ilk kutuphaneler
DESCRIPTION
Tarihte ilk kütüphaneler, Yazı ve yazının bulunuşu, Kadeş anlaşması, İskenderiye kütüphanesi, Bergama Kütüphanesi, Efes Celcius Kütüphanesi, Kleopatra - Antuan, Buhara Kütüphanesi, Bağdat Kütüphanesi ve İbni Sina, Gütenberg ve Matbaa, Sultan Ahmet Kütüphanesi, Osmanlılar döneminde Kütüphanecilik, Eşekli Kütüphane, Süleyman Demirel Üniversitesi Kütüphanesi, Günümüz kütüphaneleriTRANSCRIPT
![Page 1: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/1.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
KÜTÜPHANELERİN TARİHİ
Prof.Dr. İbrahim USLU
![Page 2: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/2.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Yazı
• İnsanla beraber vardı ses. Sonra söz oldu o sesler. İnsan çok sonra yazıyı buldu.
• Yazı, bizi uygarlığa taşıyan en önemli araç oldu. Zaten tarihin de başlangıcı yazının icadıdır.
![Page 3: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/3.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Eski yazılar
• Eski Mısırlıların yazıları
![Page 4: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/4.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
• İnsanoğlu kil çamurları üzerine yazdı.
• Tabletler güneşte kurutuldu.
• Yine kilden yapılan, güneşte kurutulan zarflara kondu
mektuplar; üzerine adres yazılıp Mezopotamya'dan
Anadolu'ya postalandı.
![Page 5: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/5.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Kadeş
• İnsanoğlu savaştı sonra anlaşmasını yazdı.
![Page 6: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/6.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Kadeş savaşı
![Page 7: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/7.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Yazılı barış antlaşması
• Kadeş Barış Antlaşması sırasında orduda çıkan bir
isyanda, Muvattalli öldürülmüştür. Antlaşma, onun yerine
geçen III. Hattuşili tarafından imzalanmıştır. (M.Ö.1269)
![Page 8: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/8.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Kadeş anlaşması
• Bu antlaşmanın gümüş levhalara kazınmış olan asıl metinleri
kayıptır. Mısır'da tapınakların duvarlarına kazınan
antlaşmanın bir nüshası da, Boğazköy (Boğazkale)
kazılarında kil tablet olarak bulunmuş olup Istanbul Arkeoloji
Müzesinde sergilenmektedir.
![Page 9: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/9.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Dört Kitaplığın Yok olması
• İnsanlık bilim ve kültür
tarihi, yüzyıllar önce üç ünlü
kütüphanenin yok olması
sonucunda bir daha yerine
getirilmesi imkansız büyük
kayıplara uğramıştır.
• Bunlar Bağdat, Buhara ve
İskenderiye kütüphaneleridir.
• Zenginlikleri ile rakip idiler bu
kitaplıklar birbirlerine.
![Page 10: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/10.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Bergama kağıdı (Pergamum-parşömen kağıdı)
• İnsanoğlu, dağlara, taşlara yazdı. Sonra Mısır'da yetişen papirüs yaprağı kağıt gibi kullanıldı.
• Daha sonra, keçi derisi ıslah edilerek kağıt haline getirildi.
• Bergama'da, Pergamum kağıdı, Bergama kağıdıdır, parşömen denilen lüks kağıdın atası.
![Page 11: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/11.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
İskenderiye Kütüphanesi
• İskenderiye Kütüphanesi‟nin macerası ise daha enterasandır.
• M.Ö. III. yüzyılda kurulmuş olan kütüphane, insanlık tarihinde meydana getirilmiş olan en önemli eserlerden biridir.
![Page 12: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/12.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
İskenderiye şehrinin gelişimi
• İskenderiye şehri M.Ö. 382 yılında, Makedonyalı İskender tarafından kurulmuştur. Onun ölümüyle imparatorluğun dağılışı sonunda kumandanlarından Lagus‟un oğlu Ptolemaeus‟un eline geçti. O da Mısır‟da krallığını ilan etti.
• Mısır‟da 300 yıl devam eden bu hanedanın ilk hükümdarı olup, 383 yılında 24 yaşında iken 24 yıl hüküm sürmüştür.
![Page 13: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/13.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
İskenderiye Kütüphanesi
• Eski kaynaklar, burada 900 bin cilt el yazması eserin
toplandığını kaydeder.
