وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

1

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

گرداننده پروگرام: موسسه انكشافي سنايي

ديپارتمنت اعمار صلحSanayee Development Organization Peace Building Department 2009

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

2

فهرست عناوين

الف .................................................................................................................................... مقدمه

1 ................................................................................................................ فصل اول: منازعه ................................................................................................ 2جهات مثبت و منفي منازعه ............................................................................................................ 5تغيير مسير منازعات

...................................................................................................... 8مشابهت منازعه با آتش

......................................................................................................................... 14انواع منازعه

....................................................................................................................... 15مراحل منازعه

...................................................................................................... 17چرا منازعه رخ ميدهد؟

............................................................................................................... 18مصاحبه با منازعه

21.................................................................................................. فصل دوم: - خشونت .................................................................................................................... 21-انواع خشونت ............................................................................................................. 26راهاي رفع خشونت

27 ........................................................................................ فصل سوم: - افهام و تفهيم ........................................................................................................... 27اهميت افهام و تفهيم ............................................................................................................. 28اصول افهام و تفهيم

........................................................................................................ 31سطوح مختلف شنيدن

........................................................................................... 32صفات گوينده و شنونده خوب

.............................................................................................................. 33موانع افهام و تفهيم

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

3

37: ......................................................................... فصل چهارم - راهاي حل منازعات ................................................................................................. 38تحليل منازعه توسط مربع ................................................................................................ 39تحليل منازعه توسط مثلث 40تحليل منازعه توسط نقشه كشي .................................................................................

45روش هاي طرفين منازعه در زندگي روزمره ...............................................................

........................................................................................ 50شيوه هاي مختلف حل منازعات

.......................................................................................................... 50زور، قضاوت، حكميت

................................................................................................................................... 52مذاكره

.............................................................................................................................. 55مانجيگري

................................................................................................................................. 59مصالحه

62 ............................................................................................ فصل پنجم: آگاهي خودي .................................................................................................................... 62آئينه شخصيت

............................................................................................................................... 65تصورات

.................................................................................................... 67خود بيني و اجتماع بيني

...................................................................................................... 71منگ هاي وجود انسان

................................................................................................................................. 72تعصب

.............................................................................................................................. 74حسادت

............................................................................................................. 76فصل ششم : صلح ........................................................................................................................ 77مفهوم صلح

........................................................................................................................ 79پروسه صلح

.................................................................................................. 80صلح نسبي و صلح كامل

.............................................................................................. 80صلح را از كجا آغاز كنيم؟

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

4

مقدمه

طوريكه ميدانيم صلح نياز هر انسان بوده و بدون صلح زندگي مثل زندان ميباشد. پس براي هر فرد ضروري است كه تا حد توان در راه اعمار صلح و ايجاد زندگي صلح آميز كار و فعاليت

نمايد.صلح سياسي بيشتر مربوط حكومت ها است، ولي اعمار صلح اجتماعي مربوط مردم ميباشد. تا

زمانيكه ذهنيت هاي مردم تغيير مثبت ننمايد ما نمي توانيم صلح دايمي را بر قرار سازيم. مردم ساله تقريباً تمام امكانات بهزيستي خود را از دست داده اند. علاوه 23افغانستان در بحران هاي

بر آن اذهان مردم نيز تخريب شده است كه به اعمار مجدد آن ضرورت است. اعمار و بازسازي سرك ها، پل ها و خانه ها كار آسان است ولي اعمار اذهان و احياي روابط بين انسانها كار ساده و

آسان نيست.آموزش اعمار صلح و آشتي پايه و اساس تمام مراحل ترقي و رسيدن به كمال انسانيت ميباشد.

كسب قابليت هاي صلح را ميتوان از راه تدوير وركشاپ هاي اعمار صلح در سطوح مختلف تصميم اتخاذ نمود SDOجامعه عموميت بخشيد. روي اين ملحوظ اداره موسسه انكشافي سنايي

كه وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت را در داخل افغانستان داير نمايد. اين وركشاپ ها در شش ولايت افغانستان ( كابل، غزني، لوگر، هرات،فراه و بادغيس ) داير گرديده و در ساير

ولايات نيز داير خواهد شد. فيصدي بيشتر شاملين اين وركشاپ ها را معلمين و كارمندان تعليم و تربيه تشكيل خواهد داد. بر علاوه كارمندان دولتي و غير دولتي و متنفذين منطقه نيز اشتراك

خواهند ورزيد. اين وركشاپ ها داراي سه بخش ( اعمار صلح، تعليمات صلح و ميتودولوژي نوين آموزشي ( ميتود هاي سهم دهي و مشاركت تدريسي) ميباشد.

بخش اعمار صلح كه قسمت عمده وركشاپ را تشكيل ميدهد شامل موضوعات مهم و ارزشمند براي رسيدن به صلح ميباشد. درين بخش موضوعاتي چون منازعه، ميانجيگري، شيوه هاي

مختلف حل منازعات، مذاكره، وركشاپ ها را تكميل مينمايند، مهارت هاي لازم در مورد حل منازعات و رفع خشونت حاصل ميمنايند. آنها ميتواند از مهارت هاي كه حاصل كرده اند، در رفع منازعات اجتماعي استفاده عملي نمايند. همچنان آنها ميتوانند مهارت هاي حاصله را به

ديگران انتقال دهند.خصوصاً معلمين مكاتب كه با تعداد زياد شاگردان ارتباط دارند. كه اين پيام ها از طريق شاگردان به فاميل هاي شان انتقال مي يابد. همچنان كارمندان دفاتر و متفذين محل ميتوانند به حيث افراد

مصلح در اجتماع عمل نمايند، كه از اين طريق ميتوانيم خشونت ها را دور ساخته، تخم صلح را در جامعه كشت نماييم، تا در آينده از ثمر آن مستفيد شويم و در فضاي صلح و صميميت زندگي

نموده، رضايت خداوند«ج» و بندگانش را حاصل نماييم.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

5

فصل اول منازعه چيست؟

منازعه در واقعيت جزء و بخش مهم زندگي انسان را تشكيل ميدهد. منازعه عبارت از برخورد دو نظر متفاوت و يا دو طرزديد متفاوت ميباشد. كه اهداف، عملكرد ها و تصورات مختلف را در بر ميگيرد. منازعه ميتواند جهت منفي و هم جهت مثبت را اختيار كند. اين

مربوط به انسان است كه منازعه را در كدام جهت سوق ميدهد.چنين به نظر ميرسد كه منازعه در همه جا موجود ميباشد منازعه در زندگي خانوادگي بين والدين و اطفال در محل وظيفه بين كار فرما و كارگر، بين زن و شوهر و در سطوح

مختلف اجتماع وجود دارد. منازعه موضوع اساسي در مسير تاريخ بشريت است. راجع به منازعه همه ميدانيم. اما به به ندرت به درك و فهم و طرز بر خورد به آن سعي ميكنم

كوشش مينمائيم تا از آن دوري كنيم يا در برابرش مقاومت نمائيم. ولي منازعه هميشه به سراغ ما ميآيد تا ما را شكار كند بجاي اينكه منازعه را نا ديده بگيريم. بهتر است آنرا پذيرفته و درك كنيم. وقتي چنين كنيم، منازعه بمثابه، بزرگترين فرصت براي آوردن

انكشاف، تغيير مثبت و استحكام روابط مبدل ميگردد. منازعه زماني زيان آور تمام ميشود كه ناديده گرفته شده و يا سركوب شود در چنين حالت منازعه با خشونت يكجا گرديده

باعث تباهي ميگردد. تعريف لظفي منازع:

منازعه در لغت بمعني كشمكش، اختلاف نظر جدا ساختن نزع و از هم كشيدن ميباشد. كلمه، منازعه در زبان چينايي بمعني «خطر و فرصت مساعد» آمده. همچنان منازعه در

زبان انگليسي متشكل از دو كلمه، لاتين بوده كه از نظر ادبيات بمعني تصادم و زد و خورد است.

مفاهيم و تعاريف منازعه:منازعه حالتي است كه عامل بالقوه يا امكانات انكشاف و پيشرفت يك گروه توسط .1

گروه ديگر محدود شود. منازعه تصادم منافع بين جوانب با هم وابسته را گويند. .2 منازعه عبارت از عدم توافق خواسته ها و اهداف طرفين ميباشد. .3

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

6

منازعه عبارت از تبارز مخالفت ها و تضاد ها ميان طرفين ميباشد. .4منازعه عكس العملي است مبني بر عدم توافق بين دو جانب منازعه روي موضوع .5

اختلافي و يا... منازعه، نتيجه ي عملي يك اختلاف اشكار است. .6منازعه يك مبارزه ي آشكار بين دو جانب است كه روي تطبيق نظريات يا .7

حصول ارزش هاي ماد و ساير ارزش ها بين شان عرض وجود ميكند.منازعه عبارت از تقابل دو يا چند طرز ديد مختلف بوده كه اهداف عملكرد ها، .8

طرز تفكر و ارزش هاي متفاوت را در بر ميگيرد.

جهات مثبت و منفي منازعهبا آنكه فكر ميشود كه منازعه هميشه منفي است، اما در واقعيت داراي جهات مثبت نيز

ميباشد. براي درك و فهم بيشتر اين مطلب ميپردازيم به توضيح جهات ياد شد. الف: جهت منفي منازعه:

منازعه، عمليست كه خواهي نخواهي در زندگي هر كس كم يا زياد رخ ميدهد و اين يك امر طبيعي است ولي اگر خصلت منازعه جويي توأم با خشونت به عمل دوامدار شخص تبديل شود، سبب ايجاد يك سلسله زيانهاي حياتي و بينظمي ها ميگردد. به گونهء مثال:

منازعه جويي به طور خاص در انسان موجب پيدا شدن تشويش ميگردد كه -مشخصات آن حساسيت سر دردي هاي مكرر، و پيدا شدن زخمهاي معده و يكعده

ناتواني هاي ديگر ميباشد.بالاخره، منازعات فردي يا گروهي بنابر هر علتي كه به وجود آمده باشند، اگر بر -

طرف نشود، وسيع گرديده ممكن به جنگ تبديل شده و موجب زيانهاي زيادي شود. ب: جهات مثبت منازعه:

مااز منازعات معمولاً خاطرات تلخي داريم. بخاطريكه ما منازعات را به جهت منفي سوق داده ايم. اگر منازعه از حدود و چوكات خود خارج نشود و به جاي موضعگيري ها به اصل مشكل توجه شود، منازعه ميتواند مفيد تمام شود. زيرا اگر اين استعداد يكسره در انسان از بين برود، آنگاه انسان هويت خود را منحيث يك موجود فعال از دست ميدهد. درين مورد

به طور عام گفته ميتوانيم كه:

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

7

منازعه معمولاً روي مشكل به وجود ميآيد، انسان به خاطر حل مسايل مجبور است از تدبير كار بگيرد و كار برد تدابير محصول تفكر است، تفكر در موجوديت پرابلم فعال ميگردد. انساني كه با هيچ مانع يا مشكلي در زندگي روبرو نشود، تفكر او نيز انكشاف

نخواهد كرد.هركس در زندگي خود كم يا زياد با منازعات روبرو ميشود كه به منظور حل و يا تجات از منازعه از تفكر كار ميگيرد كه در نتيجهء آن، قدرت تفكر او انكشاف ميكند. فعال به

حاضر بهبود ساير امور زندگي خاصيت خود را آشكار ميسازد مثل اختراع، اكتشاف و غيره.

به خاطر بايد داشت كه منازعه بايد از حد تعادل خارج نگردد. اهداف منازعات:

انسان از هر عمل آگاهانهء خود هدف و مقصد خاصي دارد، آما از آنعده اعمالي كه به طور نا آگاهانه از او سر ميزند هدفي مد نظر نميباشد. به گونهء مثال: زماني كه بالاي

انسان احساسات غلبه كند، بدون كدام هدف پلان شده گفتار و كرداري از او سر ميزند. منازعاتي كه در نتيجهء احساسات عرض وجود كرده باشد، فاقد هدف و مقصد پلان شده

ميباشد. اما منازعاتي كه به خاطر دسترسي به منابع و حفظ ارزشها به وجود مي آيند. طرفين منازعه اهداف مشخصي را دنبال مينمايد وهم در جريان منازعه خود را از اهداف

طرف مقابل آگاه مي سازد. منازعات تصادفي:

شكل واضح منازعات، منازعات تصادفي و غير عمدي ميباشد. درين نوع منازعه عملي كه اسباب نزاع را تشكيل ميدهد. قصدي نميباشد.بلكه در اثر بي تجربه گي، عدم احتياط و يا

كدام تصادف ديگر به وجود ميآيد.معمول ترين چنين نوع منازعات در جامعهء افغاني مزاح و شوخي هاي بيجا ميباشد كه

ممكن براي يك طرف شوخي و عمل غير جدي باشد، ولي براي طرف ديگر توهين و تحقير به شخصيتش تلقي شده موجب نزاع شود. بايد گفت كه حل كردن اين نوع

منازعات كار مشكلي نيست و ميتواند از انكشاف و توسعهء آن به آساني جلوگيري كرد.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

8

عوامل مختلف منازعات الف- معلومات

ب- روابط اجتماعي ج- خواسته ها

د- ساختار نظام اجتماعي هـ- ارزشها

الف:- معلومات:

دريافت معلومات درست در مسايل اجتماعي كار دشوار است. به همين علت ميتواند بين دو طرف روي موضوعات ذات البيني منازعه رخ دهد كه علت آن شايد معلومات ناقص، غلط و يا متضادي باشد كه از راه ها و منابع متفاوت براي طرفين منازعه رسيده باشد و يا

عدم معلومات در مورد حقايق باشد. پس لازم است تا در باره موضوعات، حقايق آشكار گردد و تبادلهء معلومات بطور سالم و سازندهء آن صورت گيرد.

ب: - روابط اجتماعي:جامعه بدون ايجاد روابط بين افراد به وجود نمي آيد. انسانها بر مبناي روابط زندگي

اجتماعي خود را تنظيم ميكنند. روابط خوب محصول مفاهمهء درست ارتباطات درست، احترام متقابل و اعتماد ميباشد. هرگاه مفاهمهء نادرست و روابط متقابل ضعيف باشد،

خوف و شك پيدا شود،همه ء اينها موجب برهم خوردن روابط گرديده در نتيجه زمينه براي منازعهء خشونت آميز مساعد خواهد شد.

ج:- ساختار نظام اجتماعي:ساختار نادرست نظام سياسي، اجتماعي، اقتصادي اداري و غيره... در جامعه منازعات

دوامدار را باعث ميگردد.هرگاه در يك نظام اجتماعي حقوق، صلاحيتها و مكلفيت هاي افراد به درستي تثبيت نشده باشد. قانون حاكميت درست نداشته و يا قوانين موجوده براي افراد زمان جامعه قابل قبول

نباشد، همهء اينها فضا را براي ايجاد منازعه مساعد ساخته هر آن ميتواند سبب بروز منازعه خشونت آميز گردد.

عوامل مختلف منازعات

معلومات

روابط اجتماعي

ساختار نظام اجتماعي

خواسته ها

ارزشها

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

9

د:- خواسته ها:انسان ها به منظور بر آورده ساختن آرزو هاي خود خواسته هاي را مد نظر ميداشته

باشند. تضاد هاي كه مانع دسترسي اشخاص به خواسته هاي شان ميگردد، موجب بروز منازعه ميشود اين مطلب را ميتوان ذريعهء مثالهاي ذيل واضح ساخت:

طرف يا طرفهاي منازعه حصول خواسته هاي خود را با شهرت و حيثيت خويش پيوند •ميدهند يعني اگر خواسته هاي شان بر آورده نشود. آنرا سبب كسر شأن خود تلقي

نموده بالاي آن پافشاري ميكنند.امكان دارد هر يكي از طرفين منازعه خواسته هاي خود را به گونهء درست مطرح كرده •

نتوانند و از معيارهاي حقيقي خارج شوند.هر يك از طرفين منازعه روي خواسته هاي خود پافشاري نموده و خواستهء طرف •

مقابل را ناديده ميگيرد. هـ : ارزشها:

انسان علاوه بر خواسته هاي مادي خود بخاطر دسترسي و يا نگهداري يكعده ارزشهاي معنوي نيز تلاش ميكند. نواميس ملي و شخصي، مقدسات ديني و ملي، علايق قومي و نژادي همه ارزشهاي اند كه اگر با موانع مواجه شوند سبب بروز منازعه توأم خشونت

خواهد شد.

تغيير مسير منازعات در رابطه به تغييرمسير منازعه به نكات اساسي ذيل بايد توجه شود:

منازعه و اختلاف نظر بايد منحيث يك وسيلهء مثبت جهت استحكام روابط و -آوردن پيشرفت وانكشاف در جامعهء حل مشكل زندگي دانسته شده و غرض

استفاده بهتر از آن ميتودهاي عدم خشونت، جستجو گردد.بخاطر جلوگيري از بروز مجدد منازعه ريشه هاي اصلي آن بايد تشخيص و تحليل -

گردد. به خاطر تغيير حالت منازعه به عمليه، عادلانه و شفاف ضرورت است. -غرض تغيير حالت منازعه بايد ضرورت هاي اساسي ( هويت، آزادي و مصؤنيت) -

بر آورده شود.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

10

زمانيكه جهت منازعه تغيير يافت بايد كار ايجاد روابط شروع شود. - مراحل تغيير حالتهاي منازعه:

منازعه در مرحله ابتدائي خود عميق نبوده امكان دارد بين دو نفر و يا دو گروه، بالاي يك موضوع يا شي اختلاف در نتيجهء عدم تفاهم به وجود آمده باشد.اگر در همين مرحله به اصل مشكل بي توجهي صورت گيرد و راهي براي حل آن جستجو نشود، ريشه هاي آن

عميق خواهد شد. هر قدر كه منازعه دوام پيدا ميكند به همان اندازه مشكل عميق تر گرديده و دريافت راه حل آن دشوار تر خواهد شد.

مراحل گسترش و انكشاف منازعه از حالت ساده و ابتدائي به حالت مغلق و پيشرفته طي مراحل ذيل توضيح ميگردد.

مرحلهء اول:در مرحله اول كه بين طرفين روي موضوع مادي يا معنوي اختلاف نظر به وجود مي آيد،

زمينه براي اعتراضات شخصي مساعد ميگردد. اگر درين مرحله سعي لازم به كار برده شود، منازعه به آساني حل شده ميتواند.

