- 93

IL-BNIEDEM FID-DINJA

Ahna nigu gewwa d-dinja B1a ma nahsbu u la nitkellmu, Xinhi d-dinja izda nagharfu U bil-biki Iilha nsellmu.

Hi tghidilna: "Uliedi, minni Ser ikollkom biss tahbit; Toqoghdux tistennew hena, Jien ma fini I-ebda gid".

Qabel jibda t-tahbit taghna Ahna nhabbtu missier w omm, Dak irid j ahseb ghalina Biex fix-xaba' lilna jzomm;

W omrnna wara Ii halibha Tkun bil-hniena lilna tat, Bina jkollha tibqa' mhabbta Ghax bla ghaqal u bla q'ghad.

S'akemm ghaqaI ma jigina Fiz-zghurija mhennijin Ahna nibqghu: kemm indumu? Malajr .iaqghu fuqna s-snin.

U ibda thabat! fqir u ghani Ghalik hen a ~z.ied rna hemmx: Din hi l-ligi - Ghandu jbati Kull min jimxi taht ix-xemx.

Liema bniedem qatt fid-dinja Xinhu I-hen a jista' jghid? Nara lili u '1 haddiehor ... Kulhadd ghandu xi tahbit.

Min qaI hen a l-ewwel darba Ma qalux ghax jaf xinhu; Xebbhu f'rasn, xtieqn f'qalbu Izda qatt ma garrbu hu.

-94 -

IZ-ZGHUZIJA

L-isban bicca tal najjitna, Kif ignidu, hi z-zgnuzija, Gnax sannitna, gnax nilitna Fiha tikber, tienu qies;

Izda hena, izda sbunija Ma fihiex kemm tgnid in-nies.

Hekk kif f'wiccna tidh~r tibda Xi turija l'anna kbirna, Il-qalb tagnna tnoss xi gibda, U tkarkarna fejn hi trid:

Deni jitla' gnal sidirna, Li bla ghaqal nahsbuh gid.

Xi daqsxejn ta' mhabba fina Hawn titwieled, Ii bil-hlewwa Naraw anna Ii thennina, X'jigi minnha rna nahsbux;

Gnomi, meta tidhol sewwa, Mlief tanbit rna naqilgnux.

Izjed nikbru u jahtigilna Nibdew nansbu ghall-hobz tag'hna, L-akbar nsieb illi jaslilna Huwa da' u rna jhalliniex,

Ghaliex min ikun jitmagnna Id gol-onra rna jridniex.

Tal-idejn, tal-monn xi gnelma Niesna trakhom iqabbduna, Tal-imrar nixorbu l-ilma Sakemm niendu xi tagnlim;

L-imgnallmin meta jernuna Ma jkollniex nref Xi tilqim.

- 95-

Henjin ahna jekk f'xi drawwa Iz-zghuzija rna gebitna; Tad-drawwiet il-hziena l--qawwa Naraw tigbed bosta whud:

IIl-hzunija wisq ghalbitna U Sa z-zghir biha rnenud.

Bl-ebda ghaqal rnonhna rntajjar Tgnid in-nies illi tarana; Ah, kernrn drabi gewwa rnghajjar Ikun fina rna nurux!

Lilna n-nies tahseb ferhana U x'joqtolna. rna jafux.

Ghalaqt harnsa u ghoxrin sena Jiena irnrnela fiz-zgnuzija, IZda fejn u fejn hu I-hena? Min jurini tieghu t-triq?

Hernrn, tahbit kienet ghalija, Li naqbi·zha fis nixtieq.

IZ-ZGlIURIJA

o zrnien helu, kif ghaddejtli, zrnien ta' meta kont bla htija! It-tifkira biss hallejtli Biex il-ghira nhoss ghalik:

lint rna targa' izjed ghalija, U sal-rnewt indurn nibkik.

La tahbit, la hsieb ghall-hajja Flz-zghurija rna jghabbina, Ma tnikkitna l-ebda grajja, L-ebda ghali, l-ebda hernrn;

Kollox ward ikun ghalina, Xewk ghal qlubna rna jkunx hemm.

- 96-

koHu wiehed jidlam, jisbah, X'inhu HUm ebda ma nfittxu, Nittennew l-ghada jkun isbah. Bla ma nahsbu x'jista' jsiI';

Ghal kull xejn tarana nziggu, Ghal kull haga qalbna ttir.

Sajf u xltwa fiz-zghurija Il-qalb dejjem hienja iiommha, Tghaddi fuqna x-xemx qawwija, Jew tal-kesha jghaddi 1'-1'ih ...

Ma jiksirna bard la ghomma, U kull zmien naraw sabih.

Iida x'hag;a! fiz-zghurija Ma nintebhu xejn bil-hena Li bih qalbna tkun mimFja, Ma naghal'fu deni u gid:

Wal'a l-el'batax-n sena Dik il-hajja kieku trid.

o zmien helu, ghax bis-serqa Tghaddi w tmul' bla hadd ma jsibek? Bhala lehha minn' ta' berqa Ghaddejt fuqi u gejt mehud:

Li kont nista' nel'ga' ngibek Kieku fik irrid immut.

IS-SENA L-GDIDA

IS-Sella l-gdida dahlet; AHa j tina Illi tajjeb sal-ahhal' intemmuha, U l-hena nitolbuh illi .iurina Sabiex mill-isbah snin ahna nghodduha.

Ikun ghamilna fejda u gid ghalina Biex bil-qalb kollha fi-ahhal' inbel'kuha; Biss ghamil tajjeb jidhel' dejjem fina, Mn'idejn Ana kull haga wkoll nehduha.

- 97-

Qawwa I-marid, sabaI' il-fqir, u sliema Ikollu I-bahn biex il beltu jara, Il-ghonja dawl, u xoghol il-haddiema.

Bhal ahwa n:eqfu ma' xuIxin, kif Alla Jitlob mill-bniedem, mimlijin bil-hrara Wiehed ghal iehor, kif miktub Hu halla.

L-ARMLA

Bil-hemm, bil-b!ki d-dinja wisq mimlija. Ghodwa ma tisbah Ii ina jikbi hadd, Kif kulljum rrara jien, u drabi fija.

Daqqa dak, daqqa dak. izda kuIhadd Kellu, ghandu, jo jkollu jwagga' qalbu, U hadd ma jghid - "Ma bkejt, ma niblq qatt".

Min dak I-hemm, min dak I-ugigh isallbn, Hieni min jista' fis jehles minn hemmu, U fih ma jibqa' sakemm wisq ignallbu.

Fost I-akbal' weggha I qalb Ii nistghu nsemnm, Jien nara meta r-ragel titief mara Li kienet biss titghajjex b'ghaTqu n demmu.

