ տիվ հա-

վե լում նե րի օգ տա գործ ման վե րա բե րյալ ցու ցում ներ, եթե առանց դրանց սնն դամ թեր քը չի կա-րող պատ շա ճո րեն օգ տա գործ վել, առանձ նա կի հանձ նա րա րա կան ներ դրանց օգ տա գործ ման մա սին (ե թե այդ պի սիք կան), տե ղե կատ վու թյուն դրանց օգ տա գործ ման հա կա ցու ցում նե րի վե-րա բե րյալ (ե թե այդ պի սիք կան),

զ) տվյալ ներ ար տադ րո ղի մա սին (գտն վե լու վայ րը և ըն կե րու թյան ան վա նու մը), է) խմ բա քա նա կի նույ նա կա նաց ման հա մար օգ տա գործ վող նշա նը, ը) սնն դամ թեր քի, սնն դամ թեր քի հետ շփ վող նյու թե րի, սնն դային ու կեն սա բա նա կան ակ տիվ հա-

վե լում նե րի ծագ ման եր կի րը,թ) ոգե լից խմիչք նե րի հա մար՝ պա րու նակ վող ալ կո հո լի տո կո սը,ժ) սնն դամ թեր քի սնն դային ար ժե քը՝ հա տուկ նշա նա կու թյան և ՀՀ -ում առա ջին ան գամ ար-

տադրվող և շու կա յա հան վող սնն դամ թեր քի հա մար, ժա) «գե նե տի կո րեն ձևա փոխ ված սնն դամ թերք» մակն շու մը, եթե սնն դամ թեր քի բա ղադ րու թյան

մեջ դրա պա րու նա կու թյու նը 0,9%-ից բարձր է,ժբ) «նո րույթ» մակն շու մը` ՀՀ -ում առա ջին ան գամ ար տադր վող և շու կա յա հան վող նո րա հայտ

սննդամ թեր քի առա ջին խմ բա քա նա կի հա մար, տե ղե կատ վու թյուն սնն դամ թեր քի բնու թագ րի, հատ կա նի շի, նշա նա կու թյան կամ օգ տա գործ ման, ինչ պես նաև բա ղադ րու թյան մեջ մտ նող այն պի սի նյու թե րի վե րա բե րյալ, որոնք չեն պա րու նակ վել մինչ այդ օգ տա գործ վող հա մար ժեք սնն դամ թեր քում և կա րող են ազ դել մարդ կանց որո շա կի խմ բե րի առող ջու թյան վրա,

ժգ) եթե սնն դամ թեր քը մշակ վել է ճա ռա գայ թա հար մամբ, ապա պար տա դիր է «ճա ռա գայ թա հար-մամբ մշակ ված» մակն շու մը, իսկ եթե սնն դամ թեր քը պա րու նա կում է ճա ռա գայ թա հար մամբ մշակ ված բա ղադ րիչ, ապա «ճա ռա գայ թա հար մամբ մշակ ված» մակն շու մը կա տար վում է այդ բա ղադ րի չի հա մար.

ժդ) «ա րագ սա ռեց ված» մակն շու մը, եթե սնն դամ թերքն այդ պի սին է, և հս տակ ցու ցում այն մա սին, որ ապա սա ռեց նե լուց հե տո այն չի կա րե լի կր կին սա ռեց նել:

Ար գել վում է պի տա նե լիու թյան ժամ կե տը լրա ցած սնն դամ թեր քի վե րա փա թե թա վո րու մը և իրա ցու մը` որ պես սնն դամ թերք:

Բա ցի նշ ված հիմ նա կան պա հանջ նե րից, գո յու թյուն ու նեն նաև առան ձին ապ րան քա տե սակ նե րին ներ-

53

կա յաց վող մակնշ ման լրա ցու ցիչ պա հանջ ներ, որոնք սահ ման վում են ՀՀ կա ռա վա րու թյան 2006թ.-ի դեկ տեմ բե րի 21 -ի «Հա յաս տա նի Հան րա պե տու թյուն ներ մուծ վող սնն դամ թեր քի ու սնն դային հա վե լում նե-րի վե րա բե րյալ հայե րեն տե ղե կատ վու թյան մակնշ ման ձևե րին և բո վան դա կու թյա նը ներ կա յաց վող պա-հանջ նե րը հաս տա տե լու մա սին» N 1838-Ն և 2011 թվա կա նի հու լի սի 7-ի «Սնն դային հա վե լում նե րին ներ-կա յաց վող պա հանջ նե րի տեխ նի կա կան կա նո նա կար գը հաս տա տե լու մա սին» N 993-Ն որո շում նե րով:

Օր գա նա կան գյու ղատն տե սա կան ար տադ րանք

Օր գա նա կան գյու ղատն տե սա կան ար տադ րան քի փա թե թա վոր ման, պի տա կա վոր ման և մակնշ ման պա հանջ նե րը սահ ման ված են «Օր գա նա կան գյու ղատն տե սու թյան մա սին» ՀՀ օրեն քով57 և «Օր գա-նա կան գյու ղատն տե սա կան ար տադ րան քի, ինչ պես նաև օր գա նա կան գյու ղատն տե սու թյան ան ցու-մային շր ջա նում գտն վող ար տադ րան քի մակնշ ման և պի տա կա վոր ման կար գը հաս տա տե լու մա սին» ՀՀ կա ռա վա րու թյան 2009 թվա կա նի մար տի 19 -ի N 283-Ն որոշ մամբ58։

Հա յաս տա նում ար տադր ված, վե րամ շակ ված և փա թե թա վոր ված օր գա նա կան սնն դամ թեր քը, դրա հետ շփ վող նյու թե րը և սնն դային հա վե լում նե րը պետք է պա րու նա կեն «Սնն դամ թեր քի ան վտան գու-թյան մա սին» ՀՀ օրեն քով սահ ման ված տե ղե կատ վու թյուն, ինչ պես նաև տե ղե կատ վու թյուն` սեր տի ֆի-կաց ման մարմ նի ան վան ման կամ նշագ րի մա սին: Օր գա նա կան գյու ղատն տե սա կան ար տադ րան քի մակնշ ման մեջ, ինչ պես նաև գո վազ դում նշ վում են «օր գա նա կան» կամ մակնշ ման առու մով հա մար-ժեք «է կո լո գիական», «է կո լո գիապես մա քուր», «բիոլո գիական» տեր մին նե րը կամ դրանց «է կո», «բիո» կամ կր ճատ այլ ձևե րը` առան ձին կամ հա րա դիր, միայն այն դեպ քում, եթե՝

1) այն օր գա նա կան գյու ղատն տե սու թյան վար ման մե թո դով ար տադր ված և հա վաստ ված (սեր-տի ֆի կաց ված) ար տադ րանք է,

2) ներ մուծ վող ար տադ րանքն ու ղեկց վում է օր գա նա կան գյու ղատն տե սու թյան կա նոն նե րով սահ-ման ված հա մա պա տաս խա նու թյան հա վաստ ման փաս տաթղ թե րով:

Ար տադ րան քը կա րող է մակնշ վել որ պես «օր գա նա կան», ինչ պես նաև կրել սեր տի ֆի կաց ման մարմ-նի ան վա նու մը կամ նշա գի րը և օր գա նա կան ար տադ րան քի հա մա պա տաս խա նու թյան նշա նը, եթե սեր տի ֆի կաց ման մարմ նի կամ նրա կող մից ճա նաչ ված սեր տի ֆի կաց ման այլ մար մին նե րի կող մից սեր տի ֆի կաց ված օր գա նա կան ծագ ման բա ղադ րա մա սե րը կազ մում են հում քի կշ ռի առն վազն 95 տո կո սը` բա ցա ռու թյամբ ջրի և աղի: Մնա ցած 5 տո կոս բա ղադ րա մա սե րը պետք է ընդ գրկ ված լի նեն օր գա նա կան գյու ղատն տե սու թյան մեջ թույ լատ րե լի և սահ մա նա փակ թույ լատ րե լի նյու թե րի ան վա նա-ցան կում:

Մե կից ավե լի բա ղադ րա մա սեր պա րու նա կող ար տադ րան քի մեջ օգ տա գործ ված հում քի բո լոր տե սակ-նե րը պի տա կի վրա պետք է նշ վեն իրենց չոր քա շի տո կո սային պա րու նա կու թյան ձևով: Բո լոր հա վե-լում նե րը պետք է նշ վեն լրիվ ան վա նում նե րով և ընդ գրկ ված լի նեն օր գա նա կան գյու ղատն տե սու թյան մեջ թույ լատ րե լի և սահ մա նա փակ թույ լատ րե լի նյու թե րի ան վա նա ցան կում:

Ե թե սեր տի ֆի կաց ման մարմ նի կող մից սեր տի ֆի կաց ված օր գա նա կան ծագ ման բա ղադ րա մա սե-րը հում քի կշ ռի 95 տո կո սից պա կաս են, բայց 70 տո կո սից ավե լի, ապա ար տադ րան քը չի կա րող մակնշվել որ պես «օր գա նա կան», սա կայն բա ղադ րու թյան ցան կում կա րող են նշ վել օր գա նա կան բա-ղադ րա մա սե րի ան վա նում նե րը կամ հղում ներ տր վել դրանց օր գա նա կան գյու ղատն տե սու թյան վար-ման մե թո դով ար տադր ված լի նե լու մա սին: Օր գա նա կան բա ղադ րա մա սե րը պետք է գր ված լի նեն նույն գույ նով, տա ռա տե սա կով, չա փով, ոճով, ինչ պես ոչ օր գա նա կան բա ղադ րա մա սե րը:

95 տո կո սից մինչև 70 տո կոս օր գա նա կան սեր տի ֆի կաց ված բա ղադ րա մա սեր պա րու նա կող ար տադ-րան քի բա ղադ րա մա սե րի ցան կում պետք է հս տակ նշ վեն ար տադ րան քի ընդ հա նուր ծա վա լի մեջ յու-րա քան չյուր բա ղադ րա մա սի քա շը կամ տո կո սը: Այդ նշու մը չպետք է ավե լի ակ նա ռու լի նի, քան ար-տադ րան քի մա սին այլ տե ղե կատ վու թյուն պա րու նա կող գրու թյուն նե րը և պետք է ու նե նա հետևյալ





54


բո վան դա կու թյու նը՝ «գյու ղատն տե սա կան բա ղադ րիչ նե րի ___ տո կոսն ար տադր վել է օր գա նա կան գյու ղատն տե սու թյան վար ման մե թո դին հա մա պա տաս խան»:

70 տո կո սից պա կաս օր գա նա կան բա ղադ րա մա սեր պա րու նա կող ար տադ րան քի մակնշ ման կամ պի-տա կի վրա ար գել վում է հղում կա տա րել բա ղադ րա մա սե րի օր գա նա կան գյու ղատն տե սու թյան վար-ման մե թո դով ար տադր ված լի նե լու մա սին, ինչ պես նաև բա ղադ րա մա սե րի ցան կում նշել օր գա նա կան բա ղադ րա մա սի ան վա նումն ուղ ղա կի կամ «օր գա նա կան» բա ռի հետ կա պակց ված որևէ այլ ձևով: Այդ պի սի ար տադ րան քը կա րող է մակնշ վել և իրաց վել միայն որ պես սո վո րա կան սնն դամ թերք:

Հյու թեր և հյու թամ թերք

Հյու թե րի և հյու թամ թեր քի փա թե թա վո րու մը, պի տա կա վո րու մը և մակն շու մը պետք է հա մա պա տաս-խա նեն «Սնն դամ թեր քի ան վտան գու թյան մա սին» ՀՀ օրեն քով սահ ման ված ընդ հա նուր պա հանջ նե-րին և «Հյու թե րին և հյու թամ թերք նե րին ներ կա յաց վող պա հանջ նե րի տեխ նի կա կան կա նո նա կար գը հաս տա տե լու և Հա յաս տա նի Հան րա պե տու թյան կա ռա վա րու թյան 2007 թվա կա նի դեկ տեմ բե րի 13 -ի N 1602-Ն որո շումն ու ժը կորց րած ճա նա չե լու մա սին» ՀՀ կա ռա վա րու թյան 2009 թվա կա նի հու նի սի 26 -ի N 744-Ն որոշ մամբ ներ կա յաց վող հա տուկ պա հանջ նե րին։

Կա նո նա կար գը տա րած վում է ԱՏԳ ԱԱ հետևյալ ծած կագ րե րին հա մա պա տաս խան հյու թե րի և հյու-թամ թերք նե րի վրա՝

1) 2002 90 - տո մա տի խյուս, տո մա տի մա ծուկ, 7% և ավե լի լու ծե լի չոր նյու թե րի զանգ վա ծային մա սով տո մա տի հյութ,

2) 2007 99 ծած կագ րից - մր գային խյու սեր,3) 2009 - չխ մոր ված և առանց սպիր տային հա վե լում նե րի, շա քա րի կամ քաղց րաց նող այլ նյու թե-

րի ավե լաց մամբ կամ առանց ավե լաց ման մր գային և բան ջա րե ղե նային հյու թեր,4) 2202 90 100 - մր գային և բան ջա րե ղե նային նեկ տար ներ և հյութ պա րու նա կող ըմ պե լիք ներ,

որոնք չեն պա րու նա կում 0401-0404 ապ րան քային ծած կագ րե րով մթերք ներ կամ դրան ցից ստաց ված ճար պեր:

Հյու թե րի և հյու թամ թերք նե րի փա թեթ ված քի կամ սպա ռո ղա կան տա րայի վրա ան մի ջա պես կամ դրան փակց ված պի տա կի վրա տր ված մակն շու մը պետք է պա րու նա կի`

1) հյու թի և հյու թամ թեր քի ան վա նու մը, որը պետք է ար տա ցո լի տվյալ մթեր քի տե սա կը և դրա պատ րաստ ման հա մար օգ տա գործ ված մր գի կամ բան ջա րե ղե նի ան վա նու մը կամ դրա նից ածանց ված ան վա նու մը (օ րի նակ` «Խն ձո րի հյութ» կամ «Հյութ խն ձո րի»)` հաշ վի առ նե լով հետևյալ պայ ման նե րը` ա) եր կու և ավե լի մր գե րից և (կամ) բան ջա րե ղե նից պատ րաստ ված հյու թի և հյու թամ թեր քի

ան վա նու մը պետք է ընդ գր կի դրա բա ղադ րու թյան մեջ մտ նող մր գի և բան ջա րե ղե նի ան վա-նում նե րը` մթեր քում դրանց պա րու նա կու թյան նվազ ման կար գով,

բ) երեք և ավե լի մր գե րից և (կամ) բան ջա րե ղե նից պատ րաստ ված հյու թի ան վա նու մը թույ-լատր վում է նշել հետևյալ ձևով. «Խա ռը մր գա հյութ», «Մր գա բան ջա րե ղե նային հյութ» կամ «Մր գա բան ջա րե ղե նային նեկ տար» կամ «Նեկ տար բան ջա րե ղե նից և (կամ) մր գե րից» կամ հա ման ման ձևե րով` օգ տա գոր ծե լով մր գի կամ բան ջա րե ղե նի խմ բի պայ մա նա կան ան-վա նու մը, օրի նակ` «Արևա դար ձային մր գե րի հյութ», «Ցիտ րու սային մր գե րի հյութ»,

գ) խտաց րած հյու թի ան վան ման մեջ լրա ցու ցիչ պետք է նշ ված լի նի «խ տաց րած» բա ռը,դ) ուղ ղա կի մզ մամբ ստաց ված հյու թե րի հա մար ան վան մա նը մո տիկ թույ լատր վում է նշել «ուղ

ղա կի մզ ման» բա ռե րը, իսկ խտաց րած հյու թից կամ խյու սից պատ րաստ ված հյու թի հա մար` «վե րա կանգն ված» կամ «պատ րաստ ված է խտաց ված հյու թից (հյու թե րից) կամ հյու թից (հյու թե րից) և խյու սից» բա ռե րը: Նշ ված մա կագ րու թյուն նե րի տա ռա չա փե րը պետք է լի նեն հյու թի կամ հյու թամ թեր քի ան վան ման տա ռա չա փե րի կե սից ոչ պա կաս,

ե) եթե հյու թի, խյու սի և խտաց րած հյու թի, դի ֆու զային հյու թի և չոր հյու թի պատ րաստ ման

55

ժա մա նակ օգ տա գործ վել են շա քար (շա քար ներ), իսկ նեկ տար նե րի և հյութ պա րու նա կող ըմ պե լիք նե րի պատ րաստ ման ժա մա նակ` շա քա րի (շա քար նե րի) լու ծույթ ներ կամ օշա րակ-ներ, ապա ան վա նու մը պետք է նե րա ռի նաև «շա քա րի (շա քար նե րի) ավե լաց մամբ» կամ «շա քա րով (շա քար նե րով)» կամ «քաղց րաց ված» բա ռե րը,

զ) եթե նեկ տար նե րի կամ հյութ պա րու նա կող ըմ պե լիք նե րի պատ րաստ ման ժա մա նակ օգ տա-գործ վել են քաղց րաց նող սնն դային հա վե լում ներ (մեղր), ապա ան վա նու մը պետք է նե րա ռի «քաղց րաց նող նյու թե րով» կամ «մեղ րով» բա ռե րը: Նեկ տար նե րի և հյութ պա րու նա կող ըմ պե լիք նե րի պի տա կի վրա ան վան ման մոտ, հս տակ ձևով, ան վան ման տա ռա չա փի կե սից ոչ պա կաս տա ռա չա փով պետք է նշ ված լի նի դրա պատ րաստ ման հա մար օգ տա գործ ված հյու թի և (կամ) խյու սի ծա վա լային մա սը,

է) ման կա կան սնն դի հա մար նա խա տես ված հյու թի և նեկ տա րի ան վա նու մը պետք է նե րա ռի «ման կա կան սնն դի հա մար» կամ «ման կա կան» բա ռե րը` նշե լով երե խա նե րի տա րի քային խում բը, որը նշ վում է հաշ վի առ նե լով հյու թի կամ նեկ տա րի որո շա կի տե սա կը և երե խայի տա րի քը` ստորև նշ ված պա հանջ նե րին հա մա պա տաս խան`

� ե րեք ամ սա կա նից մեծ երե խա նե րին` խն ձո րի և տան ձի պար զեց ված հյութ, � չորս ամ սա կա նից մեծ երե խա նե րին` խն ձո րի և տան ձի պտ ղամ սով հյութ, սա լո րի, դեղ-

ձի, ծի րա նի, դդ մի, գա զա րի հյու թեր (պար զեց ված և պտ ղամ սով), սև սա լո րի հիմ քով ըմ պե լիք,

� հինգ ամ սա կա նից մեծ երե խա նե րին` միաբա ղադ րիչ և բազ մա բա ղադ րիչ հյու թեր և նեկ-տար ներ` սև և կար միր հա ղար ջի, ազն վա մո րու, կե ռա սի, սերկևի լի, բա լի, հա պա լա սի, լո ռամր գի (մինչև 20 % և այլն),

� վեց ամ սա կա նից մեծ երե խա նե րին` միաբա ղադ րիչ և բազ մա բա ղադ րիչ հյու թեր և նեկ-տար ներ` ցիտ րու սային մր գե րի (ման դա րին, նա րինջ, թու րինջ), սե խի, արևա դար ձային մր գե րի (ար քա յախն ձոր, բա նան, ման գո), ելա կի, մո րու, տո մա տի և այլ մր գե րի ու բան-ջա րե ղե նի, որոնք հա մար վում են ու ժեղ ալեր գեն ներ, խա ղո ղի (խա ռը հյու թե րի կազ մում) և այլն,

� յոթ ամ սա կա նից մեծ երե խա նե րին` պա պա յայի, կի վիի, գո ա վայի միաբա ղադ րիչ և բազ-մա բա ղադ րիչ հյու թեր և նեկ տար ներ, ինն ամ սա կա նից մեծ երե խա նե րին` խա ղո ղի պար-զեց ված հյութ,

2) ար տադ րող կազ մա կեր պու թյան ու նրա կող մից լիազոր ված` ՀՀ -ում գտն վող կազ մա կեր պու-թյան (վեր ջի նիս առ կա յու թյան դեպ քում) ան վա նու մը և գտն վե լու վայ րը,

3) ար տադ րո ղի ապ րան քային նշա նը (առ կա յու թյան դեպ քում),4) մ թեր քի զտա քա շը կամ ծա վա լը,5) մ թեր քի բա ղադ րու թյու նը, որը նշում են դրա բա ղադ րիչ նե րի ան վա նա ցան կով` «Բա ղադ րու

թյու նը» վեր նագ րով` հաշ վի առ նե լով հետևյալ պա հանջ նե րը` ա) հյու թե րի հա մար` հյու թի ան վա նու մը, բա ղադ րիչ նե րը և (կամ) սնն դային հա վե լում նե րը`

դրանց օգ տա գործ ման դեպ քում: Օրի նակ` «Բա ղադ րու թյու նը` տո մա տի հյութ, աղ», «Բաղադ րու թյու նը` խն ձո րի հյութ, շա քար»: Եթե որո շա կի հյու թի պատ րաստ ման ժա մա նակ բա-ղադ րիչ ներ և (կամ) սնն դային հա վե լում ներ չեն օգ տա գործ վել, ապա «Բա ղադ րու թյուն» բա ռը սպա ռո ղա կան տա րայի վրա կա րե լի է չն շել,

բ) պտ ղամ սով հյու թե րի հա մար «Պտ ղամ սով» մա կագ րու թյու նը նշ վում է, եթե դրա զանգ վա-ծային մա սը 8 %-ից ավե լի է,

գ) նեկ տար նե րի, հյութ պա րու նա կող ըմ պե լիք նե րի հա մար` հյու թի և (կամ) խյու սի (խյու սե րի) ան վա նու մը (ան վա նում նե րը), օգ տա գործ ված բա ղադ րիչ նե րի և (կամ) սնն դային հա վե լում-նե րի ցան կը, այդ թվում` ջու րը, որը նշ վում է ցան կի վեր ջում,

դ) խտաց ված հյու թե րից պատ րաստ ված վե րա կանգն ված հյու թի, նեկ տա րի, հյութ պա րու նա-կող ըմ պե լի քի բուր մուն քի վե րա կանգն ման հա մար օգ տա գործ ված խտաց ված բնա կան բու-րաս տեղծ նյու թե րը և ջու րը բա ղադ րու թյու նում չեն նշ վում,

ե) եթե աս կոր բի նաթ թուն (C վի տա մին) օգ տա գործ վել է որ պես հա կաօք սի դիչ, ապա դրա պա-

56


րու նա կու թյան մա սին տե ղե կատ վու թյու նը չի նշ վում,զ) եթե հյու թը կամ հյու թամ թեր քը պատ րաստ վել է կեն սա բա նո րեն ակ տիվ սնն դային հա վե լու մի

օգ տա գործ մամբ, ապա պի տա կի վրա պետք է նշել «Կեն սա բա նո րեն ակ տիվ սնն դային հավե լու մով» կամ «Հարս տաց ված է» բա ռե րը` նշե լով հա վե լու մը և այն պա րու նա կող նյու թը,

է) չի թույ լատր վում սպա ռո ղա կան տա րայի վրա նշել տվյալ մթեր քի պատ րաստ ման հա մար չօգ տա գործ ված մր գի կամ բան ջա րե ղե նի նկար ներ` սպա ռո ղին թյու րի մա ցու թյան մեջ գցող գոր ծո նը կան խար գե լե լու նպա տա կով,

ը) ած խած նի եր կօք սիդ պա րու նա կող մթեր քի հա մար ան վա նու մը պետք է պա րու նա կի նաև «Գա զա վոր ված է» բա ռը,

թ) եթե հյու թի կամ հյու թամ թեր քի պատ րաստ ման ժա մա նակ օգ տա գործ վել են կե րակ րի աղ, հա մե մունք ներ և (կամ) խտա նյու թեր, ապա թույ լատր վում է նշել «Կե րակ րի աղով», ինչ պես նաև «Հա մե մուն քով» բա ռե րը կամ հա մե մուն քի ըն դուն ված ան վա նու մը,

ժ) պատ րաս տի մթեր քի բա ղադ րու թյան մեջ մտ նող հա մային նյու թե րը, բա ղադ րիչ նե րը և այլ հա վե լում նե րը նշում են ընդ հա նուր ցան կում:

6) սնն դային հա վե լում նե րի ցան կը (դ րանց օգ տա գործ ման դեպ քում),7) հյու թի կամ հյու թամ թեր քի ծագ ման եր կի րը,8) պահ ման պայ ման նե րը,9) պատ րաստ ման տա րե թի վը, ամի սը, օրը,10) պի տա նե լիու թյան ժամ կե տը, 11) օգ տա գործ ման եղա նա կը` նշում են այն դեպ քում, եթե խտաց ված հյու թը կամ խյու սը պետք է

իրաց նել ման րա ծախ առևտ րի ցան ցում, այդ դեպ քում պետք է նշ ված լի նի տվյալ ծա վա լի վե-րա կանգն ման հա մար ան հրա ժեշտ ջրի ծա վա լը,

12) սնն դային ար ժե քը` ման կա կան սնն դի հա մար նա խա տես ված հյու թե րի և նեկ տար նե րի,13) խմ բա քա նա կի նույ նա կա նաց ման հա մար օգ տա գործ վող նշա նը` ըստ Հա յաս տա նի Հան րա պե-

տու թյան կա ռա վա րու թյան 2006 թվա կա նի սեպ տեմ բե րի 28 -ի «Սնն դամ թեր քի տվյալ խմ բա-քա նա կի նույ նա կա նաց ման հա մար օգ տա գործ վող նշա նի և մակնշ ված քի վե րա բե րյալ տեխ նի-կա կան կա նո նա կար գը հաս տա տե լու մա սին» N 1392-Ն որոշ ման:

Դե ղեր և դե ղա նյու թեր

Դե ղե րի և դե ղա նյու թե րի փա թե թա վոր ման, պի տա կա վոր ման և մակնշ ման պա հանջ նե րը հիմն ա-կա նում սահ ման վում են «Դե ղե րի մա սին» ՀՀ օրեն քով59։ Մաս նա վո րա պես հա մա ձայն օրենսդ րու-թյան պի տա կը, պի տա կա վոր ված փա թե թը, թուղթ-ներ դի րը, դե ղի օգ տա գործ ման հրա հան գը պետք է պա րու նա կեն տվյալ ներ` հաս տատ ված պա հանջ նե րին դե ղի հա մա պա տաս խա նու թյան մա սին, նա-խազգու շա ցումն եր` դե ղա չա փի գե րա զան ցու մից առա ջա ցած վտան գի և դե ղը երե խա նե րին ան մատ-չե լի տե ղե րում պա հե լու մա սին:

Դե ղի ար տա քին կամ առաջ նային փա թե թա վոր ման վրա պետք է պարզ ըն թերց վի դեղն ար տադ րող ըն կե րու թյան հաս ցեն և անու նը, դե ղի ան վա նու մը, պատ րաստ ման ամ սա թի վը, օգ տա գործ ման ձևը, յու րա քան չյուր միավո րի և նրա մեջ ազ դող նյու թի կշի ռը (ծա վա լը) և քա նա կը, պի տա նիու թյան ժամ-կե տը, պահ պան ման պայ ման նե րը: Դե ղա բու սա կան հում քը չպետք է պա րու նա կի ռա դիոակ տիվ նյու-թեր: Այն պետք է պի տա կա վոր վի «Ար տադ րան քը են թարկ վել է ճա ռա գայ թային ստուգ ման» նշու մով:

Դե ղե րի գրանց ման և վե րահսկ ման պե տա կան լիազոր մար մի նը (ՀՀ ԱՆ դե ղե րի և բժշ կա կան տեխ-նո լո գիանե րի փոր ձա գի տա կան կենտ րոն) օրենսդ րու թյան նշ ված պա հանջ նե րից բա ցի, դե ղե րի փա-թեթ նե րի և պի տակ նե րի գրանց ման ժա մա նակ, առաջ նորդ վում է նաև ԵՄ 2001/83/EC դի րեկ տի վով60։


60 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2001:311:0067:0128:en:PDF


http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2001:311:0067:0128:en:PDF

57

5. ՍՈՒրՀԱՆԴԱԿԱՅԻՆ ԵՎ ՓՈՍտԱՅԻՆ ծԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵրԻ մԻջՈՑՈՎ ՆԵրմՈՒծՈՒմ Հա մա ձայն ՀՀ օրենսդ րու թյան, մի ջազ գային փոս տային և սուր հան դա կային առա քում նե րի մի ջո ցով Հա յաս տա նի մաք սային տա րածք ապ րանք ներ ներս բե րե լը նույն պես հա մար վում է ներ մու ծում: Նման ապ րանք նե րի մաք սային հս կո ղու թյու նը և մաք սային հայ տա րա րագ րու մը կա տար վում են Մի ջազ-գային փոս տային և սուր հան դա կային առա քում նե րով փո խադր վող ապ րանք նե րի մաս նա գի տաց ված մաք սա տա նը (տես՝ հա վել ված 1): Ֆի զի կա կան ան ձանց կող մից ՀՀ մաք սային սահ մա նով մի ջազ-գային փոս տային կամ սուր հան դա կային առա քում նե րով փո խադր վող ապ րանք նե րի տե ղա փոխ ման կար գը սահ ման ված է ՀՀ կա ռա վա րու թյան 08.01.2001թ.-ի N4 որոշ մամբ61: Ֆի զի կա կան ան ձինք իրա վունք ու նեն ՀՀ մաք սային սահ մա նով, առանց մաք սա տուրք վճա րե լու, տե ղա փո խել մի ջազ գային փոս տային կամ սուր հան դա կային առա քում նե րով փո խադր վող ապ րանք ներ, որոնց ընդ հա նուր քա շը չի գե րա զան ցում 20 կի լոգ րա մը, իսկ ընդ հա նուր մաք սային ար ժե քը` 150,000 դրա մը: Օրեն քով սահ-ման ված առա վե լա գույն չա փե րի շր ջա նակ նե րում ՀՀ կա ռա վա րու թյան կող մից 29.03.2001թ.-ի N 251 որոշ մամբ հաս տատ վել են Հա յաս տա նի մաք սային սահ մա նով տե ղա փոխ վող ապ րանք նե րի առան-ձին տե սակ նե րի բնաի րային չա փե րը62:

Մի ջազ գային փոս տային կամ սուր հան դա կային առա քում նե րով փո խադր վող ապ րանք նե րի տե ղա-փոխ ման հա մար փո խադ րող կազ մա կեր պու թյու նը մաք սային մար մին ներ է ներ կա յաց նում առա քա նի-նե րը, դրանց հաս ցեատե րե րի ցան կը և ու ղեկ ցող փաս տաթղ թե րը, որոնք մուտ քագր վում են մաք սային ձևա կեր պում ներն իրա կա նաց նող մաք սային մարմ նում: Առա քա նու մաք սային հս կո ղու թյունն իրա կա-նաց վում է փո խադ րո ղի կամ հաս ցեատի րոջ ներ կա յու թյամբ` զն նող սար քա վո րում նե րի մի ջո ցով: Այն առա քա նին (ապ րան քը), որի քա շը չի գե րա զան ցում 20 կի լոգ րա մը և մաք սային ար ժե քը չի գե րա-զան ցում 150,000 դրա մը բաց է թողն վում փո խադ րող կազ մա կեր պու թյա նը` հաս ցեատեր ֆի զի կա կան ան ձին հանձ նե լու հա մար, եթե հաս ցեատե րը նա խորդ 180 օր վա ըն թաց քում չի օգտ վել նշված ար տո-նու թյու նից: Ապ րան քը փո խադ րո ղին հանձ նե լիս՝ մաք սա տան կող մից տր վում է մաք սային վճար նե րի ար տո նու թյան վե րա բե րյալ կտ րոն: Կտ րո նի ձևը ներ կա յաց ված է Հա վել ված 19 -ում (Ձև N 1):

Փո խադ րո ղը բաց թողն ված առա քա նին կտ րո նի հետ միասին հանձ նում է հաս ցեատի րո ջը, որը կտրո-նի վրա ստո րագ րում է և վե րա դարձ նում փո խադ րո ղին: Առա քա նու հանձն ման օր վա նից 10 օր վա ըն թաց քում, բայց ոչ ուշ, քան կտ րո նը ստա նա լու օր վա նից 40 օր վա ըն թաց քում, փո խադ րող կազ-մա կեր պու թյու նը հաս ցեատի րոջ կող մից ստո րագր ված կտ րո նը ներ կա յաց նում է մաք սային մար մին: Լրաց ված կտ րո նը մաք սային մար մին ներ կա յաց վե լուց հե տո կց վում է տվյալ ապ րան քի բաց թող ման փաս տաթղ թե րին, հաս ցեատի րոջ (ս տա ցո ղի) ան ձնագ րային տվյալ նե րը հաշ վառ վում են: Եթե հաս-ցեատե րը բա ցա կա յում է կամ հրա ժար վում է ստա նալ առա քա նին, ապա փո խադ րո ղը հրա ժար ման օր վա նից 10 օր վա ըն թաց քում առա քա նին վե րա դարձ նում է այն ու ղար կո ղին:

Զն նող սար քա վո րում նե րի մի ջո ցով մաք սային հս կո ղու թյան ժա մա նակ, եթե պարզ վում է, որ ապ րան-քի քա շը և ար ժե քը գե րա զան ցում են թույ լատ րե լի բնաի րային և ար ժե քային չա փե րը կամ առ կա են ոչ սա կագ նային կար գա վոր ման են թա կա ապ րանք ներ կամ առ կա է կաս կած, որ մաք սային սահ մա նով տե ղա փոխ վում են ար գել ված ապ րանք ներ, ապա մաք սա տան կող մից՝ փո խադ րո ղի ներ կա յու թյամբ, բաց վում է առա քա նին և մաք սային հս կո ղու թյունն իրա կա նաց վում է զնն ման եղա նա կով: Եթե զնն ման ար դյուն քում պարզ վում է, որ առա քա նու մեջ առ կա են մաք սային սահ մա նով տե ղա փոխ ման հա մար ար գել ված ապ րանք ներ, ապա ար գել ված ապ րանք նե րը բաց չեն թողն վում, և հե տա գա գոր ծըն թացն իրա կա նաց վում է օրեն քով սահ ման ված կար գով: Եթե զնն ման ար դյուն քում պարզ վում է, որ առա քա-նու մեջ առ կա են թույ լատ րե լի բնաի րային և ար ժե քային չա փե րը գե րա զան ցող կամ ոչ սա կագ նային կար գա վոր ման են թա կա ապ րանք ներ, ապա առա քա նին բաց չի թողն վում, մաք սային մարմ նի կող-մից փո խադ րո ղին տր վում է առա քա նու մեջ առ կա ապ րանք նե րը հայ տա րա րագ րե լու և մաք սային վճար նե րը վճա րե լու վե րա բե րյալ կտ րոն: Կտ րո նի ձևը նշ ված է Հա վե լված 17 -ում (Ձև N 2):

Կտ րո նում նշ վում են նաև վճար ման են թա կա մաք սային վճար նե րի չա փե րը, եթե առա քա նու ու ղեկ ցող փաս տաթղ թե րում առ կա են ապ րան քի մաք սային ար ժե քը գոր ծար քի գնի մե թո դով հաշ վար կե լու հա-





58


մար օրեն քով սահ ման ված բո լոր ան հրա ժեշտ փաս տաթղ թե րը: Փո խադ րո ղը թույ լատ րե լի բնաի րային և ար ժե քային չա փե րը գե րա զան ցող ապ րանք նե րի հա մար հայ տա րա րագր ման ու մաք սային վճար նե-րի վճար ման կտ րո նը հանձ նում է հաս ցեատի րո ջը: Վեր ջինս ան հրա ժեշտ գրա ռում նե րից որևէ մե կը կա տա րե լուց հե տո կտ րո նը վե րա դարձ նում է մաք սա տուն` ծա նու ցու մը ստա նա լուց հե տո 10 օր վա ըն-թաց քում, բայց ոչ ուշ, քան կտ րո նը ստա նա լու օր վա նից 40 օր վա ըն թաց քում:

Ե թե հաս ցեատե րը ցան կա նում է ան ձամբ հայ տա րա րագ րել առա քա նու մեջ առ կա ապ րանք նե րը, ապա կտ րո նի վրա նշում է տե ղե կաց ված լի նե լու օրը, ստո րագ րում և վե րա դարձ նում փո խադ րո ղին: Նման դեպ քում հայ տա րա րագր ման և մաք սային վճար նե րի վճար ման հա մար օրեն քով սահ ման ված ժամ կետ նե րի պահ պան ման պա տաս խա նատ վու թյու նը կրում է հաս ցեատե րը: Եթե հաս ցեատե րը ցան-կա նում է, որ առա քա նու մեջ առ կա ապ րանք նե րի մաք սային ձևա կեր պում ներն իր փո խա րեն իրա կա-նաց նի փո խադ րող կազ մա կեր պու թյու նը, ապա դրա մա սին նշում է կտ րո նի վրա և ստո րագ րում: Այդ դեպ քում հայ տա րա րագր ման և մաք սային վճար նե րի վճար ման` օրեն քով սահ ման ված ժամ կետ նե րի պահ պան ման պա տաս խա նատ վու թյու նը կրում է փո խադ րող կազ մա կեր պու թյու նը: Հաս ցեատի րոջ հրա ժար ման կամ բա ցա կա յու թյան դեպ քում փո խադ րող կազ մա կեր պու թյու նը հրա ժար ման օր վա նից 10 օր վա ըն թաց քում առա քա նին վե րա դարձ նում է այն ու ղար կո ղին: Եթե առա քա նու ու ղար կողն առա-քա նուն կից փաս տաթղ թե րում նշում է կա տա րել փոս տային առա քա նին հետ չա ռա քե լու վե րա բե րյալ, ապա նման առա քա նի նե րի նկատ մամբ իրա կա նաց վում են «Փոս տային կա պի մա սին» ՀՀ օրեն քով63 սահ ման ված գոր ծո ղու թյուն նե րը: Նման դեպ քում չպա հանջ ված փոս տային ա ռա քա նու մեջ եղած գույ-քը ճա նաչ վում է որ պես տի րա զուրկ գույք, այ նու հետև դառ նում փո խադ րող կազ մա կեր պու թյան սե փա-կա նու թյու նը։

Ֆի զի կա կան ան ձինք իրա վունք ու նեն առանց մաք սա տուրք վճա րե լու Հա յաս տան ներ մու ծել ապ-րանք ներ, որոնց ներ մուծ ման մաք սա տուր քի դրույ քա չա փը սահ ման ված չէ 0 տո կոս և որոնց ընդ հա-նուր քա շը չի գե րա զան ցում 50 կի լոգ րա մը, իսկ ընդ հա նուր մաք սային ար ժե քը` 150 հազ. դրա մը: Ֆի-զի կա կան ան ձինք իրա վունք ու նեն օգտ վե լու այս ար տո նու թյու նից 180 օր վա ըն թաց քում մեկ ան գամ: Իսկ ՀՀ սահ մա նա մերձ առևտ րի շու կա նե րի տա րածք ապ րանք ներ ներ մու ծող ֆի զի կա կան ան ձինք իրա վունք ու նեն օգտ վել սույն ար տո նու թյու նից մեկ ամս վա ըն թաց քում մեկ ան գամ:



59

6. տՈՒգԱՆքՆԵր ԵՎ ԱՌգրԱՎՈՒմ, քրԵԱԿԱՆ ԵՎ ՎԱրչԱԿԱՆ պԱտԱՍխԱՆԱտՎՈՒԹՅԱՆ ԿԻրԱՌմԱՆ ԴԵպքԵր: ԲՈՂՈքՆԵր, ԻրԱՎՈՒՆքՆԵրԻ ԴԱտԱԿԱՆ պԱշտպԱՆՈՒԹՅՈՒՆ Տու գան քը, առգ րա վու մը մաք սային պա տաս խա նատ վու թյան մի ջոց ներ են, որոնք կա րող են կի րառ-վել, եթե ներ մու ծո ղի կող մից թույլ է տր վել մաք սային կա նոն նե րի խախ տում: Մաք սային կա նոն նե րի խախ տում է հա մար վում ներ մու ծո ղի կող մից կա տար ված անօ րի նա կան գոր ծո ղու թյու նը կամ ան գոր-ծու թյու նը, որն ուղղ ված է մաք սային օրենսդ րու թյամբ և մի ջազ գային պայ մա նագ րե րով սահ ման ված՝ Հա յաս տա նի մաք սային սահ մա նով տե ղա փոխ վող ապ րանք նե րի մաք սային հս կո ղու թյան և մաք սային ձևա կերպ ման կար գի դեմ, և որի հա մար օրեն քով նա խա տես ված է պա տաս խա նատ վու թյուն:

ՀՀ մաք սային օրենսգր քով նա խա տես ված են մաք սային կա նոն նե րի խախտ ման հետևյալ դեպ քե րը՝

� մաք սային մարմ նի պաշ տո նա տար ան ձի կար գադ րու թյա նը կամ պա հան ջին չեն թարկ վե լը, նրան վի րա վո րանք հասց նե լը, սպառ նա լը, նրա նկատ մամբ բռ նու թյուն գոր ծադ րե լը,

� տ րանս պոր տային մի ջո ցը չկանգ նեց նե լը, � տ րանս պոր տային մի ջոց նե րի մեկ նումն առանց թույլտ վու թյան, � մաք սային հս կո ղու թյան ներ քո գտն վող ապ րանք նե րին մաք սային մարմ նի պաշ տո նա տար ան-

ձի մո տե նա լը խո չըն դո տե լը, � մաք սային հս կո ղու թյուն իրա կա նաց նե լու հա մար ան հրա ժեշտ փաս տաթղ թե րը մաք սային

մար մին չներ կա յաց նե լը, � մաք սային մար մին ապ րանք նե րը, տրանս պոր տային մի ջոց նե րը և ու ղեկ ցող փաս տաթղ թե րը

չհասց նե լը, � մաք սային ապա հո վու թյան մի ջոց նե րը վնա սե լը կամ կորց նե լը, � ա ռանց մաք սային մարմ նի թույլտ վու թյան կա տար վող բեռ նային և այլ գոր ծառ նու թյուն նե րը, � ա ռանց մաք սային մարմ նի թույլտ վու թյան ապ րանք ներ հանձ նե լը, ինչ պես նաև կորց նե լը, � հե տա գա ար տա հան ման կամ հե տա գա ներ մուծ ման պար տա վո րու թյուն նե րի խախ տու մը, � մաք սային հս կո ղու թյան տակ գտն վող ապ րանք նե րի նկատ մամբ օրեն քով ար գել ված գոր ծո-

ղու թյուն ներ կի րա ռե լը, � մաք սային սահ մա նով ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի տե ղա փո խու մը` մաք-

սային հս կո ղու թյու նը շր ջան ցե լով, � մաք սային սահ մա նով ապ րանք նե րի տե ղա փո խու մը` մաք սային հս կո ղու թյու նից թաքց նե լով, � մաք սային սահ մա նով ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի տե ղա փո խու մը` մաք-

սային և այլ փաս տաթղ թե րը կամ մաք սային ապա հով ման մի ջոց նե րը խա բեու թյամբ օգ տա-գոր ծե լով,

� ապ րանք նե րը և տրանս պոր տային մի ջոց նե րը չհայ տա րա րագ րե լը կամ դրանց հայ տա րա րագ-րե լը ոչ իրենց ան վան մամբ,

� ա ռանց մաք սային մար մին նե րի թույլտ վու թյան` մաք սային վճա րում նե րի գծով ար տո նու թյուն-ներ ու նե ցող ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի օգ տա գոր ծու մը, տնօ րի նու մը և այլ ան ձանց հանձ նելն այլ նպա տակ նե րով,

� առգ րա վումը (ապ րանք ներ, տրանս պոր տային մի ջոց ներ և փաս տաթղ թեր վերց նե լը):

Մաք սային կա նոն նե րի խախ տում ներ նա խա տե սող հոդ ված նե րը՝ տու գանք նե րի չա փե րով, ներ կա յաց-ված են ՀՀ մաք սային օրենսգր քի 189-204 հոդ ված նե րով։

Ք րեական պա տաս խա նատ վու թյուն

Մի շարք իրա վա խախ տում նե րի դեպ քում ՀՀ մաք սային օրենսգր քով նա խա տես ված պա տաս խա-նատ վու թյան մի ջոց նե րը կա րող են կի րառ վել միայն այն դեպ քում, եթե բա ցա կա յում են հան ցա գոր-ծու թյան հատ կա նիշ նե րը: Մաս նա վո րա պես մաք սային մար մին նե րը նախ քան մաք սային օրենսգր քով

60


սահ ման ված պա տաս խա նատ վու թյան մի ջոց նե րի կի րա ռումն ան ցկաց նում են հե տաքն նու թյուն, որի ար դյունք նե րով կա տար վում են հետևյալ գոր ծո ղու թյուն նե րից մե կը՝

� հա րուց վում է քրեական գործ, � ք րեական գոր ծի հա րու ցու մը մերժ վում է և կի րառ վում է վար չա կան պա տաս խա նատ վու թյուն

մաք սային կա նոն նե րի ար ձա նագր ված խախտ ման հա մար:

Ք րեական գործ հա րու ցե լու նա խա պատ րաս տա կան փու լում և քրեական գոր ծի հա րու ցու մից հե տո ան ձի նկատ մամբ քրեական հե տապն դումն իրա կա նաց վում է ՀՀ քրեական օրենսգր քի 215-րդ հոդ վա-ծի հատ կա նիշ նե րով, որը նա խա տե սում է «Մաք սա նեն գու թյուն» հան ցա կազ մը (հան ցա գոր ծու թյու նը)։

Մաք սա նեն գու թյու նը ՀՀ մաք սային սահ մա նով ապ րանք նե րի, մշա կու թային կամ այլ ար ժեք նե րի տե-ղա փո խումն է` առանց մաք սային հս կո ղու թյան կամ դրա նից թաքց նե լով, կամ մաք սային և այլ փաս-տաթղ թե րը խա բեու թյամբ օգ տա գոր ծե լու կամ դրանց մա սին ճշգ րիտ տե ղե կու թյուն նե րը սահ ման ված ձևով չհայ տա րա րագ րե լու կամ ոչ իր ան վամբ հայ տա րա րագ րե լու մի ջո ցով, եթե դրանք կա տար վել են խո շոր չա փե րով, բա ցա ռու թյամբ օրեն քով նա խա տես ված ապ րանք նե րի կամ ար ժեք նե րի: «Մաք սա-նեն գու թյուն» հան ցա կազ մը, դրա հատ կա նիշ նե րը և դրա հա մար քրեական պա տաս խա նատ վու թյու նը սահ ման ված են ՀՀ քրեական օրենսգր քում64, մաս նա վո րա պես ՀՀ քրեական օրենսգր քի 215-րդ հոդ-վա ծում։

Բո ղոք ներ, իրա վունք նե րի դա տա կան պաշտ պա նու թյուն Մաք սային իրա վա հա րա բե րու թյուն նե րից ծա գած վե ճե րում ՀՀ մաք սային օրենս գիր քը, ինչ պես նաև «Վար չա րա րու թյան հի մունք նե րի և վար չա կան վա րույ թի մա սին» ՀՀ օրեն քը և ՀՀ վար չա կան դա տա-վա րու թյան օրենս գիր քը, ներ մու ծո ղի խախտ ված իրա վունք նե րի վե րա կանգն ման հա մար նա խա տե-սել են դրանց պաշտ պա նու թյան մի շարք եղա նակ ներ: «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքը մաքսային մարմինների կողմից իրականացվող վարչարարության նկատմամբ կիրառվում է այնքանով, որքանով այլ բան սահմանված չէ ՀՀ մաքսային օրենսգրքով: Մաք սային մար մին նե րի և դրանց պաշ տո նա տար ան ձանց կող մից ըն դուն ված որո շում նե րը, իրա կա-նաց րած ապօ րի նի գոր ծո ղու թյուն նե րը կամ ան գոր ծու թյու նը կա րող են բո ղո քարկ վել օրեն քով սահ-ման ված կար գով: Մաք սային մար մին ներն իրա վա հա րա բե րու թյուն նե րում հան դես են գա լիս որ պես վար չա կան մար մին, իրենց կող մից ըն դուն ված որո շում նե րը հան դի սա նում են վար չա կան ակտ, իսկ իրա կա նաց րած գոր ծո ղու թյուն նե րը կամ ան գոր ծու թյու նը՝ մաք սային իրա վա հա րա բե րու թյան շր ջա-նակ նե րում իրա կա նաց ված վար չա րա րու թյուն, որոնց հա մար ՀՀ օրենսդ րու թյու նը նա խա տե սում է բո ղո քարկ ման (վի ճարկ ման) եր կու եղա նակ՝

� բո ղո քարկ ման վար չա կան կարգ, � բո ղո քարկ ման դա տա կան կարգ։

Ընդ որում, վար չա կան կար գով բո ղո քարկ ման ժա մա նակ ան ձը (ներ մու ծո ղը), ում իրա վուն քը խախտ վել է վար չա րա րու թյամբ կամ դրա ար դյուն քում ըն դուն ված վար չա կան ակ տով, բո ղոք կա րող է ներ կա յաց-նել վար չա կան ակտն ըն դու նած վար չա կան մար մին (հա մա պա տաս խան մաք սա տուն կամ մաք սային կետ) կամ վար չա կան մարմ նի վե րա դաս վար չա կան մար մին (ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ): Եթե ակ տը բո ղո քարկ վել է ակտն ըն դու նած մաք սային մարմ նում և ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ, ապա բո ղո քը են թա կա է քննարկ ման ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ -ում: Այդ դեպ քում բո ղո քարկ վող ակտն ըն դու նած մաք սային մարմ նում բո ղո քի առնչու թյամբ հա-րուց ված վա րույ թը են թա կա է կարճ ման: Իսկ այն դեպ քե րում, երբ ակ տը բո ղո քարկ վել է վար չա կան և դա տա կան կար գով միաժա մա նակ, ապա բո ղո քը են թա կա է դա տա կան քն նու թյան, որի դեպ քում կարճ վում է վար չա կան մարմ նում հա րուց ված վա րույ թը:

Բո ղո քարկ ման իրա վուն քի լիար ժեք իրա կա նաց ման հա մար կարևոր է նաև այն, որ մաք սային մարմ նի կող մից ըն դուն ված վար չա կան ակ տե րը, որոնք կա յաց վել են գրա վոր ձևով, պար տա դիր պետք է նշում պա րու նա կեն ակ տի բո ղո քարկ ման ժամ կե տի, ինչ պես նաև մարմ նի, նե րա ռյալ` դա տա րա նի մա սին, որ տեղ կա րող է այդ ակ տը բո ղո քարկ վել: Վար չա կան բո ղո քը կա րող է բեր վել՝

� վար չա կան ակտն ու ժի մեջ մտ նե լու օր վա նից 6 (վեց) ամս վա ըն թաց քում, բացառությամբ



61

ապրանքի մաքսային արժեքի որոշման մեթոդի մերժման եզրակացության, որը կարող է բողոքարկվել ստանալու պահից 10 օրվա ընթացքում, և վարչական տույժ նշանակելու որոշման, որը կարող է բողոքարկվել կայացման օրվանից 10 օրվա ընթացքում,

� մաք սային մարմ նի կող մից գոր ծո ղու թյուն կա տա րե լու օր վա նից 1 (մեկ) ամս վա ըն թաց քում, � մաք սային մարմ նի կող մից ան գոր ծու թյուն ցու ցա բե րե լու օր վա նից 3 (ե րեք) ամս վա ըն թաց քում, � գ րա վոր վար չա կան ակ տում դրա բո ղո քարկ ման ժամ կե տը նշ ված չլի նե լու դեպ քում` վար չա-

կան ակ տի ու ժի մեջ մտ նե լու օր վա նից մեկ տար վա ըն թաց քում:

Բո ղո քարկ ման նշ ված ժամ կետ նե րը բաց թող նե լուց հե տո վար չա կան ակ տը դառ նում է բո ղո քարկ ման ոչ են թա կա, սա կայն բո ղո քարկ ման ժամ կե տը կա րող է վե րա կանգն վել հար գե լի պատ ճա ռով բաց թողն վե լու դեպ քում: Նման հան գա մանք կա րող է դառ նալ վա րույ թի մաս նակ ցից (ապ րան քը տե ղա փո-խող ան ձից) ան կախ պատ ճառ նե րով բո ղո քարկ ման ժամ կե տը բաց թող նե լը: Բո ղո քարկ ման ժամ կե տը բաց թող նե լու պատ ճա ռը (պատ ճառ նե րը) վե րաց նե լուց հե տո ապ րան քը տե ղա փո խող ան ձը կա րող է բո ղոք ներ կա յաց նել 15 օր վա ըն թաց քում` նշե լով ժամ կե տը բաց թող նե լու պատ ճա ռը (պատ ճառ նե րը): Մաք սային մար մի նը, որի վա րույ թում է գտն վում վար չա կան բո ղո քը, վե րա կանգ նում է բաց թողն ված ժամ կե տը և ըստ էու թյան քն նար կում ու լու ծում է բո ղո քը, եթե բո ղո քով կամ բո ղո քի քն նարկ ման ըն-թաց քում հիմ նա վոր վում է բո ղոք բե րո ղից ան կախ պատ ճառ նե րով (ն րա մեղ քի բա ցա կա յու թյամբ) բո-ղո քարկ ման ժամ կե տը բաց թող նե լու հան գա ման քը: Բո ղո քարկ ման ժամ կե տը լրա նա լուց մեկ տա րի ան ցնե լուց հե տո վա րույ թի մաս նա կի ցը կորց նում է բո ղո քարկ ման ժամ կե տը հար գե լի պատ ճառ նե րով բաց թող նե լու հիմ նա վոր մամբ բո ղոք բե րե լու իրա վուն քը, բա ցա ռու թյամբ այն դեպ քե րի, երբ բո ղոք բե րե լու ժամ կե տը բաց թող նե լը կապ ված է ան հաղ թա հա րե լի ու ժի առա ջաց րած հետևանք նե րի հետ:

Վար չա կան բո ղո քը պետք է կազմ վի օրեն քով դրա ձևին և բո վան դա կու թյա նը ներ կա յաց վող պա-հանջ նե րին հա մա պա տաս խան. այն պետք է պա րու նա կի`

� այն մաք սային մարմ նի ան վա նու մը, որին ներ կա յաց վում է բո ղո քը, � բո ղո քը բե րող ֆի զի կա կան ան ձի անու նը, ազ գա նու նը, նրա հաս ցեն, իսկ իրա վա բա նա կան

ան ձի դեպ քում` իրա վա բա նա կան ան ձի ան վա նու մը, գտն վե լու վայ րը, նրա անու նից բո ղո քը բե րող ան ձի անու նը, ազ գա նու նը և պաշ տո նը,

� բո ղո քարկ ման առար կան, � բո ղո քը բե րո ղի պա հան ջը, � բո ղո քին կից ներ կա յաց վող փաս տաթղ թե րի ցան կը, � բո ղո քը կազ մե լու տա րին, ամի սը և ամ սա թի վը, � բո ղո քը բե րող ան ձի ստո րագ րու թյու նը, իրա վա բա նա կան ան ձի դեպ քում` նրա անու նից բո ղո-

քը բե րող ան ձի ստո րագ րու թյու նը:

Ապ րան քի ծագ ման երկ րի որոշ ման և հաս տատ ման հետ գոր ծո ղու թյուն նե րի, ան գոր ծու թյան և որոշում նե րի բո ղո քար կու մըՀՀ իրա վա սու մար մին նե րի կող մից ծագ ման երկ րի որոշ ման կամ հաս տատ ման եղա նա կի կամ այդ եղա նա կով որոշ ված ծագ ման երկ րի հետ ան հա մա ձայ նու թյան դեպ քում հայ տա րա րա տուն կա րող է դի մել ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ կամ բո ղո քար կել դա տա րա ն: ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ -ը պար տա վոր է մե կամ սյա ժամ կե տում քն նար կել դի մու մը և տե ղե կաց նել դի մո ղին: Բո ղո քար կու մը չի կասեցնում որոշման գործողությունը և չի ազա տում հայ տա րա րա տուին սահ ման ված ժամ կե տում բո ղո քարկ ման առար կայի հետ կապ ված պար-տա վո րու թյուն նե րի կա տա րու մից:

Հայտարարատուն նշված գործողությունները կամ անգործությունը դատարան կարող է բողոքարկել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքով նախատեսված կարգով՝

� երկամսյա ժամկետում՝ որոշումն ուժի մեջ մտնելու (ստացվելու) պահից � մեկամսյա ժամկետում` վարչական մարմնի կողմից գործողության կատարումը մերժելու պա հից, � եռամսյա ժամկետում` այն պահից, երբ վարչական մարմնին դիմում է ներկայացվել պահանջվող

գործողությունը կատարելու համար:

62


Վար չա կան տույժ նշա նա կե լու մա սին մաք սային մար մին նե րի որո շում նե րի բո ղո քար կու մը Վար չա կան տույժ նշա նա կե լու մա սին մաք սային մար մին նե րի որո շու մը կա րող է բո ղո քարկ վել ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ կամ դա տա րա ն: Վար չա կան տույժ նշա նա կե լու մա սին մաք սային մար մին նե րի որո շու մը ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ կա րող է բո ղո քարկ վել այն կա յաց նե լուց հե տո` 10 օր վա ըն թաց քում: Եթե բո ղո քարկ ման ժամ կե տը հար գե լի պատ ճառ նե րով բաց է թողն վել, ապա այդ ժամ կե տը, ըստ այն ան ձի դի մու մի, որի նկատ մամբ որո շում է կա յաց վել, կա րող է վե րա կանգն վել բո ղո քը քն նող վե րա դաս մաք սային մարմ նի պաշ տո նա տար ան ձի կող մից:

Վար չա կան տույժ նշա նա կե լու մա սին որոշ ման վե րա բե րյալ բո ղո քը քնն վում է դրա ստաց վե լու օր վա-նից հե տո` մեկ ամս վա, իսկ լրա ցու ցիչ ու սում նա սի րում և ստու գում չպա հան ջող գոր ծե րով` տասն հինգ օր վա ըն թաց քում:

Վարչական տույժ նշանակելու մասին որոշումը կարող է բողոքարկվել դատարան ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքով նախատեսված կարգով՝ որոշումն ուժի մեջ մտնելու (ստացվելու) պահից երկամսյա ժամկետում:

Մաք սային մարմ նի որո շու մը՝ բո ղո քի վե րա բե րյալ Բո ղո քի հի ման վրա իրա կա նաց վող վար չա կան վա րույ թը հա րուց վում է բո ղո քը մաք սային մարմ նում մուտ քագ րե լու օրը: Մաք սային մար մի նը բո ղոքն ըն դու նե լիս պար տա վոր է ստու գել բո ղո քի հա մա պա-տաս խա նու թյու նը օրեն քի պա հանջ նե րին և պար զել` արդյոք բո ղո քը բեր վել է օրեն քով սահ ման ված ժամ կե տում: Բո ղո քի վե րա բե րյալ որո շում կա յաց նե լիս բո ղո քը թողն վում է առանց քն նարկ ման, եթե այն ներ կա յաց ված է օրեն քով սահ ման ված ժամ կե տը լրա նա լուց հե տո և ժամ կե տը բաց թող նե լը հար-գե լի չի ճա նաչ վել:

ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ -ը պար տա վոր է վա րույթ հա րու ցե լուց հե տո մաք սային մարմ նից ան հա պաղ պա հան ջել վար չա կան վա րույ թի վե րա բե րյալ գոր ծը (նյու թե րը), իսկ մաք սային մար մի նը պար տա վոր է այդ պա-հան ջը ստա նա լուց հե տո` 5 օր վա ըն թաց քում այն ներ կա յաց նել ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ:

Վար չա կան բո ղոք բե րե լու իրա վա կան հետևանք նե րը «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» ՀՀ օրենքի համաձայն վար չա կան բո ղոք բե րե լը կա սեց նում է բո ղո քարկ վող վար չա կան ակ տի կա տա րու մը, բա ցա ռու թյամբ`

� այն դեպ քե րի, երբ վար չա կան ակ տը են թա կա է ան հա պաղ կա տար ման, � այն դեպ քե րի, երբ ան հա պաղ կա տա րումն ան հրա ժեշտ է հան րային շա հե րից ել նե լով։

Վար չա կան ակ տի ան հա պաղ կա տար ման պա հան ջը (շա հը) պետք է հիմ նա վոր վի գրա վոր: Հիմ նա վո-րում չի պա հանջ վում, եթե վար չա կան ակ տի կա տա րու մը կա սեց նե լու հետևան քով կա րող է ան մի ջա-կա նո րեն վտանգ վել ան ձանց կյան քը, առող ջու թյու նը կամ սե փա կա նու թյու նը, և այդ վտան գը կան խե-լու հա մար վար չա կան մար մի նը հար կադր ված կլի նի ձեռ նար կել ար տա կարգ մի ջոց ներ, ինչ պես նաև, երբ վտանգն ար դեն իսկ առա ջա ցել է:

Վար չա կան մար մի նը կա րող է վար չա կան ակ տի գոր ծո ղու թյու նը չկա սեց նե լու վե րա բե րյալ պատ ճա-ռա բան ված որո շում ըն դու նել, եթե բո ղո քը բեր վել է միայն վար չա կան ակ տի կա տա րու մը կա սեց նե լու նպա տա կով: Վար չա կան մար մի նը վար չա կան բո ղո քը քն նար կե լիս առաջ նորդ վում է ինչ պես գոր ծում առ կա, այն պես էլ լրա ցու ցիչ ներ կա յաց վող ապա ցույց նե րով (փաս տաթղ թե րով և այլն):

Համաձայն ՀՀ մաքսային օրենսգրքի՝ որոշ որոշումների բողոքարկումը չի կասեցնում այդ որոշոմների գործողությունը: Մասնավորապես

� ապրանքի մաքսային արժեքի որոշման մեթոդի մերժման եզրակացության բողոքարկումը չի ազատում հայտարարատուին սահմանված ժամկետներում մաքսային արժեքի վճարման պարտավորությունների կատարումից, այդ թվում՝ օրենքով սահմանված տույժերից և տուգանքներից, ինչպես նաև դրանցից տարբերվող պատասխանատվության այլ միջոցների

63

կիրառումից (ՀՀ մաքսային օրենսգիրք, հոդված 96), � ապրանքի ծագման երկրի որոշման եղանակի կամ ծագման երկրի հետ անհամաձայն

լինելու դեպքում մաքսային մարմինների գործողությունների բողոքարկումը չի ազատում հայտարարատուին բողոքարկման առարկայի հետ կապված պարտավորությունների կատարումից (ՀՀ մաքսային օրենսգիրք, հոդված 169)։

Վար չա կան բո ղո քի վե րա բե րյալ ըստ էու թյան որո շում ըն դու նե լըՔն նար կե լով վար չա կան ակ տի վե րա բե րյալ բեր ված վար չա կան բո ղո քը` վար չա կան մար մի նը, որն ըն դու նել է բո ղո քարկ վող վար չա կան ակ տը, իրա վա սու է՝

� բա վա րա րել բո ղոքն ամ բող ջու թյամբ կամ մաս նա կիորեն` ճա նա չե լով վար չա կան ակտն ան վա-վեր կամ առ ոչինչ կամ ըն դու նել նոր վար չա կան ակտ,

� մեր ժել բո ղո քը՝ վար չա կան ակ տը թող նե լով ան փո փոխ։

Քն նար կե լով վար չա կան մարմ նի գոր ծո ղու թյուն նե րի դեմ բեր ված վար չա կան բո ղո քը` վար չա կան մար մի նը, որի գոր ծո ղու թյուն նե րը բո ղո քարկ վել են, իրա վա սու է՝

� բա վա րա րել բո ղոքն ամ բող ջու թյամբ կամ մաս նա կիորեն՝ ճա նա չե լով բո ղո քարկ վող գոր ծո ղու-թյունն ամ բող ջու թյամբ կամ մաս նա կիորեն ոչ իրա վա չափ և դա դա րեց նե լով տվյալ գոր ծո ղու-թյու նը, եթե բո ղո քի վե րա բե րյալ դի մում ըն դու նե լու պա հին այն շա րու նակ վել է,

� մեր ժել բո ղո քը՝ գոր ծո ղու թյան իրա վա չափ լի նե լու պատ ճա ռա բա նու թյամբ։

Քն նար կե լով վար չա կան մարմ նի ան գոր ծու թյան դեմ բեր ված վար չա կան բո ղո քը` վար չա կան մար մի-նը, որի ան գոր ծու թյու նը բո ղո քարկ վել է, իրա վա սու է՝

� բա վա րա րել բո ղոքն ամ բող ջու թյամբ կամ մաս նա կիորեն և կա տա րե լու հայց վող գոր ծո ղու թյու-նը` հա մա պա տաս խա նա բար ամ բող ջու թյամբ կամ մաս նա կիորեն,

� մեր ժել բո ղո քը՝ ան գոր ծու թյան իրա վա չափ լի նե լու պատ ճա ռա բա նու թյամբ։

Ե թե հա մա պա տաս խան բո ղո քը քն նար կում է վար չա կան ակտն ըն դու նած վար չա կան մարմ նի վե րա-դաս վար չա կան մար մի նը, ապա բո ղոքն ամ բող ջու թյամբ կամ մաս նա կիորեն բա վա րար ման են թա կա հա մա րե լու դեպ քում վե րա դաս վար չա կան մար մի նը կա րող է ըն դու նել նշ ված մա սե րով նա խա տես-ված որո շում նե րից որևէ մե կը կամ ամ բող ջու թյամբ կամ մաս նա կիորեն բե կա նել գրա վոր վար չա կան ակ տը և հանձ նա րա րել վար չա կան ակտն ըն դու նած ստո րա դաս վար չա կան մարմ նին՝ ըն դու նել նոր վար չա կան ակտ կամ դա դա րեց նել ոչ իրա վա չափ գոր ծո ղու թյու նը կամ կա տա րել հայց վող գոր ծո ղու-թյու նը։

Վար չա կան ակ տի փո փոխ ման կամ բե կան ման հիմ քե րըՎար չա կան ակ տի փո փոխ ման կամ բե կան ման հիմ քերն են`

� օ րեն քի պա հանջ նե րի խախ տու մով ըն դուն ված լի նե լը, � վար չա կան վա րույ թը դրա իրա վուն քը չու նե ցող պաշ տո նա տար ան ձի կող մից իրա կա նաց ված

լի նե լը, � վար չա կան ակ տի վա րույթն իրա կա նաց րած պաշ տո նա տար ան ձի (ան ձանց) կող մից ստո-

րագր ված չլի նե լը կամ ստո րագ րե լու իրա վունք չու նե ցող ան ձի (ան ձանց) կող մից ստո րագր ված լի նե լը։

Ըն թա ցա կար գային նոր մե րը խախ տե լը վար չա կան ակ տի բե կան ման հիմք կա րող է դառ նալ միայն այն դեպ քում, երբ բո ղո քը քն նար կող վար չա կան մար մինն իրա վա սու չէ ըն դու նել բո ղո քարկ վող վար-չա կան ակ տը։ Վար չա կան ակ տը կա րող է բե կան վել մաս նա կիորեն, եթե վար չա կան ակ տում առ կա են բե կան ման հիմ քե րը, և դրանք բե կա նե լուց հե տո չբե կան ված մա սը կա րող է ինք նու րույն գոր ծել:

ՀԱՎԵլՎԱծՆԵր

65

Հավելված 1. ՀՀ-ում գործող մաքսատները և մաքսային կետերը

ՀՀ-ում գործում են 9 մաքսատներ և 6 մաքսային կետեր.