اين موضوع را ميتوان در مثلث ذيل نشان داد: و مشكل (پرابلم)B و Aنوت: «طرفين منازعه به حرفهاي

نشان دادن شده است».P به حرف مرحله دوم:

هر گاه منازعه در مرحلهء ابتدائي حل نشود كار به جايي ميرسد كه ديگر طرفين منازعه به اصل مشكل توجه نميكنند بلكه يكديگر خود را پرابلم ميدانند و ملامت ميكنند كه در

نتيجه مشكل به جاي خود باقي مانده طرفين منازعه به خصومت ادامه ميدهند.

مرحلهء سوم:درين مرحله كينه و كدورت بين طرفين منازعه بيشتر گرديده به صحبت يكديگر گوش نميدهند. بلكه تماس بين شان قطع ميشود و با ساير اشخاص كه به صحبت شان توجه نموده، گوش ميدهند با آنها توافق نشان ميدهند و در مورد ملامتي جانب مقابل با انها

زياد صحبت ميكنند. هرگاه افراد متذكره خير انديش و مصلح نباشند، طرفين منازعه را بيشتر تحريك ميكنند و به اصطلاح نقش پكه زنها را بازي مي كنند. در همين مرحله

B A

P

B A

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

11

است كه احساسات بالاي طرفين غلبه ميكند. غلبهء احساسات در منازعه سبب كاهش مفاهمه و افزايش تشنج ميگردد.

مرحلهء چهارم:مرحلهء قطع شدن روابط بين طرفين منازعه: درين مرحله طرفين منازعه ديگر حاضر به

صحبت مستقيم با همديگر نمي باشند. زمانيكه منازعه به اين مرحله برسد راه حل آن بدون ميانجيگري ممكن نمي باشد.

مرحله پنجم:درين مرحله طرفين منازعه به جاي اينكه توجه و تلاش هاي خود را در مورد حل مشكل به كار اندازند، به عكس العمل هاي طرف مقابل توجه ميكنند. براي هر عمل طرف مقابل جواب و عكس العملي جستجو مينمايند كه در نتيجهء مشكل اصلي مثل پياز در لاي پرده

هاي تلخ پيچيده باقيمانده كه با گذشت زمان حل آن دشوار تر ميگردد.

B A

A B

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

12

مرحله ششم:درين مرحله بد گماني و بي اعتمادي بين طرفين منازعه به اوج خود رسيده امكان توافق كاهش مييابد تا جايي كه منازعه به دشمني تبديل ميشود و آرزوي از بين رفتن همديگر

را ميكنند.

مرحله هفتم:اين يك حالت نهايت پيشرفتهء منازعهء انفرادي ميباشد كه به منازعهء گروپي تبديل

ميشود. درين مرحله طرفين منازعه در جستجو و پيدا كردن طرفداران ميشوند و گروپها تشكيل ميگردد. زماني كه منازعه به اين مرحله برسد كار ميانجي هم دشوار ميشود. زيرا

طرفين بالاي ميانجي بدگمان ميباشند و فكر ميكنند كه او با يكي از افراد طرف مقابل رابطه دارد. واز طرف ديگر شامل شدن افراد و موضوعات بيشتر در منازعه باعث

پيچيدگي و مغلق شدن آن ميگردد.

مشابهت منازعه با آتش مواد سوخت: -1

مواد سوخت آتش خس و خاشاك، چوب و غيره است، اما مواد سوخت منازعه انسان است.

همانطوريكه مواد سوخت آتش از قبيل خس و خاشاك، كلكين و دروازه، تيل و مانند آن در اطراف ما وجود دارد. گفتگو ها، اختلافات. رقابت ها و مانند آن در وجود ما انسانها نيز

A B

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

13

موجود ميباشد. اگر آتش مواد سوخت را ميسوزاند، بي اتفاقي ها و مانند آن انسانها را در آتش منازعه ميسوزاند.

همانطوريكه آتش زيان آور است. خشونت ها نيز زيان آور اند و همانطوريكه آتش گرمي و انرژي داشته مفيد ميباشد، حوصله مندي ها، افهام و تفهيم خوب و امثال آن ميتواند در

منازعات مفادهاي بسيار در قبال داشته باشد. جرقه: -2

عكس العمل هاي عجولانه براي مقابله كردن:از يكطرف مواد آتش گيرنده درهرجا موجوداست واز طرف ديگر در يك محل لين هاي

برق شارت ميشود. در جاي ديگر رعد و برق فرو ميافتد و در محل ديگر گوگردي روشن ميشود كه از اثر اين جرقه ها احتمال افروختن آتش در آن موجود است.

به همينگونه در حيات روزمرهء ما نيز هيجانات، فشار ها و تأثيرات بطور دوامدار وجود دارند كه ميتوانند در وجود ما آتش افروز باشند چنانچه اشخاص كم حوصله تندخو، خود

خواه و آتشين مزاج نميتوانند در برابر آنها مقاومت نمايند. لهذا چيغ ميزنند، فرياد ميكشند و جرقه ها ايجاد ميكنند تا آتشي بيافروزند و خودنيز طعمهء آن گردند. چه بهتر

اگر ما قادر به آن باشيم تا مواد سوخت را از جرقه ها دور نگهداريم.

در گرفتن و دود كردن: -3 «ناتواني و قاطعيت»

جرقه ها بوجود ميآيد فرو مي ريزند ولي تعداد محدود آن به هدف مي خورد. آتش را روشن ميكند اين آتش در لابلاي دود و بوي آهسته آهسته زبانه ميكشد و امكان آن هر

لحظه موجود است كه زبانه ها بيشتر گردند.حالات انسانها نيز همين گونه است. چيغ ها و فرياد ها به سخن هاي بد. و ركيك و زشت توسعه مي يابد. فتنه انگيزان به عوض فرونشاندن آتش، دامنه نزاع را وسعت مي بخشند.

در حاليكه ما در ميان دود، بوي و جرقه، شعله ميكشيم، اما آنها بر عكس لذت ميبرند.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

14

پكه زدن آتش: -4 «خشم و دشمني هارا دامن زدن»

آتش به وجود آمده دود غليظ آن با بوي بد آزار ميرساند. مواد سوخت ميسوزد و در اين اثنا متوجه ميشويم كه باد مي وزد و آتش را وسعت مي بخشد.

فتنه انگيزان، آتش دروني طرفين منازعه را به اصطلاح پف مي كنند و خشم به وجود مي آورند، تعصب ايجاد ميكنند، بي اعتماد مي سازند و نفرت به وجود مي آورند. اي كاش

آتش را پكه نمي زدند، بلكه به حيث يك ميانجي خير خواه طوري اقدام ميكردند كه آتش خاموش مي شد وآنتشار نمي يافت.

شعله ور ساختن آتش: -5 «نابرابري ها و نيرو بخشي ها»

شعله ها زبانه مي كشند، آتش به قوت خود مواد سوخت را به خاكستر مبدل مي نمايد آتش حريص است. مواد بيشتر طلب ميكند. گويا آتش دهان باز نموده مي خواهد همه هستي را بلع كند. آتش افرزوان بر اين حريق مدهش، كنده هاي جديد چوب انداخته و

تيل پاش مينمايند. خشم ها، كينه ها و نفرت ها به تعصب، زور گوئي و دشمني مبدل گرديده، جاي انسانيت، شفقت، اخوت را كينه ظلم و انتقام و بي رحمي اشغال مي كند. آتش جنگ دل هاي انسان

ها را جايگاه وحشت و بربريت ميسازد. اي كاش ميانجي ها براي خاموش ساختن حريق اقدام عملي كنند و وقت را تلف نكرده از دشمني ها بكاهند و دوستي هاي مملو از صفا و

همكاري هاي شائيه را جاگزين آن نمايند. لمبه هاي آتش: -6

«كارداني و حسن تدبير حل بحران و نجات»براي اينكه آتش سوزي وسعت بيابد مواد خام منجمله كندهء چوبها بهر طرف فراوان اند. به اين گونه آتش مي تواند وسعت يابد. شعله ور شود و بي رحم گردد و همه هستي را در كام حرص خود فرو ببرد و آنچه از خود به ياگار بماند، خاكسترها، مخروبه ها، زخمي ها و معيوب ها و... همانطوريكه آتش همه چيز را نابود ميكند شعله هاي آتش جنگ و منازعه

نيز ويرانگرميباشد.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

15

وقتيكه آتش جنگ شعله ور گرديد تشخيص و دريافت راه هاي حل مشكل از. يك راه حل اين خواهد بود كه از تحمل كار گرفته اجتناب نماييم تا آتش جنگ كمي خاموش

شود بعد از آن به دريافت راه هاي حل آن بپردازيم. راه حل ديگر مرحلهء ميانجي هاي مصلح و ماهر ميباشد تا مانند مسؤلين اطفائيه آتش را خاموش بسازند.

- فرونشيني و خاكستر:7 «نابودي، بربادي، افسوس و پشيماني»

از آتش سوزي، سياهي خاكستر باقي ميماند. اما از منازعات خشونت آميز و جنگ ها تباهي و پشيماني در زير خاكستر قوغ ها مخفي وجود دارد كه هرگاه مواد سوخت برايش

برسد، باز هم حريق ميشود.در منازعات خشونت بار هم عقده ها، روحيهء انتقام گيري توأم با كدورت شديد ايجاد

ميگردد كه زمينهء تشنجات آينده را مساعد ميسازد.پس درين مرحله هم نبايد خاموش بنشينيم بلكه بكوشيم تا قوغ هاي كينه و كدورت را بين طرفين رفع سازيم تا از تلفات بيشتر و روحيهء انتقام گيري جلوگيري صورت گيرد.

حضرت مولانا جلاالدين رومي بلخي ميفرمايد:

هر كه اول بنگرد پايان كار اندر آخر او نگردد شرمسار

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

16

مشابهت منازعه با آتش - مواد سوخت:1

براي آتش براي منازعه چوب انسانها

تيل گاز

- جرقه2 براي آتش براي منازعه

گوگرد مزاح هاي بيجا شارتي برق عملكرد منفي

الماسك دشنام - سوختن و دود كردن:3

براي آتش براي منازعه بوي بد آزردگي دود كدورت

اذيت چشمها احساسات منفي

- پكه زدن4 براي آتش براي منازعه پكه زدن جنگ انداختن

پف كردن سخن چيني شمال تحريك كردن

- شعله افروزي:5 براي آتش براي منازعه

در دادن وخيم شدن وضع سوختاندن زدن منهدم ساختن كندن

- شعله ها:6 براي آتش براي منازعه هيزم افگني وسعت منازع

پطرول پاشي قتل غارت

خسارات - قوغ و خاكستر: دقت7

براي آتش براي منازعه در هر مرحله به فرونشاني آتش و منازعه محو بربادي اقدام صورت گرفته ميتواند.

نابودي تباهي قوغ هاي زير جدائي

خاكستر احتمال يك جنگ احتمال حريق ديگر ديگر

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

17

مشابهت منازعه با آتش

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

18

انواع منازعه منازعات را ميتوان به سه دستهء عمده تقسيم كرد:

منازعه روي منافع -1 منازعه روي موقف ها و روابط -2 منازعه روي ارزشها -3 منازعه بخاطر منافع: -1

زمانيكه منفعت انسان به خطر بيافتد، منازعه آغاز ميگردد. به طور مثال احمد كه در خارج زندگي ميكند و توسط حامد يك پارسل لباس براي دوستش محمود در كابل ارسال

مينمايد. اما پارسل قبل از تسليم دهي به محمود باز ميشود و يكمقدار اجناس آن مفقود ميگردد. زمانيكه احمد توسط تيلفون محمود را از تعداد اجناس پارسل اطلاع ميدهد،

محمد درك ميكند كه كسي آنرا باز كرده است. بناً محمود نزد حامد رفته و بقيهء اجناس را مطالبه مينمايد. در همين جاست كه منازعات آغاز ميگردد.

منازعه بخاطر منافع شديد نميباشد. اما طرفين در رابطه به اينكه چرا منازعه رخ داده توافق ميكنند يعني در نوعيت منازعه توافق دارند. پس ميتوانند راه حل مناسبي را جستجو نمايند. مثلاً حامد ميتواند همان اجناس را دوباره به محمود تسليم نموده، معذرت بخواهد.

منازعه بخاطر موقف ها ( روابط): -2زمانيكه موقف انسان به خطر مواجه شود، منازعه رخ ميدهد. مثلاً در يك خانواده بين دو برادر منازعه طوري ايجاد ميشود كه برادر كلان از موقف كلاني اش سوء استفاده نموده،

برادر كوچك را تحت فشار مي آورد. بدون اجازه لباس هايش را ميگيرد. بايسكلش را سوار ميشود و به نا حق بالايش قهر ميشود. برادر كوچك بالاخره كم حوصله ميشود و منازعه به مرحلهء تشنج ميرسد. اين نوع منازعات نيز تا وقتيكه در روابط تغيير وارد

نشود، به مشكل ميتوان راه حال مناسب را دريافت نمود. مانند روابط اقليت و اكثريت، رابطهء آمر و مادون و كارگر و كارفرما...

حل منازعه بالاي روابط بعضي اوقات مشكل است. اين گونه منازعات را نميتوان خاتمه بخشيد مگر آنكه در روابط تغيير وارد گردد كه اين امر بالاي هر دو جناح تاثير دارد.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

19

منازعه روي ارزشها: -3هرگاه ارزشها انسان به خطر و يا به تحقير مواجه شود و يا هم ناديده گرفته شود منازعه

ايجاد ميگردد ارزشهاي انسان يعني چيزهائيكه نزد انسان اعتبار معنوي دارد. مانند مذهب، زبان، قوم، مليت، آبرو، عزت و غيره. منازعه بخاطر ارزش ها شديد تر ميباشد.

زيرا ممكن است طرفين در مورد نوعيت منازعه موافقت نكنند و در مورد ارزشهاي شان متمايل به سازش نباشند.

دريافت راه حل منازعه بخاطر ارزشها نسبتاً مشكل است، زيرا طرفين فكر ميكنند ارزش هاي شان توهين شده است. براي حل چنين منازعات كوشش شود تا احترام متقابل به

ارزش هاي طرفين ايجاد شود و هر دو طرف به توافق و همزيستي تشويق گردند. اساساً حل منازعات بخاطر ارزش ها مشكل تر است زيرا طرفين شايد در مورد موضوع مورد

نزاع موافقت نكنند بطور مثال، كسانيكه احساس ميكنند هويت گروهي شان مورد تهديد قرار گرفته و آنها اين تهديد را به مثابهء خطر به هويت فردي خويش احساس ميكنند.

منازعه بالاي ارزش ها را ميتوان با توافق به همزيستي و احترام به تفاوت ارزشها، از طريق مفاهمه و مذاكره حل كرد.

مراحل مختلف منازعه ناراحتي .1 حادثه .2 سوء تفاهم .3 تشنج .4 بحران .5

پدر احمد دفعتاً مريض شد و بخاطر فشار بلند به شفاخانه بستر گرديد. احمد بسيار ناراحت شد. او بطرف خانه روان بود. در ملي بس بسيار ازدحام بود. احمد كه قبلاً

ناراحتي داشت. در وقت دادن كرايه سرويس دستش به شدت به چشم يك طفل اصابت كرد.( حادثه) سروصداي طفل بلند شده پدر طفل احمد را ملامت كرد. احمد هم بي

حوصله شد و گفت طفل ملامت است. درين وقت براي پدر طفل سوء تفاهم پيدا شد و فكر كرد كه احمد اين كار را قصداً انجام داده است. مناقشهء آنها شديد تر شده و به تشنج رسيد تا اينكه با يكديگر دست و گريبان شدند. اگر افراد مصلح و خير انديش

ميانجيگري نميكردند. شايد يكي آنها از بين ميرفت.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

20

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

21

چرا منازعه رخ ميدهد؟

انسان جسماً احساس خطر ميكند: -1

عبدالجميل كه جسماً قوي است عبدالمتين را تهديد نموده با مشت به سينه اش ميزند. چون عبدالمتين جسماً احساس خطر نموده مجبور ميشود از خود دفاع كند و يا كدام

دوستش را به كمك بخواهد. - انسان از لحاظ اقتصادي احساس خطر ميكند:2

اسلم و ذاكر هر دو زمين هاي زراعتي دارند. زمين هاي شان از يك جوي آبياري ميشود. اسلم در آبياري بي نوبتي مي نمايد كه در نتيجه حاصلات زمين هاي ذاكر متضرر ميشود.