Dit-telfa hi wisq, Ii minnha jigi wara Hu haga trieghed; omm fqirll, miskina ..... . Fuq uredha min qatt jista' jsabbarha! ..... .

Jekk Ana ma jharisx harsa hanina Fuqha mis-serna, hadd ma jkun ghaliha, U x'inhu I-akbar hemrn l-armla turina.

Tara kulhadd iwarrab u jhalliha, Dawk Ii dari ta' gewwa Ikoll jitbieghdu. U sahansitra niesha I-g'enb tat\ha.

Jista' jkun, dawn ghall-ewwel lilha jqieghdu F'xi tama, izda ftit ftit jibdew jerhuha, U jonqsu f'qasil' zrnien m'nn kull ma weghdu,

- 98~

B'xi kliem U-barranin biss iserrhuha; H-ghonja tittamaha, u l-kbarat Mitlubin ghal xi farag', ma jaghtuha,

Xinhu Ii trid min-nies qatt ma tkun rat Ghadha l-imsejkna, u gg'arrab il-misthija, Li gg;ib fil-qalb ugigh hi ma jinghad,

Ghal uliedha bla g'id bla snien b1a ht~ja Thabrek sabiex fil-gu'n lilhom ll1a tara, U kemm tista' tbeghidhom mit-tbatija,

Tikber go qalbha ghal uliedha I-hrara, Ghax tiehu s-sehem Ii ghalihom kellu Missierhom, qabel lilha ,grat il-hsara.

U t-tfal f'idejha biss ruhhom iwellu, Ma jgharfux fid-dinja ebda ghajr lilha: B'xi farag minnha biss huma jibtellu.

Uh, ghal qaIb l··armla kemm, kemm hi qalila, Xhin trid uhidha tahseb ghall-iltiema, U ghal wisq htegijiet nuqqas jigilha!

U jekk ghall-hobz it-tfal tibki quddiemha! U jekk ilhamhom jldher?",,' 0 Mulejja, Int ghixt fid-dinja fqir, int isma kliemha!

Niskot, ghaliex id-dmugh wasal f'ghajnejja.

IZ-ZAGHZUGH U X-XIH

zaghZugh lix-xih: - "Li kont felhan kemm meI'hi, Kieku kont ittih xebgha lil Sansun".

U lilu x-xih: - "Li kellek gherf kemm bluha, kieku eghrefint bil-wisq minn Salamun".

Ma ghandna qatt niddiehku Bix-xjuh li xejn ma tfittxna, Ghaliex wisq drabi jigTi Li d-dahka tibqa' f'wiccna.

- 99-

BIDU MALTA U GENSHA Minn xhin AlIa d -dinj a halaq Bl-igbla ghaliha u l-ilmijiet Ilha Malta, Ii bhal kewkba Donna waqghet mis-smewwiet.

Qabel l-ilma d-dinja gharraq Malta kienet mal-art kbira, Qawwet I-ilma din I-art forqot, Malta nghazlet u sfat gzira.

Ghadda z-zmien, minn r,igel bniedem Baqghet Malta bla mirfusa, Biss ix-xemx kienet izzurha. Biss il-bahar kien ibusha.

Hemm min jikteb illi f'Malta Gens il-gganti l-ewwel dam, Nies b)ghajn wahda: xej' rna nemmen, Ma rridx nimxi gewwa d-dlam.

Ftit Feni6i hallew bliethom U bejn serna u ilma ghabu; Nies qalbiena, nies bahrih Resqu f'art, u '1 Malta sabu.

Fuqha nizlu u gharrkobbtejhom I·zzew hajr lix-Xemx Allahom; Raw Ii I-art sabiha u tajba, Li jzommuha mala.ir tahom.

Baqghu fuqha, I-art bdew jahdmu Li qamh tathom u haxix; U b'hekk Malta lilhom qaIet: Ja FeniCi, thallunix!

Qaghdu zmien u lilha ghanu Bil-gherf taghhom, bid-dirghaj', Fi ft~t snin imtliet il-g~ira B'elf bejjiegh u b'elf raghaL

Kienu n-nies Ii lUna gennsu Il-Feni6i qalbenin; Min ilumni jekk inxandar L'ahna mlnnhom imnisslin -

-100 -

U nixbhuhom? .. nies haddiema Nies hawtieia 'I gensna bdew, U I-Maltin mad-dinja kollha Ghal da1-hwejjeg jissemmew.

TIFHIRA LIL MALTA

lnt sabiha, 0 Malta taghna! Mhux ghax Malti nfahhrek jien; lssemmik id-dinja kollha, Maghruf gmielek kullimkien.

lmghottija bl-isbah sema, L-oghna dawl ix-xemx tatik, Ma xxawtekx, bil-hiewwa ssahhnek, Gid iggiblek u tqawwik.

Fik il-bard Iil hadd ma jikser, Meta x-xemx tghaddilek bghid, Ma jigix inhar tul sena Illi ma jsahhnekx xi ftit.

U I-art tieghek kull ma taghmel KoHu tajjeb, kolIu bnin; Gewwa bliethom il-frott tieghek Jixtequh wisq barranin.

Illi l-gid bil-wisq tatina (*) Qaluh fi-ibghad zmenijiet; F]li taghti ghud Ii zghira Tisboq i1 bosta artijiet.

B'kull tifhir, 0 Gzira mbierka, Il-ghorrief semmewk, kltbuk; Ghal insig idejn uliedek (t) Elfejn sena ilu fahhruk.

Liema haga Ii fik tinbet Tieba u benna ma turix? Il-laringa, il-frawla tieghek Min fid-dinja ma jsemmix?

(*) FertiJis est Melite, sterili vicilJ[t COiiFae - Q"vi€!. t cicero: In Yerrem, 4.

-lfH--

U x'inghid mill-ghasel tieghek, Liema bniedem ma jfahhrux? Jekk iduru d-dinja kollha Ohla minnu ma jsibux.

Fik il--qronfia, fik U-warda Biex thawwilhom l-angIi giet; Imkien g;mielhom, imkien bhalhom, Fihom riha tas-smewwiet.

Gewwa fik, 0 Gzira taghna, Hlief il-hlewwa ma tidhirx; U kif Ie, jekk ismek, ismek Mlief il-ghasel ma jfissirx? .....

IL-PORT TA' MALTA Fost il-hwejjeg sbieh Ii ghandna Ghandna l-Port bil--wisq imfahhar; Mhux ghal xej' tara l·-barrani Li ghal gmielu jibqa' msahhar.

Mill-iswar li lilu jdawru Ma tikxifin kullimkien; GO fih tara bhala dghajjes L-isbah, l··ikbar, l-aqwa gfien.