![Page 14: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/14.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Ptolemaeus
• Savaşı sevmezdi, hiçbir zaman ülkesinin sınırlarını
genişletmek hevesine kapılmadı. Kendisi daha çok bilim ve
edebiyata düşkündü.
• Mısırlılar‟ın gelenek ve göreneklerini, dinlerini
benimseyerek, halkın sevgisini kazandı.
• Eski kanunları, dini törenleri muhafaza etmekle
kalmayıp, eski Mısır hükümdarlarının lakabı olan Firavun
ünvanını aldı ve onları taklit ederek öz kızkardeşiyle evlendi.
![Page 15: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/15.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
İskenderiye - Lagus’un oğlu Ptolemaeus
• Bu yeni devletin merkezi İskenderiye şehriydi.
• Yeni firavun burayı baştanbaşa onarıp, genişleterek o devrin en meşhur başkenti haline getirdi.
• Burada meydana getirdiği en önemli eser ise müze ve buna bağlı olan kütüphane idi. Kurulması için saray civarında ve güzel bir yer seçildi.
![Page 16: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/16.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
İskenderiye kütüphanesi• Kütüphanedeki müzede o devirde bilinen bütün ülkelerdeki hayvan ve
bitkilerin bir örneği vardı. Ayrıca botanik bahçesi ve bir rasathane
bulunuyordu. Otopsi yoluyla insan vücudunun incelenmesi için bir anatomi
salonu açılmıştı. Bu bilim sitesinde
fizik, kimya, tıp, astronomi, matematik, felsefe, edebiyat, ve fizyoloji bilgileri
için evler yapılmıştı.
![Page 17: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/17.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
İskenderiye Kütüphanesi nasıl büyüdü
• İskenderiye Kütüphanesinin müdürü, bulabileceği her yazılı eseri alma
yetkisine sahipti. Mısır‟a giren her kitabın buraya götürülmesi mecburiyeti
vardı.
![Page 18: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/18.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
İskenderiye Kütüphanesi nasıl büyüdü
• Mısır‟a giren her kitabın buraya götürülmesi mecburiyeti
vardı. Kitabın burada bir nüshası çıkarılıp sahibine
verilir, kitabın aslı ise kütüphanede kalırdı.
![Page 19: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/19.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Kitap satın almak için yurt dışına gidilirdi
• Bir taraftan da yut dışına gönderilen memurlar, başka
ülkelerde buldukları kitapları satın alıp, getirirlerdi.
• Böylece, o zamana kadar birçok bilime ait dağınık halde ve
kaybolmaya mahkum durumda olan sayısız eser emin bir
yerde toplanmış olurdu.
![Page 20: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/20.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
İskenderiye Kütüphanesi
• Metinler, Mısır‟da bol bulunan papirüs adlı kamıştan elde edilen bir çeşit kâğıt olan papirüs üzerine yazılmıştı.
![Page 21: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/21.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Kitaplar (papirüs tomarı)
• Papirüs sayfaları birbirine eklenerek şerit hâline getiriliyor ve bir sopa
veya çomağa sarılarak saklanıyordu.
• Kitaplar (papirüs tomarı) imparatorluk devrinde olduğu gibi, üzerlerine
etiket konularak raflara yerleştirilmişti.
![Page 22: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/22.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
İskenderiye Kütüphanesi• Kütüphâne yalnızca Yunan edebiyatının eserlerini
değil, Akdeniz, Ortadoğu ve Hindistan‟daki çeşitli dillerden Yunancaya yapılmış tercümeleri de kapsıyordu.
• Kütüphânede tahminen 900.000 rulo olduğu sanılmaktadır. Sezar zamanında ise 700.000 rulo bulunmaktaydı.
![Page 23: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/23.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Bergama kitaplığı
• Doğu Roma'da hüküm süren, Mısırı da ele geçiren komutan Antuvan
(Antonius) Mısır Kraliçesi, Mısır'ın hakimi o güzel, büyük burunlu kadına
aşık oluverdi. Gönül bu ya. Ne yapacağı belli olmaz.
![Page 24: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/24.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Kraliçe Kleopatra- Antuvan• Kraliçe Kleopatra, cilve
yaptı, nazlandı, her kadın gibi aşığını üzdü. O üzüldükçe zevk aldı. Sonra onun aşkını sınamak geldi aklına. "Sen" dedi, Romalı kumandan Antuvan'a, "Beni yeterince sevmiyorsun. Sevgini kanıtlamanı istiyorum." "Dile benden ne dilersen!" dedi.