Մաքսատներ«Զվարթնոց» մաքսատունՀասցե՝ Երևան, Զվարթնոց օդանավակայանՀեռ.՝ +374 60 54-62-00Ակցիզային հարկով հարկվող ապրանքների մասնագիտացված մաքսատունՀասցե՝ Երևան, Իսակովի 10Հեռ.՝ +374 60 54-39-00Ավտոտրանսպորտային միջոցների մաքսային ձևակերպումների մասնագիտացված մաքսատունՀասցե՝ Երևան, Արշակունյաց 127/21Հեռ.՝ +374 60 54-73-11Արարատյան տարածաշրջանային մաքսատունՀասցե՝ Երևան, Իսակովի 10Հեռ.՝ +374 60 54-37-01Գուգարքի տարածաշրջանային մաքսատունՀասցե՝ Լոռու Մարզ, ք. Վանաձոր, Մոսկովյան 44Հեռ.՝ +374 60 54-87-00Միջազգային ճանապարհային փոխադրումների տարածաշրջանային մաքսատունՀասցե՝ Երևան, Իսակովի 10Հեռ.՝ +374 60 54-38-00Միջազգային փոստային և սուրհանդակային առաքումներով փոխադրվող ապրանքների մասնագիտացված մաքսատունՀասցե՝ Երևան, Զվարթնոց օդանավակայանՀեռ.՝ +374 60 54-63-00Շիրակի տարածաշրջանային մաքսատունՀասցե՝ Շիրակի մարզ, ք. Գյումրի, Խորենացի 1,2Հեռ.՝ +374 60 57-90-00Սյունիքի տարածաշրջանային մաքսատունՀասցե՝ Սյունիքի մարզ, Շաքիի համայնքՀեռ.՝ +374 10 28-58-26

Մաքսային կետեր«Շիրակ» օդանավակայանի մաքսային կետՀասցե՝ Շիրակի մարզ, ք. Գյումրի, Շիրակ օդանավակայանՀեռ.՝ Այրում-Ջիլիզա մաքսային կետՀասցե՝ Լոռու մարզ, Այրում երկաթգծի կայարանՀեռ.՝ +374 60 54-86-80Բագրատաշենի մաքսային կետՀասցե՝ Տավուշի մարզ, Բագրատաշեն համայնքՀեռ.՝ +374 10 28-45-71Բավրայի մաքսային կետՀասցե՝ Շիրակի մարզ, Բավրա համայնքՀեռ.՝ +374 10 28-58-29Գոգավան-Պրիվոլնոյե մաքսային կետՀասցե՝ Լոռու մարզ, Գ. Գոգավան, Պրիվոլնոյե համայնքՄեղրիի մաքսային կետՀասցե՝ Սյունիք մարզ, Կարճևանի համայնքՀեռ.՝ +374 60 54-73-33

http://www.customs.am/csCS_StructuralUnits.aspx?itn=csACSCustoms&suid=182













66


Հավելված 2. Հաշիվ-ապրանքագրի ձևանմուշ

COMMERCIAL INVOICESHIPPER / EXPORTER (Full name and address) COMMERCIAL INVOICE NO. DATE

CUSTOMER P.O.NO. B/L, AWB NO. COUNTRY OF ORIGIN DATE OF EXPORT

CONSIGNEE (Full name and address) TERMS OF PAYMENT

NOTIFY: INTERMEDIATE CONSIGNEE (Full name and address) EXPORT REFERENCES

FORWARDING AGENT AIR/OCEAN PORT OF DEPARTURE EXPORTING CARRIER INVOICE CURRENCY

PKGS. DESCRIPTION NET WT. GROSSWT. QUANTITY UNIT

PRICETOTALVALUE

PACKAGES MARKS AND NO. MISC. CHARGES (Packing, Insurance, etc.)

INVOICE TOTALCERTIFICATIONS

AUTHORIZED SIGNATURE

1 6

8

10

7

9

11

12

13

14

15

22212019181716

2324

25

5

4

3

2

67

Հաշիվ-ապրանքագրի լրացման նկարագրություն

Կետ 1. SHIPPER/EXPORTER (Արտահանող) – ապրանքի արտահանման համար պատասխանատու կողմի («Արտահանողի») անունը և հասցեն։

Կետ 2. CONSIGNEE (Ապրանքի հասցեատեր, ներմուծող) – անձի ակմ ընկերության անվանումը և հասցեն, ում/որի համար ապրանքները առաքվել են՝ վերջնական օգտագործման նպատակով։

Կետ 3. INTERMEDIATE CONSIGNEE (Միջնորդ բեռնափոխադրող) – այն կողմի անվանումը և հասցնեն, ով իրականացնում է ապրանքի հանձնումը բեռնափոխադրողի։

Կետ 4. FORWARDING AGENT (Առաքիչ) - պատշաճ կերպով լիազորված առաքիչի անունը և հասցեն, ով հանդիս է գալիս որպես արտահանողի գործակալ։

Կետ 5. EXPORTING CARRIER (Արտահանող տրանսպորտային միջոց) –ապրանքի առաքման համար օգտագործվող տրանսպորտային միջոցը:

Կետ 6. COMMERCIAL INVOICE NO. (Հաշիվ-ապրանքագրի համար) – արտահանողի կողմից նշված հաշիվ-ապրանքագրի համարը։

Կետ 7. DATE (Օրը) - հաշիվ-ապրանքագրի լրացման օրըԿետ 8. CUSTOMER PURCHASE ORDER NO. (Գնորդի պատվերի համարը) – գնորդի պատվերի համարըԿետ 9. B/L, AWB NO. – կոնսոմենտի, օդային բեռնագրի համարը, եթե հայտնի էԿետ 10. COUNTRY OF ORIGIN (Ծագման երկիր) – առաքվող ապրանքի ծագման երկիրըԿետ 11. DATE OF EXPORT (Արտահանման ամսաթիվը) – ապրանքի արտահանման փաստացի ամսաթիվըԿետ 12. TERMS OF PAYMENT (Վճարման պայմանները) – նկարագրեք վճարման պայմանները և

արժույթը, ինչպես համաձայնեցվել է վաճառողի և պատվիրատուի միջև ըստ նախնական հաշիվ ապրանքագրի, գնորդի պատվերի համարի և/կամ ակրեդիտիվի։

Կետ 13. EXPORT REFERENCES (Արտահանման հղումներ) – կարող է օգտագործվել այլ կարևոր տեղեկատվություն նշելու համար, օրինակ՝ այլ հերթական համարներ, մատակարարման և տեղափոխման հատուկ պայմաններ և այլն

Կետ 14. AIR/OCEAN PORT OF EMBARKATION – նավահանգիստը կամ օդանավակայանը, որն օգտագործվելու է ապրանքի տեղափոխման համար

Կետ 15. INVOICE CURRENCY (Հաշիվ-ապրանքագրի արժույթը) - այն արժույթը, որով արտահայտված է հաշիվ-ապրանքագրում նշված գումարը

Կետ 16. PACKAGES (Փաթեթներ) – նշել փաթեթների, արկղերի կամ բեռնարկղերի քանակը ըստ նկարագրության յուրաքանչյուր տողի

Կետ 17. DESCRIPTION (Ապրանքի նկարագիրը) – տալ փոխադրվող ապրանքերի ամբողջական նկարագիրը, փաթեթի տեսակը (արկղ, տուփ, փաթեթ և այլն), ընդհանուր քաշը՝ ըստ արկղի, ինչպես նաև ապրանքի քանակը և չափման միավորը։

Կետ 18. NET WEIGHT (Զուտ քաշը) - նշել յուրաքանչյուր նկարագրության յուրաքանչյուր տողում նշված ապրանքի զուտ քաշը կիլոգրամներով

Կետ 19. GROSS WEIGHT (Ընդհանուր քաշը) - նշել յուրաքանչյուր ապրանքի ընդհանուր քաշը Կետ 20. QUANTITY (Քանակը) – նշել միավորների ընդհանուր քանակը ըստ նկարագրության յուրաքանչյուր

տողում նշված ապրանքի Կետ 21. UNIT PRICE (Մեկ միավորի գինը) - նշել մեկ միավոր ապրանքի գինը` ըստ չափման միավորի Կետ 22. TOTAL VALUE (Ընդհանուր արժեքը)- նշել յուրաքանչյուր ապրանքի ընդհանուր արժեքը Կետ 23. PACKAGE MARKS (Նշումներ փաթեթի վրա) - նշեք առաքվող բեռնարկղի վրա առկա ցանկացած

նշան և համար Կետ 24. MISC. CHARGES (Այլ վճարներ) – նշել ցանկացած այլ վճարներ, որոնք պետք է վճարվեն գնորդի

կողմից՝ արտահանվող ապրանքների փոխադրում, փաթեթավորում, ապահովագրություն և այլնԿետ 25. CERTIFICATIONS (Հավաստագիր) - ցանկացած հավաստագիր կամ հայտարարագիր,

որը պահանջվում է բեռնափոխադրողից՝ հաշիվ-ապրանքագրի վրա նշված ցանկացած տեղեկատվության վերաբերյալ

68


Հավելված 3. Ապրանքատրանսպորտային բեռնագրերի նմուշներ

70


71

Հավելված 4. Դեղերի և դեղանյութերի ներմուծման հավաստագիր

Ուժի մեջ է մինչև

Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարությունըթույլատրում է Հայաստանի Հանրապետություն ներմուծել`

Դեղի և (կամ) դեղանյութի անվանումըԱՏԳ ԱԱ,

ծածկագիրը

Ներմուծող կազմակերպության (դիմորդի) անվանումը և հասցեն, հարկային ծածկագիրը

Մատակարար կազմակերպությունը

Մատակարար երկիրը

Ապրանքաուղեկից և այլ փաստաթղթերի տվյալները

Հատուկ նշումներ

____________________ստորագրությունը

_________________________________(անունը, հայրանունը, ազգանունը)

Կ. Տ.

_____ ____________ 200 թ.

72


Հավելված 5. Անասնաբուժական վկայականի ձևանմուշ

74


Հավելված 6. Սննդամթերքի անվտանգության սերտիֆիկատի ձևանմուշ

ÜØàõÞ

75

ÜØàõÞ

76


Հավելված 7. Ներմուծման բուսասանիտարական հավաստագրի ձևանմուշ

ÜØàõÞ

77

Հավելված 8. Բուսասանիտարական հսկողության ենթակա բույսերի և բուսական արտադրանքի ցանկ65

Ծածկագիրը Անվանումը

0601 1. Գյուղատնտեսական, անտառային և գեղազարդային մշակաբույսերի սերմեր և տնկանյութ, սոխուկներ, պալարներ, արմատապալարներ, կտրոններ, անդալիսներ, սածիլներ

0602 ծառեր ու թփեր (անտառային, պտղատու, գեղազարդային և այլն) տնկիներ, սածիլներ, բույսերի կենդանի արմատներ, առանց արմատի տնկիներ, պատվաստացուներ, ճյուղեր, բեղիկներ և ընձյուղներ, սնկամարմիններ (միցելիաներ) սուբստրատում, այդ թվում՝ հողով և բուսական նյութերով

0603 թարմ, չոր կտրած ծաղիկներ և կոկոններ, տերևներ, ճյուղեր և բույսի այլ մասեր առանց ծաղիկների և կոկոնների

0604 ծառերի, թփերի կտրտված ճյուղեր տերևներով, ծաղիկներով և կոկոններով, խոտեր, մամուռներ և քարաքոսեր, բնական եղևնիներ (սղոցած)

0701 10 000 սերմացու կարտոֆիլ0703 10 110 սերմացու գլուխ սոխ0713 10 100 սերմացու ոլոռ0713 20 000 սերմացու սիսեռ0713 33 100 սերմացու լոբի0713 40 000 սերմացու ոսպ0713 50 000 սերմացու կերային լոբի և այլ ընդեղեններ1001 90 910 սերմացու ցորեն1003 00100 սերմացու գարի1004 00 000 սերմացու վարսակ1005 10 սերմացու եգիպտացորեն1006 10 100 սերմացու բրինձ1007 00 100 սերմացու սորգո1201 00 100 սերմացու սոյա1202 10 100 սերմացու գետնընկույզ1204 00 100 սերմացու վուշ (կտավատ)1205 10 100 սերմացու կանճրակ (հլածուկ)1206 00 100 սերմացու արևածաղիկ1207 սերմեր և պտուղներ յուղատու այլ մշակաբույսերի1209 այլ սերմեր (ճակնդեղի, առվույտի, երեքնուկի, շյուղախոտի, մարգագետնային

դաշտավլուկի, ոլոռնախոտի, մարգագետնային սիզախոտի, բանջարանոցային մշակաբույսերի և անտառային ծառատեսակների)

2. Թարմ և չոր պտուղներ ու բանջարեղեններ

0701 Կարտոֆիլ0702 00 000 Լոլիկ0703 10 գլուխ սոխ, սոխ-շալոտ, սոխ-պրաս0703 20 000 Սխտոր0703 90 000 սոխանման այլ բանջարեղեններ0704 90 100 գլուխ կաղամբ, կոլրաբի և այլն0704 10 000 Ծաղկակաղամբ

65 ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարի 2007 թվականի օգոստոսի 23-ի N 191-Ն հրաման

78



0705 11 000 սալաթ, կաթնուկ0706 10 000 գազար, շաղգամ, բողկ0706 սեղանի ճակնդեղ0707 00 050 Վարունգ0708 ընդավոր բանջարեղեններ0709 այլ թարմ բանջարեղեններ (ծնեբեկ, սմբուկ, սնկեր և գետնասնկեր տաքդեղ, մասուր,

քաղցր եգիպտացորեն` կողրերով կամ հատիկներով, դդում, դդմիկ, ձիթապտուղ, խորոմսամիթ, կապար, թրթնջուկ և այլն)

0712 չորացած այլ բանջարեղեններ0802 ընկույզներ (նուշ, անտառային, հունական, շագանակներ, գետնանուշեր)0803 00 Բանաններ0804 խուրմաներ, թուզ, արքայախնձոր, ավոկադո, գուավա, մանգո0805 ցիտրուսային պտուղներ0806 Խաղող0807 սեխ, ձմերուկ, պապայա0808 խնձոր, տանձ և սերկևիլ0809 ծիրան, բալ, կեռաս, դեղձ, սալոր0810 այլ պտուղներ (գետնամորի, ազնվամորի),0810 20 մոշ, հաղարջ, կոկռոշ, կիվի, լոռամրգի և այլն0813 չորացած պտուղներ` ծիրան, սև սալոր, խնձոր, դեղձ, տանձ, ընկույզ, կամ չոր պտուղների

խառնուրդ1212 91 շաքարի ճակնդեղ

3. Պարենային, ֆուրաժային և տեխնիկական հացահատիկ, կոպրա, սոլոդ (գարեջրի ածիկ), դեղագործական և բուսական հումք ու բուսական ծագում ունեցող այլ մթերք

1001 Ցորեն1002 00 000 տարեկան (աշորա)1003 00 Գարի1004 00 000 Վարսակ1005 Եգիպտացորեն1006 Բրինձ1006 30 կեղևահանված բրինձ1007 00 հատիկային սորգո1008 հնդկացորեն և այլ հացահատիկներ1107 գարեջրի ածիկ1201 00 Սոյա1203 00 000 ալյուր և քուսպ՝ ստացված յուղատու մշակաբույսերի սերմերից և պտուղներից1211 բույսերը, դրանց առանձին մասերը, ներառյալ սերմերը և պտուղները, որոնք

օգտագործվում են պարֆյումերիայում, դեղագործական, ինսեկտիցիդ, ֆունգիցիդ նպատակներով (թարմ կամ չոր եղջերենու ծառի ունդեր, ծովային և այլ ջրիմուռներ, պտուղների կորիզներ, բուսական ծագում ունեցող այլ մթերք)

2302 թեփ, մաղվածքներ և այլ մնացորդներ, ինչպես նաև հացահատիկային և ընդավոր մշակաբույսերի աղալուց հետո ստացված թափոններ

2304 00 000 քուսպ և կարծր այլ մնացորդներ, որոնք ստացվել են սոյայի յուղի լուծազատումից

79


2306 քուսպ և կարծր այլ մնացորդներ, որոնք ստացվել են վուշի, արևածաղկի սերմերի, կոկոսյան ընկույզի կամ կեղևի, բամբակի, քունջութի և ձիթապտղի սերմերի լուծազատումից

4. Ալյուր, ձավար, սուրճի հատիկ, կակաոյի ունդեր, ծխախոտի հումք և համեմունքներ

0901 Սուրճ0902 Թեյ0904 տաքդեղ, չորացած, ջարդած կամ աղացած 0910 իմբիր, քրքում, ուրց, դափնետերև և այլ համեմունքներ1101 00 ցորենի կամ այլ հացահատիկի ալյուր1102 տարեկանի, եգիպտացորենի, բրնձի, գարու, վարսակի ալյուր և այլն1103 Ձավարեղեն1801 00 000 կակաոյի ունդեր2401 ծխախոտի հումք

5. Փայտանյութ և փայտե արտադրանք

4401 վառելափայտ՝ գերանների, քոթուկների, ոստերի, չրփիների խրձերի կամ նմանատիպ այլ ձևերով, փայտե տաշեղներ կամ ռանդատաշեղներ, փայտե թեփ կամ թափոններ և կտորտանք, շեղջաքարացված (ագլոմերացված) կամ չշեղջաքարացված գերանների, բրիկետների, հատիկների (գրանուլներ) կամ նմանատիպ այլ ձևով

4403 չմշակված անտառանյութ՝ արմատներով կամ առանց արմատների, սևացած կամ չսևացած չորսուներ

4404 տակառագործական փայտանյութ, կոտրտված գերաններ, փայտե հենացցեր կամ ցցեր՝ սրված, բայց երկայնակի չսղոցված, բայց չսրված, չճկված կամ այլ ձևերով չմշակված՝ ձեռնափայտերի, հովանոցների, գործիքների, բռնակների և նմանատիպ այլ սարքերի պատրաստման համար, կեղևահանված կամ նմանատիպ այլ բնափայտ

4407 անտառանյութ՝ երկայնակի սղոցված կամ կոտրատված, ռանդված կամ կեղևահանված, տաշված կամ չտաշված, հղկված կամ չհղկված, սեպային միացումներով կամ առանց միացման՝ 6 միլիմետրից հաստ

4412 սոսնձված նրբատախտակ, նրբատախտակային փայտե պանելներ և շերտավոր բնափայտից պատրաստված համանման նյութեր

4415 փայտե արկղեր, տուփեր, փաթեթավորման զամբյուղներ, թմբուկներ և համանման ապրանքափաթեթներ. փայտե թմբուկներ (մալուխների համար), կրկնատակեր, եզրավոր կրկնատակեր և փայտե այլ բեռնաբարձման վահանիկներ, փայտե ոլորուկներ, որոնք օգտագործվում են արկղերի կրկնատախտակի ձևավորման համար

4416 00 000 տակառներ, գլաններ, բաքեր, շասսի և տակառագործական այլ արտադրանք և դրանց առանձին փայտե մասեր ներառյալ՝ փայտե երեսվածք

4501 բնական խցան` չմշակված կամ առաջնային մշակման ենթարկված, խցանի թափոններ, մանրացված, հատիկավորված կամ աղացված խցան

4502 00 000 բնական խցան` արտաքին շերտը հեռացված կամ հիմնավոր կտրտված կամ ուղղանկյուն (ներառյալ՝ քառակուսի) տեսքով բլոկներ, սալիկներ կամ շերտեր (ներառյալ՝ չկլորացված եզրեր ունեցող խցանների արտադրության համար նախապատրաստվածքները)

80


Հավելված 9. Բույսերի պաշտպանության միջոցների և պարարտանյութերի ներմուծման եզրակացություն

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ

ՍՆՆԴԱՄԹԵՐՔԻ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆ

Ե Զ Ր Ա Կ Ա Ց ՈՒ Թ Յ ՈՒ Ն N _____

ԲՈՒՅՍԵՐԻ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐԻ ԵՎ ՊԱՐԱՐՏԱՆՅՈՒԹԵՐԻՆԵՐՄՈՒԾՄԱՆ ՄԱՍԻՆ

Հայտատու ____________________________________________________ (իրավաբանական անձի անվանումը կամ ֆիզիկական անձի անունը, ազգանունը)

___________________________________________________________(գտնվելու վայրը կամ հասցեն)

Արտադրող երկիրը, կազմակերպությունը կամ մատակարարը ____________

Բույսերի պաշտպանությանմիջոցի կամ պարարտանյութի անվանումը

ԱՏԳԱԱ-իծածկագիրը

Քանակը(կգ կամ լ)

Թողարկմանտարեթիվը

Համաձայն ____ ____________ 200 թվականի N _______ փորձաքննության մասինարձանագրության ________________ բույսերի պաշտպանության միջոցը կամպարարտանյութը համապատասխանում է սահմանված չափորոշիչներին:

_______________________ բույսերի պաշտպանության միջոցը կամ պարարտանյութըթույլատրվում է ներկրել Հայաստանի Հանրապետություն:

Եզրակացությունն ուժի մեջ է մինչև _____ ______________ 200 թ.

Պատասխանատու

ստորաբաժանման ղեկավար` _______________(ստորագրությունը)

________________(անունը, ազգանունը)

________ __________ 200 թ.

Կ.Տ.

81

Հավելված 10. գիտահետազոտական աշխատանքների և սորտափորձարկումների համար ՀՀ ներկրվող սերմերի առավելագույն քանակները66

ՄշակաբույսըՍերմերի զանգվածը

(տոննա)1. Ցորեն 30002. Գարի 20003. Տարեկան (աշորա) 2004. Տրիտիկալե 2505. Հաճար 2006. Եգիպտացորեն 1507. Լոբի 1008. Սիսեռ 2009. Ոլոռ 18010. Ոսպ 12011. Սոյա 10012. Ծխախոտ 0.713. Կտավատ 4014. Գետնանուշ 5015. Սորգո 1016. Կարտոֆիլ 400017. Կաղամբ 0.318. Ծաղկակաղամբ 0.219. Լոլիկ 0.220. Վարունգ 121. Տաքդեղ 0.222. Սմբուկ 0.323. Ճակնդեղ 2024. Գազար 125. Սոխ 226. Սխտոր 80027. Բողկ 1.528. Ամսական բողկ 0.629. Սպանախ 3030. Մաղադանոս 531. Սամիթ 1032. Ձմերուկ 433. Սեխ 434. Դդում 435. Դդմիկ 436. Առվույտ 2537. Կորնգան 15038. Վիկ 12039. Արևածաղիկ 1540. Երեքնուկ միամյա (Շաբդար) 2541. Ոզնախոտ հավաքովի 1542. Ժիտնյակ 1543. Մարգագետնային սիզախոտ 15

66 ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարի 2012թ. մարտի 16-ի N 49-Ն հրաման

82


Հավելված 11. Ներմուծվող օրգանական գյուղատնտեսական սննդամթերքն ուղեկցող օրգանական սերտիֆիկատի ձևանմուշ

ՆԵՐՄՈՒԾՎՈՂ ՕՐԳԱՆԱԿԱՆ ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՍՆՆԴԱՄԹԵՐՔՆՈՒՂԵԿՑՈՂ ՕՐԳԱՆԱԿԱՆ ՍԵՐՏԻՖԻԿԱՏ

1.Սերտիֆիկատը տրամադրող մարմինը___________________________________(անվանումը, գտնվելու վայրը, կոնտակտային տվյալները)

____________________________________

2. Ծագման երկիրը________________________________

________________________________3. Արտահանող երկիրը (եթե այն չիներկրվում ծագման երկրից)_____________________________________

_____________________________________

4. Ստացող երկիրը____________________________________

____________________________________

5. Օրգանական գյուղատնտեսականսննդամթերքն արտադրողը_____________________________________(անվանումը, գտնվելու վայրը, կոնտակտային տվյալները)

____________________________________________________________________________

6. Օրգանական գյուղատնտեսականսննդամթերքը սերտիֆիկացնող մարմինը_____________________________________(անվանումը, գտնվելու վայրը, կոնտակտային տվյալները,

_____________________________________ում կողմից է հավատարմագրվել, հավատարմագրման

_____________________________________վկայականի համարը)

7. Արտահանողը և ստացողը կամներկրողը՝7.1. Արտահանողը__________________________________(անվանումը, գտնվելու վայրը, կոնտակտային տվյալները)

__________________________________7.2. Ստացողը կամ ներկրողը_________________________________(անվանումը, գտնվելու վայրը, կոնտակտային տվյալները)

____________________________________

8. Սերտիֆիկացնող մարմնի կողմից բեռիխմբաքանակն արտադրողին կամարտահանողին վերջին հսկողությանարդյունքում տրված սերտիֆիկատի(սերտիֆիկատների) համարը (համարները),գործողության ժամկետը____________________________________________________________________________

9. Տեղեկատվություն օրգանական գյուղատնտեսական սննդամթերքի խմբաքանակիմասին (արտադրանքի առևտրային անվանումը, ԱՏԳ ԱԱ-ի (Արտաքին տնտեսականգործունեության ապրանքների անվանացանկի) ծածկագիրը, արտադրության ևպիտանիության ժամկետները, խմբաքանակի նույնականացման նշանը կամնույնականացման հնարավորությունն ապահովող տեղեկատվությունը,հայտարարագրվող խմբաքանակը, փաթեթավորումը, բեռնարկղի տեսակը և համարը)____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________10. Սերտիֆիկատը տրամադրող մարմնի հայտարարությունը, որով հավաստվում է, որսերտիֆիկացնող մարմնի կողմից արտադրանքի տվյալ խմբաքանակն օրգանականճանաչելու համար հիմք ընդունված ծագման երկրի իրավական ակտով (ակտերով) կամստանդարտով__________________________________________________________________

(անվանումը, համարը, դրույթի համարը, հրապարակման աղբյուրը

83

__________________________________________________________________սահմանված թույլատրելի մշակումները, մեթոդներն ու օգտագործված նյութերըհամարժեք են Կոդեքս Ալիմենտարիուս հանձնաժողովի CAC/GL-32-1999 կամ ԵՄ834/2007 կանոնակարգով կամ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների ազգային օրգանականծրագիր USDA NOP 7 CFR 205 օրենքով կամ «Շվեյցարիայի օրգանականգյուղատնտեսության որոշում» (Swiss Օrganic Farming Ordinance) փաստաթղթով կամ«Կանադայի օրգանական արտադրության կանոնակարգ» և «Կանադայի օրգանականստանդարտ» (Organic Products Regulation and Canadian Organic Standard) փաստաթղթերովկամ միջազգային այլ իրավական ակտով կամ Հայաստանի Հանրապետությանկառավարության 2009 թվականի ապրիլի 30-ի N 451-Ն և 2009 թվականի հունիսի 11-ի N 662-Ն որոշումներով սահմանված պահանջներին (նշել)։____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________11. Սերտիֆիկատը տրամադրող մարմինը հավատարմագրող կազմակերպության մասինտեղեկատվություն (անվանումը, Միջազգային հավատարմագրման ֆորումի (IAF) անդամ հանդիսանալը)______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________12. Սերտիֆիկատը տրամադրող մարմնի պատասխանատու անձի պաշտոնը, անունը,ազգանունը, ստորագրությունը

_____________________________(անունը, ազգանունը)

__________________________(ստորագրությունը)

13. Սերտիֆիկատի տրամադրման տարեթիվը, ամիսը, ամսաթիվը, կնիքը_________________________________

(տարեթիվը, ամիսը, ամսաթիվը)

Կ. Տ.

Սերտիֆիկատը պետք է լրացված լինի միջազգային ընդունված լեզվով, իսկպարունակվող տեղեկատվությունը լինի ընթեռնելի և առանց ուղղումների:

84


Հավելված 12. Ռազմական նշանակության արտադրանք համարվող ապրանքների, ծառայությունների, աշխատանքների և մտավոր գործունեության արդյունքների ցանկ

Հ/Հ ԱՏԳԱԱ ԾԱԾԿԱԳԻՐ ՌԱԶՄԱԿԱՆ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ԱՆՎԱՆՈՒՄԸ ՌԱԶՄԱԿԱՆ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆ

ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ՆԿԱՐԱԳԻՐԸՌՆ 1. 9301

930200000930320930390000901310000930591000

Հարթափող զենքեր, որոնց տրամաչափը չի գերազանցում 20 մմ, այլ հրացաններ և ավտոմատ զենքեր 12.7 մմ տրամաչափով (տրամաչափը ` 0.50 դյույմ) կամ ավելի պակաս և հավելյալ հարմարանքներ, ինչպես նշված է ստորև, և ներառյալ հատուկ նախագծված բաղադրամասերը.a. ինքնաձիգեր, կարաբիններ, ռեվոլվերներ, ատրճանակներ, ավտոմատ ատրճանակներ և գնդացիրներ, b.Հարթափող զենքեր, ինչպես նշված է ստորև.1.Հարթափող զենքեր, որոնք հատուկ նախագծված են ռազմական օգտագործման համար,2. Այլ հարթափող զենքեր, ինչպես նշված է ստորև. a.լրիվ ավտոմատ տեսակի զենքեր, b.կիսաավտոմատ կամ պոմպային մղումով աշխատող զենքեր, c.Առանց պարկուճի զինամթերք օգտագործող զենքեր, d.Խլացուցիչներ, հրացանին ամրացվող հատուկ մասեր, փամփուշտների պահունակներ, զենքերի օպտիկական մասեր և զենքերի համար ցոլքի մեղմիչներ, որոնք հատկանշված են ՌՆ 1. a., ՌՆ 1. b. կամ ՌՆ 1.c կետերում:

Նկարագիր ՌՆ 1.a. կետը չի վերաբերում հետևյալին. a.մուշկետներ, հրացաններ և կարաբիններ, որոնք արտադրվել են մինչև 1938 թ., b.մուշկետների, հրացանների կամ կարաբինների վերարտադրություններ, որոնց բնօրինակները արտադրված են եղել մինչև 1890թ., c.ռեվոլվերներ, ատրճանակներ և գնդացիրներ, որոնք արտադրված են եղել մինչև 1890թ., և դրանց վերարտադրությունները: Նկարագիր 1 ՌՆ 1. կետը չի վերաբերում այն հարթափող զենքերին, որոնք օգտագործվում են որսորդական կամ մարզական նպատակներով: Այս զենքերը պետք է հատկորոշաբար ռազմական օգտագործման նպատակներով նախագծված չլինեն կամ չլինեն լրիվ ավտոմատ հրաձգման տեսակի: Նկարագիր 2 ՌՆ 1. կետը չի վերաբերում այն հրաձգային զենքերին, որոնք հատուկ նախագծված են ուսումնական զինամթերք օգտագործելու համար, և որոնք չեն կարող այնպիսի զինամթերք հրաձգել, որոնք հատկանշված են ՌՆ 3 կետում: Նկարագիր 3 ՌՆ 1. կետը չի վերաբերում այն զենքերին, որոնք օգտագործում են ոչ կենտրոնից հարված ստացող փամփուշտներով զինամթերք և ոչ լրիվ ավտոմատ տեսակի հրաձգող զենքերին: Նկարագիր 4 ՌՆ 1.d. կետը չի վերաբերում զենքերի այն օպտիկական հարմարանքներին, որոնք չունեն պատկերի մշակման էլեկտրոնային կարողություն, մեծացնում են 4 անգամ կամ ավելի քիչ, եթե միայն դրանք հատուկ նախագծված կամ փոփոխված չեն ռազմական օգտագործման համար.

