اقتصاد سياسیاقتصاد سياسی

روزا لوکزامبورگروزا لوکزامبورگ

تاریخ و ادبيات مارکسيستیتاریخ و ادبيات مارکسيستی

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

١

فهرستفهرست مقدمه ی مترجممقدمه ی مترجم

اقتصاد چيست؟اقتصاد چيست؟: : فصل اولفصل اول

کار اجتماعیکار اجتماعی: : فصل دومفصل دوم

تاریخ اقتصادیتاریخ اقتصادی: : فصل سومفصل سوم

تاریخ اقتصادیتاریخ اقتصادی: : فصل چهارمفصل چهارم

تاریخ اقتصادیتاریخ اقتصادی: : فصل پنجمفصل پنجم

توليد کاالتوليد کاال: : فصل ششمفصل ششم

انتشارات مولویانتشارات مولوی: : منبعمنبع

آذرخش: ترجمه یاشار آذری: ازنویسب

http://www.iwsn.org/nashr.htm: : نترنتی کتابخانهنترنتی کتابخانهییآدرس اآدرس ا

٣XX, UK BM IWSN, London WC١N:آدرس پستی

yasharazarri@yahoo.com: : ایملایمل

یاشار آذرییاشار آذری: : اليستیاليستیمسئول نشر کارگری سوسيمسئول نشر کارگری سوسي

١٣٨١٣٨٦٦ ::تاریخ بازنویسیتاریخ بازنویسی

نشر کارگری سوسياليستی

٢

اقتصاد چيست؟اقتصاد چيست؟

مترجم مترجمیی مقدمهمقدمهه سی مالحظ ان انگلي ه زب ار ب ين ب رای اول ر ب ال حاض ه در ح ی ک اله ی رس

ورگ "مقدمه بر اقتصاد"می شود ترجمه ی فصل اول کتاب ، اثر روزا لوکزامب

مدرسه ی حزب است این اثر یادگار دوران تدریس روزا لوکزامبورگ در . است

ال ه در س رل ١٩٠٦ک ان در ب وکرات آلم دي توسط حزب دم ا . ن تأسيس ش او ت

ال ت ١٩١٣س تغال داش ه اش ن مدرس ستانی ای ای زم دریس در دوره ه ه ت . ب

دانشجویی که هر ساله در این مدرسه پذیرفته می شدند از ميان اتحادیه ی ٣٠

ه حزب سوسيال سته ب ی واب ان انتخاب اصناف و شوراهای محل دموکرات آلم

دند ی ش دریس . م ستی را ت صاد مارکسي ورگ اقت ه روزا لوکزامب ن مدرس در ای

ه شکل وسيع، و در . می کرد ن موضوع ب کوشش های او در جهت ارائه ی ای

شجویانی رای دان م ب ب، آن ه عين حال بدون مبتذل کردن و ساده انگاشتن مطل

ا ه ی د ک ه که از ميان افرادی انتخاب شده بودن سيزم بيگان ه مارک سبت ب امال ن ک

ه در ن رساله گشت ک ه نوشتن ای بودند و یا بدان آشنائی کمی داشتند، منجر ب

.ابتدا چيزی جز مجموعه ی سخنرانی های درسی او نبود

دان بعدها از خالل یکی انی اول از زن ه در طول جنگ جه ه های او ک از نام

:ست می یابيمنوشته شده است ما به فصل بندی این رساله د

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٣

اقتصاد چيست؟: فصل اول

کار اجتماعی: فصل دوم

تاریخ اقتصادی: فصل سوم

تاریخ اقتصادی: فصل چهارم

تاریخ اقتصادی: فصل پنجم

توليد کاال: فصل ششم

کار مزدوری: فصل هفتم

سود: فصل هشتم

بحران: فصل نهم

جهت گيری توسعه ی سرمایه داری: فصل دهم

ستان گرچه دو فصل اول آن ذالک ١٩١٦در تاب د، مع اده بودن رای چاپ آم ب

شد اپ ن اله چ ن رس ط . ای ه اش توس ارت خان رگ او و غ س از م الوه، پ ه ع ب

.تنها شش فصل از این اثر سالم باقی ماند" نوسکه"نظاميان

. منتشر شد١رساله ی زیر برای اولين بار در اوائل قرن به وسيله ی پل لوی

.متهم به دستکاری این اثر استالبته باید بدانيم پل لوی

ه خاطر "مقدمه بر اقتصاد "کتاب ا ب ، در دو جلد به وسيله ی استالينيست ه

ورگ در د روزا لوکزامب الگرد تول شتادمين س ارس ٥ه د ١٩٥١ م شر ش . منت

ؤلفين آن ه ی م ه گفت ا ب ی -پل لوی متن اخير را که بن ارکس " یعن ستيتوی م -ان

بر کتاب نوشته چندین نکته را مورد بحث قرار در مقدمه یی که " لنين -انگلس

:بر طبق نظر روزا لوکزامبورگ. می دهد

١- Paul Levi

نشر کارگری سوسياليستی

٤

ت " ی اس صاد علم رمایه داری اقت د س ه تولي صوص وج وانين مخ ا ق ه ب ک

ن ... سروکار دارد تن ای ين رف و علم اقتصاد علت وجودی خود را به محض از ب

ت د رف ين خواه ود از ب ت داده و خ د از دس ه تولي صاد هنگ. .. وج ه اقت امی ک

ده و زی ش ه ری صادی برنام م اقت رای یک نظ رمایه داری راه را ب فته ی س آش

ت وا ه حرک سانی را ب ار ان روی ک امی ني نظم تم ور م ه ط ه ب ه ک ازمان یافت س

وم آمی دارد، باز کند در ن صورت وظيفه ی اقتصاد به عنوان یک رشته از عل

)٤٦ فحه یص..." (به پایان خواهد رسيد

ه ا، روزاب ست ه ده ی استاليني ر عقي يله منک دین وس ورگ ب د "لوکزامب رش

زی شده م " سریع اقتصاد سياسی که توسط لنين و استالين طرح ری گشته و ه

ين سأله چن يالي "ی م ی سوس صاد سياس اد اقت ت " مزایج رده اس ی ک در . را نف

ان ا بني ه ب ز، در رابط ت ني سي حقيق ان مارک ذاران و بزرگ سأله مزگ ی م ی دقيق

صاد سرمایه داری . مطرح شده است وانين اقت ا ق ه ب صاد علمی است ک ر اقت اگ

ه سوسياليزم سروکار دارد پس چرا شوروی که ر پای مراحل ی در آن کشور ب

نهایی خود گذاشته، هنوز بدان نيازمند است؟

ه اقتصاددانان استالينيست برای رد عقاید روزا ه مطالع ورگ دست ب لوکزامب

رکسيستی کالسيک زده اند تا بلکه این ادعای خود را ثابت و جستجوی آثار ما

من . انگلس را شاهد آورده اند" آنتی دورینگ"ین گذر نقل قولی از اکنند و در

ول ل ق ر، نق ن اث که به این چاپ دسترسی نداشتم سعی کردم از متن انگليسی ای

ن "آنتی دورینگ "مورد نظر را پيدا کنم که البته در هيچ چاپ انگليسی ه ای ب

ه باشد . نقل قول برخورد نکردم زی گفت ين چي ر انگلس چن ی اگ در هر حال حت

رات روزا ه ی رد نظ ه منزل از ب ود ب د ب ورگ نخواه ا . لوکزامب رمایه"آی ی "س

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٥

ام وجوه ل و بررسی تم ا تحلي مارکس تحليل و بررسی سرمایه داری است و ی

اجتماعی توليد؟

م ف عل ست در تعری صاددانان استاليني ذل اقت صاددانان مبت ا اقت صاد ب اقت

تراک ن ورژوازی اش دظب ر . ر دارن اله ی حاض نجم (در رس صل پ ، روزا)ف

ورگ ب ه ک ه لوکزامب ن نکت ر ای صوص ب ا و ن هخ ام دوران ه ای ظ در تم ام ه

شد دیم خط بطالن می ک صاد نيازمن م اقت ه عل دی ب ه . تولي ين تعریفی ن ه چن البت

رمایه شورهای س ه در ک ط در شوروی بلک زفق رب ني داول است٢داری غ . مت

د هر ه دست می دهن صاد ب م اقت تعاریفی که استالينيست ها و بورژوازی از عل

. یک منظور و آن هم کتمان حقيقت است بهدو

شتر زاستالينيست ها که روح زنده ی مارکسي م را ندیده می گيرند، هر چه بي

د ه روزا . و سرسختانه تر به دام ظواهر امر می افتن ا ب ه آن ه ورگ ک لوکزامب

ت صاد(لغ م اقت ه ٣)عل ی ک صاد سياس ارت اقت ای عب ه ج ران " را ب ط رهب توس

ا استفاده می شد زرگ م اران ب د" و آموزگ ه می کنن رده است، حمل ار ب ه ک . ب

رعکس دیگر صاد ب اخطار آنان این واقعيت جالب را برمال می سازد که علم اقت

ول ئاز نظر جغرافيا رشته های علوم هنوز از نظر تاریخی و نه ورد قب ی نامی م

.يد جهانی نداردینيست و تأ

ار در ٤که مطابق عبارت آلمانی است " اقتصاد سياسی "عبارت برای اولين ب

ان انگليسی شد سه وارد زب ان فران دهم از طریق زب ه . (قرن هف رجوع شود ب

علت اطالق چنين ) ٩٢٥، جلد هفتم، ص ١٩٥٠دائره المعارف بریتانيکا، چاپ

ه عنوانی، حداقل در مراحل ابتدائی به خاطر آن بود که این علم مسائل مربوط ب

. کتاب مراجعه شود٧٧ به پارورقی ص -٢٣- Nationaloekonomie ٤- Kameralwissenschaft

نشر کارگری سوسياليستی

٦

رد ونچرتين . سلطنت مطلقه را بررسی می ک يالردر ٥، روسو ∗م اژ ∗∗، م .، ج ٦، پ

توارت. ج ،٧سای .ب د، در ٨اس ی کردن تفاده م ارت اس ين عب ران از هم ، و دیگ

.رجيح می دادندرا ت" اقتصاد عمومی" عبارت ١٠ و بلک استون٩حالی که پتی

وآ . ب. هم چنين ج ارت ١١سای و ب سه عب اعی " در فران صاد اجتم ه " اقت را ب

.کار می بردند

ا، گ س. در ایتالي ارت ١٢ارت ی" عب صاد مل ال " اقت دود س ار ح ين ب را اول

ال ١٨٧٤ ارت در س ين عب ه هم رد ک ار ب ه ک ود ب اب خ ط ١٨٦٧ در کت توس

ارت . فتر در انگلستان مورد استفاده قرار گ ١٣فرگوسن صاد "در ضمن، عب اقت

ان ١٨٠٦ در ١٥ و توسط ژاکوب ١٨٠٥ در سال ١٤توسط سودن " ملی در آلم

رده شد ار ب ارت . به ک ه عب ان شکل ک ه هم صاد سياسی "در حقيقت ب در " اقت

ارت شت، عب ج گ ستان رای ی"انگل صاد مل رد" اقت دا ک ان رواج پي ی . در آلم حت

ی نباید ما را به تعجب وا دارد، انتخاب چنين عبارتی از طرف اقتصاددانان آلمان

ه - تأمين نشده بود ١٨٧١چرا که هنوز وحدت ملی آلمان تا سال م ب دها ه و بع

صاد مسأله .مرتجعانه ترین شکل خود حاصل شد ورژوازی می اقت ی ذهن ب ل

∗- Montchretren ٥- Rousseau ∗∗- Maillardere ٦- Page ٧- J. B. Say ٨- J. Stewart ٩- Pelly ١٠- Blackstone ١١- Buat ١٢- G. Ortes ١٣- Ferguson ١٤- Soden ١٥- Jacob

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٧

ود رده ب ين مشغوليت . آلمان و اقتصاددانان آن را به شدت به خود مشغول ک چن

ری و ع داعی نظ ب ت ی موج شت ذهن رمایه داری گ ی و س صاد مل ی اقت در . مل

ارت ی "آلمان، تا به امروز عب صاد مل ه سرمایه داری را -"اقت ه علمی ک م ب ه

رمایه داری ود س ای خ ه معن م ب د و ه ی نمای ی م ی رود -بررس ار م ه ک در . ب

صاد سياسی "عد عبارت قدیمی تر به ب ١٩انگلستان از قرن جای خود را " اقت

داده است و همين عبارت آخر است که مترجم زبان " اداقتص"به واژه ی جدید

.آورده است" اقتصاد ملی"انگليسی در سراسر متن به جای عبارت

ر روی يکتبه دليل همين ی "ه ی محافل اقتصادی آلمان ب صاد مل چه از " اقت

ورگ سراسر بخش ٢نظر لغوی و چه از نظر مفهوم آن است که روزالوکزامب

سانه ی مسأله این را صرف توضيح٤ و ٣و ه اف د ک ی "می کن صاد مل را " اقت

انی ا یک نظم اقتصادی جه ا ب ه م از ذهن بزداید و جای آن را با این واقعيت ک

.هستيم، پر کندرو به رو

١٦ادواردز . ت

١٩٥٤لوس آنجلس، فوریه ی

١٦- T. E. Edwards

نشر کارگری سوسياليستی

٨

::فصل اولفصل اول

اقتصاد چيست؟اقتصاد چيست؟

دم را در . اقتصاد علم عجيبی است ين ق ه اول م به محض آن ک ن عل بررسی ای

رین سؤال مطرح می شود ه اساسی ت ه موضوع -برداریم و به محض آن ک ک

ه . می شویم رو به رو با نظریات مختلفی -این علم چيست یک کارگر معمولی ک

ود را ردرگمی خ ه آن دارد س وط ب سائل مرب صاد و م م اقت ی از عل صور مبهم ت

در حالی . می پندارد نسبت به این موضوع به علت کم بودن دانش عمومی خود

دی د جل ایی چن اب ه ه کت شمندان و صاحب نظران ک که تا حدود زیادی اکثر دان

باره ی این موضوع نوشته اند و یا در دانشگاه ها این رشته را تدریس ميز در

ستند ریک ه ا او ش ردرگمی ب ن س د در ای ی کنن اور . م ر ب ه نظ ت ب ن اس ممک

ه اکث ی است ک ن حقيقت ی ای د ول ی برس صور نکردن صاد ت م اقت شمندان عل ر دان

.بسيار مبهمی نسبت به موضوع واقعی رشته ی تخصصی خود دارند

اوین اب و عن سام الق واع و اق ا ان سورها ب ان پروف ن آقای ام ای ه تم از آن جا ک

د واره سعی دارن ی هم علمی دوست دارند با تعاریف کار خود را پيش برند، یعن

سائل را رین م ده ت اس پيچي ت و اس ان ماهي ب بي نظم و مرت ه ی م د جمل ا چن ب

ا استفاده از يم ب يم و سعی می کن ا را تکرار می کن کنند، ما هم تجربه ی آن ه

ه نقل قول ابيم ک ورژوازی دری صاددانان ب دگان رسمی اقت د از نماین های تنی چن

روکار دارد احثی س ه مب ا چ صاد ب م اقت ان، . عل صاددانان آلم رور اقت ا س دا ب ابت

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٩

اریخی "ی بی شمار اقتصادی و مؤسس ها کتابمؤلف صاد " مکتب ت م اقت عل

يم ١٧ویلهلم روچر ام . آغاز می کن ه ن ر عظيم او ب ين اث صاد "در اول اصول اقت

شجویان وداگران و دان رای س ی ب ا و درس اب راهنم ی، کت ال " سياس ه در س ک

بار تجدید چاپ شده، در فصل دوم ٢٣ منتشر شده است و از آن به بعد ١٨٥٤

:نين می خوانيم چ١٤بخش

وانين توسعه ی اقتصادی " اقتصاد سياسی یا اقتصاد ملی علمی است که با ق

ی اقتصادی سروکار دارد دگی مل ا زن ا ب د (یک ملت ی ه من گل در ١٨طبق نظری

وم سياسی "). فلسفه ی تاریخ اقتصاد سياسی "کتاب مانند تمام رشته های عل

ی ای ا، از طرف ت ه دگی مل ه زن وط ب وم مرب ا عل رفتن و ی ر گ ا در نظ م ب ن عل

شر در وع ب ل ن ات ک رفتن مالحظ ر گ ا درب ر، ب ردی و از طرف دیگ ای ف نيازه

اط است صاد سياسی. ("ارتب ان و "اصول اقت يکاگو، کاالگ ر، ش م روچ ، ویلهل

)٨٧اللوز، صفحه ی . ل. ، مترجم جان١٨٧٨شرکاء،

يحات، ن توض ا ای ون ب ا اکن شجویان "آی وداگران و دان د " س ه ان ه دریافت ک

اط است؟ عينک های شر در ارتب دگی ب ا زن صاد ب م اقت ست؟ چرا عل اقتصاد چي

اطر !! دسته شاخی چيست؟ البد عينک هایی که دسته ی آن ها شاخی باشد ا ق ی

ن رد؟ در حقيقت ای ار می ب ه ب باربر چيست؟ خوب سؤال ندارد، قاطری است ک

ان است ه کودک ده ب ر حال باعث در ه ! بهترین روش توضيح معانی لغات پيچي

م تأسف است که شما معنی جمالت باال را نفهميدید، حتی اگر ترتيب کلمات را ه

.تغيير دهيم باز کمکی نخواهد کرد

رل شگاه ب ه در دان د ک ی رس ه متخصص دیگری م ت ب ون نوب دریس ياکن ن ت

اط دنياست صی نق م در اق ن عل سته ی ای روف و برج صيت مع د و شخ ی کن . م

١٧- Wilhem Roscher ١٨- Mangoldt

نشر کارگری سوسياليستی

١٠

مولر سور اش ی " در ١٩پروف وم سياس تی عل گ دس راد " فرهن ط کن ه توس ک

انی ٢٠ولکسيس سورهای آلم ی شماری از پروف االت ب منتشر شده و حاوی مق

:است، مقاله یی به قلم اشمولر یافت می شود که بخشی از آن چنين است

ده های " ل پدی ه عل صاد علمی است ک م بگویم اقت من شخصا ترجيح می ده

د و در اقتصادی را شرح داده و تعریف می ن کن ی ای ط درون ه رواب عين حال ب

ا دارد ه سعی در روشن نمودن آن ه ا پرداخت ه . پدیده ه صاد را ب د اقت ه بای البت

ه ی اساس این علم بر پایه . طرز درستی تعریف نمود ی است ک اشکال نمونه ی

سيم و ه ی تق ر پای ين ب م چن وند، ه ی ش رار م دن تک ع متم ام جوام ين تم در ب

ار، س دی ک اد ازمان بن ه ی نه ر پای د، و ب ع درآم ارت و توزی ه ی تج ر پای ب

صی صوصی مشخ ومی و خ وانين عم ط ق ه توس ت ک اعی اس صادی اجتم اقت

سلط ا ت ر آن ه ا مشابهی ب تضمين می شوند و در عين حال نيروهای مشترک ی

ا ب سانی از آن نيروه ا یک شابه ی ب م ه ترکي د و در ه دارد ک ی آورن ود م وج

ص ونی اقت صات کن وع مشخ دنمجم ان متم رایط -ادی جه رفتن ش ر گ ا در نظ ب

انگين د -مي ی گيرن ر م م . را درب ابيم عل ی ی ات در م ن نک رفتن ای ر گ ا در نظ ب

ا سه ب ی کشورهای مختلف را در مقای اقتصاد سعی دارد تفاوت ميان اقتصاد مل

علم اقتصاد . یکدیگر و هم چنين انواع مختلف سازمان بندی آن را مشخص کند

ه موضوع بررسی خو د را بر پایه ی روابط و نتایج حاصله از اشکال مختلفی ک

ن صادفی ای عه ی ت وم توس ه مفه ه ب ت و در نتيج رار داده اس د ق ی آین د م پدی

اریخی ایج ت ه نت ين ب م چن اشکال مختلف که یکی از دیگری ناشی می شود و ه

د ات . شرایط اقتصادی دست می یاب ه اثب رین مراحل ب دایی ت ه از ابت ا ک از آن ج

ودیم، ه ب اریخی دست یافت ا از طریق داوری ارزش های اخالقی و ت وب ه مطل

١٩- Schmoller ٢٠- Conrad Lexsis

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

١١

ر . علم اقتصاد نيز تا حد معينی به چنين کارکرد عملی دست یافته است عالوه ب

و صاد هم م اقت وری عل ره را د تئ دگی روزم ی زن ول عمل ته راره اص ر داش نظ

."است

سن ! ی یوای يم نوی پس ببين شيم و س ی بک س راحت د نف ه بگذاری ده چ

ا، وانين عمومی و خصوصی، نيروه اعی، ق می گوید؟ نهادهای اقتصادی اجتم

ائی، ستایی، پوی اری، ای صات آم سانی، مشخ شابه و یک شابه، ت سانی و ت یک

ا و اریخی، داوری ه شرایط ميانگين، توسعه ی تصادفی، اخالق، ارزش های ت

ه د ... د سرش ب ن جمالت را بخوان اد ران خوا وهر کس ای د افت ه . ه ر ب ی اگ حت

ان انيروی تعقل دانشمندان که در ه شده است اطمين ار گرفت ه ک ین متن سخت ب

ا سرسختی تعقيب رده کامل و کورکورانه داشته باشيم و در نتيجه مطلب را ب ک

د شد دو آن را زی دستگيرمان نخواه فقط . و یا سه بار به دقت بخوانيم باز چي

تن چي ام م ه تم ا من من جز زیدرخواهيم یافت ک الی و ی ردازی توخ ارت پ عب

دن از . ر آب و تاب بيش نيستپکردن شانه ی مصون مان افتی خود ن ين دری چن

يم و . خطاست وانيم درست فکر کن ر بت امال موضوع چرا که اگ ورد نظر را ک م

ه طور مشخص و واضح درک کرده باشيم آن گاه قادر خواهيم بود مطلب را ب

ی اگر زمانی . بيان کنيم ا ارواح تخيل سفی و ب ا مباحث فل ی ب ازی ذهن که قصد ب

يم در ویی می کن ام گ ن اعرفان مذهبی را نداریم و کماکان پریشان گویی و ابه ی

ا از ت و ی ناخته اس ان ناش رای خودم وع ب ا موض ورت ی ی اص ار غرض ن ک ی

د م بع اظی و اداری ه لف ورژوازی ب سورهای ب ردن پروف اه ب ه پن د ک واهيم دی خ

ي . گویی امری تصادفی نيست پيچيده ا مب ه تنه ی ن ين شيوه ی ردن چن ار ب ن به ک

ل ان از تحلي ود آن دی و غرض آل ت ج ه ناشی از مخالف ودنی آن هاست، بلک ک

.یی است که ما قصد داریم بدان بپردازیم مسأله واقعی

نشر کارگری سوسياليستی

١٢

برای این که ببينيم چرا همواره تعریف دقيق ماهيت علم اقتصاد ایجاد بحث و

.ی قدمت آن را در نظر بگيریم مسأله ده است کافی استگو کر وگفت

ات گشته است ال . خود همين پرسش موجب بروز متضادترین نظری رای مث ب

ی آدولف بالنکی اریس یعن شگاه پ مورخ معروف و استاد پيشين اقتصاد در دان

رادر ون ٢١اگوست بالنکی ب ر کم ده ی دلي ست و رزمن شهور سوسيالي ر م رهب

اراتی آغاز " تاریخ توسعه ی اقتصادی. "ابپاریس فصل اول کت ين عب را با چن

ا و . علم اقتصاد قدیمی تر از آن است که فکرش را می کنيم : "می کند یونانی ه

م آشنایی داشتند ن عل ا ای ه ب ود ک ا ب ان باستان مدت ه از طرف دیگر ."رومي

شگاه ٢٢صاحب نظران دیگر علم اقتصاد نظير اوژن دورینگ شين دان ، استاد پي

ی نن الزم می دا يبرل ازه ی م ت د تأکيد کند که علم اقتصاد برخالف تصور عموم عل

د ی رس دهم م رن هج ه ی دوم ق ه نيم از آن ب ت و آغ ات . اس ان نظری رای بي ب

ال ولی از الس ل ق ر است نق ورد بهت ن م ا در ای ست ه ه ی ٢٣سوسيالي در مقدم

ولتز د ش ا عقای شهور او ب ای م دل ه يج-ج اب ٢٤ دل ر " در کت ار و س " مایهک

اوریم انی آن د ":بي ه مب صاد علمی است ک ی راقت وده ول حال حاضر موجود ب

دی ع بن وز جم ه طور مشخص حل هن ده ب د در آین سائل آن بای شده است و م ن

.گردد

ود صادی خ اب اقت رین کت وان اساسی ت ه عن ارکس ب ارل م ر ک از طرف دیگ

د"سرمایه" ز می افزای صاد سياسی را ني ر اقت دی ب ارت نق ن ج. ، عب د اول ای ل

ال ر وی، در س د از اث ال بع ه س ال و س ر الس ار نظ ل اظه ر در تکمي ١٨٦٧اث

رز چاپ گردید، با اضافه کردن این عبارت مارکس اثر خود را خارج از حد و م

٢١- Adolphe Blanqui Auguste Blanqui ٢٢- Eugen Duehring ٢٣- Lasalle ٢٤- Schultze-Delitzsch

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

١٣

ن مسائل ه ای د و مباحث مربوطه ب رار می ده علم اقتصاد مرسوم زمان خود ق

ل تلق ه و کام ه یافت ان خاتم ری آن چن م را ام ور عل ه ط ی ب ه حت د ک ی نمای ی م

.مشروح می بایست مورد انتقاد قرار گيرد

شری است اریخ مدون ب دازه ی ت ه ان صاد ب . بعضی ها معتقدند قدمت علم اقت

يم رن و ن ک ق يش از ی م ب ن عل از ای ه از آغ د ک اد دارن ر اعتق ی دیگ ده ی ع

کودکی خود دسته ی سومی اصرار می کنند که این علم هنوز دوران . نمی گذرد

د ی گذران ده و . را م ر آم ه س م ب ن عل ه دوران ای د ک ی گوین ر م ده ی دیگ و ع

ورد ه م ون وقت آن رسيده ک ارآیی خود را از دست داده است و اکن هرگونه ک

ذار ده ی دیگری واگ ه پدی ا جای خود را ب رد ت رار گي ایی ق انتقاد و قضاوت نه

ده و با در نظر گرفتن این موارد آیا تأکيد نمی . کند ا مسائل پيچي م ب ن عل کنيد ای

منحصر به فردی مواجه است؟

هرگز پيشنهاد نمی کنيم از یکی از نمایندگان رسمی بورژوازی پرسيده شود

سأله صاد را از م م اقت ور عل ا ١٥٠ی ظه يش ت ال پ ه توضيح س ون چگون کن

ا . می دهند ظی چرا که حدس می زنيم مثال آقای دورینگ سعی خواهد نمود با لف

ان باستان ان و رومي ه یوناني د شد ک ذکر خواه پاسخ ما را بدهد او در ضمن مت

ادر د بلکه فقط ق وده ان به هيچ وجه متوجه ی مفهوم علمی مسائل اقتصادی نب

اهيمی ه "به دست چين کردن مف سيار عاميان ی و ب اط، ذهن ی ارتب دگی " ب از زن

ه جوا . خود شده اند روزمره رد ک د ک رون وسطایی او سپس اضافه خواه مع ق

ر ن ام ی ای وم علم ه مفه ود ب شين خ م دوران پي دازه ی یک ده ه ان ی ب ز حت ني

د وده ان ب . واقف نب ه روشن شدن مطل ی ب ه ی ين توضيحات عالمان ا چن مطمئن

رعکس و ب ا عموميت دادن ه کمکی نخواهد نمود بلکه ب خصوص در رابطه ب

.مسائل جوامع قرون وسطی گمراه کننده نيز خواهد بود

نشر کارگری سوسياليستی

١٤

سور اشمولر دازه عجيب است از طرف پروف ين ان توضيح دیگری که به هم

ل را در هرج و مرج . در مقاله ی مذکور ارائه شده است او علت توضيحات ذی

:عمومی حاکم می بيند

صاد " ایق اقت ه ی حق ف و جداگان واع مختل ا ان سان ب ادی ان رون متم رای ق ب

ه رو اجتماعی و اقتصاد خصوصی وده است و ق رو ب ه شرح بعضی از ب ادر ب

ات شده است ن . این مفاهيم و حل پاره یی از مسائل در قالب قوانين و اخالقي ای

ه ستند ب ی توان امی م ط هنگ سته فق ده و غيرواب صادی پراکن ای اقت ت ه واقعي

ری در اداره ی سشکل من ی نظي ت ب صادی اهمي سائل اقت ه م د ک ه گردن جم ارائ

د دا کنن ا پي ت ه ور دول رن . ام ا ١٧از ق صادی ١٩ت سائل اقت ه م انی ک ، زم

ر آن اکم ب در ،مشغله ی ذهنی بسياری از متفکرین شده بود، آموزش قوانين ح

ه شکل ی ا، ب شگاه ه ردکدان ی ک رن . ضرورت تجل ه ١٨در عين حال در ق ب

ه طور همت برخی از مهم ی، ترین متفکران آن زمان و تکامل تفکر علمی ب کل

د و روابط و پيوستگی درونی اد گردی بين واقعيت ها و یافته های اقتصادی ایج

ول، د پ ی مانن صی و اساس اهيم مشخ امل مف سجمی، ش ستقل و من ستم م سي

د ه دادوستد، سياست ملی، مسائل اقتصادی، کار و تقسيم کار ب از آن . وجود آم

م مستقل وان یک عل ه عن ه های اقتصادی ب د نظری ه بع ات خود زمان ب ه حي ب

."ادامه داده است

ات و ه نظری ن نتيجه می رسيم ک ه ای اال ب ردن مطالب طوالنی ب با خالصه ک

دون استفاده ی دتی ب رای م ده، حداقل ب مسائل مختلف اقتصادی به شکل پراکن

دیریت و اداره ی . معينی وجود داشته است ه م ه ب ن ک ه محض ای د ناگهان ب بع

ت ور دول ت -ام ومتی اس ور حک ور ام ود، - منظ ی ش دا م اج پي ه احتي در نتيج

ه تدریس آن در دانشگاه ها ضروری شده و مسائل مذکور جمع آوری شده و ب

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

١٥

شجویان آموزش داده می شود ه ی تفکر یک . دان ا نمون ين برداشتی همان چن

چرا که ابتدا به خاطر احتياجات دولت، کرسی استادی . پروفسور دانشگاه است

شأن پ شمند عظيم ال د و ر شو دانشگاه که باید توسط یک دان ه وجود می آی د ب

د د ش شف خواه وانين آن ک ه و ق م مربوط پس عل ن . س ن صورت ای ر ای درغي

اد ،استاد محترم دانشگاه چه باید تدریس کند؟ آیا خواندن این مطلب ه ی ا را ب م

داستانی درباره ی مقام ریاست امور دربار نمی اندازد که اعتقاد داشت سلطنت

ت، چ ه امور معاش مطلقه تا ابد ادامه خواهد یاف ادر ب دون پادشاه او ق ه ب را ک

را . نخواهد بود؟ در نتيجه ماهيت امور چنين است دار گشت زی صاد پدی م اقت عل

تند از داش دان ني د ب ای جدی ت ه ومتی دول ور حک ر . اداره ی ام ارت دیگ ه عب ب

شانه ی ا ن نامه و ی انی شناس ای جه درت ه رگ درخواست از طرف ق صدور ب

سورهای . تولد علم اقتصاد است چنين طرز تفکری الحق شایسته ی همان پروف

.امروزی است

اد ه ب ی ک ر جهت ا و در ه ه تقاضای آن ه ه ب ا ک شمند حکومت ه وکران دان ن

ه هنگام بوزد، دانشمندانه طرح های مالياتی و تعرفه یی می دهند، کسانی که ب

ه گ ب ی و کجن ر مل ووینيزم و تنف وند و ش ی ش دل م ی مب ای واقع فتاره

ه آسانی تصور ری خونخوا ستی ب راد پ ين اف د، چن غ می کنن روشن فکرانه تبلي

د ا تأیي ان و ی الی آن می کنند که تقاضاهای مالی دولت ها و خيال پردازی های م

ردد . قدرت های کنونی کافی است تا از ميان هيچ و پوچ یک شبه علمی ایجاد گ

ا ت ه ين برداش ستيم چن ت ني دمت دول ه در خ ا ک ده از م رای آن ع اد ب یی ایج

د ی کن ددی م شکالت متع شمندان . م يحات دان ا، توض ن ه ه ی ای ر هم الوه ب ع

رن . فقط مسأله ی دیگری را مطرح می کند بورژوازی اقی در ق رخ ١٧چه اتف

-با توجه به گفته های پروفسور اشمولر –داد که موجب گشت دولت های جدید

نشر کارگری سوسياليستی

١٦

ر طبق اص ن به صراحت ت ناگها د؟ غيير و ایجاد قوانين خاصی ب ول علمی افتادن

ده ی دیمی از عه در حالی که صدها سال بود که دولت ها با همان شيوه های ق

داداره ی ی آمدن ر م ور ب شده . ام شان داده ن رعکس ن ت ب ا واقعي ن ج ا در ای آی

اکم ای ح ت ه ه ی دول د خزان ه احتياجات جدی ست ک ن درست ني ا ای است؟ و آی

رن طبيعی تغييرات عظيم تاریخی د عواقب فقط ن ١٨ر اواسط ق ه خود ای ود ک ب

امر موجب اصلی تولد علم جدید اقتصاد گشت؟

شمند سورهای دان ه پروف خالصه کنيم، تنها حرفی که می توان زد این است ک

م د و مه ی دهن يح نم صاد را توض م اقت وع عل ا موض شخص م ر از آن م ت

. نمی نمایند که این علم چرا و چگونه آغاز گشته است

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

١٧

: : فصل دومفصل دوم

کار اجتماعیکار اجتماعی

د ا بای ورت م ر ص ئن در ه سأله مطم ک م ام باز ی ه در تم ن ک يم و آن ای اش

ه واره ب ردیم هم ی "تعاریفی که از پروفسورهای بورژوازی نقل ک صاد مل " اقت

ه . اشاره شده است ار اقتصادی است ک ام آث اد تم ه و بني ی پای مفهوم اقتصاد مل

ن عل می ای دگان رس دنماین ته ان ن . م نوش يم ای ال ببين ی"ح صاد مل ا " اقت واقع

اب خود ٢٥چيست؟ پروفسور بوخر ی " در کت صاد مل ه از شهرت " ظهور اقت ک

ا ار م ين اطالعاتی در اختي بسياری در آلمان و خارج کشور برخوردار است چن

.می گذارد

ا احتياجات " ه می شوند ت ار گرفت ه ک ه ب دهایی ک ات فرآین دابير، ترتيب تمام ت

د شکيل می دهن ی را ت صاد مل ه . مردم را برطرف سازند اقت ی خود ب صاد مل اقت

ه از طریق سيم می شود ک ردی تق صاد منف تعداد بی شماری خط مشی های اقت

د سته ان م واب ه ه ه هر . تجارت با هم ارتباط داشته و از طریق مختلف ب چرا ک

د ام می ده رای دیگران انج ایف مشخصی را ب ال یک وظ ار و در عين ح انتظ

٢٦". قسمت ها دارد یاجرای وظایفی را از طرف بقيه

٢٥- Bucher اب -٢٦ وخر " تکامل اقتصادی "متن باال از کت ارل ب ر ک ورک (اث هولت و شرکاء، . ه. نيويی . آورده شده است٣٨مورلی ويکت صفحه . به ترجمه ی س ) ١٩٠٤ از آن جا که به ويک منت