يعني از نگاه اقتصادي احساس خطر مينمايد و با اسلم درگير منازعه ميشود. - انسان از لحاظ صحي احساس خطر ميكند:3

عبدالكريم كه مريض است ميخواهد به شفاخانه تداوي گردد اما شفاخانه نسبت ازدحام زياد وي را جواب ميدهد. اين عمل بالاي عبدالكريم تاثير منفي نموده و از خود عكس العمل نشان ميدهد و اين معضله باعث بروز منازعه بين عبدالكريم و پرسونل شفاخانه

ميگردد. از نگاه محيطي احساس خطر ميكند و يا حيثيتش به خطر مواجه ميشود: -4

احمد در يك ميدان سپورتي مصروف قدم زدن است و متوجه ميشود كه در يكطرف ميدان بوتل خالي افتاده است. احمد بوتل را گرفته و به نا حق به زمين ميزند، بوتل

شكسته و توته هاي شيشه به هر طرف پراگنده ميشود، حامد در گوشهء ديگر ميدان نشسته صحنه را تماشا ميكند و بسيار ناراحت ميگردد. زيرا در عصر همانروز حامد با

دوستانش برا تمرين به همين ميدان ميايند. در حاليكه محيط ميدان ديگر برايشان مناسب نيست. به اين ترتيب حامد با احمد در مناقشه و گفتگو شده و منازعه بين شان آغاز

ميگردد. مثال ديگر عبارت است از انداختن خاكروبهء يك منزل پيشروي منزل ديگر كه باعث منازعات شديد محيطي ميگردد.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

22

انسان در اجتماع احساس نا امني ميكند: -5در يك منطقه در هر هفته يك منزل سرقت ميشود. مسؤلين پوليس كه از موضوع اطلاع

دارند هيچگونه اقدامي در زمينه نمي نمايند. بالاخره مردم منطقه نسبت به مسؤلين پوليس بي اعتبار گرديده خود را در يك جامعهء نا امني ميابند. به سرو صدا ميپردازند و باعث

ايجاد منازعه ميگردد. مصاحبه مختصر با منازعه

همكار ما صلح مصاحبهء را با منازعه انجام داده اند كه توجه شما خوانندگان گرامي را به آن جلب ميداريم:

صلح: لطفاً خود را معرفي نمائيد.منازعه: اسم من در زبان عربي منازعه، در زبان پشتو لانجه و در زبان دري جنجال و

اختلاف اما در زبان چينايي يكي از معاني من فرصت مناسب جهت انكشاف ميباشد. مرا چنين تعريف مي نمايند:در اصطلاح

منازعه عبارت از اختلاف بين طرفين جهت رسيدن به يك هدف و نتيجهء واحد براي خودش بوده طوريه هر يك از طرفين درگير، پافشاري ميكند تا منازعه به نفعش تمام

گردد. صلح: مقصد شما از فرصت مناسب چه ميباشد؟

پرسش خوبي را مطرح ساختيد، هرگاه انسانها مرا درست بشناسند و اين حقيقت منازعه:را درك نمايند كه من در زندگي آنها وجود دارم و همچنان به اين موضوع ملتفت گردند

كه مرا به جهت مثبت و معقول سوق دهند در آنصورت من از حالت ستيزه جويي مي برآيم و شكل رقابت سالم را خود اختيار ميكنم كه درين حالت فرصت مناسبي هستم

جهت انكشاف و پيشرفت اجتماع.صلح: موضوع نهايت جالب را بيان نموديد، آيا گفته ميتوانيدت كه در كدام حالت

مهلك و زيان آور ميباشيد؟منازعه: به يك شرط به پاسخ تان ميپردازم كه انسانها ازين رمز آگاه نشوند. من زماني خطرناك و تباهكن هستم كه انسانها مرا ناديده بگيرند يعني از من اغماض نمايند و يا

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

23

اينكه مرا در جهت منفي و نا سالم سوق دهند و در مقابل من از خشونت كار گيرند. در چنين حالات خسارات و زيان من نا محدود خواهد بود. زيرا نفاق و كدورت را در بين

انسانها ايجاد مينمايم و اگر جلو من به اسرع وقت گرفته نشود، اجتماع را به چنگ هيولاي جنگ ميسپارم.

صلح: عوامليكه باعث ايجاد شما ميگردد كدام ها اند؟ منازعه: شما ميخواهيد تمام اسرارم را كشف نمائيد اگر انسانها اين موضوعات را بدانند، حيات من به خطر مواجه خواهد شد. بهر صورت تاكيداً از شما خواهش مينمايم تا اين

موضوعات را پوشيده و پنهان نگهداريد. عوامليكه باعث ايجاد من ميگردند بطور عام قرار ذيل اند:

عوامل فزيكي: هرگاه انسان جسماً احساس خطر نمايد يا حياتش به خطر و تهديد -1 مواجه گردد. درگير منازعه ميشود.

عوامل اجتماعي: هرگاه اجتماع دايرهء زندگي را بر انسان محدود و دشوار سازد، -2 منازعه ايجاد ميگردد.

عوامل محيطي: هرگاه محيط زيست باعث ايجاد خطر براي انسان گردد. منازعه بروز -3 خواهد نموده

عوامل صحي: اگر صحت و سلامتي انسان به خطر و تهديد مواجه شود. منازعه به -4 وجود خواهد آمد.

عوامل اقتصادي: اگر فشار اقتصادي بالاي انسان از حد معمول بيشتر گردد. منازعه -5 عرض وجود خواهد كرد.

صلح: صحبت هاي شما فوق العاده دلچسپ است. اگر زحمت نشود لطفاً در مورد نوعيت تان توضيح دهيد.

منازعه: ميخواهي تمام راز دلم را از مكنون سينه ام خارج سازي شما خبر نگاران اين نوع مهارتها را هميشه بكار ميبريد. بهر صورت حال كه تقاضا نمودي نا گزيرم توضيحات

بدهم. بطور عام من به سه نوع ميباشم:

منازعه بخاطر منافع -1 منازعه بخاطر ارزشها -2

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

24

منازعه بخاطر روابط -3 صلح: ممكن است عنوان فوق الذكر را كمي واضحتر تشريح نمائيد؟

منازعه: بزرگان گفته اند:

دل ز پر گفتن بميرد در بدن گرچه گفتارش بود در عدن

من هم زياد صحبت كردم باقي مطالب را ميگذارم براي ديدار آينده.

صلح: كاملاً معقول فرموديد از توضيحات سودمند شما ابراز سپاس مينمايم. منازعه: از شما هم سپاسگذارم.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

25

فصل دوم

خـشونت خشونت چيست؟

اغلب مردم بين منازعه و خشونت فرق نميگذارند، در حالي كه چنين نيست، قسميكه گفته شد منازعه اختلاف نظر يا عدم توافق روي اهداف معين است كه اين يك امر طبيعي و

اجتناب ناپذير ميباشد. اما خشونت فاصله بين احتمال و واقعيت را زياد ميسازد. در نتيجه خشونت انسانها جان، مال و ارزشهاي انساني خود را از دست ميدهند. و يا اينكه در مقابل

انسان از حقوق وي چشم پوشي شده و به زشت گوئي و يا زشت رفتاري مواجه ميگردد. خشونت يك كلمه عربي است كه در لغت خشن شدن ، درشت شدن (ضد نرمي) را

گويند. تعريفات خشونت:

بكاربرد هر نوع روش نا پسند غرض رسانيدن ضرر به ديگران را خشونت گويند. بنابر اين خشونت تنها ابراز خشم و غضب نبوده بلكه ساحهء وسيع را در بر ميگيرد. اساس خشونت را ضرر رسانيدن به ديگران تشكيل ميدهد. خواه ضرر مادي باشد يا معنوي،

جسمي باشد يا رواني و يا به اشكال ديگر صورت گيرد. خشونت عبارت از برخورد زشت و نا سالم با جانب مقابل است كه باعث ايجاد عصه

وقهر ميگردد. خشونت عبارت از آن نوع عمل فردي يا گروهي است كه باعث صدمهء فزيكي يا

رواني گرديده ارزش هاي ديگران را صدمه بزند. .خشونت عبارت از رفتار و بر خورد نا مطلوب فرد يا گروه با فرد يا گروه ديگر است

انواع خشونت: خشونت مستقيم(خشونت فزيكي) -1 خشونت غير مستقيم ( خشونت كلتوري و خشونت ساختاري) -2

خشونت مستقيم خشونتي است كه به صورت آشكار ديده ميشود. خشونت مستقيم:مانند لت و كوب، تهديد، تعذيب، شكنجه، قتل و غيره ولي تطبيق قانون بالاي مجرمين از

اين امر مستثني است.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

26

خشونت غير مستقيم خشونتي است كه به چشم ديده نميشود اما خشونت غير مستقيم:اثرات آن ميتواند احساس گردد. مانند بي تفاوتي و عدم همكاري و تاكيد روي تفاوت ها،

قومي زباني ،مطقوي و غيره. خشونت غير مستقيم به دو نوع است:

(اجتماعي) خشونت كلتوري خشونت ساختاري

خشونت كلتوري:خشونت كلتوري مشتمل است بر رسم و رواج هاي منفي، پايمال ساختن فرهنگ و ارزش

هاي ديگران، پيروي از عنعنات خرافاتي و امثال آن. - خشونت ساختاري يا سازماندهي شده:2

خشونت ساختاري در برگيرندهء نابرابري در توزيع و تقسيم منابع مادي و معنوي بين كتله هاي اجتماعي است مانند: خدمات صحي، تعليم و تربيه و ساير تسهيلات و يا جلوگيري از رشد و انكشاف فرد يا گروه ميباشد. مثلاً در يكي از قريه جات چندين

كلينيك صحي احداث گرديده در حاليكه در قريهء مجاور آن هيچ كلينيكي وجود ندارد كه در حقيقت افراد ساكن اين قريه به طور غير مستقيم مورد خشونت قرار گرفته اند.

خشونت در محيط مكتب:قسميكه كه گفته شد تمام كتله هاي اجتماعي كم يازياد درگير خشونت گرديده اند لذا در

بسيار موارد خشونت راه خود را در محيط مكتب نيز باز ميكند كه درينصورت فضاي آموزش را براي شاگردان و حتي براي معلمان و ساير كاركنان مكتب ناسازگار ميسازد.

اشكال آشكار خشونت را در محيط مكتب ميتواند در پنج مورد ذيل بر شمرد: كه مشتمل است به نامهاي بد و زشت ياد كردن، تهديد يا ترساندن خشونت شفاهي: -1

با كلمات نفرين كردن، چيغ و فرياد زدن و غيره. كه مشتمل است بر: سيلي زدن، با چوب لت كردن، روي يك پا خشونت فزيكي: -2

ايستاده كردن، گوش مالي كردن و غيره. عبارت است از مسخره كردن ملزم كردن، محكوم كردن بهانه خشونت رواني: -3

تراشي، بدنام ساختن و غيره.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

27

اشكال مختلف خشونت جرمي در بين بعضي شاگردان كلان سال خشونت جرمي: -4مكتب رخ ميدهد كه عبارت است از چاقو كشيدن و يا استفاده از ساير وسايل ضرب و جرح به منظور تهديد و آسيب رساندن، خنجر زدن، غارتگري، وحشيگري، دزدي و

غيره كه ميتواند براي ديگران فضاي مكتب را نا امن جلوه دهد. كه شامل جلوگيري از رشد و انكشاف شخصيت افراد، استعداد خشونت ساختاري: -5

ها و امكانات، جلوگيري از دست رسي به تسهيلات، بي عدالتي و غيره ميباشد.بدبختانه اشكال مختلف خشونت لفظي و فزيكي از دير زمان به اين سو در مكاتب كشور

ما دوام دارد. نتايج منفي خشونت را در محيط مكتب ميتوان در موارد ذيل بر شمرد.

خراب شدن روابط شاگردان با معلمان و هم ايجاد فاصله بين خود شاگردان. -1 بيقدر شدن مسلك مقدس معلمي در نظر مردم. -2 ناتوان جلوه كردن اداره مكتب در امر سازماندهي درست عمليهء آموزش. -3 ناتوان جلوه كردن معلم در ايجاد دسپلين مثبت. -4 دلسرد شدن شاگردان از محيط آموزش (مكتب) -5

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

28

نبودن خشونتيا تمام ابعاد

آن صلح كامل را نشان ميدهد.

نبودن خشونت فزيكي صلح

نسبي را نشان ميدهد.

قتل - شكنجه -

لت و - كوب

و... -

خشونت فزيكي

خشونت مستقيم

خشونت هاي غير مستقيم

خشونت كلتوري بعضي مثال ها در مورد خشونت كلتوري:

تاكيد بالاي تفاوتهاي قومي، منطقوي، گروهي و زباني، تبعيض نژادي، افراط گراني در دين يا مذهب، تبعيض در

جنس، لسان ساير ارزش هاي فرهنگي( كلتوري) و انجام دادن اعماليكه منجر به ظلم و فشار ميگردد.. تاكيد روي رسوم و

عنعنات غير شرعي.

خشونت ساختاري بعضي مثالها در مورد خشونت ساختاري:

ايجاد موانع در سر راه انكشاف و پيشرفت فردي و گروهي.

توزيع غير عادلانه منابع مادي و معنوي بين كتله هاي اجتماعي ميباشد مانند

خدمات صحي، تعليمي و اجتماعي ميباشد.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

29

خشونت فزيكي خشونت كلتوري خشونت ساختاريانواع

خشونت سطح

بي تفاوتي -عدم آزادي در بيان -

نظرياتنشناختن حقوق -

ديگرانفقر به سطح -

خانوادگي سوء نغذي -

محروم ساختن دختران از - تحصيل

اجازه ندادن اطفال براي بيان - نظريات شان.

ارزش دادن به عنعنات نا - سالم باستاني

خرافات پرستي -برتري دادن پسران نسبت -

به دختران.

زدن -كار اجباري بالاي -

اطفال تهديد - حبس يا بندي كردن -محروم نمودن از غذا -

(تحريم غذايي)

دهوا

خان

موضوعات درسي با - پيام هاي پر از خشونت

موضوعات مغلق كه -براي شاگردان قابل

فهم نباشد. نصاب تعليمي مختلف -نبودن تسهيلات براي -

تمام شاگردان.

پيام هاي نفرت انگيز - سيستم تدريس يكجانبه -تلقي نمودن شاگردان بحيث -

كاغذ سفيد. تعصب و تبعيض -

زدن - استعمال چوب - گذاشتن نام هاي خراب - شكنجه - جزا دادن - حبس - اذيت جنسي - سوء استفاده از قدرت -

بكات

م

بي تفاوتي در مقابل -

دارائي عامه فقر - بهره برداري - ندادن حقوق -

ازدواج اجباري -مصارف گزاف براي عروسي -

و فاتحه گيرياجازه ندادن زنها و اطفال -

بخاطر تصميم گيري تبعيض قومي -فرق گذاشتن ميان زن و -

مرد.محروم ساختن زنان از حقوق -

ميراث

تهديد - تجاوز جنسي - سوء استفاده از قدرت - قتل - زدن - شكنجه - جدا ساختن - تفرقه -

عهجام

دادن چانس كمتر -بمردم جهت اشتراك در ساحات اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و

سياسي تعليمي و صحي تنبيه نمودن - استثمار -توزيع غير عادلانه -

منابع محروم ساختن مردم از حقوق مدني،

سياسي و اقتصادي فقر -

منع آزادي بيان و وسايل - اطلاعات جمعي

تبعيض در انتخاب كارمندان - دولت

دادن حقوق كمتر براي زنان - در حكومت

فقير، فقير است بخاطر سر - نوشت و تقدير شان

انتخاب شخصي بر خلاف - انتخاب عمومي

قتل - گرفتاري - زدن - شكنجه- قطع اعضاء -تخطي از حقوق بشر -

تجاوزات تخريب مناطق مسكوني -تجاوز جنسي و داد و -

ستد آن قاچاق مواد مخدره -

يمل

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

30

راهاي رفع خشونت

پا بند احكام الهي باشيم و ننگ بي جا نداشته ابشيم. -

نفع و ضرر اجتماع را نفع و ضرر خود بدانيم و در مورد احساس - مسؤليت نمائيم.

متوجه باشيم كه از دست و زبان ما كسي ضرر نبيند. -

در امور زندگي و به مقابل تمام مردم عدالت را در نظر بگيريم. -

حقوق و وجايب خود را بشناسيم. -

توجه به تعليم و تربيه سالم اطفال و نوجوانان خود داشته باشيم. -

ابعاد خشونت را از طرق جرايد انتشار دهيم. -

خشونت و ابعاد آنرا در مكاتب تدريس نماييم. -

كار را به اهل كار بسپاريم. -

از طريق راديو و اطلاعات جمعي موضوع را بگوش مردم برسانيم. -

با اقارب خود موضوع را در ميان گذاريم و به كمك آنها و ملا -امامان مساجد شوراهاي محلي را كه سران اقوام و متنفدين شامل

باشند. تشكيل دهيم تا در رفع خشونت ها و رفع عنعنات نا پسنديده تصميم بگيرند.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

31

فصل سوم

افهام و تفهيمانسان يك موجود اجتماعي است و افهام و تفهيم بخش اهم زندگي اورا تشكيل ميدهد. هركس در زندگي روزانهء خود خواه مخواه روي مسايل مربوطه خود با ديگران افهام و

تفهيم ميكند. انسانها در نتيجهء افهام و تفهيم ميخواهند كه از مقاصد ديگران آگاه شوند و هم مقاصد خود را به ديگران انتقال دهتد.

تفاهم به منظور همفكر شدن، به همديگر نزديك شدن و همنظر شدن صورت ميگيرد.دانشمندان افهام و تفهيم را وسيلهء به توافق رسيدن، روي موضوعات مورد اختلاف

ميدانند. چگونگي افهام و تفهيم روي روابط انسانها تاثير بس عمده دارد زيرا:

امكان دارد كه سبب بر هم خوردن روابط گرديده، اسباب بروز منازعه را فراهم - سازد.

امكان دارد كه در نتيجه تفاهم عوامل نهفتهء منازعه آشكار شود. - امكان دارد سبب تغيير حالت منازعه شود يعني: -

الف: به سوي مصالحه بيش برود. ب : به سمت جنگ و جدل سوق يابد.

اهميت افهام و تفهيم: اهميت افهام و تفهيم در موارد آتي واضح ميگردد:

افهام و تفهيم بخش مهم روابط انساني را تشكيل ميدهد. - افهام و تفهيم وسيلهء اساسي معرفت شخصيت و هويت فردي انسانها ميباشد. - انسانها همديگر را از مقاصد خويش ذريعهء افهام و تفهيم با خبر ميسازند. - انسانها در طي افهام و تفهيم از احوال همديگر با خبر ميشوند. - در طي افهام و تفهيم عوامل منازعات آشكار ميگردد. - راه هاي حل مشكلات از طريق افهام و تفهيم دريافت شده ميتواند. - در نتيجهء افهام و تفهيم روابط انكشاف پيدا ميكند. - در نتيجه افهام و تفهيم علايق انكشاف مي يابد. - افهام و تفهيم درست و معقول سبب حل منازعات ميگردد. -

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

32

اصول افهام و تفهيم:افهام و تفهيم داراي يكعده اصول قبول شده ميباشد كه اگر در نظر گرفته شود از افهام و

تفهيم نتايج مثبت به دست مي آيد، اين اصول قرارذيل است: الف- طرف مقابل را به نظر احترام ديدن:

به طور طبيعي انسان از مورد احترام قرار گرفتن خوش مي شود و از آن لذت ميبرد. هر گاه طرف افهام و تفهيم درك كند كه او به ديده احترام نگريسته ميشود به درستي و

خوبي استدلال خواهد كرد و افهام و تفهيم بشكل خوب آن صورت خواهد گرفت كه طبعاً درينصورت طرفين افهام و تفهيم مقاصد همديگر را بخوبي درك نموده ميتوانند.

ب- حفظ روابط:بايد سعي شود تا در طي افهام و تفهيم روابط آسيب نه بينند ورنه انجام افهام و تفهيم

نتيجهء نيكو نخواهد داشت. ج- درك همديگر:

اگر جوانب افهام و تفهيم همديگر را به درستي درك كرده نتوانند امكان آن موجود است كه مقاصد خود را به يكديگر به درستي انتقال داده نتوانند.