ՌՆ 2. 9301 930120000930190000 9305 9306 901310000

Հարթափող զենքեր, որոնց տրամաչափը չի գերազանցում 20 մմ, այլ հրացաններ և ավտոմատ զենքեր 12.7 մմ տրամաչափով (տրամաչափը ` 0.50 դյույմ), հեռանետող զենքեր և հավելյալ հարմարանքներ, ինչպես նշված է ստորև, և դրանց հատուկ նախագծված բաղադրամասերը. a.թնդանոթներ, գաուբիցաներ, հրանոթներ, ականանետներ, հակատանկային զենքեր, հրթիռանետներ, ռազմական հրացրիչներ, ինքնաձիգեր, հետհարված չառաջացնող հրացաններ, հարթափող զենքեր և զենքի հատկանիշները մեղմացնող հարմարանքները ներառյալ, b.Ռազմական ծուխ, գազ և պիրոտեխնիկա հեռանետող զենքերը կամ գեներատորները, որոնք հատուկ նախատեսված կամ ձևափոխված են ռազմական նպատակներով օգտագործման համար:c.Զենքերի օպտիկական հարմարանքներ.d. ՌՆ 2. a. կետում նկարագրված զենքերի համար հատուկ նախատեսված հարմարանքներ:

Նկարագիր 1 ՌՆ 2 a. կետը ներառում է ինժեկտորներ, չափիչ սարքեր, պահոցային տարաներ կամ ռեզերվուարներ և այլ բաղադրամասեր, որոնք հատուկ նախագծված են հեղուկ հրաձգային լիցքերի հետ օգտագործվելու համար` նախատեսված ՌՆ 2 .a կետում հատկանշված ցանկացած սարքավորման համար: Նկարագիր 2 ՌՆ 2 a. կետը չի վերաբերում ստորև հատկանշված զենքերին. 1.մուշկետներ, հրացաններ և կարաբիններ, որոնք արտադրված են մինչև 1938թ., 2.մուշկետների, հրացանների և կարաբինների վերարտադրություններ, որոնց օրիգինալներն արտադրված են եղել մինչև 1890թ.: Նկարագիր 3 ՌՆ 2. a. կետը չի վերաբերում ձեռքով աշխատեցվող հրթիռանետերին, որոնք հատուկ նախագծված են սահմանափակ թռիչք ունեցող հրթիռների համար, որոնք չունեն բարձր պայթուցիկության լիցք կամ հաղորդակցման կապ, և կարող են թռչել ոչ ավելի, քան 500 մՆկարագիր ՌՆ 2. b. կետը չի վերաբերում ազդանշանային ատրճանակներին:

ՌՆ 3. 9305290009306

Զինամթերք և պայթուցիչ տեղադրող սարքեր, ինչպես նշված է ստորև, և հատուկ դրանց համար նախագծված բաղադրամասեր. a. Զինամթերք այն զենքերի համար, որոնք հատկանշված են ՌՆ 1., ՌՆ 2. կամ ՌՆ 12 կետերում, b. Պայթուցիչ տեղադրող սարքերի համար հատուկ նախագծված զինամթերք, որոնք հատկանշված են ՌՆ 3. a. կետում:

Նկարագիր 1 Հատուկ նախագծված բաղադրամասերի մեջ, որոնք հատկանշված են ՌՆ 3. կետում մտնում են. a.Մետաղյա կամ պլաստիկ նյութից այնպիսի հարմարանքներ, ինչպես խանձոցի հենակները, փամփուշտի կափարիչներ, կասետային պահունակների հանգուցիչներ, պտտվող ժապավենային պահունակներ և զինամթերքի մետաղական մասեր, b.Պահպանական և նշանառող սարքեր, խանձոցներ կամ պայթուցիչներ, սենսորներ և արձակման սարքեր, c.Հոսանքի աղբյուրներ մեկ անգամյա բարձր աշխատանքային լիցքով, d.հրկիզվող կաղապարներ լիցքերի համար,e.ենթազինամթերք, ներառյալ մեծ նռնակների և ականների մեջ տեղադրվող փոքր նռնակներ և ականներ և սահմանափակ տևողությամբ ուղղորդվող հրթիռներ: Նկարագիր 2 ՌՆ 3. a. կետը չի վերաբերում այն զինամթերքին, որն անպիտան է հեռաձգման համար (blank star/ուսումնական փամփուշտ) և ուսումնական զինամթերքին, որոնց լիցքային տուփը ծակված է: Նկարագիր 3 ՌՆ 3. a. կետը չի վերաբերում այն զինամթերքին, որոնք հատուկ նախագծված են հետևյալ նպատակներից որևէ մեկի համար. a.ազդանշանել, b.թռչուններ վախեցնել, կամ c.նավթային հորերի գազային արտանետումների հրկիզում:

85



360300 3604900009306901420901480000901490000901510

Ռումբեր, տորպեդոներ, հրթիռներ, հեռահար հրթիռներ, այլ պայթուցիչ սարքեր և լիցքեր և հարակից սարքավորումներ և հավելյալ հարմարանքներ, ինչպես նշված է ստորև, և նրանց համար հատուկ նախագծված բաղադրամասեր. a. Ռումբեր, տորպեդոներ, նռնակներ, ծխահարող տուփեր, տարողություններ (նռնակներ), հրթիռներ, ականներ, ղեկավարվող հրթիռներ, խորքային լիցքեր, կառուցաքանդման լիցքեր, կառուցաքանդման սարքեր, կառուցաքանդման ամբողջական լրակազմեր, «պիրոտեխնիկական» սարքեր, փամփուշտներ և սիմուլյատորներ (այսինքն, սարքավորում, որը նմանակում է վերոհիշյալ ապրանքներից որևէ մեկի հատկանիշները), որոնք հատուկ նախատեսված են ռազմական օգտագործման համար, b.Այն սարքավորումը, որն ունի բոլոր հետևյալ հատկանիշները. 1.հատուկ նախագծված է ռազմական օգտագործման համար, և 2.հատուկ նախագծված է կիրառելու, վերահսկելու, գործարկելու, միանգամյա աշխատանքային արդյունքով լիցքավորելու, արձակելու, տեղադրելու, փչելու, լիցքաթափելու, թաքցնելու կամ շեղելու, խաթարելու, դետոնացնելու, ընդհատելու, շարքից դուրս հանելու կամ բացահայտելու որևէ մեկը հետևյալներից. a.այն առարկաները կամ պարագաները, որոնք հատկանշված են ՌՆ 4. a. կետում կամ b.իմպրովիզացված պայթուցիչ սարքերը (IEDs). c.Օդային կառավարվող հրթիռներից պաշտպանող համակարգեր (AMPS). 2. (2րդ ենթակետն ուժը կորցրել է 10.06.10 N 724Ն) 3.(3րդ ենթակետն ուժը կորցրել է 10.06.10 N 724Ն)

Հատուկ նկարագիր.1. Ուղղորդող և հեռակառավարող սարքավորման համար տես ՌՆ 11. կետը,

Հատուկ նկարագիր.2. Օդային հրթիռներից պաշտպանող համակարգերի համար (AMPS), տես ՌՆ 4.c կետը:

Նկարագիր ՌՆ .a. կետը ներառնում է. a.Ծխային նռնակները, արկեր, հրկիզող ռումբերը և պայթուցիչ սարքերը. b.ղեկավարվող հրթիռների հրամուղները և կրկնակի մուտքի փոխադրասարքերի ծայրագլխիկները: Նկարագիր 1 ՌՆ 4. b. կետը ներառնում է. a.շարժական գազահեղուկացնող սարքավորումը, որը կարող է արտադրել օրական 1000 կգ կամ ավելի հեղուկացված գազ, b.Լողացող կամ չսուզվող էլեկտրական հոսանք հաղորդող մալուխը, որը հարմար է մագնիսական ականներ վնասազերծելու համար: Նկարագիր 2 ՌՆ 4. b. կետը չի վերաբերում ձեռքով աշխատեցվող այնպիսի սարքերին, որոնք նախագծված են սահմանափակ օգտագործման համար և կարող են միայն մետաղյա առարկաներ բացահայտել և չեն կարող տարբերել ականները այլ մետաղական առարկաներից: Նկարագիր ՌՆ 4. c. կետը չի վերաբերում Օդային կառավարվող հրթիռներից պաշտպանող համակարգերին (AMPS), որոնք ունեն հետևյալ հատկանիշները. a.Ունեն հետևյալ հակահրթիռային ազդանշանող սենսորներից որևէ մեկը. 1.պասիվ սենսորներ, որոնց գագակետնային արձագանքը լինում է 100400 ծովային մղոնի շրջանում, կամ2.ակտիվ իմպուլսային Դոպլեր տեսակի հակահրթիռային ազդանշանման սենսորներ, b.Արգելակող կամ խափանող ռադիոճառագայթներ տարածող համակարգեր, c.Լուսային ազդանշաններ, որոնք ունեն տեսանելի հետագիծ և ինֆրակարմիր հետագիծ, ցամաքից օդ հեռահար հրթիռների շեղելու համար ևd.«Քաղաքացիական ինքնաթիռների» վրա տեղադրված և հետևյալ բոլոր հատկանիշներն ունեցող. 1.Օդային կառավարվող հրթիռներից պաշտպանող համակարգերը (AMPS) գործարկելի են հատուկ «Քաղաքացիական ինքնաթիռների» մեջ, որոնցում հատուկ Օդային կառավարվող հրթիռներից պաշտպանող համակարգեր (AMPS) են տեղադրված և որոնց համար նախատեսվել է հետևյալից որևէ մեկը. a.Քաղաքացիական տեսակի հավաստագիր կամ b.Համարժեք մի փաստաթուղթ, որն ընդունվում է Քաղաքացիական ավիացիայի միջազգային կազմակերպության (ICAO) կողմից: 2.Օդային կառավարվող հրթիռներից պաշտպանող համակարգերը (AMPS) հատուկ պաշտպանություն են կիրառում, որը կոչված է կանխարգելելու չլիազորված մուտքը կամ միջամտությունը նրանց ծրագրային ապահովման մեջ, և 3.Օդային կառավարվող հրթիռներից պաշտպանող համակարգերը (AMPS) ակտիվ մեխանիզմ են պարունակում, որը ստիպում է համակարգին չգործել, երբ այն հեռացված է «քաղաքացիական ինքնաթիռից», որի մեջ ի սկզբանե տեղադրված էր եղել:

ՌՆ 5. 8525500085256000852685272185269185269200902300800901310000

Կրակի ղեկավարման և դրան առնչվող ազդանշանային և զգուշացնող սարքավորումներ և հարակից համակարգեր, փորձարկման և տեղայնացման և արգելակող կամ խափանիչ սարքավորում, ինչպես նշված է ստորև, որոնք հատուկ նախագծված են ռազմական օգտագործման համար, և դրանց հատուկ նախագծված բաղադրիչները և հավելյալ հարմարանքները. a.Զենքերի օպտիկական մասեր, ռմբանետման համակարգիչներ, հրանոթների ուղղորդման սարքավորում և զենքերի վերահսկման համակարգեր, b.Նշանառման, նպատակաուղղման, տարածության չափման, հետախուզման կամ հետապնդման համակարգեր, բացահայտման, տվյալների ամբողջականացման, ճանաչման կամ ինքնության հաստատման սարքավորում և սենսորների միացման սարքավորում: c.Խափանող սարքավորում այն պարագաների համար, որոնք հատկանշված են ՌՆ 5. a. կամ ՌՆ 5.b., կետերում, d.Դաշտային փորձարկման կամ տեղայնացման սարքավորումներ, որոնք հատուկ նախագծված են այն առարկաների կամ պարագաների համար, որոնք հատկանշված են ՌՆ 5.a. կամ ՌՆ 5.b., ՌՆ 5. c. կետերում:

ՌՆ 5. c. կետում նշված խափանող սարքավորումները ներառում են նաև հայտնաբերման սարքավորումները

86




870290119870290319870310180870331109870410108870410900870421100870422100 870423 870431100 870510001870510009870590 870790900 870810900 870829 870911100 870911900 870919 870990000871610990 871620000 871690900 871639590

Վերգետնյա փոխադրամիջոցներ և դրանց բաղադրիչ մասեր, ինչպես նշված է ստորև:a. Վերգետնյա փոխադրամիջոցներ և դրանց բաղադրիչ մասերը, որոնք հատուկ նախագծված

կամ փոփոխված են` ռազմական օգտագործման համար,b. Բարձր անցունակության փոխադրամիջոցներ, որոնք կարող են օգտագործվել

արտաճանապարհային պայմաններում, որոնք արտադրվել են կամ համալրվել այնպիսի նյութերով, որոնք կարող են պաշտպանել III մակարդակի բալիստիկ հրթիռներից (NIJ 0108.01, 1985 թվականի սեպտեմբեր կամ համեմատելի ազգային ստանդարտով) կամ ավելի բարձր մակարդակի:

Հատուկ նկարագիր. Ուղղորդման և նավիգացիոն սարքավորման համար տես ՌՆ 11. կետը: a. (ենթակետն ուժը կորցրել է 10.06.10 N 724Ն) Տեխնիկական նկարագիր ՌՆ 6. a. կետի նպատակներով վերգետնյա փոխադրամիջոցներ եզրի մեջ մտնում են նաև ավտոկցորդիչները (թրեյլերները): b.(ենթակետն ուժը կորցրել է 10.06.10 N 724Ն) Հատուկ նկարագիր.Տես նաև կետ ՌՆ 13.a. Նկարագիր 1 ՌՆ 6. a. կետը ներառում է. a.Տանկերը և այլ ռազմական զրահապատ փոխադրամիջոցները և այն ռազմական փոխադրամիջոցները, որոնց վրա տեղադրված են զենք կրելու հարմարանքներ կամ սարքավորում ականներ տեղադրելու համար, կամ զինամթերք արձակելու համար, որոնք հատկանշված են ՌՆ 4 կետում, b.Զրահապատ փոխադրամիջոցներ. c.«Երկկենցաղ» այսինքն ցամաքում և ջրի մեջ շարժվող և խոր ջրի մեջ շարժվող փոխադրամիջոցներ, d.Վերանորոգման կամ տարհանման փոխադրամիջոցներ և քարշակներ, զինամթերք կամ զենքի համակարգեր փոխադրող փոխադրամիջոցներ և դրանց հարակից բեռնաթափող կամ բեռնող սարքավորումները: Նկարագիր 2 Վերգետնյա փոխադրամիջոցների փոփոխությունը ռազմական օգտագործման համար, որոնք հատկանշված են ML6. a. կետում, ենթադրում են կառուցվածքային, էլեկտրական կամ մեխանիկական փոփոխություններ, որոնք կատարվում են մեկ կամ ավելի բաղադրամասերի վրա, որոնք հատուկ նախագծված են ռազմական օգտագործման համար. Այդ բաղադրամասերի մեջ են մտնում. a.Դողերի այնպիսի պնևմատիկ անվային կաղապարները, որոնք հատուկ նախագծված են փամփշտադիմացկուն լինելու կամ ծակված վիճակում շարժումը շարունակելու համար: b.(կետն ուժը կորցրել է 10.06.10 N 724Ն)c.Փոխադրամիջոցների կենսունակության ապահովման մասերի զրահապատ վահանները (օրինակ. վառելիքի բաքերի կամ անձնակազմի համար նախատեսված մասերի), d.Զենքերի համար հատուկ ուժեղացված մասերը կամ ամրակները, e.Լուսաքողարկող հարմարանքները. Նկարագիր 3 ՌՆ 6. կետը չի վերաբերում քաղաքացիական ավտոմեքենաներին կամ բեռնատարներին, որոնք նախագծված կամ վերափոխված են դրամ կամ արժեքավոր պարագաներ տեղափոխելու համար և ունեն զրահապատ կամ հակաբալիստիկ պաշտպանություն:

Նկարագիր Քիմիկատները տրված են անունով և իրենց համապատասխան CAS[1] թվով: Ցանկը վերաբերում է միևնույն կառուցվածքային բանաձև ունեցող քիմիկատներին (ներառյալ հիդրատները կամ ջրածնաթթուները) անկախ անունից կամ CAS թվից: CAS թվերը տրված են միայն որոշակի քիմիկատի կամ խառնուրդի ճանաչումը հեշտացնելու համար, անկախ եզրաբանական ցանկի: CAS թվերը չեն կարող օգտագործվել որպես նյութի ինքնության բացարձակ բացահայտիչներ, որովհետև թվարկված քիմիկատների որոշ ձևեր տարբեր CAS թվեր ունեն, և թվարկված քիմիկատներից պարունակող խառնուրդները նույնպես կարող են տարբեր CAS թվեր ունենալ:

87



381700800290311000290312000290313000290314000 290315000 290319100 290319800 290321000290322000 290323000 290339 284440100 284440200 284440300 284440800 280110000 280610000280620000 271114000 271119000 290122000 300220000 300290 290121000 290122000 290123100 290123900 290124100 290211000 281119200 281119800 283720000

Քիմիական կամ կենսաբանական թունավոր նյութեր, «ոչ վերահսկվող նյութեր», ռադիոակտիվ նյութեր, հարակից սարքավորումներ, բաղադրամասեր և նյութեր, ինչպես նշված է ստորև: a. Կենսաբանական նյութերը և ռադիոակտիվ նյութերը, որոնք «հարմարեցված են պատերազմում կիրառվելու համար» մարդկային զոհեր, կորուստներ կամ կենդանական կորուստներ պատճառելու նպատակով, նաև սարքավորումներ շարքից հանելու, գյուղատնտեսական բերքը կամ շրջակա միջավայրը վնասելու համար: b.Քիմիական զինանյութեր (CW), ներառյալ 1.Քիմիական զինանյութ նյարդային ագենտները: a.O-Ալքիլ (հավասար կամ ավելի պակաս, քան C10, ներառյալ ցիկլոալքիլ) ալքիլ (մեթիլ, էթիլ, էն-պրոպիլ կամ իզոպրոպիլ) – ֆոսֆոնոֆլուորիդատները, ինչպես օրինակ. Զարինը (GB): O-զոպրոպիլֆոսֆոնոֆլուորիդատը (CAS 107-44-8), և Զոմանը (GD):O-Ֆինակոլիլ մեթիլֆոսֆոնոֆլուորիդատը (CAS 96-64-0), b.O-Ալքիլ (հավասար կամ ավելի պակաս, քան C10, ներառյալ ցիկլոալքիլը) N,N-դիալքիլ (մեթիլ, էթիլ, n-պրոպիլ կամ իզոպրոպիլ) ֆոսֆորամիդոցիանիդատները, ինչպես օրինակ Տաբուն (GA):O-Էթիլ N,N- դիմեթիլֆոսֆորամիդոցիանիդատը (CAS 77-81-6),c. O-Ալքիլ (H կամ հավասար կամ ավելի պակաս, քան C10, ներառյալ ցիկլոալքիլը) S-2-դիալքիլ (մեթիլ, էթիլ, n-պրոպիլ կամ իզոպրոպիլ)-ամինոէթիլ ալքիլ (որոնք արտադրվել են որպես մեթիլ, էթիլ, էնպրոպիլ կամ իզոպրոպիլ) ֆոսֆոնոթիոլատները և համապատասխան ալքիլատները և պրոտոնացված աղերը, ինչպես օրինակ. VX: O-էթիլ S-2-դիզոպրոպիլամինոէթիլ մեթիլ ֆոսֆոնոթիոլատը (CAS 50782-69-9), 2.Քիմիական զինանյութեր a.Ծծմբային մանանեխները, ինչպես օրինակ. 1.2-Քլորոէթիլքլորոմեթիլսուլֆիդ (CAS 2625-76-5), 2.Բիս (2-քլորոէթիլ) սուլֆիդ (CAS 505-60-2), 3.Բիս (2-քլորոէթիլթիո) մեթան (CAS 63869-13-6), 4.1,2-բիս (2- քլորոէթիլթիո) էթան (CAS 3563-36-8), 5.1,3- բիս (2- քլորոէթիլթիո) -էն-պրոպան (CAS 63905-10-2), 6.1,4- բիս (2- քլորոէթիլթիո) -էն-բութան (CAS 142868-93-7) , 7.1,5- բիս (2- քլորոէթիլթիո)-էն-պենտան(CAS 142868-94-8), 8.Բիս (2- քլորոէթիլթիոմեթիլ) եթեր (CAS 63918-90-1), 9.Բիս (2- քլորոէթիլթիոէթիլ) եթեր (CAS 63918-89-8), b.Լյուիսիտները, ինչպես օրինակ. 1.2-քլորովինիլդիքլորոարսին (CAS 541-25-3), 2.Թրիս (2-քլորովինիլ) արսին (CAS 40334-70-1), 3.Բիս (2-քլորովինիլ) քլորոարսին (CAS 40334-69-8), ՌՆ 7.b.2.c. Ազոտային մանանեխներ, ինչպես օրինակ. 1.HN1: բիս (2-քլորոէթիլ) էթիլամին (CAS 538-07-8), 2.HN2: բիս (2- քլորոէթիլ) մեթիլամին (CAS 51-75-2), 3.HN3: բիս (2- քլորոէթիլ) ամին (CAS 555-77-1), 3.Քիմիական զինանյութեր/ անդամալուծող ագենտներ, ինչպես օրինակ. a.3-Քվինուքլիդինիլ բենզիլատ (BZ) (CAS 6581-06-2), 4.Քիմիական զինանյութեր/ տերևաթափող ագենտներ, ինչպես օրինակ. a.Բութիլ 2-քլորո-4-ֆլուորոֆենոքսիացելատ (LNF), b.2,4,5-տրիքլորոֆենոքսիացետիկ թթու (CAS 93-76-5) խառնված 2,4-դիքլորոֆենոքսիացետիկ թթվի (CAS 94-75-7) հետ (Օրանժ) (CAS 39277-47-9), c. Քիմիական զինանյութեր/ բինար նախանյութեր և հիմնական նախանյութեր, ինչպես նշված է ստորև: 1.Ալքիլ (մեթիլ, էթիլ, էն-պրոպիլ կամ իզոպրոպիլ) ֆոսֆոնիլ դիֆլուորիդներ, ինչպես օրինակ. DF` Մեթիլ ֆոսֆոնիլդիֆլուորիդ (CAS 676-99-3), 2.O-Ալքիլ (H կամ հավասար կամ ավելի քիչ քան C10, ներառյալ ցիկլոալքիլ) O-2-դիալքիլ (մեթիլ, էթիլ, էն-պրոպիյ կամ իզոպրոպիլ) ամինոէթիլ ալքիլ (մեթիլ, էթիլ, էն-պրոպիլ կամ իզոպրոպիլ) ֆոսֆոնիտներ և համապատասխան ալքիլացված և պրոտոնացված աղեր, ինչպես օրինակ. QL: O-Էթիլ-2-դի-իզոպրոպիլամինոէթիլ մեթիլֆոս-ֆոնիտ (CAS 57856-11-8), 3.Քլորոզարին. O-իզոպրոպիլ մեթիլֆոսֆոնոքլո-րիդատ (CAS 1445-76-7), 4.Քլորոզոման. O-պինաքոլիլ մեթիլֆոսֆոնոքլորիդատ (CAS 7040-57-5),d.«Անկարգություններ կարգավորող ագենտներ», ակտիվ բաղադրության քիմիկատներ և ներառյալ դրանց միացությունները. 1.a-Բրոմոբենզենացետոնիտրիլ, (Բրոմոբենզիլ ցիանիդ) (CA) (CAS 5798-79-8),2.[(2-քլորոֆենիլ) մեթիլեն] պրոպանեդինիտրիլ, (o-քլորոբենզիլիդենեմալոնոնիտրիլ) (CS) (CAS 2698-41-1), 3.2-Քլորո-1-ֆենիլէթանոն, Ֆենիլացիլիկ քլորիդ (w-քլորոացետոֆենոն) (CN) (CAS 532-27-4),4.Դիբենզ-(b,f)-1,4-օքսազեֆին, (CR) (CAS 257-07-8), 5.10-Քլորո-5,10-դիհիդրոֆենոարսազին, (Ֆենարսազին քլորիդ), (Ադամսիտ), (DM) (CAS 578-94-9), 6.N-Նոնանոիլմորֆոլին, (MPA) (CAS 5299-64-9),ՌՆ 7.e.Սարքավորում, որը հատուկ նախագծված կամ փոփոխված է ռազմական օգտագործման համար, նախագծված կամ փոփոխված է հետևյալից որևէ մեկը տարածելու համար, և դրանց համար հատուկ նախագծված բաղադրամասերը. 1.Նյութեր կամ ագենտներ, որոնք հատկանշված են ՌՆ 7. a., ՌՆ 7.b. կամ d. կետերում կամ 2.Քիմիական զինանյութերի ագենտներ, որոնք պատրաստված են այն նախանյութերից, որոնք հատկանշված են ՌՆ 7. c. կետում:f.Պաշտպանական և ախտազերծող սարքավորումներ, որոնք հատուկ նախագծված կամ փոփոխված են ռազմական օգտագործման համար, դրանց բաղադրամասերը և քիմիական խառնուրդները, ինչպես նշված է ստորև. 1.Սարքավորում, որը նախագծված կամ փոփոխված է այնպիսի նյութերի դեմ պաշտպանվելու համար, որոնք հատկանշված են ՌՆ 7. a., ՌՆ 7.b. կամ d. կետերում և դրանց համար հատուկ նախագծված բաղադրիչներ. 2.Սարքավորում, որը նախագծված կամ փոփոխված է այն առարկաները ախտազերծելու համար, որոնք ախտահարվել են այնպիսի նյութերով, որոնք հատկանշված են ՌՆ 7.a. կամ ՌՆ 7. b., կետերում և դրանց համար հատուկ նախագծված բաղադրիչները.3.Քիմիական խառնուրդներ որոնք հատուկ մշակվել են կամ ձևավորվել այն առարկաները ախտազերծելու համար, որոնք ախտահարվել են այնպիսի նյութերով, որոնք հատկանշված են ՌՆ 7. a. կամ ՌՆ 7. b. կետերում. g.Սարքավորում, որը հատուկ նախագծված կամ փոփոխված է ռազմական օգտագործման համար, նախագծված կամ փոփոխված է այնպիսի նյութերի բացահայտման կամ ճանաչման համար, որոնք հատկանշված են ՌՆ 7. a., ՌՆ 7.b. կամ d.կետերում, և դրանց համար հատուկ նախագծված բաղադրիչները,h.«Բիոպոլիմերներ», որոնք հատուկ նախագծված կամ մշակված են քիմիական զինանյութերի ագենտների բացահայտման և ճանաչման համար, որոնք հատկանշված են ՌՆ 7. b. կետում, և այն հատուկ բջիջների տեսակները, որոնք օգտագործվում են դրանց արտադրության համար: i.«Բիոկատալիստներ» քիմիական զինանյութերի ագենտների ախտահանման կամ վնասազերծման համար և հարակից կենսաբանական համակարգեր, ինչպես նշված է ստորև. 1.«Բիոկատալիստներ», որոնք հատուկ նախագծված են քիմիական զինանյութերի ագենտների ախտահանման կամ վնասազերծման համար, որոնք հատկանշված են ՌՆ 7. b. կետում և ստեղծվել են կենսաբանական համակարգերի ուղղորդված լաբորատոր սելեկցիայի կամ գենետիկ փոխակերպումների արդյունքում:2.Կենսաբանական համակարգեր, ինչպես նշված է ստորև: «էքսպրեսիոն վեկտորներ», վիրուսներ կամ բջիջների տեսակներ, որոնք պարունակում են գենետիկ տեղեկույթ, որը հատկորոշ է այն «բիոկատալիստների» արտադրության համար, որոնք հատկանշված են ՌՆ 7.i.1. կետում: ՌՆ 7. շարունակությունը.