نشر کارگری سوسياليستی

١٨

ع احتياجات کامل " رای رف ه ب دهایی را ک ا و فرآین ام شيوه ه ی تم اقتصاد مل

این اقتصاد ملی خود به خط مشی های . یک ملت اتخاذ می شود، دربر می گيرد

ه . اقتصادی جداگانه ی وابسته به یکدیگر تقسيم می شود ستگی ب ن واب علت ای

خاطر آن است که هر کدام از آن ها عهده دار انجام وظایف معينی برای بقيه ی

ای ه ی بخش ه ط بقي ی را توس ایف معين ام وظ ار انج ا است و انتظ سمت ه ق

."اقتصادی دارد

ان " تعریف"حال بيائيد چنين عالمانه ئی را به زبان ساده و معمولی خود بي

. کنيم

دهائی تمام شيوه ها و فر "ابتدا وقتی با ه احتياجات کامل یک ملت را " این ک

راد از يبرطرف می سازد، رو به رو می شویم طبيعتا چنين تصور می کن ه م م ک

قف ر س ا و زی ه در دني ت ک ایی اس امی چيزه رفتن تم ر گ ارت از در نظ آن عب

شاورزی و . آسمان وجود دارد ا، ک اه ه ا، کارگ ه ه رفتن کارخان ی در نظر گ یعن

ا و داری انباره ای دام ه ه يس، برنام ز پل ساها و مراک ين کلي م چن راه آهن و ه

ومی، ات نج ا مطالع صوص ازدواج و ی ای مخ ه، دفتره س، بال ات مجل انتخاب

وط ات، امور مرب شگاه حيوان انجمن های گياه خواران، مسابقات شطرنج، نمای

ره ره و غي راد و غي ين اف ل ب ه دوئ ر -ب ی زنجي ا یعن ن چيزه ه ی ای ه هم را ک چ

ه خدمت " تمام فرآیندها و تدابير "تهایی از بی ان ع نيازهای یک "امروزه ب رف

نم و . گرفته می شوند " ملت ين جه ه ب امی آن چه را ک در نتيجه اقتصاد ملی تم

م ه یک اصطالح التينی عل ا ب صاد بن الطبع اقت رد و ب ر می گي بهشت است درب

.خواهد بود" همه چيزها و غيره"جهان شمول

رجم شخ د مت ازگو می کن ر ب ده ت بهم هست، پيچي افی م تن را از را که اندازه ی ک صا خود آن م

.زبان اصلی بدين صورت به زبان انگليسی در آورده است

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

١٩

ف آزاد ين تعری ایی چن د در ج ا بای ا مطمئن ی م سور الیپزیگ شانه ی پروف من

ردد دود گ ر . مح ال را در نظ ن احتم ه او از ای ریم ک ا و "بگي يوه ه ام ش تم

فقط آن هایی که در جهت رفع احتياجات مادی یک ملت به کار گرفته " فرآیندها

ه از شری است ک ع آن احتياجات ب ر بگوئيم منظور رف می شود، یا اگر دقيق ت

ذکور . اشيای مادی برطرف می شود طریق ز تعریف م ن صورت ني ی در ای حت

د وم خود را از دست بده وده و ممکن است مفه ی ب سيار کل ا . ب ال م ر ح در ه

.سعی می کنيم با استفاده از این تعریف راه خود را پيدا کنيم

ه غذا، آب، سرپناه و حداقل هنگام تمام انسان ها برای زنده ماندن احتياج ب

ه . احتياج به لباس دارند سرما ره ب عالوه بر این ها برای گذراندن زندگی روزم

د ه محتاجن وازم خان داری ل ا . مق ام ی ه صورت خ د ب ی توانن ياء م ه اش ن گون ای

در هر صورت وجود همه ی این ها برای . تصفيه شده، نادر و یا فراوان باشند

ن اش . زندگی هر جامعه ی بشری ضروری است ن، ای ابر ای ا و بن د مرتب ياء بای

ان . توليد شوند ل، مرغ بری ا چرا که به مصداق یک مث ه سوی دهان م خود ب

شری، اشيای مختلفی از . پرواز نمی کند در ضمن در طول تمام مراحل تمدن ب

هر دست وجود داشته که احتياجات اجتماعی و ذهنی وی را مرتفع می ساخته،

ذت ادمانی و ل ار موجب ش ه ک ا ب ده و ی ی ش ل دشمن وی م ت او در مقاب حمای

ا و . می آمده است ان های آن ه لباس های جنگی اقوام دوران بربریت، تيروکم

ا از ا در. یا مجسمه های خدایانشان از قبيل چنان اشيایی هستند ین روزگاران م

وکس ای ل سا/ کااله تفاده / کلي ا اس رای آن منظوره ایی ب ا زیردری گ و ی تفن

ه در طبيعت یافت برای توليد . می کنيم واد مختلفی ک ه م ا ب تمامی این اشياء م

ر ورد نظ يای م ه اش واد ب ن م دیل ای رای تب اگون ب ای گون وند و ابزاره ی ش م

ره از طریق . محتاج هستيم زارع و غي زات، م ر سنگ، چوب، فل واد نظي این م

نشر کارگری سوسياليستی

٢٠

ابزار مورد نياز در این فرایندها نيز . دست می آیده زمين و توسط کار انسانی ب

. محصول کار انسان ها هستند

صاد م، اقت ا ورزی اگر در حال حاضر به چنين تعریف های ناپخته و خامی اکتف

ار و هر ملتی به طور مداوم و پيوسته از طریق . ملی را این گونه خواهيم دید ک

اس، ذا، لب ر غ ود را نظي ات خ ی از احتياج دار معين ویش مق روی خ رف ني ص

ت آ ه، زین ائل خان اختمان، وس زار س ين اب م چن ری و ه ار هن لحه، آث الت، اس

روشی را . وجود می آورد ه ضروری و مواد الزم برای تهيه ی اشيای مذکور ب

ين ا ب ع کااله د، چگونگی توزی اذ می کن ا اتخ ن کااله د ای که هر ملت برای تولي

ست ن دور ناگس رار ای از تک ا و ب صرف آن ه ونگی م ه، چگ راد جامع ی، ناف

مطالب فوق توضيح معنای تقریبی . را دربر می گيرد ورشیک ک " اقتصاد ملی "

ه . جمله ی اول تعریف پروفسور بوخر است ين ادام وخر سپس چن سور ب پروف

:می دهد

ی " صاد مل ن اقت ای بای شی ه ط م ماری خ ی ش داد ب ه تع ود ب ه ی خ ه نوب

سيم می شود ی تق ه ی صادی جداگان م . اقت ه ه ارت ب ق تج سيمات از طری ن تق ای

ن ا علت این وابستگی متقابل به این خاطر است که هر یک از . وابسته هستند ی

ا هستند و در ه ی بخش ه ال بقي ی در قب بخش ها عهده دار انجام وظایف معين

."عين حال انتظار انجام وظایفی از دیگران را دارند

ا ه . ی دیگری مواجه هستيم مسأله اکنون ما ب ه زحمت در ب ن هم د از ای بع

ا ده ه تن پدی م پيوس ای ه وع بخش ه ه ن ه چ ی ب صاد مل ن اقت صادی، ای ی اقت

ی انواده یعن رد خ د منف ر واح د ه ا بای دتا م د؟ قاع د ش سيم خواه ی تق ه ئ جداگان

انواده را در ر خ ریم ه ر بگي داد . نظ دن از تع ای متم ت ه ام مل ت تم در حقيق

صاد "وجود آمده اند و هر خانواده طبق قاعده یک ه بی شماری خانواده ب " اقت

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٢١

د ول از طریق . خانگی دارد که بدین ترتيب عمل می کن ی پ دار معين انواده مق خ

ری ب ر روش دیگ ا ه انواده و ی راد خ ردن اف ار ک دا ه ک ه ب ی آورد ک ندست م

يله احت ود را ا يوس ات خ رف زاج ره برط سکن و غي اک، م ذا، پوش ر غ نظ

انواده در. می سازد ریم، واقع هرگاه می خواهيم وضعيت یک خ را در نظر بگي

داعی ان ت ا و بچه داری در ذهنم بالفاصله زن خانه، آشپرخانه، کشوی لباس ه

ه بخش های . می شود ی ب حال با این توضيحات آیا منظور از تقسيم اقتصاد مل

ين نمختلف چن سأله است؟ ای اراحتی می شود م ا در. کمی باعث ن توضيح م

ی صاد مل ان-اقت دیم هم ه دی ور ک دا ت-ط ذائی، ابت واد غ ر م ایی نظي د کااله ولي

دگی ار و زن رای ک ه ب ایی ک ام چيزه ار و تم واد ک زار و م سکن، اب اک، م پوش

ردیم ر روی . الزمند توأما و در رابطه با هم مطرح ک د ب ی بای صاد مل اساس اقت

ر ولی در تقسيم اقتصاد به مجموع بخش های کوچک . توليد باشد ه جزء ت و ب

انوار ر خ ی ه شکل آن یعن ر مت ه ه اده ک ر و آم ای حاض صرف کااله ا م ا ب ، م

صاد هر . هستيم رو به رو دست می آورده خانواده در ازای درآمد خود ب در اقت

اطق . خانوار، مواد غذایی و پوشاک از فروشگاه ها تأمين می شود فقط در من

دگی خود را یاتروستایی بسيار عقب مانده است که روستائيان اکثر ضرور زن

د از طریق کار ی . مستقيم خود و خانواده شان توليد می کنن از طرف دیگر، حت

ام کاالهای صنعتی در کشورهای پيش ه تم رفته خانواده هایی پيدا می شوند ک

دگان خانگی و مختلف را در دگان و دوزن د بافن خانه ی خود توليد می کنند مانن

ر ی ا نظي ا کااله آن از طریق ا روستاهایی یافت می شوند که اسباب بازی ها و ی

ه کاال . صنایع خانگی توليد می گردد د اما در دو مورد اخير می دانيم ک های تولي

اال د ک ه در ازای تولي ول شده در خانواده به کارفرما تعلق دارد ک ی پ راد ب ه اف ب

ه مصرف شخصی می پردازد یعنی کوچک د شده ب االی تولي ترین ذره یی از ک

نشر کارگری سوسياليستی

٢٢

أمين . وده نمی رسد خانواده که خود توليد کننده ی آن ب رای ت دگان ب ين بافن هم

زد ق پرداخت م ران از طری ر دیگ اده را نظي االی حاضر و آم ود، ک اج خ مایحت

د شتر . خود خریداری می کنن ا بررسی بي صاد جب ه اقت وخر ک سور ب مالت پروف

. ملی را به بخش های مختلف تقسيم می نماید ما به نتيجه یی متضاد می رسيم

دگی ائل زن د وس سيم تولي انوار تق ر خ دگی ه ائل زن صرف وس ه م ت ب ک مل ی

. این عبارت به نظر واقعا نامربوط و بی معنی می رسد-می شود

ال ر ح ه ه سأله ب ز مطرح است م وخر . ی دیگری ني سور ب ر پروف ق نظ طب

صادی " ه ی اقت ای جداگان ش ه ق " بخ د از طری وط "بای م مرب ه ه ارت ب تج

دیگر وا" شوند، ه یک امال ب د ک ندبای سته باش ده دار ". ب ر بخش عه ه ه را ک چ

وع تجارت و . "انجام وظایف معينی برای دیگر بخش هاست منظور وی چه ن

انواده های ين خ ط دوستانه ی ب ا منظور وی رواب ستگی است؟ آی چه نوع واب

ه ا مختلف است؟ در صاد ب ا اقت ا ب ی و ی ین صورت، بين این روابط با اقتصاد مل

ور و ط اطی وج ه ارتب ی چ اهنگی و کل اد هم رای ایج ست ب ر ني ا بهت د دارد؟ آی

ا و همسایگان پيوستگی و صرفه جویی، روابط مبادالتی کمتری بين خانواده ه

د و در ر معترفن ن ام ت ای ه واقعي ه دار ب ان خوب خان ه ی زن رار شود؟ هم برق

ه ه ب ا ک ستگی "ضمن تا آن ج ل تصور " واب ا غيرقاب رای م وط می شود ب مرب

يم چ ه بفهم صدی است ک ه یک مت انواده ی اسميت ک ده ی خ ایفی از عه ه وظ

یک معلم دبيرستان است و بانک است برای خانواده ی براون که بازنشسته ی

م و بای نظاهرا بدی . بر می آید " برای بقيه " د ترتيب ما دچار سردرگمی شده ای

.موضوع را از زاویه ی کامال متفاوتی بررسی نمائيم

انواده های مختلف احت د آن خ اال نمی توانن صادی "م بخش های کوچک اقت

ه ند ک ی"باش صاد مل ود " اقت ی ش سيم م ا تق دان ه وخر . ب ور ب اید منظ ش

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٢٣

ا ،کارخانه ها ه م ر آن است؟ یک واقعيت ب کارگاه ها، مزارع کشاورزی و نظي

ه ر روی نکت ار ب ن ب ه ای د ک ی ده شان م تيم ین تی دست گذاش ام . درس در تم

ه را تأسيسات مذکور کاال ه احتياجات کامل جامع های مختلفی توليد می شوند ک

ل و ستگی متقاب سات واب ن تأسي ين ای ر، ب رف دیگ ازند و از ط ی س رف م برط

ل . رابطه ی مبادالتی وجود دارد رای تحوی ه سازی ب برای مثال کارخانه ی دگم

ه مغ امال ب ود ک دی خ االی تولي ت اک سته اس اطی واب ای خي ال . زه ه ين ح درع

رکنند زه هامغ د س ی توانن ه نم دون دگم ز ب اطی ني ن . ای خي ر ای رف دیگ از ط

ه در د ک ه دارن ه پارچ اج ب ا احتي ازه ه افی و مغ شم ب ای پ ه ه ه کارخان ه ب نتيج

د ی گردن سته م افی واب ه ب ه . پارچ ود ب ه ی خ ه نوب ز ب وق ني ای ف ه ه کارخان

ا ه متصل هستند ردامداری و تج ط م ا در. ت پنب ا رواب ا ب ا واقع ا م ن ج ل و ی تقاب

ه رو پيچيده ی جریان توليد ر . هستيم رو ب ی بيهوده می رسد اگ ه نظر الفزن ب

ه مغ ه ب ه ابخواهيم روابط ساده ی فروش دگم شم ب ا فروش پ اطی و ی زه ی خي

ره را ا و غي ه ه ایفی"کارخان دام از " وظ ر ک ه ه دانيم ک د اب ا بای ن بخش ه ی

ين برداش ." برای دیگران انجام دهد " دانيم چن د ب اوه سرایی های بای ایی ی ت ه

شمندم ا آدان ه ب ت ک ابی اس ل اجتن ال غيرقاب ين ح ابير ابانه و در ع زودن تع ف

ی ا کم اعرانه و ی ی "ش ی اخالق ای ارزش ر " داوری ه سانی نظي ک ک از ی

البته مسائل مختلف دیگری . مولر حافظ منافع سوداگران می شود شپروفسور ا

ز در ردد اني ی گ رح م ه مط ن رابط ا. ی ه ه نایع کارخان شاورزی، ص زارع ک ، م

نگ و ال س ادن زغ ازی، مع ان ... فوالدس صادی "هم ک اقت ای کوچ ش ه بخ

ا " جداگانه دان ه رار است ب سيم شود "هستند که اقتصاد ملی ق رای ." تق ا ب ام

صاد "ارائه ی تصویر درستی از م -"اقت ا سعی داشته ای ه م حداقل آن طور ک

ه ی مصرف ب مسأله فقط نباید به -مطرح نمائيم د ک مسأله لکه ب االهای ی تولي

نشر کارگری سوسياليستی

٢٤

صرف را در ه م زان ک ان مي ه هم ت ب ود، دس ه نم ز توج از ني ورد ني ر م نظ

ا و . می گيریم توليد را نيز باید بررسی نمائيم اه ه ... البته در کارخانه ها، کارگ

د ار می رون ه ک د ب رعکس آن . فقط آن موادی مصرف می شوند که در تولي و ب

رار چه که مطرح شده ک ورد استفاده ق ا م االی تمام شده اصال در خود کارگاه ه

رد ی گي ه و . نم احب کارخان ط ص ستقيم توس کل م دان ش ی ب ه ی يچ دگم ه

ه . دوخانواده اش مصرف نمی ش ن ک ارگران چه رسد به ای ه ک د آن را ب بخواهن

انند انواده ی خود برس ا خ ه ی . مصرف شخصی و ی ين ترتيب هيچ لول ه هم ب

د رسيد مسط کارفر فوالدی تو ه هر . ا و خانواده اش به مصرف غذایی نخواه ب

صاد "حال حتی اگر قرار بود برای بررسی يم " اقت از ميکروسکوپ استفاده کن

صاد در ه اقت دیم ک د می فهمي ا داشته بای د معن تماميت و کليت خویش می توان

د و ين تولي د ب وده، می توان ی کامل ب مصرف باشد و این که اقتصاد تا حد معين

ا ضروری مهم سان ه ات ان ه ی حي رای ادام ه ب ه ک رین وسائل معيشت جامع ت

د رار کن ی برق وازن تقریب ت ت س . اس ه ی دب ر بچ ا ه ه تام د ک ی دان انی م

خانه های مختلف صنعتی و کشاورزی امروزی فقط یک محصول و حداکثر رکا

ام ا ع تم رای رف د و آن ب شر تعداد کمی از محصوالت را فراهم می کن حتياجات ب

اده باشند . کافی نيست رای مصرف آم ه ب ستند ک ه شکلی ني ی ب ا حت ر کااله اکث

ستند شت ه ائل معي ا وس ام و ی واد خ د، م زار تولي سمتی از اب ط ق ه فق را ک . چ

کارخانه های توليدی امروزی از نقطه نظر اقتصادی فقط بخش هایی هستند که

سانی . ندال نمی کنببه تنهایی هيچ مقصود و هدفی را دن رای ک ی ب ه حت ن نکت ای

ین واحدها به هيچ وجه یک ا که اطالعات کمی دارند محرز است که هر کدام از

ه فقط بخش کوچک د، چرا ک خط مشی و یک اقتصاد کامل را تشکيل نمی دهن

.لی از یک اقتصاد بزرگ را تشکيل می دهندکبی ش

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٢٥

ایی یعنی تمامی فر (این اگر کسی بگوید که اقتصاد ملی بنابر ایندها و شيوه ه

ه ی خود ه ب ) که برای رفع احتياجات کامل یک ملت به کار گرفته می شود نوب

ر سيم هبه بخش های کوچک تری نظير کارخانه ها، معادن و کارگاه ها و غي تق

امی ه تم ين منطق نتيجه گرفت ک می شوند، آن وقت می توان با استفاده از هم

د زگانيردمت عملکرد ا خ فرایندها و شيوه های زیستی که به م بدن انسان می آی

اني ه ارگ ود ب ه ی خ ه نوب ه ب ت ک سان اس ود ان ای مزخ ی، ه ه ی بين جداگان

ده است سيم ش ره تق ا و غي ا، پاه وش ه ه ی . گ ک کارخان ر ی ارت دیگ ه عب ب

دازه یک ان ان ه هم ه"امروزی ب صادی جداگان ی " بخش اقت ثال بين ه م است ک

د باشد م جداگان زانسان یک ارگاني ين . ه می توان ودن چن ه بيهوده ب ا ب ا م نتيجت

ر اساس . منطقی می رسيم ورژوازی ب سورهای ب اریف هوشمندانه ی پروف تع

ره ا در طف د کوشش آن ه موشکافی پدیده های صرفا ذهنی است که خواهيم دی

.ی واقعی، بی دليل نيست مسأله رفتن کامل آن ها از

نشر کارگری سوسياليستی

٢٦

: : فصل سومفصل سوم

صادیصادیتاریخ اقتتاریخ اقت

ه مفهوم يم ک ی "حال به سهم خود سعی می کن صاد مل ورد " اقت شتر م را بي

.بررسی قرار دهيم

ات در ن احتياج ع ای ت و رف ک مل ات ی ه احتياج ورژوازی ب صاددانان ب اقت

ی مسکن مسأله آن ها هم چنين . محدوده ی یک اقتصاد هميشه اشاره می کنند

ين ت . می سازند حعمومی در یک کشور را مطر صاد چن ه اقت صور می رود ک

ومی و صاد عم ن اقت ت ای ه ماهي ت ک ی اس سأله علم رح م سکن را مط ی م

ه و طبق چه . می سازد ه چگون د ک به عبارت دیگر علم اقتصاد توضيح می ده

د، زایش می ده قوانينی یک ملت از طریق کار، توليد ثروت می نماید، آن را اف

اره دست بين اعضای جامعه توزیع می کند، به مص رف می رساند و سپس دوب

صاد خصوصی . به توليد می زند ر از مسأله ی مسکن و اقت ای -فرات حال معن

ه -این عبارات هر چه می خواهد باشد همين فعاليت اقتصادی کل جامعه است ک

ر . و بررسی ما را تشکيل می دهد موضوع مطالعه ی اث ين بحث تأیيد ظاهری چن

د ه پ ميت ک از آدام اس اب دوران س ی کت ود یعن ی ش ده م ی نامي صاد سياس ر اقت

.است) ١٧٧٦تاریخ انتشار " (ثروت ملل"

ام ه ن ی "قبل از هر چيز باید از خود سؤال کنيم که آیا پدیده یی ب صاد مل " اقت

ادر ایی ق ه تنه ه و ب ود جداگان ی خ ر ملت ا ه ود دارد؟ آی اج وج أمين مایحت ه ت ب

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٢٧

سته، دگی اقتصادی ب ه جامعه در محدوده ی یک زن ود؟ از آن جایی ک د ب خواه

صاد عمومی " و "اقتصاد ملی "استفاده از عبارات سيار رایج "اقت ان ب در آلم

. بررسی خود را از آلمان شروع می کنيمنيز ما ،است

ه ا ابهی ارزش مصرفی ب دار متن ان مق کال مختلف توسط شهر ساله در آلم

د می شاورزی تولي ردد کارگران زن و مرد در رشته های صنعت و ک ا . گ ا آی ام

ا ان است؟ م ه ی آلم ات جامع ع احتياج رای رف ن محصوالت منحصرا ب ام ای تم

ا صادر ا می دانيم که هر ساله قسمت اعظمی از ین توليدات به سراسر نقاط دني

ود ی ش ه ک . م ان ب والد آلم دات ف ایی و شتولي وبی و آورهای اروپ ای جن مریک

شيشه آالت به انگلستان، پوست شکر و دستکش و . استراليا فرستاده می شود

رم و کاالهای ساخته شده از چبه فرانسه و انگلستان و اطریش و مجارستان،

.چرم نيز به تمام کشورهای اروپایی صادر می گردد

،مواد رنگی آلزاس به انگلستان و آمریکا و هندوستان، کودشيميایی به هلند

ت به اطریش و بلژیک و مجارستان، زغال سنگ به فرانسه، آنتراسي و اطریش

ه ازی ب باب ب ک، اس وئد و بلژی ستان و س ه انگل رق ب ل ب ویس، کاب د و س هلن

آمریکا آبجو و نيل و جوهر و دارو و سلولز و جواهرآالت و جوراب و لباس و

ا صادر می شود ه سراسر دني در . پارچه های پشمی و کتانی و ریل راه آهن ب

ه محصوالت عين حال، آلمانی ها نيز در کار توليد ه ی خود ب و مصرف روزان

ستند ی ه ف متک شورهای مختل أمين . ک يه ت دم روس صرف از گن ورد م ان م ن

ود ی ش رقی و . م د ش رنج از هن يه، ب ارک و روس تان و دانم گوشت از مجارس

ی، ای غرب ائو از آفریق ل، کاک د و برزی د شرقی هلن آمریکا، توتون از جزایر هن

ل و آمریکای چای از چين، ميوه از استرالي ا و اسپانيا و آمریکا، قهوه از برزی

ی خوک از ه، چرب رآورده های گوشتی از اورگوئ د، ف مرکزی و هندشرقی هلن

نشر کارگری سوسياليستی

٢٨

اعت سمریکا، تخم مرغ از روسيه و مجارستان و بلغارستان، سيگار از کوبا، آ

ا ای ممچی از سویس، ش ه ه ين، پارچ ه ی دام از آرژانت سه، علوف پاین از فران

شمی از ذرک و کابری سه، ب ا و فران ا و ن ایتالي ان از آمریک يه، کت ف از روس

ا ستان و اطریش، چت ی از هندوستان مالت از تهندوستان و مصر، پشم از انگل

اطریش مجارستان، بذر کتان از آرژانتين، زغال سنگ از انگلستان و اطریش،

وار ا ين، ال اغی از آرژانت ورد مصرف در دب وبی م اف چ يلی، الي وره از ش ز ش

د، روی احصير از پرتقال، مس از آمریک و روسيه، نی د شرقی هلن ع از هن ، قل

ادا، سوز از کان ه ی ن ادا، پنب تان و کان وم از اطریش مجارس تراليا، آلميني از اس

ا، سنگ از سوئ ا و استراليا، دمرمر و قير از ایتالي ، سرب از بلژیک و آمریک

د ر، ی سيم از الجزای سفات کل يالن، ف ت از س يلی و گرافي ان ... از ش وارد آلم

.می شود

ره می بين اج روزم رین مایحت رین ،يم که ساده ت وکس ت واد ل ی م اشياء و حت

ه ل ک ا کام سبی و ی ه طور ن ستقيم، ب ا غيرم ستقيم ی ف، م زار مختل ام و اب از خ

ار کشورهای مختلف است ابر . کشورهای خارجی وارد می شوند محصول ک بن

دن و ک ه اراین برای زنده مان ا ب شتر کشورها و ی ال بي ان، عم ا در آلم ردن م ک

ز ب عبارت دیگر قسمت اعظم جهان ا ني د و م ار کنن رای ه باید ک ه ی خود ب نوب

ر بقيه ی کشورها کار می کنيم برای تشخيص ميزان این معاوضه ی عظيم بهت

ار ساليانه "بر طبق . رسمی صادرات و واردات بنمایيم است نگاهی به آمار آم

ان امپرا وری آلم ال "ط الص ١٩١٤، س ادرات و واردات خ وع ص ی ( مجم یعن

شده است ه ) کاالهایی که به شکل ترانزیت از مرز آلمان گذشته اند محاسبه ن ب

:قرار زیر است

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٢٩

١٩١٣١٩١٣واردات آلمان در سال واردات آلمان در سال ميليون مارک٥٢٦٢ مواد خام

ميليون مارک١٢٤٦ کاالهای ناتمام يليون مارک م١٧٧٥ )کامل(کاالهای تمام شده

ميليون مارک٣٠٦٢ وسائل لوکس مصرفی ميليون مارک٢٨٦ فرآورده های دامی

ميليون مارک یا١١٦٣٤ جمع ميليون مارک١٢تقریبا

١٩١٣١٩١٣ات آلمان در سال ات آلمان در سال ررادادصص ميليون مارک١٧٢٠ مواد خام

ميليون مارک١١٥٩ کاالهای ناتمام ارک ميليون م٦٦٤٢ )کامل(کاالهای تمام شده

ميليون مارک١٣٦٢ وسائل لوکس مصرفی ميليون مارک٧ فرآورده های دامی

ميليون مارک یا١٠٨٩٠ جمع ميليون مارک١١تقریبا

. ميليون مارک می شود٢٢این مجموع تجارت خرجی آلمان بالغ بر بنابر

ژوهش ه حوزه ی پ شورهایی ک ی ک شرفته، یعن شورهای پي ایر ک ورد س در م

رای . کم و بيش همين امر صادق است،د بوده علم اقتصا ن کشورها ب همه ی ای

د ی کنن د م دیگر تولي شی از. یک ه بخ تی از اگرچ اط دور دس ه نق دات ب ن تولي ی

نشر کارگری سوسياليستی

٣٠

ه ی اول چه در . جهان نيز سرازیر می شود اره در مرحل البته محصوالت هر ق

.مصرف و چه در توليد، مورد استفاده ی خود آن قاره قرار می گيرد

ه محالی که مبادالت در اد وسيعی ب ين ابع ه چن شترک کشورهای توسعه یافت

وانم مرزهای ه می ت ا چگون یک کشور را از " اقتصادی "خود گرفته است م

ه آن ی "کشور دیگر جدا کنيم؟ چگونه می توانيم از این یا ب صاد مل حرف " اقت

ه فقط بزنيم و فکر کنيم این کشورها از نظر اقتصادی جوامع بسته یی هستند ک

در محدوده ی مرزهای خویش قابل بررسی و تحليل هستند؟

سورهای ر پروف ه ب اال امری نيست ک د ک ی و در حال تزای مبادله ی بين الملل

ه هر ساله . بورژوازی پوشيده باشد ایی ک زارش ه اری و گ تحقيقات رسمی آم

رار داده است در ضمن . چاپ می شود چنين اطالعاتی را در دسترس همگان ق

خود یمرهزوداگران و کارگران صنعتی بيش از هر کس از طریق زندگی رو س

ی مسأله این بنابر. با این واقعيت آشنا می شوند ی رشد سریع تجارت بين الملل

دارد د ن زار تردی ه بحث و اب اج ب ی است و احتي امال شناخته شده ی . موضوع ک

صاد است فقط نحوه ی تشریح م اقت شمند عل اد پروفسورهای دان ه ایج مسأله ک

ه بخشی از آن . می کند د ک ين برداشتی می کنن اال چن آن ها عمال از مبادله ی ک

ت است صادر می شود و ومی یک مل اج عم ر مایحت ه اضافه ب بخش "چه ک

ا صان ه وچکی از نق ود " ک ی ش شور وارد م ان ک ی هم صاد مل ه اقت ين . ب چن

اقتصاد "ه هایی مانند برداشتی از قضایاست که به آن ها امکان صحبت ا زمقول

. را می دهد"اقتصاد عمومی"و یا " ملت ها

به " اقتصاد ملی "برای مثال پروفسور بوخر پس از توضيح مفصل در مورد

صادی ه ی توسعه ی یک رشته از اشکال اقت رین مرحل االترین و آخ وان ب عن

:تاریخی چنين ادعا می کند

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٣١

ر از گسترش تجارت " ود اگ ه در عصر ما در اشتباه خواهيم ب ی ک ين الملل ب

ی ليبراليزم صاد مل ه دوران اقت ریم ک ين نتيجه بگي وع پيوسته چن ه سر به وق ب

از انی آغ صاد جه ده و اقت شته استآم ای عمطم. گ شورهای اروپ ا برخی از ک ن

ل ه بخش قاب ستند ک ضيقه ه ی در م ائی مل اظ خودکف ان از لح روزی آن چن ام

ی در مالحظه یی از مواد غذائی و کاالهای لو د ول کس را از خارج وارد می کنن

ی ر احتياجات مل داوم اضافه ب ه طور م ن کشورها ب عوض توليدات صنعتی ای

ردد بوده و در نتيجه به بازارهای مصرفی کشورهای ی . دیگر عرضه می گ ول

ام، از واد خ ده ی م د کنن شورهای تولي نعتی و ک شورهای ص ستی ک از همزی

ود وابستگی متقابل آن ها و از این ت قسيم بين المللی کار نباید چنين برداشت نم

انی که بشر در حال قدم گذاشتن به مرحله ی دیگری از توسعه یعنی اقتصاد جه

ت م . اس ل و دائ ایی کام صادی، خودکف ه ی اقت يچ مرحل ر در ه رق دیگ از ط

واقص اقتصادی . کشورها وجود نداشته است وده است ن ور ب هر کشوری مجب

شوره ق ک ود را از طری دخ أمين کن ر ت ن . ای دیگ ال ای ين ح صاد "در ع اقت

انی ا" جه داقل ت اظ ح ه از لح رده است ک ده ی مشخصی را طرح نک ون پدی کن

وجود آمدن ه ب ی تفاوت داشته باشد در نتيجه " اقتصاد ملی "اصولی با سيستم

."چنين نظمی حتی در آینده نيز تردیدآميز است

م ای س ی آق وخر یعن سور ب ر پروف وان ت ار ج ز ٢٧بارتهمک ی از او ني حت

ه سوی ی . گستاخ تر است ا ب ه تنه ا ن صاد کاو به راحتی ادعا می کند که م اقت

:جهانی گام بر نمی داریم بلکه لحظه به لحظه از آن دور می شویم

ط " ق رواب شتر از طری روزی بي دن ام شورهای متم ه ک ستم ک ئن ه ن مطم م

م واب ی . سته هستند تجارتی و کمتر از طریق کل امور اقتصادی به ه صاد مل اقت

٢٧ - Sombart

نشر کارگری سوسياليستی

٣٢

ازار جداگانه، امروز نه بيشتر بلکه کمتر از صد یا پنجاه سال سمتی از ب پيش ق

رد جهانی را در ر می گي يم . ب ر تصور کن ارت دیگر کذب محض است اگ ه عب ب

شتری در روزه اهميت بي ی "روابط تجارتی بين المللی ام صاد مل کشورها " اقت

."اردکسب کرده اند، عکس این مطلب صحت د

ی کشورهای مختلف هر پروفسور سمبارت اطمينان کامل دارد که اقتصاد مل

چه بيشتر به شکل جهان های خرد کامل در می آیند و از ميان تمام بخش های

.سوداگری بازار داخلی بر بازار جهانی تفوق می یابد

رزی ه ط صادی را ب دگی اقت ره ی زن ایق روزم ه حق ه ک ن برداشت احمقان ای

ه انکار می کند، اهميت آن چه را که مورد تنفر جدی پروفسورهایی که بيشرمان

دی از تکامل جوامع ه ی جدی ه ی مرحل ه مثاب انی ب صاد جه ه ی اقت عليه نظری

انی . انسانی ایستاده اند به شدت پائين می آورد شه های پنه ما در بين یافتن ری

.هستيم و به دقت به بررسی آن خواهيم پرداختاین تنفر

ل پرو ه دلي ه ب د ک ين مطرح می نمای ی "فسور بوخر چن در " کمبودهای معين

ی در ی "زندگی اقتصادی انسان ناگزیر از مبادله است و این امر حت مراحل قبل

صادی ت " اقت اده اس ی افت اق م ز اتف ت . (ني اهی بخ ال در درون پادش رای مث ب

صاد "به این تجارت جهانی کنونی امر تازه یی نيست و بالطبع بنابر) النصر اقت

.یک کشور لطمه نمی زند" ملی

ا ه تنه شمندی ک اریخی ذهن دان اهيم ت چقدر خام و نپخته به نظر می رسد مف

صادی اریخ اقت ورد ت ش او در م ی و دان ود، زیرک ال خ ه خي ه ب ارش، البت اعتب

به خاطر یک جداسازی بی روح، تمام مراحل گوناگون تمدن و توسعه ی . است

زاران صادی در طی ه ال یکسان دراقت ی شود س ه م سلم . نظر گرفت ه م آن چ

ت ته اس ود نداش د وج ام ده ی انج ه ی ه مبادل ی آن ک ی ب ه ی يچ جامع ت ه . اس

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٣٣

ه دوی ب وام ب ای اق ه از غاره ه ک اریخ و آن چ ل ت ا قب شافات م رین اکت دیمی ت ق

ه -رهاقب از محل سکونت و -دست آمده وعی مبادل ه ن ه حاکی از آن است ک هم

ان حتی بين نقاط وده است دوردست در جری اریخ . ب دازه ی ت ه ان ه خود ب مبادل

تمدن بشری امری قدیمی است و همواره در تمام جوامع بشری وجود داشته و

وده است رای تحول ب ا ب زه ه ول . یکی از نيرومندترین انگي ا قب ا ب سور م پروف

ز هست بهم ني ل م ام . این فرضيه ی عمومی که درست به همين دلي ر روی تم ب

صادی خ ف اقت کال مختل ی اش ل فرهنگ ف و مراح صار مختل ای اع صوصيت ه

ام گر "به مصداق مثل . سرپوش می گذارد اریکی شب تم ا خاکستری ب در ت ه ه

ستند ه" ه ف مبادل کال مختل شان، اش شمندانه ی ای يحات اندی ام توض ،و انج

د شابه یکدیگرن ه م ه . هم ل ک تان برزی ی از سرخپوس ه ی دایی طایف تد ابت دادوس

ان های ب عضی اوقات تقاضای عجيب و غریب مخصوص جشن ها را با تيروکم

يم ای عظ د، انباره ی کردن ر معاوضه م ه ی دیگ اخته ی طایف ل س ه مح ل ک باب

ود، بازارهای شهر ه در رکونگهداری لوازم زندگی کاخ های سلطنتی ب ینت ک

ایی از سوریه و رده ه ایر، ب ان، کاغذ ت ان شرق، ظروف سفالی یون ا کت آن ج

ایی د عرصه می گشت، تجارت دری آناتولی برای فروش به برده داران ثروتمن

رون ای ق سين های اروپ ودال و پاتری ان فئ رای ارباب وکس ب ونيز که کاالهای ل

ونی ی کشورهای سرمایه داری کن ين الملل ود، و تجارت ب وسطی فراهم می نم

م ه ه ا را ب وده که شرق را به غرب، شمال را به جنوب و اقيانوس ه متصل نم

ه ال ب ه س ال ب سترده و س ود را گ لطه ی خ ان س اط جه رین نق ا دورت است و ت

د ورد مصرف -مقياس عظيم و غيرقابل تصوری بر حجم آن می افزای ان م از ن

د ت گ ه و کبری د، از اروزان ان ثروتمن ری خبرگ کوهمند هن ار ش ا آث یان ت

زار رین اب ده ت ا پيچي شاورزی ت صوالت ک رین مح اده ت ود س ينی، از خ ماش

نشر کارگری سوسياليستی

٣٤

ه از ه و هم اگون هم ا جنگ افزارهای گون انسان ها که مولد ثروت ها هستند ت

سان است ا یک سور م ر پروف ات و . نظ رای احتياج ا ب ن ه امی ای ر او تم از نظ

. نقصان های اقتصاد ملی و مستقل کشورها صورت می گيرد

ای شولتز حدود پنجاه سال پيش، قاضی ليبرالی از اهالی بيترفيلد به - اسم آق

ه هر کس در د ک ارگران بفهمان ه ک رد ب رای خود دلتيش سعی ک ه ی اول ب وهل

ه د نيست "کار می کند و سپس محصوالتی را ک دان نيازمن ا کاالهای " خود ب ب

د ه می نمای شده . دیگر مبادل وز فراموش ن ویی هن اوه گ ن ی ه ای پاسخ السال ب

:است

رام ب " ال احت ا کم ا هيچ درکی جناب آقای شولتس، ب ا شما واقع د بپرسم آی ای

د را ترک ز بيترفيل ا شما هرگ د؟ آی روزه نداری اعی ام ار اجتم از شکل حقيقی ک

نکرده اید؟ با این نقطه نظرات واقعا فکر می کنيد در چه قرنی از قرون وسطی

يچ ما ه ا ش د؟ آی ی کني دگی م اتی زن ه اطالع صر-گون ی مخت ار - حت ورد ک در م

ونی اعی کن ا اجتم رد لزوم ه ف ایی است ک د کااله ه صفت مشخصه ی آن تولي ک

ا کوچک د؟ آی ست نداری د ني دان نيازمن ر از ب ن ام ه ای د ک دی نداری رین تردی ت

وجود آمدند امری واجب و الزم گشته است و اساسا ه زمانی که صنایع بزرگ ب

اعی امروزی در ار اجتم ا منشاء شکل و ماهيت ک ه است؟ و آی ين امر نهفت هم

دان ن راوان ب ه ف ذل توج صه و ب ن خصي تن ای ر داش دون در نظ ه ب د ک ی داني م

ونی را نمی توان روابط اقتصادی و حتی کوچک ده های اقتصادی کن رین پدی ت

درک نمود؟

انی به نظر شما البد جناب آقای لئونارد ریچ هوم به " خ کت ميزان نياز خود ن

ا کند و آن مقداری را که دخترانش نتوا یتوليد م نسته اند به مصرف جوراب ه

و لباس های خود برسانند، به معرض فروش می گذارد؟

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٣٥

ع احتياجات خود " رای رف زار ماشينی را ب به نظر شما حضرت بورسيگ اب

کند و هر چه اضافه آید می فروشد؟ توليد می

ين اموری در و حتما فکر می " ام چن کنيد مأمورین کفن و دفن فقط برای انج

م ميان خانواده انواده شان ک ر خ ر مرگ و مي د و اگ ار می پردازن ه ک ی خود ب

!د؟نگذار باشد خدمات خود را در اختيار دیگران می

البد شما تصور می کنيد جناب آقای وولف، مالک اداره ی پست و تلگراف "