Tnl n wisa' u ilma ghali Fih kemm trid u kemm tixtieq, Sa minn barra tasal gewwa Tista' tghid l-ixxabba' t-triq.

aewwa fih ghad li Port wiehed Inti tara erba' dahliet, Li jghodduhom fi bliet ohra Sa mUHsbah portijiet..

L-oghla swar, l-izjed qawwija aewwa nofshom ighalquh, Jekk xi ghadu jrid fih jidhol. Minn wisq bghld huma jzommuh.

Ara x'dell til-bahar waqqgt1u Ta' Sant'Anglu l-gholja swar, Malli jersqu taht hitanek, o Sant'Anglu, g-gfien lil-kbar!

-102-

• Dwar I-elf sena ilhom mibnija U mfahhrin dawk il-hitan; Meta nbnew l-Ewropa kollha Ma kelliex kastell bhal dan.

F'nofs il-Port Sant'Anglu l-qawwi Bhala ggant li jindukrah; Ir-Rikazli 1 barra minnu Sabih qawwl wkoll tarah.

]\:1a nsemmix ebda gmiel ieho1'. Li f'dal-Port jien nista' nsib: Izda Ie sbuhija kbira Xi haga ohra Uu ggib.

Hu sabih, izda gmiel izjed U izjed zina min jatih? .. Huma g-gfien tal-Ingilterra Meta jkunu gewwa fih.

Lejhom hares, lilhom tara, Bhala slaten minn tal-bahar, Tghid ikollok: "L-Ing.nter1'a Tassew ghandha biex tiftahar".

Tara d:ehla l-"Queen Victoria" Donnu I-Port fe1'han jilqaghha; Hi ft' gmiel, u zzidlu zina U hu jkabbar il-g;miel taghha.

Tar~l. Gifen minnu hiereg Taht il-qlugh bOjod hamiema, Ilma I-Port quddiemu jilg'hab U tisthajlu jtih is-sliema.

Go dal-Port ig-gfien qawwija Ta' Vitto1'ja Oi thennina!) Go dal-Port minn mindu dahlu Alla laqqa' l-gmiel maz-zina.

-103 -

TAS-SLIEMA

Art imzejna bit-thennija o tas-Sliema, narak jien: Fik il-ferh, l-imbierek hena Nara jghammar kullimkien.

Fejn il-ghorof dari jidhru Tal-imsejken, tas-sajjied, Illum bini mqejjes jidher Bis-sbuhija tal-ibliet.

Gonna u bahar, 0 zewg hwejjeg Mixteq in minn bosta nies! Sbieh il-gonna, ihenni I-bahar, Ma fiimkien kemm huma gheziez!

Xatt il-bahar f'dawl il-qamar Tara j oqghod lil kulhadd, Min idoqq u min ighanni Genna jsil' tal'ah ix-Xatt.

U minn hawn, minn hinn, tismaghlek Ghana mqejjes fuq id-daqq, Illi I qaIbek ikabbarlek U jhennik ta' tabilhaqq.

Tisma' I-ghana tal-imhabba Li jnebbahlek it-tifkir~ Ta' xi zmien li fih biH~wienah Tal-imhabba kont ittir.

Tisma' Iehen koHn mbikki Ta' xi wahda mfx-xbejbiet Li ttawwallek fuq il-kordi ' Bl-akbar h1ewwa dal-kelmiet:

"L'lek ir-rlh iwassal* Il-kliem ta-' nal' l-imhabba; Ftakal' fi-ghajjat tal-bahar L-ngigh Ii f'qalbi tl'abba,

:,: "Yerrano a te snll'aura" Lucia di I,nmmennoor.

-IM-

X'hin tahseb Ii ghall-biki Tajt ruhi u ghat-tnehid. "Ual-hatem biki jg~bIek Y/hin thares lejn di' l-id!

"Lejn is-serna int ftaht il-gwienahi" Ruh mahbuba, kollok ,zina! Lejja hares b'ghajn hanina JitIa' hdejk min tighak kien!

Jekk il-qma tal-bnedmin Lilna giebet dana kollu ...... J ekk fl.-art konna mifruqin, Gos-sema nkunu fl.imkien!"

Kif thoss qaIbek tibki u toh1a Jekk f'dil-haga drabi wqajt, Jekk int kellek xi mahbuba Li ghall-ahhar darb a rajt.

Mhux n··ghana biss Ie tisma; Li jnebbahlek hsieb qalil, Tisma' wkoll bi hlewwa kbira Ta' thennija u ferh taqbil.

L-isbah daqq u l-isbah ghana Go tas-Sliema tisma' tmur; Fuq dik I-art mis-serna mbierka Tas-sajf gTanet jidhru x-xhur.

o tas-Sliema! dan il-hena Tati I dawk li jghammru fik; U billi in t thenni lilhom KUl1 fohrija jien naghtik.

- 105-

IS-SULTAN LA VALETTE

Lill-Belt Valletta

Belt ta' qalbi, binti helwa, Jien minn qabl'i qamt narak; Tagharfux il-rnissier tieghek Li rabbiek u l-barka tak?

Ghaliex gebla fik rna nara Illi xxebbah il-wiCc tieghi? Fi kburitek ghax insejtni? X'kant tkun int Ii rna kienx drieghi?

Jien ghalik (u tafu d-dinja) Jiena kant l-akbar Sult:ln, Jien ghalIejtek fuq bliet ohra.~ Jien libbistek il-hitan.

Min qatt kisrek minn x'hln jiena Lilek bnejt u qghadt go fik? Halli jghidu wlied l-Imhammed Li mitt darb a gew ghalik.

Huma gew u fuqek nzlu Ivrinn xi xtajta bghida mwarrba, Ma xhin r:edu ghalik jahbtu Hadu l-rnewt u grew ghall-harba,

Is-sejf tieghi rna kienx qieghed Fit-taqbida rnal-kefrin, Ghad Ii xaghri kien tajjara Kant quddiern il-quddernin.

Ta' San Gwann it-tajfa kallha Kienet rnleghi ccarcar demrnha, U fil-qatta l-u1~ed tieghek Bis-sjUf f'idhorn jien rajt hernrna,

U, AlIa jbierek! lierna hila II-Maltin nisa rna wrew? ..... Sa bit-trabi fuq dirghajhorn Ghat-taqbida maghna gew!

- 106-

Das-salib, l-imhabba tieghek, Kienu l-qawwa ta' dirghajja, U l-eghdewwa minn quddiemi Jien gerrejthom qtajja qtajja.

Dawk il-kiefra kienu jifhmu Li jehduk minn gewwa jdejja Xi hadd izda bis-sejf f'idu (Ma jidhirx) kien jinsab hdejja.

Kien San Pawl Ii lUek ghammed U fetahlek dak il-ktieb Li bih wemmnek kif Bin Alla Biex j irbahna fl-art ingieb.