• Aşık Antuvan, gözü dönmüş Romalı "Senin için yapmayacağım fedakarlık yoktur. İste senin için canımı bile veririm." diye cevap verdi sevgilisine.
![Page 25: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/25.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Kraliçe Kleopatra- Antuvan• Kleopatra„nın cevabı şöyle:
• - "Canını ne yapayım ben. Senden istediğim küçük bir şey, Bergama kitaplığındaki kitapları istiyorum. Onları İskenderiye'ye gönder yeter bana. O zaman anlayacağım beni sevdiğini," dedi, uzun burunlu, kitapsever kraliçe.
• -"Emrin olur." dedi aşık komutan.
![Page 26: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/26.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Bergama kitaplığı
• Bergama kralı kitaba düşkündü. "Dünyanın en zengin
kitaplığı benim krallığımda olacak." diye tutturmuştu.
• Nerede kitap bulursa getirtiyordu Bergama'ya. Evlerdeki
kitapları bile zorla alıyor, krallık kitaplığına koyuyordu.
• O zamanlar, basımevleri yoktu. Matbaa makinesinin icadına
daha çok zaman vardı.
• O değerli el yazması kitaplarla doldu Bergama kitaplığı.
![Page 27: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/27.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Bergama kitaplığı
• Ve efendim, masal değil bu. Tarih böyle
söylüyor. 200.000 kitap göç eyledi Mısır'a.
Boşaldı Bergama kitaplığı...
![Page 28: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/28.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
İskenderiye Kütüphanesinin sonu
• 391 yılında Bizans‟ın Mısır Valisi Theophilos, İskenderiye‟de Mısır‟ın eski din mensuplarına ait Osiris tapınağının yeri olan bir arsayı, kilise inşa edilmesi için Hırıstiyanlar‟a verdi.
• Burada yapılacak kilisenin temel kazıları sırasında üzerinde eski dine ait yazılar bulunan bir taş çıktı.
• Hıristiyanlar bunu bir alay konusu yaptılar. Bu olay şehirde oldukça kalabalık halde bulunan putperestleri fena halde kızdırdı.
![Page 29: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/29.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
İskenderiye Kütüphanesinin yakılması
• İmparator I.Theodosius, valiye başka büyük şehirlere göre
putperestliğin İskenderiye‟de hala neden bu kadar canlı
olarak devam ettiğini sorunca, buna sebep olarak
İskenderiye Kütüphanesi‟nin eski putperestlik kültürünü
devam ettiren kitaplarını ileri sürdü.
• İmparator, bunun üzerine hepsinin yok edilmesini emretti.
• İskenderiye Kütüphanesi‟ndeki tüm eserler şehrin
hamamlarına dağıtılarak yaktırıldı ve böylece insanlık
tarihinin bu eşsiz bilim ve kültür hazinesi sonsuza kadar yok
oldu, dünyanın eski çağlarına ait pek çok değerli bilgi bir
daha elde edilmeyecek şekilde ortadan kalktı.
![Page 30: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/30.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
• Tevhid-i Tedrisat Kanunu, Tekke ve Zaviyelerin Kapatılması Hakkındaki Kanun, kütüphanelerin koleksiyon yönünden gelişmesine yardım eder. Cumhuriyet' ten sonra bütün kütüphaneler yeniden, Maarif Vekaleti'ne geçer. Daha sonra Başkent Ankara' da Millî Kütüphane' nin temelleri atılır. Millî Kütüphanenin kuruluşu Adnan Ötüken gibi bir değerin öncülüğünde gerçekleşir.
• Beyazıt Devlet Kütüphanesi'nin, İstanbul'un kültürel açıdan merkezî bir yerinde olması ve Türkiye 'de basılan tüm dokümanlardan birer adedinin kütüphanede saklanması, yerli ve yabancı çok sayıda okuyucunun akınına sebep olmaktadır.
YAZAN: MUSTAFA KEMAL YILMAZ
SESLENDİRENLER: ÖZGE ESİN(9-G) AYDENZİ AYDIN(11 FEN C)
Hilmi Fırat Anadolu Lisesi Kütüphanesi
![Page 31: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/31.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Efes Celsus Kitaplığı
• Anadolu'da, hemen şuracıkta, Kuşadası'na giderken Selçuk'tan sonra sol tarafta bir antik, ünlü bir kent var Efes.Efes‟te de bir antik kütüphane vardı. Adı Celsüs Kitaplığı.