د- استفاده از افهام و تفهيم به منظور تغيير حالت منازعه:مقصد افهام و تفهيم بايد معلوم باشد هرگاه در بارهء مشكلي افهام و تفهيم صورت ميگرد

بايد مشكل به جهت مثبت تغيير يابد.

افهام و تفهيم درست:تجارب نشان داده كه تعداد كمي مردم به افهام و تفهيم دل خوش ميكنند. علت آن

اينست كه اكثر مردم راه درست افهام و تفهيم را نميدانند نفهميدن طرز درست افهام و

اصول افهام و تفهيم

استفاده از افهام و تفهيم به منظور تغيير

حالت

طرف مقابل را حفظ روابط درك همديگربه ديده احترام

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

33

تفهيم نتيجهء افهام و تفهيم را نا خوشايند خواهد داشت. لهذا كسي كه از افهام و تفهيم قبلي خود نتيجهء دلخواه به دست نياورده باشد به افهام و تفهيم بعدي دل خوش نميكند.

اما افهام و تفهيم نكردن روي مشكلات موجب افزايش مشكلات بعدي ميگردد و به منظور حل اين نقيصه و به خاطر رفع ضرورت ها لازم است تا هر كس طرز درست افهام

و تفهيم را بياموزد و بداند كه: چطور؟ چي وقت؟ ودر كجا با طرف مقابل خود افهام و تفهيم كند.؟

براي اين منظور بايد نكات آتي را مدنظر داشت: الف: آمادگي براي روبرو شدن با طرف مقابل:

افهام و تفهيم كننده ها بايد ذهناً آماده باشند، يعني با خود بسنجند كه چگونه با طرف مقابل صحبت كنند؟ چه بگويند و از كجا آغاز كنند. يعني اگر افهام و تفهيم به شكل

مكالمه صورت ميگيرد بايد متكلم يكديگر از لحاظ احساسات و هم از نظر منطق براي افهام و تفهيم آماده گي داشته باشد.

ب - موقع براي روبر شدن:موقع مناسب در افهام و تفهيم اهميت به خصوص دارد. لهذا در رابطه به هر موضوع

مشخصات و وقت روبرو شدن با هم را بايد در نظر گرفت. ج- محل مناسب براي روبرو شدن:

غرض بدست آوردن نتايج دلخواه از افهام و تفهيم شرط مهم ديگرمحل افهام و تفهيم است. هرگاه محل افهام و تفهيم مناسب باشد نتجيهء آن هم بهتر خواهد بود. و بر خلاف

اگر محل افهام و تفهيم نا مناسب باشد چنانكه در محضر يك گروه يا شعبه و دفتر رسمي، افهام وتفهيم صورت گيرد.نتيجهء مطلوب به دست نخواهدآمد.

محل مناسب براي افهام و تفهيم جايست كه فضاي آن آرام و غير رسمي باشد، تا افهام و تفهيم بدون تشويش و اضطراب و وسواس صورت گيرد.

د- اجازه خواستن:در جوامع شرقي و به خصوص در جامعهء ما صحبت بدون مقدمه خوشايند نميباشد. بلكه بعضاً بي ادبي تلقي ميشود. هرگاه از طرف مقابل اجازه خواسته شود كه داخل موضوع شود او خوشحال خواهد شد. پس بهتر است قبل از آغاز صحبت بالاي موضوع، از طرف مقابل

اجازه خواسته شود و نظر او مطالبه شود كه چه وقت و چه محل را براي افهام و تفهيم مناسب ميداند.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

34

هـ - اظهار احساسات و عقايد خود:در افهام و تفهيم بايد هر يك از طرفين مستقيماً احساسات خواسته ها و علايق خودرا

آشكار سازند، نه اينكه احساسات شخص يا اشخاص ديگر دخيل ساخته شود. مثلاً بايد گفته شود كه من از سخنان ديروز شما آزرده شدم نه اينكه گفته شود كه همه بالاي

صحبت ديروز شما خنديدند. و- قاطعيت روي موضوع و نرمش با طرف مقابل:

در افهام تفهيم بايد كوشش شود تا به صراحت روي موضوع تماس گرفته شود. صراحت به هيچ وجه مفهوم زشتي را ندارد، مشروط برينكه احترام شخصيت و موقف طرف مقابل

مد نظر گرفته شود و يا ادب و احترام صميمانه افهام و تفهيم صورت گيرد. ز- آماده گي براي شنيدن:

آن چناني كه ما ميخواهيم، طرف مقابل به خواسته هاي ما توجه ميكند آنها هم توقع دارند تا به صحبت آنها به دقت تمام گوش دهيم. هر گاه به صحبت طرف مقابل به خوبي

گوش داده شود او در اثر گوش دادن شما احساس خوشي خواهد كرد و هم عقده هاي او كاهش خواهد يافت و حالت هيجاني اش به حالت عادي تبديل خواهد شد.

شنـيدن

عمل شنيدن ادب است يك نوع مهارت و يك هنر است، منحيث ادب لازم است تا براي شنيدن حرفها جانب مقابل آداب درست شنيدن خود را تقويت نمائيم. توجه احترامانه و

علاقه به درك شخص مقابل لازمي است. اما منحيث يك مهارت عمل شنيدن مراحلي را در بر ميگيرد كه ميتوان از اثر آموزش و تمرين اصلاح و ارتقأ يابد. اين عمليه شامل

شنيدن، فهميدن و جواب دادن در مقابل گفته هاي جانب مقابل است. در حاليكه منحيث هنر، ابتكار فردي را در چگونگي عمل گوش دادن و ارائه جوابهاي به شخص مقابل در بر

ميگيرد.شنيدن خوب باعث عكس العمل خوب ميشود. عكس العمل شنونده واضح ميسازد كه

شنونده واقعاً الفاظ گوينده را شنيده و فهميده است. بعضي از عكس العمل ها، گوينده را وادار به ارائه و توضيح بيشتر موضوع مي سازد.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

35

شنونده گوينده

شنونده گوينده

شنيدن با دماغدرين حالت شنونده حرفهاي

گوينده(الفاظ و لغات) را شنيده ولي احساس وي را درك نميكند.

(در نظر بايد داشت كه بصورت عموم همچو روشها در مكالمات روزمره

موجود ميباشد، بهتر است كوشش شود تا احساس گوينده نيز درك گردد.

شنيدن با گوشدرين حالت شنونده صرف صداي گوينده را

شنيده، ولي حرفهاي اورا درك نمي كند.درين حالت گوينده اصلاً راضي نبوده و

احساس حقارت و اهانت مينمايد. امكانات سوء تفاهم و ايجاد ناراحتي و يا حتي بروز

عكس العمل هاي شديد بسيار زياد ميباشد.

شنيدن با دماغ و قلبدرين حالت شنونده نه تنها حرفهاي گوينده

(الفاظ و لغات) را كاملاً مي شنود بلكه احساس وي را نيز درك ميكند. درين حالت هر دو

طرف از همديگر نهايت راضي ميباشند. امكانات سوء تفاهم و ايجاد ناراحتي درين حالت دور از

تصور ميباشد.(در نظر بايد داشت كه ما نميتوانيم هميشه در چنين يك حالت قرار داشته باشيم). اما كوشش گردد تا تمرين نماييم كه در اين سطح شنيدن

زيادتر قرار بگيريم.

سطوح شنيدن

شنونده گوينده

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

36

صفات يك گويندهء خوب: با نرمي و مهرباني سخن ميگويد. - اول مي سنجد باز سخن ميگويد. - زياد سخن نمي گويد. - علم و دانش خود را به رخ جانب مقابل نمي كشد. - به شنونده توجه ميكند تا از گفته هايش خسته نشده باشد. - مقصد خود را بطور واضح و مودبانه بيان ميكند. - با گفتن كلمه شما به جانب مقابل احترام ميگذارد. - به حالت رواني و احساسات طرف مقابل توجه ميكند. - سن و سال و موقف اجتماعي طرف مقابل را در نظر ميگيرد. - حاشيه روي نميكند. - به فشار صداي خود توجه ميكند. - علاقه مندي طرف مقابل را جلب ميكند. - نظريات خود را به طرف مقابل تحميل نميكند. -

صفات يك شنونده ء خوب:

دقيقاً به گوينده توجه ميداشته باشد. - قبل از ختم يك موضوع، موضوع ديگر را مطرح نميسازد. - سخنان گوينده را قطع نميكند. - دفعتاً و بدون اجازه محل را ترك نميكند. - در صورت ضرورت از گوينده وضاحت ميخواهد. - در وقت شنيدن خود را به چيزي ديگر مصروف نميسازد. - در وقت شنيدن به طرف گوينده بطور مؤدبانه نگاه ميكند. - سخنان گوينده رابا علاقه مندي ميشنود. - در جريان صحبت گوينده كلمات و يا حركات تائيدي را اظهار ميكند. -

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

37

موانع افهام و تفهيم

عكس العمل نادرست

گوش ندادن به سخنان جانب مقابل

تمسخر نمودن

بي اعتنا بودن در برابر جانب مقابل

از خشونت كار گرفتن

شخصيت خود را در برابر جانب مقابل تبازر دادن

به وضاحت صحبت نكردن

قبل از ختم موضوع ، موضوع ديگر را در ميان گذاشتن

موقف اجتماعي جانب مقابل را ناديده گرفتن

بي احترامي در برابر جانب مقابل

انتقاد تند و مستقيم

تحميل نمودن نظريات

...فاصلهء زياد و

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

38

چرا مطلب خود را فهمانده نتوانسته و يا مطلب جانب مقابل را نمي فهميم؟؟؟)موانع افهام و تفهيم بصورت متداوم در مكالمات روزمره مورد استفاده قرار ميگيرد كه توسط ما آگاهانه و يا ناآگاهانه به جانب مقابل تحميل ميشود. لطفاً به شيوه هاي ذيل

توجه نمائيد كه شما به كداميك از روشها قسماً بر خورده ايد و يا كدام يك از اقارتب، دوستان و يا آشنايان شما آنها را بكار ميبرند.

تهديد: «.. اگر تو اينكار را نكردي، باز نتايج اش را بزودي ميبيني...» !!!

انتقاد: « ... از تو هميشه همي كار است... تو هميشه فقط شكايت ميكني و بس... !!! دشنام: «... تو احمق هيچ گپ را نميفهمي... اينرا فقط كدام آدم جاهل ميگويد...»!!!

حتماً و بايد: «... تو بايد اينرا قبول كني كه ... حتماً اينكار را خلاص ميكني...» !!! تحقيق: «... اين چقدر وقت ترا گرفت... فكر نميكني كه زياد است...» !!!

توصيف بخاطر فريب دادن: «... تو بسيار در گزارش نوشتن لايق هستي، چه ميشود كه همي گزارش مراهم نوشته كني ...» ؟

تاكيد روي حرف خود: «... اي گپها ره بگذار، گوش كن كه مه چي ميگم ...»!!! تغيير موضوع: «... جالب است، راستي ديشب راديو كابل گفت كه ...» !!!

تحقير: «... تو راستي درين كار ها ضعيف هستي، بايد با من مشوره ميكردي...»

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

39

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

40

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

41

فصل چهارم

راه هاي حل منازعات وسايل تحليل منازعه

تحليل و تجزيه قدم اساسي به خاطر ريشه يابي عوامل اصلي منازعات مي باشند. چون وقتي درگير منازعه باشيم، هيچگاه در مورد برطرفي علت اصلي آن نمي انديشيم و

كوشش مي نماييم كه مشكل را در وجود جانب مقابل ببينيم. روي همين ملحوظ حالت منازعه به سرعت بحراني گرديده و كار از كار ميگذرد. در چنين يك حالتي از روي ناچاري به هر سو دست و پا مياندازيم. مانند شخصي كه در حال غرق شدن باشد و

بخاطر نجات خودبه خس و خاشاك دست مي اندازد.هرگاه قابليت تحليل و تجزيهء منازعه را داشته باشيم، ميتوانيم در ابتداء راه حل مناسب

را جستجو نماييم و جهت رفع عامل اصلي آن اقدام نمائيم.

تحليل منازعه توسط مربع: در اين تحليل منازعه را چنين تعريف مينماييم:

منازعه رابطه ايست بين اهداف و عملكرد هاييكه دو طرف با هم دارند. اگر اهداف و عملكرد ها موافق باشند بين طرفين مصالحه بر قرار است. -اگر اهداف متضاد و عملكرد ها موافق باشند بين طرفين منازعه پنهاني وجود -

دارد.هرگاه اهداف موافق و عملكرد ها متضاد باشند بين طرفين منازعه سطحي يا لفظي -

وجود دارد. هرگاه اهداف و عملكرد ها متضاد باشند بين طرفين منازعه آشكار وجود دارد. -

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

42

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

43

تحليل منازعه توسط مثلث

براي اينكه ريشهء يك منازعه را در ياببيم، ميتوانيم از مثلث تحليل منازعه استفاده نماييم. هر رأس اين مثلث مفاهيم جداگانه را احتواء مينمايد.

قسميكه در فوق ديده ميشود رأس هاي مثلث توسط تير ها با يكديگر ارتباط ميگيرد. اين تيرها بيانگر آنست كه هر رأس آن بالاي رأس ديگر تأثير مي گذارد، هر گاه يك رأس مثلث به جهت مثبت تغيير نمايد رأس هاي ديگر را نيز به جهت مثبت تغيير ميدهد و

اگر يك رأس آن تغيير منفي نمايد رأس هاي ديگر نيز به جهت منفي تغيير مي يابد.

حالت يا قرينه:وضعيت قبل از منازعه را نشان ميدهد. مثلاً: فقر، بيعدالتي، تبعيض حقوقي و اقتصادي،

حالات رواني و غيره.در صورتيكه يك انسان در حالت نامساعد قرار داشته باشد. اين حالات باعث ميگردد كه

انسان براي بيرون رفت از آن فكر نمايد، يعني اگر حالت تغيير كند، طرز فكر هم تغيير

عملكرد

حالت

طرز تفكر

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

44

مينمايد و بعداً انسان تصميم ميگيرد كه چه عمل را انجام دهد، يعني باعث تغيير عملكرد ميگردد.

طرز تفكر:طرز فكر ناشي از اهداف و عملكرد طرفين ميباشد و شيوهء تفكر جانبين را در مورد همديگر ارائه مينمايد، مانند كينه، نفرت بغض، حسادت دشمني انتقام جويي وغيره.مثال: احمد و شكيب با هم يكجا كار ميكنند شكيب بسيار مستعد است. احمد كه با

شكيب حسادت دارد با خود فكر ميكند كه شكيب جاي وي را خواهد گرفت، روي اين ملحوظ حالت احمد به جهت منفي تغيير مينمايد كه در نتيجه باعث عملكرد منفي

ميگردد. عملكرد:

عبارت از عمل و يا عكس العمل طرفين است كه در مقابل همديگر نشان ميدهند. مثلاً: دست گربيان شدن، زد و خورد تعذيب، و غيره.

دست عبدالكريم سهواً به روي نجيب ميخورد، حالت نجيب فوراً تغيير ميكند و مثال:خود را متضرر ميداند و فكر ميكند كه قصداً وي راسيلي زده است. روي اين محلوظ

عملكرد منفي را انجام ميدهد كه بدين ترتيب منازعه دوران مينمايد.وقتي يك شخص عملكرد منفي را انجام ميدهد. بايد تحليل گردد كه قبلاً چه حالت داشته است. شايد حالت قبلي، باعث منازعه فعلي شده باشد. هر گاه يك منازعه را توسط مثلث تحليل نماييم، مي فهميم كه منازعه از كجا شروع شده و به كجا رسيده است تا مطابق به

آن راه حل بهتر و مناسب برايش پيدا نماييم.

تحليل منازعه توسط نقشه كشيترسيم) با تثبيت كردن، يكي از روشهاي تحليل يك حالت برخورد و منازعه است. اين كار ما را قادر ميسازد تا برخورد و جنگ را به شكل مجسم، تثبيت كنيم و طرفين را از مشكل

جدا بسازيم و روابط بين آنها را به شكل واضح ترسيم كنيم.ما از نقشه كشي براي مقاصد متعدد استفاده ميكنيم، مثلاً براي فهميدن بهتر وضع، براي

ديد روشنتر از حالت براي واضح شدن موقعيت نيروها، براي يافتن راه هاي حل يا ستراتيژيهاي جديد، براي فهميدن موقعيت طرفين درگير يا طرفداران احتمالي ( كيها

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

45

شامل منازعه اند). براي يافتن موقف خود ما و يا براي ارزيابي آنچه انجام يافته. هرگاه طرفين با وجود داشتن نظريات مختلف، حالت منازعه شان را با هم ترسيم كنند، شايد در

مورد تجارب و تصور همديگر چيزهاي بيآموزند. به خاطر ترسيم وضعيت يك منازعه نكات ذيل را بايد به خاطر داشت:

تصميم بگيريد كه چي ميخواهيد، و يا كدام طرز ديد را ميخواهيد ترسيم كنيد. بهتر .1است تا همان وضع را از چند نگاه، همانطوري كه طرفين واقعاً تجربه كرده اند، نقشه

كشي كنيم.علاوه بر تشخيص جوانب درگير منازعه، بهتر است تا تصورات، نيازمنديها، يا هراس .2

هاي طرفين رانيز ترسيم كنيم. اينكار براي ما از آنچه كه طرفهاي مختلف را مي انگيزد، ديد وسيعتر ميبخشد. و شايد در توضيح بعضي از سوء تفاهمات و تصورات

نادرست بين طرفين كمك نمايد. و ما را در شناخت اعمال طرفهاي كه در برابر شان كمتر احساس همدردي داريم ياري رسانده و مفيد باشد. باز هم مهم است كه از

طرفين پرسيده شود كه آيا آنها با نيازمنديها، تصورات يا هراسها كه شما براي شان توضيح نموده ايد موافق هستند يا خير؟

فراموش نكنيد كه موقعيت خود را نيز در نقشه ترسيم نموده جابجا سازيد. قرار دادن .3خود تان در نقشه ياد آوري خوبيست كه ما بخشي از وضعيت هستيم نه در بالاي آن حتي هنگامي كه ما وضع را تحليل مي كنيم. هر يك از ما با گذشتهء خاصي از جايي آمده ايم به گروههاي مشخصي متعلق هستيم، نيازها و هراسهاي مختص داريم و به

نحوي از انحاء توسط ديگران درك شده ايم.ترسيم يا نقشه كشي با گذشت زمان تغيير پذير است. نقشه كشي بيانگر يك وضع .4

قابل تغيير بوده و عملكرد طرفين را نشان ميدهد. اين نوع تحليل بايد امكانات جديد را در اختيار قرار دهد. بطور مثال چي بايد كرد؟ چي كسي ميتواند آنرا به درستي

انجام دهد؟ بهترين فرصت براي انجام آن چي وقت است؟ چي نوع كارهاي مقدماتي از قبل بايد انجام داده شود؟ و چه نوع ارتباطات بعدي برقرار گردد؟

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

46

استفاده از اشكال در ترسيم

مثالها و اجزاءدر ترسيم كردن يك حالت منازعه از روش و مفاهيم خاصي استفاده ميكنيم. شما شايد بخواهيد روش خود را ايجاد كنيد.