ا امحلی فقط به کسانی اجازه ی استفاده از ع و ی ه نف ه ب ین وسيله را می دهد ک

ودش ب خص خ تور ش ددس ار . اش د آن را در اختي اقی بمان اتی ب ر امکان و اگ

ه ی سهام ه نوب ز ب ا ني ه آن ه د ک رار می ده ا ق ه ه داران و سردبيران روزنام

خود به او خدمت خواهند کرد؟

ار در " صه ی ک فت مشخ ر ص ن ام ه ای ود ک امال درک ش د ک ا بای ين ج هم

از در ادوار گذشته . نظام های قبلی اجتماعی بوده است دازه ی ني ه ان شخص ب

رار ه ق ورد معاوض د م ی مان افه م ه اض ه را ک رد و آن چ ی ک د م ویش تولي خ

الی . این امر نشان دهنده ی اقتصاد طبيعی حاکم بر آن زمان است . می داد در ح

ه صفت مشخصه ی و ش د کک ه ی تولي ر پای ونی ب ع کن ار در جوام الص ک ل خ

د ی است که شخص بدان نياز دارد تمحصوال ه جای تولي ارت دیگر ب و یا به عب

ورت ان ص ا آن زم ه ت صرفی ک د ارزش م ی تولي ه ی ت ارزش مبادل ی گرف م

وده . گردد یم ن امری ضروری ب ه ای آقای شولتس آیا شما هنوز نفهميده اید ک

ار در سيم ک ه تق ار در جوامعی گشته ک و موجب گسترش هر چه بيشتر شکل ک

" توسعه رسيده است؟آن ها به چنين سطحی از رشد و

ورد بنگاه های اقتصادی و خصوصی دوران ه السال در م نقطه نظری را ک

ورد شتر در م سرمایه داری به آقای شولتس ارائه می دهد، هر روز هر چه بي

نشر کارگری سوسياليستی

٣٦

ستان، ر انگل ه سرمایه داری نظي شورهای توسعه یافت ر ک اکم ب صاد ح وع اقت ن

د ی کن دا م صداق پي ا م ک و آمریک ان ، بلژی ان. آلم يم هم ی دان ه م ور ک ط

د دم می گذارن ن کشورها ق ای ای ا پ ه . کشورهای دیگری نيز بر ج ن نکت ر ای ذک

ه سعی د ناشی از الزم است ک ارگران بيترفيل ردن ک راه ک ای شولتس در گم آق

رح وخر مط مبارت و ب ای س ه اق ی ک ه نظرات الی ک ت در ح وحی اوس اده ل س

.است" اقتصاد جهانی"ریه ی می کنند به خاطر سوء نيت آنان عليه نظ

انی بخصوص سورهای آلم مانند یک کارمند اداره ی بيش از حد دقيق، پروف

ين نظم . در حيطه ی تخصص خویش نظم و ترتيب را دوست دارند به خاطر هم

ان ی در مي ا روش علم ان را ب ای جه ده ه ام پدی ه تم د ک ی کنن ادت م ا ع آن ه

د دی کنن ه بن ود طبق ز خ شوهای مي ا . ک ان آن ه ه هم اگون را ب شورهای گون ک

سيم ا دقت خاصی تق د ب ا جای می دهن سه ه شان را در قف اب های ه کت ترتيب ک

د ی کنن داری . م شاورزی و دام ور ک ه ام ه ب ستند ک شورهایی ه ته ک ين دس اول

شورهای اج ک ورد احتي خت م ا س دی آن ه صوالت تولي ستند و مح شغول ه م

ت. دسته ی اول است شاء دادوس ه من رد در نتيج د در عملک ی را بای ين الملل د ب

.چنين روابط داخلی یافت

ان شورهای جه رین ک ه یکی از صنعتی ت ریم ک ر بگي ان را در نظ ون آلم اکن

ت شور . اس ا ک ود را ب تد خ زان دادوس شترین مي د بي ان بای اال آلم رح ب ابر ط بن

د ام ده يه انج د روس ی مانن شاورزی بزرگ م . ک ه مه ه است ک ال چگون رین ح ت

ستان است؟ روابط تج ا و انگل ی آمریک اری آلمان با دو کشور صنعتی دیگر یعن

ال ا در س ان و آمریک ين آلم ده ب ه ش ای مبادل ادل ١٩١٣ارزش کااله ٤/٢ مع

ادل ارک گشته است و ٣/٢بيليون مارک و بين آلمان و انگلستان مع ون م بيلي

د . ین لحاظ در مقام سوم جای دارد ا روسيه از ورد صادرات، کشور ق یمی در م

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٣٧

م ستان مه نعتی انگل اليانه ارزش ص ه س ت ک ان اس نایع آلم شتری ص رین م ت

ه ان ب د٤/١واردات آن از آلم ی رس ارک م ون م امی او از. بيلي ر تم ن نظ ی

د ی . کشورهایی که با آلمان دادوستد دارند در مقام های بعدی جای می گيرن حت

آلمان به سوی حجم صادراتی -اگر مستعمرات انگلستان را هم در نظر بگيریم،

ی شود ستان سرازیر م ود انگل شورها و خ ن ک دی و . ای ه بن د طبق د دی ال بای ح

سورها در ان پروف ه تحليل اندیشمندانه ی آقای ده ی عجيب چگون ن پدی ورد ای م

است؟ آن طور که پروفسور بوخر و اغلب همکاران وی تصور می کنند، جهان

دی به دو دسته کشورهای صنعتی و کشاورزی تقسيم می سيم بن ن تق شود و ای

ا اما می . خشک تنها الگوی تقسيم روابط اقتصادی جهان است دانيم که آلمان ت

ازاد محصوالت ١٨٦٠سال های شاورزی محسوب می شد و م یک کشور ک

ای صنعتی م کااله سمت اعظ ل، ق رد و در مقاب ی ک ود را صادر م شاورزی خ ک

ا ا. مورد نياز خود را از انگلستان وارد می نمود ز آن زمان به بعد آلمان نه تنه

دترین ال حاضر یکی از نيرومن شته بلکه در ح شور صنعتی گ ه یک ک دیل ب تب

دی . رقبای انگلستان به شمار می رود ان فراین ز هم ا ني ایاالت متحده ی آمریک

ای ال ه ان در س ه آلم ر از١٨٨٠ و ١٨٧٠را ک د د س سيار رگذران دت ب م

ا د در ح ی نمای ری طی م اه ت رات کوت ن تغيي ه ی راه ای ا در ميان ل حاضر تقریب

انی . است وز از ،درعين حال بعد از روسيه، کانادا، استراليا، و روم ا هن آمریک

١٩٠٠که در سال (ترین توليد کنندگان گندم است و بر طبق آخرین آمار بزرگ

ت ده اس ه ش وز ) گرفت شاورزی % ٣٦هن ار ک ه ک شور ب ت آن ک ل جمعي از ک

ه د. مشغول هستند ان رقيب جدی ب ستان و آلم رای انگل ا ب ر حال حاضر آمریک

حضرات اقتصاددانان پرسشی این با این حساب می خواهيم برای . شمار می آید

را مطرح کنيم و آن این که ایاالت متحده آمریکا را باید جزو کشورهای صنعتی

نشر کارگری سوسياليستی

٣٨

به حساب آورد و یا جزو کشورهای کشاورزی؟ روسيه خود در ابتدای پيمودن

ا شود -چنين راهی است - به محض این که از قيد شکل سياسی منشوخ آن ره

ند آن در عرض مدت کوتاهی به نبه خاطر جمعيت فراوان و ذخائر طبيعی بی ما

ا (پای کشورهای دیگر خواهد رسيد ر چشمان م ی در براب شاید چنين امری حت

ان ملحق ل آ و به اردوی کشورهای انگلستان، آمریکای شمالی و ) اتفاق بيفتد م

د و زن ا . خواهد شد و چه بسا از آن ها نيز جل سورهای م رعکس آن چه پروف ب

ی صور م ده های دیگر ت ام پدی د تم دارد و مانن ابتی ن دی ث ا اسکلت بن د دني کنن

د ی یاب ر م د و تغيي ی کن دگی م د، زن ی کن ت م ين صنعت و . حرک ضاد ب ا ت آن ه

دانند در حالی که این دو خود کشاروزی را تنها منشاء معامالت بين المللی می

ری هستند ادالت دم . عوامل متغي ز مب ه ه ب مرک ادر ب ی م دم از کشورهای مترق

ی ق پس روابط تجاری بين کشورهای متر . کشورهای اقمار آن ها تغيير می یابد

ست ی بای ا م ادالت آن ه وچر مب ر ب ابر نظ د؟ بن ی آی ه صورت در م ه چ ود ب خ

ن کشورها کاهش یابد، در حالی که با کمال ين ای ط تجاری ب تعجب درست رواب

.است که دائما افزایش می یابد

فکرانه تر از بررسی توسعه ی اقتصادی در طی آخرین ربع هيچ چيز روشن

ست رن حاضر ني رغم ا. ق ای یعلي ه از سال ه راری ١٨٨٠ن حقيقت ک در برق

ز ادی روی ني نعتی زی زرگ ص ای ب درت ه ه ی ق ایتی هم ای حم ه ه تعرف

رای طرح ا در اج ل آن ه ای متقاب رغم کوشش ه د، علي وده ان صادهای "نم اقت

ا " ملی رعکس ب ی ب شده است و حت ی متوقف ن جداگانه، رشد تجارت بين الملل

ه است زایش یافت ام آوری اف ه صنعتی شدن و . سرعت سرس ن ک در حقيقت ای

ا ه ب ا در رابط ان و آمریک ستان، آلم شورهای انگل ی در ک ين الملل ارت ب تج

.یکدیگر رشد می کنند حتی برای انسان کور نيز قابل رؤیت است

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٣٩

د زغال . غال و آهن ستون فقرات کشورهای صنعتی جدید است ذ افزایش تولي

: بدین شرح است١٩١٠ تا ١٨٨٥سنگ از سال

ميليون تن٢٥٩ تا ١٦٢از انگلستان ميليون تن٢٢٢ تا ٧٢از آلمان تن ميليون ٤٥٥ تا ١٠١ از آمریکا

:بدین شرح استدر طی همين مدت افزایش توليد آهن

ميليون تن٢/١٠ تا ٥/٧از انگلستان ميليون تن٨/١٤ تا ٧/٣از آلمان ميليون تن٧/٢٧ تا ١/٤ از آمریکا

ی ين الملل اليانه ی ب ارت س م تج د حج وع صادرات و واردات(رش ن ) مجم ای

: مدت به قرار زیر بوده استکشورها در طی این

بيليون مارک٤/٢٧ تا ١٣از انگلستان بيليون مارک٣/٢٧ تا ٢/٦از آلمان بيليون مارک٧/٢٧ تا ١/٤ از آمریکا

م ) مجموع صادرات و واردات (مجموع تجارت خارجی ر مه ن کشورهای یت

ارک در سال ١٠٥پيشرفته ی دنيا از ه ١٩٠٤ بيليون م ار ١٦٥ ب ون م ک بيلي

رخ رشدی اعجاب آور است. رسيده است١٩١٢در سال ين ن . در حقيقت چن

ادر ه هيچ وجه ق داده است و ب چنين اتفاقی در هيچ یک از ادوار گذشته رخ ن

نشر کارگری سوسياليستی

٤٠

ا ته بي ای گذش ی دوران ه شابه آن در ط ی م ود رقم واهيم ب ر . يمبنخ ه نظ ب

ی رس ه دم ی " ک صاد مل ه دارد دو " اقت رمایه داری عجل شورهای س ران ک

ی از ق ناش ان رون دت زم دود و م ود را مح کوفایی خ ستم را اش ن سي ی

د اهش ده رح . ک د ط د دی ال بای شخص "ح ای م ع کمبوده دی " رف سيم بن و تق

خ ه پاس شاورزی چگون نعتی و ک ه ص شورها ب ی ک سائل غيرمنطق ن م وی ای گ

خواهد بود؟

مع مترقی هنوز با مشکالت گيج کننده ی دیگری نيز در زندگی اقتصادی جوا

ه شده . هستيمروبرو ه بررسی مجموع ارزش کاالهای مبادل ه ب به جای آن ک

اه دقيق ر است نگ م بهت ان قناعت ورزی ه جدول صادرات و واردات آلم ری ب ت

برای مثال اساسی ترین نوع کاالهایی که در آلمان مورد دادوستد قرار . بيفکنيم

: است١٩١٣سال آمار زیر مربوط به . نظر می آوریم می گيرد در

))به ميليون مارکبه ميليون مارک((صادرات صادرات ))به ميليون مارکبه ميليون مارک((واردات واردات

٦٨٠ انواع ماشين آالت ٦٠٧ خام یپنبه

٦٥٢ محصوال فوالدی ٤١٧ گندم

٥١٦ غال سنگ خشک ذ ٤١٣ خالص پشم

٤٤٦محصوالت پنبه ئی ٣٩٠ جو

٢٧١محصوالت پشمی ٣٣٥ سنگ مس

٢٦٣کاغذ و لوازم التحریر ٣٢٢ پوست گاو

٢٢٥پوست خر ٢٢٧ سنگ آهن

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٤١

٢٠٥ميله های آهنی ٢٠٤ غال سنگ خشک ذ

٢٠٢ کاالهای ابریشمی ١٩٤ تخم مرغ

١٤٧ غال سنگ ذپوکه های ١٨٨ پوست خر

١٤٢قير ١٧٢ شوره

١٣٢ پارچه ١٥٨ ابریشم خالص

١٣٠محصوالت مسی ١٤٧ الستيک خام

١١٤چرم کفش ١٣٥ الوار بریده شده

١١٤کاالهای چرمی ١١٧ نخ پنبه یی

١٠٢اساب بازی ١٠٨ نخ پشمی

١٠٢ ورقه ی فلزی ٩٧ الوار

٩١ نخ پشمی ٩٥ پوست گوساله

٨٣ لوله های فوالدی ٩٤ چتایی

٨١ پوست گاو ٨٠ انواع ماشين آالت

٧٦ سيم فوالدی ٧٣ پوست بره گوسفند و بز

٧٣ غيره راه آهن و ٧٢ محصوالت کتانی

٦٥ آهن ٦٩ غال ذ

٦١ نخ پنبه ئی ٦١ پشم شانه شده

٥٧ کاالهای پالستيکی ٤٣ محصوالت پشمی

نشر کارگری سوسياليستی

٤٢

اظری دو مطلب روشن می شود ن . برای هر ن ه در هر دو مسأله یکی ای ک

ه ف، وجود دارد مستون کاالهای مشابه و یکسان، گرچه ب زان مختل بخشی . ي

شکيل ين آالت ت ان را ماش ادرات آلم سمتی از ی ماز ص ال ق ين ح د و در ع ده

ز وا الغ ماشين آالت مورد احتياج را از خارج ني زان ب ن مي ه ای رد می سازند ک

ردد ٨٠بر ورد . ميليون مارک می گ ين در م م چن م ذه ه ه غال سنگ خشک ک

ه کاالهای دیگری نيز مانند محصوالت ب در ضمن ما . صادر و هم وارد می شود

ا شمی، پوست گ شمی، محصوالت پ خ پ واد (و و پنبه یی ن ا و م سایر پوست ه

ن جدول هر مختلف دیگر بر می خوریم که در ی در ای د ول ستون جای می گيرن

د رای . ذکر نشده ان ه ب شاورزی و صنعت ک ين ک ضاد نادرست ب از نقطه نظر ت

رار ر اس دین ب ادوی عالءال راغ ج ون چ م چ ا ه صاد م م اقت سورهای عل پروف

د ودن کاالهای دو . پوشيده ی تجارت جهان امروز روشنایی می افکن مشابه ب

ا . ه و به نظر بيهوده می رسد ستون کامال غير قابل درک بود چرا که آیا آلمان ب

ود آن " مازاد بر احتياج " ا کمب ا ب ورد ماشين آالت مواجه است و ی . خود در م

االی دیگر در وع ک او و صدها ن ی، پوست گ مورد زغال سنگ، کاالهای پنبه ی

وانين . نيز همين پرسش مطرح است ی "ق صاد مل م " اقت ه ه ود "چگون و "کمب

ور کمی از را"مازاد" هم دین ن ا چراغ عالال د؟ گوی خود توأما توضيح می ده

ط ساطع م ا رواب ه م د ک ل توضيح ان ا در صورتی قاب ذکور تنه ایق م د؟ حق ی کن

سيار را پيچيده و کامل اقتصادی بين آلمان و کشورهای دیگر سيم ب ناشی از تق

دانيم ار ب ی ک سيار جزئ ار باعث می شود کشورها . گسترده و ب سيم ک ن تق ی ای

ز ان ني د و آلم ان سفارش ده ه کشور آلم خارجی انواع مشخصی از کاالها را ب

اوتی از آن کشور باشد ه ب م و بيش متف نوبه ی خود خواستار خرید کاالهای ک

رد ی گي ام م ه انج تد روزان ه ی دادوس ه در نتيج ن . ک يحی روش ين توض چن

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٤٣

ده ی ی می نماید که کشورهای جداگانه هر کدام فقط قسمت زن ام کل ی از یک نظ

.عظيم هستند

ه صادرات و واردات د ک ه آشکار می نمای رای هم اولين نگاه به آمار فوق ب

ا ب" مازادها"و " کمبودها"دو پدیده ی جداگانه نيستند که از طریق وان آن ه ت

ل را توضيح داد بلکه بر ده ی متقاب عکس مانند علت و معلول های دیگر دو پدی

در مسلم واردا .هستند ردم ق ع احتياجات م ه خاطر رف ان ب ه آلم ه ب ت عظيم پنب

دارک امر صدور عظيم ه خاطر ت کشور نيست قصد از وارد کردن آن از ابتدا ب

ا و لباس انی است پارچه ه ی د . های کت ين رابطه ی شم و رچن ورد واردات پ م

ورد واردات چشم ين در م م چن شمی و ه ر سنگ آهن و صادرات کاالهای پ گي

وارد صدور انواع و ز سایر م ه مقياس وسيع و ني والدی ب سام محصوالت ف اق

د . صدق می کند مصنوعی " کمبودهای . "آلمان وارد می کند تا بتواند صادر کن

ن " معينی" د ای ا بتوان د ت اد می کن ا "ایج ا " کمبوده ه برا متق " مازادهای "ال ب

د دیل کن سنجيم . بی شماری تب ه ب اری ک ا هر معي ن جهان کوچک "ب ان " ای آلم

ی از ط یک د فق ه مانن يم، ب ت عظ ک کلي سمتی از ی د ق ه مانن دا ب ان ابت از هم

.کارگاه های جهان عمل می کند

ن ی ای ه بررس شتری ب ت بي ا دق ون ب رد "اکن ان خ رفتن " جه ر گ ا در نظ ب

ل " ایی کام ردازیم " خودکف ی پ ا . آن م ی ی ه ی سياس يم جامع رض کن د ف بيائي

ه ان را از بقي ن ی اجتماعی خاصی آلم وده است و ای دا نم کشورهای جهان ج

کشور به تنهایی ناگزیر از حفظ خود می باشد، حال چه پيش می آید؟

ریم ان . فقط چگونگی تأمين نان را در نظر می گي شاورزی آلم د ک درت تولي ق

شاورزی آمریکاست د ک درت تولي ر ق ی . دو براب اظ کيف ان از لح شاورزان آلم ک

شاورزی اطق ک ين من ام اول را ب ط مق ط توس ه فق ت ک رده اس سب ک ان ک جه

نشر کارگری سوسياليستی

٤٤

د عقب د و هلن د بلژیک، ایرلن کشورهایی که توليد کشاورزی فشرده دارند مانن

ود ی ش ته م اظ . گذاش ان از لح ه آلم ود آن ک ا وج يش ب ال پ اه س دود پنج ح

ا کشاورزی مانند امروز ه ی اروپ ی یکی از انبارهای غل ود ول ه ب توسعه نيافت

ت ی رف مار م ه ش اج . ب ودمایحت راهم نم ان را ف ان اروپائي رغم . ن روزه، علي ام

أمين آلقدرت توليد باالی آن، کشور مان حتی قادر نيست نياز عمومی خود را ت

اه . آن را از خارج وارد می کند یک ششم نماید و حدود ارت دیگر، هر گ به عب

ردد " اقتصاد ملی " دا گ جمعيت یک ششم در حدود . آلمان از سایر کشورها ج

ی د ١١آن یعن روم خواهن ود مح از خ ورد ني ذایی م واد غ انی از م ون آلم ميلي

.گشت

د قهوه، ٢٢٠مردم آلمان ساليانه قریب ون ٦٧ ميليون مارک برای خری ميلي

رای چای، ارک ب ون م رای ٦١مارک برای کاکائو، هشت ميلي ارک ب ون م ميلي

ون صرف ١٣٤ ميليون مارک برای ادویه، ١٢برنج، رای توت ارک ب ميليون م

دگی . می کنند امروز حتی فقيرترین کشورها بدون این محصوالت نمی توانند زن

ی هيچ یک از . کنند ن ااین محصوالت جزو ضروریات زندگی گشته است، ول ی

ان کشت نمی شوند ت شرایط نامناسب جوی در آلم ه عل ه . (محصوالت ب البت

دتی رابطه ی اقت ) به استثنای مقدار کمی توتون رای م ا هر گاه ب ان ب صادی آلم

د ا سقوط خواه ونی آن ه بقيه ی کشورها قطع گردد سطح زندگی و فرهنگی کن

.کرد

ردم می پوشند . بعد از غذا نوبت به پوشاک می رسد لباس زیر که اکثریت م

ه د صرا از پنب ا منح واع آن تقریب ه ی ان د بقي ود رمانن ی ش ت م ط . س ه فق البت

ان د کت ر بورژواهای ثروتمن ا از جامه های زی ی آن ه ی است و لباس های روی

د ان تولي شم در آلم ه ابری شم و ن ه پ ی ن ت، ول الص اس شم خ ا ابری شم و ی پ

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٤٥

ی . نمی شوند ایی حت اده ی ضرو چت رین م م ت ه مه ا ی درر ک دگی است و ی بافن

ود عظيم . دست نمی آیند ه مان ب آلپشم هيچ کدام در ا کمب ن کشور ب در ضمن ای

ه ز مواج ذرک و کنف ني ان در . استب واد در سراسر جه ن م ام ای انحصار تم

ستان است ه . دست انگل ا بقي ان ب ه ی آلم ی رابط دت معين رای م ر ب ال اگ یح

کشورها قطع شود، از مواد خام وارداتی و بازار خارجی محروم می گردد و در

ت از اب شار مل ام اق ه تم شت تنتيج د گ روم خواهن ود مح اک خ رین پوش . دایی ت

دگی کارگر زن و مرد بزرگ ٠٠٠/٤٠٠/١حدود سال و کوچک در صنایع بافن

د ار می کنن در صورت متوقف شدن . امروز آلمان در رابطه با توليد پوشاک ک

.چرخ حرکت این صنعت تمام این افراد بيکار خواهند گشت

زرگ را . را از طریق دیگری دنبال می کنيم مسأله حال ستون فقرات صنایع ب

د لصنایع سنگين یعنی تو د، ي شکيل می ده ماشين آالت و صنعت فوالدسازی ت

در١٩١٣آلمان در سال . که چنين امری احتياج به ذخائر غنی سنگ آهن دارد

ه . ميليون تن آهن مصرف نموده است ١٧حدود ون ١٧توليد محلی آهن ب ميلي

ی "در وهله ی اول چنين به نظر می آید که . تن می رسد صاد مل ان در " اقت آلم

ه ا ع احتياجات خود است ین زمين ه رف ادر ب ه خوبی ق د آهن . ب رای تولي ی ب ول

ه ٢٧احتياج به مقدار کافی سنگ آهن است که توليد محلی آن به ميليون تن، ب

ه ١١٠زش را الی ک ارک می رسد، در ح ن سنگ آهن ١٢ ميليون م ون ت ميلي

والد آ ٢٠٠زش رمرغوب، به ا ان ميليون مارک، که بدون آن چرخ صنایع ف لم

. فرانسه و اسپانيا خریداری می شود،ر به حرکت نيست، از سوئدقاد

ز وجود دارد زات دیگر ني رای فل ن ب شابه ای ه مصرف . شرایط م الی ک در ح

تن توليد می کند ٠٠٠/٢٧٠آلمان حدود . تن است ٠٠٠/٢٢٠ساليانه ی روی

ردن . تن آن صادر می گردد ٠٠٠/١٠٠که ا وارد ک ن روی ٠٠٠/٥٠نتيجتا ب ت

نشر کارگری سوسياليستی

٤٦

یک بار دیگر می بينيم که فقط بخشی . ارج احتياجات خود را رفع می کند از خ

زان ه مي اج ب ورد احتي ه ارزش ٠٠٠/٥٠٠از سنگ روی م ن ب ون ٥٠ ت ميلي

ود آ ارک در خ ان استخرالم ان . می شودجم ه آلم د گفت ک ورد سرب بای در م

ده و ٠٠٠/٩٤٠ ام ش االی تم ورت ک ه ص ن آن را ب ه ٠٠٠/١٢٣ ت ن را ب ت

ورت س د ص ی کن رب وارد م ه . نگ س ریم ک ی گي ر م س را در نظ ر م ر آخ س

ردن ٠٠٠/٢٤١توليدات در آلمان با مصرف ساليانه ه وارد ک تن مس احتياج ب

ی از خارج وارد می شود . تن آن را از خارج دارد ٠٠٠/٢٠٦ . قلع به طور کل

وی واردات يم و جل دا کن ه ی کشورها ج م از بقي ه طور دائ ان را ب ر آلم حال اگ

زی را ف والد و صنایع فل لزات با ارزش و صادرات ماشين آالت و محصوالت ف

زار ماشينی یک رشته ی کامل از رشته های ٠٠٠/٦٦٣که ارگر دارد و اب ک

د ز سقوط می کن ا ني ام، -وابسته به آن ه واد خ ه م د آن دسته از صنایع ک مانن

ر استخراج (ابزار توليد و مواد کمکی توليد می کنند واره ) نگغال س ذنظي هم

صرف ورد م واد م ه م نایع ک ی آن بخش از ص ی حت ته جمع قوط دس ن س ا ای ب

کارگران و کسانی را که در آن رشته از صنایع کار می کنند، نيز به کلی متوقف

.خواهد شد

ه ٠٠٠/١٦٨بيائيد صنایع شيميایی را با نزدیک به ریم ک ارگر در نظر بگي ک

د می ک از جهان را تولي ورد ني د محصوالت م ا . ن ورد صنایع چوب ب ه در م البت

از خود را از ٠٠٠/٤٥٠ ورد ني وار م اه چوب و ال ه هرگ کارگر نيز باید گفت ک

د د ش ف خواه امال متوق د ک ارج وارد نکنن رم. خ رخ صنایع چ ا چ ز ب ازی ني س

از ٠٠٠/١١٧ کارگر بدون پوست گاو وارداتی و بازارهای خارجی از حرکت ب

ا ا پس از .خواهد ایستاد ن ه ه ی ره می رسد ک ی طال و نق زات قيمت ه فل نوبت ب

شکيل ولی یک کشور را ت پایه های زندگی اقتصادی امروزه یعنی پشتوانه ی پ

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٤٧

ه هيچ وجه و تحت هيچ شرایطی . دهد می زات ب ن فل ولی باید ذکر نمود که ای

از از خود می پرسيم . استخراج نمی شوند با در نظر گرفتن تمامی این نکات ب

در جهان وجود دارد؟ به عبارت دیگر، آلمان " اقتصاد ملی"ی به نام آیا پدیده ی

ی ستد و م ود بای ای خ ه روی پ از ب ی ب ی و واقع ه ی دائم ع رابط ا قط د ب توان

د؟ در ته باش ا داش شورهای دني ه ی ک ی از بقي ه ی صاد جداگان ورت ااقت ن ص ی

ا ا آن ج د شد؟ ت ه خواه ه وضعيت فعلی زندگی اقتصادی فرهنگی آلمان چگون ک

دام ر ک ی ه رد، یعن د ک قوط خواه ری س د پس از دیگ ته از تولي دیم یک رش دی

ل ا موجبات بی ثمری و سقوط دیگری را فراهم می آورند و از ر خي ین طریق ب

زود د اف ار خواهن ارگران بيک يم ک ای . عظ رین نيازه ی ت ردم از اساس امی م تم

وکس -خود ی اجناس ل د گشت - غذا، پوشاک و حت د تجار . محروم خواهن ت فاق

ی . "عامل حياتی خود یعنی طال خواهد شد م پاشيده و " اقتصاد مل ی از ه ه کل ب

.متروک اعالم خواهد گشت

ين "طور که دیدیم نظریه ی همان ان " کمبودهای مع دگی اقتصادی آلم در زن

ين م چن سأله و ه ل "ی م د کام يش از ح رد ب ان خ ا و -"جه ان خودکف جه

د پروازهای -خودساز اقبتی که ناشی از بلن ين ع ه چن سورهاست ب ان پروف آقای

.دچار خواهد شد

بهترین معيار قضاوت در مورد ١٩١٤جنگ های جهانی سال . اما صبر کنيد

رین نحو ثابت نکرده . بود"اقتصاد ملی " ه بهت وچر را ب آیا این جنگ ادعای ب

شان ست ن ی نگری ان م ه آلم سد ب ا رشک و ح ه ب ا ک امی دني ه تم ا ب ت؟ آی اس

ه داد ک رز ن ه ط ده است ب ته ش ار گذاش انی کن ارت جه ه شدت از تج ه ب ر چ اگ

اعجاب آوری به خاطر کنترل دقيق دولت و کفایت صنایع آلمان دارای اقتصادی

دون ی ب ت حت ام مل ه تم ذایی ب واد غ ا عرضه ی م وی است؟ آی ده و ق الم زن س

نشر کارگری سوسياليستی

٤٨

ا چرخ صنایع آلم ود؟ آی افی نب دازه ی ک ه ان امال ب شاورزی ک ان واردات مواد ک

بدون واردات خارجی و بازار خارجی به حرکت متناسب خود ادامه نداد؟

.بيائيد این حقایق را بررسی کنيم

ه شد رعکس آن چه گفت ه ب ریم ک ابتدا عرضه ی مواد غذایی را در نطر بگي

ود آ شاورزی خ ق ک ط از طری ود لفق شته ب راهم نگ ان ف گ . م دت جن ام م در تم

ای ه در نيروه ر ک ون نف دین ميلي ارجی چن شورهای خ د توسط ک شی بودن -ارت

. تغذیه می شدند -، قسمتی از هلند و ليتوانی )قسمت شمال آن (بلژیک، فرانسه

شت در طح ک ان، س ردم آلم ذائی م واد غ أمين م ور ت ه منظ ر ب ارت دیگ ه عب ب

سه " اقتصاد ملی " به اندازه ی مناطق اشغال شده ی خاک بلژیک و شمال فران

دا ه ان گ ب ال دوم جن زایش و در س يه اف وری روس ی امپراط سمت غرب زه ی ق

ان . یافته بود ی آلم م و بيش کمبودهای واردات اطق ک توليدات کشاورزی این من

رد ران می ک اطق . را جب ردم من واد غذایی م ود وحشتناک م آن روی سکه کمب

د بلژیک از طری ق اشغال شده بود که به نوبه ی خود بعضی از این مناطق مانن

شاورزی ا محصوالت ک د، ت ان داده می ش ه آن واهی ب وان خيرخ ه عن ا ب آمریک

د ود بودن ات خ ع احتياج ه رف ادر ب دودی ق ذایی در . ح واد غ ت م من قيم در ض

درصد افزایش یافته بود که این موجبات کم غذایی ٢٠٠ تا ١٠٠خودآلمان بين

.قشر وسيعی از مردم آلمان را فراهم نمود

ورد ود بپرس در م د از خ ان بای دون صنایع آلم ن صنایع ب ه چرخ ای يم چگون

ان ه آلم ام ب مواد خام وارداتی به حرکت در می آمد؟ ما قبال دیدیم که اگر موادخ

ی رخ داده است؟ ين معجزه ی نرسد صنایع متوقف خواهند شد؟ پس چگونه چن

.به شکل ساده و بدون نياز به معجزه قابل حل استمسأله

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٤٩

ه کشور صنایع آلمان به حيات خود ادامه می داد زیرا که مواد خام وارداتی ب

ام می شد . سرازیر می شد ه سه طریق انج ن امر ب ائر . ای دا استفاده از ذخ ابت

عظيم پنبه، پشم، مس به اشکال مختلف و غيره که در خود آلمان وجود داشت

وند رون آورده ش ا بي اه ه ی گ ود از مخف افی ب ط ک ی فق ل . ول ه دلي از ب ا ب ثاني