• Kim Celsüs? Romanın Anadolu eyaleti valisi. Celsüs kitaplara değer veren bir vali idi. Ölünce oğlu Aquila geçti yerine. Vali oldu.
• Babasının anısına bir güzel kitaplık yaptırdı. Babasının gömülü olduğu taş mezarı da kitaplığın bodrumuna yerleştirdi.
• Şair ruhlu bir vali imiş Celsüs. Oğluna vasiyet etmiş. Mezarımın üzerine sabah güneşi gelsin, demiş.
•
![Page 32: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/32.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Efes Kitaplığı Girişi
• Kitaplığın mimarisi öylesine
düzenlenmiş ki, bugün bile valinin
mezarına sabah güneşi
düşmektedir.
• Çok güzel restore edildi.
• Çok görkemlidir bu kitaplık.
![Page 33: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/33.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Efes Kitaplığı
• Bu kitaplıkta da tam 12 000 el yazması kitap vardı. Efes büyük bir kültür, sanat, felsefe kenti idi. Elbet bir kitaplığı olacaktı.
![Page 34: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/34.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Buhara Kütüphanesi’dir
• Tarihte yok edilen ikinci büyük kütüphane Samanoğulları Devletine ait Buhara Kütüphanesi‟dir ve yok edilme sebebi ve yok eden çok ilginç bir kişidir.
• Samanoğulları; Horasan Maveraünnehir, Kirman, Cürcan, Rey ve Taberistan bölgelerini içine alan bir devlet kurmuşlardı.
![Page 35: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/35.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Buhara Kütüphanesi - İbni Sina
• Bu devletin hükümdarlarından Nasroğlu
Nuh, kendisine çok acı veren bir
hastalığa yakalanmış, ancak doktorlar bu
hastalığı tedavi edememişlerdi. O
dönemde şöhreti oldukça yaygın yeni ve
genç bir hekim tavsiye ettiler.
• Bu genç doktor İbn-i Sina idi. İbn-i Sina o
sırada henüz 17 yaşında idi ve dini ilimler
başta olmak üzere;
tıp, matematik, astronomi, fizik, kimya, tar
ih, felsefe gibi devrin bilinen tüm ilimlerini
ayrıca
Arapça, Farsça, Yunanca, Latince, Sürya
ni ve İbrani dillerini çok iyi bilen gerçek bir
dahiydi.
![Page 36: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/36.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Buhara Kütüphanesi - İbni Sina
• İbn-i Sina‟yı Samaoğulları
Devleti‟ne davet
ettiler, Nasroğlu Nuh‟u tedaviye
başladı ve çok kısa bir
zamanda iyileştirdi.
• Bunun karşılığında İbni Sina
para yerine, o sırada kendi
haline terk edilmiş ve kapalı
duran kütüphanenin Hafız-
Kütüp‟lüğünü, yani
müdürlüğünü
istemiş, Nuh, bunu hiç de
önemsemeyerek kabul etmiştir.
![Page 37: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/37.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Buhara Kütüphanesi - İbni Sina
• İbn-i Sina “Seyranü‟l Hikme” diye anılan bu kütüphaneye girdiği zaman, hakiki bir hazine ile karşılaştığını anladı. Burada her türlü bilime ait hiç duyulmamış tek nüsha sayısız kitap vardı.
![Page 38: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/38.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Bir Söylenti!!!
Buhara Kütüphanesi‟ni İbni Sina yaktı
• İbn-i Sina bunu fırsat bilip gece gündüz bunları
okudu, önemli gördüklerini ise ezberledi.
• Uzun bir süre kütüphaneden çıkmadan çalıştı notlar aldı.
Sonra bir gün kütüphane tamamen yandı.
• Böylece tüm bilgiler de İbni-i Sina‟ya kalmış oldu. İleride
yazacağı kitapların kaynakları bilinmeyip, hepsinin kendi
bilgisi olduğunun sanılması için Seyvanü‟l Hikme‟yi İbn-i
Sina‟nın bizzat kendisinin yaktığı ve bu büyük bilgi ve kültür
hazinesini yok ettiği söylenmiştir.