اما براي آساني كار اشكال و اشارات ذيل معمولاً مورد استفاده قرار ميگيرد.

كليد:

دايره ها طرفين شامل را نشان ميدهد كه در منازعه ارتباط دارد اندازه هاي مختلف دايره ها بيانگر قدرت طرفين است.

خط مستقيم معرف يك پيوند است و رابطهء نسبتاً نزديك

بين طرفين را نشان ميدهد.

دو خط موازي ارتباطي نمايانگر ائتلاف بين طرفين است.

خط نقطه يي بيانگر پيوند غير رسمي يا تماس است.

تير نمايانگر ارتباط يك جانبه است كه تسلط يك طرف را نشان ميدهد

خطوط منكسر از ناسازگاري و برخورد حكايت ميكنند.

دو خط موازي كه خط ارتباط دو طرف را قطع نموده باشد،

نمايانگر قطع روابط است.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

47

يك مربع يا مستطيل موضوع منازعه را نشان ميدهد.

نيم دايرهء نقطه يي جناحهاي خارجي را نشان ميدهد كه اثر دارند ولي مستقيماً درگير نيستند.

براي اينكه تحليل منازعه توسط علامات واضح گردد، يك مثال را در عمل تطبيق مينمائيم.

موضوع:

گل محمد و فهيم پسران كاكا هستند. آنها به خاطر تقسيم زمين هاي ميراثي منازعه كرده اند. هر يك ميخواهند زمين هاي را كه آب بيشتر دارد تصاحب نمايند. در نتيجه ، اين منازعه طرفين خسارات زيادي را متقبل شده اند. فعلاً هر دو جناح نميگذارند كه بالاي

زمين كشت صورت گيرد و روابط خصمانه بين شان وجود دارد.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

48

شكل فوق روابط را طور ذيل نشان ميدهد. گل محمد با فهيم به خاطر تقسيم زمين هاي ميراثي روابط خراب دارند. - فهيم توسط خسر خيل اش و گل محمد توسط پسران مامايش حمايت ميشود. - گل محمد با سلطان محمد رابطهء يكطرفه دارد و يا حامد خان همدست است. - بين سلطان محمد و حامد خان نيز رابطهء ضعيف وجود دارد. - رابطهء حامد و فهيم قطع گرديده است. - رابطه سلطان محمد و فهيم خوب و دو طرفه است. -با در نظر داشت روابط فوق ميتوانيم براي حل منازعه راه هاي حل مناسب جستجو -

نمايي.

خسر خيل فهيم

فهيم

حامد خان

(خانه قريه) سلطان محمد

(ملك قريه)

گل محمد

پسر ماماي

گل محمد

تقسيم زمين هاي

ميراثي

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

49

روشهاي طرفين منازعه در زندگي روزمره

مردم طوريكه غرض پيشبرد امور روزمره خود پلان ساخته و تدبير مي سنجند. ولي در حالت منازعه براي خود پلان دقيق نميسازند. با آن هم عمل و عكس العمل هاي طرفين

منازعه نمايانگر روش آنها در منازعه است. روش هر كس بيانگر توقعات او ميباشد.در نتيجهء تحقيقاتي كه به عمل آمده پنج روش برخورد با منازعه ميان طرفين منازعه

شناخته شده است كه قرار ذيل اند. روش كنترول .1 روش پذيرش .2 روش سازش .3 روش اجتناب .4 حل مشكل .5

ياداشت:همراه با توضيح مختصردر مورد هر يك از روشهاي ياد شده جدول مقايسوي جنبه هاي

مثبت و منفي آنها نيز ضميمه ميگردد. - روش كنترول:1

اين روش در جهت مخالف روش پذيرش قرار داشته و خصلت زور گويي در ان ديده ميشود.

هر طرف منازعه ميخواهد كه مقصد خود را بدون موافقهء طرف مقابل به دست آورد. درين روش هدف اطراف درگير در منازعه صرف بردن منازعه بوده به خواسته هاي

روشهاي طرفين منازعه

كنترول حل مشكل پذيرش سازش اجتناب

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

50

طرف مقابل اهميت داده نميشود. هرگاه خطر فوري متوجه باشد استفاده از اين روش مؤثر واقع شده اما در بعضي موارد اين روش اختلافات را شدت مي بخشد.

جنبه هاي منفي جنبه هاي مثبت

اين روش زماني مفيد است كه طرفين به .1آن توافق نموده باشند و رقابت علامه

قوت پذيرفته شود. مثل مسابقات ورزشي.

هرگاه هدف نظر به روابط ذات البيني .2مهم باشد و در آن صورت اين روش

مفيد است. زماني كه خطر بسيار جدي باشد.

درين روش روابط با همي آسيب مي .1 بيند.

زماني مضر است كه طرف مقابل به آن .2 راضي نباشد.

اين روش بر دو باخت داشته چاره ديگر .3 ندارد.

اختلافات را شدت مي بخشد. .4

- در صورتيكه يكطرف از روش كنترول كار بگيرد براي جانب ديگر استفاده از روشهاي پذيرش و يا اجتناب بهتر است.

- روش پذيرش:2درين روش طرفين منازعه به روابط خويش نظريه خواسته هاي شان بيشتر اهميت

ميدهند. جنبه هاي منفي جنبه هاي مثبت

. هرگاه روابط نظر به خواسته ها بيشتر 1اهميت داشته باشد، درين روش روابط

بخوبي حفظ ميشود.. هرگاه كدام طرف خساره ميبيند، در 2

اينصورت تاوان او در حد اقل قرار خواهد داشت.

. هرگاه موضوع براي يك طرف بسيار 3مهم باشد و از مقصد خود هرگز دست

بردار نمي شود اندك گذشت مفيد تمام خواهد شد.

. در امر حل منازعه ابتكاري صورت 1نگرفته، استعداد هاي ذهني عاطل و بيكاره

باقي ميماند.. روابط آزموده نميشود، لذا به آن طريقه 2

حل كاذب گفته ميشود.. جلو رقابت هاي گرفته ميشود كه 3

موجبات پيشرفت را مساعد مي سازد. . به عداوت ها تداوم مي بخشد.4 .باعث تأثر و عدم احترام بخود ميگردد.5

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

51

- روش سازش:3درين روش طرفين منازعه مي خواهند كه چيزي به دست آورده و چيزي را از دست

بدهند. جنبه هاي منفي جنبه هاي مثبت

. در مدت كوتاه اهداف بسيار مهم به 1 دست آمده ميتنواند.

. تساوي قوأ را تقويه ميكند.2. اگر ساير روشها بي نتيجه بماند اين يگانه 3

راه حل خوانده ميشود.

. حل منازعه به طور اصولي و قابل قبول 1 صورت نمي گيرد.

. شرايط تبارز نظريات جديد ميسر 2 نميشود.

. زمينه ابتكار عمل در ان وجود ندارد.3 . مانع دريافت راه هاي حل ديگر ميگردد.4

- روش اجتناب:4درين روش يكي از هر دو طرف منازعه سعي ميكنند تا نسبت به منازعه بي تفاوتي نشان

بدهند و ميخواهند خود را بي خبر و يا بي پروا جلوه دهند و نميخواهند تا موضوع مورد منازعه مطرح شود.

نمونهء چنين روشها در خانواده ها بين زن و شوهر زياد ديده ميشود چنانكه يكي به قهر شود طرف ديگر موضوع را به مزاح تير ميكند و يا اصلاً آن را جدي نميگيرد و خود را

نسبت به آن بي تفاوت نشان ميدهد. جنبه هاي منفي جنبه هاي مثبت

. وقت انسان به خاطر منازعه ضايع نميشود، بلكه 1فكر خود را در مورد ساير جنبه هاي به ميان آمده

منازعه و عوامل به وجود آورندهء آن به كار ميبرد.

. راه موثر به خاطر جلو گيري از مداخله ديگران 2 در زندگي شخصي ميباشد.

. راه خوب پيشگيري از زيانهاي واردهء ناشي از 3 منازعه ميباشد.

. اگر فكر ميشود كه از منازعه موجود نفعي 4 متصور نيست. اين روش مفيد تمام ميشود.

. سبب تغيير مفكوره جانب مقابل ميگردد.5 . در صورتيكه موضوع منازعه جزئي باشد.6

. گاه گاهي بي اعتنايي يك طرف به موضوع مورد 1 منازعه سبب احساساتي شدن طرف مقابل ميگردد.

. معمولاً درين حالت ريشه هاي منازعه عميق تر 2 شده به سرحد خطر ناك ميرسد.

. ديگران از تدوام منازعه نفع خواهند بود.3 . احساس منفي بين طرفين وجود خواهد داشت.4 . ميتواند مشكل را بزرگتر سازد.5

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

52

- روش حل مشكل ( برد برد)5اين روش نظر به ساير روشها در حل منازعه و ايجاد روابط بهتر بين طرفين بسيار مفيد

ميباشد. درين روش سعي ميشود تا طرفين منازعه به يك راه حل قابل قبول برسند براي اين منظور هر دو طرف منازعه با رعايت اخلاق، ابتكارات خود را جهت حل منازعه به كار

ميبندند تا به اهداف خود نايل آيند.

جنبه هاي منفي جنبه هاي مثبت . درين روش تشدد به وجود نمي آيد.1. راه حل مشكلات به اساس ابتكارات 2

طرفين منازعه روشن ميشود.. هر دوطرف احساس ميكنند كه حل 3

مسئله روي واقعيتها استوار است.. درين روش هر دوطرف به خاطر رسيدن 4

به توافق به تلاش خود ادامه ميدهند. . مسايل و روابط در خور اهميت ميباشد.5 . ريشه هاي منازعه از بين برده ميشود.6

. اين روش وقت و دقت كافي ميخواهند. 1هرگاه يكي از آن كم شود هر دو طرف با

مشكلات مواجه خواهند شد.. براي افراد چالاك شرايط استفاده جويي 2

ميسر ميشود.. هرگاه طرفهاي منازعه بيشتر از دو باشند 3

به همان اندازه به دقت بيشتر ضرورت است زيرا هر فرد ميتواند، خواسته هاي

ديگران را با موانع مواجه سازد. . وقت زياد كار دارد.4

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

53

روش هاي طرفين منازعه در زندگي روز مره

حل مشكل ( روش برد برد)

توجه بيشتر به اهداف

كنترول

توجه بيشتر به روابط

سازش

توجه كمتر به روابط

پذيرش

توجه كمتر به اهداف

اجتناب

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

54

شيوه هاي مختلف حل منازعاتمنازعه جزء زندگي است و ما نميتوانيم منازعات را از بين ببريم ولي ميتوانيم براي حل

منازعات و تغيير منازعات به جهت مثبت از شيوه هاي مختلف كار بگيريم براي حل منازعات كدام فورمول واحدي وجود ندارد. منازعات مختلف راه هاي حل مختلف را ايجاد ميكند. درين مبحث شيوه هاي مختلف حل منازعات تشريح گرديده است تا راه هاي حل مناسبي انتخاب گردد كه عاري از خشونت باشد. و نيازمندي طرفين منازعه را بر آورده

ساخته، روابط و مناسبات را تقويت نمايد. شيوه هاي كه براي حل منازعات استفاده ميشود قرار ذيل است:

- زور:1زور معمولاً خشونت ميباشد طوريكه يك شخص يا يك گروه نظريات خود را بالاي

شخص ديگر و يا گروپ ديگر به زور ميقبولاند و جانب مقابل چون ضعيف است قبول ميكند. ظاهراً منازعه حل ميگردد، ولي در فكر شخص ضعيف نفرت عميق پيدا ميشود و

هر وقتيكه دستش برسد و قدرت پيدا كند، دو باره داخل منازعه خواهد شد و در غير آن براي هميشه ازاو نفرت ميداشته باشد. از اينرو شيوه زور را سر كوب منازعه ميگويند.

- قضاوت:2قضاوت زماني مطرح ميگردد كه دو گروپ درگير منازعه به مرجع سومي يعني قضأ

مراجعه نمايند. قاضي داراي پشتوانه قضائي و قانوني بوده بعد از استماع دعواي طرفين به اساس شواهد، تحقيق حارنوالان و پروسهء قضائي مطابق حكم قانون فيصله مينمايد. ممكن

از اين فيصله يكطرف راضي نباشد و خود را حق به جانب بداند كه در نتيجه منتظر فرصت براي گرفتن انتقام ميباشد و بعضي اوقات اگر درست قضاوت گردد سبب حل

منازعه ميگردد. حكميت: -4حكميت شيوهء ديگري است كه به وسيلهء حكم ( شخص متنفذ) عملي ميگردد. -5

طوريكه طرفين منازعه به مرجع سومي يعني حكم مراجعه مي كنند. حكم داراي پشتوانهء مسلكي و مردمي بوده، دعواي طرفين را شنيده بعد از آن فيصله ميكند. به اساس حكميت بعضاً منازعه ظاهراً خاموش ساخته ميشود اما ريشه هاي آن پا برجا بوده عقده ها به حال

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

55

خود باقي ميماند اگر مشكل طرفين بصورت درست و عادلانه از طرف حكم حل گردد منازعه دعوا ايشان نيز حل ميگردد.

مذاكره:مذاكره بدون موجوديت گروپ سوم صورت مي گيرد. هر دو طرف ميكوشند تا خود شان مشكلات شان را حل نمايند. اما معمولاً طرف قوي ميكوشد تا طرف ضعيف را تحت تاثير

خود بياورد و راه حل را بروي بقبولاند. ميانجگري:

ميانجيگري زماني مطرح مي شود كه طرفين از شخص سوم كمك بخواهند تا آنها را به مذاكره بكشاند. البته در ميانجيگري قضاوت و يا داوري صورت نگرفته، بلكه طرفين

منازعه تشويق ميگردند. تا مشكل خود را خود شان حل نمايند و ميانجي صرف زمينه مفاهمه و مذاكره را بين طرفين مساعد ميسازد.

مصالحه:درين حالت كوشش مي شود تا مشكل طوري حل گردد كه روابط طرفين از طريق

دريافت حل مشكل به طور سودمند تغيير كند و روابط شان بهتر از گذشته تحكيم يابد.درين روش طرفين هر كدام تلاش ميورزند تا براي منازعه شان راه هاي حل متعدد را

دريافت نمايند و برضايت همديگر راه حل دايمي را انتخاب و تطبيق نمايند.آشتي: زماني مطرح ميگردد كه طرفيل تصميم آگاهانه اتخاذ ميكنند تا روابط جديد و خوبتر بنا نمايند. قابل ياد آوريست كه راه هاي حل منازعه بايد هميشه شكل سازنده

داشته و همچنان در هنگام حل منازعات بايد متوجه بود تا منازعات را به صورت ريشه و بررسي نماييم.يل اي تحل

زور قضاوت حكميت مذاكره ميانجيگري مصالحه

سركوب منازعه تاخير منازعه حل منازعه

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

56

مذاكره

مذاكره بخش مهم زندگي روزمره ما را تشكيل ميدهد، به گونه مثال اگر ميخواهيم خانهء را به كرايه بگيرم، مجبور هستيم تا با مالك خانه در مورد كرايه و سائر شرايط آن مذاكره

كنيم و يا در مورد تهيهء سوداي عيد با فاميل مذاكره ميكنيم و يا اگر تجارت ميكنيم، امكان دارد كه در مورد ارسال اموال تجارتي به خارج، مذاكره نمائيم.

بالاخره هر كس ميخواهد در تصاميمي سهم داشته باشد كه در زندگي بالايش تاثير دارد. مردم معمولاً تصاميمي را كه از طرف ديگران بالاي شان تطبيق ميگردد، نمي پذيرند.

مذاكر در مورد آنچه از ديگران توقع داريد يك وسيلهء عمده و اساسي است. - در قرآن عظيم الشأن به مسلمانان چنين خطاب گرديده است.

ترجمه: از االله «ج» بترسيد و به اصلاح آوريد آنچه ميان شما ست. ( به دليل و برهان ) (الانفال)

- دليل و برهان بطور صريح مفهوم مفاهمه و مذاكره را بيان ميكند.براي رفع مشكل و يا منازعه جانب مقابل بايد راه تفاهم مثبت را اختيار نمود و بدون

ضياع وقت با او داخل مذاكره گرديم. و كوشش نمايم تا نتيجهء مذاكره عادلانه، منطقي دايمي و قابل قبول براي ما و جانب مقابل باشد.

تعريف مذاكره:

- تعريف لفظي مذاكره: با كسي دريك امري گفت و شنود كردن را مذاكره گويند.

- تعريف اصطلاحي مذاكره:مذاكره عبارت از گفت و شنودي است بين طرفين منازعه( بدون مداخلهء شخص يا

اشخاص ثالث) بخاطر ايجاد تفاهم و رسيدن يك هدف مشترك. رهنمود هاي مذاكره:

براي اينكه مذاكره نتيجه مؤفقانه را در قبال داشته باشد، لازم است رهنمود هاي ذيل را در نظر بگيريم:

جهت دريافت راه حل براي مشكل موجود بايد جدي باشيم. -1

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

57

در برابر شخص (طرف مقابل) از نرمش كار بگيريم. -2 به نيازمندي ها بيانديشيم نه به موقف ها. -3 بالاي نقطه نظرهاي مشترك تأكيد نمائيم. -4 آنچه مورد توافق قرار ميگيرد، بسيار واضح بيان كنيم و تحرير داريم. -5 در مدت زمان قبول شده عملي گردد. -6 تحت تأثير آوردن روش ديگران، كه مربوط ميشود به رويه و روش خود ما. -7اگر با يك حريف مشكل تراش، مقابل باشيم، سوالات را تغيير داده و حالات حل -8

مشكل را بوجود بياوريم. در پيدا كردن راه هاي حل مناسب مبتكر باشيم. -9

مراحل مذاكره: يك مذاكره عموماً داراي سه مرحله ميباشد.