Նկարագիր 1 ՌՆ 7. d. կետը չի վերաբերում «չվերահսկվող ագենտներին», որոնք առանձին փաթեթավորված են անձնական ինքնապաշտպանության նպատակներով: Նկարագիր 2 ՌՆ 7. d. կետը չի վերաբերում ակտիվ բաղադրակազմով քիմիկատներին և միացություններին, որոնք պիտակավորված և փաթեթավորված են հատուկ սննդի արդյունաբերության համար կամ բժշկական նպատակներով: Նկարագիր ՌՆ 7. f.1. կետը ներառում է.: a.Օդորակման սարքեր, որոնք հատուկ նախագծված կամ փոփոխված են միջուկային, կենսաբանական կամ քիմիական ֆիլտրացման համար, b.Պաշտպանական հագուստ. Հատուկ նկարագիր. Քաղաքացիական գազային դիմակների, պաշտպանական և ախտահանող սարքավորման համար տես նաև 1.A.4. կետը Երկակի օգտագործման ցանկի մասին: Նկարագիր ՌՆ 7.g. կետը չի վերաբերում ճառագայթման անձնական վերահսկման դոզիմետրերին: Հատուկ նկարագիր.Տես նաև 1.a.4. կետը Երկակի օգտագործման ցանկի մասին. Նկարագիր 1 ՌՆ 7. b. և ՌՆ 7.d. կետերը չեն վերաբերում հետևյալին. a.Ցիանոգեն քլորիդ (CAS 506774), b.Հիդրոցիանիկ թթու (CAS 74908), c.Քլորին (CAS 7782505), d.Կարբոնիլ քլորիդ (ֆոսգեն) (CAS 75445),e.Դիֆոսգեն (տրիքլորոմեթիլքլորոֆորմատ) (CAS 503388), f.Չի օգտագործվում 2004թ.ից ի վերg.Քսիլիլ բրոմիդ, օրթո: (CAS 89929), մեթա (CAS 620133), պարա (CAS 104814), h.Բենզիլ բրոմիդ (CAS 100390),i.Բենզիլ յոդիդ (CAS 620053), j.Բրոմո ացետոն (CAS 598312),k.Ցիանոգեն բրոմիդ (CAS 506683), l.Բրոմո մեթիլէթիլկետոն (CAS 816400), m.Քլորո ացետոն (CAS 78955), n.Էթիլ յոդոացետատ (CAS 623483), o.Յոդո ացետոն (CAS 3019043), p.Քլորոպիկրին (CAS 76062).Նկարագիր 2 Բջիջների տեսակները և կենսաբանական համակարգերը, որոնք հատկանշված են ՌՆ 7.h. և ՌՆ 7.i.2. կետերում բացառիկ են և այս ենթակետերը չեն վերաբերում այն բջիջներին կամ կենսաբանական համակարգերին, որոնք օգտագործվում են քաղաքացիական նպատակներով, ինչպես օրինակ գյուղատնտեսական, դեղագործական, բժշկական, անասնաբուժական, բնապահպանական, աղբահեռացման կամ սննդի արտադրության բնագավառներում:

88




810920000 280450100 284990100 282510000 283429800290490400 760310000 810920000 811212000 280450100 810430000 811212000 810920000 281129300 281129900 290559292144000 293100950 810890 760429900 760820890 810890500 810890600 810890900 810411000 282619100 282619900 360200000 750400000 750810000 292090850 281210110 293100100 293100200 293100950 292090200 281210150292090300 281210910 282590 282510000271011700271011900271019210293369100293369800282630000282690100290339900 290345 290346100262091000282590200283429200 8112 262099200262099600282300000283311000283322000283329300283329500283329600283329900280800000262019000381519100 8106008108

«Էներգետիկ նյութերը» և հարակից նյութերը, ինչպես նշված է ստորև. a.«Պայթուցիկները» ինչպես նշված է ստորև և դրանց խառնուրդները.1.ADNBF (ամինոդինիտրոբենզոֆուրոքսան կամ 7-ամինո-4,6-դինիտրոբենզոֆուրազան-1-օքսիդ) (CAS 97096-78-1), 2.BNCP (ցիս-բիս (5-նիտրոտետրազոլատո) տետրա ամինո-կոբալտ (III) պերքորատ) (CAS 117412-28-9),3.CL-14 (դիամանո դինիտրոբենզոֆուռոքսան կամ 5,7-դիամանո-4,6-դինիտրոբենզոֆուրազան-1-օքսիդ ) (CAS 117907-74-1),4.CL-20 (HNIW կամ հեքսանիտրոհեքսաազաիսվուրտցիտան) (CAS 135285-90-4), քլատրատներ CL-20 կարգի (տես նաև ՌՆ 8.g.3. կետը և g.4. կետը դրա «նախանյութերի» համար), 5.CP (2-(5-ցիանոտետրազոլատո) պենտա ամին-կոբալտ (III) պերքլորատ) (CAS 70247-32-4),6.DADE (1,1-դիամինո-2,2-դինիտրոէթիլեն, FOX7) (CAS 145250-81-3), 7.DATB (դիամինոտրինիտրոբենզեն) (CAS 1630-08-6), 8.DDFP (1,4-դինիտրոդիֆուրազոպիպերազին), 9.DDPO (2,6-դիամինո-3,5-դինիտրոպիրազին-1-օքսիդ, PZO) (CAS 194486-77-6), 10.DIPAM (3,3§-դիամանո-2,2§,4,4§,6,6§-հեքսանիտրոբիֆենիլ կամ դիպիկրամիդ) (CAS 17215-44-0), 11.DNGU (DINGU կամ դինիտրոգլիկորուիլ) (CAS 55510-04-8), 12.Ֆուրազաններ, ինչպես նշված է ստորև. a.DAAOF (դիամինոազոքսիֆուրազան), b.DAAzF (դիամինոազոֆուռազան) (CAS 78644-90-3), 13.HMX և ածանցյալներ (տես նաև ՌՆ 8.g.5. կետը դրա «նախանյութերի» համար), ինչպես նշված է ստորև: a.HMX (Ցիկլոտետրամեթիլենետետրանիտրամին, օկտահիդրո-1,3,5,7-տետրանիտրո-1,3,5,7-տետրազին, 1,3,5,7-տետրանիտրո-1,3,5,7-տետրազա-ցիկլոոկտան, օկլոգեն կամ օկտոգեն) (CAS 2691-41-0), b.HMX-ի դիֆլուորոամինացված անալոգներ, c.K-55 (2,4,6,8-տետրանիտրո-2,4,6,8-տետրա-ազաբիցիկլո [3,3,0]-օկտանոն-3, տետրանիտրոսեմիգլիկուրիլ կամ կետո-բիցիկլային HMX) (CAS 130256-72-3), 14.HNAD (հեքսանիտրոադամանտան) (CAS 143850-71-9), 15.HNS (հեքսանիտրոստիլբեն) (CAS 20062-22-0), ML8.a.16. Իմիդազոլներ, ինչպես նշված է ստորև. a.BNNII (Օկտահիդրո-2,5-բիս (նիտրոիմինո) իմիդազո [4,5-d] իմիդազոլ), b.DNI (2,4-դինիտրոիմիդազոլ) (CAS 5213-49-0), c.FDIA (1-ֆլուորո -2,4-դինիտրոիմիդազոլ), d.NTDNIA (N-(2-նիտրոտրիազոլո)-2,4-դինիտրոիմիդազոլ), e.PTIA (1-պիկրիլ-2,4,5-տրինիտրոիմիդազոլ), 17.NTNMH (1-(2-նիտրոտրիազոլո)-2-դինիտրոմեթիլեն հիդրազին), 18.NTO (ONTA կամ 3-նիտրո-1,2,4-տրիազոլ-5-մեկ) (CAS 932-64-9), 19.Պոլինիտրոկուբաններ ավելի քան չորս նիտրո խմբերով, 20.PYX (2,6-Բիս(պիկրիլամինո)-3,5-դինիտրոպիրիդին) (CAS 38082-89-2), 21.RDX և ածանցյալներ, ինչպես նշված է ստորև: a.RDX (ցիկլոտրիմեթիլենետրինիտրամին, ցիկլոնիտ, T4, հեքսահիդրո-1,3,5-տրինիտրո-1,3,5-տրիազին, 1,3,5-տրինիտրո-1,3,5-տրիազա-ցիկլոհեքսան, հեքսոգեն կամ հեքսոջեն) (CAS 121-82-4), b.Keto-RDX (K-6 կամ 2,4,6-տրինիտրո-2,4,6-տրիազացիկլոհեքսանոն) (CAS 115029-35-1),22.TAGN (տրիամինոգվանիդինենիտրատ) (CAS 4000-16-2), 23.TATB (տրիամինոտրինիտրոբենզեն) (CAS 3058-38-6) (տես նաև ՌՆ 8.g.7 կետը դրա «նախանյութերի» համար), 24.TEDDZ (3,3,7,7-տետրաբիս (դիֆլուորամին) օկտահիդրո 1,5-դինիտրո-1,5-դիազոցին),25.Տետրազոլներ, ինչպես նշված է ստորև: a.NTAT (նիտրոտրիազոլ ամինոտետրազոլ), b.NTNT (1-N-(2-նիտրոտրիազոլո)-4-նիտրոտետրազոլ), 26.Tetryl (տրինիտրոֆենիլմեթիլնիտրամին) (CAS 479-45-8), 27.TNAD (1,4,5,8-տետրանիտրո-1,4,5,8-տետրաազադեկալին) (CAS 135877-16-6) (տես նաև ՌՆ 8.g.6. կետը դրա «նախանյութերի համար»), 28.TNAZ (1,3,3-տրինիտրոազետիդին) (CAS 97645-24-4) (տես նաև ՌՆ 8.g.2. կետը դրա «նախանյութերի» համար), 29.TNGU (SORGUYL կամ տետրանիտրոգլիկոլուրիլ) (CAS 55510-03-7),30.TNP (1,4,5,8-տետրանիտրո-պիրիդազինո[4,5-d]պիրիդազին) (CAS 229176-04-9),31.Տրիազիններ, ինչպես նշված է ստորև: a.DNAM (2-օքսի-4,6-դինիտրոամինո-էս-տրիազին) (CAS 19899-80-0), b.NNHT (2-նիտրոիմինո-5-նիտրո-հեքսահիդրո-1,3,5-տրիազին) (CAS 130400-13-4),32.Տրիազոլներ, ինչպես նշված է ստորև: a.5-ազիդո-2-նիտրոտրիազոլ, b.ADHTDN (4-ամինո-3,5-դիհիդրազինո-1,2,4-տրիազոլ դինիտրամիդ) (CAS 1614-08-0), c.ADNT (1-ամինո-3,5-դինիտրո-1,2,4-տրիազոլ), d.BDNTA ([բիս-դինիտրոտրիազոլ]ամին), e.DBT (3,3§-դինիտրո-5,5-bi-1,2,4-տրիազոլ) (CAS 30003-46-4), f.DNBT (դինիտրոբիստրիազոլ) (CAS 70890-46-9), g.NTDNA (2-նիտրոտրիազոլ 5-դինիտրամիդ) (CAS 75393-84-9), h.NTDNT (1-N-(2-նիտրոտրիազոլո) 3,5-դինիտրոտրիազոլ), i.PDNT (1-պիկրիլ-3,5-դինիտրոտրիազոլ), j.TACOT (տետրանիտրոբենզոտրիազոլոբենզոտրիազոլ) (CAS 25243-36-1), ՌՆ 8.a.33. a) այն պայթուցիկները, որոնք ՌՆ 8. a. կետի այլ տեղերում նշված չեն, ունեն 8700 մ/վ-ից ավելի մեծ դետոնացման արագություն, առավելագույն խտության դեպքում, կամ`b) դետոնացման ճնշում, որն ավելի բարձր է, քան 34 Gpa (34000 ՄՊա)-ը:34. Օրգանական պայթուցիկները, որոնք ՌՆ 8. a. կետի այլ տեղերում նշված չեն և որոնք ունեն հետևյալ բոլոր հատկանիշները`a) դետոնացման ճնշումը հավասար է 25 GPA (25000 ՄՊա)-ի կամ ավելի, և`b) որոնք կայուն կմնան 523 Կ (2500C) կամ ավելի բարձր ջերմաստիճանի դեպքում, հինգ րոպե կամ ավելի երկար: ՌՆ 8.b. «Հրթիռային վառելիքներ», ինչպես նշված է ստորև: 1.ՄԱԿ-ի (UN) ցանկացած կարգի 1.1 կարծր «հրթիռային վառելիքներ», որոնք ունեն տեսականորեն հատուկ իմպուլս (ստանդարտ պայմաններում) ավելի քան 250 վայրկյան տևողությամբ ոչ-մետաղացված, կամ ավելի քան 270 վայրկյան տևողությամբ ալումինացված միացությունների համար: 2.ՄԱԿ-ի (UN) ցանկացած կարգի 1.3 կարծր «հրթիռային վառելիքներ», որոնք ունեն տեսականորեն հատուկ իմպուլս (ստանդարտ պայմաններում) ավելի քան 230 վայրկյան տևողությամբ ոչ հալոգենացված, 250 վայրկյան տևողությամբ ոչ մետաղացված, և 266 վայրկյան տևողությամբ մետաղացված միացությունների համար: 3.«Հրթիռային վառելիքներ», որոնք ավելի քան 1,200 կՋ/կգ կոնստանտ ուժ ունեն:4.«Հրթիռային վառելիքներ», որոնք կարող են պահպանել կայուն գծային այրման արագություն ավելի

Հատուկ նկարագիր 1. Տես նաև 1.c.11. Երկակի օգտագործման ցանկի մասին. Հատուկ նկարագիր 2` լիցքերի և սարքերի համար տե՛ս նաև ՌՆ 4 և 1A8 երկակի օգտագործման ցանկըՏեխնիկական նկարագիր 1. ՌՆ 8. կետի նպատակներով, խառնուրդը վերաբերում է երկու կամ ավելի նյութերի միացությանը, որոնցից առնվազն մեկը թվարկված է ՌՆ 8 կետի ենթակետերում: 2. ՌՆ 8 կետի ենթակետերում նշված ցանկացած նյութ պետք է լինի այս ցանկում, նույնիսկ եթե այն օգտագործվել է հատկանշվածից տարբեր կիրառման մեջ (օրինակ. TAGNը հիմնականում օգտագործվում է որպես պայթուցիկ, բայց կարող է նաև օգտագործվել կամ որպես վառելիք կամ որպես օքսիդացնող: Նկարագիր 1Ինքնաթիռային վառելիքներ, որոնք հատկանշված են ՌՆ 8. c.1. կետում, վերջնական արտադրանքներ են , և ոչ դրանց փոխարինողներ: Նկարագիր 2 ՌՆ 8. c.4. a. կետը չի վերաբերում հիդրազինի ‘խառնուրդներին’, որոնք հատուկ կազմված են կորրոզիայի վերահսկման համար: Նկարագիր 3 ՌՆ 8.c.5 կետը վերաբերում է պայթուցիկներին և վառելիքներին, մետաղական կամ կամ ոչ մետաղական կամ ալյունիումի, մագնեզիումի, ցիրկոնիումի կամ բերիլիումի մեջ ինկապսուլացված/ներպատիճավորված համաձուլվածքներին: Նկարագիր 4 ՌՆ 8. c.5. b.2. կետը չի վերաբերում բորին և բորի կարբիդին, որը հարստացված է բոր10ով (20% կամ ավելի բոր10 պարունակությամբ): Նկարագիր 1 ՌՆ 8.d.3. կետը չի վերաբերում քլորինտրիֆլուորիդին (CAS 7790912). Նկարագիր 2 ՌՆ 8.d.3. կետը չի վերաբերում ազոտային տրիֆլուորիդին վերջինիս գազային վիճակում (CAS 7783542): Նկարագիր ՌՆ 8.d.10. կետը չի վերաբերում ոչ ինհիբացված փրփրող ազոտային թթվին: ՌՆ 8.e.Մածող/կապող, պլաստիկացնող, մոնոմեր և պոլիմեր նյութեր, ինչպես նշված է ստորև. 1.(ենթակետն ուժը կորցրել է 10.06.10 N 724Ն),2.(ենթակետն ուժը կորցրել է 10.06.10 N 724Ն),3.(ենթակետն ուժը կորցրել է 10.06.10 N 724Ն),4.(ենթակետն ուժը կորցրել է 10.06.10 N 724Ն), 5.(ենթակետն ուժը կորցրել է 10.06.10 N 724Ն),Հատուկ նկարագիր ՌՆ 8.g. կետում հղումները հատկորոշված են որպես «Էներգատար նյութեր» արտադրված այդ նյութերից1.BCMO (բիսքլորոմեթիլօքսետան) (CAS 142173-26-0) ( տես նաև ՌՆ 8.e.1. և e.2. կետերը), 2.Դինիտրոազետիդին-տ-բուտիլ աղ (CAS 125735-38-8) (տես նաև ՌՆ 8.a.28. կետը),3.HBIW (հեքսաբենզիլհեքսաազաիսովուրտզիտան) (CAS 124782-15-6) (տես նաև ML8.a.4.կետը), 4.TAIW (տետրաացետիլդիբենզիլհեքսաազաիսվուրտզիտան) (տես նաև ՌՆ 8.a.4. կետը) (CAS 182763-60-6), 5.TAT (1,3,5,7 տետրաացետիլ-1,3,5,7,-տետրաազա ցիցլոօկտան) (CAS 41378-98-7) (տես նաև ՌՆ 8.a.13. կետը),6.1,4,5,8-տետրաազադեկալին (CAS 5409-42-7) ( տես նաև ՌՆ 8.a.27. կետը), 7.1,3,5-տրիքլորոբենզեն (CAS 108-70-3) (տես նաև ՌՆ 8. a.23. կետը),8.1,2,4-տրիհիդրոքսիբուտան (1,2,4-բուտանետրիոլ) (CAS 3068-00-6) (տես նաև ՌՆ 8.e.5. կետը): Նկարագիր 5 Չի օգտագործվում 2009 թվականից:Նկարագիր 6 ՌՆ 8. կետը չի վերաբերում հետևյալ նյութերին, եթե միայն դրանք չեն կազմված կամ խառնված «էներգետիկ նյութերի»

89



8906908907 890790000 840810841582000 841111000 841112 841181000 841182200 841182600 841182800 84119900 841199009 901420 901420200 901420800 9032890008526 8482 848210 848210900 848220000 848230000 848240000 848250000 848280000

Ռազմական նավեր (մակերեսային կամ ստորջրյա), հատուկ ծովային սարքավորում, հավելյալ հարմարանքներ, բաղադրամասեր և այլ մակերեսային նավեր, ինչպես նշված է ստորև. a.Նավեր և բաղադրամասեր, ինչպես նշված է ստորև:1.Նավեր (վերջրյա կամ ստորջրյա), որոնք հատուկ նախագծված են կամ փոփոխված ռազմական նպատակների համար, անկախ դրանց ընթացիկ վիճակից կամ աշխատանքային պայմաններից և անկախ այն բանից, որ դրանք զենքերի հեռարձակման համակարգեր կամ զրահապատում ունեն, թե ոչ, ինչպես նաև ֆյուզելյաժներ /կամ իրան/ կամ ֆյուզելյաժների մասեր նման նավերի համար, որոնք հատուկ նախագծված են ռազմական օգտագործման նպատակով, 2.Վերջրյա նավեր, տարբեր նրանցից, որոնք հատկանշված են ՌՆ 9. a.1. կետում, ունեն հետևյալից որևէ մեկը, ֆիքսված կամ ինտեգրված նավի մեջ: a.Ավտոմատիկ զենքեր, որոնց տրամաչափը հավասար է 12.7 մմ կամ ավելին` հատկորոշված ՌՆ 1. կետում, կամ զենքեր, որոնք հատկորոշված են ՌՆ 2., ՌՆ 4., ՌՆ 12. կամ ՌՆ 19. կետերում, կամ ‘կանգեր’ կամ ամրակներ նման զենքերի համար: b.Հրդեհների վերահսկման համակարգեր, որոնք հատկորոշված են ՌՆ 5. կետում, c.Որոնք ունեն բոլոր հետևյալ հատկանիշները. 1. ‘Քիմիական, կենսաբանական, ռադիոճառագայթային և միջուկային (CBRN) պաշտպանության համար’, և 2.Ախտահանման նպատակների համար նախագծված նախալվացող և լվացող համակարգեր կամ d.Ակտիվ զենքերի արգելակող կամ խափանող համակարգերը, որոնք հատկորոշված են ՌՆ 4. b., ՌՆ 5. c. կամ ՌՆ 11.a. կետերում և ունեն հետևյալ հատկանիշներից որևէ մեկը. 1. «Քիմիական, կենսաբանական, ռադիոճառագայթային և միջուկային (CBRN) պաշտպանություն»2.Ֆյուզելյաժային կորպուսը և հիմնական իրանը, որոնք հատուկ նախագծված են այնպես, որ ռադարային ճառագայթների խաչաձևումը պակասեցնեն,3.Թերմալ հետքերի կրճատման սարքեր (օրինակ, արտամղվող գազի սառեցնող համակարգ), բացի նրանցից, որոնք հատուկ նախագծված են էլեկտրական կայանի արդյունավետության ընդհանուր մեծացման կամ բնական միջավայրի վրա թողած ազդեցության նվազեցման համար կամ4.Ապամագնիսացնող համակարգ` նախագծված ամբողջ նավի մագնիսական կամ հետագծային հետքը կրճատելու համար: ՌՆ 9.b.Շարժիչներ և առաջամուղ համակարգեր, ինչպես նշված է ստորև , որոնք հատուկ նախագծված են ռազմական օգտագործման համար և դրանց բաղադրիչները, որոնք հատուկ նախագծված են ռազմական օգտագործման համար:1.Դիզելային շարժիչներ, որոնք հատուկ նախագծված են սուզանավերի համար և ունեն բոլոր հետևյալ հատկանիշները. a.Էլեկտրական հոսանքի ելք 1.12 ՄՎ (1,500 ձիաուժ) կամ ավելի և b.Պտուտային արագություն 700 պտույտ րոպեում կամ ավելի, 2.Էլեկտրական շարժիչներ, որոնք հատուկ նախագծված են սուզանավերի համար և ունեն բոլոր հետևյալ հատկանիշները. a.Էլեկտրական հոսանքի ելքը ավելի քան 0.75 ՄՎ (1,000 ձիաուժ ), b.Արագ ռևերսինգ, c.հեղուկով սառեցվող, և d.Ամբողջությամբ ներպարփակված,3.Ոչ մագնիսական դիզելային շարժիչներ, որոնք ունեն բոլոր հետևյալ հատկանիշները. a.Էլեկտրական հոսանքի ելքը` 37.3 կՎ (50 ձիաուժ) կամ ավելի, և b.Ընդհանուր զանգվածի 75%-ից ավելի ոչ մագնիսական պարունակություն: 4. «Օդից անկախ առաջամուղ» (AIP) համակարգեր, որոնք հատուկ նախագծված են սուզանավերի համար:ՌՆ9. c.Ստորջրյա բացահայտման սարքեր, որոնք հատուկ նախագծված են ռազմական օգտագործման համար, դրանց վերահսկման համակարգերը և բաղադրիչները, որոնք հատուկ նախագծված են ռազմական օգտագործման համար, d.Հակասուզանավային և հակատորպեդային ցանցեր, որոնք հատուկ նախագծված են ռազմական օգտագործման համար, e.Չի օգտագործվում 2003թ.-ից ի վեր, f.Ֆյուզելյաժ կամ իրան ներթափանցող սարքեր և միացնող մալուխներ, որոնք հատուկ նախագծված են ռազմական օգտագործման համար և թույլ են տալիս փոխադարձ կապ պահպանել նավի իրանից դուրս գտնվող սարքերի հետ և դրանց բաղադրիչները, որոնք հատուկ նախագծված են ռազմական օգտագործման համար, g.Անձայն առանցքակալներ, որոնք ունեն հետևյալ հատկանիշներից որևէ մեկը և համապատասխան բաղադրիչները, որոնք կրում են այդ առանցքակալներից, որոնք հատուկ նախագծված են ռազմական օգտագործման համար.1.գազային կամ մագնետիկ միացումով, 2.ակտիվ սիգնատուրային վերահսկումով, կամ 3.վիբրացիան մեղմացնող վերահսկումով:

Հատուկ նկարագիր. Ուղղորդող և նավիգացիոն սարքավորման համար տես ՌՆ 11 կետը: Տեխնիկական նկարագիր «Կանգեր» շանակում է զենքերի ամրակներ կամ հենակներ կամ կառուցվածքային ամրություններ զենքեր տեղադրելու համար: Տեխնիկական նկարագիր 1.«Քմիական, կենսաբանական, ռադիոճառագայթային և միջուկային (CBRN) պաշտպանության» համակարգը ունի ինքնուրույն գործող ներքին տարածք պարունակող հատկանիշ, ինչպես օրինակ գերճնշումային մեկուսացում, օդափոխման համակարգի մեկուսացում, օդափոխանակման սահմանափակ ելքեր հատուկ CBRN ֆիլտրեր և սահմանափակ մուտքեր աշխատողների համար, որոնք նաև անջատված են ներկառուցված օդարգելող սրահակներով (շլյուզներով): 2.Նախալվացող և լվացող համակարգերը` ծովային ջուր փչող համակարգեր են, որոնք կարող են միաժամանակ թրջել նավի արտաքին իրանը և նավի տախտակամածները: Տեխնիկական նկարագիր«Օդից անկախ առաջամուղ»(AIP) համակարգը թույլ է տալիս ջրի տակ գտնվող սուզանավին աշխատացնել իր առաջամուղ համակարգը առանց մթնոլորտային թթվածնի հետ կապի, ավելի երկար ժամանակի ընթացքում, քան կարող էին թույլ տալ մարտկոցները այլ կերպ: ՌՆ 9.b.4. կետի նպատակներով ‘Օդից անկախ առաջամուղ’ (AIP) համակարգի մեջ չի մտնում միջուկային էներգիան: Նկարագիր ՌՆ 9.f. կետը ներառում է նավի համար միացնող մալուխները, որոնք միալար են, բազմալար և մեկառանցքային կամ հյուսված տեսակի և ֆյուզելաժ ներթափանցող սարքերը, որոնք երկուսն էլ կարող են ջրակայուն մնալ և պահպանել իրենց աշխատանքային կարողությունները 100 մ-ից ավելի ծովային խորություններում և օպտիկամալուխային կապերին և ֆյուզելյաժից ներս օպտիկական ներթափանցողներ, որոնք հատուկ նախագծված են խորությունից անկախ «լազերային» ճառագայթների փոխանցման համար: ՌՆ 9.f. կետը չի վերաբերում սովորական առաջամուղ սարքերին և հիդրոդինամիկ վերահսկող ֆյուզելյաժի զոնդային ներփանցիչներին:

90



ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ՆԿԱՐԱԳԻՐԸքան 38 մմ/վ տևողությամբ ստանդարտ պայմաններում (չափված ինհիբացված մեկ շարքով) 6,89 ՄՊա ճնշում և 294Կ (21°C), 5.Elastomer Modified Cast Double Base (EMCDB) տեսակի «հրթիռային վառելիքներ» առավելագույն ճնշման դեպքում ավելի քան 5% երկարող, 233Կ (-40°C) դեպքում:6.Ցանկացած «հրթիռային վառելիք», որը պարունակում է այն նյութերը, որոնք հատկանշված են ML8. a. կետում,7. Հրթիռային վառելիքներ, որոնք ռազմական ցանկում որևէ տեղ նշված չեն և հատուկ նախատեսված են ռազմական նպատակների համար: ՌՆ8. c.«Պիրոտեխնիկական» նյութեր, վառելիքներ և հարակից նյութեր, ինչպես նշված է ստորև, և դրանց խառնուրդները. 1.Ինքնաթիռային վառելիքներ հատուկ ստեղծված ռազմական նպատակների համար, 2.Ալեյն (ալյումինի հիդրիդ) (CAS 7784-21-6),3.Կարբորաններ, դեկարբորան (CAS 17702-41-9), պենտաբորաններ (CAS 19624-22-7 և 18433-84-6) և նրանց ածանցյալները,4.Հիդրազին և ածանցյալները, ինչպես նշված է ստորև ( տես նաև ՌՆ8.d.8. և d.9. կետերը օքսիդացնող հիդրազինի ածանցյալների համար): a.Հիդրազին (CAS 302-01-2) 70% կամ ավելի խտությամբ, b.Մոնոմեթիլ հիդրազին (CAS 60-34-4), c.Սիմետրիկ դիմեթիլ հիդրազին (CAS 540-73-8), d.Ոչ սիմետրիկ դիմեթիլ հիդրազին (CAS 57-14-7), 5.Մետաղական վառելիքներ մասնիկային ձևում կամ սֆերիկ, կամ ատոմացված կամ սֆերոիդալ, փաթիլավոր կամ մանրահատիկ, արտադրված այնպիսի նյութերից, որոնք 99 %-ով կամ ավելի կազմված են հետևյալ որևէ մեկ նյութից. a.Մետաղներ, ինչպես նշված է ստորև և դրանց խառնուրդները. 1.Բերիլիում (CAS 7440-41-7) մասնիկային չափերով 60 միկրո մ կամ ավելի պակաս չափերով: 2.Երկաթի փոշի (CAS 7439-89-6) 3 միկրո մ կամ ավելի պակաս չափերով` արտադրված ջրածնով երկաթի օքսիդի ռեդուկցիայի միջոցով: ՌՆ8.c.5.b.Խառնուրդներ, որոնք պարունակում են հետևյալ նյութերից որևէ մեկը: 1.Ցիրկոնիում (CAS 7440-67-7), մագնեզիում (CAS 7439-95-4) կամ դրանց համաձուլվածքները 60 միկրո մ կամ ավելի պակաս մասնիկային չափերով կամ 2.Բորային (CAS 7440-42-8) կամ բորի կարբիդային (CAS 12069-32-8) վառելիքներ 85% կամ ավելի բարձր մաքրության և 60 միկրո մ կամ ավելի պակաս մասնիկային չափերով: 6.Ռազմական նյութեր, որոնք պարունակում են խտացնող նյութեր հիդրոկարբոնային վառելիքների համար, հատուկ կազմված հրացիրների կամ հրկիզող զինամթերքի համար, ինչպես օրինակ մետաղային ստեարատները կամ պակմատները (օրինակ. օկտալ (CAS 637-12-7)) և M1, M2, և M3 խտացուցիչներ, 7.Պերքլորատներ, քլորատներ և քրոմատներ, կազմված փոշիացված մետաղով կամ այլ բարձր էներգատար վառելիքային բաղադրիչներով, 8.Ալյումինի սֆերիկ փոշի (CAS 7429-90-5) 60 միկրո մ կամ ավելի պակաս մասնիկային չափերով, արտադրված նյութից, որն ունի 99% կամ ավելի ալյումինային պարունակություն, 9.Տիտանիում սուբհիդրադ (TiHn), որի ստեխոիմետրիան հավասար է n= 0.65-1.68., ՌՆ 8.d.Օքսիդացնողներ, ինչպես նշված է ստորև, և խառնուրդներ. 1.ADN (ամոնիում դինիտրամիդ կամ SR 12) (CAS 140456-78-6),2.AP (ամոնիում պերքլորատ) (CAS 7790-98-9),3.Միացություններ, որոնք կազմված են ֆլուորինից և հետևյալից որևէ մեկից. a.Այլ հալոգեններ, b.Թթվածին, կամ c.Ազոտ,4.DNAD (1,3-դինիտրո-1,3-դիազետիդին) (CAS 78246-06-7), 5.HAN (հիդրոքսիլամոնիում նիտրատ) (CAS 13465-08-2), 6.HAP (հիդրոքսիլամոնիում պերքլորատ) (CAS 15588-62-2), 7.HNF (հիդրազինիում նիտրոֆորմատ) (CAS 20773-28-8), 8.Հիդրազին նիտրատ (CAS 37836-27-4), 9.Հիդրազին պերքլորատ (CAS 27978-54-7), 10.Հեղուկ օքսիդացնողներ կազմված կամ պարունակող ինհիբացված կարմիր փրփրող ազոտային թթու և (IRFNA) (CAS 8007-58-7), ՌՆ 8. e. Մածող/կապող, պլաստիկացնող, մոնոմեր և պոլիմեր նյութեր, ինչպես նշված են ստորև`ա. AMMO (ազիդոմեթիլմեթիլօքսետան և դրա պոլիմերները) (CAS 90683-29-7) (տե՛ս նաև ML 8.g.1. կետը` նախանյութերի համար),բ. BAMO (բիսազիդոմեթիլօքսետան և դրա պոլիմերները) (CAS 17607-20-4) (տե՛ս նաև ՌՆ 8.g.1. կետը` դրա նախանյութերի համար),գ. BDNPA (բիս (2,2-դինիտրոպրոպիլ) ացետալ) (CAS 5108-69-0),դ. BDNPF (բիս (2,2-դինիտրոպրոպիլ) ֆորմալ) (CAS 5917-61-3),ե. BTTN (բուտանտրիոլտրինիտրատ) (CAS 6659-60-5) (տե՛ս նաև ՌՆ 8.g.8. կետը` դրա նախանյութերի համար):6.Էներգետիկ մոնոմերները, պլաստիկացնողները կամ պոլիմերները հատուկ կազմված են ռազմական նպատակների համար և պարունակում են ստորև նշվածներից յուրաքանչյուրը`

a. նիտրո խմբեր,b. ազիդո խմբեր,c. նիտրատ խմբեր,d. նիտրազա խմբեր կամ`e. դիֆլուորամինային խմբեր,7.FAMAO (3-դիֆլուորամինոմեթիլ-3-ազիդոմեթիլ օքսետան) և դրա պոլիմերները,

8.FEFO (բիս-(2-ֆլուորո-2,2-դինիտրոէթիլ) ֆորմալ) (CAS 17003-79-1), 9.FPF-1 (պոլի-2,2,3,3,4,4-հեքսաֆլուորոպենտան-1,5-դիոլ ֆորմալ) (CAS 376-90-9), 10.FPF-3 (պոլի-2,4,4,5,5,6,6-հեպտաֆլուորո-2-տրի-ֆլուորոմեթիլ-3-օքսահեպտան-1,7-դիոլ ֆորմալ), 11.GAP (գլիկիդիլազիդ պոլիմեր) (CAS 143178-24-9) և դրա ածանցյալները, 12.HTPB (հիդրոքսիլով կրճատված պոլիբուտադիեն) հիդրոքսիլային գործառնությամբ 2.2 կամ ավելի մեծ և ավելի պակաս կամ հավասար 2.4,-ի, որը հիդրոքսիլային արժեք է ավելի պակաս քան 0.77 meq/գ, և որի վիսկողայնությունը 30՛C է, ավելի քիչ քան 47 կետ հավասարակշռությամբ (CAS 69102-90-5), 13.Ցածր (10000-ից քիչ) մոլեկուլյար քաշով, ալկոհոլային ֆունկցիոնալությամբ պոլի (էպիքլորոհիդրին), ինչպիսիք են`

a) պոլի (էպիքլորոհիդրինդիոլ),b) պոլի (էպիքլորոհիդրինտրիոլ), 14.NENAs (նիտրատո`թիլնիտրամինային բաղադրիչներ)

(CAS 17096-47-8, 85068-73-1, 82486-83-7, 82486-82-6 և 85954-06-9), 15.PGN (պոլի-GLYN, պոլիգլիկիդինիտրատ կամ պոլի(նիտրատոմեթիլ օքսիրան) (CAS 27814-48-8), 16.Poly-NIMMO (պոլի նիտրատոմեթիլմեթիլօքսետան) կամ պոլի-NMMO (պոլի[3-Նիտրատոմեթիլ-3-մեթիլօքսետան]) (CAS 84051-81-0), 17.Պոլինիտրոօրթոկարբատներ, 18.TVOPA (1,2,3-տրիս[1,2-բիս(դիֆլուորոամինո)էթոքսի] պրոպան կամ տրիս վինոքսի պրոպան արտադրանք) (CAS 53159-39-0), ՌՆ 8.f.«Ադիտիվներ» ինչպես նշված է ստորև.

