Areal je deo teritorije ili akvatorije koji zauzima neki takson. U zoogeografiji postoje različita tumačenja areala, a posebno u slučaju migratornih životinja, tako da neki autori pod arealom tih vrsta smatraju samo onaj deo teri/akvatorije u okviru koga se one razmnožavaju.

Areal je dinamični prostorno-vremenski entitet i predstavlja površinu optimalnog odgovora vrste na kontinuirano prostorno-vremensko variranje uslova sredine.

Dinamika areala smreke Vrsta Picea abies je u vreme poslednjeg perioda glacijacije imala areal koji je zahvatao veći deo južne i celu srednju Evropu. Nakon povlačenja ledene kalote, areal se povukao na sever, a manji delovi areala su se zadržali na visokim planinama južne i srednje Evrope (Alpi, Karpati, balkanske planine).

Vrste se na različite načine adaptiraju dinamičnim promenama sredine. Te adaptacije obuhvataju genetičku varijabilnost i adaptibilnost, fiziološku fleksibilnost, anatomska i morfološka prilagođavanja, osobine ponašanja koje omogućavaju brzu ili regularnu disperziju ili migraciju, hibernaciju, kao i osobine ekologije vrste koje uslovljavaju verovatnoću preživljavanja (reprodukcioni potencijal, dugovečnost, diapauza, itd.) i adaptibilnost na različitu strukturu zajednice.

Dijapauza kod kengura

Hibernacija polarnog medveda

Adansonia digitata

Iako bi se areali mogli predstaviti kao široke skale površina optimalnih odgovora zavisne od abiotičkih faktora, interakcije između vrsta kao biotički faktori takođe imaju značajan uticaj na formiranje i menjanje areala. Poseban uticaj na dinamiku areala mnogih vrsta ima antropogeni faktor.

Promena areala vrste Panthera tigris

Areal vrste Leptinotarsa decemlineata se proširio širenjem areala krompira

Areal taksona se određuje na osnovu svih poznatih podataka o njegovoj distribuciji nanošenjem tačaka određenih geografskim koordinatama na kartu. Periferne tačke na karti određuju granicu areala.

Tačkasti (punktuirajući) metod kartiranja areala podrazumeva prikazivanje rasprostranjenja

pomoću tačaka. Na ovako prikazanom arealu se jasno vidi gde je gustina

areala veća (obično je u centru areala najveća), a gde manja (obično

je na periferiji areala najmanja).

Konturni metod kartiranja areala podrazumeva spajanje graničnih

tačaka rasprostranjenja.

Kombinovani metod predstavlja prikazivanje rasprostranjenja tačkama i graničnom linijom.

Postoji nekoliko metoda za izradu areal karata: tačkasti (punktuirajući),

konturni i kombinovani.

Kartiranje areala se može izvršiti i nanošenjem podataka o rasprostranjenju na UTM (Universal Transversal Mercator) karte.

UTM koordinatni sistem baziran je na mreži koja deli površinu Zemlje između 80° južne i 84° severne geografske širine na 60 zona koje zahvataju 6° geografske dužine koje se označavju brojevima od 1 do 60. Od Ekvatora ka polovima ove zone su podeljene na segmente od po 8° geografske širine koji se označavaju slovima.

Srbija se nalazi u UTM zoni 34, izmenu 18° i 24° istočne geografske dužine, i segmentu T između 40° i 48° severne geografske širine, odnosno u UTM segmentu 34T. U praksi se retko koriste kvadranti koji se dobijaju na ovaj način, već se za preciznije pozicioniranje koriste kvadranti manjih razmera.

Svaki UTM segmenat je dalje podeljen na kvadrate veličine 100 x 100 km koji se označavaju pomoću 2 alfabetska karaktera gde prvi definiše geografsku širinu (segmenti na x osi koji se menjaju po kolonama), a drugi geografsku dužinu (segmenti na y osi koji se menjaju po redovima). U cilju još preciznijeg pozicioniranja podatka ovi kvadrati se mogu podeliti na kvadrate 10 x 10 km koji se označavaju pomoću 2 numerička karaktera gde prvi, kao i u slučaju kvadrata 100 x 100 km označava istočnu, s drugi severnu lokaciju. Numeracija kvadrata 10 x10 km kreće od donjeg levog ugla kvadrata 100 x100 km i brojeva 00.

U Evropi se koristi sistem CGRS (Common European Chorological Grid Reference System) kod kojeg su kvadranti 100 x 100 podeljeni na po četiri kvadranta 50 x 50 km, koji se označavaju pomoću brojeva 1-4.

Kako to izgleda na konkretnom primeru? Vrsta Stachys milani (Lamiaceae) je u Srbiji pronađena u Lalinačkoj slatini nedaleko od Niša. Geografske koordinate lokaliteta su N 43o20’42.44” i E 21o44’44.72”. Položaj vrste na UTM mreži: 100x100 EN 50x50 EN 3 10x10 EN 69

Statistički je pokazano da intezitet vrste, odnosno njena gustina i brojnost, nije isti u svim delovima areala. Najčešće opada od centra areala ka granicama areala.

Individue vrste na granicama areala mogu da imaju smanjenu vitalnost u odnosu na individue u centru areala.

Kompaktan areal predstavlja jednu celovitu površinu koju zauzima neka

vrsta.

Deo areala koji se nalazi izvan osnovnog kontinuiranog areala i zauzima znatno

manju površinu naziva se eksklava.

Tilia cordata

Pinus nigra

Dusjunktan areal predstavlja više odvojenih površina u okviru kojih je

rasprostranjena neka vrsta.

Trakasti areal je poseban tip areala, kod kojih su vrste rasprostranjene na površinama u obliku traka. Ovakav tip

areala se javlja u rečnim dolinama.

Vrste uglavnom imaju areale srednje veličine, ali se često sreću i mali areali, dok su veliki areali uglavnom retki. Willis (1922) je interpretirao ovu varijabilnost u veličini areala u svetlu starosti vrsta. Odnosno, ako su sve druge karakteristike između vrsta iste, mlađe vrste imaju male areale, a starije velike areale.

Jedan od načina objašnjavanja veličine areala jeste da eurivalentne vrste odnosno vrste sa velikom ekološkom tolerantnošću imaju geografski velike areale, dok vrste sa uskom tolerantnošću imaju male areale.

Ukoliko pogledamo karte rasprostranjenja vrsta roda Vanessa možemo da vidimo da vrsta Vanessa cardui ima veliki areal koji zahvata gotovo sve kontinente, ...

Vanessa cardui

Vrste velikih areala koji zahvataju sve ili gotovo sve kontinente nazivaju se kosmopoliti.

...dok vrsta Vanessa apolo ima srednji areal koji zahvata čitavu severnu hemisferu.

Vanessa apolo

Vrste čiji areali zahvataju severnu hemisferu imaju holarktički tip rasprostranjenja.

Pseudochazara euxina

Vrste koje imaju male areale nazivaju se endemiti. Neoendemiti predstavljaju mlade vrste koje nisu imale vremena da se rašire, dok paleoendemiti predstavljaju stare vrste koje su na ivici izumiranja.

Paleoendemiti se često nazivaju i endemoreliokti.

Paleoendemiti iz familije Gesneriaceae u Evropi