آمادگي -1 صحبت بالاي موضوع -2 اختتاميه -3

به مثلث ذيل توجه نموده و آنرا از طرف پائين به طرف بالا تعقيب كنيد.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

58

- موضوع موافق 6 را تحريري بسازيد.

- اقدام كنيد5 - پلان را دو باره مرور كنيد4

- وقت را تعين نمائيد3 - پلان كار مشترك را آماده كنيد.2

- موافقه را تحريري بسازيد.1

- بهترين آنرا انتخاب كنيد.4 - راه هاي حل را جستجو نمائيد.3 - با جانب مقابل رابطه گرفته تفاهم مثبت بوجود1

بياوريد. بياوريم

- وضع را تحليل( ترسيم) كنيد.3 - هدف نزد تان واضح باشد.2 - محيط مناسب را آماده سازيد.1

ملالع

رز ط

اختتاميه

مرحله سوم

صحبت بالاي

موضوع مرحلهء دوم

آمادگي

مرحله اول

مثلث قناعت و خرسندي

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

59

ميانجيگري

ميانجيگري عبارت است از مداخله با شامل شدن شخص يا اشخاص ثالث بخاطر ايجاد تفاهم بين طرفين منازعه تا با هم مذاكره نموده بطور مشترك مشكل شانرا حل نمايند.

ميانجيگري آنقدر اهميت دارد كه خداوند«ج» در قرآنكريم به مسلمانان چنين حكم فرموده است:

انماالمومنون اخوة فاصلحوا بين اخويكم. « سوره احجرات» ترجمه: جز اين نيست كه مؤمنان برادراند پس صلح كنيد ميان دو برادر خود.

از آيت شريف فوق واضح ميگردد كه صلح آوردن بين طرفين، حكم خداوند«ج» است. هرگاه ميان مسلمانان ولو دو نفر هم باشند منازعه ايجاد شود صلح كردن وظيفهء اسلامي

و اخلاقي ما ميباشد. بنابرين نبايد بي تفاوت بمانيم. هرگاه بي تفاوتي كنيم در حقيقت از حكم خداوند«ج» شانه خالي مي نماييم خداوند«ج» براي ما حكم فرموده كه صلح كنيد در

ميان دو برادر خود اما طريقه هاي آوردن صلح را به خود ما سپرده است تا با استفاده از عقل و منطق خود در پرتو ارشادات دين مقدس اسلام صلح را بين طرفين ايجاد و تقويت

نماييم. حضرت پيامبر اسلام(ص) ميفرمايد:

كسيكه ميان دو گروه اصلاح مي آورد االله «ج» براي اصلاح كننده در هر سخن مزد و ثواب غلامي را مي دهد كه آزاد كرده باشد. روايت از انس بن مالك(ض)

و در حديث ديگر آمده است كه ميفرمايد: هركس براي اصلاح بين مردم به نيت واميد خير دروغ گويد، دروغگو نيست.(بخاري)

بايد بخاطر داشته باشيم كه در ميانجيگري تنها نصيحت كردن كافي نميباشد بلكه ضرورت است تا مهارتهاي آنرا بياموزيم و از طريقه هاي مختلف كار بگيريم.

وقتيكه ميانجيگري مي كنيم در حقيقت حكم خداوند«ج» را عملي مي كنيم كه از يكطرف ثواب حاصل مي كنيم واز طرف ديگر كينه و كدورت را ميان طرفين به صلح و اخوت

مبدل ميسازيم.بايد متوجه باشيم كه ميانجي از حكم كردن، قضاوت كردن و فيصله كردن بپرهيزد.

ميانجي فقط زمينهء مذاكره و رسيدن به تفاهم را بين طرفين مساعد سازد. اگر نظر خود

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

60

را تحميل كند كه درينصورت امكان ادامه مذاكره و موفقيت ميانجي در وظيفه ايكه به دوش گرفته ضعيف خواهد شد. هرگاه دريافت راه هاي حل به ابتكار و رضايت طرفين

منازعه صورت گيرد آنها خود را در پروسه راه حل سهيم دانسته در تطبيق آن احساس مسووليت مي نمايند. ميانجي بايد بيطرفي خود را حفظ نمايد و مراحل ميانجيگري را

مدنظر داشته باشد.

صفات، مهارتها و فعاليت هاي ميانجي .ميانجي بايد با حوصله و فعال باشد و از عقل و منطق خود استفاده درست نمايد .ميانجي بايد تيزبين و واقع بين باشد تا مشكل اساسي را كشف نمايد .ميانجي بايد گوش هاي شنوا داشته باشد يعني در سطح اول شنيدن قرار گيرد .ميانجي بايد خوش گفتار اما كم گفتار باشد .ميانجي بايد قلب كلان و مهربان داشته باشد .ميانجي بايد دست هاي توانا و خير رسان داشته باشد .ميانجي بايد پاهاي استوار و مستحكم بر زمين داشته باشد .ميانجي بايد موقف طرفين منازعه را درك نمايد ميانجي بايد با طرفين درگير صحبت هاي خصوصي و جداگانه داشته باشد و آنها را

براي مذاكره و رسيدن به صلح و آشتي تشويق نمايد. .ميانجي بايد خواسته ها و نگراني هاي طرفين منازعه را به يكديگر انتقال دهد .ميانجي بايد مشكل را ملامت كند نه شخص را .ميانجي از دادن قضاوت حكم و دستور بطور جدي بپرهيزد .ميانجي نبايد قضاوت و فيصله نمايد ميانجي بايد از طرفين تعهد بگيرد تا در جريان مذاكره از حملات لفظي، ملامت

كردن ، از گذشته ياد كردن، شكايت كردن، تهديد كردن و امثال آن بپرهيزند. ميانجي پيام هاي منفي طرفين را در جريان صحبت هاي خصوصي به پيام مثبت

تبديل نمايد و به جانب مقابل انتقال دهد.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

61

جريان ميانجيگري رويا روي

- بيانيهء افتتاحيه توسط ميانجي:1

الف: خوش آميديد، معرفي و استفاده از كلماتيكه طرفين مذاكره را تشويق كند. به: هدف ميانجيگري براي طرفين توضيح گردد.

ت: توضيح جريان ميانجيگري و نقش ميانجي ها توسط ميانجي.ث: معلومات ضروري در مورد پروسهء ميانجيگري، وقفه چاي، نماز و وقفه هاي ديگر در

جريان مذاكره. - متعهد شدن طرفين درگير به پروسهء ميانجيگري:2

الف: ابراز علاقمندي دو طرف در سهمگيري و جستجوي يك راه حل. ب: قبول كردن ميانجي توسط اطراف درگيرد.

ت: سپردن تعهد در برابر مقررات وضع شده كه شامل راز داري، قطع نكردن صحبت ها، بكار نبردن كلمات ركيك و غيره.

- بيان نمودن موضوعات اصلي منازعه توسط طرفين منازعه بدون اينكه صحبت 3 هايشان اخلال گردد:

الف: هر يك از طرفين منازعه به نوبت و بدون اينكه از جانب ديگر اخلال شود، صحبت نمايد.

ب: ميانجي بايد در مطابقت با مقررات قبول شده، نحوه وقت تعين شده براي صحبت، پروسه ميانجيگري را پيش ببرد.

ت: ميانجي طرفين را بخاطر ابراز حقايق نه به منظور حمله بالاي جانب مقابل تشويق نمايد.

ث: ميانجي نكات مهمي را كه طرفين در جريان صحبت هاي شان ياد آور شده اند تكرار و خلاصه كرده تا حقايق واضح شده و جانب مقابل آنرا بخوبي درك نمايد.

ج: از طرفين تقاضا گردد تا جملات خشم آلود شانرا متوجه يكديگر نسازند. - تشخيص مسايل و تعيين اجنداي مذاكره:4

الف: از بيانيه هاي ايراد شده، مخالفت ها، معضلات بر خوردها، و غيره استخراج گردد.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

62

ب: مطابق به اولويت ها و ميزان مغلق بودن، موضوعات دسته بندي گردد.ت: بالاي اجندائيكه همه مسايل در آن گنجانيده شده و قرار است حين مذاكرات مطرح

شوند، موافقت به عمل ايد. - ايجاد زمينه مساعد براي تبادل نظر بخاطر يافتن چاره هاي ديگر:5

الف: طرفهاي درگير در مورد ضرورت ها و سودمنديهاي هر مسئله تشويق گردد. ب: در صورت ضرورت، ميانجي ميتواند جلسات جداگانه با طرفهاي درگير داير نمايد.

پ: براي انتخاب راه هاي حل، به خاطر حل مسايل اختلافي از طرفين نظر خواسته شود. ت: بدون قضاوت كردن راه هاي حل انتخابي كه پيشنهاد ميشود فهرست گردد.

يافتن راه هاي حل: -6 الف: تشخيص ضرورت هاي مشترك و سازگار.

ب: ارزيابي چاره هاي ديگر در رابطه به ضرورت ها و علايق دو طرف. ت: واضح ساختن پيشنهادات، حركات مسالت آميز و آشتي جويانه هر يك از طرفين.

ث: تشويق طرفين به خاطر ابتكار در يافتن راه هاي عادلانه و دايمي. دست يابي به نتيجه نهايي: -7

الف: ميانجي نكات موافقتنامه را با طرف هاي درگير بررسي نمايد.ب: موافقت طرفين به منظور تغيير رويه شان در برابر يكديگر و اقدامات عملي اخذ

گردد. ت: تعين نوع توافق (تحريري يا شفاهي) در اختيار جناج هاي درگير است.

ث: تطبيق موافقتنامه در عرصه هاي مختلف نظارت گردد. بيانيه اختتاميه توسط ميانجي: -8

الف: موافقتنامه و آنجه را كه طرفين بدست آورده اند مورد بررسي مجدد قرار گيرد. به طرفهاي درگير بخاطر حل موفقانه معضله تبريك بگوئيد.

ت: در صورت ضرورت داير كردن جلسات بعدي و تعقيب موضوعات واضح گردد.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

63

مصالحه

كلمه مصالحه به معني آشتي كردن وصلح آوردن است كه ميتوانيم انرا طور ذيل تعريف نمائيم تعريف مصالحه:

مصالحه عبارت از عمليهء است كه طرفين به طور رضا كارانه روابط از هم گسيختهء را دوباره احياء مي نمايند.

روابط متضرر شده و يا قطع شدهء افراد كه محصول منازعات و جنگ ها بوده در نتيجه آشتي مجدداً احياء ميگردد. آشتي، بوجود آورنده ي روابط انسان است كه مردم را با

رشته هاي عاطفي و رواني به يكديگر پيوند ميدهد. جوانب منازعه به وسيلهء رشته هاي صداقت، ترحم، عدالت و صلح با هم وصل ميشوند كه اين رشته ها بنام چهار اصل

مصالحه ياد ميگردد.

: يعني بيان حقايق به شكل صادقانه صورت ميگيرد و طرفين از گذشته اظهار صداقت -1 ندامت نمايند.

: اگر براي طرفين ضرر مادي و يا معنوي رسيده باشد، بايد اعاده، حقوق به عدالت -2 طور عادلانه صورت گيرد.

: اگر يكطرف نميتواند حقوق جانب مقابل را كاملاً اعاده نمايد، براي جانب ديگر ترحم -3 لازم است كه از ترحم كار بگيرد و بخشش نمايد.

: براي مصالحه فضاي صلح آميز و آزادي كامل ضرورت است تا طرفين از دل و صلح -4 جان يكديگر را ببخشند و روابط از هم گسيختهء شانرا دوباره احياء نمايند.

براي اينكه مصالحه واقعي صورت گيرد، براي اشخاص متأثر شده از منازعه لازم است تا اهميت و ضرورت روابط براي زندگي آيندهء شان را درك نمايند. و از زندگي اندوهبار

گذشته اظهار ندامت نموده و براي آينده اميدواري نشان دهند.

صداقت عدالت

ترحم صلح

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

64

آشتي در اصل رشتهء وصل بين پريشاني زمان ماضي و اميدهاي آينده ميباشد. اشخاص متأثر شده از منازعه بايد با هم بنشينند و آزادانه با هم درد دل نمايند و از غم هاي خود

قصه كنند.البته تنها دانستن تجارت تلخ به همديگر سبب آشتي نميشود بلكه تصديق تجارب تلخ در مقابل همديگر نيز ضرورت است كه اين عمل موجب درك احساسات طرفين از ميگردد

كه در نتيجه سبب اصلاح شخصي واحيأ روابط ميگردد كه اين روابط مفيد و دلخواه خواهد بود.

در صورت ضرورت ميانجي ها بايد اين مفكوره را زمينه سازي كنند تا طرفين به آينده خود متوجه شوند و سر نوشت مشترك را پيش چشم مجسم سازند و با در نظر داشت

چهار اصل مصالحه با يكديگر آشتي نمايند، و روابط از هم گسيخته شانرا دوباره احيا نمايند.

مصالحه از ديدگاه دين مقدس اسلام: خداوند «ج» در قرآنكريم ميفرمايد:

واصلحوا ذات بينكم ترجمه: و صلح باوريد ميان تان درين مورد حضرت محمد «ص» مي فرمايد:

ترجمه كسيكه در برابر برادر مسلمان خود اضافه از سه روز كينه را در دل نگهميدارد، حسناتش معلق ميماند.

از ترجمه آيت شريف و حديث مبارك برمي آيد كه براي آشتي كردن و صلح اوردن ميان مردم حكم گرديده است كه براي ما لازم است تا پا بند احكام شريعت اسلامي

باشيم. طريقه هاي مصالحه در جامعهء ما:

در جامعهء افغاني مصالحه به طريقه هاي مختلف صورت ميگيرد كه در نتيجهء احياي روابط صورت ميگيرد چند مثال از اين طريقه ها قرار ذيل ذكر ميگردد.

كساني كه از همديگر ناراضي هستند در مراسم خوشي با يكديگر يكجا ميشوند و دو -طرف مستقيماً با هم مصالحه ميكنند و يا هم توسط اشخاص ديگر براي آشتي تشويق

ميشوند و مصالحه ميكنند. در ايام عيد طرفين به خاطر آشتي به خانهء يكديگر ميروند و مصالحه ميكنند. -

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

65

با ارسال تحايف زمينهء آشتي را مساعد ميسازند. - با دعوت نمودن از طرف جانبين مصالحه صورت ميگيرد. -با در نظرداشت احترام براي بزرگان مصالحه صورت ميگيرد. طوريكه طرف كه سنش -

خورد است، به خانهء كسي كه سنش بزرگ است، جهت مصالحه ميرود. چند نفر ريش سفيد به خانهء كسي كه متضرر شده است، جهت مصالحه ميروند. -كسيكه مرتكب رسانيدن ضرر به طرف مقابل گرديده است متضرر را جهت مصالحه به -

خانهء خود دعوت مينمايد. زنها براي كسيكه متضرر شده است چادر خودرا هموار ميكنند و به اين طريق مصالحه -

و بخشش صورت ميگيرد.از موضوعات فوق برمي آيد كه مصالحه ارزش ديني و دنيوي دارد. پس كوشش نمائيم كه

هميشه با مردم روابط نيك داشته، ديگران را براي احياء روابط شان تشويق نماييم. در صورت ضرورت براي احياء روابط ميانجيگري نماييم تا رضايت خداوند«ج» و بنده گانش را

حاصل نمائيم.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

66

فصل پنجم

آگاهي خودي آئينه شخصيت

شخصيت عبارت از مجموع خصوصيات عادات، سلوك و طرز فكر، سطح دانش و ديگر اوصاف ذاتي و معنوي يك انسان ميباشد.

آئينه شخصيت به ما كمك مي كند كه شخصيت خود و ديگران را صلح آميز بسازيم. آئينه شخصيت چهار بخش دارد: ساحهء آشكار، ساحهء كور، ساحهء مخفي و ساحهء تاريك.

ساحهء آشكار: ساحهء آشكار شخصيت ما هم به خود ما معلوم است و هم بديگران.

بطور مثال: ما معلم هستيم براي خود ما هم معلوم است براي ديگران نيز معلوم است. ساحهء كور:

ساحهء كور شخصيت ما به خود ما نامعلوم است، اما بديگران معلوم است.بطور مثال ما حرفهاي ديگران را به علاقه مندي گوش نمي كنيم كه خود ما زياد حرف

بزنيم. اين عيب براي خود ما معلوم نمي شود اما براي ديگران معلوم است. پس ما بايد در مورد خود از ديگران معلومات بگيريم تا ساحهء كور شخصيت خود را براي خود آشكار

سازيم و در رفع نواقص خود بكوشيم. ساحهء مخفي:

ساحهء مخفي شخصيت ما به خود ما معلوم است اما به ديگران معلوم نيست.بطور مثال وضع اقتصادي ما خوب نيست اما به ديگران طوري نشان ميدهيم تا بسيار پولدار هستيم اگر ساحهء مخفي شخصيت خودرا آشكار نسازيم، ممكن است ديگران روزي از وضع

اصلي ماخبر شوند و آنوقت نزد آنها دروغگو و بي اعتبار معرفي مي شويم. ساحهء تاريك:

ساحهء تاريك شخصيت ما نه به خود ما معلوم است و نه به ديگران، درين ساحه استعداد ها و ظرفيت هاي نهاني شامل ميگردد.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

67

خلاصه اينكه هرگاه ساحه آشكار شخصيت ما وسيع شودما بطرف صلح و همكاري نزديك ميشويم واگر ساحات ديگر شخصيت ما وسيع شود ما را بطرف منازعه و جار و جنجا مي

كشاند.طوريكه ميدانيم عيب و نقص خود را خود ما ديده نمي توانيم اما در صورتيكه از ديگران

خواهش كنيم حتماً براي ما خواهند گفت و ما بايد در صدد اصلاح آن شويم. به همين ترتيب ديگران هم نمي توانند تمام نكات ضعيف خودرا بفهمند پس براي ما لازم است بطور

دوستانه و خصوصي نكات ضعيف آنها را براي شان بگويم تا ساحه آشكار شخصيت شان بزرگ شود. براي بزرگ ساختن ساحهء آشكار به مفاهمه ضرورت داريم براي اينكه

مفاهمهء درست با ديگران نماييم بايد فضاي اعتماد را بوجود بيآوريم تا ديگران بتوانند بدون تشويش و هراس نظريات خود را بگويند.