1.Հիմքային պղնձե սալիցիլատ (CAS 62320-94-9), 2.BHEGA (բիս-(2-հիդրոքսիէթիլ) գլիկոլամիդ) (CAS 17409-41-5),

հետ, որոնք հատկանշված են ՌՆ 8. a. կետում կամ փոշի մետաղներից, որոնք հատկանշված են ՌՆ 8. c. կետում: a.Ամոնիում պիկրատ (CAS 131748), b.Սև փոշի, c.Հեքսանիտրոդիֆենիլամին (CAS 131737),d.Դիֆլուորոամին (CAS 10405273), e.Նիտրոկրախմալ (CAS 9056386),f.Կալիումի նիտրատ (CAS 7757791), g.Տետրանիտրոնաֆթալին, h.Տրինիտրոանիզոլ,i.Տրինիտրոնաֆթալին,j.Տրինիտրոքսիլեն, k.Nպիրրոդիլինոն, 1մեթիլ2պիրրոլիդինոն (CAS 872504),l.Դիոկտիմալեաթ (CAS 142165), m.Էթիլհեքսիլակրիլատ (CAS 103117), n.Տրիէթիլալյումինիում (TEA), տրիմեթիլալյումինիում (TMA), և այլ պիրոֆորիկ մետաղային ալքիլներ և լիթիումի, կալիումի, մագնեզիումի, զինկի կամ բորի արիլներ (TEA) (CAS 97938) (TMA) (CAS 75241), o.Նիտրոցելյուլոզ (CAS 9004700). p.Նիտրոգլիցերին (կամ գլիցերոլտրինիտրատ, տրինիտրոգլիցերին) (NG) (CAS 55630), q.2,4,6տրինիտրոտոլուեն (TNT) (CAS 118967),r.Էթիլենեդիամինեդինիտռատ (EDDN) (CAS 20829667), s.Պենտաէրիթրիտոլտետրանիտրատ (PETN) (CAS 78115),t.Արճիճի ազիդ (CAS 13424469), նորմալ (CAS 15245440) և հիմքային արճիճի ստիֆնատ (CAS 12403826), և առաջնային պայթուցիկներ կամ առաջնային բաղադրիչներ, որոնք պարունակում են ազիդներ կամ ազիդային համալիրներ,u.Տրիէթիլենեգլիկոլդինիտրատ (TEGDN) (CAS 111228), v.2,4,6տրինիտրոէզորցինոլ (ստիֆնիկ թթու) (CAS 82713),w.Դիէթիլդիֆենիլ միզանյութ (CAS 85933), դիմեթիլդիֆենիլ միզանյութ (CAS 611927), մեթիլէթիլդիֆենիլ միզանյութ [Ցենտրալիտներ], x.N,Nդիֆենիլ միզանյութ (ոչ սիմետրիկ դիֆենիլ միզանյութ) (CAS 603543), y.ՄեթիլN,Nդիֆենիլ միզանյութ (մեթիլ ոչ սիմետրիկ դիֆենիլ միզանյութ (CAS 13114722)), z.ԷթիլN,Nդիպհենիլ միզանյութ (էթիլ ոչ սիմետրիկ դիֆենիլ միզանյութ) (CAS 64544714),aa.2Նիտրոդիֆենիլամին (2NDPA) (CAS 119755),bb.4Նիտրոդիֆենիլամին (4NDPA) (CAS 836306),cc.2,2դինիտրոպրոպանոլ (CAS 918525), dd.Նիտրոգվանիդին (տես 1.c.11.d. կետը Երկակի օգտագործման ցանկի մասին) (CAS 556-88-7). Հատուկ նկարագիր Հասկացվում է, որ հատուկ մշակված դեղագործական արտադրանքները,որոնք պարունակում են ՄԼ8 տեսակի նյութերը, հսկողության ենթակա չեն:

91


ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ՆԿԱՐԱԳԻՐԸ3.BNO (բուտադիենենիտրիլօքսիդ) (CAS 9003-18-3),4.Ֆերոցենային ածանցյալներ, ինչպես նշված է ստորև. a.Բուտացեն (CAS 125856-62-4), b.Կատոցեն (2,2-բիս-էթիլֆերողենիլ պրոպան) (CAS 37206-42-1), c.Ֆերոցեն կարբոքսիլային թթուներ d.էն-բուտիլ-ֆերոցեն (CAS 31904-29-7), e.Այլ արտադրված

պոլիմեր ֆերոցենային ածանցյալներ. 5.Արճիճի բետա-ռեզորցիլատ (CAS 20936-32-7), 6.Արճիճի ցիտրատ (CAS 14450-60-3), 7.Արճիճ -պղինձ քելատային բետա-ռեզորցիլատներ կամ սալիցիլատներ (CAS 68411-07-4), 8.Արճիճի մալեաթ (CAS 19136-34-6), 9.Արճիճի սալիցիլատ (CAS 15748-73-9), 10.Արճիճի ստաննաթ (CAS 12036-31-6), ՌՆ 8.f.11.MAPO (տրիս-1-(2-մեթիլ)ազիրիդինիլ ֆոսֆին օքսիդ) (CAS 57-39-6), BOBBA 8 (բիս(2-մեթիլ ազիրիդինիլ) 2-(2-հիդրոքսիպրոպանոքսի) պրոպիլամինո ֆոսֆինային օքսիդ), և այլ MAPO ածանցյալներ, 12.Մեթիլ BAPO (բիս(2-մեթիլ ազիրիդինիլ) մեթիլամինո ֆոսֆինային օքսիդ) (CAS 85068-72-0), 13.N-մեթիլ-p-նիտրոանիլին (CAS 100-15-2), 14.3-Նիտրազա-1,5-պենտան դիիսոցիանատ (CAS 7406-61-9), 15.Օրգանո-մետաղական միացման ագենտներ, ինչպես նշված է ստորև:

a.Նեոպենտիլ[դիալլիլ]օքսի, տրի[դիոկտիլ]ֆոսֆատո-տիտանատ (CAS 103850-22-2), որը հայտնի է նաև որպես տիտանիում IV, 2,2[բիս 2-պրոպենոլատո-մեթիլ, բուտանոլատո, տրիս (դիոկտիլ) ֆոսֆատո] (CAS 110438-25-0), կամ LICA 12 (CAS 103850-22-2),

b.Տիտանիում IV, [(2-պրոպենոլատո-1) մեթիլ, n-պրոպանոլատոմեթիլ] բուտանոլատո-1, տրիս[դիոկտիլ] պիրոֆոսֆատ կամ KR3538,

c. Տիտանիում IV, [(2-պրոպենոլատո-1)մեթիլ, n-պրոպանոլատոմեթիլ] բուտանոլատո-1, տրիս(դիոկտիլ)ֆոսֆատ, 16.Պոլիցիանոդիֆլուորոամինոէթիլենօքսիդ, 17.Բազմաֆունկցիոնալ ազիրիդին ամիդներ իզոֆտալտիկ, տրիմեզիկ (BITA կամ բուտիլեն իմին տրիմեզամիդ), իզոցիանուրիկ կամ տրիմեթիլադիպիկ հենքով կառուցվածքներ և 2-մեթիլ կամ 2-էթիլ փոխարինողներ ազիրիդինային օղի վրա:

18.Պրոպիլենիմին (2-մեթիլազիրիդին) (CAS 75-55-8), 19.Գերնուրբ երկաթի օքսիդ (Fe2O3) (CAS 1317-60-8) հատուկ մակերեսով, որն ավելի մեծ է քան

250 մ2/գ և մասնիկների միջին չափը 3.0 նմ կամ պակաս, 20.TEPAN (տետրաէթիլենեպենտաամինակրիլոնիտրիլ) (CAS 68412-45-3), ցիանեթիլացված պոլիամիններ և դրանց աղերը, 21.TEPANOL (տետրաէթիլենպենտաամինակրիլոնիտրիլգլիցիդոլ) (CAS 68412-46-4), ցիանեթիլացված պոլիամիններ արտադրված գլիցիդոլով և դրանց աղերով, 22.TPB (տրիպենիլ բիսմուտ) (CAS 603-33-8), ՌՆ 8.g. ենախանյութեր”ինչպես նշված է ստորև:

92




8802 8803 880400000 8805 848180591 848180599902620 902219000 903010000

ՌՆ 10. «Ինքնաթիռներ», «օդից թեթև թռչող սարքեր», անօդաչու թռչող սարքեր, օդային շարժիչներ և «ինքնաթիռային» սարքավորում, հարակից սարքավորում և բաղադրիչները, որոնք հատուկ նախագծված են կամ փոփոխված ռազմական կիրառման համար, ինչպես նշված է ստորև: a.Մարտական «ինքնաթիռներ», և հատուկ դրանց համար նախագծված բաղադրամասերը, b.Այլ «ինքնաթիռներ», «օդից թեթև թռչող սարքեր», անօդաչու թռչող սարքեր, որոնք հատուկ նախագծված են կամ փոփոխված ռազմական օգտագործման համար, ներառյալ ռազմական հետախուզման, հարձակման, ռազմական ուսուցման, զինուժի տեղափոխման և օդից իջեցման (նետման) կամ դրանց ռազմական սարքավորումը, նյութատեխնիկական օժանդակությունը և դրանց համար հատուկ նախագծված բաղադրիչները: c.Անօդաչու թռչող սարքերը և հարակից սարքավորումը, որոնք հատուկ նախագծված են կամ փոփոխված ռազմական օգտագործման համար, ինչպես նշված է ստորև և դրանց համար հատուկ նախագծված բաղադրամասերը:1.Անօդաչու թռչող սարքերը ներառյալ հեռաղեկավարվող օդային թռչող սարքերը (RPVs), ավտոնոմ ծրագրավորվող սարքերը և «օդից թեթև թռչող սարքերը»: 2.Հարակից արձակող սարքերը և վերգետնյա օժանդակող սարքավորումը: 3.Հարակից սարքավորումը ղեկավարման և վերահսկման համար: d.Օդային շարժիչները, որոնք հատուկ նախագծված են կամ փոփոխված ռազմական օգտագործման համար և դրանց համար հատուկ նախագծված բաղադրամասերը: e.Օդային սարքավորում, ներառյալ օդային վերալիցքավորման սարքավորումը, որոնք հատուկ նախագծված են այն «ինքնաթիռների» վրա տեղադրելու համար, որոնք հատկանշված են ՌՆ 10. a. կամ ՌՆ 10. b. կետերում կամ օդային շարժիչներ, որոնք հատկանշված են ՌՆ 10.d. կետում, և դրանց համար հատուկ նախագծված բաղադրամասերը: f.Ճնշումային վերալիցքավորիչներ, ճնշումով վերալիցքավորող սարքավորումներ, որոնք հատուկ նախագծված են սահմանափակ տարածքներում աշխատանքին օժանդակելու համար և վերգետնյա սարքավորում, որը հատուկ նախագծված է այն «ինքնաթիռների» համար, որոնք հատկանշված են ՌՆ 10.a. կամ ՌՆ 10.b. կետերում, կամ օդային շարժիչների համար, որոնք հատկանշված են ՌՆ 10.d. կետում: g.Ռազմական հարվածադիմացկուն սաղավարտներ և պաշտպանական դիմակներ և դրանց համար հատուկ նախագծված բաղադրամասերը, ճնշումով աշխատող շնչառության սարքավորումը և մասնակի ճնշումով աշխատող հանդերձանք «ինքնաթիռների» մեջ օգտագործման համար, հակագրավիտացիոն համազգեստներ, հեղուկ թթվածնի կոնվերտորներ/փոխարկիչներ, որոնք օգտագործվում են «ինքնաթիռների» կամ կառավարվող հրթիռների համար և կատապուլտեր և կապսուլային մեխանիկական հարմարանքներ, որոնք նախատեսված են արտակարգ իրավիճակներում «ինքնաթիռի» անձնակազմի փրկության համար:h.Պարաշյուտներ, պարագլայդերներ, հարակից սարքավորումներ և դրանց համար հատուկ նախատեսված բաղադրամասեր, ինչպիսիք են`1) պարաշյուտները, որոնք նշված չեն ռազմական ցանկում,2) պարագլայդերները,3) սարքավորումները, որոնք հատուկ նախատեսված են մեծ բարձրությունից պարաշյուտիստների անկման համար (օրինակ, հատուկ համազգեստ, հատուկ սաղավարտներ, շնչառության համակարգեր, նավիգացիոն սարքավորումներ):ՌՆ 10.i. Ավտոմատ ղեկավարվող համակարգեր` պարաշյուտով իջնող բեռների համար, և դրանց հարակից սարքավորումներ, որոնք հատուկ նախագծված կամ փոփոխված են ռազմական օգտագործման համար, օրինակ՝ ցանկացած բարձրության վրա վերահսկվող ցատկի բեռներ, ներառյալ թթվածնային սարքավորումը:

Հատուկ նկարագիր. Ուղղորդման և նավիգացիոն սարքավորման համար տես ՌՆ 11 կետը: Նկարագիր 1 ՌՆ 10.b. կետը չի վերաբերում այն «ինքնաթիռներին» կամ դրանց տարբերակներին, որոնք հատուկ նախագծված են ռազմական օգտագործման համար և որոնք ունեն բոլոր հետևյալ հատկանիշները: a.Չփոփոխված ռազմական օգտագործման համար և չհարմարեցված սարքավորման հետ կամ այն հավելյալ հարմարանքների հետ, որոնք հատուկ նախագծված են կամ փոփոխված ռազմական օգտագործման համար, և b.Հավաստագրված են քաղաքացիական օգտագործման համար որևէ անդամ պետության քաղաքացիական ավիացիայի մարմնի կողմից: Նկարագիր 2 ՌՆ 10.d. կետը չի վերաբերում. a.Օդային շարժիչներին, որոնք նախագծված են կամ փոփոխված ռազմական օգտագործման համար, որոնք հավաստագրված են քաղաքացիական օգտագործման համար որևէ անդամ պետության քաղաքացիական ավիացիայի մարմնի կողմից «Քաղաքացիական ինքնաթիռների» մեջ օգտագործվելու համար և դրանց համար հատուկ նախագծված բաղադրամասերը: b.Մխոցային շարժիչները, և դրանց համար հատուկ նախագծված բաղադրամասերը, բացի նրանցից, որոնք հատուկ նախագծված են մարդու կողմից չկառավարվող օդային թռչող սարքերի համար: Նկարագիր 3ՌՆ 10.b. և ՌՆ 10.d. կետերում, որոնք վերաբերում են ոչ ռազմական «ինքնաթիռների» կամ օդային շարժիչների համար հատուկ նախագծված բաղադրամասերին և հարակից սարքավորումներին և փոփոխված են ռազմական օգտագործման նպատակով. կիրառելի է միայն այն ռազմական բաղադրամասերի նկատմամբ և հարակից ռազմական սարքավորման համար, որոնք պետք են եղել ռազմական օգտագործման նպատակով դրանք փոփոխելու համար: Հատուկ նկարագիր Զինամթերքի Անվանացուցակում սույն արտադրատեսակների բացակայությունը ,ինչպես նաև ռազմական կիրառման համար գոյաձև/կոնֆիգուրացիա/ բացակայությունը նշանակում է ,որ ինքնաթիռը չի դիտարկվում որպես ռազմական:

ՌՆ 11. 854370 854320000 8525500085256000 8526 852721200 852721700 852691 852691200 852691800 852692000 901420 901420200901420800 902219000 902750000 903040000 900630000850440

Էլեկտրոնային սարքավորում, որն ուրիշ տեղում չի հատկանշված Ռազմական ապրանքների ցանկում, ինչպես նշված է ստորև, և դրանց համար հատուկ նախագծված բաղադրամասերը: a.Էլեկտրոնային սարքավորում, որը հատուկ նախագծված է ռազմական օգտագործման համար, b.Հաճախականության դինամիկ խողովակներ, c.Էլեկտրոնային համակարգեր կամ սարքավորում, որոնք նախատեսված են ռազմական հետախուզության էլեկտրամագնիսական սպեկտրի հետախուզման և վերահսկման համար կամ անվտանգության նպատակներով կամ հակազդեցության համար, ինչպես օրինակ հետախուզումը և վերահսկումը: d.Ստորջրյա հակամիջոցներ, ներառյալ ակուստիկ և մագնիսական խաթարումը և շեղումը, և սոնար ընդունիչներին արտաքին շեղող կամ խաբող ազդանշաններ հաղորդելու համար նախագծված սարքավորումները: e.Տվյալներ մշակող անվտանգության սարքավորում, տվյալների անվտանգության սարքավորում և փոխանցման ու ազդանշանման անվտանգության սարքավորում, որոնք օգտագործում են ծածկագրման գործընթացներ: f.Իդենտիֆիկացնող, նույնականացնող, և ծածկագիր բեռնող սարքավորում և ծածկագրերի կառավարման, ստեղծման և բաշխման սարքավորում: g.Ուղղորդման և նավիգացիոն սարքավորում: h.Թվային տրոպոսֆերային ռադիո հաղորդակցման փոխանցման սարքավորում: i.Թվային դեմոդուլյատորներ, որոնք հատուկ նախագծված են կապի հետախուզություն համար: j.«Ավտոմատ կառավարման և վերահսկման համակարգեր»:b.Գլոբալ նավիգացիոն Արբանյակային համակարգերը (GNSS) խափանող սարքավորում:1) ստատիկ փոխակերպիչներ:

Նկարագիր ՌՆ 11.a. կետը ներառում է. a.Էլեկտրոնային խափանող կամ արգելակող միջոցներ և Էլեկտրոնային հակա խափանող կամ հակա արգելակող միջոցներ (այսինքն, սարքավորում, որը նախատեսված է ռադարին կամ ռադիո հաղորդակցման ընդունիչին արտաքին կամ սխալական ազդանշաններ տալու կամ այլ կերպ ընդունումը արգելակելու, գործողությանը խանգարելու կամ հակառակորդի էլեկտրոնային ընդունիչների աշխատանքը խաթարելու համար` ներառյալ դրանց խափանող սարքավորումը), ներառյալ հաղորդակցմանը խանգարող և հակախանգարող սարքավորումները:Հատուկ նկարագիր. ծրագրեր, որոնք հասկացվում են «ռազմական ծրագրեր», կապի ապահովման համար, տե՛ս ՌՆ 21րդ կետում:

93


ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ՆԿԱՐԱԳԻՐԸՌՆ 12. վերահսկվում

է ցանկի այլ կատեգո-րիաներով(ՌՆ 2; 4) և 9031 903300000 9032

Բարձր արագության կինետիկ էներգիայով աշխատող զենքերի համակարգեր և դրանց հարակից սարքավորումը, ինչպես նշված է ստորև, և հատուկ դրանց համար նախագծված բաղադրամասերը. a.Կինետիկ էներգիայով զենքերի համակարգեր, որոնք հատուկ նախագծված են թիրախի ոչնչացման կամ գործունեության խափանման համար, b.որոնք հատուկ նախագծված են փորձարկման և գնահատման հարմարանքների և փորձարկման մոդելների համար, ներառյալ դիագնոստիկ գործիքները և թիրախները, կինետիկ էներգիայով աշխատող հրթիռների և համակարգերի դինամիկ փորձարկման համար:

Հատուկ նկարագիր. Ենթափողային զինամթերք օգտագործող զենքերի համակարգերի կամ միայն քիմիական իմպուլսով աշխատող զենքերի համակարգերի համար և դրանց հարակից զինամթերքի համար տես ՌՆ 1.ից ՌՆ 4 կետերը: Նկարագիր 1 ՌՆ 12. կետը ներառում է հետևյալը, երբ դրանք հատուկ նախագծված են կինետիկ էներգիայով զենքերի համակարգերի համար. a.Արձակող առաջամուղ համակարգեր, որոնք կարող են 0.1 գից ավելի մեծ զանգված ունեցող առարկային հաղորդել 1.6 կմ/վից ավելի բարձր արագացում, մեկ արձակման կամ արագ կրակահերթի ռեժիմում: b.Առաջնային հզորության գեներացման, էլեկտրական զրահապատման, էներգիայի կուտակման, ջերմային կառավարման, հոսանքի կանոնավորման, փոխանցման կամ վառելանյութի կառավարման սարքավորումներ և էլեկտրական ինտերֆեյսներ էլեկտրական հոսանքի, հրանոթի և այլ հրետանային էլեկտրական միացման ֆունկցիաների միջև: c.Թիրախի ճանաչման, հետագծի որոշման, կրակի վերահսկման վնասի գնահատման համակարգեր: d.Հետադարձի որոնման, ուղղորդման կամ կողային արձակման (լատերալ արագացման) համակարգեր հրթիռների համար: Նկարագիր 2 ՌՆ 12. կետը վերաբերում է զենքերի համակարգերին, որոնք օգտագործում են արձակման հետևյալ մեթոդներից որևէ մեկը. a.Էլեկտրամագնիսական, b.Էլեկտրաջերմային, c.Պլազմային, d.Թեթև գազային, կամ e.Քիմիական (երբ օգտագործվում է վերոհիշյալ եղանակներից որևէ մեկի հետ համատեղ):

ՌՆ 13. 620429900 620439110 620433100 620433900 620459

Զրահապատ կամ պաշտպանական սարքավորում, կառույցներ և բաղադրամասեր, ինչպես նշված է ստորև. a.Զրահապատ թիթեղ, որն ունի հետևյալ հատկանիշներից որևէ մեկը. 1.Արտադրված է համապատասխան ռազմական ստանդարտի կամ սպեցիֆիկացիայի, կամ 2.Հարմար է ռազմական օգտագործման համար, b.Մետաղական կամ ոչ մետաղական կառույցներ, կամ համակցություններ, որոնք հատուկ նախագծված են ռազմական համակարգերի բալիստիկ պաշտպանության համար, և հատուկ դրանց համար նախագծված բաղադրամասեր: c.Սաղավարտներ, որոնք արտադրված են ըստ ռազմական ստանդարտների կամ սպեցիֆիկացիաների, կամ համեմատելի ազգային ստանդարտների և հատուկ դրանց համար նախագծված բաղադրամասերը (այսինքն սաղավարտների խեցիները, ներքին երեսապատումը և հարմարավետության հարմարանքները), d.Զրահաբաճկոններ և պաշտպանական հագուստներ, որոնք արտադրված են համաձայն ռազմական ստանդարտների կամ սպեցիֆիկացիաների, կամ դրանց համազոր և հատուկ դրանց համար նախագծված բաղադրամասեր:

Նկարագիր 1 ՌՆ 13.b. կետը ներառում է նյութեր, որոնք հատուկ նախագծված են պայթուցիկ ակտիվ զրահ կազմելու կամ ռազմական ապաստարաններ կառուցելու համար: Նկարագիր 2 ՌՆ 13.c. կետը չի վերաբերում ավանդական պողպատե սաղավարտներին, ոչ փոփոխված կամ նախագծված ըստ հարմարության, ոչ համալրված որևէ տեսակի հավելյալ հարմարանքով: Նկարագիր 3 ՌՆ 13.c. և d. կետերը չեն վերաբերում սաղավարտներին, զրահաբաճկոններին կամ պաշտպանական հագուստներին, երբ գտնվում են օգտագործողի հետ` օգտագործողի անձնական պաշտպանության համար: Նկարագիր 4 Այն սաղավարտները, որոնք հատուկ նախագծված են սակրավորային անձնակազմի համար, որոնք հատկանշված են ՌՆ 13. կետում, նրանք են, որոնք հատուկ նախագծված են ռազմական օգտագործման համար: Հատուկ նկարագիր. 1 տես նաև 1.a.5. կետը Երկակի օգտագործման ցանկի մասին. Հատուկ նկարագիր 2 «Հյուսվածքային կամ թելային նյութերի» համար, որոնք օգտագործվում են զրահաբաճկոններ կամ սաղավարտներ պատրաստելու համար տես 1.c.10. կետը` Երկակի օգտագործման ցանկի մասին.

ՌՆ 14. 880510900 880521000 880529000 903120000

‘Մասնագիտացված սարքավորում ռազմական ուսուցման համար’ կամ ռազմական սցենարների սիմուլյացիայի համար, սիմուլյատորներ, որոնք հատուկ նախագծված են ուսուցման համար, ցանկացած հրաձգային զենքի օգտագործման ուսուցման համար կամ զենքեր որոնք հատկանշված են ՌՆ 1. կամ ՌՆ 2., կետերում, և հատուկ դրանց համար նախագծված բաղադրամասերը և հավելյալ հարմարանքները:

Տեխնիկական նկարագիր ‘Ռազմական ուսուցման համար մասնագիտացված սարքավորումը ներառում է ռազմական հարձակումների տեսակների ուսուցման, օպերացիոն թռիչքային ուսուցման, ռադարային թիրախի հայտնաբերման ուսուցման, ռադարային թիրախների գեներատորների, հրետանային ուսուցման, հակա սուզանավային մարտավարության ուսուցման, թռիչքի սիմուլյատորների (ներառյալ՝ մարդկային ցենտրիֆուգները օդաչուների/աստղագնացների ուսուցման համար, ռադարային ուսուցման, թռիչքային գործիքների ուսուցման. օդագնացության ուսուցման, հրթիռ արձակող սարքերի ուսուցման, թիրախառման ուսուցման, կեղծ «ինքնաթիռների», զրահապատյանների օգտագործման ուսուցման, անօդաչու ինքնաթիռների” վարման ուսուցման շարժական հարմարանքները և վերգետնյա ռազմական գործողությունների համար ուսուցման սարքավորումը: Նկարագիր 1 ՌՆ 14. կետը ներառում է պատկերներ գեներացնող և ինտերակտիվ բնապահպանական համակարգերը սիմուլյատորների համար, երբ դրանք հատուկ նախագծված են կամ փոփոխված ռազմական օգտագործման համար. Նկարագիր 2 ՌՆ 14. կետը չի վերաբերում այն սարքավորմանը, որը հատուկ նախագծված է որսորդության կամ մարզական զենքերի օգտագործման ուսուցման համար:

94




852560000 852580110 852580190 852580300 852580990 8526 852713100 852719000 852791910 903289000

Պատկերաստեղծ և խափանիչ կամ խաթարիչ սարքավորումները, ինչպես նշված է ստորև, որոնք հատուկ նախագծված են ռազմական օգտագործման համար և դրանց համար հատուկ նախագծված բաղադրամասերը և դրանց հավելյալ հարմարանքները: a.Ձայնագրիչները և պատկերների մշակման սարքավորումները. b.Տեսախցիկները, լուսանկարչական սարքավորումները և ժապավենի մշակման սարքավորումները, c.Պատկերների ուժեղացման սարքավորումները, d.Ինֆրակարմիր կամ ջերմային պատկերավորման սարքավորումը, e.Ռադարների սենսորների պատկերաստեղծ սարքավորումը, f.Խափանիչ կամ հակախափանիչ սարքավորումը, այն սարքավորման համար, որը հատկանշված է ՌՆ 15.a.-ից ՌՆ 15.e. կետերում:

Նկարագիր ՌՆ 15.f. կետը ներառում է սարքավորում, որը նախատեսված է ռազմական պատկերաստեղծ սարքավորման աշխատանքը խաթարելու կամ խանգարելու համար կամ նվազագույնի հասցնելու համար նման խափանիչ ազդեցությունը: Նկարագիր 1ՌՆ 15. կետում, հատուկ նախագծված բաղադրամասեր եզրը ներառում է հետևյալները, երբ դրանք հատուկ նախագծված են ռազմական օգտագործման համար: a.ինֆրակարմիր պատկերի կոնվերտացման օբյեկտիվներ, b.պատկերի մեծացման օբյեկտիվներ (բացի առաջին սերնդի), c.Միկրոկանալային թիթեղներ, d.Ցածր լուսային մակարդակի հեռուստատեսային խցիկների օբյեկտիվներ, e.Դետեկտորային ցանցեր (ներառյալ՝ Էլեկտրոնային փոխադարձ կապի կամ ընթերցման համակարգերը), f.Պիրոէլկետրական հեռուստատեսային խցիկների խողովակները,g.Պատկերաստեղծ համակարգերի հովացնող համակարգեր, h.Էլեկտրականությամբ միացող ֆոտոքրոմային կամ էլեկտրաօպտիկական տեսակի թարթիչներ, որոնց թարթման արագությունը 100 միկրո վայրկյանից քիչ է, բացառությամբ այն թարթիչների, որոնք բարձր արագությամբ աշխատող տեսախցիկների էական մասն են: i.պատկերների օպտիկամանրաթելային ինվերտերներ, j.Բաղադրյալ կիսահաղորդչային ֆոտոկատոդներ: Նկարագիր 2 ՌՆ 15. կետը չի վերաբերում «պատկերների ուժեղացման առաջին սերնդի օբյեկտիվներին» կամ այն սարքավորմանը, որը հատուկ նախագծված է «պատկերների ուժեղացման առաջին սերնդի օբյեկտիվներին» հետ աշխատելու համար: Հատուկ նկարագիր «Պատկերների ուժեղացման առաջին սերնդի օբյեկտիվներ» ունեցող զենքերի օպտիկական մասերի համար տես ՌՆ 1., ՌՆ 2. և ՌՆ 5.a. կետերը: Հատուկ նկարագիր. տես նաև 6. a.2. a.2. և 6.a.2. b. կետերը Երկակի օգտագործման ցանկի մասին.

ՌՆ 16. ՌՆ 1.-ից ՌՆ 4., ՌՆ 6., ՌՆ 9., ՌՆ 10., ՌՆ 12. կամ ՌՆ 19. կետերում

Մետաղյա ձուլածոներ և կտրված մասեր և այլ անավարտ արտադրանք, որի օգտագործումը որևէ հատկորոշ արտադրանքի մեջ կարող է ճանաչելի լինել շնորհիվ դրա նյութական կառուցվածքի, երկրաչափության կամ ֆունկցիայի և որոնք հատուկ նախագծված են ցանկացած այնպիսի արտադրանքների համար, որոնք հատկանշված են ՌՆ 1.-ից ՌՆ 4., ՌՆ 6., ՌՆ 9., ՌՆ 10., ՌՆ 12. կամ ՌՆ 19. կետերում:

ՌՆ 17. 847950000 847989 8401 284410 8456 845610009 845710900 850120000 8501539908502851150000 851539180

Տարբեր սարքավորումներ, նյութեր և «պահոցներ», ինչպես նշված է ստորև և դրանց համար հատուկ նախագծված բաղադրամասերը: a.Սուզվելու և ստորջրյա լողի ինքնուրույն գործող ապարատներ, ինչպես նշված է ստորև: 1.Փակ կամ կիսափակ շղթայով (վերաշնչառության) ապարատներ, որոնք հատուկ նախագծված են ռազմական օգտագործման համար (այսինքն, որոնք հատուկ նախագծված են որպես ոչ մագնիսական), 2.Հատուկ նախագծված բաղադրամասեր, որոնց բաց շղթայով գործող սարքավորումերը պետք է հարմարեցված լինեն ռազմական օգտագործման համար: 3.Պարագաներ, որոնք նախագծված են բացառապես ռազմական կիրառման համար և նախատեսված են սուզվելու և ստորջրյա լողի ինքնուրույն գործող ապարատների համար: b.Շինարարական սարքավորում, որոնք հատուկ նախագծված են ռազմական օգտագործման համար, c.Կաղապարներ, երեսպատումներ և մշակումներ, հետքի կամ բնորոշ հատկանիշները քողարկելու համար, որոնք հատուկ նախագծված են ռազմական նպատակների համար, d.Դաշտային ինժեներական սարքավորում, որը հատուկ նախագծված է մարտական գոտում կիրառվելու համար: e.«Ռոբոտներ», «ռոբոտ» վերահսկող սարքեր և «ռոբոտի աշխատանքային մասեր», որոնք ունեն հետևյալ հատկանիշներից որևէ մեկը. 1.հատուկ նախագծված են ռազմական օգտագործման համար, 2.Ունեն ներկառուցված միջոցներ` հիդրավլիկ գծերը բալիստիկ հարվածներով դրսից արվող վնասներից կամ ներթափանցումներից պաշտպանելու համար (օրինակ, որոնք ունեն ինքնուրույն փակվող գծեր) և նախագծված են հիդրավլիկ հոսքերի համար, որոնց բռնկման կետն ավելի բարձր է քան 839 K (566՛C), կամ 3.որոնք հատուկ նախագծված կամ ստուգաչափված են էլեկտրամագնիսական իմպուլսային միջավայրում (EMP) աշխատելու համար: f.«Պահոցներ» (պարամետրիկ տեխնիկական տվյալների բազաներ), որոնք հատուկ նախագծված են ռազմական օգտագործման համար այնպիսի սարքավորման հետ, որոնք հատկանշված են Ռազմական ապրանքների ցանկում: g.Միջուկային էներգիա ստեղծող սարքավորում կամ աշխատեցնող սարքավորում, ներառյալ «միջուկային ռեակտորները», որոնք հատուկ նախագծված են ռազմական նպատակների համար և հատուկ դրանց համար նախագծված կամ «փոփոխված» բաղադրամասերը` նախատեսված ռազմական նպատակների համար,h.Սարքավորում և նյութեր, շերտապատված կամ մշակված այնպես, որ մեղմվի դրանց թողած հետքը կամ բնորոշ հատկանիշները քողարկելու համար, որոնք հատուկ նախագծված են ռազմական նպատակների համար, բացի նրանցից, որոնք հատկորոշված են Ռազմական ապրանքների ցանկի այլ մասերում: i.Սիմուլյատորներ, որոնք հատուկ նախագծված են ռազմական «միջուկային ռեակտորների» համար: j.Շարժական վերանորոգման արհեստանոցներ, որոնք հատուկ նախագծված են կամ«փոփոխված» ռազմական սարքավորմանը սպասարկելու համար, k.Դաշտային գեներատորներ, որոնք հատուկ նախագծված են կամ «փոփոխված» ռազմական օգտագործման համար, l.Տարաներ, որոնք հատուկ նախագծված են կամ «փոփոխված» ռազմական նպատակների համար,m.Լաստանավեր, բացի նրանցից, որոնք հատկորոշված են Ռազմական ապրանքների ցանկի այլ մասում, կամուրջներ և պոնտոններ, որոնք հատուկ նախագծված են ռազմական նպատակների համար, n.Փորձարկման մոդելներ, որոնք հատուկ նախագծված են այնպիսի առարկաների «մշակման» համար, որոնք հատկանշված են ՌՆ 4., ՌՆ 6., ՌՆ 9. կամ ՌՆ 10. կետերում:o.Լազերային պաշտպանության սարքավորում (օրինակ աչքերի և սենսորների պաշտպանության), որոնք հատուկ նախագծված են ռազմական օգտագործման համար.p. «Վառելիքի պահոցներ», որոնք որևէ տեղում նշված չեն և որոնք հատուկ նախատեսված կամ ձևափոխված են ռազմական նպատակներով օգտագործման համար:

Տեխնիկական նկարագիր Էլեկտրամագնիսական իմպուլսը չի վերաբերում այն ոչ դիտավորյալ միջամտությանը, որն առաջացել է էլեկտրամագնիսական ճառագայթման արդյունքում մոտակայքում տեղադրված սարքավորումից (օրինակ մեքենայական կամ էլեկտրոնային սարքերից) կամ կայծակից: Տեխնիկական նկարագրեր 1. ՌՆ 17. կետի նպատակների համար «պահոց» եզրը (պարամետրիկ տեխնիկական տվյալների հենք) նշանակում է տեխնիկական տեղեկությունների մի հավաքածու, որոնք ռազմական նշանակություն ունեն և որոնց վրա արված հղումը կարող է ուժեղացնել կամ լավացնել ռազմական սարքավորման կամ համակարգերի գործունեությունը: ՌՆ 17 կետի նպատակներով,«փոփոխված» նշանակում է ցանկացած կառուցվածքային, էլեկտրական, մեխանիկական կամ այլ փոփոխություն, որը ոչ ռազմական պարագային կամ առարկային տալիս է ռազմական օգտագործման համար հատուկ նախագծված առարկաներին կամ պարագաներին հավասար կարողություններ.