د بلژیک، شمال مصادره ی مواد مورد احتياج از درون مناطق اشغال شده مانن

ت در ه حرک ان ب نایع آلم وانی ص ستان و ليت ایی از له سمت ه سه و ق فران

ا نگذاشته و از . آمدند می ان را تنه ن طریق احتياجات آن ا از آغاز جنگ آلم ی

ی خارجی . را رفع می نمودند زات قيمت ایر عظيم فل ر ذخ ه عالوه اگ ه ب در را ک

ی و ضروری -بانک های آلمان احتکار شده بود که این امر خود از شرایط قبل

در نظر بگيریم آن وقت خواهيم فهميد که قطع رابطه ی -است" اقتصاد جنگ "

ان از ردم آلم افی م ه ی ک د تغذی ا همانن ه ی دني ا بقي ان ب ارتی آلم صنعتی و تج

زی است ی آن شوخی فریب آمي دین . طریق کشاورزی محل ایی ب ترتيب خودکف

ی ه آلمانی بر اساس دو داستان بچ " جهان خرد "مفروض اور نکردن ه و ب گان

.قرار گرفته است

شکيل می ار گوشه ی جهان را ت ه چه ان را ک د حال بازار صنایع آلم در -ده

ریم ا از طریق احتياجات . نظر می گي ن بازاره در دوره ی جنگ عدم وجود ای

م . نظامی خود دولت جبران می شود ه مه رین رشته های صنعت بدین معنا ک ت

د شد و ) بافی سازی، پشم فوالد، بافندگی، چرم ( دیل خواهن ه صنایع جنگی تب ب

ه ی جنگ ه هزین ا ک منحصرا احتياجات نظامی را برآورد خواهند نمود از آن ج

ی شود أمين م انی ت دگان آلم ات دهن ه صنایع . توسط مالي ی ب ر صنایع قبل تغيي

ا دین معن ی ب ه جنگ ی "ک صاد مل يم " اقت ش عظ تادن بخ ای فرس ه ج ان ب آلم

نشر کارگری سوسياليستی

٥٠

دات ردن تولي روض ک ومی و مف ار عم ستم اعتب ق سي ود از طری صوالت خ مح

.اقتصادی آماده برای چندین دهه جبران خواهد شد

شرفت جهان "با در نظر گرفتن تمام جوانب آشکار می گردد که معجزه ی پي

وا " خرد آلمان ه عن وان ب ی در نظر گرفت را در طول جنگ می ت ه ی و . ن تجرب

د ين روشی چه مدت طول خواه ه ی چن ا ادام ه ب ود ک ن سؤال را مطرح نم ای

د قوط کن ی س ه کل ه ب اخت جامع امی س ه تم شيد ک بيه . ک شتر ش ر بي ن ام ای

.ست می کنندرخانه هایی است که با کارت های ورق د

ارت خارجی آلمان اگر جمع ارقام تج. حال پدیده ی عجيبی را بررسی می کنيم

شتر است م واردات از صادرات بي ه رق يم ک ریم می بين در سال . را در نظر بگي

ه ١٩١٣ م ٦/١١ واردات کشور ب ه رق الغ ٩/١٠ و صادرات ب ارک ب ون م بيلي

ادی . گشت چنين رابطه یی در آن سال امری استثنائی نبوده بلکه سال های متم

ورد در عين حال م . این اتفاق تکرار می شده است ين اختالفی در م يم چن ی بين

ستان ال (انگل ا ) ١٩١٣در س م واردات و ١٣ب ارک رق ون م ون ١٠ بيلي بيلي

د سه، بلژیک و . مارک رقم صادرات نيز صدق پيدا می کن ی کشورهای فران حت

د اقی رخ می . هلند نيز با چنين امری مواجه شده ان ين اتف ه چن ا چگون د؟ آی ده

ه شریح نظری ازاد " ی پرفسور بوچر زحمت ت ين "و " م را در " کمبودهای مع

این موارد به خود خواهد داد؟

ه دهر گاه آن طور که آقای پروفسور یا د بگویيم ک داده است بررسی کنيم بای

کشورهای گوناگون فقط " اقتصادهای ملی "اگر روابط اقتصادی و تجارتی بين

اس ر اس ازاد"ب ن " م ی"ای صادهای مل رد " اقت ی گي د د(صورت م وران مانن

ين شکاف ) پادشاهی بخت النصر ی ب ه صورت پل یعنی اگر مبادله ی کاال فقط ب

ه اجدا از یکدیگر عمل می نماید، پس در " جهان های خرد "عميق ن حالت ب ی

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٥١

نظر می رسد که هر کشوری به ميزان کاالهایی که صادر می کند از کشورهای

د ی نمای اال وارد م ارجی ک االیی . خ اده ی ک ادالت س ک در مب ط ی ول فق ا پ آی

ی از طریق وسيله ی مبادله نيست؟ و آیا در تحليل نهایی بهای کاالهای واردات

ردد؟ در ی گ شور پرداخت نم ای یک ک د صادرات کااله ن صورت پس ادرآم ی

زان " اقتصادملی" مزبور چگونه می تواند به چنين فتحی نایل آید و همواره مي

اب -محصوالت"مازاد" یا -وارداتش از صادرات شتر باشد؟ ممکن است جن بي

ی جواب دد ول ا بخن ه م سور ب سأله پروف اده است م سيار س افی است . ب ط ک فق

ا ده م شور وارد کنن ه ک د ب ول نق يله ی پ ه وس ادرات واردات را ب اوت ص التف

ردازد د از . بپ ی توان ره م ال و نق ی ط ائر غن ا ذخ شوری ب ط ک شيد فق ا ببخ ام

د عهده ی تخصيص ساليانه ی چنين ه تجارت خارجی برآی . مبلغ قابل توجهی ب

د سه، بلژیک، و هلن ان، فران ورد هيچ یک از کشورهای آلم ين امری در م چن

ن . مصداق پيدا نمی کند ا ای قيقت مواجه می شویم حبه عالوه با کمال تعجب ب

ولی ر صادرات کاالست بلکه پ زون ب که نه تنها ميزان واردات کاال در آلمان اف

ردد که وارد کشور در . می شود به مراتب بيش از ميزانی است که خارج می گ

ر ١٩١٣سال الغ ب ارک و صادرات آن ٣/٤٤١ واردات طال و نقره ب ون م ميلي

دین . ميليون مارک گردید ٨/١٩٣ ه ب ادی است ک ا سال های متم این امر تقریب

ی "کمبودها"و " مازاد"با نظریه ی رچحال پروفسور بر. صورت جریان دارد

ان مسأله چگونه به این خود د؟ هم يم چراغ پاسخ می ده ز گفت بال ني ه ق طور ک

دین ت رو عالءال ته اس ی گذاش ه خاموش شت . ب ه در پ يم ک ی فهم ون م ا اکن م

ين صادی ب ط اقت ارجی رواب ارت خ شان تج ره ی درخ ی "چه صادهای مل " اقت

دارد د بای هر کشوری . جداگانه نهفته است که هيچ ارتباطی به مبادالت کاالیی ن

شتری د محصوالت بي دارای برخی امتيازات مصادره یی اقتصادی باشد تا بتوان

نشر کارگری سوسياليستی

٥٢

ه اطی ب از کشورهای دیگر گرفته و کمتر در قبال آن بپردازد، این امتيازات ارتب

ا . روی متساوی ندارد ني وين د مبادله ی ب ه دست بگذاریم ب ا ک در حقيقت هر ج

سلط اقتصادی مواجه می ه های چنين روابط و حقوق ت ر نظری ی اگ شویم، حت

ند یاند ان آن نباش ه بي ادر ب سورها ق ان پروف ال . شمندانه ی آقای رین مث اده ت س

ادر ين کشور م ستگی ب ی واب ال . مستعمرات آن است و چنين رابطه ی رای مث ب

ه ف، از هندوستان ساليانه ب ه طریق مختل ه ب انگلستان را در نظر می گيریم ک

االیی هندوستان ميزان یک بيليون مارک برج می رد و در نتيجه صادرات ک گي

شتر است ٢/١ساليانه به ميزان ارک از واردات آن بي ون م ن . بيلي ازاد "ای " م

ط تان توس ستعمره ی هندوس شور م تثمار ک صادی اس ان اقت ز بي زی ج چي

ست ستان ني رمایه داری انگل ه . س تثمار چگون ن اس د ای ی کن اوت نم ال تف ح

ا صورت می گيرد یعنی یا کاال ردد و ی ها مستقيما به خود انگلستان صادر می گ

به کشورهای دیگر جهان، به منظور باال بردن ميزان باجی که به اسثتمارگران

د ی ده سی م ود. انگلي ی ش ه م ا . ٢٨فروخت صادی الزام ط اقت ستگی در رواب واب

ه وارد . همراه با سلطه ی سياسی مستقيم نيست ی ک ز بيش از ميزان روسيه ني

اال از . اال صادر می نماید می کند ک ان عظيم خروج ک ن ساله جری ين ای اوت ب تف

روسيه شدت می یابد؟ اما اینک می دانيم که با صدور گندم، دهقان روسی خود

ه مصرف . به دليل سوء تغذیه از بيماری اسکوربوت رنج می برند ور ب او مجب

وانين فقط از طری . آن اضافه می شود نانی است که اندکی پوست درخت به ق ق

ه ه حيل ع ب ی درواق ه راحت ه ب ار -مالياتی و مالی مناسب ک ره ی ک د ثم می توان

ره ی ردد به ادر می گ قرض های دهقانان را از دستش برباید، دولت روسيه ق

رده -٢٨ ت ک ين يادداش اب چن يه ی کت ورگ در حاش صادی : روزا لوکزامب ه ی اقت زمين

د " مسکن عمومی "ميزان : هندوستان ورد صنايع . در جوامع دهقانان نزول می کن ام ... در م ارق ... حقايق تکان دهنده يی را برمال می سازندخاموش صادرات و واردات

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٥٣

ات . خارجی خود را بپردازد ه ی حي چنين استثماری ضرورت اساسی برای ادام

ت يه اس ت روس ه و . دول گ کریم ل در جن قوط کام س از س ی پ اره ی ام پ انج

ا ق وام ه يعی از طری زان وس ه مي يه ب ت روس ارج دول الحات مخ ی از یاص

ره . کشورهای اروپایی غربی باالخص فرانسه تأمين می شود رای پرداخت به ب

ارک ون م ک بيلي ه ی م ب زان دو رق ت مي ار اس يه ناچ ت روس سه، دول ه فران ب

شاور " مازاد"شاید این نيز . می رسد ه عظيم محصوالت ک زی روسيه است ک

از شتر ني صادملی"بي وده و در" اقت شور ب وار، ک دم، ال ابهی گن ر متن ه ه نتيج

د د بفروش ان و هلن ستان، آلم ه انگل روس ب ف و دام و خ ذرک و کن ازاد .ب م

ده ه وام دهن ده ب ه یک وام گيرن اجی است ک شانگر ب يم روسيه ن صادراتی عظ

ره ی س . می پردازد ل به ه دلي ی ب رمایه ی وام داده شده، موجب چنين رابطه ی

ردد سه می گ رای فران اط اقتصادی . تعادل تجارتی مطلوبی ب ه ی ارتب ه حلق البت

رد رار گي ی ق ورد بررس شتر م د بي ا بای ده ه ن پدی ين ای ال . ب ا س رای ده ه ب

رمایه ه یس ار گرفت ه ک ور ب ه دو منظ ود ب ده ب ه ش سه وام گرفت ه از فران ی ک

د ی ش ا . م رای س ه اوال ب ا ب ی و ثاني ای دولت ک ه ق کم ن از طری ختن راه آه

ایی و از طریق . رف هزینه های نظامی می رسد صم در رابطه با چنين هزینه ه

ه عرصه ی وجود ماليات های حمایتی کالن، صنعت نوپا و جوان روسيه قدم ب

.نهاد

سه ی فران ر سرمایه داری یعن سرمایه ی استقراضی از طرف کشور قدیمی ت

اج موجب پا دتی محت رای م ه ب ردد ک رفتن سرمایه داری جوان روسيه می گ گ

ان از طریق واردات ستان و آلم ر انگل کمک کشورهای پيشرفته ی صنعتی نظي

ت دی اس زار تولي ایر اب ين آالت و س يه، . ماش شورهای روس ين ک ه ب در نتيج

نشر کارگری سوسياليستی

٥٤

ه ی ه مبادل ده ک د آم صادی خاصی پدی اط اقت ستان ارتب ان و انگل سه، آلم فران

.یی به دشواری می تواند این رابطه را تشریح نمایدکاال

ی ف را بررس شورهای مختل ين ک ن ب صادی ممک ط اقت ام رواب وز تم ا هن م

کشورهایی مانند ترکيه یا چين مسائل دیگری را از نظر نظریه های . نکرده ایم

د رعکس روسيه و مانن ه ب را ک د چ سورها مطرح می کنن شمندانه ی پروف اندی

ر آلمان و فرانس ن کشورها دو براب دین سال ارزش واردات ای ه، در عرض چن

ی وجود دارد ا ارزش صادرات آن ها بوده و از ل مالحظه ی اوت قاب . ین بابت تف

ی "حال چگونه ترکيه یا چين قادر به تأمين کمبودهای عظيم صاد مل خود " اقت

سب متنا" مازاد"آن ها قادر به توليد " اقتصاد ملی"، در حالی که خواهد گشت

سيحی واهی م ه ی خيرخ ا آن روحي ائی ب ای اروپ درت ه اید ق ست؟ ش ا آن ني ب

ه آن کشورها د ب واع کاالهای مفي خود هرساله صدها ميليون مارک به شکل ان

ه . می بخشند؟ این امر حقيقت ندارد ه چين و ترکي د ک هر کسی به خوبی می دان

ه بانک های نگ سودجویان اروپایی هستند و مجبورند باج های گزافی چدر ب

ردازد سی بپ انی و انگلي سوی، آلم ه و . فران يه، ترکي ا روس سه ب ه در مقای البت

ا . پدیده ی متضادی را نشان دهند یدچين قاعدتا با به عبارت دیگر باید بتوانند ب

ود ای خ ره ی وام ه ود به ازاد صاردات خ د رام ی بپردازن شورهای غرب ه ک . ب

ه و چين از " اقتصاد ملی"به اصطالح تنها نکته ی قابل ذکر این است که ترکي

ی "پایه با اوت است " اقتصاد مل وام های خارجی روسيه صرف . روسيه متف

ردد ه در حال حاضر، . ایجاد راه آهن، تأسيسات و جنگ افزار می گ الی ک در ح

طایی، رون وس صاد ق ا اقت ست ب ادر ني وده و ق نعتی ب ه ص د هرگون ه فاق ترکي

انی و طبيعی خود و رو ه دهق دام ب ده ی زراعت یک شبه اق ش های عقب مان

د ی از صنایع بنمای ز . ایجاد رشته ی ورد چين ني ين امر در م اوت هم ا کمی تف ب

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٥٥

ين دیگر . صدق می کند م چن ردم چين و ه از م تمام محصوالت صنعتی مورد ني

از وسائل الزم برای بهبود وضعيت حمل و نقل و ارتباط داخلی و لوازم مورد ني

ام شده و کامل از کشورهای ارتش و نيرو االی تم ه صورت ک د ب ایی بای ی دری

ا و سين ه ارگزاران و تکن ط ک ل توس ردد و در مح داری گ ی خری ای غرب اروپ

ه شوند ل . مهندسين اروپایی به کار انداخت ن قبي ا، دریافت ای رارداد وام ه در ق

ردد ی گ ل م ده تحمي شور وام گيرن ه ک دمات ب انکی . خ رمایه ی ب ال س رای مث ب

زان آلمان و اتریش در صورتی در اختيار چين گذاشته می شد که این کشور مي

روپ و ا رکت ک ه ش زار ب گ اف ی جن د شمعين فارش بده الوه، . کودا س ه ع ب

رای تأسيس وام های دیگری تنظيم گشت که مشروط به دادن حق امتياز قبلی ب

ود ين ب ن در چ ای . راه آه رمایه ه دا س ان ابت ب از هم دین ترتي ه ب ایی ب اروپ

ا ) جنگ افزارها(صورت کاال ه شکل طبيعی خود و ی و یا سرمایه ی صنعتی ب

ه می شوند ره سرازیر چين و ترکي والد و غي ه صورت ماشين آالت، ف ن . ب ای

ن کشورها شتر از ای ری بي ره گي ه خاطر به ه بلکه ب ه منظور مبادل کاالها نه ب

باالتر از ميزان متوسط سود بهره ی این سرمایه ها که معموال . صادر می شود

ان چينی و بانکی است از طریق فشاری که بر این کشورها و به ویژه بر دهقان

ایی ه جيب سرمایه داران اروپ د ب اتی، می آی روسی، به دليل قوانين شدید مالي

اتی در . می رود وانين مالي ه در وضع ق د ک ان ناگفته نمان ن کشورها، اروپائي ای

ه و تطبيق ورای . دارنداورت کامل شمنظارت و آمار آزاد وارداتی چين و ترکي

ين سرمایه داری وعی رابطه ی خاص اقتصادی ب آن با مازاد صادرات اروپا ن

ه بزرگ و ثروتمند غرب با کشورهای فقير و عقب مانده ی شرق وجود دارد ک

ه . این رابطه موجب فقرزدگی هر چه بيشتر کشورهای شرق می شود آن چه ک

سات غرب در اخ اطی و تأسي د ارتب ذارد فقط وسائل عظيم جدی تيار شرق می گ

نشر کارگری سوسياليستی

٥٦

ی ه ن منظامی است، ول دیمی ای صاد روستائی ق ستم اقت ن عمل سي ا ای ان ب زم

.کشورها را با سرعت زیادی به نابودی می کشاند

د روسيه، صادرات . نوع دیگری از این روابط در آمریکا دیده می شود مانن

ه مراتب بيش از وا ه ١٩١٣در سال . ردات آن است آمریکا ب ارزش واردات ب

الغ گشت ٢/١٩يليون مارک و ارزش صادرات به ب ٤/٧ ارک ب ون م علت . بيلي

اوت اده متف اق افت ه در روسيه اتف ا آن چه ک ا ب ده اساس ن پدی به وجود آمدن ای

د . است ا را می بلع ز بخش عظيمی از سرمایه ی اروپ ا ني ه آمریک ز . البت مرک

به بعد قسمت اعظم وام سهام آمریکایی را جذب ١٩آغاز قرن بورس لندن، از

وده است ای . نم ال ه ه در س ن ک ا ای ورد ١٨٦٠ت ازی در م فته ب ار و س احتک

سهام و اوراق بهادار آمریکایی خود عالمت مشخصی برای بروز بحران عظيم

شت ستان گ ارتی انگل نعتی و تج ا. ص ی از آن پس ت ه ی رای لحظ ی ب ون حت کن

و ان هج ت جری شته اس ع نگ ا قط ه آمریک ستان ب رمایه ی انگل شی از . م س بخ

ا ا و ی ه شهرداری ه ه صورت سرمایه ی استقراضی ب ستان ب سرمایه ی انگل

کل ه ش م آن ب سمت اعظ ی ق ود ول ی ش ت م صوصی پرداخ ای خ رکت ه ش

ردد ی گ ا م صاد آمریک نعتی وارد اقت رمایه ی ص هام . س ا س نعتی و ی هام ص س

داری می شود راه آهن آمریکا در دن خری ل های صنعتی . مرکز بورس لن کارت

ه های نانگليسی به خاطر اجت ی از کارخان اب از ممنوعيت های مالياتی شعبه ی

خود را در آمریکای شمالی تأسيس می کنند و یا از طریق خرید سهام و از بين

رار بردن رقبات در بازار جهانی، سرمایه داران آمریکایی را تحت کنترل خود ق

ان . در ضمن صنایع آمریکا مدام در حال رشد و توسعه هستند . می دهند م زم ه

ن صنایع در حال رشد اق ا، ای الی از اروپ ه صدور دبا دریافت سرمایه ی م ام ب

شورهای ر ک ک و دیگ ادا، مکزی ه کان يع ب اس وس ه مقي نعتی ب رمایه ی ص س

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٥٧

د ی نمای زی م وبی و مرک ای جن ين آالت و . (آمریک دور ماش د ص ال مانن زغ

)سنگ

دین ترتيب ا ب ام و امدآمریک ه تم يم کاالهای نيم د (ر صادرات عظ ه، مانن پنب

ت وار، نف دم، ال س، گن ا ) م رمایه داری و ص ر س دیمی ت شورهای ق ه ک رات دب

ه وانی ک شورهای ج ه ک ود را ب د خ ال رش ای صنعتی در ح ال کااله ازه در ح ت

د ه ی خاص گ . صنعتی شدن هستند تلفيق می نمای ين مرحل ور شذار یک ک چن

ر رمایه در ام ده ی س ادر کنن نعتی و ص شوری ص ه ک ده ب شاورزی وام گيرن ک

صادرات عظيم مازاد کشور آمریکا که هم چون حلقه ی ارتباطی بين کشورهای

ا اره ی آمریک ده ی ق ب مان وان و عق شورهای ج ر و ک دیمی ت رمایه داری ق س

.عمل می نماید، انعکاس یافته است

وم ی هج ه بررس ر ب ه اگ نعتی ب ر ص دیمی ت شورهای ق رمایه از ک ان س جری

شورها وانیک ال ج ين ح ردازیم و در ع ر بپ سأله ت د از م صيل درآم ی تح

ه یعنی باج ساليانه یی که کشورهای جوان(برگشت دوباره ی این سرمایه ر ب ت

د ) قدیمی تر می پردازند ان نيرومن ا یک جری را در نظر بگيریم روی هم رفته ب

ار سال . مواجه می شویم ر طبق آم ستان در حدود ١٩٠٦ب ون ٥٤، انگل بيلي

ه از رد ک ذاری ک رمایه گ ویش س ستعمرات خ ارج و م شورهای خ ارک در ک م

بابت حتی ده سال پيش، آلمان از . بيليون مارک بهره دریافت کرد ٨/٢بابت آن

ارک٢٦ ون م ی ی بيلي ره ی ود به رده ب ذاری ک شور سرمایه گ ارج از ک ه در خ ک

ادل ارک ب ٢٤/١مع ون م ت آورده بيلي ا . دس ذاری ه رمایه گ س س از آن پ

ه است زایش یافت شتر اف ه بي ر چ ا سرعت ه شور ب ن ک دهای ای ين . و درآم چن

ده اج دهن ر ب شورهای کوچک ت ين ک د آن ب يم سرمایه و درآم ای عظ ان ه جری

ردد ی گ سيم م ان. تق رمایه داری را در هم مالی س ای ش شور آمریک ه ک ور ک ط

نشر کارگری سوسياليستی

٥٨

اره یق ا گسترش م ز ی آمریک د، روسيه ني ه سرمایه ی -ده ا ب ه خود تقریب ک

سرمایه ی استقراضی و -مالی فرانسه و صنایع آلمان و انگلستان متکی است

ران، آسيای مرکزی و د ای کاالهای صنعتی خود را به مناطق مختلف آسيا مانن

د ی نمای ل م ين منتق ين س . چ ن چ اختن خطوط آه يه در س ال روس رای مث هيم ب

.است

ابر ه بن ا ب ی م ين الملل ارت ب ناخته ی تج بهم و ناش وط م ن در ورای خط ای

يچ ه ه وریم ک ی خ ر م صادی ب م اقت ه ه سته ب ده و واب ط پيچي وهی از رواب انب

د االیی ندارن اده ی ک ه ی س ا مبادل شترکی ب شمندان در. نقطه ی م ه دان الی ک ح

.نندمتخصص تنها همين مبادله ی ساده ی کاالیی را می بي

ی انتخاب ين الملل ما در می یابيم مبنایی را که پروفسور بوخر برای تجارت ب

واد نموده است تقسيم جهان به کشورهای صنعتی و کشورهای توليد کننده ی م

عطر، پارچه ی کتانی و . چيزی جز جمله پردازی های پر طمطراق نيستند -خام

ی ص . کاالهای کارخانه یی هستند ماشين آالت همه سه فقط ول ادرات عطر فران

شر ورد مصرف ق نشانه ی آن است که این کشور به توليد کاالهای لوکس که م

ی ورزد ادرت م ت مب ان اس د جه ورژوازی ثروتمن وچکی از ب ی . ک از طرف

ر رای سلطه ب ن کشور ب ه ای د ک شان می ده ن ن صادرات پارچه های کتانی ژاپ

ی رقابت شدیدی توليد کارگاهی و کشاورزی صنعتی شرق آسيا با ارو ای غرب پ

ای يوه ه شين ش االیی را جان ادالت ک دیمی مب يوه ی ق صد دارد ش د و ق ی کن م

ازد دیمی س ا و آ . ق ستان، آمریک ين آالت انگل ادرات ماش من ص ان لدر ض م

يم سترش صنایع عظ ال گ وق در ح شور ف ه سه ک ن واقعيت است ک شانگر ای ن

.خود به تمام نقاط جهان هستند

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٥٩

اال "خصوصی ه ه امروزه نوع ب ما در می یابيم ک ردد " ک صادر و وارد می گ

رون وسطی، آن را ا ق تان و ی ه دوران باس صر و معاصرینش و ن ه بخت الن ک

ا چن. نام دارد " سرمایه"این کاال . می شناخته اند ردن ه منظور پ ئی ب الين ک ر ک

ين " ی " "شکاف های مع صاد مل سته نمی شود " اقت ار ب ه ک بلکه . کشورها ب

د برع اد شکاف می کنن ر ایج دیمی ت صدور . کس، خود در ساخت کشورهای ق

ان م دت زم ذکور در م شورهای م ه ک اال ب ن ک ام عای ت، نظ د دینامي ی مانن ين

دیگری " کاالهای "همراه با صدور سرمایه . اقتصادی آن ها را منفجر می کند

ردد اط جهان سرازیر می گ ه ب دم. نيز توسط تعداد کمی از کشورها به سایر نق

ل . دم بر ميزان این کاالها افزوده می شود د حمل و نق ا وسائل جدی از طرفی ب

د رو به رو داد می کن . می شویم و از طرف دیگر نابودی انسان ها در جهان بي

صاد روست د و از طرف دیگر اقت ه ااز یک طرف اقتصاد مالی رشد می یاب یی ب

ود ی ش شانده م ابودی ک ا و اس . ن روت، پرولتاری ر و ث ضاد فق تعمارگران در ت

ات . شدیدی با یکدیگر قرار می گيرند ا، هرج و مرج و انقالب اامنی، بحران ه ن

ایی ک " اقتصاد ملی . "سراسر جهان را در بر خواهد گرفت ه اروپ ازوان فرب ه ب

فشار استثمار کشورها و تمام انسان ها حلقه می کند، با یخود را به دور همه

.ها را خفه نمایدخواهد آن یسرمایه داری خود م

نشر کارگری سوسياليستی

٦٠

: : چهارم چهارمفصلفصل

تاریخ اقتصادیتاریخ اقتصادی

د م می توان وز ه وخر هن سور ب ی مسأله با وجود تمام نکات مذکور آیا پروف

ا نگاهی . اقتصاد جهانی را انکار کند؟ البته که می تواند ا ب سور م چرا که پروف

د د خواه زی درک نمی کن د نگریست و چون چي پرسش آميز به هر سو خواه

ده ی مشخصی "همان است که گفتم، من هيچ : فتگ اال " پدی ه احتم نم ک نمی بي

اوت داشته باشد و ی تف صاد مل ا اقت رین خصوصيات ب د از نظر اساسی ت بتوان

د سيار . بسيار تردیدآميز است که چنين پدیده یی حتی در آینده نيز به وجود آی ب

ه انی را ب ار بازرگ ارت و آم دوده ی تج ون مح ا اکن وب، م رده خ ا ک ی ره کل

م د می روی ط اقتصادی جدی اریخ رواب ی ت دگی واقعی یعن . مستقيما به سراغ زن

اگون ی گون ای عين ت ه ی واقعي ه بررس اهی را ب صل کوت ور ف ن منظ رای ای ب

ه سال .اختصاص می دهيم ه ب سندگی پنب در ١٦٧٨ اولين دستگاه مکانيکی ری

در سال . ساخته شد ٢٩شهر ناتينگهام انگلستان توسط شخصی به نام آرکرایت

ه . دستگاه بافندگی را اختراع کرد ٣٠ کارترایت ١٧٨٥ در نتيجه بافندگی دستی ب

ا شين آن ه شتر جان ا سرعت هر چه بي د ب کلی از بين رفت و ماشين آالت جدی

٢٩- Arkwright ٣٠-Cartwright

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٦١

هنوز نزدیک به یک ميليون نفر در انگلستان بودند که ١٩در آغاز قرن . شدند

تن تغال داش تی اش دگی دس ار بافن ه ک ه ی . دب ز از زمين ا ني دریج آن ه ه ت ی ب ول

ال دود س ه ح ه نحوی ک د ب صادی محو گردیدن د ١٨٦٠اقت ه چن ا نزدیک ب تنه

د ا هزار نفر از ه . ین طریق امرار معاش می کردن يم از طرف دیگر نزدیک ب ن

د م ه استخدام شده بودن ارگر در بخش صنعت پنب ر ک ١٨٦٣در سال . يليون نف

روت " در پارلمان به ٣١نخست وزیر وقت، گالدستون ده ی ث زایش مست کنن اف

درت ه " و ق الی ک د، در ح شته اشاره می کن ستان گ ورژوازی انگل صيب ب ه ن ک

ه ی ا ترین قطره یی از طبق معمول حتی کوچک درت نصيب طبق روت و ق ن ث ی

.کارگر نشد

. رد می نماید ای شمالی وا کصنایع پنبه ی انگلستان مواد خام خود را از آمری

زارع افزایش ت عداد کارخانه ها در منطقه ی النکشایر موجب گسترش عظيم م

ه، سياه پوستان را از . پنبه در جنوب ایاالت متحده شد زارع پنب برای کار در م

د وار . آفریقا به عنوان نيروی کار ارزان وارد آمریکا می نمودن ن امر در م دای

د و عجيب ای کشت شکر، برنج و توتون مصداق داشته است، نوع جدی ی از احي

ورد ی خ شم م ه چ ا ب رده داری در آفریق ف . ب اطق مختل ياه پوست من ل س قبائ

ا و ين و دری قاره ی سياه که توسط رؤسای خود فروخته می شدند از طریق زم

رمایه داران ين داران و س ه زم روش ب ور ف ه منظ والنی ب ای ط سافت ه طی م

اجرت . آمریکائی حمل و نقل می شدند ل سياه پوست "مه نظم " مل ه شکل م ب

ت ی گرف ورت م رن . ص ر ق ال ١٨در اواخ ی س ی از ١٧٩٠ یعن ق یک ر طب ب

ا وجود داشت ٠٠٠/٦٩٧آمارهای به دست آمده حدود سياه پوست در آمریک

. به چهار ميليون نفر افزایش یافت١٨٦١که تعداد آن ها در سال

٣١- Gladstone

نشر کارگری سوسياليستی

٦٢

ار رده و ک ارت ب يم تج سترش عظ ای گ ه ی آمریک وب اتحادی ان در جن بردگ

ز ش مالی جنگ صليبی دیگری را بين ایاالت شمالی و غير مسيحيان نفرت انگي

ين سال های . جنوبی دامن زد االت شمالی ب صدور سرمایه های انگليسی به ای

ا ١٨٢٥ وط آهن ١٨٦٠ ت د خط اختمان نيرومن ه س ر ب رآغاز گ منج ه س شت ک

دتر الص و جدی يوه ی خ ه ش ود ک ورژوازی ب د ب راه آن رش د صنعتی و هم رش

ردا ادت می ک ارمزدوری سرمایه داری را پرستش و عب ی ک سود . ستثمار یعن

ه د ا رسرسام آور و افسانه یی مالکين مزارع جنوب ک طی هفت سال گذشته ت

ار ان پرهيزگ زه گرای ر من ه نظ شيدند ب ی ک ار م ود ک ان خ سرحد مرگ از بردگ

های شمال امری ناپسند و زشت جلوه می نمود چرا که شرایط اقليمی سرزمين

.شمالی مانع به وجود آوردن چنان بهشتی بود

ه در سراسر ١٨٦١در سال وانينی ک االت شمالی و از طریق ق به دستور ای

د و گردی رده داری لغ د ب ی ش را م ه اج ه از . منطق وب ک ين جن ر ازارع ن نظ ی

ه شورش وانين دست ب رای آن ق ل اج ه سرعت در مقاب د ب ده بودن تحریک ش

٣٢.دیردگ اتحادیه جدا گشت و جنگ داخلی آغاز ایاالت جنوبی از.زدند

ميزان توليد . به دنبال آن ویرانی و نابودی اقتصادی ایاالت جنوبی شروع شد

ه قطع شد ستان از . و تجارت کاهش یافت و صادرات پنب در نتيجه صنایع انگل

وق- ٣٢ اريخ و حوادث ف ورد ت تباه است در م ورگ در اش ال . روزا لوکزامب ١٨٦١در سشتری، اطق بي رده داری در من سترش ب ه گ ه برعلي واه ک وری خ زب جمه ده ی ح نگلن نماين لي

ام ري ه مق ود ب يدفعاليت می نم وری رس از . است جمه رده داری در آغ ه ب االتی ک سياری از اي بی شروع شد شتند و سپس جنگ داخل دا گ امبر . رواج داشت از اتحاديه ج نگلن ١٨٦٢در دس لي

ود اه . اخطار مقدماتی خود را عليه مالکين جنوب صادر نم ه هر گ ود ک د شده ب ه قي ن بياني در ايهيچ کدام . ند بردگان آن ايالت آزاد اعالم خواهند گشتاياالت شورشی تا آخر آن سال تسليم نکرد

ه د و در نتيجه در اول ژانوي ه را رعايت نکردن نگلن ١٨٦٣از اياالت همه پيمان مفاد اعالمي لي به عنوان سيزدهمين طرح ١٨٦٥قوانين بعدی که به سال . اعالميه ی آزادی خود را صادر کرد

رده داری را . به مجلس آمريکا تقديم شد ود ب ه آزادی ذکر شده ب ه در اعالمي اطقی ک ام من در تم .ملغی نمود