U min sata' qatt jaghelbek Jekk San Pawl gO nofsna kien? Hu ghalik mis-serna qabez, U mill-art qbizt ghalik jien.

Ahna rbahna u n-Nofs Qamar Beka d-demm u mar jistrieh, Jien bqajt fik ferhan u hieni Bhal Sultan u bhal rebbieh.

LUek bgh;d ridt inzomm dejjem Minn kull deni, minn kull hemm, Ridt inzommok bhaia Knisja, Ma ridtx fik inxerred demm.

Ma n-Nofs Qamar ried ijassrek U l-Quran go fik igib, X'kelli naghmel jien m~ssierek Hlief bid-demm ingaghlu jghib?

Ghalkemm hdirnt ghalik, ja Binti; Ghal kemm kienet helwa I-hkima, Jien jidhirli Ii rna ghandha Tonqos fik ghalija l-qima.

F'bosta whud, ja Binti, tfakkar Madwar swarek lill-barrani, Ma 'k irid jara I-witt tieghi, Fejn tibaghtu biex jamni?

T!3-jtek gidi, tajtek gharqi, Tajtek demmi, u kullma fija, Biss nitlobok ghal dan koHu Tal-witt tieghi Xi turija.

-107 -

IS-SULTAN WIGNACOURT U L-MALTIN

(L-ewwel darb a ,tri rmiet il-gnajn til-Belt).

WIGNACOURT

Bl-oghla ferh jiena qaIbi mimlija, Ghax ferhana l-qalb taghkom qed nara; Oh! tal-hena x-xemx telghet ghalija, Ghal dil-Gzira ta' Pawlu I-han in.

L-ilma hu maghna! d'n kienet il-hrara Tieghi u taghkom, ja wliedi Maltin.

ilL-MAL TIIN

L-ilma gie, ghall-hniena t'Alla, U iss a lkoll bih nithennew, Safi u tajjeb bhala qalbek Li ftit slaten bhalha wrew.

Wignacourt, it-talb ta' qlubna Jekk int ghogbok smajt u hadt, Wignacourt, l-ise;rn kbir tieghek Gewwa Malta rna jmut qatt.

W£iGNACOURT

X'inhu I-hena tas-siaten Ii bhali Hlief il-gid tan-nies tag-hhom, ja wliedi? :!:<::lli nista' tarawni intom hali Ma' dil-Gzira, u rridilkom kull gid:

Biss ghalikom ta' qaIbi l-ewghiedi, Wignacourt ihennikom irid.

IL·MALTIN

Dak iI-hena Ii tridilna Quddiem AlIa tmur issib: Ghax hI as iehor rna jiswielu Min bhal tieghek qaIb igib.

Jekk dil-belt mill··kbir Valletta Giet mahluqa u minnu nbniet, IZda mghammda bl-il;rna minnek Nistghu nghidu Ii hi giet.

108 -

WIIGNACOURT

Is-salib illi f'sidri ngib jiena, Li ghalih hlift incarcar il demmi, Ma jghallimni hlief t~eba u hniena, U ghalhekk m'ghamilt zejjed jien xejn.

Lil Valletta l-Maltin ghandha ssemmi, Sultan bhalu ma jsibu f'elfejn.

IL·MAL TIN

lThennih Ana fis-sema Ghalli ghamel, ghalli ta, Qalbu tajba, qalbu kbira, Dak l'imissu s'issa ha.

Izda mieghu l-isem tieghek Ghandu jimxi fil-qarib; o Valletta, 0 Wignacourt, L-isem taghkom qatt ma jghib.

WllGNACOURT

'Ma nitlobkom tinsewx lil dawk kollha Lil ghall-]ma habirku wkoll mieghl, Maltin ghonja Ii gewni bil-folla Jaghmlu jdejhom ghan-nefqa tal-fius:

Ma rr:dx flus t'ebda hadd! bil··fius tieghi L-ilma rrid, u l-ghajn ninzel inbus.

IL-MA.LTIN

Kemm imhabba nistghu ngibu, Wignacourt, ghandna ghalik. Ghalli ghamilt fil-Gzira taghna Fis-smewwiet AHa jhennik!

Wignacourt, it-talb ta' q1ubna Jekk int ghogbok srnajt u hadt, Wignacourt, l-isem kbir tieghek aewwa Malta rna jrnut qatt.

-109 -

MANNARINO

Sturill rle; IJrischi fell/pi tl cbe sit//'a7i (',,7 joseo crlo illJlollzi r! me furrcdi? .....

J[u ti Tl!sidu iJldoTJlO ... secu I/l'ass,di J!ei ctlsi lliltiq/{.i cui pClIsier jllilesti.

(XilllE'lH'R. Narram;a di L. DE' C'aro).

I MANNARINU LlLL-MALTIIN

Maltin, ersqu ... ! hudu kliemi, .Tien mis-Sema nhossni rnhabbar ..... . Li ma nun l-hsieb Ii ghandi Lili hadd rna jista' jsabbar!

Jekk ma thossu fiex tinsabu Innebbahkom irrid jien, Ana tani dawl bi:hzejjed, Tani qalb u tani lsien.

Ilha wisq marida qalbi Fuq li gralha din il-Gzira ..... . F'kelma wahda rrid inghidu Ahna lsi era, Malta lsira!

Dawna r-rhieb L\ fuqna jahkrnu Kun gieh tilfu, kull misthija! Jekk ghat-tieba hrara kellhom Ilu zmien Ii giet rnitfija.

Il-weghdiet tas--Slaten mejta Minn tal-lum gew miksurin, Il-jedd kolIu gewwa jdejhom ...... X'jedd fadlilna, ja Maltin?

X'jista' I-Makem, x'jista' l-lsqof Taht H-qawwa tas-Sultan? L-ebda jedd ma jistghu jfahhru, Jaghmlu biss kif irid dan -

Kif irid iI-kelb ta' Spanja, Xih imtabba' minn ku1l dnub, Dak Ximenes illi jghatti. B'gild harufi qalb ta' lup;

-110 -

Is-Sultan uta' madwaru Mimlijin nara bil-hjiena, Kollox gabru taht idejhom Minghajr haqq u minghajr hniena.

Bl-ebda biza' kollox jaghmlu Knl1 hzunija, kuli dnubiet; Minnhom tibza' n-nisa taghkom Tibza' rninnhom ix-xebbiet.

Min imu1' xi haqq jitlobhom LUu wicc ma jaghtu xejn, Jekk ghat-tieni da1'ba jitlob Isib ruhu ... min jaf fejn!

Xejn timlew ghajnejkom, huti, Billi x-xaba' ntom ta1'aw Ghax b'dan biss na1'aho~ jahsbu Li dil-Gzi1'a u lilna xt1'avl!