95



870821100 870830100 870830990 8456 845710900

Արտադրական սարքավորում և բաղադրամասեր, ինչպես նշված է ստորև: a.հատուկ նախագծված կամ փոփոխվածարտադրական սարքավորում այնպիսի արտադրանք արտադրելու համար, որոնք հատկանշված են Ռազմական ապրանքների ցանկում, և դրանց համար հատուկ նախատեսված բաղադրամասերը. b.հատուկ նախատեսված են բնապահպանական միջավայրի շինությունների փորձարկման համար և հատուկ դրանց համար նախագծված սարքավորման համար, հավաստագրման, որակավորման կամ այն արտադրանքի փորձարկման համար, որը հատկանշված է Ռազմական ապրանքների ցանկում.

Տեխնիկական նկարագիր ՌՆ 18. կետի նպատակներով «արտադրություն» եզրը ներառնում է նախագծումը, քննությունը, արտադրությունը, փորձարկումը և ստուգումը: Նկարագիր ՌՆ 18.a. և ՌՆ 18.b. կետերը ներառում են հետևյալ սարքավորումները.a.Շարունակական նիտրատորները, b.Ցենտրիֆուգային փորձարկման սարքավորումը կամ այն սարքավորումը, որն ունի հետևյալ հատկանիշներից որևէ մեկը. 1.Աշխատում է մի շարժիչով կամ շարժիչներով, որոնց պտույտի ընդհանուր ձիաուժը հավասար է կամ ավելի է քան 298 կՎ (400 ձիաուժ), 2.Կարող են կրել 113 կգ կամ ավելի ծանր բեռ կամ 3.Կարող են ստեղծել 8 գ կամ ավելի մեծ ցենտրիֆուգային արագացում 91 կգ կամ ավելի բեռնվածության դեպքում, c.Ունեն դեհիդրացնող մամլիչներ, d.Պտուտակային մամլիչներ, որոնք հատուկ նախագծված են կամ փոփոխված ռազմական պայթուցիկների մամլման համար, e.Կտրող մեքենաներ, մամլված հրթիռային վառելիքի կտրման համարf.Տումբլերներ 1.85 մ կամ ավելի տրամաչափով և ավելի քան 227 կգ արտադրանքի տարողունակությամբ: g.Շարունակական խառնիչներ կարծր հրթիռային վառելիքի համար,h.Հիդրոէներգետիկ աղացներ` ռազմական պայթուցիկների բաղադրամասերը ջարդելու կամ աղալու համար, i.Սարքավորում` մասնիկների չափերի միատարրություն և միօրինակ սֆերիկություն ստանալու համար` այն մետաղյա փոշիներում, որոնք թվարկված են ՌՆ 8. c.8. կետում,j.Կոնվեկցիայի հոսանքի փոխարկիչներ այն նյութերի փոխակերպման համար, որոնք թվարկված են ՌՆ 8. c.3. կետում:

ՌՆ 19, 8526854020800 854079000 903180 903210 901320000901390

Ուղղորդված էներգիայով զենքերի համակարգեր (DEW), դրանց հարակից կամ հակադարձ խափանիչ սարքավորում և փորձարկման մոդելներ, ինչպես նշված է ստորև և հատուկ դրանց համար նախագծված բաղադրամասերը. a.«Լազերային» համակարգեր, որոնք հատուկ նախագծված են թիրախի ոչնչացման կամ վերջինիս առաջադրանքի ձախողման համար: b.Մասնիկային ճառագայթների համակարգեր, որոնք կարող են ոչնչացնել թիրախը կամ ձախողել դրա առաջադրանքը: c.Բարձր հզորության ռադիո հաճախականության (RF) համակարգեր որոնք կարող են ոչնչացնել կամ ձախողել թիրախի առաջադրանքը:d.Սարքավորում, որը հատուկ նախագծված է ՌՆ 19. a.-ից ՌՆ 19.c. կետերում հատկանշված բացահայտման կամ ինքնության ճանաչման կամ հակապաշտպանության համակարգերի համար, e. ՌՆ 19 կետում հատկանշված համակարգերի, սարքավորման և բաղադրիչների համար նախատեսված Ֆիզիկական փորձարկման մոդելներ: f.Շարունակական ալիքով կամ իմպուլսային «լազերային» համակարգեր, որոնք հատուկ նախագծված են ոչ ուժեղացված կամ ոչ պաշտպանված տեսողության ժամանակավոր կուրացման համար, այսինքն անպաշտպան աչքի կամ տեսողության ուղղիչ սարքեր աչքի համար:

Նկարագիր 1 Ուղղորդված էներգիայով զենքերի համակարգերը, որոնք հատկանշված են ՌՆ 19. կետում, ներառում են համակարգեր, որոնց կարողությունը բխում է հետևյալ սարքերի վերահսկվող կիրառումից. a.«Լազերներ», որոնք բավարար շարունակական ալիք կամ իմպուլսային հզորություն ունեն, այնպիսի կործանարար գործողության համար, որը հավասարազոր է ավանդական զինամթերքի գործողությանը: b.Մասնիկների արագացուցիչներ, որոնք հեռարձակում են կործանարար ուժ ունեցող լիցքավորված կամ չեզոք մասնիկային ճառագայթ, c.Բարձր իմպուլսային էներգիա կամ բարձր միջին ռադիո հաճախականության ճառագայթի փոխանցիչներ, որոնք բավարար հզորության դաշտեր են ստեղծում հեռահար թիրախում էլեկտրոնային ցանցը շարքից դուրս բերելու համար: Նկարագիր 2 ՌՆ 19. կետը ներառում է հետևյալը, երբ դրանք հատուկ նախագծված են ուղղորդվող էներգիայով զենքերի համակարգերի համար: a.Առաջնային հզորության գեներացման, էներգիայի կուտակման, փոխանցման, հոսանքի կանոնավորման կամ վառելիքի ապահովման սարքավորում, b.Թիրախի ճանաչման կամ հետագծի որոնման համակարգեր, c.Համակարգեր, որոնք կարող են գնահատել թիրախի վնասը, ոչնչացումը կամ առաջադրանքի ձախողումը: d.Ճառագայթներ նետող, տարածող կամ կետային ուղղորդող սարքավորում, e.Սարքավորում, որն ունի ճառագայթային արագ ոչնչացման կարողություն` արագ բազմակի թիրախային գործողության ժամանակ:f.Ադապտիվ օպտիկա և ֆազային համակցման սարքավորում,g.Հոսանքի ինջեկտորներ բացասական ջրածնային իոնային ճառագայթների համար, h.«Տիեզերական որակավորման» արագացնող բաղադրամասեր i.Բացասական իոնային ճառագայթ ցրող սարքավորում: j.Սարքավորում բարձր էներգիայով իոնային ճառագայթներ վերահսկելու կամ ոչնչացնելու համար, k.«Տիեզերական որակավորման» մետաղաթաղանթներ բացասական ջրածնային իզոտոպային ճառագայթների չեզոքացման համար:

96




854020 854099000 880260

Կրիոգենային և «գերհաղորդիչ» սարքավորում, ինչպես նշված է ստորև, և հատուկ դրանց համար նախագծված բաղադրամասեր և հավելյալ հարմարանքներ. a.Սարքավորումներ, որոնք հատուկ նախագծված են կամ փոփոխված այնպիսի վերգետնյա, ծովային, օդային կամ տիեզերական կիրառման ռազմական փոխադրամիջոցների վրա, որոնք կարող են գործել շարժման ընթացքում և արտադրել կամ պահպանել 103 K (- 170՛C)-ից ցածր ջերմաստիճան: b.«Գերհաղորդիչ» էլեկտրական սարքավորումը (պտտվող մեքենաները և տրանսֆորմատորները), որոնք հատուկ նախագծված են կամ փոփոխված վերգետնյա, ծովային, օդային կամ տիեզերական կիրառման ռազմական փոխադրամիջոցների վրա տեղադրելու նպատակով և կարող են գործել շարժման մեջ:

Նկարագիր ՌՆ 20.a. կետը ներառում է շարժական համակարգերը, որոնք կրում են կամ կիրառում հավելյալ հարմարանքներ կամ բաղադրամասեր, որոնք արտադրված են ոչ մետաղական կամ ոչ էլեկտրական հաղորդիչ նյութերից, ինչպես օրինակ պլաստիկներից կամ էպոքսիդով հարստացված նյութերից: Նկարագիր ՌՆ 20.b. կետը չի վերաբերում ուղիղ հոսանքով հիբրիդ հոմոբևեռային գեներատորներին, որոնք ունեն միաբևեռային նորմալ ձողեր, որոնք պտտվում են գերհաղորդիչ կոճերի միջոցով ստեղծված մագնիսական դաշտում, պայմանով, եթե այդ կոճերը միակ գերհաղորդիչ բաղադրամասն են գեներատորի մեջ:

ՌՆ 21. «Ծրագրային ապահովում», ինչպես նշված է ստորև. a.«Ծրագրային ապահովում», որը հատուկ նախագծված կամ փոփոխված է այնպիսի սարքավորում, նյութեր կամ «ծրագրային ապահովում» «մշակելու», «արտադրելու» կամ «օգտագործելու» համար, որոնք հատկանշված են Ռազմական ապրանքների ցանկում: b.Յուրահատուկ «ծրագրային ապահովում», բացի նրանցից, որոնք հատկանշված են ՌՆ 21.a. կետում, ինչպես նշված է ստորև. 1.«Ծրագրային ապահովում», որը հատուկ նախագծված է ռազմական նպատակների համար և որը հատուկ նախագծված է ռազմական զենքերի համակարգերը մոդելավորելու, նմանակելու կամ գնահատելու համար:2.«Ծրագրային ապահովում», որը հատուկ նախագծված է ռազմական նպատակների համար, և հատուկ նախագծված է ռազմական իրական սցենարներ մոդելավորելու կամ նմանակելու նպատակով:3.«Ծրագրային ապահովում» ավանդական, միջուկային, քիմիական կամ կենսաբանական զենքերի ազդեցությունը գնահատելու համար:4.«Ծրագրային ապահովում», որը հատուկ նախատեսված է ռազմական նպատակների համար և հատուկ նախագծված է հրամանատարական հաղորդակցման, վերահսկման և հետախուզության կամ հրամանատարության, հաղորդակցման, վերահսկման, համակարգիչների և հետախուզական նպատակներով: d. «Ծրագրային ապահովում», որոնք հատկանշված չեն ՌՆ 21. a., կամ b. կետերում, հատուկ նախագծված են կամ փոփոխված աշխատեցնելու այն սարքավորումները, որոնք հատկանշված չեն Ռազմական ապրանքների ցանկում այն ռազմական ֆունկցիաները կատարող սարքավորումների համար, որոնք հատկանշված են Ռազմական ապրանքների ցանկում:

ՌՆ 22. «Տեխնոլոգիա», ինչպես նշված է ստորև. a. ՌՆ 22.b կետում չհատկանշված «Տեխնոլոգիա», որը «պահանջվում է» այն պարագաների «մշակման», «արտադրության» կամ «օգտագործման» համար, որոնք հատկանշված են Ռազմական ապրանքների ցանկում: b.«Տեխնոլոգիա», ինչպես նշված է ստորև. 1.«Տեխնոլոգիա», որը «պահանջվում է» բաղադրամասերի հավաքման սխեմաները մշակելու, և այն արտադրանքի վերջնական հավաքված տեղադրումների գործողության, վերանորոգման և շահագործման համար, որոնք հատկանշված են Ռազմական ապրանքների ցանկում, եթե նույնիսկ նման տեղադրումների բաղադրամասերը հատկանշված չեն:2.«Տեխնոլոգիա», որը «պահանջվում է» փոքր զենքերի «մշակման» և «արտադրության» համար, եթե նույնիսկ դա ենթադրում է վերարտադրել հնաոճ փոքր զենքեր: 3.«Տեխնոլոգիա», որը «պահանջվում է» տոքսիկոլոգիական ագենտների, հարակից սարքավորման կամ բաղադրամասերի «մշակման», «արտադրության» կամ «օգտագործման» համար, որոնք հատկանշված են ՌՆ 7.a.-ից ՌՆ 7.g. կետերում:4.«Տեխնոլոգիա», որը «պահանջվում է» «կենսապոլիմերների» կամ դրանց հատկորոշ բջիջների տեսակների «մշակման», «արտադրության» կամ «օգտագործման» համար, որոնք հատկանշված են ՌՆ 7.h. կետում, 5.«Տեխնոլոգիա», որը «պահանջվում է» բացառապես ռազմական փոխադրական հիմնանյութերի կամ ռազմական նյութերի մեջ «բիոկատալիստներ» տեղադրելու համար, որոնք հատկանշված են ՌՆ 7.i.1. կետում:

Նկարագիր 1 «Տեխնոլոգիան», որը «պահանջվում է» պարագաների «մշակման», «արտադրության» կամ «օգտագործման» համար», որոնք հատկանշված են Ռազմական ապրանքների ցանկում մնում է վերահսկողության տակ նույնիսկ եթե կիրառելի է ցանկացած ուրիշ պարագայի նկատմամբ, որը հատկանշված չէ Ռազմական ապրանքների ցանկում: Նկարագիր 2 ՌՆ 22 չի վերաբերում. a. Այն «տեխնոլոգիային», որը նվազագույն անհրաժեշտ է այն պարագաների տեղադրման, գործարկման և շահագործման (ստուգման) ու վերանորոգման համար, որոնք չեն վերահսկվում կամ որոնց արտահանումը լիազորված է եղել: b. Այն «տեխնոլոգիային», որը «մատչելի է հանրային օգտագործման համար», «հիմնական գիտական ձեռքբերումներին» կամ պատենտային կիրառումների համար նվազագույն անհրաժեշտ տեղեկույթին: c.Այն «տեխնոլոգիային», որը վերաբերում է քաղաքացիական փոխադրող սարքերի շարունակական ներքին այրման համար անհրաժեշտ մագնիսական ինդուկցիային:

97

Հավելված 13. Ռազմական նշանակության արտադրանքի ներմուծմանն առնչվող փաստաթղթերի ձևանմուշներ

Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության նախարարություն

ԼԻՑԵՆԶԻԱ Սերիա ՌՆԱԱՆ_____

ՌԱԶՄԱԿԱՆ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ (ՆԵՐՄՈՒԾՈՒՄ, ԱՐՏԱՀԱՆՈՒՄ),(ՏԱՐԱՆՑԻԿ ՓՈԽԱԴՐՈՒՄ), (ԱՌԵՎՏՐԻ ՄԻՋՆՈՐԴԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅՈՒՆ)

________________________________կազմակերպության (ֆիզիկական անձի, անհատ ձեռնարկատիրոջ) անվանումը

________________________________կազմակերպության (ֆիզիկական անձի, անհատ ձեռնարկատիրոջ) գտնվելու վայրը

Գործողության ժամկետը___________________

Տրման ամիսը, օրը, տարին

Հայաստանի Հանրապետությանպաշտպանության նախարար _________________ _______________

ստորագրությունը անունը, ազգանունը

Կ.Տ.

98


Ձև 1

Հ Ա Շ Վ Ե Տ Վ ՈՒ Թ Յ ՈՒ Ն

ՌԱԶՄԱԿԱՆ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ՆԵՐՄՈՒԾՄԱՆ ԵՎԱՐՏԱՀԱՆՄԱՆ ՇՐՋԱՆԱԿՆԵՐՈՒՄ ԱՊՐԱՆՔՆԵՐԻ ՄԱՏԱԿԱՐԱՐՄԱՆ

ՀՀ պաշտպանության նախարարպրն. ______________

___________________________ հայտնում է, որ «__» «_________» «_____»-ից մինչև«__» «_________» «_____»-ը __________________-ին մատակարարել (ներմուծել և/կամ/արտահանել) է ռազմական նշանակության արտադրանք (ցանկը կցվում է): Կիցներկայացվում են ռազմական նշանակության արտադրանքի ընդունման-հանձնմանարձանագրությունների պատճենները:

Լիցենզավորված անձի անվանումը (անունը) ______________ստորագրություն

99

Ձև 4

Հ Ա Շ Վ Ե Տ Վ ՈՒ Թ Յ ՈՒ Ն

ՆԵՐՄՈՒԾՎԱԾ ՌԱԶՄԱԿԱՆ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ

ՀՀ պաշտպանության նախարարպրն. ______________

___________________________ հայտնում է, որ «__» «_________» «_____»-իններմուծված ռազմական նշանակության արտադրանքը (ցանկը կցվում է) օգտագործվելէ հայտարարված վերջնական օգտագործման նպատակին համապատասխան: Կիցներկայացվում են ներմուծված ռազմական նշանակության արտադրանքիօգտագործումը հաստատող փաստաթղթերի պատճենները:

Լիցենզավորված անձի անվանումը (անունը) ______________ստորագրություն

100


Հավելված 14. Վայրի բույսերի և կենդանիների ներմուծմանն առնչվող փաստաթղթերի նմուշներ

Հ Ա Յ Տ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՏԱՐԱԾՔԻՑ ՎԱՅՐԻ ԿԵՆԴԱՆԻՆԵՐ ԵՎԿԵՆԴԱՆԱԲԱՆԱԿԱՆ ՀԱՎԱՔԱԾՈՒՆԵՐ ՈՒ ԱՌԱՆՁԻՆ ՆՄՈՒՇՆԵՐ ԱՐՏԱՀԱՆԵԼՈՒ ԵՎ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՏԱՐԱԾՔ ՆԵՐՄՈՒԾԵԼՈՒ

_______________________________________________________________(կազմակերպության անվանումը, քաղաքացիների դեպքում՝ անունը, ազգանունը)

_______________________________________________________________(հայտատուի հասցեն, գտնվելու վայրը)

Խնդրում եմ թույլ տալ ներմուծել կամ արտահանել (ընդգծել)

_______________________________________________________________(վայրի կենդանու անվանումը, տեսակը)

_______________________________________________________________(քանակը (հատ) կամ կշիռը (կգ)

Ձեռքբերման վայրը և ժամկետը ___________________________________________

_______________________________________________________________

Արտահանման կամ ներմուծման (ընդգծել) վայրը և նպատակը_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Հայտին կից ներկայացնում եմ՝____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

___ ____________200 թ. _________________ (ստորագրությունը)

Կ.Տ.

101

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԲՆԱՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

ԹՈՒՅԼՏՎՈՒԹՅՈՒՆ N_____

Հայաստանի Հանրապետության տարածքից վայրի կենդանիներ և կենդանաբանականհավաքածուներ ու առանձին նմուշներ արտահանելու և Հայաստանի Հանրապետության

տարածք ներմուծելու

Ուժի մեջ է մինչև ____ ___________ 200թ.

Ներմուծել Հայաստանի Հանրապետություն_____________________________________(երկրի անվանումը)

Արտահանել Հայաստանի Հանրապետությունից___________________________________(երկրի անվանումը)

Ուղարկողը ________________________________________________________

Ստացողը _________________________________________________________ _______________________________________________________________

(վայրի կենդանու անվանումը, տեսակը)

_______________________________________________________________(քանակը (հատ) կամ կշիռը (կգ)

Հավաքածուի նկարագրությունը և նմուշների քանակը (հատ) կամ կշիռը (կգ)______________________________________________________________________________

Արտահանման կամ ներմուծման նպատակը____________________________________________________________________________________________________

Հատուկ պայմաններ_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Հայաստանի Հանրապետությանբնապահպանության նախարար _________________ _________________

(ստորագրությունը) (անունը, ազգանունը)

Կ.Տ.

___ ____________200 թ.

102


Հ Ա Յ Տ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՏԱՐԱԾՔԻՑ ԲՈՒՍԱԲԱՆԱԿԱՆ ՀԱՎԱՔԱԾՈՒՆԵՐԵՎ ԱՌԱՆՁԻՆ ՆՄՈՒՇՆԵՐ ԱՐՏԱՀԱՆԵԼՈՒ ԵՎ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՏԱՐԱԾՔ ՆԵՐՄՈՒԾԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

__________________________________________________________(կազմակերպության անվանումը, քաղաքացիների դեպքում՝ անունը, ազգանունը)

___________________________________________________________(հայտատուի բնակության (գտնվելու) վայրը)

Խնդրում եմ թույլ տալ ներմուծել կամ արտահանել (ընդգծել) _____________________

Վայրի բույսի նկարագիրը ___________________________________________ (անվանումը` լատիներեն, հայերեն)

___________________________________________________________(քանակը (հատ) կամ կշիռը (կգ)

___________________________________________________________(կենսաձևը (ծառ, թուփ, խոտ), բույսն ամբողջությամբ կամ նրա որևէ մասը (արմատ, ցողուն, տերև,

___________________________________________________________ծաղիկ, պտուղ, սերմ), բույսի վիճակը (թարմ, չոր, օդաչոր)

___________________________________________________________(հերբարիումի դեպքում նշել թերթերի ընդհանուր քանակը` հայտին կցելով բուսատեսակների անվանացանկը)

Ձեռքբերման վայրը և ժամկետը _______________________________________ ___________________________________________________________Արտահանման կամ ներմուծման (ընդգծել) վայրը և նպատակը

__________________________________________________________________________________________________________________________________________Հայտին կից ներկայացնում եմ՝____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

____ _____________200 թ. _________________(ստորագրությունը)

Կ. Տ.

103

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԲՆԱՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ

Թ ՈՒ Յ Լ Տ Վ ՈՒ Թ Յ ՈՒ Ն N_____

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՏԱՐԱԾՔԻՑ ԲՈՒՍԱԲԱՆԱԿԱՆՀԱՎԱՔԱԾՈՒՆԵՐ ԵՎ ԱՌԱՆՁԻՆ ՆՄՈՒՇՆԵՐ ԱՐՏԱՀԱՆԵԼՈՒ ԵՎ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ

ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՏԱՐԱԾՔ ՆԵՐՄՈՒԾԵԼՈՒ

Ուժի մեջ է մինչև ___ ________200 թ.

Ներմուծել Հայաստանի Հանրապետություն _____________________________ (երկրի անվանումը)

Արտահանել Հայաստանի Հանրապետությունից ___________________________ (երկրի անվանումը)

Ուղարկողը _________________________________________________

Ստացողը __________________________________________________

Վայրի բույսի նկարագիրը ________________________________________ (անվանումը` լատիներեն, հայերեն)

________________________________________________________(քանակը (հատ) կամ կշիռը (կգ)

________________________________________________________(կենսաձևը (ծառ, թուփ, խոտ), բույսն ամբողջությամբ կամ նրա որևէ մասը (արմատ, ցողուն, տերև,

________________________________________________________ծաղիկ, պտուղ, սերմ), բույսի վիճակը (թարմ, չոր, օդաչոր)

________________________________________________________(հերբարիումի դեպքում նշել թերթերի ընդհանուր քանակը` թույլտվությանը կցելով

բուսատեսակների անվանացանկը)

Արտահանման կամ ներմուծման նպատակը _____________________________ ________________________________________________________Հատուկ պայմաններ________________________________________________________________________________________________________________

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆԲՆԱՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐ _________________

(ստորագրությունը)

Կ. Տ ____ . _____________200 թ.

104


Հավելված 15. Փոխադրման ամփոփագիր

105

Հավելված 16. ՀՀ-ում գործող մաքսային պահեստներ

1 «Ձյունիկ սառնարան» ՍՊԸՀասցե՝ ք. Երևան, Արշակունյաց 9Հեռ.՝ +374 10 52-62-00Տեսակը՝ բաց

2 «Տրանս-սերվիս» ՍՊԸՀասցե՝ ք. Երևան, Շիրակի 43Հեռ՝ +374 10 42-00-01Տեսակը՝ բաց

3 «Ապավեն» ՍՊԸՀասցե՝ ք. Երևան, Արարատյան 43Հեռ.՝ +374 10 46-44-99Տեսակը՝ բաց

4 Երևանի Ուրարտու Ա/Մ ԲԲԸՀասցե՝ ք. Երևան, Արին Բերդի 12Հեռ.՝ +374 10 47-46-31Տեսակը՝ բաց

5 «Ֆիրմա Նյու» ՍՊԸՀասցե՝ Կոտայքի մարզ, գ.ԱռինջՀեռ.՝ +374 10 28-53-48Տեսակը՝ բաց

6 «Հայկ» ՓԲԸՀասցե՝ ք. Երևան, Արին Բերդի 11Հեռ.՝ +374 10 47-00-32Տեսակը՝ բաց

7 «ԱՄԳՕ Տրանսսերվիս» ՍՊԸՀասցե՝ ք. Երևան, Թեյշեբանի 10Հեռ.՝ +374 10 47-42-32Տեսակը՝ բաց

8 «Զանգեզուր Տերմինալ» ՍՊԸՀասցե՝ ք. Կապան, Գործարանային փ., Բազայի տարածքՀեռ.՝ +374 285 6-65-00Տեսակը՝ բաց

9 «Տրանս-Ալյանս»Հասցե՝ ք. Երևան, Արարատյան 90/10Հեռ.՝ +374 10 52-95-98Տեսակը՝ բաց

10 «Արմենիա միջ. օդանավակայաններ» ՓԲԸՀասցե՝ «Զվարթնոց» օդ. բեռնային համալիրՀեռ.՝ +374 10 49-30-00 /72-12/Տեսակը՝ բաց

11 «Մետէքսիմ» ՍՊԸՀասցե՝ ք. Երևան, Արտաշատի խճուղի 15/1Հեռ.՝ +374 10 49-96-36Տեսակը՝ բաց

106


Հավելված 17. մաքսային արժեքի մանրամասնությունների հայտարարագիր

Ձև ՄՀ.11. Վաճառող Մեթոդ 1 Գրանցման համարը

Մաքսային նշումների համար2.(ա) Գնորդ

Օրենսդրությամբ սահմանված կարգով,մաքսային մարմինները իրավասու են Ձերմասին տեղեկություններ ստանալ որևէ երրորդկազմակերպությունից, կամ տեղեկություններհայտնել նրանց, որպեսզի ստուգվի դրանցճշմարտացիությունը։ Այդ երրորդկազմակերպությունները կարող են լինելիրավապահ մարմինները, կամ այլ պետականկառույցներ։

2.(բ) Հայտարարատու

ՈւշադրությունՀՀ օրենսդրության համաձայնհայտարարատուն պատասխանատվություն էկրում բոլոր այն տեղեկությունների համար,որոնք նշված են սույն ձևում և այնփաստաթղթերում, որոնք ներկայացված են նրակողմից մաքսային արժեքը հաստատելուհամար։ Մաքսային ձևակերպման ընթացքումհայտարարատուն պարտավոր Է ժամանակինմաքսային մարմնին ներկայացնել լրացուցիչտեղեկություններ հայտարարված մաքսայինարժեքը հաստատելու համար։

3. Մատակարարման պայմանները

4. Հաշիվ ապրանքագրի համարը և ամսաթիվը

5ա. Պայմանագրի համարը և ամսաթիվը

5բ. Ապրանքի ծագման երկրի սերտիֆիկատիհամարը և ամսաթիվը

5գ. Արտահանման երկրի ԲՄՀ-ի համարը ևամսաթիվը

6. 7-9 կետերի վերաբերյալ մաքսայինմարմնի կողմից նախկինում կայացվածորոշման համարը և ամսաթիվը

Պետք է նշել x նշանով

7. (ա) Գնորդը և վաճառողըփոխկապակցված են՞ (*), եթե ոչ անցնել 8-րդկետին

□ ԱՅՈ □ ՈՉ

(բ) Փոխկապակցվածությունը ազդե՞լ էներմուծվող ապրանքի գնի վրա

□ ԱՅՈ □ ՈՉ

(գ) Ներմուծվող ապրանքների գործարքիգինը մոտավորապես հավասար է՞չփոխկապակցված կողմերի գործարքի գնին։Եթե «ԱՅՈ» նշեք մանրամասները

□ ԱՅՈ □ ՈՉ

8. (ա) Գնորդի համար կա՞ն արդյոքապրանքի օգտագործմանսահմանափակումներբացառությամբ`- սահմանափակումների, որոնք սահմանվածեն ՀՀ օրենսդրությամբ,

□ ԱՅՈ □ ՈՉ

107

- աշխարհագրական սահմանափակումների,որտեղ ապրանքները կարող ենվերավաճառվել- սահմանափակումների, որոնք էապես չենազդում ապրանքի գնի վրա(բ) Արդյո՞ք վաճառքը կամ վաճառքի գինըպայմանավորված է որևէ հանգամանքով,որի պատճառով մաքսային արժեքըհնարավոր չէ սահմանել` ելնելով ապրանքիարժեքիցՀամապատասխան դեպքում նշեքսահմանափակումների, պայմանների կամհանգամանքների բնույթըԵթե կան պայմաններ, որոնց արժեքըհնարավոր է որոշել լրացրեք արժեքը 11(բ)կետում

□ ԱՅՈ □ ՈՉ

9. (ա) Նախատեսվա՞ծ են արդյոքռոյալթիների կամ թույլտվություններիդիմաց վճարումներ, որոնք գնորդը ուղղակիկամ անուղղակի ձևով վճարում էվաճառողին որպես վաճառքի պայման

□ ԱՅՈ □ ՈՉ

(բ) Կա՞ արդյոք մի պայման, ըստ որիգնահատվող ապրանքների հետագավաճառքի, օգտագործման կամ տնօրինմանդիմաց գնորդը պետք է վճարի վաճառողինԵթե 9 (ա, բ) կետերում պատասխանը «ԱՅՈ»է, ապա նշեք մանրամասները, իսկ 15 և 16 կետերում նշեք համապատասխան գումարը

□ ԱՅՈ □ ՈՉ

(*) Անձինք հանդիսանում են փոխկապակցված, եթե՝(ա) նրանք մեկը մյուսի ընկերությունում ծառայող կամտնօրեն են.(բ) մեկը մյուսի գործատուն կամ աշխատակիցն են.(գ) որևէ երրորդ անձ հանդիսանում է միաժամանակնրանցից յուրաքանչյուրի ձայնի իրավունքովբաժնետոմսերի առնվազն 5 տոկոսի սեփականատերկամ հանդես է գալիս բաժնետոմսերի այդ քանակինկատմամբ տիրապետման կամ օգտագործմանօրինական լիազորությամբ.(դ) նրանցից մեկը որևէ կերպ կարող է ուղղորդել կամսահմանափակել մյուսի գործունեությունը.(ե) որևէ երրորդ անձ որևէ կերպ կարող է ուղղորդելկամ սահմանափակել մյուսի գործունեությունը.(զ) միասին որևէ կերպ կարող են ուղղորդել կամսահմանափակել որևէ երրորդ անձի գործունեությունը.(ը) նույն ընտանիքի անդամներն են։

10 (ա).Հավելյալ թերթերի քանակը

10 (բ) Վայրը.

Ամսաթիվ.

Ստորագրություն.