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٦٣

ه ١٨٦٣ماده ی خام خود محروم شد و در نتيجه در سال بحران وحشتناکی ک

ه ی پنب ه قحط ت ب را گرف ستان را ف ت انگل شایر و شهرت یاف ه ی النک در ناحي

ر نيمه وقت و فقط ٠٠٠/١٦٦ کارگر اخراج شدند، ٠٠٠/٢٥٠ ٠٠٠/١٢٠ نف

ا بيست ين ده ت ن عده دستمزدهایی ب ازه ای د و ت ار می کردن کارگر تمام وقت ک

دبختی . درصد کمتر از گذشته دریافت می کردند شار و ب ه تحت ف مردم این ناحي

رای دریافت ٠٠٠/٥٠در حدود . پایانی قرار گرفتند بی نفر کارگر دادخواستی ب

شان از انواده های ان و خ اجرت آن ازه ی مه ر اج ی ب ی مبن ای دولت ک ه کم

ومی . انگلستان تسليم پارلمان کردند الی ب ابودی اه ل ن کشور استراليا که به دلي

رای توسعه و ار ب روی ک ه ني اج ب شتر خود به دست اروپایيان احتي گسترش بي

ارگران ذیرفتن ک رای پ ود را ب ت خ ت، موافق ود داش ای خ رمایه داری نوپ س

ود الم نم سی اع اجر انگلي ه . مه دت علي ه ش سی ب ه داران انگلي ه کارخان البت

ع " نيروی کار زنده "مهاجرت خود را که در عرض مدت کوتاهی به محض رف

تند ی داش اج م دان احتي ران ب د. بح راض کردن ه . اعت دانی در نتيج سهيالت چن ت

ا قطره ی آخر ببرای مهاجرت کارگران مهيا نشد و بالط ع آن ها مجبور شدند ت

.جام تلخ و وحشت انگيز بحران را بنوشند

ن کشور در ت، ای ين رف ستان از ب ابع آمریکایی صنایع انگل پس از آن که من

ه ه ب د و در نتيج تفاده کن ر اس شورهای دیگ ام ک ایر موادخ د از ذخ دد برآم ص

تان روی آوردهن زارع . دوس ه در م شت پنب ه ک ام آوری ب رعت سرس ا س ب

د ا تولي ه ب تان ک ادی از هندوس اطق زی ه من ت زد و در نتيج تان دس هندوس

ادی کشاورزی رای هزاران سال متم ه ی جمعيت را ب واد غذایی روزان خود م

ل هجوم رفراهم کرده بود و در ضمن تنها وسيله ی ا تزاق هندوها بود، در مقاب

شتند شد سليم گ پس از . ید سوداگران که منافع پيش بينی شده در آن می دیدند ت

نشر کارگری سوسياليستی

٦٤

ه واد غذایی ب ه م شتزارهای پنب ه ک رنج ب زارع ب دیل م ل تب ه دلي اهی ب مدت کوت

د ی سال فقط در عرض یک . شدت کاهش یافت و قحطی عارض گردی سال یعن

ر ن، در شمال ب ٣٣سای در منطقه ی ار ١٨٦٦ ر گال، بيش از یک ميليون نف در اث

.قحطی مردند

اد ا دومين تجربه از اق افت رداری از . ین دست در مصر اتف ره ب ه منظور به ب

ود رده ب اد ک ا ایج ی آمریک گ داخل ه جن وقعيتی ک س . م ب ال صر لنای طنه ی م

ت صر پرداخ ه در م زارع پنب سترش م ه گ ادی ب رعت زی ا س ا ب ماعيل پاش . اس

ی در رو رات واقع تتغيي شور صورت گرف تایی ک صاد روس ت اقت ط مالکي در . اب

ه یردگتمام نقاط زمين های روستایيان به عنوان مایملک سلطنتی تصرف ا ب د ت

د ه در آین ر پنب يع ت ه وس ر چ زارع ه اختن . صورت م رای س زاران سرف ب ه

س زارع نایب ال ا و شخم زدن در م اطق لسدها، کندن کانال ه ه من ه زور ب طنه ب

ت ر فرس ورد نظ دندم خم . اده ش ی و ش اک کن ه پ ای پنب تگاه ه د دس رای خری ب

ار ر ب ماشينی از انگلستان اسماعيل پاشا هر چه بيشتر و بيشتر کشور را به زی

ه ی . داران فرانسوی راند قرض از بانک د روز پس از متارک یک سال بعد، چن

قوط ود س ارت خ کوفایی تج ه دوران ش ه ب ت پنب ا قيم ی در آمریک گ داخل جن

رد تایی .ک صاد روس ابودی اقت ث ن ط باع صر فق ه در م شت پنب ه ک در نتيج

د شور گردی ار آورد. (آن ک ه ب ری ب ه ثم دون آن ک ابودی ) ب ن ن ا ای راه ب هم

يس اشغال سرمایه گذاری های دولتی سقوط کرد و در نهایت توسط ارتش انگل

.شد

ود تح نم دی را ف اطق جدی ه در جنگ ک . در همان زمان صنایع پنبه من ریمه ک

ال ود، باعث ب ١٨٥٥س وده ب يه را متوقف نم ذرک روس ف و ب ه صادرات کن

٣٣- Orissa

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٦٥

ا گشت ان اروپ ه . وجود آمدن بحران سختی در صنایع کت ا ک در نتيجه از آن ج

ابودی ه قيمت ن ه ب د، صنایع پنب م گردن شين ه د جان غالبا کتان و پنبه می توانن

رد د ک ان رش نایع کت قوط ر در. ص س از س يه پ ود روس گ خ ه در جن م کهن ژی

ی ملغی شد کریمه، تغييرات سياسی به وجود آمد و در نتيجه ی آن نظام، رعيت

منشانه و تجارت آزاد و ساختن خطوط آهن به سرعت آغاز و اصالحات ليبرال

.گردید

د اد گردی در نتيجه بازارهای جدید گسترده یی در درون این کشور پهناور ایج

ر ه س ستان ب ان انگل نایع کت ه ص ت ک ا را داش وخ در آن ه صد رس در . عت ق

ه ١٨٦٠سال های بعد از یک رشته جنگ های خونين، دروازه های چين نيز ب

در حالی که صنایع کتان نيمی از صادرات انگلستان . روی انگلستان گشوده شد

شت انی گ ارت جه ای تج شور آق ن ک ی داد، ای شکيل م ه ی . را ت و ١٨٦٠ده

در طی این . ن سال های سرمایه داری انگلستان بود از پربارتری ١٨٧٠دهه ی

ه ارگران ب ه ک ازات کوچکی ب ا اعطای امتي مدت دولت انگلستان سعی داشت ب

ه دارای د ک د " دست های "خود بقبوالن ن کشور می توان ایتی است و ای ا کف ب

ا صنعت "نوید بخش راه ب ه های . باشد " صلح هم ين مدت اتحادی در طول هم

ستان ارگری انگل سندگی و ک ای ری ه ه ارگران کارخان دم آن ک ف مق و در ص

د ا گردیدن ت ه شترین موفقي سب بي ه ک ق ب دگی موف رای . بافن ن دوران ب ای

ا ست ه ی چارتي ای انقالب سبت ه ایی ن ان نه ستان پای ای انگل و ٣٤پرولتاری

ده ای آونای د ٣٥ه ی آم مار م ه ش ه . ب ستان ب ارگری انگل بش ک س از آن جن پ

.محافظه کارانه مبدل گشتفعاليت های صنفی

٣٤- Chartist ٣٥- Robert Owen

نشر کارگری سوسياليستی

٦٦

رد ر ک اره تغيي ه یک ب رایط ب ه ش انی . البت ای کت ادرات کااله ه ی ص در نتيج

اد ين ١٨٤٤در سال . انگستان، صنایع محلی در سایر نقاط پا به عرصه نه اول

ام صنعتگران گرسنه . پدیدار گشت ) آلمان ١٨٤٨(نشانه های انقالب مارس قي

سيا هر سيل وهم٣٦ش ا٣٧ و ب د ب رتش د ف از ش ی در . اوان آغ ی حت نایع محل ص

س ت تم عه گذاش ه توس ز رو ب ستان ني اهی . عمرات انگل دت کوت رض م در ع

کارخانجات کتانی بمبئی به رقابت با کارخانه های کتان انگليس پرداخت که این

به نابودی انحصار بازار جهانی توسط انگلستان کمک ١٨٨٠مورد در دهه ی

.کرد

ای ال ه االخره در س دی را در ١٨٧٠ب صر جدی ان ع ات کت د کارخانج رش

برای فرار از موانع . صنایع بزرگ و ماليات های حمایتی ناشی از آن باز گشود

سونی ل از ساک ورت کام ه ص ا ب ه ه ام کارخان اتی، تم د٣٨مالي ه ٣٩ و وگتلن ب

ودز ا در. لهستان روسيه منتقل گردید د ل ٤٠ین منطقه مراکز صنعتی جدیدی مانن

شتند با همان ٤١و زیگرز دار گ د پدی . سرعتی که در کاليفرنيا به وجود می آمدن

ان مسکو ١٨٨٠در اوایل سال های ارگران صنایع کت ر موجب - قيام ک والدیمي

ود ع ش زار وض وری ت ار در امپرات انون ک ين ق ا اول د ت ال . ش ، ١٨٩٦در س

کارگر همراه با کارگران آلمانی کارخانجات سرب، اولين باریکادهای ٠٠٠/٦٠

. روسيه را درست کردند١٩٠٥ب عظيم انقال

٣٦- Silesia ٣٧- Bohemia ٣٨- Saxony ٣٩- Vogtand ٤٠- Lodz ٤١- Zigierz

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٦٧

ه ١٤٠ از تاریخ مختصری ما طرح د را ارائ د تولي ساله ی یک رشته ی جدی

سان . دادیم ا ان ون ه دگی ميلي د، در زن اره را می پيمای تاریخی که سراسر پنج ق

الب ی انق گ و حت اه جن ی، گهگ ران، قحط روز بح ب ب ذارد، موج ی گ ر م اث

واره و ه ا در مسير خود از یک طرف برگ های طال و می شود اما هم ه ج م

–قله های ثروت ایجاد می کند و از طرف دیگر ورطه ی بی انتهایی از بدبختی

شری ج ب رق و رن ون، ع اور از خ اری پهن ی آورده ب-جویب ود م ا . وج ن ه ای

حقایق زندگی هستند که تأثيرات پرداخته ی آن ها حياتی ترین ارگان های ملت

ار خود می فشارد، در حالی که حتی کوچک را در چنگگ ترین انعکاسی در آم

د ی نمی نماین ين الملل ه تجارب ب وط ب ام مرب ه از . و ارق رن و نيمی ک در یک ق

انی سرمایه داری در صاد جه ذرد، اقت ستان می گ د در انگل پيدایش صنایع جدی

سان گ ج ان ان شکنجه و رن ه استسمي امی یک . ترش و توسعه یافت ين نظ چن

ر رش شور دیگ شور پس از ک ر یک ک د، ب ری از تولي ته ی دیگ ته پس از رش

ت شته اس سط گ ه دور . مل لحه ب ش و اس ا آت سته، ب ار و الکتری روی بخ ا ني ب

رده است ران ک ام دیوارهای چين را وی ه و تم اط دست یافت رین نق اده ت در . افت

ه هر ج د ب ه عصر بحران های جهان، با فاجعه های ادواری آن، صنایع جدی ا ک

أمين ان را ت ت جه صادی بخشی خاص از جمعي افع اقت ط من د فق دم گذاشته ان ق

اه خود که در نتيجه ی همانکارگر ایتاليایی . نموده اند ی از زادگ سرمایه ی مل

رده دی رانده شده و به آرژانتين یا کانادا مهاجرت ک ه مظهر جدی د ک در می یاب

ا ان ا ی ثال از آمریک ه م رمایه ک د س ار او را از قيدوبن ده انتظ ستان وارد ش گل

شد دگی . می ک د و سعی دارد زن ار می کن اه خود ک ه در زادگ انی ک ارگر آلم و ک

ه طرق ه ب د ک د، در می یاب شرافتمندانه یی برای خود و خانواده اش ترتيب ده

سته است ل جهان واب ارت دیگر او . مختلف به شرایط توليد و تجارتی ک ه عب ب

نشر کارگری سوسياليستی

٦٨

د، دستمزدش را برای این که بتواند ا نتوان د و ی ا کن شغلی برای خود دست و پ

ه بيکاری ه محکوم ب ن ک برای تأمين زندگی خانواده اش کافی باشد یا نه، و ای

اری شبانه روزی اگزیر از اضافه ک اجباری برای چند روز در هفته شود و یا ن

ود ا یکدیگر ب م ب ه جهنمی شود و یا نه، همه و همه در ارتباط و تعادل دائ ه و ب

ا ی محصول پنبه آمریکا و یا به محصول گندم روسيه و یا به کشف جدید طال ی

الماس در معادن آفریقا، به مبارزات انقالبی در برزیل، به منازعات مالياتی، به

ستگی دارد اره ی جهان ب نج ق روز جنگ در پ ه ب ا ب . مانورهای دیپلماتيک و ی

دگی سياسی امروزه هيچ پدیده ی قابل توجهی که تا بد ین حد در شکل گيری زن

ه ی ين زمين ضاد آشکار ب دازه ی ت ه ان د، ب ته باش أثير داش راد ت اعی اف و اجتم

صادی سته -اقت م واب ه ه ر و ب وی ت ه روز ق ه روز ب ام ت ک ردد و تم ی گ ر م

د د می گردان يم متح ه صورت یک کليت عظ ا را ب ا و سرزمين ه سان ه ا -ان ب

ه بخش های روبنای سياسی و دولت های مل شریت را ب د ب ه سعی می کنن ی ک

ا متخاصم و بيگانه از هم از طریق روش ها و وسائل معنوی و از طریق مرزه

.وجود ندارد. دگيری تقسيم نماین و سدهای تعرفه یی و نظام

ود سائلی وج ين م راد چن ن اف ایر ای ا و نظ مبارت ه ا و س رای بوخره ه ب البت

ا . وجود دارد " ان خرد هر چه کامل تر جه"برای آن ها تنها همان . ندارند آن ه

ی صاد مل ا اقت رین خصوصيات ب ه در اساسی ت ده ی خاصی ک يچ پدی ا ه مطلق

نمی بينند آیا این عجيب نيست؟ در هر رشته ی دیگری از " تفاوت داشته باشد

می آن غيرقا دگان رس رف نماین وردلی از ط ين ک صاد، چن ر از اقت وم غي ل بعل

ه -ودنم باور می أثيرات البت ا و ت ال ه رت مث ه کث ی ک ده ی ورد پدی وردلی در م گ

ا باعث تعجب ل رویت است واقع گيج کننده و بی شمار آن برای هر ناظری قاب

اری در هر حال . است ين روزک هر گاه یک دانشمند مشهور علوم تجربی در چن

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٦٩

ن ردد بلکه ای ه دور خورشيد نمی گ ين ب ه زم د ک ار بکن در انظار عمومی اظه

می گردند و در ضمن - مرکز عالم -د و ستارگان هستند که به دور زمين خورشي

ارات او ا اظه ه ب ی ک ده ی يچ پدی ه ه ورزد ک رار ب رین "اص ی ت ر اساس از نظ

ا تمسخر و استهزای هومروار " خصوصيات تضاد داشته باشد نمی شناسد، ب

ی رو به رو سراسر جهان ل نگران ه دلي خواهد گشت و در نهایت ممکن است ب

ه ی پزشک ا ورد معاین ل م رد قوامش برای اطمينان از سالمت عق رار گي در . ی ق

ا اراتی در حالی که مطمئن ين اظه راز چن ا تعجب آور ٤٠٠ اب ه تنه سال پيش ن

نبود بلکه اگر کسی دیگری قصد تصحيح آن را در انظار عمومی می داشت،

ود ين . خطر مرگ را به جان خریده ب ط زم ه ی غل ان نظری وان در آن زم ه عن ب

رد (مرکز عالم اه می ک ه حرکت ستارگان نگ ه ب که نادرستی آن را هر کسی ک

ت ی یاف ه ) در م ود هرگون ی نم أمين م ک را ت سای کاتولي اتی کلي افع حي من

روی انتقادی نسبت به تقسيمات و سلسله مراتب جهان علوی، بی حرمتی به ني

ين مطلقه ی کليسا تلقی می شد و در نتيجه آن فرد مستوج ر روی زم ه ب ب تنبي

شت می اکم . گ اعی ح ام اجتم ذیر نظ م پ ه ی زخ ی نقط وم تجرب ان عل در آن زم

ود ه . ب ان نگ ل پنه ين دلي ه هم رین ب روری ت ت از ض وانين طبيع تن ق داش

د ی آم ساب م ه ح ال زور ب ای اعم يوه ه رمایه . ش لطه ی س ت س روزه، تح ام

اکم دیگر د اعی ح ام اجتم ذیر نظ ره ی نقطه ی زخم پ ه وضعيت ک ادات ب ر اعتق

ه ست بلک ه ني الم نهفت ين در ع سأله زم ت م ش دول دن نق ی قبوالن ی اساس

دم بر ميزان ه ب و از آن جا که دم . بورژوازی در جهان به توده های مردم است

صاد ه از طریق موج های سهمگين اقت بيماری های ناگوار و شوم اجتماعی ک

ان های سهمگين .جهانی عارض می گردد افزوده می شود و از آن جا که طوف

انی صاد جه رد"اقت ان خ ه ی " جه س جوج ون قف م چ ورژوازی را ه ت ب دول

نشر کارگری سوسياليستی

٧٠

صاددانان ه اقت رد، در نتيج ی ب ين م ده از ب ی افکن ه ی ه گوش صرفی ب ی م ب

ه درون " محافظين سویسی "بورژوازی، این شتر ب حاکميت سرمایه هر چه بي

پناه می برند تا بتوانند " دولت ملی "حصارها و به آخرین سنگرهای خود یعنی

م . از آن دفاع کنند فستا آخرین ن ه ی عل رین وظيف الم و اساسی ت گویا اولين ک

افع اقتصاد امروزی پنهان نگه أمين من داشتن همين قوانينی است که حاکی از ت

.بورژوازی است

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٧١

: : فصل پنجمفصل پنجم

تاریخ اقتصادیتاریخ اقتصادی

صاد م اقت ات عل اهی اوق ه تعریف می شود گ دین گون صاد علمی : " فقط ب اقت

ين ". ميان انسان ها را توصيف می کند است که روابط اقتصادی ه چن سانی ک ک

ی "تعریفی ارائه می دهد تصور می کنند که از رسوب خطرناک در " اقتصاد مل

ا تعریف خود را آن . عمق اقيانوس اقتصاد جهانی جلوگيری کرده اند در آن ه ق

با چنين تعریف هایی علم اقتصاد . ٤٢هند تا به کلی مبهم می گردد عموميت می د

شتر مسائل دیگری مطرح می شود .نه تنها روشن نمی گردد بلکه هر چه بي

صادی ط اقت ورد رواب ی در م ژه ی م وی تن عل ا داش شر"آی راد ب ام " اف ی تم یعن

داول است -٤٢ ز مت روزه ني ف ام وع تعري ن ن د و ب . اي ی جدي ين الملل گ ب اپ سفرهن تر چد ، علم اقتصاد را چنين ١٩٥٠ ع و : " تعريف می کن د، توزي ر تولي ه ب وانين عمومی ک بررسی ق

فرهنگ ". و به کار بردن اين قوانين در حل مشکالت دولت ... مصرف ثروت تأثير می گذارند ا : چنين می نويسد ١٩٤٦فانک و اگنال چاپ روت و ي ع ث اقتصاد علمی است که با توليد و توزي

سان سروکار دار از ان ورد ني ادی م سائل م شابهی ". دم ز تعريف م ا ني ارف بريتانيک رة المع دايشکيل : "می آورد و فقط اضافه می کند اعی ت وم اجتم ته از عل وان يک رش علم اقتصاد که به عن

."مبهمی تعريف شده از قرن بيستم مورد استفاده ی عمومی قرار گرفته استا زن و بچ " ه ب انی ک د اسکاتلند چوپان د در پاره يی از نقاط های لن دگی می کنن شان زن ه هاي

د رده ان يچ . کفش هايی به پا دارند که خود چرم آن را دباغی ک ه ه د ک ن می کنن ه ت ايی ب اس ه لبی شم چين ه ی آن از پ وازم اولي ه ل ته است چرا ک ا دست نداش کس جز خودشان در تهيه ی آن ه

درت در تهيه . گوسفندان و يا محصول کتانی که خود کشت کرده اند تأمين می شود ی آن ها به نن، سوزن، انگشتانه، و بخشی از ی سوراخ ک ورد مصرف يعن زی م زار فل وسيله يی به جز اب

رنگ نيز اساسا توسط زن ها . لوازم فلزی که در نخ ريسی به کار می رود، خريداری شده استر " هسرماي"نقل شده در . (با استفاده از گياهان وحشی و بوته ها و برگ درختان تهيه می شود اث

)، چاپ اوری من٢، پانويس شماره ی ٥٢٤مارکس، جلد اول، صفحه ی

نشر کارگری سوسياليستی

٧٢

رایط وع ش ر ن ت ه ا و تح ان ه ام زم ا، در تم سان ه ر -ان ضروری است و اگ

به چه دليل؟. ی استضرور

ا را سان ه ين ان ط اقتصادی ب ی از رواب برای روشن شدن مطلب مثال ساده ی

انی در نظر می گيریم بيائيد تصور کنيم در زمانی زندگی می کنيم که اقتصاد جه

االیی فقط در شهرها رواج دارد، هنوز به وجود نيامده است، زمانی که توليد ک

صاد ) مزارع کوچک در امالک بزرگ و چه چه در (در حالی که بر روستاها اقت

د . طبيعی یعنی توليد برای مصارف شخصی مسلط است ال هایلن رای مث در ٤٣ب

الد استوارت ١٨٥٠اسکاتلند را در سال های ه دوگ رده ٤٤ آن طور ک شریح ک ت

:در نظر می گيریم

ا سال های آخر دهه ی مثال دیگری را در روسيه در ١٨٧٠همين اواخر ی

:شرایط روستاهای آن اغلب به شرح زیر است. گيریمدر نظر می

ما " ه ی ویاس شاورز روسی ناحي ه ک اکی ک ت اسمول٤٥خ ه ٤٦سکن در ایال ک

ان، در آن زراع ل ن اج او را از قبي ام مایحت ا تم د غذا، پوشاک و تقریب ت می کن

شم فند و پ ه، پوست گوس ان، پارچ رغ، کت م م ير، گوشت، تخ ی، ش سيب زمين

ه ی لب د برای تهي أمين می کن رم ت ه مصرف . اس های گ ول خود را فقط ب او پ

ضی از تکش و بع اله، دس د، ک ت، کمربن وازم نظاف ی ل وتين، برخ د پ خری

ایر آن الب و نظ ه، ق وبی، قابلم فالی و چ روف س د ظ ه مانن ی خان وازم اساس ل

اند ی رس يور ." (م يکالی س سور ن ارکس، ٤٧پرف ارل م اردو و ک د ریک ، دیوی

)٤٨٠ صفحه ی ١٨٧٩سکو م

٤٣- Highland ٤٤- StewartDuglad ٤٥- Vyasma ٤٦- Smolensk ٤٧- Nikolai Siever

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٧٣

ر در بوسنيا چنين نظام اقتصاد روستایی هنوز تا به امروز در ٤٨مناطقی نظي

وی ا ٤٩نو هرزگ ستان و در دالماتي ود ٥٠ در صرب ی ش ت م ک . یاف ا از ی ر م اگ

ک ا از ی ستان و ی ا صرب نيا و ی ا بوس کاتلند و ی د در اس ل هایلن تایی اه روس

دگی م ا زن ه شکل خودکف ه ب ان روسی ک د دهق شمندانه مانن د سؤاالتی دان ی کن

روت "و یا " انگيزه های اقتصادی آن ها " و مسائل مشابه "منشاء و توزیع ث

ا د دوخت و سؤال اول را ب اقتصادی به عمل آوریم، با تعجب چشم به ما خواهن

يم؟ . خود تکرار خواهند کرد ار می کن ان (چرا و به چه اميدی ک ا هم ه ی طور ک

يدن ا پرس سورهای م ست: "دپروف صادی چي ای اقت زه ه تائيان "). انگي روس

ه : مطمئنا چنين جواب خواهند داد يم چرا ک دگی می کن ه هر حال زن ا ب خوب م

رد د ک رواز نخواه ا پ ه سوی م ا . طبق یک مثل معروف مرغ پخته خود ب ر م اگ

وانيم . کار نکنيم، از گرسنگی خواهيم مرد ا بت انيم، ت ده بم ا زن يم ت ما کار می کن

ن به اندا ز و مرتب بپوشيم و ای زه ی کافی غذا داشته باشيم، تا لباس های تمي

د . که سقفی باالی سر خود داشته باشيم این سؤال احمقانه یی است که چرا تولي

ا می ار م ا ک يم، و ی ه چه منظوری "کن رد " ب ه . صورت می گي ا آن چه را ک م

دان احتياج داشته باشيم، آن چه که یک خانواده ی روستایی برای ز نده ماندن ب

يم د می کن وط، جو و . محتاج است تولي دم، بل ات خود گن ه امکان ا توجه ب ا ب م

ان . سيب زمينی می کاریم و گاو و گوسفند و مرغ نگه می داریم در زمستان زن

ا درست ر ی به کار ریسندگی می پردازند و مردان با تبر و اره و چکش به تعمي

انواده مشغول می دگی خ ا . شوند کردن وسائل زن رای م ه ب امی آن چه را ک تم

د مها شاورزی "يت دارد شما می تواني ا " ک ی در " دستی عصنای "ی د، ول بنامي

٤٨- Bosnia ٤٩- Herzegovina ٥٠- Dalmatia

نشر کارگری سوسياليستی

٧٤

زیرا ما فقط آن چه که در اطراف خانه و . هر صورت احتياجات ما چندان نيست

می دهيم؟ " سازمان"می پرسيد ما چگونه کار را . مزارع ماست محتاج هستيم

ر اطبيعت. ری مطرح کردیدباز سؤال احمقانه ی دیگ مردان به کارهای سنگين ت

بچه ها هم در هر . و زنان به مراقبت از خانه، گوسفندان و مرغ ها می پردازند

ن . موردی که از دستشان برآید کمک می کنند حتما منظور شما از این سؤال ای

ردان شير بدوشند؟ د و م ان برون رای قطع درخت د ب ا بای ه البت (نيست که زن ه

سياری ه در ب يم ک افه کن ا اض ت م ر اس ی بهت دارد ول الع ن صی اط ين شخ چن

د ل ابت دن ااز قبائ رای کن ا ب ل زن ه تی برزی ل سرخپوس ضی از قبائ د بع یی مانن

ه در الی ک د، در ح ریشه های گياهان، آوردن هيزم و ميوه های جنگلی می رون

داری از دام د وظيفه ی نگهآفریقا و آسيا در قبائلی که به کار شبانی می پردازن

ی امروز . و دوشيدن شير به عهده ی مردان است انی را آ درد هحت ا زن انی ه لم

د در می بينيم که بارهای سنگينی بر دوش گرفته این طرف و آن طرف می برن

ن . صورتی که مردان نيرومندشان سوار بر خر چپق می کشند ار "ای سيم ک " تق

ن منط همان الی ای ه نظر اه در ب ا ق ه از نظر روستایی م ه طبيعی می رسد ک ق

ردازد ه دوشيدن شير بپ ان و زنش ب سؤال .) عادی است که خود به قطع درخت

ایی ه چه چيزه ن است ک م ای رده ای ذکور مطرح ک رای روستایی م دیگری که ب

د جوابش ثروتش را تشکيل می ی بچه ی روستایی پاسخ آده شکار است حت

ی یک روستایی و . سؤال را می داند ه ی ه طویل د ک قتی ثروتمند به حساب می آی

فقير یروستای. ر از گوسفندان پروار و مرغ و جوجه های فراوان داشته باشد پ

ا هنگام فصل آن کسی است که در ایام عيد پاک حتی آرد هم نداشته باشد، و ی

به چه عواملی " ازدیاد ثروت من "اگر می پرسيد . باران سقف اتاقش چکه کند

د بستگی دار زرگ . د؟ سؤال بی ربطی می کني ين ب ر من تکه زم ری داشته اگ ت

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٧٥

رد، ان در گي ستان توف اکرده در تاب دای ن ر خ ود و اگ واهم ب د خ م، ثروتمن باش

. ساعت فقير خواهند شد٢٤همه ی روستائيان در عرض کمتر از

ا صبر ما صاد ب اجازه داده ایم که زارع به تمام سؤاالت مرسوم درباره ی اقت

ای و حوص ود خود آق رار ب ر ق ه اگ ئن باشيم ک وانيم مطم له پاسخ دهد اما می ت

م ا در دست داشتن کاغذ و قل رود و ب ن زارع ب ه ی ای پروفسور شخصا به خان

ا يده، ب ود نرس ؤاالت خ ه ی س ه نيم وز ب ردازد هن ی بپ ات علم ه تحقيق ود ب خ

ه می شد رون انداخت ط در . خشونت کامل از خانه بي ام رواب ع تم صاد در واق اقت

ا چاقوی اروستایی آن چنان آشکار و و د شکافی ب ضح هستند که هر گونه کالب

.علم اقتصاد در حقيقت نمایش خسته کننده یی می شود

ار ه ک ال مناسبی ب ا مث ه م د ک ار کن راض و اظه سی اعت ه ممکن است ک البت

ر ئنبرده ایم چرا که در خانه ی کوچک روستا ی نظي سيار ساده ی ای ب ی خودکف

ایر و سطح کوچک آن چه که ما انتخاب کردیم روابط حاکم، ناشی از کمبود ذخ

ده . توليد است د از عه ی اداره ی خب بيائيد این خانه ی کوچک را که می توان

ا امور خود به تنهائی بر يم ت ر کن سترده ت ان گ آید رها کرده و دید خود را آن چن

يم يم برس وری عظ ن امپرات ه ی ای ه قل عيت خان . ب ال وض ارلمانی را ح ه ی ش

رن . بررسی کنيم ل ق ان را در اوای اولين کسی بود که موفق شد امپراطوری آلم

شگر ارتشی را ٥٣او حدود . نهم به نيرومندترین امپراطوری اروپا تبدیل کند ل

شارلمانی نه تنها . سازمان داد تا امنيت مناطق تحت سلطه ی خود را تأمين کند

ر فران ه ب روزی بلک ان ام ر آلم د و ب پانيا، هلن مال اس ویس، ش ا، س سه، ایتالي

زارع خویش . بلژیک مسلط بود ه امور اقتصادی مالکان و م او توجه زیادی ب

ا . داشت ه از هفت رد ک ی وضع ک ژه ی شکيل دشارلمانی شخصا احکام وی اده ت م

رار ا در. شده است ورد استفاده ی زارعين ق د م ه بای ین احکام او اصولی را ک

نشر کارگری سوسياليستی

٧٦

ول "نام این اثر معروف . ه است می گرفت شرح داد " داران قوانينی در مورد تي

اریخی است خوشبختانه این سند که گنجينه ی گران . است ایی از اطالعات ت به

به دو دليل باید به این . در ميان گردوخاک آرشيوها تا به امروز حفظ شده است

ود ذول ش ی مب ه خاص ند توج اطق . س م من سمت اعظ ه ق اطر آن ک ه خ اوال ب

د ک دی مانن ه شهرهای آزاد و نيرومن دها ب شاورزی تحت سلطه ی شارلمانی بع

ان سه و آلم کلنی، مونيخ، بال، استراسبورگ و بسياری دیگر از شهرهای فران

دند دیل ش ونی تب رای امالک . کن ی ب ه ی ارلمانی نمون صادی ش رارت اقت ا مق ثاني

ه . شمار می رفت بزرگ تر وابسته به کليسا و یا غير کليسائی قرون وسطی ب

ده نگه تيول و فرهنگ داشته داران شارلمانی سنت های روميان باستان را زن

دل وان مب ای ج ک ه شن تاتياني رافيت خ ه اش دیم را ب هرهای روم ق ی ش غن

ارلمانی در. ساخته ررات ش ایی، سبزی و مق ردن شراب، باغب ورد درست ک م

. هستندميوه کاری، پرورش جوجه و غيره از دست آوردهای تاریخی

م ا بيائيد بررسی دقيق تری از ه عمل آوری دا . ین سند ب زرگ ابت وری ب امپرات

ه او وبی ب ه خ د ب رکس موظف باش ه ه د آن است ک ی خواه ه م زی ک ا چي تنه

ا سپرده شده مراقبت خدمت نماید و تيول داران به شدت از امالکی که به آن ه

ر از ی فرات د ول ل آورن ه عم ان اب د، چن ار نکنن د ک ن ح ت ی ر فعالي چه اضافه ت

ا تيول. نمایند از طریق کوشش هایشان جبران گردد ز موظف هستند ب داران ني

ه و پس آب آن را گرفت ه س ور پرداخت شت انگ ه ک راوان ب ت ف ش و دق کوش

د ردد. در داخل بطری بریزن ه آب فاسد نگ ه نحوی ک ار . ب ر ب ا از زی ر آن ه اگ

ه طرز . اهند شد وظایف خود شانه خالی کنند تنبيه خو ور سپس اشاره ب امپرات

د دقت نگه ز بای ه جوجه کشی ني داری زنبور و غاز می کند و معتقد است که ب

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٧٧

ه . کافی مبذول داشت و آن را گسترش داد زایش گل نهایت توجه باید در مورد اف

.و اسب و گوسفند به کار رفته شود

ه نحو ا ب وب استفاده سپس امپراتور چنين اضافه می کند که از جنگل ه مطل

شود و درختان آن قطع نگشته و هم چنين پرندگان آن حفظ گردد، غاز و جوجه

ا ه مصرف نمی شدند در بازاره ایی ک باید مدام در دسترس بوده و تخم مرغ ه

يدند روش می رس ه ف ول. ب ر یک از تي ای ه افی از پره ره ی ک د ذخي داران بای

پزخانه ی مسی، سرب، آهن عالی برای رختخواب، تشک و مالفه، وسایل آش

اج ه احتي ه نحوی ک چوب، زنجير، قالب دیگ، تبر کوچک و مته داشته باشند ب

ه . به قرض کردن از اشخاص دیگر نباشد ور سپس اصرار می ورزد ک امپرات

ردد و ه داران ب ميزان خراج تيول د هر محصولی ضبط گ زان تولي خصوص مي

سبزیجات، . يم بندی می نماید سند مشهور خود محصوالت را چنين تقس خود در

در و رکه، چغن ن، س سل، روغ ر، ع ره، پني ر "ک ی دیگ صوالت جزی ". مح

ه در د ک اطق تحت سلطه ی او عالوه بر این ها امپراتور دستور اکيد می ده من

افی وجود داشته باشند و سپس صنعت های صنعت دازه ی ک گران ماهر به ان

د ی کن دی م ت بن ود فهرس ف را خ ت او . مختل سمس را روز دریاف روز کری

دازه ی . حساب های ساليانه از ثروتمندان مقرر داشته است ه ان انی ب هيچ دهق

ره رعایت دقت را ا و غي ا و تخم مرغ ه ه ه خود امپراتور در امر شمارش گل

دانيم . " سند مذکور چنين آمده است ٦٢ماده ی در. نمی کرد بسيار مهم است ب

ی وجود دارد که صاحب چه چيزهایی هستيم ورد چه ميران ار ". و از هر م و ب

سد دین ترتيب می نوی ه دریافت می داشت ب او، . دیگر فهرست اشيایی را ک گ

وم، اهی، م ور، م وه، زنب ذرک، مي ان، ب شم، کت ایق، انگور، سبزی، پ چوب، ق

ازه راب ت ه و ش راب کهن ات، ش ت حيوان تی، پوس ياب دس سل، آس رای ... ع ب

نشر کارگری سوسياليستی

٧٨

د داران داری تيول دل خویش که مواد مصرفی او و دربارش را تأمين می کردن

رای شما دشوار . "صادقانه چنين می گوید واد ب ن م ما اميدواریم که تهيه ی ای

ه ی ه نباشد چرا که هر یک از شما صاحب ملک خویش بوده و در نتيجه ب نوب

د ب نمائي ن محصوالت را طل أمين ای ود ت تان خ د از زیردس ی تواني ود م ا . "خ ب

ورد شکل و چگونگی بررس ی در م ه دستورات صریحی حت ر ب ی بيشتر این اث

ه حمل و نقل شراب که به ظاهر به عنوان یک امر ورد عالق ی دولتی، بسيار م

وریم ی خ ر م وده ب ور ب ا. امپرات ایی ب شکه ه ست در ب ای شراب می بای ه ه لب

د آرد نيز بای . محکم آهنی حمل گردد و هرگز در مشک های چرمی ریخته نشود

ا هنگام در گاری های دو ردد ت ل گ جداره که با چرم پوشيده می شود حمل و نق

ا وزن ه عبور از روخانه آب بدان نفوذ نکند، من هم چنين به تعدد شاخ های گ

اج دارم در . و بزها و تعداد پوست گرگ هایی که هر ساله شکار می شود احتي

رین وقت شکار گ ه مناسب ت اه م ه م د ک رگ های جوان ضمن فراموش نکني

ه " است انی را ک ا و درخت ه ه ا و بوت ل ه اده، شارلمانی اسامی گ در آخرین م

د د می کن وهی، . مایل است در امالکش کاشته شود قي ل ک ل رز، سوسن، اکلي گ

ره ين . خيار، پياز، زیره ی سياه، تربچه و غي م چن انونی مشهور ه ن سند ق ای

.تان سيب نيز هستشامل مطالبی راجع به سرشماری انواع مختلف درخ

ابر م ب بن رن نه ار سلطنتی ق امعی از درب صویر ج وق ت ب ف ن مطال دست ه ای

رون وسطی مواجه وری ق می دهد گرچه با نيرومندترین و ثروتمندترین امپرات

د اصول یناچار تأ ه بودیم ولی هرکسی ب صاد خانگی آن مانن ه اقت د ک د می کن ي

ار، مدیریت آن، نيز همان سؤاالت اقتصادی را د سيم ک ر مورد منشاء ثروت، تق

د م خواه ام فقط دستانش را از ه ار تم ا وق م او ب توليد و غيره را به عمل آوری

رکه و ن، س راب، روغ ای ش شکه ه ان، ب شم، کت دم، پ ائر گن ه ذخ شود و ب گ

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٧٩

رد اصطبل های پ د ک او و گوسفند خود اشاره خواه ا . ر از گ ال قوی م ه احتم ب

ه زی مطرح نمایيم که علم اقتصاد کنونی قادر به تج قادر نخواهيم بود مسائلی را

ایج . و تحليل و حل آن باشد ار و نت ا و ک ول ه ط و علت و معل چرا که تمام رواب

.آن پدیده های واضح و روشنی هستند

ال ه مث ن حقيقت متوجه سازند ک ه ای ا را ب شاید باز عده یی کوشش نمایند م

کنند که بعد از این حرف ها آیا خود آن اشتباهی را برگزیده ایم و چنين استدالل

ان مواجه سند گواهی نمی دهد که ما با زندگی اقتصادی عمومی امپراتوری آلم

ن ر ای ال اگ م؟ ح ه ای ر گرفت ور را در نظ ار امپرات سائل درب ط م ه فق ستيم بلک ني