![Page 39: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/39.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
İbni Sina’nın tıp kitabından bir sayfa
![Page 40: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/40.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Bağdat Kitaplığı
• 750-1258 yılları arasında
hüküm süren ve Abbasiler
devrinde, başta
Aristoteles, Platon ve Sokrates
olmak üzere eski Yunan
düşünürlerinin, Süryani
yazarlarının eserlerinin
Arapça‟ya çevrilmesiyle birlikte
çok parlak bir bilim ve kültür
hayatı doğmuş, Bağdat‟da
kültür, bilim ve felsefe ağırlıklı
eserlerle dolu dünyanın en
büyük kütüphanesi meydana
gelmiştir.
![Page 41: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/41.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Bağdat Kitaplığı
• Abbasiler devrine son veren Moğol Hakanı
Hülagü, Bağdat‟ı aldığında göçebe kültürünün
içgüdüsel davranışı ile ilk olarak Bağdat
Kütüphanesi‟ndeki tüm eserleri Dicle nehrine
atarak yok etmiştir.
• Hepsi el yazması olan kitapların
mürekkeplerinin, Dicle‟nin sularının haftalarca
bulanık akmasına yol açtığı bilinmektedir.
![Page 42: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/42.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Gütenberg ve matbaa
• Gütenberg ve ilk baskı kitap olan incilin basılması (1456)
![Page 43: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/43.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Gütenberg ve matbaa
![Page 44: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/44.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Seri kitap basımı
![Page 45: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/45.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Türklerde Kütüphaneciliğin Tarihçesi
• Yurdumuzda devlet eliyle kurulan ilk kütüphanemiz; eskilerle
yabancıların "Kütüphane-Millî, Kütüphane-i Umum-î" ve
en doğrusu, alnına yazılmış kitabesinden de anlaşılacağı
üzere "Kütüphane-i Umum-î Osmanî" yani bugünkü adıyla
"Beyazıt Devlet Kütüphanesi" dir.
![Page 46: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/46.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Beyazıt Devlet Kütüphanesi
![Page 47: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/47.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Türkler kitaplıklara önem verirlerdi
• Kâğıda, yazı ve kitaba dolaysıyla okumaya büyük önem
veren atalarımızın daha Uygurlar zamanında kütüphaneler
kurduğunu biliyoruz.
• İlhanlılar' dan Büyük Selçuklu İmparatorluğu' na Anadolu
Selçukluları' na ve onlardan da Osmanlılara geçen Vakıf
kütüphane kurma geleneği, sadece kendi şartları ve
imkânları içinde oluşup, işleyen kuruluşların da memleket
kültürüne pek çok hizmetlerde bulunmasına vesile olmuştur.
![Page 48: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/48.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Osmanlılar kütüphanelere önem verirlerdi
• Özellikle Osmanlı Devleti' nin gerek yükselme ve gerekse bunu takip eden devirlerinde imparatorluğun muhtelif yerlerinde başta Fatih Sultan Mehmed, Kanunî Sultan Süleyman, II. Mahmud, III. Ahmed, I. Hamid, III. Mustafa, Valide Sultanlardan Esmihan Sultan, Nurbani Sultan, Pertevniyal Valide Sultan, Sadrazamlardan Köprülü Mehmed Paşa, Koca Ragıp Paşa, Nevşehirli Damat İbrahim Paşa, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Şehit Ali Paşa, Kılıç Ali Paşa ile Darüssade Ağaları Hacı Beşir Ağa, Mehmed Ağa, Şeyhülislamlar Feyzullah Efendi, Arif Efendi, Esat Efendi ile ricali devletten reisülküttap Mustafa Efendi ve Selim Ağa' nın kurduğu kütüphanelerden başka, Aziz Mahmud Hüdai Efendi ve Halet Efendi' nin kurduğu tekke kütüphaneleri Topkapı ve Yıldız Saraylarında kurulan saray kütüphanelerini görüyoruz.
![Page 49: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/49.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Sultan Ahmet Kütüphanesi
![Page 50: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/50.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Kütüphenedeki el yazması kitaplar
![Page 51: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/51.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
• Kütüphaneler, diğer okul vb. müesseselerle birlikte, 1826 yılında vakıf müesseseleriyle ilgili bakanlık olan Evkaf Nezareti' nin kuruluşuna kadar, kendi özel vakfiyelerindeki hükümlere göre idare edildiler.