108


թերթ 2 Ձև ՄՀ.1Մաքսային նշումների համար

ԱպրանքիN

ԱպրանքիN

Ապրանքի N

Ա.Հաշվարկմանհիմք

11(ա) Գործարքի գինը ՀԱՇԻՎ ԱՊՐԱՆՔԱԳՐՈՒՄ ՆՇՎԱԾՏԱՐԱԴՐԱՄՈՎ(գինը, որը ենթակա է վճարման)............................... (բ) Անուղղակի վճարումներ - տես 8(բ)կետը............................................ (Փոխարժեքը.........................................) 12. Ընդամենը ՀՀ ԴՐԱՄՈՎ

Բ. Ա-ումչնշվածծախսեր,որոնքենթակա ենգումարման(*)

13. Գնորդի ծախսերը(ա) Կոմիսիոն և միջնորդային ծախսեր` բացառությամբգնման կոմիսիոն և միջնորդայինծախսերի.............................................................................. (բ) Կոնտեյներներ ևփաթեթավորում....................................................... 14. Ապրանքների արտադրության և մատակարարմաննպատակով գնորդի կողմից մատակարարին անհատույցկամ մասնակի հատուցմամբ ուղղակի կամ անուղղակիտրամադրված ապրանքներ և ծառայություններ`(ա) ապրանքների մեջ ներառված նյութերի,բաղադրամասերի և համանման այլ առարկաներիարժեքը................................................................... (բ) ապրանքների արտադրության մեջ օգտագործվածգործիքների և համանման այլ առարկաներիօգտագործման արժեքը..................................................... (գ) արտադրության մեջ սպառված նյութերիարժեքը........................................... (դ) ապրանքների արտադրության համար անհրաժեշտճարտարագիտական ձևավորման նախագծման ևհամանման այլ աշխատանքներիարժեքը..................................... 15. Ռոյալթիների և թույլտվությունների դիմացվճարումներ-տես 9ա կետը................................................... 16. Գնահատվող ապրանքների հետագա վաճառքի,օգտագործման կամ տնօրինման դիմաց գնորդի կողմիցվաճառողին վճարվող գումարը-տես 9բկետը............................. 17. Տեղափոխման ծախսերը մինչև ________________

(ներմուծման վայրը)ա) Տրանսպորտային ծախսեր.................................. բ) Բեռնման, բեռնաթափման, փոխաբեռնմանծախսեր................................... գ) Ապահովագրական ծախսեր...........................................

18 Բ-ի արդյունքըԳ. Ա-ումներառվածհանմանենթակա

19. ՀՀ մաքսային սահմանը հատելուց հետո մինչևնշանակման վայրը տեղափոխմանծախսեր.................................................................................. 20. Ներմուծումից հետո իրականացված տեխնիկական

109

գումարներդրամով (*)

աջակցության, պահպանման, հավաքման, մոնտաժման ևկառուցման վճարներ...................................................... 21. Այլ վճարումներ (նշել) ............................................................22. Ապրանքների ներմուծման համար վճարվելիքմաքսային վճարումներ................................................... 23. Գ-ի արդյունքը...........................................................

24 ՀԱՅՏԱՐԱՐՎԱԾ ԱՐԺԵՔԸ (Ա+Բ-)....................................................................Դ (*)Եթե գումարները վճարված են ՏԱՐԱԴՐԱՄՈՎ, նշել տարադրամով գումարը և փոխարժեքը`յուրաքանչյուր համապատասխան բաղադրամասի և առարկայի համար։Դիրքի համարը (Բ ևԳ բաժին) գումար տարադրամի փոխարժեքը

110


Լրացուցիչ թերթ Ձև ՄՀ.1Մաքսային նշումների համար

Ա

ԱպրանքիN

ԱպրանքիN

ԱպրանքիN

ԱպրանքիN

ԱպրանքիN

ԱպրանքիN

ԱպրանքիN

ԱպրանքիN

11ա 11բ 12

Բ

13ա 13բ 14ա 14բ 14գ 14դ 15 16

17ա 17բ 17գ 17դ 18

Գ

19 20 21 22 23 24

Դ (*) Եթե գումարները վճարված են ՏԱՐԱԴՐԱՄՈՎ, նշել տարադրամով գումարը ևփոխարժեքը` յուրաքանչյուր համապատասխան բաղադրամասի և առարկայի համար:

Դիրքի համարը (Բ և Գ բաժին) գումար տարադրամի փոխարժեքը

111

Ձև ՄՀ.2

1. Վաճառող Մեթոդ 2-6 Գրանցման համարըՄաքսային նշումների համար

2.(ա) ԳնորդՕրենսդրությամբ սահմանված կարգով,մաքսային մարմինները իրավասու են Ձերմասին տեղեկություններ ստանալ որևէերրորդ կազմակերպությունից, կամտեղեկություններ հայտնել նրանց,որպեսզի ստուգվի դրանցճշմարտացիությունը։ Այդ երրորդկազմակերպությունները կարող են լինելիրավապահ մարմինները, կամ այլպետական կառույցներ։

2.(բ) Հայտարարատու

ՈւշադրությունՀՀ օրենսդրության համաձայնհայտարարատուն պատասխանատվությունէ կրում բոլոր այն տեղեկություններիհամար, որոնք նշված են սույն ձևում և այնփաստաթղթերում, որոնք ներկայացված եննրա կողմից մաքսային արժեքըհաստատելու համար։ Մաքսայինձևակերպման ընթացքում հայտարարատունպարտավոր Է ժամանակին մաքսայինմարմնին ներկայացնել լրացուցիչտեղեկություններ հայտարարված մաքսայինարժեքը հաստատելու համար։

3. Մատակարարման պայմանները4. Հաշիվ-ապրանքագրի կամ ապրանքիմատակարարման համար հիմքհանդիսացող այլ փաստաթղթի համարը ևամսաթիվը:

5. Մաքսային մարմնի կողմից նախկինում կայացված որոշման համարը և ամսաթիվը6. Նշեք այն մեթոդը, որով մաքսային արժեքի հաշվարկման համար կարողեք տրամադրել տեղեկատվություն

նշել x նշանով

(ա) Նույն ապրանքների գործարքի գնի համաձայն □(բ) Համանման ապրանքների գործարքի գնի համաձայն □(գ) Ըստ ՀՀ-ում ապրանքի միավորի իրացման գնի հաշվարկման (հանման)մեթոդի

□

(դ) Ըստ հաշվարկային արժեքի (գումարման) մեթոդի □(ե) Պահուստային մեթոդի միջոցով □7. Նշեք տեղեկատվության աղբյուրները8. Հավելյալ թերթերի քանակը 9. Մաքսային նշումների

համար10.Վայրը.Ամսաթիվ.

Ստորագրություն.

112


թերթ 2 Ձև ՄՀ.2Մաքսային նշումների համար

ԱպրանքիN

ԱպրանքիN

ԱպրանքիN

Ա. Հաշվարկմանհիմք(մաքսայինմարմիններիհամապատասխանորոշման համարը ևամսաթիվը) N

11(ա) ՊԱՅՄԱՆԱԳՐՈՒՄ ՆՇՎԱԾ ՏԱՐԱԴՐԱՄՈՎ(գինը, որը ենթակա է վճարման)............................... (բ) ՀՀ ԴՐԱՄՈՎ ............................................ (Փոխարժեքը.........................................) (2, 3, 6 մեթոդների համար)11(բ) Ապրանքի միավորի գինը, ըստ որի գնահատվողնույն կամ համանման ապրանքները ՀՀ տարածքումառավել մեծ խմբաքանակներով վաճառվել են գնորդին,որը փոխկապակցված չէ վաճառողի հետՀՀ ԴՐԱՄՈՎ ............................................ (4, 6 մեթոդների համար)11(գ) Ներմուծվող ապրանքների վերահաշվարկվածարժեքը, որը սահմանված է իր բաղկացուցիչ մասերիարժեքի գումարմամբՀՀ ԴՐԱՄՈՎ ............................................ (5, 6 մեթոդների համար)

Բ. Գնի ճշգրտումներ(+-) դրամով

12. Խմբաքանակի չափի ճշգրտումը (+-)....................................................... 13. Կոմերցիոն պայմանի ճշգրտումը (+-)...................................................... 14. Ճշգրտումների ընդհանուր գումարը (+-)................................................. 15. Գործարքի (գինը արժեքը) հաշվի առնելովճշգրտումները (11ա, բ, գ, +14.)...............................................

Գ. Լրացուցիչավելացումներ (+) ևպահումներ (-) դրամով

16. Տրանսպորտային ծախսեր(+)................................................ 17. Բեռնաթափման, բարձման, փոխաբեռնման արժեքը(+)................................................ 18. Ապահովագրություն (+)................................................ 19. Կոմիսիոն և այլ միջնորդական ծախսերը կապվածներկրման հետ (+)................................................ 20. Եկամուտը,կոմիսիոն և առևտրական գների բարձրացումներըկապված ներքին շուկայում վաճառքի հետ (-)................................................ 21. Ներկրվող ապրանքների վերամշակման արժեքը (-)................................ 22. Մաքսային և այլ ներքին վճարումներ (-)................................................ 23. Այլ ծախսեր և վճարումներ կապված ներքինշուկայում վաճառքի հետ(-)................................................ 24. Գ-ի արդյունքը.................................................

25. ԸՍՏ ՎԵՐՈՀԻՇՅԱԼ ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅԱՆ ՄԱՔՍԱՅԻՆ ԱՐԺԵՔԸԿԱԶՄՈՒՄ Է (15+24) ՀՀ ԴՐԱՄՈՎ..................................... ՏԱՐԱԴՐԱՄՈՎ.................................. Դ. Եթե գումարները վճարված են ՏԱՐԱԴՐԱՄՈՎ, նշել տարադրամով գումարը և փոխարժեքը` յուրաքանչյուրհամապատասխան բաղադրամասի և առարկայի համար։Դիրքի համարը (Բ և Գ բաժին) գումար տարադրամի փոխարժեքը

113

Լրացուցիչ թերթ Ձև ՄՀ.2Մաքսային նշումների համար

ԱպրանքիN

ԱպրանքիN

ԱպրանքիN

ԱպրանքիN

ԱպրանքիN

ԱպրանքիN

ԱպրանքիN

ԱպրանքիN

Ա. 11ա

11բ 11գ

Բ. 12. 13. 14. 15.

Գ. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24.

25. Դ. Եթե գումարները վճարված են ՏԱՐԱԴՐԱՄՈՎ, նշել տարադրամով գումարը և փոխարժեքը`յուրաքանչյուր համապատասխան բաղադրամասի և առարկայի համար:

Դիրքի համարը (Բ և Գ բաժին) գումար տարադրամի փոխարժեքը

114


Հավելված 18. Բեռնամաքսային հայտարարագրի ձևանմուշ

´»éÝ³ÛÇÝ Ù³ùë³ÛÇÝ Ñ³Ûï³ñ³ñ³·Çñ (´ØÐ)´»éÝ³ÛÇÝ Ù³ùë³ÛÇÝ Ñ³Ûï³ñ³ñ³·Çñ (´ØÐ) Ò¨ Øì 13Ò¨ Øì 13

115

Հավելված 19. Սուրհանդակային և փոստային ծառայությունների միջոցով ներմուծման ժամանակ օգտագործվող ձևաթղթեր

Ձև N 1 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆՆ ԱՌԸՆԹԵՐ

ՊԵՏԱԿԱՆ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԻ ԿՈՄԻՏԵ Կ Տ Ր Ո Ն N _____

_____ _____________ 20__ թ.

(տալու օրը, ամիսը, տարեթիվը)

Կիրառված է արտոնություն Հայաստանի Հանրապետության մաքսային օրենսգրքի 105-րդ հոդվածի 2-րդ մասով, բաց է թողնված առանց մաքսային վճարների գանձման։

1. Փոխադրող անձի անվանումը ___________________________________________________

2. Հասցեատիրոջ (ստացողի) ազգանունը, անունը ____________________________________

3. Առաքման հասցեն __________________________________________________________

4. Հասցեատիրոջ հասցեն, անձնագրի սերիան, համարը

___________________________________________________________

5. Առաքանու ստացման կամ հրաժարման վերաբերյալ նշում, ստացման ամսաթիվը և ստորագրությունը _____________________________________________________________

6. Մաքսային մարմնի պաշտոնատար անձ

________________(ստորագրությունը)

______________________ (անունը, ազգանունը)

_________________

(անձնական կնիքը)

Կ. Տ.

7. N ______ կտրոնը ենթակա է վերադարձման՝ մինչև ___ ______ 20_ թ.։

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

8. N ____ կտրոնը ենթակա է վերադարձման՝ մինչև __ _________ 20_ թ.։

9. N ___ կտրոնը լրացված վիճակում վերադարձվել է ___ ________ 20_ թ.։

10. Փոխադրումն իրականացնող անձ

___________________ (ստորագրությունը)

________________________(անունը, ազգանունը)

_________________ (կնիքը)

Կ. Տ.

116


Ձև N 2

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆՆ ԱՌԸՆԹԵՐ ՊԵՏԱԿԱՆ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐԻ ԿՈՄԻՏԵ

Կ Տ Ր Ո Ն N _____

_____ _____________ 20__ թ.

(տալու օրը, ամիսը, տարեթիվը)

Առաքանու մեջ առկա ապրանքները գերազանցում են ՀայաստանիՀանրապետության մաքսային օրենսգրքի 105-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանվածբնաիրային և արժեքային չափերը և ենթակա են հայտարարագրման ու մաքսայինվճարների վճարման։

1. Փոխադրող անձի անվանումը __________________________________________________

2. Հասցեատիրոջ (ստացողի) ազգանունը, անունը __________________________________________________

3. Առաքման հասցեն ___________________________________________________

4. Հասցեատիրոջ հասցեն, անձնագրի սերիան, համարը __________________________________________________

__________________________________________________

5. Հայտարարագրման համար սահմանված ժամկետը՝ մինչև _______ 20_ թ.

6. Վճարման ենթակա մաքսային վճարների չափը ____________________

7. Ընդգծել ստորև նշված տարբերակներից մեկը`

1) ցանկանում եմ անձամբ հայտարարագրել առաքանու մեջ առկա ապրանքները.

2) լիազորում եմ փոխադրողին իմ փոխարեն հայտարարագրել առաքանու մեջ առկա ապրանքները.

3) հրաժարվում եմ առաքանին ստանալուց։

8. Հասցեատիրոջ տեղեկացման օրը և ստորագրությունը ______________

9. Մաքսային մարմնի պաշտոնատար անձ


_____________________ (անունը, ազգանունը)

_________________ (անձնական կնիքը)

Կ. Տ.

117

10. N ________ կտրոնը ենթակա է վերադարձման՝ մինչև ______ _________ 20 թ.։

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

11. N ________ կտրոնը ենթակա է վերադարձման՝ մինչև ______ ________ 20 թ.։

12. N ________ կտրոնը լրացված վիճակում վերադարձվել ______ _________ 20 թ.։

13. Փոխադրումն իրականացնող անձ


______________________ (անունը, ազգանունը)

_________________ (կնիքը)

Կ. Տ.

118


Հավելված 20. ՀՀ կարգավորող և վերահսկող պետական մարմինների ցանկ

Առողջապահության նախարարություն, Հասցե` Երևան, Հանրապետության հրապարակ, Կառավարական տուն 3Հեռ. +374 10 58-24-13Էլ-փոստ` [email protected]Կայք` http://www.moh.am/Գյուղատնտեսության նախարարությունՀասցե` Երևան, Հանրապետության հրապարակ, Կառավարական տուն 3Հեռ. +374 10 52-46-41Էլ-փոստ` [email protected] Կայք` http://www.minagro.am/am/Պաշտպանության նախարարությունՀասցե` Երևան, Բագրևանդի 5Հեռ. +374 10 29-46-99Էլ-փոստ` [email protected]Կայք` http://www.mil.am/Էներգետիկայի և բնական պաշարների նախարարությունՀասցե` Երևան, Հանրապետության հրապարակ, Կառավարական տուն 2Հեռ. +374 10 52-19-64Էլ-փոստ` [email protected]Կայք` http://www.minenergy.am/Բնապահպանության նախարարությունՀասցե` Երևան, Հանրապետության հրապարակ, Կառավարական տուն 3Հեռ. +374 10 51-91-82Էլ-փոստ` [email protected] Կայք` http://www.mnp.am/ Ֆինանսների նախարարությունՀասցե` Երևան, Մելիք Ադամյան 1Հեռ. +374 10 59-53-62Էլ-փոստ` [email protected]Կայք` http://www.mfe.am/Էկոնոմիկայի նախարարությունՀասցե` Երևան, Մ. Մկրտչյան 5Հեռ. +374 10 59-71-60Էլ-փոստ` [email protected]Կայք` http://www.mineconomy.am/Պետական եկամուտների կոմիտե, Մաքսային ծառայությունՀասցե` Երևան, Մովսես Խորենացու 3Հեռ. +374 10 59-43-11Էլ-փոստ` [email protected] Կայք` http://www.customs.am/Միջուկային անվտանգության պետական կոմիտեՀասցե` Երևան, Տիգրան Մեծի 4Հեռ. +374 10 56-31-24Էլ-փոստ` [email protected]Կայք` http://www.anra.am/

http://www.moh.am/

mailto:[email protected]

http://www.minagro.am/am/


http://www.mil.am/


http://www.minenergy.am/


http://www.mnp.am/


http://www.mfe.am/


http://www.mineconomy.am/


http://www.customs.am/


http://www.anra.am/

119

Դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոնՀասցե` Երևան, Կոմիտաս պող. 49/4Հեռ.` +374 10 23-16-82, 23-08-96Էլ. փոստ` [email protected]Կայք` www.pharm.amՍննդամթերքի անվտանգության պետական ծառայությունՀասցե` Երևան, Էրեբունի 12Հեռ. +374 10 43-40-40, 45-09-60Էլ-փոստ` [email protected]Կայք` http://www.snund.am/Մտավոր սեփականության գործակալություն Հասցե` Երևան, Հանրապետության Հրապարակ, Կառավարական տուն 3 Հեռ. +374 10 54-34-67 Էլ-փոստ` [email protected] Կայք` http://www.aipa.am/Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովՀասցե` Երևան, Սարյան 22Հեռ. +374 10 56-49-27Էլ-փոստ` [email protected]Կայք` http://www.psrc.am/am/Առևտրաարդյունաբերական պալատՀասցե` Երևան, Խանջյան 11Հեռ. +374 60 27-03-33Էլ-փոստ` [email protected]Կայք` http://www.armcci.am/am/our_services/certification


http://www.pharm.am


http://www.snund.am/


http://www.aipa.am/


http://www.psrc.am/am/


http://www.armcci.am/am/our_services/certification

120


տԵրմԻՆԱԲԱՆԱԿԱՆ ԲԱՌԱրԱՆ

Ան հաղ թա հա րե լի ուժ - Ան հաղ թա հա րե լի ուժ է հա մար վում ան ձի ստանձ նած պար տա վո րու թյուն նե րի կա տար մա նը խո չըն դո տող` նրա կամ քից ան կախ գոր ծող և ան կա սե լի ու ժը կամ եր ևույ թը.

Ան ձինք - Ան ձինք են հա մար վում ՀՀ մաք սային օրենսդ րու թյամբ կար գա վոր վող հա րա բե րու թյուն նե րի մաս նա կից նե րը և պո տեն ցիալ մաս նա կից նե րը.

Ապ րանք ներ - Ապ րանք ներ են հա մար վում ՀՀ մաք սային սահ մա նով տե ղա փոխ վող բո լոր տե սա կի առար կա ներն ու իրե րը, այլ գույ քը, այդ թվում` ար ժույ թը, ար ժու թային ար ժեք նե րը, էլեկտ րա կան, ջեր-մային և այլ տե սա կի էներ գիան, փո խադ րա մի ջոց նե րը, բա ցա ռու թյամբ տրանս պոր տային մի ջոց նե րի.

Ապ րանք ներ տե ղա փո խող ան ձ - Ապ րանք ներ տե ղա փո խող ան ձ է հա մար վում ապ րանք նե րի սե-փա կա նա տեր, գնորդ հան դի սա ցող կամ ապ րանք նե րի նկատ մամբ տի րա պետ ման կամ Հա յաս տա-նի Հան րա պե տու թյան օրենսդ րու թյամբ սահ ման ված կար գով ապ րանք ներն իր անու նից տնօ րին ման լիազո րու թյուն նե րով օժտ ված ան ձը.

Ար տա հա նում - Ար տա հա նում է հա մար վում ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի դուրս հա-նու մը ՀՀ մաք սային տա րած քից.

Բաց թո ղում - Բաց թո ղում է հա մար վում մաք սային մար մին նե րի կող մից մաք սային հա մա պա տաս-խան ձևա կեր պումն եր իրա կա նաց նե լուց հե տո ապ րանք նե րը կամ տրանս պոր տային մի ջոց նե րը ՀՀ կամ օտա րերկ րյա ան ձանց տրա մադ րե լը.

Եր կա կի նշա նա կու թյան ապ րանք ներ - յու րա քան չյուր տե սա կի գույք, որ կի րառ վում է քա ղա քա-ցիական նպա տակ նե րի հա մար և իրենց բնույ թին ու հատ կու թյուն նե րին հա մա պա տաս խան` կա րող է օգ տա գործ վել նաև ռազ մա կան նպա տակ նե րով, նե րա ռյալ` զանգ վա ծային ոչն չաց ման զեն քի և դրա փո խադր ման մի ջոց նե րի ստեղծ ման հա մար.

Թա փոն – Թա փոն է հա մար վում վե րամ շա կու մից գո յա ցած հում քի, նյու թե րի այն քա նա կու թյու նը, որը դաս վում է հում քի, նյու թե րի հետ նույն ԱՏԳ ԱԱ ծած կագ րին, կորց րել է իր սկզբ նա կան սպա ռո ղա կան հատ կու թյուն նե րը և հնա րա վոր չէ օգ տա գոր ծել որ պես հումք նմա նա տիպ կամ այլ ար տադ րա կան պրո ցե սում.

Հայ տա րա րա տու - Հայ տա րա րա տու է հա մար վում ապ րանք ներ տե ղա փո խող կամ մաք սային բրո քեր (միջ նորդ) հան դի սա ցող ան ձը, որը մաք սային մար մին նե րում հայ տա րա րագ րում և ներ կա յաց նում է ապ րանք նե րը և տրանս պոր տային մի ջոց նե րը.

ՀՀ մաք սային սահ մա նով տե ղա փո խում - ՀՀ մաք սային սահ մա նով տե ղա փո խում է հա մար վում ապ-րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի ներս բե րու մը Հա յաս տա նի Հան րա պե տու թյան մաք սային տա րածք կամ դուրս հա նումն այդ տա րած քից` նե րա ռյալ մի ջազ գային փոս տային առա քումն ե րը, խո-ղո վա կա շա րով և էլեկտ րա հա ղորդ ման գծե րով փո խադ րումն ե րը.

Մաք սային հս կո ղու թյուն - Մաք սային հս կո ղու թյուն է հա մար վում ՀՀ օրենք նե րով և այլ իրա վա կան ակ տե րով, ինչ պես նաև մի ջազ գային պայ մա նագ րե րով ամ րագր ված դրույթ նե րի պահ պան ման նպա-տա կով մաք սային մար մին նե րի կող մից իրա կա նաց վող մի ջո ցա ռումն ե րի հա մա կար գը.

Մաք սային ձևա կեր պում - Մաք սային ձևա կեր պում է հա մար վում ՀՀ մաք սային օրենսդ րու թյա նը հա-մա պա տաս խան ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի բաց թող ման հա մար սահ ման ված ան-հրա ժեշտ մի ջո ցա ռումն ե րի իրա կա նա ցու մը` մինչև որո շա կի մաք սային ռե ժի մով դրանց բաց թո ղու մը.

Մաք սային պա հեստ - Մաք սային պա հես տը մեկ կամ մի քա նի առանձ նաց ված շեն քե րի, բաց հրա պա-րակ նե րի հա մա խումբ է, որ տեղ մաք սային հս կո ղու թյան ներ քո կա րող են պահ պան վել «ներ մու ծում մաք սային պա հեստ» ռե ժի մով բաց թողն ված ապ րանք նե րը: Մաք սային պա հեստ նե րը կա րող են լի նել`

� Բաց` նա խա տես ված բո լոր ան ձանց ապ րանք նե րի պահ պան ման հա մար � Փակ` նա խա տես ված որո շա կի ան ձանց ապ րանք նե րի պահ պան ման հա մար

121

� Մաս նա գի տաց ված` բո լոր ան ձանց որո շա կի ապ րանք նե րի պահ պան ման հա մար

Մաք սային պա հեստ ներ կա րող են կազ մա կեր պել ՀՀ Մաք սային օրենսգր քով սահ ման ված կար գով լի ցեն զիա ստա ցած ան ձինք: Մաք սային պա հեստ նե րում օրեն քով սահ ման ված կար գով իրա կա նաց-վում է ապ րանք նե րի պահ պա նու թյուն: Մաք սային պա հեստ ներ կազ մա կեր պողն այլ ան ձանց կող մից մաք սային պա հես տում պահ պա նու թյան հանձն ված ապ րանք նե րի դի մաց մաք սային վճար նե րի իրա-կա նաց ման հա մար պա տաս խա նատ վու թյուն չի կրում:

Մաք սային ռե ժիմ - Մաք սային ռե ժիմ է հա մար վում մաք սային քա ղա քա կա նու թյան իրա գոր ծու-մը կա նո նա կար գող դրույթ նե րի հա մա խում բը, որը որո շում է մաք սային սահ մա նով ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի տե ղա փոխ ման նպա տա կը և կա նո նա կար գում է մաք սային սահ մա նով ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի տե ղա փոխ ման կա պակ ցու թյամբ առա ջա ցող հա րա բե-րու թյուն նե րը.

Մաք սային վճար ներ – Մաք սային վճար ներ են հա մար վում ՀՀ մաք սային սահ մա նով ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի տե ղա փոխ ման հա մար մաք սային մար մին նե րի կող մից գանձ վող` օրեն-քով սահ ման ված մաք սա տուր քը, հար կե րը, տուր քե րը և այլ պար տա դիր վճար նե րը.

Ներ մու ծում - Ներ մու ծում է հա մար վում ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի ներս բե րու մը ՀՀ մաք սային տա րածք.

Ներ մուծ ման կամ ար տա հան ման պահ – Ներ մուծ ման կամ ար տա հան ման պահ է հա մար վում ՀՀ մաք սային սահ մանն ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի հա տե լու պա հը.

Ոչ սա կագ նային կար գա վոր ման մի ջոց ներ - Ոչ սա կագ նային կար գա վոր ման մի ջոց ներ են հա մար վում օրեն քով և այլ իրա վա կան ակ տե րով սահ ման ված այն մի ջոց նե րը, որոնք, ուղ ղա կիորեն չազ դե լով մաք սային վճար նե րի մե ծու թյան վրա, սահ մա նա փա կում են ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց-նե րի ՀՀ ներ մու ծու մը և ՀՀ -ից ար տա հա նու մը.

Ս պա ռող նե րի շա հե րի պաշտ պա նու թյանն ուղղ ված մի ջոց ներ – Սպա ռող նե րի շա հե րի պաշտ պա-նու թյանն ուղղ ված մի ջոց ներ են հա մար վում ոչ սա կագ նային կար գա վոր ման այն մի ջոց նե րը, որոնք ուղղ ված են Հա յաս տա նի Հան րա պե տու թյու նում ըն դուն ված որա կա կան և այլ ստան դարտ նե րին, ինչ-պես նաև մի ջազ գայ նո րեն ըն դուն ված և Հա յաս տա նի Հան րա պե տու թյան կող մից ճա նաչ ված չա փա-նիշ նե րին չհա մա պա տաս խա նող ապ րանք նե րի և տրանս պոր տային մի ջոց նե րի մաք սային սահ մա նով տե ղա փո խու մը կա սեց նե լուն.

Տ րանս պոր տային մի ջոց ներ – Տրանս պոր տային մի ջոց ներ են հա մար վում բո լոր տե սա կի փո խադ րա-մի ջոց նե րը, որոնք օգ տա գործ վում են Հա յաս տա նի Հան րա պե տու թյան մաք սային սահ մա նով ուղ ևոր-նե րի և ապ րանք նե րի մի ջազ գային տե ղա փոխ ման նպա տա կով, այդ թվում` բեռ նարկ ղե րը (կոն տեյ-ներ նե րը) և այլ օժան դակ փո խադ րա մի ջոց նե րը.

Փո խադ րող – Փո խադ րող է հա մար վում ապ րանք նե րը փաս տա ցի տե ղա փո խող կամ տրանս պոր-տային մի ջո ցի օգ տա գործ ման հա մար պա տաս խա նա տու ան ձը.

122


ԸՆԹԱՑԱԿԱրգԵրԻ ԵՎ պԱՀԱՆջՆԵրԻ ԱմՓՈՓՈՒմ

Փաստաթղթերի պատրաստում Սահմանային միջոցառումներ Ժամանում մաքսային պահեստ

Մաքսային ձևակերպումներ

Մաքսազերծում և բացթողում

1. հաշիվ-ապրանքագիր կամ պայմանագիր կամ վճարումը հավաստող փաստաթուղթ

1. եթե բեռը ներմուծվում է բեռնատարով՝ բեռնատարի վարորդն անցնում է անձնագրային ստուգում

1. բեռի փաստաթղթերը ներկայացվում են մաքսային պահեստի աշխատակցին

1. ներկայացվում են մաքսազերծման փաստաթղթերը

1. ներմուծողը դիմում է բեռը մաքսազերծելու և դուրս հանելու համար

2. ապրանքա տրանս պորտային բեռնագիր

2. բեռը (բեռնատարի վարորդը) անցնում է ռադիոակտիվության ստուգում

2. բեռը կշռվում է 2. հսկողության ենթակա ապրանքները անցնում են հսկողություն

2. ներմուծողը կատարում է վճարումները

3. ծագման երկրի հավաստագիր 3. փաստաթղթերը ներկայացվում են մաքսային ծառայողին

3. բեռին հատկացվում է պահպանման վայր

3. որոշվում է մաքսային ռեժիմը

3. ներմուծողը ստանում է մաքսազերծման թուղթ

4. դեղերի և դեղանյութի ներմուծման հավաստագիր

4. բեռը (բեռնատարի դեպքում՝ բեռնատարով հանդերձ, երկաթգծային տրանսպորտի դեպքում՝ կոնտեյներով հանդերձ) կշռվում է, տրվում է կշռման կտրոն

4. ստուգվում են ապրանքն ուղեկցող փաստաթղթերը

4. որոշվում է մաքսային արժեքը

4. ապրանքները տեղափոխվում են նշանակման վայր և իրականացվում է հետբացթողումային հսկողություն

5. անասնաբուժական հավաստագիր

5. իրականացվոմ է փաստաթղթերի և բեռի զննում

5. փոխադրման ամփոփագրի տվյալները համեմատվում են ավտոմատ համակարգչային համակարգում լրացված տվյալների հետ

5. լրացվում է մաքսային հայտարարագիրը

6. անվտանգության սերտիֆիկատ

6. բեռը կնքվում ու համարակալվում է

6. ստուգվում են մաքսային ապահովումների առկայությունը

6. հայտարարագիրը մուտքագրվում է TWM համակարգում

7. բուսասանիտա րական հավաստա գիր

7. բեռը սկանավորվում է 7. թույլատրվում է մաքսային ձևակերպումները

7. իրականացվում է հայտարարագրի լրացման կարգի պահպանման ճշտության ստուգում

8. բույսերի պաշտպանության միջոցների և պարարտանյութերի ներմուծման եզրակացություն

8. փաստաթղթերը ներկայացվում են մաքսային ձևակերպումների

8. ընտրվում է հսկողության ուղին

9. մշակաբույսերի սերմերի ներմուծման բուսասանի տա-րական հավաստագիր

9. կազմվում է փոխադրման ամփոփագիրը և բեռը տեղափոխվում է մքսային պահեստ և նշանակման վայրի մաքսային մարմին

9, Որոշվում է ապրանքների ծածկագիրը և մաքսային արժեքը

10. օրգանական սերտիֆիկատ 10. մաքսային տեսուչն ընդունում է հայտարարագիրը

11. ռազմական նշանակության արտադրանքի ներմուծման լիցենզիա

12. բնական գազի և էլեկտրական էներգիայի ներմուծման լիցենզիա

13. միջուկային նյութերի ներմուծման լիցենզիա

14. ռադիոակտիվ նյութերի կամ ռադիոակտիվ նյութեր պարունակող սարքերի կամ գեներացնող ճառագայթման աղբյուրների ներմուծման լիցենզիա

15. ռադիոակտիվ թափոնների ներմուծման լիցենզիա

16. հրագործական ապրանքների և բնական՝ մշակված կամ չմշակված, բայց չշրջանակված կամ չամրացված ալմաստների ներմուծման լիցենզիաներ

17. վայրի բույսերի և կենդանիների ներմուծման թույլտվություն

Այս ուղեցույցը պատրաստված է «Գլոբալ Էս Փի Սի» ընկերության կողմից։Ուղեցույցում առկա տեղեկատվությունն ամբողջությամբ կամ մասնակի օգտագործելիս՝ հղումը ուղեցույցին պարտադիր է:

import

Documents