اشخاص دو مفهوم فوق را مترادف بگيرند تا آن جا که به مسائل قرون وسطی

م مربوط می شود، شده ای اریخی ن صاد . مرتکب اشتباه ت ر اقت وانينی ب ا ق مطمئن

ار امالک و تيول های شارلمانی کبير حاکم بوده است ولی او اداره ی امور درب

ده داشت ر عه اکم ب وان یک ح ه عن ه . را نه به عنوان یک فرد عادی بلکه ب ب

ک از آن ر ی ا ه ود ام ویش ب ولی خ الک تي احب ام ور ص ر امپرات ارت دیگ عب

ان اداره می شد و در دهای ا رلز امالک خود توسط یکی ا نتيجه شراف آن زم

ه مالکيت در مقياس کوچک ه شمار می رفت چرا ک وری ب تر خود یک امپرات

ات و قاضی و آزاد و شرافتمندانه ی زمين او را قانون گذار، جمع کننده ی مالي

ای خویش ساخته است درات رعای ر مق قتصادی شکل احکام ا . خالصه حاکم ب

ی در هصادر وان احکام دولت ه عن وانين ب ن ق ه ای از طرف شارل ثابت می کند ک

ا بخشی از . نظر گرفته می شدند شکيل ٦٥آن ه اب وی را ت انونی کت اده ی ق م

د ی دهن ين . م ام در ب ن احک غ ای رویج و تبلي ه ت دام ب ود اق ارل خ من ش در ض

ود ه خوبی آشکار م . شاهزادگان دربار می نم ه ب ن نکت ررات ای ه مق ی شود ک

درت ان ق ی از هم ی ناش ه ی آهن ا لب ای ب شکه ه ه و ب شت تریچ ه ک وط ب مرب

نشر کارگری سوسياليستی

٨٠

سا ه کلي ایی ب ال اخطاره مطلقه یی است که شارل را وادار می سازد تا برای مث

اب ذکور در کت ا "با همان شيوه ی م ر اسقف ه اکم ب وانين ح د " ق ن ا در. بده ی

رده و توصيه می ه ک ا حمل ه هيچ وجه فحش نوشته او به کشيش ه ه ب د ک کن

هرگز در خوردن مشروب زیاده روی نکنند، به محله های بدنام نروند و . ندهند

د ردم نگيرن ادی از م ول زی ذهبی پ ام مراسم م رای انج د و ب در . معشوقه نگيرن

ود ادر نخواهيم ب يم ق هر صورت اگر سراسر تاریخ قرون وسطی را بررسی کن

ه ام تاها چ صادی در روس د اقت زارع کوچک واح ه م رافی و چ زرگ اش الک ب

ع ه جوام د و چ ی کن ار م دا ک ستقال و ج ه م تایی ک انوار روس ه خ انی، چ دهق

ا د بي ار می نماین شترکا ک ه م ه ی بروستایی ک ول های شارلمانی نمون ه تي يم ک

.کامل آن نباشند

ل توجه است آن چه که در سيار قاب ورد ب شر مسأله هر دو م ی احتياجات ب

ار است است که مست ده ی ک ين کنن ا و تعي ایج ب . قيما راهنم دست ه در ضمن نت

ط آمده دقيقا د رواب رفتن سطح تولي بر نيات و احتياجات است و بدون در نظر گ

م . اقتصادی سادگی و وضوح بی مانندی را نشان می دهد هم زارع کوچک و ه

ول رآوردن چ تي د ب ور از تولي ه منظ د ک وبی آگاهن ه خ ر دو ب زرگ ه ه دار ب

ه . احتياجاتی ست دام نابغ ن مطالب الزم نيست هيچ ک در ضمن برای دانستن ای

ند ل . باش سان را از قبي ات ان رین احتياج ولی ت د معم ی خواهن ر دو م ه ه را ک چ

ن است . غذا، پوشاک، و برخی لوازم آرایش فراهم نمایند تنها تفاوت بر سر ای

ه آبجو ر می خ که زارع بر روی حصير، و ارباب بر روی تشک پ د، زارع ب واب

اگون است و از شراب های گون اب ممل ی سفره ی ارب . و آب قناعت می کند ول

وع محصوالت است صاد و موضوع اصلی . تفاوت بر سر مقدار و ن اساس اقت

د سان ثابت می مان ن منظور . آن یعنی احتياجات ان ر آوردن ای رای ب ار الزم ب ک

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٨١

ت ب اس ده ی آن متناس ی ش يش بين ایج پ ا نت ز . ب ار ني د ک من در فراین در ض

ود دارد ایی وج اوت ه ار . تف ين ک ی زم ه ی ر روی قطع انواده اش ب زارع و خ

ين ه زم زان محصولی ک ا مي می کنند و آن چه که دریافت می کنند برابر است ب

ر ياو و زم ارت دقيق ت ه عب ا ب د هستند و ی ه تولي توجه -ن های عمومی قادر ب

يم داشته باشيد که ما فقط د رون وسطی صحبت می کن زان -ر مورد رعيت ق مي

سا از او اب و کلي دریافت او باقی مانده ی چيزی است که بخش اعظم آن را ارب

ای خود . گرفته اند د بلکه رعای ار نمی کنن امپراتور و بقيه ی اربابان شخصا ک

.را مجبور به انجام کارها می نمایند

ابر ار ک بن رای خود ک ن روستائيان چه ب اب، چه تحت ای رای ارب د و چه ب نن

اب، در هر صورت شکار ارب نظارت ریش سفيد روستا باشد و چه تحت ستم پي

ه (نتيجه ی کار توليد ميزان معينی از وسائل معيشت ر کلم ه مفهوم وسيع ت ) ب

شر است اج ب ورد احتي زان م ه مي دگی ب د ضروریات زن ه ممکن . یعنی تولي البت

رو م پيچيده تری تبدیل کنيم ولی در هر صورت است ما این اقتصاد را به مفاهي

ه رو م ب ب ا عل ر و ی ر متفک ل گ ه تحلي اج ب ه احتي د ک واهيم ش ایی نخ ا معم ه ب

روت . خصوصی داشته باشد ه ث رون وسطی می دانست ک ان ق رین دهق کودن ت

ين های ) البته بهتر است بگوئيم فقر ( م زم ه ه وی به جز فاجعه های طبيعی ک

. ابی را یکسان نابود می کرد، به چه عوامل بستگی داشت او هم زمين های ارب

ه . دهقان مزبور به خوبی مطلع بود که فقر او علت ساده و روشنی دارد اوال ب

د بی ح امحدود کار و درآمد وی توسط ارباب و ثانيا به دليل دزدی ب ن غصليل د

می همين اربابان به بهای واگذاری زمين های عمومی دهکده، جنگل های عمو

ستند، خروس و حق آب دهکده به روستائيان، آن چه را که روستائيان می دان

.قرمز رنگ بر بام خانه های اربابان خون آشام به صدای بلند آواز می خواند

نشر کارگری سوسياليستی

٨٢

ن ا ای ه در رابطه ب ام تنها موضوعی ک د نظ ورد بررسی اقتصادی می توان م

ط اس وع رواب ن ن اریخی و گسترش ای شاء ت رد من رار گي ارت علمی ق ه عب ت، ب

دیگر باید دید چگونه در سراسر اروپا دهقانان آزاد تحت سلطه ی اشراف قرار

ه ان آزاد ب ه دهقان شتند، چگون ان گ ه آن راج ب ت خ اگزیر از پرداخ د و ن گرفتن

ين ه زم سته شدن ب رای واب ار، ب ام ک رای انج ه ب طبقه ی محکوم مبدل گشت ک

.حتی در مراحل بعدی تحت فشار قرار گرفت

يم ب دگی اقتصادی امروزی نظر می افکن ی از زن ده ی ه پدی ه ب ه محض این ک

شت واهيم گ ه خ اوتی مواج ی متف ه کل سائل ب ا م ی از . ب ال یک رای مث د ب بيائي

ریم ی بحران تجارتی را در نظر بگي رین مسائل یعن . بحث انگيزترین و جالب ت

زرگ تجارتی و ما در طول زندگی خویش با چند بحران کوچک و هر کدام از ب

ا را آن طور اشده ایم و تجربه ی شخصی، فر رو به رو یا صنعتی د بحران ه ین

:که انگلس تشریح کرده به ما نشان داده است

. لزوم کاال به بازار عرضه می شود داز ح شيتجارت دچار وقفه گشته و ب "

م انباشته می شود ر روی ه ده ب ول . هزاران تن کاال بدون فروش مان ان پ جری

ود ی ش ع م ل . قط ز تعطي ا ني ه ه ی رود و کارخان ان م انکی از مي ازات ب امتي

وند ی ش د از . م رده ان د ک اال تولي د، ک يش از ح ه ب اطر آن ک ه خ ارگران ب ک

وند ی ش روم م دگی مح ائل زن رین وس روری ت ال . ض ه دنب ستگی ب ورشک

د ی افت اق م د . ورشکستگی اتف ی یاب ه م ال ادام د س رای چن سادی ب ود و ک . رک

ا از نيروهای توليدی و محصوالت به هدر رفته و ابود می شوند ت ا ن ا یک ج ی

م و بيش کاسته . ميزان انباشت و تراکم کاالها کاسته شود از قيمت کاالها نيز ک

. می گردد تا دوباره توليد و مبادله ی حيات خویش را باز یابد و به حرکت بيفتد

یورتمه ی چرخ های . تبدیل می شود به تدریج قدم ها تندتر گشته و به یورتمه

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٨٣

ه و . یمی در می آید شکل تاخت مال صنعتی کم کم به این حرکت نيز سرعت گرفت

ردد پسپس یک مسابقه ی . به چهار نعل مبدل می شود . رش از مانع اجرا می گ

منتهی . در این مسابقه صنعت و اعتبارات تجارتی و تفکر نقش اساسی را دارد

ی در پایان پرش های خطرن اک، اسب جامعه به نقطه ی آغازین حرکت خود یعن

د ی کن ران سقوط م ودال بح ان گ ه مي س، "( .ب ی دورینگ"انگل -٧، ص "آنت

)، چاپ کر٢٨٦

همه به خوبی می دانيم که امروزه دورنمای بحران تجارتی تا چه حد موجب

ی . وحشت کشورها می شود ين بحران ه شيوی پيش بينی نزدیک شدن چن البت

ائز اهم ت تيح سيار اس ق و . ب اله ی رون د س ام چن دن ای ضی ش س از منق پ

ه گوش ا ب ه ه ی وقت از طریق روزنام ه های مبهمی وقت و ب فراوانی زمزم

ا ستگی را ب دین ورشک ه چن وط ب ار مرب هام اخب ورس س ز ب د، مرک ی رس م

ن تی دریافت حنارا ه ای د، سپس اشارات ب شتر مسأله می نمای در مطبوعات بي

رخ . رانی سهام داران بورس افزوده می شودبر نگ. می شود ی ن بانگ های مل

ر . اعتبار خود را می افزایند ار مشکل ت این عمل بدین معناست که دریافت اعتب

ردد ی گ دودتر م ارگران . و مح راج ک وط ورشکستگی و اخ ار مرب ا اخب در انته

زد رو می ری ردم ف ر سر م اران سيل آسایی ب م چون قطرات ب ت . ه در آن حال

رد ب . حران در اوج خود است، سپس مباحثاتی برای یافتن مقصر صورت می گي

د سوداگران، بانک . داران را به خاطر رد تقاضای اعتبار خود سرزنش می کنن

ود ورشکستگان سهام، سرمایه داران را مقصر می دانند و سرمایه داران، کمب

د ی دانن ران م روز بح بب ب ره را س ول و غي ارت . پ دتی تج د از م ه بع دو مرتب

د ی یاب ق م ی و . رون م ترق ين عالئ ا اول ه ه هام و روزنام ورس و س ز ب مرک

نشر کارگری سوسياليستی

٨٤

رای د، صلح، امنيت ب پيشرفت را نشان خواهند داد تا این که یک بار دیگر امي

...مدت زمان دیگری متوقف بشوند و باز از نو

ه ام جامع ه تم آن چه که تمام این موارد حائز اهميت است این حقيقت است ک

ه از ک ب ب ه ی جوان شر بلي رل ب د اراده و کنت ر از ح ی فرات ده ی د پدی ران مانن ح

رد ی نگ د . م روی قدتمن رف ني ه از ط ی ک ربه ی محکم د ض ه مانن ا آن را ب ی

ه دگانش ب د از بن ه خداون ناشناخته یی زده می شود و یا بمانند امتحان سختی ک

ا ب عمل می آورد و د یک بالی طبيعی ه ی ر مانن انی و نظي ين توف حشتناک، زم

رد زارش وضعيت . لرزه و یا سيلی در نظر می گي رای گ ه مطبوعات ب ی ک لحن

ان ه گریب ی ک د پ بحران ی کنن اب م شته انتخ ه گ ر جامع ر است از اصالحات گي

ره پوشيده شده است : نظير ا ابرهای تي ای تجارت، ب ا . "آسمان صاف دني و ی

الم م وان اع ن عن ا تحت ای ار بانک ه رخ اعتب زایش ن وداف شدار در : "ی ش ه

ان ورد توف ه بحران مرتف " م د ک ر بر و بع اراتی نظي ا عب ا ب ردد م طرف ع می گ

ا . شدن توفان و صاف شدن افق تجارت مواجه می شویم ه تنه انی ن ين بي چن

زارش ی ذوقی گ را ب ه را می رساند بلکه برداشت نگ الی روزنام صفحه ی م

ه سبت ب ز ن ه را ني ی جامع رانبذهن ویی آن -ح ه گ مانی ک ه ی آس ه لب را ب

د ی پندارن د-م ی ده شان م ران را . ن دن بح ا وحشت نزدیک ش د ب ع جدی جوام

د و انتظار می کشند، و سر خود را در ده ی آن خم می کنن ل ضربات کوبن مقاب

ه از موقعيت د هنگامی ک ه خجالت و بع دا ب سپس پس از برطرف شدن آن ابت

ی ربلند م د س ئن گردیدن ود مطم ستحکم خ دم د . کنن اری درست مانن ين رفت چن

ان ا هم ا قحطی است و ی عکس العمل مردم قرون وسطی در مقابل طاعون و ی

ان امروزی در لعکس ا ه دهقان ی است ک شان عمل رق از خود ن ل رعد و ب مقاب

ایش دشوار . می دهند ل یک آزم دی در مقاب ع حالت بهت زدگی و ناامي در واق

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٨٥

وان اما ق . عارض افراد جامعه می گردد ه عن ز ب حطی و طاعون بيش از هر چي

ه آپدیده های طبيعی در نظر گرفته می شوند، گرچه در خرین تحليل آن ها نيز ب

ال آن هستند، خود از ثدليل آن که ناشی از کشت ناکافی و یا شيوع بيماری و ام

د د ش سوب خواهن اعی مح ای اجتم ده ه رفا . پدی رق ص د و ب ه رع الی ک در ح

ر ل ش ه دلي ی ب يایط طبب ی و فيزیک ا ه ع داقل ب س ح يچ ک د و ه ی آین ود م وج

نعت م و ص ونی عل ای کن ت آورده اد آن و -دس ه ایج ادر ب روز آن ق انع ب ا م ی

ه نظر . نمی تواند باشد ين ب ونی نتيجه ی چه عواملی است؟ چن ا بحران کن ام

يش اال ب ه چون ک د ک ی رس ردد م ی گ از م ران آغ ده بح د ش د تولي ا کاال. از ح ه

ابر د و بن داری ندارن ال آن صنایع متوقف می شوند خری ه دنب ن تجارت و ب . ای

شری ع ب ط درون جوام ه از رواب نعت هم ارت و ص روش آن، تج اال، ف د ک تولي

ستند ه آن را . ه ت ک سان اس ن ان د، ای ی کن د م اال تولي ه ک ت ک سان اس ن ان ای

رد ی گي ورت م راد ص ين اف ه ی ب ه مبادل رد و در نتيج ی خ يم .م ی بين ال م ح

ک در يچ ی د ه ی گردن ران م روز بح ب ب ه موج واملی ک وزه ی ع ارج از ح خ

ه هر از بنابر. فعاليت انسان قرار ندارند شری است ک این، این خود جامعه ی ب

ردد روز . گاهی باعث به وجود آمدن بحران می گ ه ب يم ک در عين حال می دان

ز است ه آمي ه . بحران برای جوامع امروزی فاجع ا وحشت فاجع ه ب ه هم ی ک ی

. انتظارش را می کشند، با نااميدی از سر می گذرانند و دلخواه هيچ کس نيست

شتر البته به جز برای عده ی معدودی سهام دار که سعی در اندوختن هر چه بي

ه دام ز ب ان ني ب خودش ی اغل د ول ران دارن ابودی دیگ ای ن ه به روت ب ث

د ی افتن ستگی م رایط ب. ورشک وب حش ی مطل ست ران س ني يچ ک س . ه يچ ک ه

ردد ی گ ارض م ن ع ود ای ا وج ی ب ست ول ی ني ان وضعيت بحران سان . خواه ان

ود ب ل خویش، خ رغم مي ران محسوب می شوده علي ده ی بح ود آورن در . وج

نشر کارگری سوسياليستی

٨٦

ه رو یی از زندگی اقتصادی مسأله حقيقت، این جا با دام رو ب ه هيچ ک هستيم ک

ستن ه توضيح مطلب ني ر هق د. داز دست اندرکاران آن قادر ب رون وسطی ب ان ق

دم، دقطعه یی زمين کار می کر روی و از یک طرف وسائل زندگی خود یعنی گن

اب خویش را -گله، وسائل معيشت خود و خانواده اش و از طرفی نيازهای ارب

ز انبارهای خود را از . برطرف می ساخت رون وسطی ني شأن ق ارباب عظيم ال

رای ذخایر گندم، گله، شراب های عالی، لبا س های فاخر، غذا و اشيای زینتی ب

ه . ر می کرد خود و خانواده اش پ د ک اما جوامع امروزی چيزی را توليد می کنن

نه خواستار آن هستند و نه بدان احتياج دارند، این توليدات اضافی خود موجب

ه ه ب جوامع امروزی دم . رکود اقتصادی می گردد د ک د می کنن دم وسائلی تولي

ه شکل ادواری دچار . ه مصرف برساند نمی تواند ب روزه جوامع ب ع ام در واق

ل فروش . قحطی می گردند در حالی که انبارهایشان انباشته از کاالهای غيرقاب

ار هستند در. است ه ترتيب موضع و نتيجه ی ک ه ب ا ااحتياجات ک ت ب ن حال ی

رار ا ق ين آن ه ره ب رارآميز و تي ایه ی اس ه س ستند بلک گ ني دیگر هماهن یک

.می گيرد و این دو را از هم جدا می نماید

ه ب رای ه حال مثال دیگری یعنی بيکاری را که برای هم ارگران خصوص ب ک

ز . ی آشنایی است در نظر گيریم مسأله سراسر جهان د بحران، بيکاری ني مانن

ستند ار ه دان دچ روزی ب ع ام ه جوام شکالتی است ک ن. از م سأله ای ه در م چ

دگی اقتصادی معاصر عجين سطح گسترده تر و چه در سطح کوچک تر، با زن

ه رد اعضای . گشته است ارگری ک شرهای ک سازمان یافته ترین و مرفه ترین ق

راد بيکار، زنجي ار اف ربيکار خود را نيز دنبال می کنند، متوجه گشته اند که آم

ار اهفتگی از ک ه، و ی ر ماه اله، ه ه هرس ارگرانی را ک ذیری از ک ست ناپ گس

ی . ار می شوند نشان می دهد برکن ردد ول ادی می گ این تعداد دچار نوسانات زی

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٨٧

ه صفر نمی رسد داد بيکاران ب زان استيصال . هرگز حتی برای لحظه یی تع مي

اری ا بيک ورد ب روزی در برخ ع ام شتناکی جوام زمن و وح ون م م چ ه ه ک

ش آن، شود که هنگام گستر از آن جا نمایان می . می گردد تر آشکار گير گریبان

ن رفتن ای ر گ اگزیر از در نظ انونی ن ع ق سأله مراج وند م ی ش دتی، . م د از م بع

ه ی پرسش و گفت ه تهي وآل منجر ب ا معم ام ه ی گو و مشورت های مق ه ی نام

ردد رآورد گ ا . می شود که بر طبق آن باید تعداد واقعی بيکاران ب ع آن ه در واق

ه هنگام سيل، به اندازه گيری ميزان جاری بيماری اکتفا می و ان ک رزند هم چن

د ری می کنن د تجویز . سطح آب را با پيمانه اندازه گي ه می کنن اری ک حداکثر ک

ارگران (مسکن است دتر نمودن وضعيت ک ه بهای ب ا ب دام غالب ن اق ه ای که البت

دون آن ) شاغل انجام می گيرد ده ب رات پدی ه کوششی در جهت و در نتيجه اث ک

.ت بگيرد باقی می مانداری صورنابودی منشاء بيم

رن از ق اب ١٩در آغ الی جن ی ع ستان یعن ورژوازی انگل زرگ ب امبر ب آن پي

د ی مالتوس با احيای وحش ا فرمودن گری خاصی که مختص خودشان است ادع

ه اگر کارگری نمی تواند از طریق روابطی "که ار را ب ومی د که اجازه ی این ک

دارد، دهند وسائل معيشت خود را فراهم سازند و ج ازی ن ار او ني ه ک امعه نيز ب

در این صورت کسی که پا به جهانی گذاشته که همه جز او در آن اشتغال کامل

دارد و در دارند حق ادعای کوچک ز دیگری را ن ا چي ذا ی ی از غ ه ی رین قطع ت

ا متعلق نيست ه جهان م ن شخص ب ر سر سفره ی عظيم طبيعت . حقيقت ای ب

دارد ردد . جای خالی برای او وجود ن ابود گ د ن ه او امر می کن اوامر . طبيعت ب

انی . " ( اجرا شوند دطبيعت بای ه در جوامع امروزی ) بازنویسی از متن آلم البت

ویی خشنی روی با ریا " مصلحين اجتماعی " ين رک گ کاری ذاتی خویش به چن

د ی کنن رش م اهرا . ت ه ظ ار ک ای بيک ه پرولتاری ز ب راد ني ن اف ی ای اع "ول اجتم

نشر کارگری سوسياليستی

٨٨

ه ک دارد نيازی ب ه " ارشان ن ه هر طریقی ک ا زود ب ر ی ه دی د ک تجویز می نماین

د د "صالح می بينن ع زحمت کنن ودن ". رف ائين ب ه پ اری ک ه ی آم ا تهي ا ب آن ه

ز ات و تعرضات اسطح بهداشت، اف د جنای ان و رش ين کودک ر ب یش مرگ و مي

ری خود د موضع گي شان می ده عليه انواع مالکيت ها را در طول بحران ها ن

.در قبال کارگران بيکار آشکار نموده اندرا

ه مراتب ایی ب ه ه ا فاجع ه ب ين بيکاری و سيل آشکار می سازد ک مقایسه ب

ی ای طبيع ر از باله اک ت ه رو هولن رفا رو ب ط ص صرا از رواب ه منح ستيم ک ه

ار هر سال در . اجتماعی بين انسان ها ناشی می گردد ه به سيل های ادواری ک

ل غفلت شرق آلمان موجب خسا ه دلي ایی ب ل نه رات فراوانی می گردد، در تحلي

يل است سترش س وگيری از گ رای جل ایی ب يوه ه ردن ش ار ب ه ک ا از ب ل ب . کام

ی در وژی حت ود وس تکنول عه ی خ ونی توس ل کن ت امراح رای مراقب افی ب ئل ک

رار ار ق شده در اختي رل ن ای کنت ط آب ه ابودی آن توس د ن شاورزی از گزن ک

القوه، وسائل تکنولوژیک الب. می دهد روی ب رای ني ار زدن ب ه منظور مه ه ب ت

رده شود ار ب ه ک ارت دیگر طرح عظيمی . معاصر باید در سطح وسيع ب ه عب ب

ردن ل ک ه ی خطر، منتق برای کنترل آب های منطقه یی مبنی بر بازسازی منطق

ت يم حرک انع و تنظ د و م اختن س ب، س ای مناس ه ج ا ب اه ه زارع و چراگ م

ه است . ها باید انجام پذیرد رودخانه . چنين اصالحاتی به دو دليل صورت نگرفت

أمين مخارج الزم ،اوال سرمایه ی خصوصی و دولت رای ت ی ب دام اهميت هيچ ک

ع . قائل نيستند رین موان ثانيا حتی اگر مخارج این طرح عظيم فراهم گردد مهم ت

ذکور وجود خ د داشت یعنی حق مالکيت های گوناگون بر اراضی وسيع م . واهن

ر ی اگ در هر حال وسائل کنترل خطر سيل و مهار زدن بر آب های خشمگين حت

ا موجود هستند ه ی م د در جامع ين . مورد استفاده قرار نگيرن ه هم الی ک در ح

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٨٩

ذکر شویم . جوامع هنوز شيوه ی درمان بيکاری را نيافته اند د مت ار دیگر بای ب

ين انونی که بيکاری صرفا محصول روابط اقتصادی ب سان هاست واز هيچ ق ان

ردد ءدر طبيعت هيچ نيروی فيزیکی و یا ماورا در نتيجه . الطبيعه ناشی نمی گ

ی رو به رو مای اقتصادی عما بار دیگر با یک م ده ی ا پدی م، ب ه رو شده ای رو ب

ن ا وجود ای ی ب ست، ول ه خواستار آن ني دتا و آگاهان گشته ایم که هيچ کس عم

د اق م ه های طب هم چون پدی نظم اتف ه طور م ی یيعی ب ه ی م چون بلي د و ه افت

.جوامع انسانی را دربر می گيرد

ما نياز داریم به چنين وقایع تکان دهنده ی روزمره ی زندگی مانند بحران و

ایع و بالهای غيرمعمولی و خارج از ردم وق بيکاری که حداقل به نظر عموم م

يم ه بررسی ع . حوادث روز است، اشاره کن رین حال ب دگی مسأله ادی ت ی زن

ان ار در جری د روزمره که هزاران ب ا در هر کشوری پدی نوسانات قيمت کااله

ردازیممی د می پ ر ثابت و . آی ا ام ه قيمت کااله د ک ه خوبی می دان ر کس ب ه

ا "نامتغيری نيست، بلکه کامال رعکس تقریب ی هر ساعت " ب ا حت هر روز و ی

د ی کن ر م ا تغيي ه. قيمت ه ر روزنام رخ ه ه صفحه ی ن رداریم و ب ه ب ی را ک ی

د س ر بيفکنيم، نو ظکاالها ن ا را در طی روز گذشته خواهيم دی . انات قيمت کااله

دازظهر شتر و بع ر، حوالی ظهر کمی بي دم صبح کمت مثال خواهيم دید قيمت گن

ی را در . باز هم باالتر رفته است ر چنين تغيير قيمت ورد محصوالت دیگر نظي م

د مس، آهن، شکر، ز خواهيم دی سهام کارخانجات صنعتی . انگور و روغن ني

ایی -مختلف نيز ی هستند و چه آن ه چه آن هایی که دارای سند قرضه ی دولت

د د -که سند قرضه ی خصوصی دارن ين نوساناتی می گردن نوسانات . دچار چن

ره و الینقطع است ی، روزم دگی اقتصادی امری طبيع ل . قيمت ها در زن ه دلي ب

ين تغ ه روز هم ز روز ب ا ني الی صاحبان کااله ه وضعيت م ت هاست ک ر قيم يي

نشر کارگری سوسياليستی

٩٠

ود ی ش وض م اعت ع ه س اعت ب ار و . و س د تج زایش یاب ه اف ت پنب ر قيم اگ

ائ ا کارخانه دارانی که در ا دارای ذخ رده ی ی هستند رین بخش سرمایه گذاری ک

د ه جيب می زنن ا ني . ثروت زیادی ب روت آن ه د، ث اهش یاب ه ک ر قيمت پنب ز اگ

رود سهام . کمتر خواهد شد اال ب دتر اگر قيمت مس ب ادن مس ثروتمن داران مع

د داد ت خواهن ود را از دس روت خ ز ث ا ني ائين رود آن ه ر پ د و اگ ی گردن . م

ود ناشی از ه خ ا ک اطر نوسان قيمت ه ه خ ابراین صرفا ب ه بن چگونگی مبادل

ر ا فقي ونر و ی د ساعت ميلي د در عرض چن ه است، اشخاص می توانن شوند ک

اني ين مک ازی براساس هم فته ب رداری و س ه کالهب تزالبت رون . م اس مالک ق

ا وسطی به خاطر خوبی یا بدی محصول بود که ثروتمند و یا فقير می گشت و ی

ای خود از رار دادن رعای شار ق متداول ترین و مطلوب ترین شيوه یعنی تحت ف

داختند استفاده کرده بر از طریق اضافه نمودن به ساعات کار و باجی که می پر

د ه مسافرین ثروتمن ثروت خود می افزود و یا شواليه ی راهزن آن زمان اگر ب

دون . شبيخون می زد امکان ثروتمند شدن می داشت امروزه بعضی اشخاص ب

ری در آن که حتی کوچک ه تغيي ترین حرکتی به انگشت خود بدهند، بدون آن ک

دون ذیرد و ب ت صورت پ ای طبيع ده ه د پدی سی را بزنن ب ک کارا جي ه آش آن ک

ه از . ثروتمند و یا فقير می شوند ات اسراآميزی ک نوسانات قيمت ها مانند حرک

ورای جامعه توسط نيروی ناشناس هدایت می شود موجب تغييرات و نوسانات

ردد مداوم در رات درجه ی . توزیع ثروت اجتماعی می گ د تغيي ن حرکت مانن ای

شار ر روی ف شار اتمسفر ب ل ف ر روی دماسنج قاب رات حرارت ب ا تغيي سنج و ی

ستند شاهده ه رات . م ا و تغيي ه قيمت کااله يم ک ی کن ن فراموش نم ود ای ا وج ب

ه جادوی سياه است صآن ها به طور مشخ سانی و ن ال ان خود . ناشی از اعم

ا را انسان است که با دست های خود به توليد کاال پرداخته و سپس قيمت آن ه

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٩١

ی ه ین فرایند مسائلی ب اند، البته در تعيين می ک ه خواسته ی قلب وجود می آید ک

ه احتياجات، هدف و نتيجه ی فعاليت . و عمومی او نيست مشاهده می شود ک

.اقتصادی انسان باز در تضاد ناهنجاری با یکدیگر قرار می گيرند

ين چگونه این امر اتفاق می سان چن ی ان افتد؟ کدام قوانينی بدون خواست قلب

ی از فعاليت اقتصادی وی را ب ایج غریب ا بررسی ه نت ط ب د؟ فق وجود می آورن

ود ایی . علمی قادر به پاسخ گویی این مسائل خواهيم ب ين معم ضرورت حل چن

شيدن عميق و ضرورت بررسی از طریق تحقيق جدی و مقایسه، تحليل و اندی

ن با نيات، با روابط پنهانی که موجب بروز این حقيقت که فعاليت اقتصادی انسا

دین . اراده و سخن کوتاه با آگاهی او تطبيق نمی کند، کامال مسجل گشته است ب

اهی در صان آگ وان نق ه عن ی است ب ق علم ه موضوع تحقي سائلی ک ب م ترتي

م د آمدن عل ه علت پدی ا ب زندگی اقتصادی جامعه تلقی می گردد و بدین شکل م

.اقتصاد پی می بریم

در ٥١پوستان ساکن تيرادلفيگوخ یش در مورد سرداروین در سفرنامه ی خو

:٥٢دماغه ی جنوبی آمریکای جنوبی چنين توضيح می دهد

ی ٥٣آن ها اغلب از قحطی رنج می برند، من از آقای لوکه در شکار خوک آب

ز از نزدیک آشناست در ن کشور ني ورد وضعيت مهارت دارد و با بوميان ای م

د نفری بوميان که در ساح ١٥٠یک دسته ی ل غربی این منطقه زندگی می کنن

د، ه سر می برن دی ب ه در وضع ب اظ تغذی وده و از لح اتوان ب سيار ن ب ب و اغل

ل بادهای . مطالب دقيق و باورنکردنی شنيدم ه دلي ه ب ود ک رار ب ن ق ه از ای واقع

دگی خود ستند از صخره های اطراف محل زن ه نمی توان ان قبيل داوم زن د م تن

٥١- Tirradelfuego .٢٢٩، ص ١٩٠٩ داروين، سفر سگ پاکوتاه، نيويورک، سال -٥٢٥٣- Low

نشر کارگری سوسياليستی

٩٢

د ع کنن ک روز . صدف جم دا ی ه بع ان ک ردان چن وچکی از م ته ی ک بح دس ص

ه ی سر رایم خ بقي دپوستان ب رای -توضيح دادن ار روزه ب ازم یک سفر چه ع

هنگام بازگشت وقتی آقای لو به دیدن آن ها می رود، آن ها را . یافتن غذا شدند

ی . ته می یابد سبه شدت خ هر کدام از آن ها قطعه ی مربع شکل بزرگی از چرب

گ فاس ونهن ا س انردی ب رون آورده ،اخی در مي ود را از آن بي رهای خ ه س ک

د ی کردن ل م د حم ه ردا . بودن د ک شوهایی بودن بيه گ شتر ش ه بي ن قياف ا ای ا (ب ی