Süleymaniye Kütüphanesi
![Page 52: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/52.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Köprülü kütüphanesi
![Page 53: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/53.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Memlekette nahiyelere kadar kütüphaneler
kurulmalıdır
• Maarif Nazırı Mustafa Paşa gibi müteşebbis bir eğitimci ve
daha o yıllarda, "Memlekette nahiyelere kadar kütüphaneler
kurulmalıdır." diyen Sadrazam Said Paşa ve bu
kütüphanenin kuruluşuna ayrıca şahsî bütçesinden katkıda
bulunacak kadar cömert olan Padişah, Sultan II. Abdulhamid
Beyazıt Kütüphanesinin kuruluş kararının tatbikinde etkili
olmuşlardır. 1913 yılında kütüphaneler tekrar Evkaf Nezareti'
ne bağlandığı halde Beyazıt Kütüphanesi tek başına Maarif
Nezareti' nde kalır.
![Page 54: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/54.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Vakıf kütüphaneleri
yerine, devlet kütüphaneleri
• Ancak, Maarif Nezareti kurulunca, bu müesseseler Evkaf' tan
Maarif' e geçmişlerdir. 1869 yılında yürürlüğe konulan
"Maarif-i Umumiye Nizamnamesi" nin arkasından 1881' de
"Kütüphanelerin Suret-i Tesisi ve Usul-i İdaresi" ne dair
talimatname çıkar. Vakıf kütüphaneler yerine, artık devlet
tarafından konuya el atıldığını görürüz. Hattâ bu
anlayışı, daha geriye de götürebiliriz.
![Page 55: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/55.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Eşekli Kütüphane
• Yıl 1943. Genç Mustafa‟nın tayini kütüphaneci olarak Ürgüp Tahsin Ağa Kütüphanesi‟ne çıkar. Bizimki kütüphanede heyecanla okurları bekler; bir gün olur, beş gün olur, gelen giden yok. Etraftakilerle konuşur, herkese anlatır: “Bakın kütüphane bomboş duruyor, gelin kitap okuyun.” Gelen giden olmaz. Amirlerine durumu bildirir.
– Kardeşim otur oturduğun yerde, maaşını düzenli alıyon mu, almıyon mu?– Alıyorum.
– Eee, o zaman ne karıştırıyon ortalığı, gelen giden olsa maaşın mı artacak? Başına daha fazla bela alacan, o kütüphaneye yıllardır kimse gelmez zaten.
23 yaşındaki genç memur “Ne yapayım, ne yapayım?” diye düşünür durur. Sonunda aklına bir fikir gelir, eşine söyler. Eşi önce “Deli misin bey?” der, ama kocasının bir şeyler üretme, işe yarama çabasını yakından görünce fikri kabullenir.
O dönem devletteki amirleri nin çıkardığı tüm engellerin tek tek, binbir güçlükle üstesinden gelir. Çünkü o zaman da şimdiki gibi, “Aman bir şey yapmayalım da başımıza bir iş gelmesin. Çalışsan da aynı maaş, çalışmasan da“ zihniyeti aynen var.
![Page 56: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/56.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Eşekli Kütüphane
• Kaymakamı zorlukla ikna eder ve bir eşek alır. İki tane de
sandık yaptırır. İki sandığa, kalınlığına göre 180-200 kitap
sığar. Sandıkların üstüne “Kitap İade Sandığı” yazar.
Kitapları eşeğe yükler ve köy köy gezmeye başlar.
![Page 57: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/57.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Eşekli Kütüphaneci
• Kütüphaneye de bir yazı asar: “Sadece Pazartesi ve Cuma
günleri açıyoruz.” Köydeki çocuklar şaşırır. Eşeğe bir sürü
kitap yüklemiş bir amca, o gariban çocukların küçücük
ellerine kitapları verir. Düşünün, Noel Baba gibi. Noel Baba
yalan, Mustafa Amca ise gerçek. Geyikler yerine eşeği var.
Eşek de daha gerçek, Mustafa Amca da.
•
![Page 58: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/58.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
• “Çocuklar bunları okuyun, aranızda da değişin. On beş gün
sonra aynı gün gelip alacağım. Aman yıpratmayın, diğer
köylerdeki arkadaşlarınız da okuyacak” der.