MobZ jaghtuna, da nistqarru, Fostna hadd bil-guh rna jmut: X'jiswa I-hot-z, il-fidda, id-deheb Jekk sa I-hsieb ghandna ma1'but? .....

Jahtieg, l-ahwa, nuru 1'wiehna Biex nehilsu I-GZi1'a taghna Minn dan-nies Ii bina qa1'1'qu; Nitma jien, AHa jkun maghna.

Naqilbuhom! Xejn la tibzghu, Ej ninghaqdu Ikoll fiimkien U nahilfu Ii nga1'1'fuhom, L-ewwel wiehed nahlef jien.

Kull min hu bin din il-Gzi1'a Ghandu lilha demmu jaghti, U min demmu lilha jichad Quddiem AHa jinsab hati.

Jekk it-toqol minn tal-jasa1' Fuq irjusna kollu ngama', Naqilbuhom! u mad-dinja L-isem taghna jmu1' jistama!

•

- II] -

II.

MANNARINU FIL-11ADID

Le rna nwagga' ghax fuq gismi Nhoss it-toqOl tal-hadid, Jien ghalik, hanina Malta Izjed mn'hekk nitghabba rrid,

Iva jiena ghal imhabbtek KoHu ridtu mcarcar demmi! Ridt inghinek, izda s-Sema Ghogbu jzid u jkabbar hemmi.

Minn dan-nies Ii ghar igibu Kemm lis-sejf kemm lis-SaHb Ridt nehilsek, iZda s-Sema GeWWa habs ried lili jgib!

Ma kienx daqq il-hin immela Li jig'garrfu I-mishutin: Jasal iZda, jasal, Malta, L'ahna nkunu mehlusin!

Titla', fi-ahhar, nitma f'Alla, Xemx mix-xefaq Ii tarak Bil-ferh kollu tibqa' hielsa Minn min j if hem illi xtrak!

Mannarino, min jaf izda Tibqax haj sa dak il-jum? ...... U min jaf f'dal-habs mudlami Ghal kemm snin tibqa' m]zmum? ......

Sal-mewt nibqa! izda qanpiena Mejta mejta smajt f'widnejja ... Uh, jahasra! ghall-mewt j~mxu Dawk Ii Ibierah kienu hdejja!

Alla maghkom, huti, wliedi, Li ghall-mewt intom sejrin Ghax habbejtu wisq lill-Gzira, Intom tkunu qaddisin!

- 112-

Ghaliex jien ma ninsabx maghkom Li kont fostkom l-ewwel wiehed? Lil dil-mewt Li ghira g'gibli Ghalie:x jien kelli nittiehed?

Kabbru qlubkom, ahna Nsara, Minn dil-art intom ghall-Genna! Nitma jien Ii Kristu lilkom Gewwa hdanu qed j:istenna.

o Mulejja, Ii fuq ghuda Mitt sabiex il-jasar tholl, Af Ii dawn sejrin imutu Ghax il-jasar baghdu wkoll!

Pis ilqaghhom gewwa s-Sema U ghannaqhom bejn idejk, Daqs kemm int !lrib minn Missierek Lilhom qrib igbidhom lejk!

W int, 0 Malta, qatt la tinsa Kullma ghamilna mhabba fik, Lil uliedek fakkar dejjem Lj kien hawn min miet ghalik.

Jiena ridt inxerred demmi, xtaqt ukoll ghalik immut! D-kefrin hallewli hajti Biex jarawni hekk marbut!

Ma twaqqghuni, ghad Ii ridtu Bil-hadid ixxikklu 1 gismi, Mannardnu kont u nibqa', Ireghidkom dejjem ismi.

Fl-ahhar tghib il-kewkba taghkom, U terhuna, ja kefrin! Jasal waqt Ii fih .inkunu Jien u Malta rebbehin!

- 113

III

MANNARINU LlL BONAPARTI

General, jekk Alla baghtek Sabiex tghin lill-Gzira tieghi,

. Halli ninzel gharkobbtejja Biex riglejk inhaddan mieghl.

Meta l-habar wasal f'nofsna L'inti riesaq lejn dil-Gzira KO,llha trieghdu l-kbarat taghna, F'qalbi jien hadt ferha kbira.

Dal-kbarat Ii fuqna jahkmu Jassru I Malta wil-MaWn; MIief .il-libsa xejn ma jgibu Tal-kbarat il-Iewlenin

Sjuf imsadda! gfien u xwieni Izommuhom ghall-fohrija, Biex fis-sajf iduru dawra Lejn il-Lvant, lejn Barbarija.

Xl xanbekk minn hemm igibu B'xi erba' Gharab imsejknin Priza! Priza! u jbighuhom, Ghax tbighuhom, 0 kefrin ... ?

Illi bniedem ibiegh ienor Fejn hallieh AlIa miktub? General, dan fuq I-EwroPa Narah j ~ena l-akbar dnub.

Dejjem bghadtu, u bghadt hag'ohra, Li dal-habs qamet ghalija, Illi wiehed wahdu jahkem Bl-ebda 19iem, bl-ebda tmerija.

U fuq da maghluq haw' gewwa Hi bosta u bosta snin: Ghall-hruxija ta' min jankem Ridt inqajjem il-Maltin.

-- 114 -

Ma stajtx nahme1 illi f'Malta Is-·Sultan jaghmel l'ir~d, U gie f'rasi Ii b'taqliba Jarga' ahjar kollox minn gdid.

Inti gharef f'dawn il-hwejjeg Bonaparti, wiegeb lili -Aghm'lt jien hazin jew tajjeb? Liema ghar issib f'ghamili?

Kullma ghamilt jien stqarrejthulek Jekk f'dan kollu ssib xi htija, Xih imjassar haw' quddiemek ... Dak Ii joghgbok aghmel bija.

Izo.a '1 Malta, Bonaparti, Izda "1 Malta tahqarhiex! Dan jitolbok Mannarinu U dit-talba tinsihiex.

IV.

BONAPARTI LlL MANNARINU

Mannarinu; qabel jiena F'Malta gejt k~nt nisma' bik, U fost hsiebi wisq imqassam Bosta drabi jien hsibt fik.

Nistqarrhulek b'qalbi kolIha, Meta int ridt tixghel il-Gzira, Franza tieghi kienet ghadha Ma stenbhitx min-naghsa l-kbira.

U ghalhekk, 0 Mannarinu, Wiccek ridt narah b'ghajnejja; Inti Ragel! halli nghannqek, Mannarinu, gewwa jdejja!