انچو د ) پ ن دارن ر ت د، . ب ه آورده ش ه کلب ا ب ی ه ن چرب ه ای ن ک ه محض ای ب

رد در پيرمردی شروع به قطعه قطعه کردن آن کرد و هم چنان که غرغر می ک

ن ع ه طی ای شيده ک راد گرسنگی ک ين اف رض یک دقيقه آن ها را سرخ کرد و ب

."مراحل در سکوت کامل فرو رفته بودند تقسيم نمود

محدوده ی . این یکی از اشکال زندگی ابتدایی ترین انسان ها در جهان است

ان راد امک صادی اف دگی اقت ه در زن ا ک ه ی آن ه زی آگاهان شه ری اراده و نق

دا سيار تنگ و باریک است عملکرد پي وز ب د هن سان در . می کن ه اان ن مرحل ی

ه اراده ی آن ستگی مطلق ب ه و واب هنوز به شدت از دامان مادر طبيعت آویخت

اع کوچک . دارد ن اجتم ل، ای نفری دارای ١٥٠با وجود تنگی محدوده ی عم

د زطرح و نقشه یی است که کل ارگاني اعی آن را سازمان می ده راهم . م اجتم ف

ردن آذوقه برای رفاه آتی، ابتدا شکل نکبت بار تهيه ی چربی نهنگ فاسدی آو

رد ه خود می گي ود ب ره ی غذایی طبق . را که در جایی مخفی ب ين ذخي ا هم ام

سيم گشت ه مراسم ب ه تق ه ی . خصوصی بين همه ی اعضای قبيل ار تهي ی ک حت

.ت رهبری آگاهانه یی صورت گرفته بودحغذا نيز ت

شکيل حال اقتصاد برده ه خودی خود ت ع ب ه در واق داری دوران باستان را ک

ریم " جهان خرد "یک ن . را می داد در نظر می گي ه مسأله در بررسی ای ا ب م

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٩٣

دایی جای خود . نابرابری های عظيم اجتماعی بر خواهيم خورد ر جوامع ابت فق

سانی داده است ار ان ره ی ک شتر و . را به مازادی از ثم ار فيزیکی هر چه بي ک

ده ی دیگری از بي صيب ع ذرانی ن ه و بيکاری و خوش گ شتر خاص یک طبق

ه . افراد جامعه گشته است رادی ک کسی که کار می کند جزء مایملک شخصی اف

دایش . کار نمی کنند شده است ه پي اب منجر ب رده و ارب اما حتی این رابطه ی ب

ردد نوعی اقتصاد، فرایند کار و توزیع سازمان یافته و از قبل طرح شده . می گ

اب، در ارگزار ارب ام و شالق ک اب اساس نظ این نظام اراده ی سلطه جوی ارب

.مجری آن است

دا ان ابت صادی از هم دگی اقت ازمان زن طی، س رون وس ودالی ق ام فئ در نظ

ار و وظایف و حقوق هر سيم ک شه و تق ه نق اشکال سنتی کار تقسيم شده را ک

ه است به طور واضح و صریح مشخص شده، به خود کس در آستانه ی . گرفت

ز از آن صحبت شد بال ني ه ق ا ارزشی ک ا سند ب ا ب این عصر از تاریخ بشری م

وز . می شویم رو به رو "داران مورد تيول قوانينی در "یعنی کتاب ر هن ن اث ای

ادی و خوش غ سر خوشی و ش ذات جسمی تبلي و ل ی را در پرت ذرانی فراوان گ

اجات ي ارضای همان احت یهدف زندگی اقتصاد کتاب تنها می کند که از نظر این

ه م در زدر پایان مرحله ی فئودالي . است تاریخ ما با قوانين کار و پرداخت باج ک

ه رو یص فئودال به رعایا تحميل شده است، رتوسط اربابان ح . می شویم رو ب

م ين این قوانين منجر به بروز جنگ های دهقانی در قرن پنجم می شود و ه چن

انوران تق با رساندن وضعي مقررات فو ا حد ج ان فرانسوی ت اعی دهقان اجتم

انی د از جنگ های دهق ه دویست سال بع ردد ک وحشی و بدبخت، موجب می گ

تار رده خواس ام ک سه قي ر فران الب کبي ز انق د و تي يپور بلن دای ش ه ص ا ب آن ه

ده . حقوق مدنی خود شوند وز پس مان ه جاروی انقالب هن ادام ک ام ی اما م نظ

نشر کارگری سوسياليستی

٩٤

وداليف ت ب زئ اب و رعي ين ارب از ب ت ب ستقيم و نکب ه ی م ده، رابط ه م را نروبي

ودالي صادی فئ رایط اقت ده، ش ين ش يش تعي د سرنوشت از پ ور زمانن ه ط م را ب

. تعيين خواهد کردواضح و صریح

داریم رده، و رعيت ن اب، ب ا ارب روزه م انون . ام ر ق ری در براب آزادی و براب

رمایه داری تمام روابط مستبدانه را تغيير داده حداقل در کشورهای قدیمی تر س

د . است ه می دانن روزه هم ه ام ان ک ار -البته آن چن ين ب رای اول ا ب بردگی غالب

ه است عتوسط همين دولت ها در مست وذ یافت ورژوازی در وطن . مرات نف ا ب ام

د و ی کن غ م صادی تبلي ط اقت انون رواب ا ق وان تنه ه عن ت را ب ود آزادی رقاب خ

ردد بدین ه . گونه هر طرح و هر نوع سازمان دیگری در اقتصاد محو می گ البت

ه کارخان ر یک از مؤسسات خصوصی و ب ه ه ا ب ر م ه ه اگ ا ب د و ی ات جدی ج

شاورزی ه ک ا ب د کروپ و ی مجموعه ی عظيمی از کارخانه ها و کارگاه ها مانن

ي ر بيفکن ه نظ مالی جداگان ای ش ه آمریک يع ب اس وس رمایه داری و در مقي م، س

آن گاه قاطع ترین سازمان با تقسيم کار به شدت مجزا از یکدیگر و هم چنين با

ه را در ی صورت گرفت ات علم رین اطالع ر اساس آخ ه ب ی ک ه ی رح زیرکان ط

ی راه خود را طی ا در. مقابل خویش خواهيم دید ین حالت هر پدیده ئی به راحت

د می کند، گویی نيروی جادویی فردی و یا روح آگاهی آ ا . ن را هدایت می کن ام

ا شاهد هرج و مرج اطراف زرگ م زارع ب ا م ه و ی اندکی پس از ترک کارخان

شت واهيم گ دد. خود خ دهای متع ه واح ال ک رین -در ح يم ت ی عظ روزه حت و ام

ه سراسر -مؤسسات خصوصی فقط بخشی از یک ساخت اقتصادی عظيم را ک

دام حال در. دهند جهان آن را دربر می گيرد، تشکيل می ن واحدها هر ک ی که ای

ه ا ک ی "به شدت منظم هستند، مجموعه ی آن ه صادهای مل هر کشور را " اقت

ا . می سازند کامال سازمان نيافته و نامنظم هستند انوس ه ه سراسر اقي کليتی ک

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٩٥

روی اهی پي ی و آگ رح قبل ررات، ط يچ مق رد از ه ی گي ر م ا را درب اره ه و ق

ی است نمی کند، بلکه فقط محل تصادم نيروهای کور و ناشناخته و آزاد شده ی

رده است اکی را شروع ک ازی خطرن سان ب صادی ان ا سرنوشت اقت ه ب ه . ک البت

ارگران زن و م ام ک ر تم د حکومت رحتی امروزه یک قادر مطلق با تمام نيرو ب

ام دارد درت سرمایه ن ن ق ه خود . می کند، ای ه حکومت سرمایه ب ا شکلی ک ام

. نيست بلکه هرج و مرج استمی گيرد استبداد

صاد همين هرج و مرج موجب پدید آمدن این ه اقت ردد ک جوامع حقيقت می گ

ایجی ب شری نت ی و ه ب يش بين ل پ ا غيرقاب سان ه رای ان ه ب ی آورد ک ود م وج

ی ده ی شر پدی بيگانه است، همين هرج و مرج باعث می شود زندگی اقتصادی ب

د وه کن رل جل ل کنت ناخته و غيرقاب ان ق-ناش د از هم ر آن را بای اکم ب وانين ح

يم ان -طریقی که پدیده های خارج را بررسی کردیم مورد مطالعه قرار ده و هم

ر ات، ب ان و حيوان دگی گياه ر زن اکم ب وانين ح رای درک ق ه ب ی را ک ترتيب

ساختمان زمين شناسی الیه های سطح کره ی زمين و بر حرکت اجسام سنگين

ن ج ردیم، ای ه می ب يم به کار ک رار ده ورد استفاده ق ز م د . ا ني ل علمی بای تحلي