![Page 59: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/59.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Eşekli Kütüphaneci ve çocuklar
• Mustafa artık Ürgüp‟teki kütüphanede bir iki gün
durmakta, diğer günler eşeği Yüksel‟le köy köy gezmektedir.
Köylerdeki çocuklar Eşekli Kütüphaneciyi her seferinde
alkışlarla karşılarlar. Kalpleri küt küt atar heyecandan, sevinç
içinde yeni kitapları beklerler.
![Page 60: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/60.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Eşekli Kütüphaneci ve kadınlar
• Mustafa Amca„nın ünü etrafa yayılır. Diğer devlet memurları
makam odalarında sıcak sıcak oturup iş
yapmazken, Mustafa‟nın eşeği Yüksel yediği otu hepsinden
fazla hak etmektedir.
![Page 61: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/61.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Eşekli Kütüphane
• Zamanla insanlar kütüphaneye de gelmeye başlar. Mustafa
bakar ki kütüphaneye kadınlar hiç gelmiyor. Zenith ve
Singer‟e mektup yazar: “Bana dikiş makinesi
yollayın, firmanızın adını kütüphanenin girişine kocaman
yazayım“ der. Zenith dokuz tane, Singer bir tane dikiş
makinesi yollar.
•
![Page 62: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/62.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Kadınlara okuma günü
• Salı günlerini kadınlar günü yapar. Kumaşı alan kadın
kütüphaneye koşar. On makine yetmediği için sıra oluşur.
Sırada bekleyen kadınların eline birer kitap verir, beklerken
okusunlar diye. Okuma-yazma oranının düşüklüğünü
görünce halkevlerine okuma yazma kursları vermeye gider.
Halıcılık kursları başlatır, bölgede halıcılığı canlandırır. Bu
arada valilik Mustafa hakkında dava açar, “kendi görev
tanımı dışında davranıyor” diye. 50 yaşına gelen Mustafa
Amca baskıyla emekli edilir.
![Page 63: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/63.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Heykeli dikildi
• Mustafa Amca köylüler arasında efsane olur, yıllar geçtikçe
köylerdeki çocuklarda okuma aşkı yerleşir. 2005 yılında
Mustafa Amca vefat eder.
• Tüm Kapadokya çok üzülür, aralarında toplanırlar. Ürgüp‟e
Eşekli Kütüphaneci Mustafa Güzelgöz ve eşeğinin heykelini
dikerler.
• Bakın Nevşehir‟den ve bu ülkeden nice
müdür, amir, vali, bürokrat, milletvekili, politikacı geçti;
binlercesinin adını kimse hatırlamaz ama Mustafa Güzelgöz
ve eşeğinin heykeli var.
![Page 64: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/64.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Kütüphanenin Önemi Eşekli Gezici
Kütüphaneyle Anlatıldı
• Erzincan'da Kütüphanecilik Haftası kutlamaları, ilginç bir açılış törenine sahne oldu.
• 1950'li yıllarda Nevşehir'in Ürgüp bölgesinde kütüphaneci Mustafa Güzelgöz, 'Eşekli Kütüphanecilik' sayesinde 36 köye eşek üzerinden kitap dağıtımı yapmış ve bu davranıştan dolayı çeşitli ödüller alarak, 'Eşekle Gelen Aydınlık' isimli kitap yayımlanmıştı.
![Page 65: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/65.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Kütüphanenin Önemi Eşekli Gezici
Kütüphaneyle Anlatıldı
• Bu olaydan esinlenen Zekir Müşir Paşa İlköğretim Okulu
idaresi, eşek bularak o yıllarda imkânsızlıklara rağmen
verilen kütüphanecilik hizmetini öğrencilere yaşatabilmek için
temsili canlandırma yaptırdı. Yapılan temsili
canlandırmada, karşılarında eşek üzerindeki gezici
kütüphaneyi gören öğrenciler şaşkınlıklarına gizleyemedi ve
uzun süre eşeği ve müstahdemi alkışladı.
![Page 66: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/66.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Mustafa Amca
![Page 67: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/67.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Günümüz kütüphaneleri
![Page 68: Ilk kutuphaneler](https://reader030.vdocuments.site/reader030/viewer/2022013102/559a60331a28abd71d8b4783/html5/thumbnails/68.jpg)
Prof.Dr. İbrahim USLU
Süleymen Demirel Üniversitesi