Lilek Malta tista' tweggeh, Ta' Missier tista' ttik l-isem, Sabbat fl.-art edawk il-hdejjed ... Holl u serrah dak il-gisem,

-115 -

Inti h'eles minn dal-jasar, Jien ma nsiblek l-ebda dnewwa; Int urejt Ii thobb il-bniedem, Kullma ghamilt xieraq u sewwa.

Gawdi 'I Malta bhal missierha, Dana l-isem minnha writtu, Ibqa' hielli f'Maita tieghek, (Jien immur niehu l-Egittu.)

KLIEM TA' XIII

(M~nn "Lapsi")

Ixxaia w, ixxaia w, zghazagh, Kemm bin-nhar u kemm bil-Iejl: Illum taghkom u llum ghoddu, Xi jkun ghada tahsbu xej'.

Kemm-il jum minn fuqna jghaddi Afu, wliedi, hu mirbuh: Izfnu, doqqu, ghannu, tqabzu Kemm ittikom qalb u ruh.

Sa kemm jibqghu s-snin il-hodor Ix-xalar Ia titilfux; Meta tmil is-sieq ghall-hofra Tkunu tridu u ma tistghu~&

LILGANNINA

Ghaliex qaIbek sewda J;I-Iejla, Gannina? ...... Ej', ej naghmiu dawra Flimkien, 0 hanina.

GO sema kahlani Bil-kwiekeb mizrugh Il-qamar qed jiddi Fi gmielu merfugh:

-116 -

U b'dawlu tal-fidda L-art kollha mimlija, Emminni, Gannina, Thennik dik id-dija.

Is-sema ta' Malta Kemm haw' min jixtieq! Mhnx wiehed barrani Marid tahtn fieq.

Ilghala mnejn q:eghda Izda inti ma tqumx? ..... Mur, mur ilbes l-abjad, o qalbi, u la ddumx.

Xejn titlef zmien f'xaghrek, MahInl hekk hallih, Bil-kemm bil-kemm helwa Hemm fewga tar-rih.

Mlief daqq il-kitarri Is-skiet ma j iksirx; U I-bahar il-lejla Hlief 'zejt ma jidhirx.

Imxi, imxi, Gannina, U mmorrn sax-xatt, Ghal hemm nara niezel Jitfarrag kulhadd.

Bhal art tad-djamanti Il-bahar tarah, Il-qamar fih jiddi U l-gmiel kolIn tah.

Xi ghanja nisimghn Mill-bahar fil-bghid U ghana l-imhabba, Gannina, inti trid.

Jien qalbi nhoss toghla Bil-gmiel ta' b:l-lejl; Toghla izjed la nkunu Flimkien - hekk -- it-tnejn.

- Ili-

Il-gmiel ta' dil-lejla Ma tafx kemm hu kbir, Id-diqa kif tohrog Minn qalbek ittir.

Ghall-·qalb wisq ghaz~za Hi lej1a bhal din, Bil-gmiel taghha tfakkrek Fis-sema I-hanin.

Ej, ejja, ghad-dawra Sejl;,in ix-xebbiet; Gannina minn qaIbek :':muriek is-swied.

IL-HANINA GOL-KALKARA X'lejla din kemm hi sabiha Kif tistiednek ghan-namur! Bilgri, bilgri sal-Kalkara Bil-kital'l'a sel' immul'.

It-til' spal'a, l-ghaxl'a darbu, Al'a I-hin kif qal'l'aq bija! Lejn il-Belt nal'a n-nies gejja Izda ahjal', ahjal' ghalija.

o tad-dghajsa, fittex aqla' Ghall-Kalkal'a I-pl'uwa dawwar, Ghax iHejla lill-hanina zewg ghanjiet fehsiebi nsawwar.

Fittex aqdef, fittex aqdef, Il-hanina tistennieni, Tridx j ewwilla nigi nghinek Sabiex nasal aktar kmieni?

Ma tinsabx ghaggla hekk kbira, Daqs il-ghaggla tan-namrat; Ta' ghasfur jixtieq iH~'Wienah, Jew il-heffa ta' fatat.

Jien inhossni nghinek b'qalbj Meta tigbed il-moqdief: Haw' nizzilni... aktar mid-dghajsa Ghandi jien l'iglejja hfief.

-118 -

IN-NAMRAT

Lej} tas-sajf bid-dawl ta' qarnar Isbah rninnu Ie rna hemrnx; Gejt haw' jien biex nara l-qarnar? ...... Le, jien gejt biex nara x-xernx.

Lilek xernx insejjah, xbejba Li ghajnejja rnlejt bid-dija: Jekk tassew, kif turi, thobbni, lxref fti t fil ~gallarij a.

IIN-NAMRATA

Narra ninsa r-rakkrnu, l-hjata, Jekk rna nhobbx lilek, hanini, Ghaliex ~zda, kiefer l'inti, Nistenniek s'issa thallini?

Xi hadd iehor gewwa qalbek Forsi zamrnek Sa dal-hin? ForSi dik Ii zifnet rnieghek Meta k~nna fl-ahhar zfin?

1.

Narra n~nsa naqra u nikteb Jekk ma nhobbok daqs ghajnejja! Lilek biss habbejt, u nhobbok Sa rna I-mewt titfacca lejja.

Li rna nhobbx lilek, hanina, U la nista' anqas irrid. lnt jassartni, rna f'dal-jasar Nara l-hena ta' kull gid.

II

Nernrnnek jiena billi f'qalbi Ghalik ghandi rnhabba kbira: Ma kif nista' nhobbok sewwa Bla rna nhoss ghalik xi ghira?

- 119-

Dik il-haIja, I-ahhar darba, Mieghek rnieghek donnha ruh, Baqghet tizfen, u jien f'rokna Mort irnIejt rnaktur bid-drnugh.

I

Wahdek wahdek inti f'qaIbi Inti biss il-hena tieghi, Nikteb, naqra, nirnxi. .. U f'kollox Jien nisthajIek dejjern rnieghi.

II

Tista' taghrnel int da' koHu? ..... Xej' rna nista' naghrnel jien! Nibki biss fuq il-kitarra. Izda qaghad rna nsib irnkien.

I

Xi tkun tghanni, .ia hanina. Jien nitolbok, ghidli ftit? J ekk il-ghanj a tkun ghalij a, Ghandi I-jedd, nisrnaghha ITid.

II

Inkun nibki fuq xortija, Inkun nidghi lill-Kalkara Fej' rna nista' kif joghgobni U f'kull htn jien lilek nara.

I

Mares harsa lejn Sant'Anglu Ara s-swar hurniex qawwija; Daqs hekk iehor, 0 hanina, Int qawwejt l-irnhabba fija.

II

Xhieda ngiblek ta' I-irnhabba RUlli, u qalbi, is-serna wkoll.

120

I

Titfi n-nar Ii f'qalbna trabba Biss il-mewt II kol1ox thOll.