ر معنی و حاکم بر زندگی اقتصادی بشر را که نقشه و طرح قبلی بتواند قوانين پ

.و آگاهانه قبال بر آن ها تحميل نشده است، کشف نماید

رممکن ورژوازی غي صاددانان ب رای اقت ه چرا ب اکنون باید ثابت شده باشد ک

ه ماه ه ب ود ک د ب ن خواه ا ممک رای آن ه را ب ه چ د، ک اره کنن م اش ن عل ت ای ي

اني م دردآور ارگ ن زخ ر روی ای شت ب ود انگ د ب ته و زنخواه اعی گذاش م اجتم

رو و . ناتوانی ذاتی آن را اعالم کنند تشخيص و تأکيد بر این که هرج و مرج ني

انگيزه ی سلطه ی سرمایه است، به معنای آن است که درعين حال حکم مرگ

رده باشند نظام بر انی آن را اعالم ک ه روشن گشته . روزهای پای ن نکت حال ای

نشر کارگری سوسياليستی

٩٦

ه د ک م سعی دارن وای عل لطه ی سرمایه در ل دافعين رسمی س را م ه چ است ک

را کوشش د و چ وه دهن يده جل بهم و پوش ه طرق مختلف م ام موضوع را ب تم

را فقط می نمایند از بررسی مستقيم اصل موضوع علم اقتصاد طفره بروند و چ

د ل دارن ط مي انی فق صاد جه ای اقت ه ج د و ب ی پردازن ارجی آن م ات خ ه تجلي ب

ی . بحث کنند " اقتصاد ملی "درباره ی صاد حت م اقت در اولين قدم برای درک عل

م دیگر ورژوازی از ه مقدماتی ترین اصول آن راه اقتصاد پرولتری و اقتصاد ب

ر در نظر ی اگ ارزات جدا می شود با طرح اولين مسأله حت ا مب اول در رابطه ب

خصوصی بين اقتصاد به ه اجتماعی کنونی ذهنی و غير عملی باشد، رابطه ی ب

اد ی ایج ه ی انقالب وان یک طبق ه عن ای امروزی ب م و پرولتاری وان یک عل عن

.می شود

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٩٧

: : فصل ششمفصل ششم

توليد کاالتوليد کاال

نکات بسياری که حال اگر با توجه به مطالب فوق بررسی خود را ادامه دهيم

.ممکن بود در ابتدا بغرنج به نظر رسد، روشن خواهد گشت

شت د گ ل خواه صاد ح م اقت دمت عل سأله ی ق دا م ه موضوع آن . ابت ی ک علم

ن ه ای ل از آن ک ا قب کشف قوانين هرج و مرج در توليد سرمایه داری است قطع

اریخی پس ه شرایط ت ل از آن ک د و قب د آی ع پدی د در جوام ه تولي از گذشت وج

لطه ی رای س ه را ب صادی زمين ی و اقت رات سياس ج و درد و تغيي ا رن رن ه ق

.طبقاتی بورژوازی جدید فراهم آورد، نمی تواند وجود داشته باشد

س ونی م د کن م جدی ور نظ وخر ظه سور ب ده ی پروف ابر عقي سيار أبن له ی ب

ذکور ه . دارد ساده یی است که ارتباطی بسيار جزیی با پدیده های اقتصادی م ب

ام الی و اراده ی واال مق صيمات متع صول ت ونی مح م کن شان نظ ده ی ای عقي

.سالطين مطلقه است

ائی ":آقای بوخر چنين می گوید ی "گسترش نه صاد مل ره ی " اقت ا ثم ماهيت

ی ه ی ی منطق تمرکز سياسی است که در اواخر قرون وسطی سازمان های دولت

رده آغاز می شود و کنون به صورت دولت های دا ک ی یک پارچه تکامل پي مل

ارت ." است ورژوا استفاده از عب سور ب رای یک پروف البته همه می دانيم که ب

ی " صاد مل ردازی " اقت ه پ اظی و جمل رفا لف رمایه داری ص د س ای تولي ه ج ب

نشر کارگری سوسياليستی

٩٨

د . منحرف کننده یی ست اد اقتصادی "آقای بوخر سپس چنين ادامه می ده اتح

ایال سليم تم ا ت راه ب الی یک نيروها هم ه هدف های متع ت خصوصی سياسی ب

د ی ده ه م ود ادام ه راه خ ت ب اه . مل ن ش ان ای ان قد در آلم اطق رزادگ د من تمن

ال تحقق ه دنب مختلف هستند که درست برعکس اشرافيت روستائی و شهری ب

)٢٣٤بوخر، همان کتاب، ص ..." (ایده ی ملی گرائی جدید هستند

ند اسپانيا، پرتقال، انگلستان، فرانسه و قسمت های اروپا مان البته در بقيه ی

. زادگان قدرتمند به اعمال شجاعانه ی مشابهی دست زدند هلند نيز شاه

ذهبی ين نيروهای غيرم ارزه ب ا، مب در قرون وسطی در تمام این سرزمين ه

ه مسأله مطمئنا بالفاصله . پدیدار می گردد ی ک ی نابودی مراکز مستقل منطقه ی

اد سياسی د مطرح می شد مانع اتح ه . می گردیدن ی ک ين حرکت ا درعمق چن ام

ده ی جهان ردد، ای ه می گ ه وظایف منجر به گسترش سلطنت مطلق شمولی ک

ردم و مهم ام م ه ی تم اد سازمان یافت ه اتح اج ب تر در رابطه با تمدن جدید احتي

د، پنهان است ان دارن ر اساس عمل . یکی بودن تمایالت آن ا ب ين امری تنه چن

)همان کتاب." ( مشترک می تواند انجام بگيرداقتصادی

ا ود چاپلوسی روشن ادر م رین نم ب ت ا جال ا ب ن ج بال در ی ه ق ی ک ه ی فکران

بر نظر پروفسور بنا. مورد دانشمندان آلمانی نيز برخورده بودیم مواجه هستيم

ه ب ه امر سالطين مطلق ا وجود ه اشمولر علم اقتصاد صرفا ب د و بن ر نظر آم ب

سور ای پروف ت آورده ط از دس ود فق رمایه داری خ د س ه تولي ل وج وخر، ک ب

ه است ت، . تصميمات مستبدانه و نقشه های بی نظير قدرت های مطلق در حقيق

ما نسبت به پادشاهان ظالم فرانسه و اسپانيا و هم چنين سالطين نيمه مطلقه ی

راد در ط . آلمان بی عدالتی روا داشته ایم ن اف ی منازعات ما به خاطر این که ای

خود عليه ژنرال های مغرورشان در اواخر قرن وسطی و یا در طی جنگ های

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

٩٩

انی از یک ص ه شهرهای آلم انی"ليبی علي اریخی جه ا " تفکر ت ایف "و ی وظ

. متأثر گشته بودند، به آن ها مشکوک بودیم " تر در مواجه با تمدن بشری مهم

. نددر واقع بعضی وقت ها حقایق چقدر وارونه جلوه می کن

ل شين و غيرقاب وان ساالر از شرایط پي ز دی زرگ متمرک تشکيل دولت های ب

ایج احتياجات اجتناب وجه توليد سرمایه داری بود، اما تشکيل آن ها خود از نت

ابر . جدید اقتصادی است ه شکل بن ده و ب وخر را گردان وان سخنان ب ن می ت ای

ز سياسی : صحيح تر چنين بيان نمود ا ما"رسيدن به تمرک محصول رشد " هيت

.است) یعنی توليد سرمایه داری" (اقتصاد ملی"و بلوغ

ه ن ک ا ای ه ب د استبداد ک اریخی مانن شرفت ت اه پي زار ناآگ این از مشخصات اب

ی نقش دماتی داشته است ول اریخی و مق سهم غيرقابل انکاری در این فرایند ت

ام فرصت ه در تم ودنی ک های مناسب از مترقی خود را با همان بی فکری و ک

د خود ازی می کن ده، ب ا گردی ه در اجرای آن ه شان داده و موجب وقف رای . ن ب

رون وسطایی از لطف ستبد ق ان م ه حاکم امی رخ داد ک ين امری هنگ ال چن مث

د شد، در سليم خواهن ودال ت ه اشرافيت فئ ا علي خداوند شهرهایی را که با آن ه

د انی صورت گ . نظر می گرفتن اق زم ين اتف ور از عين هم ان مزب ه ارباب رفت ک

ز زی ج ت و فرهنگ آن، چي ام جمعي ا تم ده ب ازه کشف ش ای ت اره ه دا در ق ابت

تم رین و س ت آميزت رین، خيان شی ت رای وح ب ب ت مناس رین موقعي ه ت گران

د ود ندیدن ع خ ه نف ا ب ارت ه ا از. غ رای پ اآن ه ت ب ن موقعي زائن ری ردن خ ک

ه منظور اجرای شاهانه ی خود با اندوخته های طال در ک رین مدت ممکن ب مت

ان . استفاده می کردند " وظایف مهم در قبال تمدن " ه حاکم ين هنگامی ک هم چن

ه سبت ب ی را ن ادار زیردستان و "مستبد با لطف خداوند مقاومت سرسختانه ی ف

الم ورژوازی را اع انی ب شروطيت پارلم ه م ذ ک ی کاغ ه ی ه روی تک ود ب خ

نشر کارگری سوسياليستی

١٠٠

رای . دند موارد مذکور تکرار شد می نمود، از خود نشان دا ين امری ب ه چن البت

يم ز عظ اد سياسی و مرک دازه ی اتح ان ان ه هم ه ی سرمایه ب ی وقف گسترش ب

.دولت ها ضروری بود

ت، نيروه د ادر حقيق ار بودن در ک اوت دست ان امال متف يم . یی ک رات عظ تغيي

ه جدی اد وج اق افت رون وسطی اتف ر ق ایی در اواخ صادی اروپ دگی اقت دی از زن

.توليد پدیدار گشت

شف س از ک ه دور آپ انوردی ب ا و دری شف راه آمریک س از ک ی پ ا یعن فریق

دمات د مق ارتی گردی ای تج م راه ه سترش عظ ه موجب گ تان ک ایی هندوس دری

سلط صنعت زنابودی فئودالي ود م و ت راهم نم ر شهر را ف ا ب ران نوپ فيات شک . گ

ازه کشف گرا وحات، تاخت و تازهای غارت بی شمار، فت ه سرزمين های ت نه ب

ی از زات قيمت يم فل انی و عظ وم ناگه ده، هج ه و اش ارت ادوی اطق، تج ن من ی

ه رده ک يم ب ارت عظ زار تج ا را ازعم ار ارزان ا آمریک روی ک ق از ني ن طری ی

د و بی نياز روت های جدی اهی ث می نمود، مجموعه ی این عوامل در مدت کوت

د ه وپای غربی ب گرایشات جدیدی برای کشورهای ار دتی . وجود آوردن د از م بع

اه کوچک صنعت د می بينيم کارگ ه مانن ا هزار و یک محدودیت خود ب ران ب گ

د ی کن ل م ریع آن عم شرفت س د و پي روری تولي زایش ض رای اف زی ب . ترم

ران و کارخان بازرگانان بزرگ با جمع کردن صنعت ر از ه گ زرگ و فرات جات ب

ائ ن مشکل ف ر ای رو شهرها ب دقلم ان، . ق آمدن در حقيقت تحت نظارت بازرگان

وژی ده ی خویش روگردا کارگاه ها از ضوابط محدود کنن ،نده و در نتيجه تکنول

.تر پيشرفت خواهد نمود سریع

شاورزی صورت ه در ک ی ک ق انقالب د از طری د تولي ه جدی ستان، وج در انگل

شت دار گ ت پدی سترش کارخان . گرف را ه گ ه هم د و ب شم در فنالن ات پ ه آن ج

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

١٠١

اطق تقاضای فراوان برای پشم، اشرافيت دهقانی انگلستان را قادر ساخت تا من

در طی . بزرگی را که قبال به کشت و زرع اختصاص داشت به چراگاه تبدیل کند

ل تصوری چنين فرایندی روستائيان انگليس در سيار وسيع و غيرقاب مقياس ب

شتند ود گ زارع خ ازل و م رک من ه ت ور ب الحات. مجب س از آن در اص ه پ ی ک

ه -یعنی پس از ضبط امالک کليسا . انگلستان به عمل آمد از این قبيل بود چه ب

صار ار و اعوان و ان ه اشرافيت درب ه ک ه صورت آن چ ه ب دایا و چ صورت ه

دهقانانی که بر روی این امالک کار می کردند ناگزیر از -آن ها بر باد می دادند

دگی خود شدند ه داران و سرمایه داران بخش ابربن . ترک محل زن ن کارخان ای

ه خارج از ر ک ای فقي ی از پرولتاری ل خود عرضه ی فراوان شاورزی در مقاب ک

د، ه بودن رار گرفت ا ق اه ه ا و کارگ ودال ه ضوابط و مقررات محدوده ی عمل فئ

ا آوارگی و ی پس از مدت طوالنی که این افراد ب . داشتند دگی خود را ب اره زن چ

انونی موقتی با رنج و زحمت با کارهای ا تحت تعقيب ق د و احيان ده بودن گذران

ه ی رای طبق د و ب زدوری بپردازن ار م ه ک قرار گرفته بودند، حال می بایست ب

وژی . جدید استثمارگر با رنج و مشقت کار کنند ات عظيم تکنول ه زودی انقالب ب

ه که این امر موجب استفاده ی بی اندازه ی کارگران . صورت گرفت غيرماهر ب

ضی ی در بع شت و حت نعتی متخصص گ ارگران ص ود ک تفاده از وج راه اس هم

ایگزین ا ج ستند تمام ی توان اهر م ارگران غيرم ا ک ضی از بخش ه وارد و بع م

.کارگران متخصص گردند

ا و دودیت ه ا مح د ب ط جدی سترش رواب کوفایی و گ رف، ش ر ط ه از ه البت

دبختی های ن ودالی و ب راهم می آورد، موانعی که روابط فئ ه اشی از آن ف رو ب

شترو ی گ ودالي . م ه فئ ی ک صاد طبيع ا از آن زاقت ود و ماهيت ه ی آن ب ر پای م ب

ی حد و حساب شار ب ه خاطر ف ردم ب نشأت می گرفت و فقر توده های عظيم م

نشر کارگری سوسياليستی

١٠٢

رد در . نظام ارباب و رعيتی، فروش داخلی کاالهای کارخانه یی را محدود می ک

د وچک مهم همين حال کارگاه های ک ار را مفي روی ک ترین شرایط توليد یعنی ني

ود امنيت ی قدرت دولتی به ب . می کرد ادر نب سيم شده ق نهایت بخش سياسی تق

اد ارتی ایج ررات تج ا و مق ه ه ی تعرف م و برهم د، دره ضمين کن ومی را ت عم

ه وگيری ب د جل د جدی مزاحمت نموده و در هر قدم، از امر تجارت در وجه تولي

.ردعمل می آو

ده ی وان نماین ه عن ی ب ای غرب ورژوازی اروپ ه هر طریق ب ه ب ود ک سلم ب م

ردارد ان ب ع را از مي ن موان ام ای ست تم ی بای انی آزاد م ارت و صنعت جه . تج

انی خود درغير این صورت مجبور می گشت به کلی از مأموریت تاریخی و جه

د ر نمای ودالي . صرف نظ دن فئ يده ش م پاش ل از دره ی انق زقب ر م در ط الب کبي

ودالي ا فئ ی حساب خود را ب م زفرانسه به هزاران تکه، بورژوازی به طور ذهن

ود صفيه نم م . ت وان مه ه عن صاد ب د اقت م جدی ه عل ب ک دین ترتي رین صالح ب ت

ک راری ی رای برق طی ب رون وس ای ق ت ه ه دول ورژوازی علي دئولوژیک ب ای

اد ه عرصه ی وجود نه ا ب د سرمایه داری پ ادی در حال نظم اقتص . دولت جدی

ه جوامع ی ک ازه ی د و ت ه چنگ آم روت های زود ب گسترش، ابتدا به صورت ث

رسود این نظم از برکت منابعی پ . اروپای غربی را انباشته می کرد، ظاهر گشت

در ای پ اوت از روش ه دت متف ه ش ال ب ين ح ذیر و در ع ان ناپ اهر پای ه ظ و ب

د و عال ه وجود آم ودالی، ب دن ساالرانه ی استثمار فئ ن در حال گذران ر ای وه ب

در ابتدا مساعدترین منابع این وفور و فراوانی جدید، . بهترین ایام خود نيز بود

به . خود وجه توليد نبود بلکه پيش قدم آن یعنی موفقيت های عظيم تجارتی بود

ه در ت ک ل اس ين دلي م هم ای مه وری ه ا، در جمه ارتی دني ز تج رین مراک ت

ين مسائل ثروتمند ایتاليا که به ت ين در اسپانيا اول جارت مشغول بودند و هم چن

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

١٠٣

ا صورت ل آن ه رای ح ا ب ين کوشش ه ده و اول رح ش صاد مط ه اقت وط ب مرب

ر ی گي املی ی . دم ه ع ست؟ چ روت چي ر را کث شور دیگ ر و ک شور را فقي ک

ار سنتی ودالی اعتب دیمی جوامع فئ اهيم ق ه مف د از آن ک ثروتمند می سازد؟ بع

د، خود را در مقا د از دست دادن ط جدی رداب رواب دین مسأله یسه با گ د ب ی جدی

د و . یددشکل مطرح گر ا آن خری ز ب ه چي ثروت وسيله یی است که می توان هم

د در ی نمای روت م اد ث ه ایج ت ک ارت اس ن تج ه ای د . نتيج ایی ثروتمن ت ه دول

ی ازه ی خروج حت د و اج ول وارد نماین شتر پ د هر چه بي خواهند شد که بتوانن

د ذ اره ی . ره یی از آن را از کشور ندهن انی، فتوحات مستعمراتی ق تجارت جه

ه . جدید، کارخانه دارانی که برای صادرات توليد می کنند همه تعهداتی هستند ک

د رار گيرن سترش ق شتيبانی و گ ورد پ د م ای . بای ردن کااله ه وارد ک الی ک در ح

ذکور . شودکشور می گردد باید قدغن خارجی که موجب خروج پول از موارد م

د ١٦علم اقتصاد بود که در اواخر قرن ن تعاليم از اولي در ایتاليا اجرا می گردی

ن . به بعد در فرانسه و انگلستان نيز گسترش یافت ١٧سپس از قرن اگر چه ای

د ا عقای دایی صریح ب ين ج ه ی اول ه منزل ی ب ود ول ام ب سيار خ وز ب رین هن دکت

ه شمار می رفت نين انتقاد کوب م و اول زاقتصاد طبيعی فئودالي ه آن ب . ده نسبت ب

اال و در ملبه کمااین دکترین اولين قدم در راه د ک وب رساندن تجارت، تولي طل

د . نتيجه سرمایه بود ه شمار می آم ه ی سياسی ب ين برنام به عبارت دیگر اول

.که بورژوازی جوان و حاکم مطابق ميل خود ارائه می داد

رمایه دارا و بالفاصله س ه جل دم ب اجران ق ر از ت اال، زودت ده ی ک د کنن ن تولي

ه انتظار ،گذاشته ه ب ه زاد ک وکران خان د ن اط را همانن وز جوانب احتي گرچه هن

د د رعایت می کنن ان می مانن ه روشن . پس مانده های ارباب فکران آن طور ک

هيچ وجه خود طال نيست بلکه فقط نيز می گفتند ثروت به ١٨فرانسوی قرن

نشر کارگری سوسياليستی

١٠٤

ز ه چه تصور بچ . ی مبادله ی کاالهاست وسيله ن فل گانه یی اگر فکر کنيم که ای

ه من از گرسنگی ا هنگامی ک درخشان عصای جادویی مردم و دولت هاست آی

ه از رنج می برم طال می ا هنگامی ک ذا باشد؟ آی ه ی غ ه منزل تواند برای من ب

ا د د؟ آی اریوش پادشاه سرما یخ زده ام طال قادر خواهد بود از من محافظت کن

شنگی مرگ آوری ی از طال داشت از ت ه های فراوان ه گنجين الی ک ران در ح ای

ایش را در ه ه ام گنجين حالی تم ا خوش د ب ی ش ا حاضر نم رد؟ و آی ی ب ج نم رن

ه طبيعت روت آن بخشش و موهبتی است ک ه، ث مقابل جرعه یی آب ببخشد؟ ن

ر و چه ع نيازهای در غذا و سایر موادی که تمام افراد، چه فقي رای رف ی، ب غن

د نيازهای هر . خود بدان احتياج دارند، قرار داده است ی بتوان ه ی اه جامع هر گ

ه دولت آن ا است ک دان معن د ب چه لوکس تر و هر چه بيشتر خود را پاسخ گوی

ت ه دول ز ب شتری ني ای بي ات ه ه مالي ود و البت د ب دتری خواه شور ثروتمن ک

.پرداخت می گردد

افتن پارچه، چوب و حال ببينيم چه ک رای ب سی گندم برای نان، پشم و کتان ب

ار زار ک ردن اب رای درست ک دنی ب ه، و سنگ های مع رای ساختن خان وار ب ال

شاورزان ی ه ک ه تجارت عتهيه می بيند؟ پاسخ روشن است ک شاورزی و ن ی ک ن

سانی . منبع اساسی ثروت را تشکيل می دهد توده های عظيم روستائيان یعنی ک

ه و ه افراد دیگر را ب که ثروت ائی یافت ودالی ره د از استثمار فئ وجود می آورن

د گفت . (سعادتمند گردند :در همين ضمن، کارخانه داران زیر لب آهسته خواهن

.)کاالهای ما را خواهند خرید گویا باالخره کسانی را یافتيم که

پردازند زمين داران بزرگ و اربابان فئودال تنها کسانی هستند که ماليات می

و مخارج دولت را تأمين می کنند، در حالی که آن وقت تمام ثروتی که از طریق

د (کشاورزی توليد می گردد ه می کنن دون آن . سرمایه داران با خود زمزم ا ب م

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

١٠٥

ستيم ات ني رداختن مالي ه پ ور ب يم مجب ر ) که ثروتی ایجاد کن ار ب شاورزان و ک ک

ط م ه، فق ه از محدحروی مزرع اج آن است ک وداليت ارچوب فئ ا و چ م زودیت ه

ا را ها رها شود تا این سرچشمه ی ثروت ا و موهبت ه امی امتيازه د تم بتوانن

راهم آورد ن صورت سعادت ادر. برای دولت و ملت ف شر ی ام ب رین ای ه ت مندان

.جهان برقرار خواهد شد فرا رسيده و هماهنگی طبيعت در

ه لحظه نزدیک ه لحظه ب ن ک ان زا ای ان ابرهای طوف ر از طوف ر شده و خب ت

د باستيل می داند کامال در تعاليم متفکران دوران روشن ه . گری مشهود بودن ب

زودی سرمایه داری بورژوازی آن چنان قدرت یافت که احساس نمود می تواند

يش ود را در پ ی خ ور قطع ه ط ته و ب ود برداش ه خ ره ی مطيعان اب از چه نق

ل زمينه ی امور قرار دهد و صریحا ت ه مي ی ب قاضای تغيير دولت را به طور کل

ه ١٨در اواخر قرن . خود بنماید د ک ا ، آدام اسميت اعالم می کن شاورزی تنه ک

ست روت ني ع ث اال نقش دارد . منب د ک ه در تولي زدوری ک ار م وع ک ر ن ه ه بلک

روت است د (موجب ث ی گوی ميت م ه آدام اس د ک ت کني اری"دق دین " هرک و ب

ه خ د ک ی ده شان م ب ن خن ترتي ه س ی ب ه ی ه درج ا چ ارانش ت ان ود و ی گوی

رای ا ب ارگری ماهيت ر ک وادارانش ه رای او و ه د ب ده ان دل ش ورژوازی مب ب

ده شده است آارضای خواسته های سرمایه داران زدوری ) فری ار م ه ک چرا ک

اد . زدهای ضروری که برای تأمين مخارج کارگران الزم است مبرفراز تمام ایج

ا اره به د کءاج ی کن ه م ر ب ده ی اخي ين داران و ه پدی ع زم ه نف ود ب وان س عن

رمایه و ر احبان س ردن ص د ک ت ؤثروتمن ا اس ه ه ای کارخان داد . س ه تع هرچ

ت فشار سرمایه کار می کنند بيشتر شود و هرچه حکارگرانی که در کارگاه ها ت

روت صاحبان تقسيم کار بين زحمت زان ث کشان عميق تر و بيشتر گردد، بر مي

ی شودسرمایه اف روت آدر . زوده م ی طبيعت و ث اهنگی واقع د هم ان الب ن زم

نشر کارگری سوسياليستی

١٠٦

واقعی مال بدین شکل در می آمد که هر نوع کاری فقط به صورت کار مزدوری

ده ط شخص را زن ه فق ی باشد ک دازه ی ا ان زد آن ت ه شود و م ارگران ارائ ه ک ب

د نگه ار بنمای ه ی ک ه ادام ور ب اره. داشته و مجب ال پرداخت اج ه در عين ح ب

ازد و راهم می س ان ف رای آن دون دردسری را ب دگی راحت و ب ين داران زن زم

ار خود در ه ک راوان ب شتکار ف ا پ ه رؤسا ب رای آن است ک البد سود نيز فقط ب

رمایه ای س اه ه د بنگ ه دهن ه . داری ادام دون آن ک ه ب ب هم دین ترتي ب

ودالي دائی فئ دزاز روش های ابت تفاده شود زن دیگم اس أمين می کنن . خود را ت

ابر ر بن ن، ب ل"ای روت مل وداگران " ث روت س ه ث ود ک ی ش زوده م امی اف هنگ

ه دست داشته ه اداره ی امور را ب ا ک سرمایه دار از طریق رؤسای کارخانه ه

د د . از منبع ثروت یعنی کار مزدوری بيشترین استفاده را بنمائي زایش یاب در . اف

ابود اد تم نتيجه ن ع ب دیمام موان دودیت های دوران ق ررات ،و مح اد مق ابود ب ن

رمایه ی ل س ت و آزادی کام ت آزادی رقاب ا رعای ا ب ت ه ر دول ایتی اخي حم

ه داران، یخصوصی و همين با گذاشتن تمام امور دولتی و مالی در اختيار سرما

د را خواه ده دوران خوشی و سعادت ف را ش رین نحو اج ه بهت ا ب ه ی کاره هم

.رسيد

وق ه دیگر از مطالب ف وده ک ورژوازی ب صاد ب اب مقدس اقت ه ی کت ه منزل ب

ه آن ا به عبارت دیگر علم اقتصاد در . هرگونه پوشيدگی عاری است ین حالت ب

ه ب ود ک يده ب ی رس ه ی ان مرحل کار ه چن ود را آش ی خ ره ی حقيق ار چه ناچ

ود ی نم ای . م ت ه ه دول ورژوازی ب ه ب ی ک الحی و عمل شنهادات اص ه پي البت

دالی ارائه می داد با همان زبونی که کوشش های تاریخی صورت می گرفت فئو

ا شکست مواجه می شد ه شود، ب دیمی ریخت ازه در بطری های ق . تا شراب ت

رض الب در ع رن از ٢٤چکش انق يم ق ه ن رد ک اد ک زی را ایج اعت آن چي س

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

١٠٧

ود زدوران فئودالي شده ب ه ساختن آن ن درت ه ب . م قادر ب سياسی دست آوردن ق

اما اقتصاد . وسائل و شيوه های حاکميت تقدیم بورژوازی گرددوجب گشت که م

فکری و در مانند تمام نظریه های اجتماعی، حقوق مدنی، فلسفی عصر روشن

رای ب ی ب وان روش ه عن ه ب يش از بقي من ب ه ه ض ا ب اهی و ی ت آوردن آگ دس

ار گ ه ک ورژوازی ب اتی ب اهی طبق ه م رعبارت دیگر به عنوان منشأ آگ . ی شد فت

حتی در فرعی ترین . بدین ترتيب شرایط قبلی و محرک عمل انقالبی مهيا گردید

يک د کالس ا، عقای ازی دني رای بازس ورژوازی ب ه ی ب ه وظيف وط ب ور مرب ام

رار می گرفت ورد استفاده ق ه ی . اقتصاد سياسی م ستان در طی مرحل در انگل

ا ت ورژوازی ب ارت آزاد، ب راری تج رای برق ارزه ب وار مب د دش ر عقای ه ب کي

- هاردنبرگ -در دوران اصالحات اشتين . ریکاردو به بحث می پرداخت -اسميت

ه های ) یعنی زمان بعد از ناپلئون در آلمان (شارن هوست که سعی داشتند زبال

اره ود دوب دان زده ب ا ب اپلئون در ژن ه ن فئودالی پروس را پس از ضربه هایی ک

صا ات اقت د و تعليم د، از عقای اء کنن تفاده احي سی اس يک انگلي ددانان کالس

د ی نمودن ه ادر. م د ک ی رفتن يش م ا پ ا آن ج انی ت صاددانان آلم ورد اقت ن م ی

ال اروتيز در س دترین ١٧١٠م اپلئون، آدام اسميت نيرومن د از ن ه بع نوشت ک

.حاکم اروپا است

ی ازگی یعن ه ت صاد ب م اقت را عل ه چ يم ک وانيم درک کن ا بت ين ج ا در هم ر م اگ

شته، در حد دار گ يم پيش پدی ه ا ود یک قرن و ن ود ب ادر خواهيم ب ن صورت ق ی

ریم ی بب ز پ دی آن ني وانين ب . سرنوشت بع ا ق ه ب ی است ک صاد علم ر اقت ه اگ

د سرمایه ابر خصوص وجه تولي ل وجودی آن و داری سروکار دارد بن ن دلي ای

م ر عل ارت دیگ ه عب د دارد و ب ه تولي ن وج ات ای ه حي ستگی ب رد آن ب عملک

اقتصاد، هنگامی که وجه توليد سرمایه داری از ميان برود اساس وجودی خود

نشر کارگری سوسياليستی

١٠٨

د داد صاد . را از دست خواه ه اقت شفته ی سرمایه داری آدر حقيقت هنگامی ک

ه طور ه ب ه ک راه را برای یک نظم اقتصادی برنامه ریزی شده و سازمان یافت

د ش ام خواه ه و انج شری ارائ ار ب د در منظم و مرتب توسط تمام ک از کن ن آد، ب

د رسيد صورت وظيفه ی . اقتصاد به مثابه ی یک رشته از علوم به پایان خواه

ه سوسياليزم کارگر نوپا و تحقيق پيروزی طبقه ی صاد ب ان اقت ه ی پای ه منزل ب

د گشت عنوان یک علم ين . تلقی خواه ه ب ا رابطه ی خاصی را ک ن ج ا در ای ام

.دارد به وضوح می بينيم ریا وجود اقتصاد و مبارزه ی طبقاتی پرولتاعلم

ر ظهور و گسترش اکم ب اگر وظيفه و موضوع علم اقتصاد توضيح قوانين ح

ن رای ای امال ضروری است ب وجه توليد سرمایه داری است، در این صورت ک

د . که این علم منسجم جلوه کند و قوانين سقوط سرمایه داری را نيز کشف نمای

ر شين، س د پي وه تولي د وج ه مانن د بلک دی باش د اب ی توان ز نم مایه داری ني

شرفت ان پي ی پای ام ب ای نردب ه ه ی از پل وده و یک اریخی ب ذار ت ه ی گ مرحل

ه ظهور سرمایه داری م . اجتماعی را تشکيل می دهد وط ب د نتعاليم مرب ا بای طق

در واقع علمی است . سقوط آن منتهی گردد یبه آموزش هایی درباره ی نحوه

ات که وجه تولي دیل سوسياليزم د سرمایه داری را توضيح می دهد به علم اثب تب

به عبارت دیگر مفاهيم نظری که از ابتدا مورد استفاده ی بورژوازی . می گردد

ایی رای ره حاکم قرار می گرفت بعدها به سالحی در دست طبقه ی انقالبی که ب

.خود یعنی پرولتاریا مبارزه می کند، مبدل می شود

ش ه بخ ومی البت سایل عم م دوم م صاد عل ه اقت ا و ن يس ه ط انگل ه توس ن

ا سوی ه شمندان و فران ط دان ی توس ورژوازی آ حت انب دند، لم ارو ش ایج ج نت

که نهایی علمی که وجه توليد سرمایه داری را بررسی می نمود توسط شخصی

ارکس، ارل م در همان ابتدا در برج مراقبت پرولتاریای انقالبی ایستاده، یعنی ک

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

١٠٩

ه های سوسياليزم برای اولين بار . دست آمد ه ب ر پای ارگری ب د ک و جنبش جدی

.فناپذیر بينش علمی استوار گردیدند

ری و زسوسيالي ر اساس براب ه ب ی ک ده آل اعی ای م را اگر به مفهوم نظم اجتم

روت عمومی ا ث ستی ب انسان هاست و یا به مفهوم یک جامعه ی ایده آل کموني

این صورت می توانيم بگوئيم هزاران سال از م در و مشترک آن در نظر بگيری

در ميان اولين حواریون مسيحی، در ميان فرقه های مختلف . عمر آن می گذرد

ستی ده آل سوسيالي شه و ای انی اندی ای دهق طی، در جنگ ه رون وس ذهبی ق م

ه است ذکور یافت ه جوامع م ی را علي ان جنبش انقالب . همواره رادیکال ترین بي

ا ياليام اریخی زم سوس ر دوره ی ت ع و در ه ام مواق ه تم ی ک ده آل وان ای ه عن ب

ه در يد قرار یمورد حمایت و تأ ود ک ایی ب د می گرفت فقط در نمای زیب تفکر چن

ی و دور از دسترس، ب ای طالی د ه ذهن گرای عالقمند به صورت یک روی مانن

.تصویر ناپایدار رنگين کمان در آسمان جلوه می نمود

رن ر ق رن ١٨در اواخ ل ق شه ی١٩ و اوای ياليزم اندی ام سوس د تم ه از قي ک

آشفتگی ها و فرقه گرائی های مذهبی رهایی یافته بود به مثابه ی عکس العمل

اد ع ایج اکم در جوام رمایه داری ح ه س ایی ک ی ه ا و ویران ل وحشت ه در مقاب

ه برای اولين بار با تمام نيروهای واقعی که پشت سر خود داشت پا ب . کرده بود

ی . عرصه ی وجود نهاد ا حت ز دام ان ني ایی سوسياليزم ر آن زم ه روی ا ب اساس

ه سخنان . می ماند که ساخته و پرداخته ی ذهن چند انسان جور باشد ا ب ر م اگ

ه حرکت در ٥٤بابف ا را ب ه پرولتاری ی ک شروی جنبش انقالب ارز پي نخستين مب

راآورد گوش يم، ف سه او سعی ده ر فران الب کبي ور در طی انق ه منظ داشت ب

د ا کن ه -ایجاد برابری اجتماعی حتی به زور کودت ی را ک ا مبحث د تنه خواهيم دی

٥٤- Babeuf

نشر کارگری سوسياليستی

١١٠

د رار ده ه ت شرک او قادر است اساس اندیشه ی کمونيستی خود را ق ردم علي م

ت ود اس م موج دالتی نظ ی ع ای پ در. ب زوه ه االت و ج ساس وی و مق ر اح

ابف کيفرخواست دادگاهی که او را هم چنين در ود، ب به مرگ محکوم ساخته ب

ه ی آن روز در حق ه در جامع ایی ک م ه هرگز از عنوان کردن بی عدالتی و ظل

ستی . مردم اعمال شده بود کوتاهی نمی کرد شه های سوسيالي مجموعه ی اندی

شری، از ای ب رارت ه ا و م ج ه الم رن ه، از اع ه جامع تی علي او از کيفرخواس

ا سوار چارگی و زبونی توده های کا يب رده ی آن ه رگری که مشتی بيکاره بر گ

ا حکم ر آن ه زوده و ب روت خود اف ر ث شکيل شده شده و ب د، ت روایی می کنن

ده . است م کوبي اکم دره اعی ح د نظم اجتم ه بدان ود ک افی ب ين ک ابف هم رای ب ب

خواهد شد یعنی صدها سال بعد از او افراد مصمم و پایداری پيدا خواهند شد که

ی درت دولت ری ب ق ر براب ی ب م مبتن رده و رژی صرف ک روی سياسی را ت ه و ني

کسب ١٧٩٣گونه که ژاکوپن ها نيروی سياسی را در سال همان. وجود آورند

.نموده و اعالم جمهوری نمودند

ر و ١٨٣٠ و ١٨٢٠در سال های سترده ت اندیشه ی سوسياليستی به نحو گ

سه و درخشان تری توسط سه متفکر بزرگ یعنی سن سيمون و ه در فران فوری

ا . آون در انگلستان بيان گردید ی ب ود ول اوت ب ا متف ان آن ه اگر چه شيوه ی بي

رار داشت ابف ق ه هيچ . وجود این اساس کارشان ماهيتا بر پایه ی منطق ب البت

ه ادی ب ر اعتق ه نف دام از آن س ق تک رای تحق ی ب درت سياس ی ق صرف انقالب

ر نداشتند بلکه برعکس مانند سوسياليزم د از انقالب کبي سل بع راد ن ه ی اف هم

ه شتر ب شته و بي د گ اعی ناامي ای اجتم ز نيروه رنگونی قهرآمي سه از س فران

تند ل داش ه تمای سليم طلبان رفا ت اتی ص ائل تبليغ تفاده از وس ول . اس ه اص البت

راد ا و تصورات اف اندیشه ی سوسياليستی آن ها یکسان بوده و اساسا طرح ه

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

١١١

شمندی رک و اندی ام زی نم نظ ده از جه ج دی شر رن ایی ب اطر ره ه خ ه ب است ک

.اجتماعی بورژوازی تالشی برای تحقق آن ها را توصيه می نماید

ده ی بنابر ده آل های آین این عليرغم قدرت کوبنده ی انتقاد و سحرانگيزی ای

ارزات آن سه متفکر، عقاید سوسياليستی شان بر روی جنبش های واقعی و مب

أثير دانی گذاشت آن زمان ت ه دست امواج . چن ی از دوستانش ب ابف و عده ی ب

دانقالب دض ابود ش ای ن ای پ ه ج دون آن ک زه ب -ی ند ب شان و دعه یاش ج رخ

سن سيمون و . بر روی صفحات تاریخ انقالب جهانی گذاشته باشند -زودگذری

ه د ک اد کنن ستعد ایج د و م راد عالقمن ه موفق شدند گروهی از اف پس از -فوری

ات بهره گ اد در تجربي اعی و انتق د اجتم ری از عقای ال فضای -ي ه دنب هر یک ب

د يش گرفتن ی در پ ه ی ارتری راه جداگان ه . پرب ود ک ط آون ب ا فق ين آن ه از ب

روه . توانست بر روی توده های پرولتر تأثير بگذارد اما وی نيز پس از جذب گ

ه های سی در ده ارگران انگلي ی از ک ه ی دری١٨٤٠ و ١٨٣٠نخب ه ت ثير أج ت ب

.دهد تا آن که به سختی رد پایی بعد از او دیده می شود خود را از دست می

ای ال ه د ١٨٤٠در س د آمدن ست پدی ران سوسيالي دی از رهب سل جدی . ن

الن و وی ب روردن، ل ارگر وایتلينگ در آلمان، پ ه ی ک سه، طبق بالنکی در فران

ارزه ی ارزه زد مب ه مب ت ب رمایه دس ت س ه حاکمي ز علي ود ني ا خ اتی ب طبق

ای ام ه از قي ستان آغ ا در انگل ست ه بش چارتي ون و جن سندگی لي ارگران ری ک

مار و نظریه های تالبته بين جنبش های خودانگيخته توده های تحت اسث . گشت

ه . ی مستقيمی وجود نداشت مختلف سوسياليستی رابطه ری ک وده های پرولت ت

ز . قيام کرده بودند اهداف سوسياليستی داشتند ردازان سوسياليست ني ه پ نظری

ارگر ه ی ک ارزات سياسی طبق ه ی مب ود را از پریای د خ د عقای ی کردن سعی نم

د بانک سوسياليزم .استوار سازند ی مانن ه ی آن ها تزویرهای اختراعی زیرکان

نشر کارگری سوسياليستی

١١٢

ود ه ب ود گرفت ه خ الن را ب دی ب ای تولي اونی ه ا تع روردن و ی ردم پ ا . م تنه

ارزه ی س ه مب ه ب ستی ک وان راه سوسيالي ه عن ی ب الب ياس ق انق شای تحق گ

ا نما ل او تنه ين دلي ه هم ود، ب ی ب ست بالنک ی نگری ستی م ده ی یسوسيالي ن

د ی آم مار م ه ش ی آن ب اتی انقالب افع طبق ا و من ی پرولتاری ذالک . حقيق مع

روی اراده می توانست ا ني ه ب اندیشه ی سوسياليستی او نيز فقط طرحی بود ک

ود اده ش ا. پي هاو اعتق ياليزم د داشت ک د سوس ی چن ين تن ره ی اراده ی آهن ثم

انقالبی است که در نتيجه ی کودتای ناگهانی این عده در جامعه، برقرار خواهد

.گشت

ه ١٨٤٨سال ستی ب دیمی سوسيالي شه های مختلف و ق نقطه ی عطف اندی

د ی آی ساب م ی . ح ارزات انقالب ای مب نت ه أثير س ت ت اریس تح ای پ پرولتاری

ام دوران پ رارت تم ا ح ود ب ستی مختلف خ ای سوسيالي شه ه ود و اندی شين خ ي

ه در آن یافت می شد، اعی عادالن ایی از نظم اجتم افکار نامعلومی که نشانه ه

رد، . حمایت می کردند به محض این که سلطنت بورژوائی لویی فيليپ سقوط ک

ق خواست های خود در رای تحقي ا ب ساعد نيروه ط م اریس از رواب ارگران پ ک

اعی "مورد ار "و " جمهوری اجتم د ک سيم جدی ورژوازی وحشت زده " تق از ب

دولت ایالتی فرصت داده برای انجام این خواسته ها سه ماه به . استفاده نمودند

د . شد شيده و صبر می کردن الی . در عرض این مدت کارگران گرسنگی ک در ح

ه ود پرداخت سليح خ ه ت ه ب ورژوازی مخفيان رده ب ورژوازی و خ ه ب اده ی ک آم

ی . سرکوب کارگران می شدند اد نرفتن ام خون از ی دوران خوش کارگران با حم

ان ایده آل که " جمهوری اجتماعی "در آن روز . ماه ژوئن پایان پذیرفت هر زم

اریس . فقط با اعمال اراده تحقق یافتنی به نظر می رسيد ای پ در خون پرولتاری

د راری اجتم ١٨٤٨انقالب . غرق گردی سلط موجب برق ه ت د بلکه ب اعی نگردی

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

١١٣

رمایه داری در تثمار س شده ی اس ی ن يش بين د پ ورژوازی و رش ی ب سياس

.امپراتوری دوم انجاميد

ان در ان زم ا در هم يالي ام د سوس ی آم ر م ه نظ ه ب الی ک رای زح دیمی ب م ق

شته، دفون گ ن م ام ژوئ ده ی قي ده ش م کوبي ای دره ر باریکارده شه در زی همي

ستی شه ی سوسيالي ارکس و اندی اوتی توسط م امال متف ا اصول و اساسی ک ب

م زهيچ یک از آن دو به دنبال مباحثاتی از سوسيالي . می شد انگلس پایه گذاری

عی ک س يچ ی د و ه ود، نبودن اعی موج م اجتم ات و نظ دان اخالقي ورد فق در م

االت ا و خي رح ه د و ط ایل جدی اعی را از وس ری اجتم د براب ی کردن نم

ه . ز به جامعه تحميل کنند وسوسه انگي ط اقتصادی جامع آن ها به بررسی رواب

د ات . پرداختن ارکس اثب رمایه داری م رج س رج و م وانين ه ان ق ين هم در ب

ود شف نم ستی را ک ای سوسيالي يک . آرزوه صاددانان کالس ه اقت الی ک در ح

ده رمایه داری زن صاد س ق آن اقت ر طب ه ب وانينی را ک سی ق سوی و انگلي فران

رن مانده و يم ق رشد می کرد کشف کرده بودند، مارکس از همان نقطه پس از ن

ود صاد آن . کار آن ها را دنبال نم وانين، اقت ان ق ه چطور هم ارکس دریافت ک م

ه رج لحظ زایش هرج و م ه و اف ا ادام ود، ب ی نم ين م يم و تعي ان را تنظ ه زم ب

ا حيات خود جامعه را به خطر می اندازد و شرایط را برای سقو لحظه ط آن مهي

ابودی ا در. می کند ه های سياسی و اقتصادی ن ین ميان بروز زنجيره یی فاجع

رد ی ک ریع م ام را س عه ی . نظ ی توس ایالت درون ارکس تم ر م ق نظ طب

دی از ه وجه جدی ذار ب زوم گ سرمایه داری در مرحله ی معينی از تکامل خود ل

شه وجه جدید توليد سازمان . دیتوليد را ایجاب می نما ه و طبق نق یافته، آگاهان

ابودی کامل و وگيری از ن ه منظور جل ه ب ار جامع بوده و در ضمن نيروهای ک

ردد تفاده گ رج اس رج و م رل ه ل کنت شنجات غيرقاب ل ت ه دلي شری ب دن ب . تم

نشر کارگری سوسياليستی

١١٤

سيج ه وسيله ی ب ذیر از طریق سرمایه و ب اب ناپ فرارسيدن این لحظه ی اجتن

ه ا ب ی پرولتاری ویش یعن ی خ ان آت يله ی گورکن ه وس يع، ب سيار وس اس ب مقي

ی پایه گذاری وحدت منافع پرولتاریای سراسر جهان به شکل یک نيروی انقالب

داوما ه شدت و م رد، ب د ب ين خواه ه در نهایت سلطه ی سرمایه از ب جهانی ک

ا زسوسيالي. تسریع می گردد ال قشنگ و ی م دیگر یک طرح، یک خواب و خي

ارگ رد، نيست تجربه یی که فقط توسط ک ه طور مجزا صورت بگي طبق . ران ب

ی، بر ين الملل ری ب روی پرولت ام ني رای تم شترک ب ی م ل سياس ه ی عم نام

ه ی سرمایه داری زسوسيالي وانين گسترش یافت ل نتيجه ی عملکرد ق ه دلي م ب

.است، به صورت یک ضرورت تاریخی تجلی پيدا می کند

اليم اقت ارکس تع را م ه چ د ک شخص باش د م ون بای دا از اکن ود را ج صادی خ

رار داده و آن را ی ق ده ی قبل صاد رسمی و رنگ پری صاد "اقت ر اقت ادی ب انتق

ده است "سياسی ه . نامي ی آن ک وانين هرج و مرج سرمایه داری و سقوط آت ق

ه توسط مارکس گسترش داده شدند فقط ادامه ی منطقی علم اقتصادی هستند ک

رد ی گي رار م ورژوازی ق شمندان ب صاد د. توسط دان ارکس زاده ی اقت رین م کت

ام می شود ادر تم ه قيمت مرگ م د آن ب ا تول صاد . بورژوازی است ام م اقت عل

از م همان دگی ی یطور که تکامل خود را در نظریه ی مارکسيستی ب ه زن د، ب اب

ان می بخشد ز پای ده در . خود به عنوان یک رشته از علوم ني ه در آین آن چه ک

ا بع -پی علم اقتصاد خواهد آمد ستی ب ات مارکسي د از توضيحات و بررسی نظری

ود د ب ه عمل خواه ارت . ذکر جزئيات آن فقط چگونگی تغيير و نظریات ب ه عب ب

ط ر فق سأله دیگ م م راری نظ رای برق ا را ب ی پرولتاری ين الملل ارزه ی ب ی مب

تکامل اقتصاد به مثابه ی یک علم . اقتصادی سوسياليستی بررسی خواهد نمود

رای اخی جهانی در مقابل ما می گذارد و آن استفاده از وظيفه یی تاری م ب ن عل ی

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

١١٥

زی شده است شه ری انی نق م . سازمان دادن به اقتصاد جه ه ی عل آخرین وظيف

.اقتصاد سازمان دادن انقالب اجتماعی پرولتری جهان خواهد بود

ين رابطه ی د در یک چن ارگر جدی ه ی ک صاد و طبق ين اقت رابطه ی خاص ب

ابلی نهف ت متق ه اس ط . ت ه توس ورت ک ان ص ه هم صاد ب م اقت ی عل ر از طرف اگ

ذیر اب ناپ ه اجتن وم پای مارکس تکميل گشت بيش از هر رشته ی دیگری از عل

ای کف روشن ن صورت از طرف دیگر پرولتاری اه آری پرولتاریا باشد، در ای گ

د صاد را خواه م اقت اليم عل روزه قابليت درک تع نيز تنها شنونده یی است که ام

وآگيلبرت ٥٥کنی. اشتد ستان ٥٦ وب سه، آدام اسميت و ریکاردو در انگل در فران

ا غرور با آن که ویرانه های جامعه ی فئودالی قدیم را در پيش روی داشتند، ب

ه ه و عالق ان ب اد و اطمين ا اعتق د و ب مندی به بررسی بورژوازی جوان پرداختن

رد و اعی آ هم این که بورژوازی بيش از هزاران سال عمر خواهد ک هنگی اجتم

ه خود " ذاتی و طبيعی " د، ب د مان ا خواه ر ج ا ب رزش در پيکر آن پ دون ل آن ب

.ارزیابی کنند اجازه دادند تا عمق قوانين اقتصادی سرمایه داری را

ا و ب اتی پرولتاری ارزه ی طبق ریع مب د س ا رش ن ه ام ام ژوئ صوص قي خ

ه پ ان ب اد و اطمين ت اعتق ا اس دت ه اریس، م ای پ ه پرولتاری داری جامع یای

وده است لب نم ورژوازی را س وع را . ب وه ی ممن ورژوازی مي ه ب ا ک از آن ج

انی ه است از عری اد گرفت البی ی د مط ات جدی ضادهای طبق ورد ت خورده و در م

د -کامل صاد سياسی خود، آن را شرح داده ان ردازان کالسيک اقت - که نظریه پ

اک است يم ن ان ب ر جهاني ه ا. در براب ورژوازی ب ه ب ف است ک ت واق ن حقيق ی

خن ود را در س رگ آور خ ای م الح ه د س ای جدی دگان پرولتاری ان و نماین گوی

.زرادخانه ی اقتصاد کالسيک تيز کرده اند

٥٥- Quesnay ٥٦- Boisguilleberte

نشر کارگری سوسياليستی

١١٦

ابر صاد بن ستی بلکه اقت صاد سوسيالي ط اقت ه فق ه ن ه است ک دین ده ن، چن ای

ه د، ب ی آم مار م ه ش ی ب م واقع اری یک عل ه روزگ ایی ک ا ج ز ت ورژوازی ني ب

دانشمندان بورژوازی به دليل آن . گوش های کر طبقات دارا موعظه خوانده اند

ر از آن ه مراتب کمت ستند و ب زرگ خود ني شينيان ب اليم پي ه درک تع ادر ب ه ق ک

ه ستی را ک وزش مارکسي د آم ی توانن ده ازم ود ناشی ش ی خ اليم دوران قبل تع

ورژوا ه ی ب رگ جامع اقوس م دای ن دتر ص د و از آن ب وش بفهمن ه گ زی را ب

ه ه ب اظی های عمومی و تفکرات آشفته ک ه یک رشته لف می شنوند، ناچار ب

ایالت هيچ وجه به اه منظور کشف تم ار نمی رود پن ه ک واقعی سرمایه داری ب

اع از سرمایه داری . برده اند ه منظور دف د ب آن ها حتی هر روزه سعی می کنن

راد به منزله ی بهترین و منحصر به فردترین نظ ات مختلفی ای اعی بيان م اجتم

. فرمایند

د ا می توان ه فراموشی می سپارد تنه ورژوازی آن را ب ه ب اقتصاد، علمی ک

سترش ه گ ط ب ه فق رده و ن وخ ک اتی رس ارزه طبق ه مب اه ب ایی آگ ين پرولتاری ب

د دا کن ز پي ل را ني ی متقاب ارگران امکان تحقق عمل ين ک . نظری خود بلکه در ب

: ل بيش از هر چيز در مورد علم اقتصاد مصداق پيدا می کند گفتار مشهور السا

هنگامی که علم و کارگران که در دو قطب متضاد جامعه جای گرفته اند دست "

م ود را دره ر راه خ ر س اعی ب ع اجتم ه موان د، هرگون دیگر دهن ت هم ه دس ب

."خواهند کوبيد و راه خود را خواهند گشود

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

١١٧

فهرست اسامیفهرست اسامی .ارخانه دار، اصالح طلب و سوسياليست تخيلی انگليسی ک..آون، رابرتآون، رابرت

. اقتصاددان ایتاليایی..ارتس، جيا ماریاارتس، جيا ماریا

ز توارت، جيم ز اس توارت، جيم س ..اس ورژوازی انگلي صاددان ب رین ی اقت ی از آخ و یک

. هامرکانتليست"

.اقتصاددان اسکاتلندی). ١٧٥٣ -١٨٢٨( استوارت، دوگالهاستوارت، دوگاله

ا خليفه ی مصر در دو ) ١٨٣٠ -١٧٩٥ ( پاشا پاشا ،،اسماعيلاسماعيل ران تسلط ترک ه

رده . که از قدرت فراوانی برخوردار بود وی سعی نمود جلوی خرید و فروش ب

ا فروخت . را بگيرد يس ه ه انگل در سال . سهامی را که خود از سوئز داشت ب

. خلع گشت١٨٧٩

ميت ميتاس ده ). ١٧٢٣ -١٧٩٠ ( آدام آدام،،اس سی و نماین صاددان انگلي ب یاقت مکت

يک" ریش فردری " کالس ارن هن تين، ب ارل اش يس ). ١٧٥٨ -١٧٣١(ک ک رئ

ار ١٨٠٨در سال . ١٨٠٧الوزرای پروس از اکتبر ار برکن اپلئون از ک توسط ن

او به سازمان . گردید و تا زمان ائتالف عليه ناپلئون زیر نظر تزار کار می کرد

روزی شروع ود و پس از پي دادن ارتش برای رسيدن به این پيروزی کمک نم

ام ار نظ ردن آث ين ب ه از ب رات در سطح اداره و ب ه تغيي ود و دست ب ی نم رعيت

.حکومت محلی زد

تاو مولر، گوس تاواش مولر، گوس و). ١٨٣٨ -١٩١٧ (اش صاددان رم ب "خ و اقت مکت

ا وان تره ان روزا " ج رلن در زم شگاه ب صاد در دان تاد اقت ورگ اس . لوکزامب

نشر کارگری سوسياليستی

١١٨

سه ). ١٧٦٠ -١٧٩٧ (نوئلنوئل بابف، فرانسوا بابف، فرانسوا سوسياليست تخيلی انقالبی فران

.اعدام شد" ردیفان توطئه هم"زمان دادن که به خاطر سا

ورژوای ). ١٨١١ -١٨٨٢ (ف لوئی ف لوئی ززبالن، ژوان ژ بالن، ژوان ژ سوسياليست خرده ب

ه در اوت ١٨٤٨فرانسه، عضو دولت موقت اجرت ١٨٤٨ ک ستان مه ه انگل ب

.کرد و عليه کمون پاریس برخاست

ی، ژروم ی، ژرومبالنک ف--بالنک ف آدول ورژوای ). ١٧٩٨ -١٨٥٤ ( آدول صاددان ب اقت

. تاریخ اقتصاد سياسیفرانسوی، نویسنده ی

وئی آگو ،،بالنکیبالنکی وئی آگو ل سه ). ١٨٠٥ -١٨٨١(ت ت س س ل ی فران ی تخيل ام او . انقالب ن

ه در ه گران ات توطئ ا عملي رادف ب ت مت ی اس وده ی ارزات ت ل مب وی در . مقاب

و بيش از نيمی از عمر خود را شرکت نمود ١٨٤٨ و ١٨٣٠انقالب سال های

.در زندان گذراند

صاد سياسی مت). ١٦٤٦ -١٧١٤ (بوآگيلبرتبوآگيلبرت م اقت خصص فرانسوی در عل

.بورژوای کالسيک، از پيشروان فيزیوکرات ها

ل --بوآبوآ وئی گابری سی، کنت ل ل نان وئی گابری سی، کنت ل صاددان ). ١٧٣١ -١٧٨٧ ( نان مورخ و اقت

.فرانسوی که دنباله رو فيزیوکرات ها بود

ارل وخر، ک ارلب وخر، ک تاد در ). ١٨٤٧ -١٩٣٠ (ب انی، اس ورژوای آلم صاددان ب اقت

.اقتصاد سياسی" تاریخی"به مکتب دانشگاه الیپزینگ، وابسته

رژوزف رودون، پي رژوزف پ رودون، پي صاددان لسوسيا) ١٨٠٩ -١٨٦٥(پ ست و اقت ي

ده در مجلس مؤسسان سال . خرده بورژوای فرانسه سنده ی . ١٨٤٨نماین نوی

را به تحریر در " فقر فلسفه"که مارکس در پاسخ به او " فلسفه ی فقر "کتاب

.آورده است

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

١١٩

ارلزرابرت ن، چ ارلزرابرتداروی ن، چ سی و ). ١٨٠٩ -١٨٨٢ (داروی زرگ انگلي ی دان ب طبيع

واع "بنویسنده ی کتا . گذار علم تکامل زیست شناسی بنيان ه سال " اصل ان ک

. منتشر گشت١٨٥٩

ارل گ، اوژن ک ارل دورین گ، اوژن ک سوف ). ١٨٣٣ -١٩٢١(دورین صاددان و فيل اقت

اب خود ه انگلس در کت اداتی ک ه خاطر انتق شتر ب ه بي ان ک ورژوای آلم خرده ب

.وی نمود، مشهور گشته استاز " گنآنتی دوری"

انی و ). ١٨١٧ -١٨٩٤ (، ویلهلم گئورگ فردریک ، ویلهلم گئورگ فردریک روچرروچر اقتصاددان آلم

.گذار مکتب تاریخی اقتصاد سياسی بنيان

و، ژان ژاک و، ژان ژاکروس ن ). ١٧١٢ -١٧٧٨ (روس ر روش سوی و رهب سوف فران فيل

. فرانسهگری

د اردو، دیوی دریک اردو، دیوی صاد ). ١٧٧٢ -١٨٢٣ (ریک يک اقت ب کالس ده مکت نماین

.لستانبورژوائی انگ

.اقتصاددان انگليسی). ١٧٦٢ -١٨٥١ (ژاکوب، ویليامژاکوب، ویليام

ر ر سمبارت، ورن ورژوای ضد مارکسيست ). ١٨٦٣ -١٩٤١ (سمبارت، ورن صاددان ب اقت

.آلمانی

يمون ست ). ١٧٧١ -١٨٥٨ (سن سيمونسن س ب و سوسيالي ه دار اصالح طل کارخان

.تخيلی انگليسی

د آدام ). ١٧٦٧ -١٨٣٢ (سی، ژان بابتيست سی، ژان بابتيست ه عقای اقتصاددان فرانسوی ک

ار کالسيک را رد اسم يت را به زبان ساده در آورده ولی بعدها تئوری ارزش ک

. نمود

نشر کارگری سوسياليستی

١٢٠

ه امپراطور ٨٠٠پادشاه فرانک ها که در سال ). ٧٤٢ -٨١٤ (شارلمانیشارلمانی ب

.آلمان اعالم جنگ نمود

د ت، ژرارژان دیوی ارن هوس د ش ت، ژرارژان دیوی ارن هوس ه ). ١٧٥٥ -١٨١٣(ش ی ک رال پروس ژن

ازمان اره س ست ارتش را دوب ده صلح تيل سئول شکست پس از معاه داد و م

د ا . نهایی ناپلئون بود گرچه خود آن قدر زنده نماند تا پيروزی را به چشم ببين ب

.اشتين و هارد بزگ همکاری داشت

ولتز ولتزش ان --ش رانس هرم تش، ف ان دلي رانس هرم تش، ف صاددان ). ١٨٠٨ -١٨٨٢( دلي اقت

ار مسأله بورژوازی آلمانی که ين ب رای اول دگان را ب د کنن اونی های تولي ی تع

. مطرح کرد

سوا فوفو ه، فران سوا ری ه، فران ارل ری اری ش ارل ه اری ش زرگ ). ١٧٧٢ -١٨٣٨ (ه ست ب سوسيالي

.تخيلی فرانسه و منتقد سرمایه داری

اقتصاددان اسکاتلندی، معلم آدام اسميت ). ١٧٢٣ -١٨١٦(فرگوسن، آدام فرگوسن، آدام

ورگ ١٧٦٧چاپ " مقاله یی در باره ی تاریخ جوامع "و نویسنده ی . در ادینب

روس از ).١٧٥٠ -١٨٢٢ (کارل اگوست هاردنبرگ، فرست کارل اگوست هاردنبرگ، فرست صدراعظم پ

وده است ١٧٩١ که در سال ١٨٠٣سال ه ١٨٠٦در سال . وزیر دولت نيز ب ب

ار شد ار برکن ار دیگر از سال . دستور ناپلئون از ک صدراعظم ١٨١٠سپس ب

رد ل ک پس از ١٨١٤در سال . گشت و کارهای اشتين و شارل هوست را تکمي

ام عينی ر . پيروزی بر ناپلئون خود را پرنس ناميد ود و در ارتش نظ ا ملغی نم

.و امر آموزش اصالحاتی به عمل آورد

سوا ی، فران سوا کن ی، فران صاد ). ١٧٧٢ -١٨٢٣(کن يک اقت ب کالس ده ی مکت نماین

.بورژوازی انگلستان

روزا لوکزامبورگ اقتصاد سياسی

١٢١

ستان ) ١٨٠٩ -١٨٩٧ (گالدستون، ویليام اورت گالدستون، ویليام اورت رال انگل ر حزب ليب رهب

ای ال ه ه در س ا ١٨٦٨ک ا ١٨٩٢ و ١٨٨٥، ١٨٨٠ و ١٨٧٤ ت و ١٨٩٤ ت

.ت وزیر گشت نخس١٨٩٦

سوسياليست آلمانی، مؤسس و رئيس ). ١٨٢٥ -١٨٦٤ (السال، فردیناند السال، فردیناند

ان ارگران آلم ه ی مخصوص ک دها بخشی از حزب طرف. اتحادی داران وی بع

.سوسيال دموکرات آلمان را پایه گذاری نمودند

ل وی، پ ل ل وی، پ بش ). ١٨٨٣ -١٩٣٠(ل ضو جن ان ع وکرات آلم يال دم سوس

ه دی کميت پارتاکوس و عضو بع ان اس ست آلم زب کموني زی ح پس از . ی مرک

.اخراج به حزب سوسيال دموکرات آلمان پيوست

پادشاه فرانسه بين سال های . دوک ارلئان ). ١٧٧٣ -١٨٥٠(لوئی، فيليپ لوئی، فيليپ

.١٨٤٨ و ١٨٣٠

رت اس راب التوس، توم رت م اس راب التوس، توم صاددان ). ١٧٦٦ -١٨٣٤(م شيش و اقت ک

ابود . انگليسی ره غذایی بر طبق نظریات مالتوس ازدیاد جمعيت موجب ن ی ذخي

.جهان خواهد شد

، جناح راست حزب سوسيال دموکرات )١٨٦٨ -١٩٤٦ (نوسکه، گوستاو نوسکه، گوستاو

ورگ، لي مسئول قتل روزا وقت آلمان که به عنوان رئيس پليس خت نکبلوکزامب

.و هزاران کارگر آلمانی است

م گ، ویله م وایتلين گ، ویله سنده ی ). ١٨٠٨ -١٨٧١(وایتلين ين نوی انی و اول اط آلم خي

ه انی ک ال پرولترآلم ود و در س ی نم اری م ی همک وئی بالنک ا ل در ١٨٤٣ب

شت دانی گ وئيس زن ال . س د از س ت ١٨٤٨بع ا رف ه آمریک ک . ب وی ی

.سوسياليست تساوی طلب تخيلی بود