ساحهء كور ساحهء آشكار

ساحهء تاريك ساحهء مخفي

معلوم به ديگران معلوم به ديگران

نا معلوم به ديگران نا معلوم به ديگران

نامعلوم به

شخص

نامعلوم به

شخص

نامعلوم به

شخص

نامعلوم به

شخص

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

68

ساحهء آشكار

ساحهء كور

ساحهء مخفي

ساحهء تاريك

هر گاه ساحه آشكار شخصيت انسان وسعت پيدا كند ساحات ديگر را تحت تأثير •

خود قرار ميدهد يعني تمام نواقص و كمبودي هاي كه در وجود ما است اصلاح ميگردد زمينه اعتماد ايجاد گرديده دوستي و صميميت بوجود مي آيد.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

69

تصورات

تصور چيست؟تصور عبارت از برداشت ذهني و فطري يك شخص از يك شي در محيط ما حولش

ميباشد. انسانها در برابر موضوعات، حوادث برخوردها و ساير جنبه هاي زندگي تصورات مختلف دارند و مسايل را از ديدگاه خاص خود مي بينند لذا ميتوانيم بگوييم كه تصور، حدس و گمان انسان ها در مورد مسايل مختلف ميباشد. تصويرات انسان بيشتر اوقات

درست نميباشد.همان طوريكه چهره هاي انسانها از همديگر فرق دارد به همين اساس تصورات و برداشت

هاي انسان ها يك سان نبوده، بلكه متفاوت مي باشد يعني هر انسان بيشتر مسايل را از ديدگاه خود ديده ممكن است يك عمل يا عكس العمل به اشكال مختلف در ذهن وي

خطور كند پس بايد اين حقيقت را بپذيريم كه تصورات و برداشت هاي ديگران از تصور و برداشت ما فرق دارد لذا نبايد بالاي تصور و برداشت خويش پافشاري كنيم و نبايد به

اساس تصورات خود فوراً قضاوت نمائيم، بلكه بهتر است تا از طريق مفاهمهء صلح آميز تصورات خود را با تصورات جانب مقابل شريك سازيم. تا از ديگران توقع نداشته باشيم

كه مانند ما تصور و برداشت داشته باشد.

تصورات نادرست در برخي حالات موضوع منازعه را تشكيل ميدهد:اين يك حقيقت مسلم است كه تصورات و برداشت نادرست اغلباً باعث وقوع منازعات

شديد ميگردد. زيرا طرفين از مقاصد و اعمال همديگر درك نادرست نموده و مشكل اساسي را درك نمي نمايند و همچنان هر يك از ديدگاه خود جانب مقابل را مقصر و

ملامت ميداند. براي حل اينگونه منازعاتي كه به اساس برداشت ها و تصورات غلط واقع

خيال

وهم زؤيا گمان

حدس ظن

پندار

تصور

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

70

ميشود لازم است تا در مورد تصورات و برداشت هاي جانب مقابل فكر نموده با او مفاهمه نماييم و مشكل را از ديدگاه او ببينيم و بايد بالاي تصورات خود زياد اصرار نورزيم

زيرا ممكن است تصورات ما نادرست باشد.قرآن عظيم الشان در مورد تصورات انسانها، موضوع نهايت جامع را به شرح ذيل بيان

نموده است:ترجمه آيت شريف: و شايد كه شما ناخوش داريد چيزي را حال آنكه وي بهتر باشد شما را و شايد كه دوست داريد چيزي را حال آنكه وي بد باشد شما را االله «ج» ميداند و شما

)216نميدانيد. (سوره البقره

چطور ميتوانيم از تصور به حقيقت برسيم؟براي رسيدن به حقيقت موضوع لازم است تا در مورد تصورات و برداشت هاي خود و

جانب مقابل غور و دقت نماييم يعني از عالم حدس و گمان بيرون گرديده به عالم تفكر داخل شويم. زيرا تفكر مانند مشعلي است كه زواياي تاريك زندگي را براي ما روشن

ميازد. در حالت تصور احساسات بالاي انسان غالب ميباشد اما در مرحلهء تفكر عقل به فعاليت شروع نموده، احساسات و هيجانات مغلوب ميشود. خلاصه اينكه براي رسيدن به

حقيقت اولاً بايد در مورد تصورات خود و جانب مقابل فكر كنيم بعداً از عقل استفاده نموده و بعداز مفاهمه با جانب مقابل در جستجوي حقيقت شويم انشاء االله به حقيقت ميرسيم.

اين يك شيوهء مؤثر است كه ما را كمك ميكند تا بطور معقول و پسنديده از دنياي تصورات و برداشت ها،خود را به عالم حقيقت برسانيم. يك نكته را بايد بخاطر داشت كه

هيچگاه در عالم تصورات به قضاوت نپردازيم زيرا قضاوت زماني سودمند است كه به حقيقت رسيده باشيم. اشكال ذيل شيوهء رسيدن به حقيقت را واضح ميسازد.

تصور تفكر تعقل تجسس حقيقت

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

71

طوريكه در شكل فوق ديده ميشود، تصور اكثراً از حقيقت دور ميباشد كه با تفكر تعقل و تجسس مي توانيم به حقيقت نزديك شويم و نبايد قبل از رسيدن به حقيقت در مورد

كسي يا چيزي بدگمان شويم. چگونه ميتوانيم تصورات جانب مقابل را درك نماييم؟

طوريكه ميدانيم تصورات و برداشت هاي نادرست ما اكثر اوقات باعث ايجاد منازعات ميگردد.

علت عمدهء آن است كه ما بالاي تصورات و برداشت هاي خود زياد حساب مي كنيم و در مورد تصورات جانب مقابل اصلاً فكر نمي كنيم.

منازعات در برخي حالات از عمل ما نه بلكه از تصورات و برداشت هاي نادرست ما ناشي ميشود. پس ما بايد بالاي تصورات خود تأكيد نكنيم، بلكه كوشش نائيم تا تصورات و برداشت هاي جانب مقابل را درك نموده يعني خود را در موقف سمت مقابل قرار داده و

از ديدگاه او مشكل را مشاهده نمائيم. زيرا تصور هر كس به سطح دانش، مهارتها، وضع خانوادگي و محيطي وساير عوامل بستگي دارد.

بدينگونه بين تصورات اطفال، جوانان و بزرگسالان هم تفاوت هاي عميق موجود است. انسان در زمان طفلي يك نوع تصور، در جواني تصور ديگر و در كلانسالي در مورد همان موضوع تصور ديگر داشته باشد. زيرا نظر به تجارب انسان تصورات وي هم فرق ميكند.

خود بيني و اجتماع بيني

انسان در مرحلهء كودكي چنان تصور مي نمايد كه تمام جهان در خدمت اوست لذا از ديگران توقع مي نمايد تا خواسته ها و آرزو هايش را بر آورده سازند. تقريباً تمام كودكان

داراي همين خصلت ميباشند. آنها در مورد همكاري آداب، مقررات، مسؤليت ها و ... جيزي نميدانند و تنها به خود توجه دارند و بخود مي بالند و ديگران را خدمتگار خود

ميپندارند.متاسفانه تعدادي از انسان ها از لحاظ جسمي رشد ميكنند اما از لحاظ دهني خود را در

همان مرحله كودكي نگهميدارند، يعني خود بين ميباشند كه باعث منازعات خانواده گي و اجتماعي ميگردند. آنها نه تنها خود بلكه اطرافيان خود را نيز در منازعه و جار و جنجال ها

در گير ميسازند. اينگونه اشخاص همواره متوجه منافع شخصي و نفسي خود بوده منافع و

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

72

حقوق ديگران را ناديده ميگيرند. آنها اغلب اوقات حالت خطر ناك تري را بخود ميگيرند طوريكه تنها به منافع شخصي، خانواده گي و قومي خود مي انديشند اما منافع اجتماعي و

ملي را ناديده ميگيرند. اين چنين اشخاص همواره از ديگران توقعات زياد ميداشته باشند. اين نوع انسانها مانند جرقهء آتش هستند كه در همه جا شعله هاي آتش منازعه را

مشتعل ميسازند زيرا داراي مزاج طفلانه مي باشند.هرگاه انسان در مرحله خود بيني قرار داشته باشد بايد هرچه زودتر خود را نجات دهد در

غير آن تا آخرين مرحله زندگي در حالت خود بيني خواهد ماند. بهترين راه بيرون رفت ازين مرحله مفاهمهء سالم با ديگران و تفكر در مورد تعلقات خود با ديگران ميباشد و

اينكه اين تعلقات يا روابط چه اهميت و ارزش براي ما و اطرافيان و اجتماع ما در بر دارد.بطور مثال ما به خانوادهء متعلق هستيم وداراي حقوق و مسؤليت هاي ميباشيم. علاوه بر

آن اعضاي خانواده از ما توقعاتي ميداشته باشد. به همين ترتيب در مورد داشتن روابط با اهالي منطقه خود فكر نماييم و مسووليت هاي خود را در برابر آنها مد نظر داشته باشيم. به همين ترتيب در برابر اداره، همسايگان، اقارب، دوستان و بالاخره هموطنان مسووليت

هاي خود را ادا كنيم. علاوه بر آن ضروريات، موقف ها و احساسات ديگران را درك نماييم. با توجه و تطبيق همكاري، اعتماد اتحاد و تفكر نماييم، تا مانند مخترعين بزرگ

مصدر خدمت به جهان گرديم و نام ملت و ميهن خود را در سراسر جهان درخشان سازيم.

خلاصه اينكه با مفاهمه و تفكر سالم در مورد ديگران واينكه چگونه به آنها مصدر خدمتي گرديم ميتوانيم از حالت خود بيني خارج شويم كه بدين ترتيب نه تنها خود بلكه اطرافيان

و اجتماع خود را نيز آسوده و صلح آميز ميسازيم.در دين مقدس اسلام نيز بطور واضح هدايت داده شده كه انسان بايد مسووليت هاي خود را ناديده نگيرد. در نظر گرفتن مسووليت ها بدون شك ما را متوجه اطرافيان و اجتماع ما

مي سازد كه در نتيجه از حالت خود بيني خارج مي شويم.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

73

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

74

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

75

منگ هاي وجود انسان

انسان يك موجود اجتماعي است و در زندگي اجتماعي خود با اقسام خوشي ها و غم ها مقابل ميشود. خوشي ها همه زود گذر اند. ولي غم ها، كينه ها، خصومت ها، بدبيني ها،

تعصبات وغيره براي مدت زيادي باقي ميماند. اگر اين كينه ها، بدبيني ها و غيره به زودي از دل ها دور ساخته نشوند، بعد از مدت زماني اضافه تر و ضخيم تر ميشوند و مانند

منگ در جود ما باقي ميماند. از اين سبب بنام منگ هاي وجود ياد شده است.همانگونه كه منگ ظرفيت چايجوش را كم ميسازد، حسادت، كينه و ديگر منگهاي وجود،

ظرفيت ما را در اجتماع كم ميسازد. طوريكه منگ نولهء چايجوش را بند ميسازد. منگهاي وجود ما هم روابط حسنهء ما رابا اطرافيان ما مسدود ميسازد. طوريكه چايجوش از اثر

منگ صدا پيدا ميكند، قلب ما هم از اثر منگهاي وجود به جوش ميآيد و ضربان قلب ما هم سريع ميگردد. و همانطوريكه چاي چايجوش منگدار خوش ذائقه نمي باشد، هرگاه در

قلب و ذهن ما هم منگهاي وجود داشته باشد، گفتار و رويه ء ما براي ديگران خوش ايند و پسنديده نميباشد. در حاليكه قلب مؤمن محل تجلي نور الهي است چقدر جاي تاسف است

كه اين كعبه دل را از منگهاي حسادت، كينه نفاق و امثال آن مملو سازيم. رسول صلي عليه و سلم ميفرمايد:

در وجود انسان پارچه گوشتي است كه از فاسد شدن آن تمام وجود فاسد ميگردد. اگاه باشيد! اين پارچه گوشت قلب انسان است.

طريقه هاي پاك سازي منگ هاي وجود انسان: براي پاك سازي منگ هاي وجود راه هاي مختلف وجود دارد كه قرار ذيل ميباشد:

مطابق ارشادات دين مقدس اسلام عمل نماييم. -توسط مفاهمه و قناعت دادن جانب مقابل ميتوانيم انواع منگ ها را از وجود خود و -

ديگران پاك سازيم. در گفتار و عملكرد خود صادق باشيم. -حسب ارزش هاي سالم فرهنگي و اجتماعي قدم برداريم منافع اجتماعي را نسبت به -

منافع شخصي مقدم بشماريم. عوامل منگ را جستجو نموده و در دور نمودن آن اقدام كنيم. -

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

76

خود را در موقف ديگران قرار دهيم. - عفو را نسبت به انتقام ترجيح بدهيم. - مشوره دوستان را در نظر داشته و انتقاد پذير باشيم. - روحيهء خود گذري، صله رحم و تواضع را در خود پرورش دهيم. - بالاخره يك مسلمان واقعي باشيم. -با در نظر گرفتن مطالب فوق ميتوانيم به آساني اين منگ ها را از وجود خود دور سازيم -

رضايت خداوند«ج» و بندگانش را حاصل نموده و در صلح و صفا زندگي كنيم.

تعصب زشت و زيباي كه ديدي دست رد بروي مزن عيب صنعت در حقيقت غيبت صنعتگر است

تعصب در لغت به معني تنگ نظري، ديگران را حقير پنداشتن، قوم پرستي، تكبر ذهني و غيره ميباشد.

تعصب در اصطلاح عبارت از داشتن قضاوت و مفكورهء منفي در برابر يك گروپ بدون در نظر داشت حقايق ميباشد.

تعصب در دين اسلام ناجايز است. خداوند«ج» در قرانكريم ميفرمايد:بدون شك آفريديم شما را از يك مرد و از يك زن و گردانيديم شما را قبيله ها وطايفه ها

تا با يكديگر معرفت حاصل كنيد. به تحقيق عزيز ترين نزد االله«ج» متقي ترين شما است.از آيات قرآن عظيم الشان نتيجه ميگيريم كه متفاوت بودن قبيله ها، زبانها، مناطق و غيره

بخاطر شناخت بهتر انسانها است نه بخاطر جنگ، اختلاف و فرقه پرستي. حضرت محمد«ص» ميفرمايد:

از ما نيست كسيكه بر عصبيت دعوت ميكند. ودر جاي ديگر فرموده اند: كسيكه به عصبيت دعوت ميكند و در اين راه مي ميرد، به مرگ جاهليت مرده است.

تعصب انواع محروميت ها، بي اتفاقي ها و خشونت ها را بوجود ميآورد. پس بايد از آن دوري و اجتناب كنيم تا مورد رحمت االله«ج» قرار گريم.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

77

تعصب در حالات ذيل بوجود ميآيد:اگر ما در بارهء ديگر اقوام و گروه ها معلومات نداشته باشيم و راجع به آنها .1

تصورات و قضاوت هاي نادرست داشته باشيم، تعصب بوجود ميآيد.اگر ما راجع به ديگر اقوام و گروه ها معلومات كم داشته باشيم و اساس همين .2

معلومات كم خود قضاوت نادرست كنيم. تعصب بوجود ميآيد.اگر ما دربارهء اقوام و گروه هاي ديگر معلومات غلط داشته باشيم. و به اساس .3

معلومات غلط خود در بارهء آنها قضاوت كنيم. تعصب بوجود ميايد.اولين متعصب شيطان بود كه از بارگاه خداوند«ج» رانده شد بخاطريكه نسبت به انسان تعصب داشت. انسانيكه مورد تعصب قرار ميگيرد خود را محروم احساس مينمايد ودر

دلش عقده ايجاد ميگردد و در صدد گرفتن انتقام ميشود. هر موقع كه فرصت را مساعد ديد از جانب مقابل انتقام خواهد گرفت در بسياري موارد شعله انقدر شديد ميباشد كه

هنگام عمل انتقام گيري به مرگ عادي دشمن هم قناعت نكرده به خانه ها و مزارع آنها نيز ضرر ميرسانند اين نوع بي رحمي ها و انتقام گيري ها تر و خشك را يكجا ميسوزاند

بناء تا حد توان تلاش صورت گيرد تا جلو تعصبات در جامعه گرفته شود.

تعريف تعصب:تعصب عبارت از داشتن قضاوت و مفكورهء منفي در برابر يك گروپ بدون

در نظرداشت حقايق. تعريف تبعيض:

بر خورد نا مناسب با يك گروپ بدون در نظرداشت تفاوت هاي فردي. تعصب در عمل را تبعيض گويند.

راه هاي رفع تعصبات

احكام دين مبين اسلام را بالاي خود نطبيق نماييم. زيرا تعصب دراسلام جايز نيست. - احترام به مذاهب، مليت ها،اقوام مناطق مختلف و حقوق آنها داشته باشيم. - روابط حسنه را در اجتماع با مليت ها و اقوام مناطق مختلف تأمين نماييم. - خود و قوم خود را بهتر ندانيم زيرا ما نمي دانيم كه االله (ج) از كي راضي است. -

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

78

علم و دانش را كسب نموده اخلاق اجتماعي را در خود پرورش دهيم. - حقوق و وجايب خود را بشناسيم و ازعدالت كار بگيريم. -بايد متيقن باشيم كه هيچ قوم، مليت و يا مردم يك منطقه به طور كامل خوب و يا -

خراب نمي باشند. زيرا جرم فردي است.-

معيار تعين شخصيت انسان از روي حقايق

- تقوا - علميت - تجربه - لياقت

- صداقت و...

معيار تعين شخصيت انسان از روي تعصب

- مليت - قوم

- لسان - منطقه -پول و...

حسادت

حسادت يك احساس منفي است كه تنگ نظري و بد نيتي را بوجود ميآورد انسانها كه اين احساس را دارند حسود ناميده ميشوند.

انسانهاي حسود هميشه در فكر مال و زندگي ديگران ميباشند خصوصاً متوجه كساني هستند كه با آنها روابط دارند. اگر شخص حسود بفهمد كه يكي از دوستانش مفاد بيشتر حاصل كرده زندگي خوبتر دارد احساس نا آرامي ميكند قسميكه گفته اند: حسود از فربه

شدن ديگران لاغر ميشود.انسانهاي حسود با اين احساس شان همه را از خود گريزان ميسازند و منارعه دروني را در

وجود خود ايجاد ميكنند و زندگي خود را ناآرام ميكنند و هيچ چيزيي هم بدست نمي آورند به جز اينكه روابط شان را در اجتماع خراب بسازند و منازعه را بوجود بياورند.