II

Bonosira, bonosira, Mobbni dejjem u ahseb fija: Jiena bik ·il-lejla nohlom W int il-lejla tohlom bija.

QRONFLA LIL LWIZA

Dil-qronfla tiftah Qghactt jien nistenna, Qronfla mill-isbah, Fwieha tal-genna:-

Fethet n qtajtha Ghalik, 0 Lwiza, F'idejk tkun isbah U ssir ghaziza.

Ma l-ghala f'wiCcek Xeghlu l-wardiet? ..... Ghala I-misthija Fuqek irtmiet? .....

Din _il-m~sthija Fuqek ghaIfejn? Li tiehu qronfla Ma fiha xejn.

Mal-lewn imbierek Li hekk ighinek. Mal-ward ta' wiccek Li hekk izejnek.

Dil-qronfla, 0 Lwi-za, Wisq tajjeb tmur; II-ward, il-qronfol Fik jigi j zur .

-121 -

Mudha, 0 sabiha, Mudha mn'idejja! ... (Bil-ferh idemmg'hu Sejrin ghajnejja).

Kemm saret isbah Minn xhin hi f'idek! Ma kieku f'hobbok Tqeghidha rridek

Il-ghal~ex f'hobbok Toqghod ahj ar : Ma 1-gha1a rgajtli Mill-lewn in -nar? ..... .

o Lwiza, Lwiza, Gha1i nhoss fija Ghaliex quddiemi lnt hekk misthija.

Ma dmil"j naghmel L'int ma tibqax Biex lilek izjed Helrk ma narax.

U biex ma tisthi Jien indarrik, Jew ward jew qronfol Kulljum natik.

WARDA LIL LWliA

Tghidlix Ie milli nitolbok, Jekk x'imhabba thoss ghalija: Nltolbok mn'idejja tiehu Warda tfuh, warda Maltija.

Mhux ghaliex warda fi gmielek Tista' zzidlek, 0 Lwizina; amielek kbir Ii xejn ma jonqsu, lmma warda dejjem zina.

Kienet Venere s-sabiha Dejjem tigbor l-isbah ward. Kemm-il darb a bih imzejna

. Il-bnedmin lemhuha fl-art.

- 122 -'

Inti gmielek daqs ta' Venere: Min ifissru ghandu hila? IZda lilek tixraq warda Izjed milE tixraq lilha.

Ghaliex warda gewwa jdejha Kienet tixbah biss 1il wiccha; Xi sbuhija gewwa qaIbha Kont ghaIxejn, 0 Lwiza, tfittxha. IZda f'idek din il-warda Le biss wiccek, qalbek tixbah; U jekk gmielek daqs ta' Venere QaIbek, Wiza, ghandek isbah!

DOVIK U LIENA GeWWa gnien illi fih mill-isbah sigal' Li bil-weraq ihennu I-art Ii tahthom Ghodwa wahda kien qieghed bil-fiejguta Jghaddi z-zmien Dovik, zaghZugh mir-rahal, Li kien lhobb b'imhabba liema bhalha Lit Liena, xebba li daqsinsew kellha Gmiel u misthija f'wiCcha, wicc il-hena. Dovik kull ghodu kien jistenna lilha Minn quddie;m il-gnien tghaddi biex jithenna B'harsa I'itiha, narsa ta' I-imhabba U xi nofs dahka; hi ghajnejha tnizzel U hu jaraha ssir mill-lewn il-gamra U jgaghilha bhalkieku wkoll titbissem; Izda Hmhabba kienet lilu ghalbet Li ma sata' i~jed ma jkellimha u jUri Illi minghajrha ma hu xejn fid-dinja. Mela Dovik fil-ghodwa Ii semmejna Qata' Ii ghandu lilha jwaqqaf, jUl'i L-imhabba Ii ma jista' izjed go qaIbu Izomm mohbija, x'irid ikun? .. juriha. Hu gama) hafna ward, wahda fuq wahda, Dammu w rabtu bil-hajta tar-raddiena. Biex meta Liena tkun ghaddejja, Iejha· B'dil-hannieqa f'idejh jersaq u lilha Jkellem u jitkixxef dil-imhabba Li qieghda tahdem fih Xi tmiem ikollha. Biswlt il-·bieb tal-gnien fuq xriek mar joqghod Biex Sa mill-bghid jilmah lil Liena gejja, U biex iz-zmien ma j arax twil ghal xewqtu Qabad ighanni ghanja u kienet dina:

- 123-

Omm il-ward, int, 0 Rebbiegha, L-isbah bicca minn tas-sena, Fik is-sema, I-art, il-bahar Go l-imhabba kollhom hena.

Fik id-d',n.ia tiehu l-hajja, Kemm-il haga naraw ahna F'kollox tidher is-shuhija, Biss bl-imhabba tkun mimlija.

Fiz-zmien tieghek ix-xemx titla' Bl-oghla gmiel tad-dawl minn taghIla U b's-shana helwa mbierka LilHmhabba taghti sahha.

Il-bnedmin, it-tjur, il-bhejjem, Kollha jhossu haga wahda, U hadd minnhom fik ma jista' LllHmhabba jaghmel cahda.

Il-haxlx u s-sigar kollha Gmiel u hdura jiehdu mieghek U mJI-art kun ma jitwieled Ihobb donnu fiz-zmien tieghek.

Iz-zaghzugh bl-imhabba mimI: Fik ihoss Ii tikber qalbu U jing;ibed bl-akbar hegga Ghala l-hrara Ii taghalbu.

Dan ukolr narah fl-aghsafar Ghax nifhimhom fiji jghannu Dak il-ghana biss ifisser Li bl-imhabba huma jithannu.

J'en inghanni wkoll imhabbti F'daz-zmien tieghek, 0 Rebbiegha, Izda x'naf ... x'naf dil-imhabba? X'naf tal-hena tigix slegha! ... '"

-124 -

Il-ghanja ried itawwal, izda lemah Mill-bhid lil Liena gej j a, 0 gmiel ta' Liena! Wicc imgerbeb, ghajnejn miksura suwed, Fommha holqa, xufftejn harira hamra Qamhet il-lewn ilhamha, tUlha mdaqqas, U f'dik .il-ghodwa (kien il-Madd imqaddes) Ilbiesha kien sabih kif jixraq lilha. Kellha f'rasha maktur abjad bhas-silga U glekk abjad ukoll Ii kien jirfdilha ... (Ma rridx inghid, ghax ix-xitan jindahal:) aezwira gdida Ii mill-genb lemini Kienet mitbuqa b'lzagarelli kohol, U fuq drieghha x-xellugi mixhut kellha Dublett ta' mitt lembuba, xoghol taghha, Imdahhla fil-Iemin kellha bixkilla Mimlija ward u qronfol mill-lwien kollha, Tfajjel ta' gara maghha tmexxi kienet U bih titwennes. Sa kemm lahqet Liena Fejn Dovik lilha kien jistenna, dana JitIa' u jinzel sikwit mal-hsieb ta' mohhu Daqqa jitbazza', jaqbad jimxi... jarga' ... Fl-ahhar, kif mill-imhabba I-qalb titqawwa aera ghaI fejnha u da' kien il-kliem ta~hhom.

DOVIIK

Ahfirli, ahfirli, Liena ..... . Ma da' I-erba' wardiet Mudhom mn'idejja, Uen, f'gieh is-smewwiet! Wiccek rna hux hlief hniena, Issejjahlix wicc iebes ghax waqqaftek Ghax bhallikieku htaftek ..... . Izda rig'lejja whidhom gt1alik grew Mu da I-erba' wardiet, hudhom iddew! ..... .

LIIENA

,Jiena kont nifhem, hija, Li hi haga ftit tqila Li twaqqaf xebba hekk, rna kellek hila! ... II-ward int gmajt ghalija ...... Ma ridtx kieku ghal qalbek nun qilla 'Ma ward ghandi bixkilla: Ilek bil-hars Xi haga trid tgharrafni Ma durb'ohra, Dovik, xej la twaqqafni.

- 125-

DOVIIK

Dehri tli haga zghira Li natik diI-hannleqa, U nkellmek, ilha qalbi wisq mixtieqa! Lien, tehodhiex bi kbira, Ghalftk go qaIb:. trabba Tn-nar, Ii ma nfissirx, ta' I-oghla mhabba.

LlIENA

Dovik, int qaIbek mieghi Ma kienx jixraq tiftahha, Ghandi ommi, kellek tmur tithaddet maghha Il-kliem tieghek u tieghi Fieragn, bla gid jien nara, U jista' lilna wkoll igib il-hsara.

DOVIIK

Ghad l'int canfartni, jiena Bit-tama qed inhoss qalbi titgha11a.

LlIENA

Lil hadd ma ccanfar Liena, Kollox ikun jekk hu miktub imn'Alla.

DOVIIK

Izda ma nara htija Li tiehu dal·-wardiet, ma jaghmel ghajr ...

LliENA

Biex ma tghidlix kbur.ij a Nohodhom, gibhom haw, u nizzik hajr.

LIIENA

JeKK illt gllandek tghix mieghi Inkunu mhennijin.

- 126-

DOVIIK

It-talb tieghek ma' tieghi J:sma' s-s~m.a 1-11£min.

Hieni Dovik mid-dinja xej' ma jfittex Tefaghha u laqat, ra Ii Liena thobbu.· Fejn kienet se,ira Liena hekk imzejna F'dik il-ghodwa? u ghal fejn il-ward u I-qronfol? Lejn Knisja kienet sejra fejn il-Festa Kellha tintghamel lill-Madonna: it-ta,ifa Tax-xbejbiet kolIha hemm kellha tingama' U kemm ward taghti I-art ,zmien ir-Rebbiegha NewwIu x-xbejbiet sabiex il-Knisja jzejnu U b'l-fwieha jimlew, fwieha tas··sema. Dovik zmien ma·tilifx; qalbu mar jiftah Ma' ragel xih maghruf ghat-tieba tieghu, U 1i1 dan talab biex imur jitkellem M'omm Liena u jgharrafha b'dil-imhabba Li ma kien fiha l-ebda ghar jew tebgha. Omm Liena u dak ix-xih kienu wkoll xbejjen, U dan kollu ferhan wassal il-hotba Lil bx'ntu Ii bil-ferha lilu laqghet. Fuq Dovik tkellem, u, kif kien imissu, Fahhru b'zaghZugh mill-itjeb Ii fir-rahal, Semma wkoll xi tumnejn li Dovik kellu, Barra minn dak Ii ghad k'AIla jr'd, fuqu Jaqa' war a ghajn barbtu ragel ghani. Bil-ghaqal koHu omm Liena zammet ruhha U twegibha ma tatx ghall-eghrusija Qabel ma rat il-fehma u I··qaIb ta' bintha U 'k ghandhiex gibda lejn Dovik. Mat-tifla Tkellmet l-omm fuq ma qalla x-xwejjah xb'nha Izda I Dovik la fahhret u la maqdret Biet tara qaIbha, u minnha tisma' seWWa L'iva jew il-Ie, jekk lilu tridx jew tbarri. Gherf ma jinhtieg;x biex tobsor Liena x'qalet Meta ommha fuq Dovik kliem zammitilha: Misthija wiegbet, izda gharfet ommha Hli minn qalbha wiegbet. zmien rna ntilef; Ma' xbinha tkellmet I-omm, u hbar il-ferha Intghatat lil Dovik minn dak ix-xwejjah B'dawn il-kelmiet: "Lewz u gellewz ikollna Bla ma ndumu, Dovik, Liena hi tieghek!

-127 -

Ommha qalitli Ii minn kliemha gharfet Illi ma tr:dx hUef Jilek". Dovik thenna. Ma' barbtu l-ghani imbaghad fetah qalbu (Dovik missier ma kellu u Ianqas Liena) U barbtu tqil ma sabx Ii lilu .iZewweg Ma' Liena I-isbah xebba Ii fir-rahal: Ghal ommha baghat u Htehima saret. G:e San Gwann, u tar-rhula, kif kull sena, Imzejnin il-Belt nizlu qtajja' qtajja' Ghall~Festa Ii fi zmien kienet tintaghmel Bl-oghla kburija u ferh. Fost dawk kont tara zaghzugh imdandan bil-gharusa mieghu Imhennijin b'xulxin - Dov'k u Liena.

ZEWG GHARAJJES FI GNIEN

Gewwa gnien tal-isbah sigar, Fost il-qronfol, fost il-ward ..... . Dawl il-qamar fuqu jiddi.. ... . Tara kont g'enna tal-art!

zewg gharajjes mal-hbieb taghholll Dahlu fih. il-hena Zdi.ed; L-imberkin fuq il-kitarra Hadu qabblu dal-ghanjiet:

L·GMARUiS

Gllliel il-lejl kulhadd ifahhar, Qieghed jim nithenna bih; Izda ghandi xi g'lll~el iehor, Li narah izjed sabih.

Ghandi lilek, Adelajde!, Tal-imhabba ghandi l-hrara; Ghalhekk ]zjed sabih, jiddi, Jien f'ghajnejja qieghed nara.

L·GKARUSA

Lejl u nhar ghalija, wiehed, Sabih kollox nara jien: Nara d-dinja kollha hena Meta nkunu' t-tnejn fiimkien.

(FADAL).