خداوند«ج» در قرآنكريم ميفرمايد: النساء)54ام يحسدون الناس علي ما اتهم االله من فضله (

ترجمه: بلكه حسد ميكنند بر مردم بر آنچه داده ايشانرا خداوند«ج» از فضل خود. حضرت محمد«ص» در مورد چنين ميفرمايد:

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

79

ترجمه: از حسد خود داري كنيد، زيرا حسد چنان نيكي ها را مي بلعد چنانكه آتش هيزم را.

همه ميدانيم كه عزت و ذلت از طرف خداوند(ج) است پس بايد بخاطر مال و زندگي مردم حسد نبريم بخاطر اينكه به جز پشيماني و خراب شدن دوستي ها سودي ديگري

نخواهد داشت. حسادت زندگي را براي انسان مانند زندان ميسازد. حسادت مانند قفسي است كه انسان حسود خودرا بين آن قيد ميسازد. پس بايد ازين مرض خطرناك خود را

محافظت نماييم هرگاه به اين مرض مبتلا گرديده باشيم بايد در جستجوي علاج خود شويم و بكوشيم تا در خوشي ديگران احساس خوشي خود را به تحرك بياوريم و به نعمت

هاي ديگران به ديدهء روا داري و حسن نيت ببينيم تا خداوند(ج) ما را هم به ارزو هاي برحق ما برساند.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

80

فصل ششم

صلـح تعريف لفظي صلح:

صلح كلمهء عربي بوده و تقريباً داراي يازده معني ذيل ميباشد. نفع و فايده .1 لياقت .2 حسن وخوبي .3 استعداد و كفايت .4 اصلاح نواقص و كاستي ها .5 خوبي و خير انديشي و انجام عمل شايسته .6 آسايش و نعمت .7 كثرت چيزي .8 آشتي .9

اتحاد و اتفاق .10 آتش بس .11

در قرآن مجيد كلمهء صلح به معناي يازده گانه فوق آمده است. در اينجا بحث ما در بارهء صلح و آشتي، اتفاق و آتش بس است و اين هدف آنگاه بر آورده ميگردد كه همه

افراد جامعه اصلاح را از خود آغاز كرده و آن چيز ها را از خود بدور افگنند كه مايهء فساد بوده سبب اختلاف، بدبيني و جنگ ميشود.

صلح چيست؟صلح كه اساس زندگي بشر را تشكيل ميدهد در برگيرندهء يكعده معيارهاي اخلاقي،

ارزشها و حقايق زندگي بوده صرف منحصر به توقف جنگ و خاموشي نيست.تعريف ساده و مختصر صلح عبارت از « عدم موجوديت خشونت با تمام ابعاد آن

ميباشد».فقهاي اسلامي تعريفهاي متعددي را براي صلح ارائه كرده اند. زيرا ايشان صلح را در رابطه با جنبه هاي مختلف منازعه تعريف نموده اند. مثلاً صلح در معاملات اقتصادي،

صلح در امور خانوادگي، صلح روي ارزشها و غيره و منجمله در رابطه به صلح در هنگام جنگ از نظر علماي دين مبين اسلام تعريف هاي ذيل وجود دارد:

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

81

صلح در اصطلاح قطع جنگ و تغيير حالت منازعه وپايان دادن به اختلافات ميباشد به شرطيكه تحت عنوان صلح صورت گيرد»ة

و يا« صلح عهد و پيماني را گويند كه به وسلهء آن جنگ و منازعه پايان مي يابد چه منازعه لفظي باشد و چه جنگ مسلحانه».

صلح عبارت از فضاي ارامش جامعه است كه در آن مصؤنيت، عدالت و آزادي از - طريق همكاري افراد جامعه تأمين شده باشد.

صلح عبارت از موجوديت روابط حسنه، شركت فعال و همكاري ميان افراد و گروه ها - براي بدست آوردن اهداف سالم مثل عدالت، امنيت و آزادي.

صلح عبارت از طرز تفكر واحد بين افراد و گروه هاي متحرك و با اراده ميباشد كه در - جستجوي حفظ ارزش هاي امنيت، عدالت و آزادي ميباشند.

صلح موضوع بلند تر از قطع جنگ و خاموشي است صلح بخش اهم فلسفه زندگي است - كه در برگيرندهء يك عده معيار ها و ارزشهاي اخلاق و حقايق زندگي ميباشد.

مفهوم صلح:خصلت خشونت جوئي از يكسو و در صلح و آرامش زيستن از سوي ديگر صفتهاي متضادي اند كه همانند يكعده استعداد هاي ديگر در فطرت انسان نهتفته است. و اين عوامل محيطي

اند كه گاهي يك جنبه و گاهي جنبهء ديگر را تبارز ميدهد.به نظر عوام و حتي به نظر عدهء از متفكرين صلح به نبودن جنگهاي مسلحانه اطلاق ميشود

زمامداران دولتي و صاحبان قدرت حاكمه نيز جنگ را به نبود صلح تعبير ميكنند. ايشان ميخواهند تا مكلفيت خود را در امر تأمين صلح انجام يافته تلقي كنند اما بايد خاطر نشان

ساخت كه صلح تنها سكوت و خاموشي مردم نيست بلكه داراي يكعده خصوصيات ديگر نيز ميباشد كه در موجوديت آن ميتوان گفت صلح تأمين شده است. يعني نه تنها اينكه زندگي

انسانها به وسيلهء تفنگ مورد تهديد قرار ميگيرد بلكه اشكال ديگر تشدد اجتماعي نيز موجب تهديد حيات انسان ميگردد.

هر گاه در يك نظام اجتماعي تشدد وجود داشته باشد، كسي جرأت ابراز نظر را ندارد، در آنصورت منابع نعمتهاي مادي در اختيار صاحبان قدرت قرار خواهد گرفت، عدالت

اجتماعي زير پا خواهد شد و صدها حق تلفي ديگر به وجود خواهد آمد اما باهمه اينها كسي جرأت نخواهد كرد صداي اعتراض خود را بلند كند كه اين گونه خاموشي صلح نيست زيرا

نتايج بعدي چنين نظام اجتماعي باز هم منازعه و گرم شدن آتش جنگ خواهد بود.صلح سمت مخالف منازعات است. تبديل منازعه به مصالحه، مستلزم در نظر داشت نكات

آتي ميباشد.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

82

بايد ريشه هاي منازعه جستجو شود ورنه روابط حسنه ايجاد نخواهد شد. - بخاطر تأمين صلح جامع و همه جانبه بايد تمام جوانب زيدخل در منازعه سهم بگيرند. -بخاطرتأمين صلح بايد نيازهاي اساسي طرفين منازعه در نظر گرفته شود. مثل احترام به -

شخصيت، موقف و هويت شان.تبديل روابط از حالت منازعه به مصالحه مستلزم موجوديت عمليهء عادلانه، صادقانه و -

شفاف ميباشد. اهداف صلح:

هدف اساسي صلح، همانا از بين بردن خشونت با تمام ابعاد آن در جامعه است. دسترسي به صلح، سبب تأمين آرمانهاي ذيل در جامعه ميگردد.

ايجاد روابط حسنه/جلوگيري از سلوك منفي. حفظ هويت/ ايجاد احترام متقابل.

همكاري به خاطر ايجاد فضاي سعادتمند. اصول تطبيقي تأمين صلح:

صلح در مقابل منازعه جنبهء طبيعي زندگي را تشكيل ميدهد.جنگ و خشونت عمليست كه با هيجانات همراه ميباشد اما روحيهء صلح، محصول عقل و

منطق بشر است. زماني كه يك جامعه درگير جنگ ميگردد آنگاه آروزي زندگي صلح آميز را در سر ميپروراند و صلح را ضرورت مبرم حياتي ميداند و براي رسيدن به صلح تلاش ميكند، اين تلاشها زماني موثر تمام ميشوند كه در زمينه قدمهاي اصولي برداشته شود. دانشمندان مسلكي اصول ذيل را به خاطر تأمين صلح مطرح نموده اند كه امكان

دارد با بكار برد آن صلح در جامعهء دوام پيدا كند. سه عنصر اساسي صلح:

صلح سه عنصر اساسي دارد. اين سه عنصر عبارت از مصؤنيت، عدالت و آزادي ميباشد. مصؤنيت معاني مختلف دارد كه يكي از آن در امن بودن است. يعني هرگاه مصؤنيت: -1

مصؤنيت نباشد، زندگي انسان به خطر مواجه ميشود. رويهء خشن يكي از اعضاي خانواده مصؤنيت را در خانواده از بين ميبرد زيرا همه احساس ناآرامي مي كنند بنابر اين مصؤنيت

از جمله ضروريات اصلي و اساسي انسان ميباشد.: عدالت مفهوم وسيع دارد. اما بطور ساده عدالت عبارت ازعدل و انصاف عدالت -2

ميباشد پس زمانيكه عدل و انصاف موجود باشد، روابط انسانها حسنه بوده، يا هم همكاري مي نمايند. مساوات در بين شان ايجاد ميگردد. هرگاه ما به تمام همكاران خود يكسان

احترام نداشته باشيم يعني يكتعداد را زياد احترام كنيم و تعداد ديگر را كم احترام نمائيم

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

83

در حقيقت در ادارهء عدالت را مراعات ننموده و به اين ترتيب فضاي صلح آميز اداراه را برهم زده ايم.

معني لغوي آزادي عبارت از آزاد بودن در كارها (كار هاي مشروع) ميباشد. آزادي: -3آزادي براي انسان ارزش واعتبار ميدهد تا بحيث اشرف المخلوقات مقامش را در جامعه

بشناسد.آزادي بايد داخل يك چوكات معين و اسلامي باشد. تا باعث اخلال ديگران نگردد.

خلاصه اينكه مصؤنيت، عدالت و آزادي ضروريات معنوي انسان است. اكنون كه مفاهيم مصؤنيت، عدالت و آزادي واضح گرديد بهتر خواهد بود تا صلح را چنين تعريف نمائيم.

صلح عبارت از فضاي آرامش جامعه است كه در آن مصؤنيت، عدالت و تعريف صلح: آزادي از طريق همكاري افراد جامعه تأمين شده باشد.

پروسهء صلح: پروسه صلح شامل مراحل ذيل ميباشد:

درين مرحله سعي و كوشش مينمائيم تا نزاع را در بين طرفين درگير ايجاد صلح: -1 متوقف سازيم و ايشان را به صلح و آشتي تشويق نمائيم.

مثال: دو نفر با هم در نزاع و كشمكش اند. ما نزاع شانرا توقف ميدهيم و آنرا به صبر و تحمل و عدم برخورد مجدد تشويق مينمائيم. كه همين مرحله را ايجاد صلح ميگويند.

حفظ صلح در حقيقت نظارت ميان طرفين است كه ايا با توافق حاصله پا - حفظ صلح:2بندي دارند يا خير و روحيه آشتي بين شان ايجاد شده است؟ درين مرحله كوشش مي

نمائيم تا منازعه دوباره ميان شان تكرار نشود و صلح موجود حفظ گردد. عبارت از مرحلهء است كه در حقيقت به صلح حقيقي يا كامل ميرسيم - اعمار صلح:3

يعني روحيهء همكاري و برادري را دوباره بين طرفين ايجاد نموده قلب ها را با رشتهء صلح و اخوت پيوند ميدهيم. ضرور نيست كه ما پروسهء صلح را به اساس نوبت يعني اول

ايجاد صلح، دوم حفظ و در اخير اعمار صلح را هميشه تطبيق كنيم. بله ميتوانيم اول از حفظ صلح و يا از اعمار صلح آغاز نمائيم به اين معني كه امكان دارد در قريه و يا در

منطقهء ما جنگ وجود نداشته باشد تا ايجاد صلح يا حفظ صلح را تطبيق كنيم، بلكه بد بيني، خصومت و امثال آن وجود داشته كه در چنين حالات ما بايد به اعمار صلح آغاز

نمائيم.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

84

صلح نسبي و صلح كامل صلح نسبي(موقتي):

بعضي ها فكر ميكند كه هرگاه جنگ نباشد، پس صلح كامل وجود دارد. اما حقيقت آن است كه هرگاه جنگ نباشد، اما عوامل ديگر مانند بد بيني، بي اعتمادي، انتقام جويي، عدم

همكاري و غيره موجود باشد، پس در آنجا صلح نسبي وجود دارد نه صلح كامل و هرگاه صلح نسبي به صلح كامل تبديل نشود و به همان حالت دوام كند، بالاخره به برخورد

فزيكي ميرسد. صلح حقيقي (كامل):

صلح كامل آنست كه علاوه بر نبودن جنگ عوامل ديگر آن مانند بي اتفاقي، ظلم ، عذاب، تعصب، انتقام جويي، غيبت، كدورت و امثال آن از بين برود و جايش را دوستي، صميميت، برادري، احترام همكاري و اتحاد بگيرد و روحيهء عفو و احساس همكاري بين طرفين تقويه

گردد. اين كار زماني ميسر است كه ما پروسهء صلح را از خود و از خانوادهء خود آغاز كنيم.

اگر در يك صنف يا خانواده صرف جنگ نباشد فكر مي كنيم. كه صلح حقيقي است در حاليكه اين حالت يك صلح نسبي را نشان ميدهد. پس صلح حقيقي وقتي برقرار مي گردد كه ريشه هاي بدبيني انتقام جوئي و كينه بر چيده شده و نهال دوستي، همكاري ، برادري و

اعتمادآبياري و پرورش داده شود.

صلح را از كجا آغاز كنيم؟ضرور است تا در قدم اول صلح را ازخود آغاز نمايي. يعني خود سازي در چوكات صلح و اخوت مهمترين و اساسي ترين گامي است بطرف صلح و همكاري تازمانيكه خود را اصلاح

نسازيم نميتوانيم ديگران را اصلاح نمايي. و عظ و نصيحت ما زماني بر ديگران تاثير ميگذارد كه ما خود عامل آن نصايح باشيم. يكي از اهداف اساسي دين مقدس اسلام

اصلاح جامعه از طريق اصلاح فرد ميباشد. پيغمبر انيكه ديگران را به راه رستگاري، اخلاق، اخلاق نيكو، خير انديشي و ساير صفات نيكو دعوت كرده اند خود آنها نمونه و عامل آن

صفات بوده اند.بطور مثال حضرت محمد «ص» نمونه ء اخلاق عالي و جميع صفات نيكو بوده اند ما نيز

كه اطرافيان و هموطنان خود را به صلح و آشتي دعوت مي كنيم، بايد خود ما در قدم اول بحيث الگو و نمونهء صلح دراجتماع تبارز نماييم.

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

85

صلح آميز شدن ما باعث ميشود تا صلح در خانواده، محيط و بالاخره در اجتماع ما ايجاد گرديده و استحكام يابد.

مهارت هاي صلح آميز شدن

مهارت هاي افهام و تفهيم درست را بياموزيم و عملي نماييم. - منازعات را ناديده نگيريم يعني در جستجوي راه حل عادلانه و قابل قبول آن باشيم. - بخود اجازه ندهيم تا در مورد ديگران تصورات و برداشت هاي نادرست داشته باشيم. - نبايد از ديگران توقعات بيجا و بيمورد داشته باشيم. - اداب اجتماعي را مراعات نماييم. - در گفتار و عملكرد خود از ابراز خشونت جلو گيري كنيم. - نيازمنديها و منافع ديگران را ناديده نگريم. - خود را در موقف ديگران قرار دهيم. - حقوق و مسووليت هاي خود و ديگران را بشناسيم. - نظر به حديث نبوي(ص) از چهار صفت ذيل كه علايم منافق است بايد جداً پرهيز نمايي. -

دورغ، غيبت،خيانت در امانت، وعده خلافي.

چطور صلح را از خود خانواده و اجتماع خود آغاز كنيم؟

اصلاح خودي: - با تقوأ و با حوصله باشيم وتوسط دست و زبان خود به ديگران ضرر نرسانيم.1 - عدالت را در نظر بگيريم، حقوق و وجايب خود را بشناسيم و به قانون احترام كنيم.2 - به اطفال شفقت و به بزرگان احترام داشته باشيم و از اعمال نيك ديگران تقليد نماييم.3 - عيب ديگران را در وجود خود جستجو و انتقاد پذير باشيم.4 - تعصبات قومي، نژادي، منطقوي و لساني را كنار گذاريم.5

اصلاح خانواده: تعليم و تربيهء اسلامي را در فاميل تقويه نماييم. -1 پلان كاري روزمره داشته باشيم و نظم را در خانه تأمين نماييم. -2 نظريات اعضايث فاميل را در امورات زندگي در نظر بگيريم. -3 احترام خورد و بزرگ را در نظر گرفته فضاي صميميت را ايجاد نماييم. -4

وركشاپ هاي اعمار صلح و رفع خشونت

86

ساعته اعضاي فاميل را زير نظر داشته باشيم.24فعاليت هاي -5

اصلاح اجتماع با اهالي منطقه در مسجد، مكتب و محل كار روابط نيك را تأمين نمايم. -1 در مقابل وجايب خود احساس مسووليت نماييم و به حقوق ديگران احترام بگذاريم. -2 از رسانيدن ضرر خود داري نماييم و در مقابل ناملايمات گذشت داشته باشيم. -3 از تعصب و خشونت پرهيز نماييم. -4در تصميم گيري اجتماعي با مردم مشوره نمايم و در حل منازعات از روش هاي صلح -5

آميز استفاده كنيم.

صلح از ديدگاه همه مادر گويد: صلح زيباترين آرزو و آرمان است.

معلم گويد: صلح كتاب سعادت انسان است. متعلم گويد: صلح مضمون زيبا و جاويدان است.

داستان نويس گويد: صلح بهتر از هزار داستان است. داكتر گويد: صلح علاج درد آوارگان است.

باغبان گويد: صلح خوشبوتر از ياسمين و ريحان است. حقوقدان گويد: صلح بهترين حق براي انسان است.

زرگر گويد: صلح زيباتر از لؤلؤ و مرجان است. كيميادان گويد: صلح كيمياي سعادت انسان است.

جهانورد گويد: صلح مبداء و اساس جهان است. فضانورد گويد: صلح فضاي زيبا و بيكران است.

متصوف گويد: صلح شعار زنده دلان است. قانوندان گويد: صلح حفاظت از حقوق انسان است.

دهقان گويد: صلح داراي حاصل فراوان است. عبداالله گويد: زندگي بي صلح همچو زندان است.

و من االله توفيق