ﺯﺎﮔ ﻉﺍﻮﻧﺍ ﺖﺸﻧ ﺺﯿﺨﺸﺗ ﯼﺎﻫ ﺵﻭﺭ ﻭ...

12
ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺗﻤﺎﺱ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺩﺭﺑﺎﺭه ﻣﺎ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺕHSE ﺍﺳﺘﺨﺪﺍﻡ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺁﻣﻮﺯﺵﻤﻨﯽ ﭘﯿﺎﻡ ﺍ ﺻﻔﺤﻪ ﺍﺻﻠﯽ ﮔﺎﺯﻫﺎﯼ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﺷﺘﻌﺎﻝ، ﮔﺎﺯﻫﺎﯼ ﺳﻤﯽ ﻭ ﺭﻭﺵ ﻫﺎﯼ ﺗﺸﺨﯿﺺ« ﻣﻮﺍﺩ ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ« ﺁﻣﻮﺯﺵ« ﻤﻨﯽﺖ ﭘﯿﺎﻡ ﺍ ﻭﺏ ﺳﺎ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺷﻤﺎ: ﻧﺸﺖ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﮔﺎﺯ ﮔﺎﺯﻫﺎﯼ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﺷﺘﻌﺎﻝ، ﮔﺎﺯﻫﺎﯼ ﺳﻤﯽ ﻭ ﺭﻭﺵ ﻫﺎﯼ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻧﺸﺖ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﮔﺎﺯ ﮔﺎﺯﻫﺎﯼ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﺷﺘﻌﺎﻝ، ﮔﺎﺯﻫﺎﯼ ﺳﻤﯽ ﻭ ﺭﻭﺵ ﻫﺎﯼ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻧﺸﺖ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﮔﺎﺯﭽﻮﻙ ﺩﻛﺘﺮ ﺭﺍﻓﯽﺘﺮﻭﺷﯿﻤﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻣﺨﺎﻃﺮﺍﺕ ﻧﺎﺷﯽ ﺍﺯ ﮔﺎﺯ ﻭ ﻤﻨﯽ ﺍﺯ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻫﺎﯼ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺤﺚ ﺩﺭ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻧﻔﺖ ﻭ ﮔﺎﺯ ﻭ ﻧﺸﺖ ﺁﻥ ﻭ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﺍﻫﻤﯿﺖ ﺑﺴﺰﺍﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺍﺳﺖ؛ ﺑﻄﻮﺭﯼ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺯﻣﯿﻨﻪ ﻛﺘﺐ ﻭ ﻣﻘﺎﻻﺕ ﻣﺘﻌﺪﺩ ﺑﻪ ﺭﺷﺘﻪﺪﮔﺎه ﺣﻔﻆ ﺍﻣﻨﯿﺖ ﻭ ﺟﺎﻥ ﭘﺮﺳﻨﻞ ﺍﺯ ﺗﺤﺮﯾﺮ ﺩﺭ ﺁﻣﺪه ﺍﺳﺖ. ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻭ ﺑﺮﻃﺮﻑ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﻧﺸﺖ ﮔﺎﺯ ﻭ ﻣﺨﺎﻃﺮﺍﺕ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﺩﺖ ﭘﯿﺸﮕﯿﺮﯼ ﺍﺯ ﻟﻄﻤﺎﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ ﺍﻫﻤﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺍﺳﺖ، ﺑﻠﻜﻪ ﺩﺭ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮﯼ ﺍﺯ ﻗﻄﻊ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻭ ﺗﻮﻗﻒ ﻋﻤﻠﯿﺎﺕ ﻭ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻂ ﺑﺤﺮﺍﻧﯽ ﺍﻣﺮﻭﺯﯼ ﻛﻪ ﻣﺸﻜﻼﺕ ﺭﻭﺯ ﺍﻓﺰﻭﻥ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﺳﻮﺧﺖ ﻭ ﺍﻧﺮﮊﯼ ﺩﺭ ﺩﻧﯿﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ. ﻣﻮﺛﺮ ﺍﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﻭﯾﮋه ﺩﺭ ﺷﺮﺍ ﻣﻘﺪﻣﻪﮕﺮ ﻭ ﺑﺎ ﺩﯾﻮﺍﺭه ﻫﺎﯼ ﻣﺨﺰﻥ ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﻧﺪهﻜﺪ ﺎﺩﯼ ﺫﺭﺍﺕ ﺩﺭ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺑﺎ ﮔﺎﺯ ﺣﺮﻛﺖ ﻭ ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﺍﺗﻔﺎﻗﯽ ﻭ ﺗﻮﺃﻡ ﺑﺎ ﻫﺮﺝ ﻭ ﻣﺮﺝ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺯﺪه ﺍﺳﺖ. ﮔﺎﺯﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﻣﯽ ﮔﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺗﯽ ﻛﻪ ﺣﺘﯽ ﺍﻗﺘﺒﺎﺱ ﮔﺮﺩ2 ﻧﯿﺰ ﺍﺯ ﻟﻐﺖ ﻫﺮﺝ ﻭ ﻣﺮﺝ1 ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﺎﻡ ﮔﺎﺯﻜﯽ ﺍﺯ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻫﺎﯼ . ﻣﻘﺎﺩﺭ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﻛﻤﯽ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﻫﺎ ﮔﺮﺩﺩ ﻇﺮﻑ ﻣﺪﺕ ﺯﻣﺎﻥ ﻛﻮﺗﺎﻫﯽ ﻗﺎﺩﺭﻧﺪ ﻛﻞ ﻓﻀﺎﯼ ﺩﺭ ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪه ﺭﺍ ﺍﺷﻐﺎﻝ ﻛﻨﻨﺪﻜﻨﻮﺍﺧﺖ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﻣﺤﯿﻂ ﺍﺳﺖ. ﺣﺠﻢ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻌﺎﺕ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﺷﺘﻌﺎﻝ، ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺭﺳﯿﺪﻥ ﺑﻪ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﮔﺎﺯ ﻭ ﺑﺨﺎﺭﺍﺕ ﻧﺎﺷﯽ ﺍﺯ ﻣﺎ-ﻜﺴﺎﻥ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﻣﻌﯿﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮﻝ ﺍﺳﺖ، ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺩﻟﯿﻞ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻄﻮﺭ ﻣﺘﻌﺎﺭﻑ ﮔﺎﺯﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺣﺠﻤﺸﺎﻥ ﺍﻧﺪﺍﺯه ﻣﯽ ﮔﺎﺯ ﺩﺭ ﺩﻣﺎ ﻭ ﻓﺸﺎﺭ- ﺍﺳﺘﻔﺎﺩه ﻣﯽ(ppm) ﺎﯾﯿﻦ، ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺩﺭ ﻣﯿﻠﯿﻮﻥ ﻭﺑﺮﺍﯼ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻫﺎﯼ(ﺣﺠﻢ%) ﮔﯿﺮﻧﺪ ﻭ ﺑﻄﻮﺭ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺮﺍﯼ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻫﺎﯼ ﺑﺎﻻ، ﺩﺭﺻﺪ ﮔﺎﺯ ﺷﻮﺩ. ﮔﺎﺯﻫﺎ ﺣﺘﯽ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﻛﻪ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻫﺎﯼ ﻣﺘﻔﺎﻭﺗﯽ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﻣﺮﺯ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺍﻧﺒﺴﺎﻁ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ، ﻭﻟﯿﻜﻦ ﮔﺎﺯﻫﺎﯼﺎﯾﯿﻦ ﻭ ﮔﺎﺯﻫﺎﯼ ﺳﺒﻚ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻣﯽ ﮔﺮﺩﻧﺪ. ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻪ ﺳﻤﺖThis plugin is not supported.

Upload: others

Post on 08-Mar-2020

7 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: ﺯﺎﮔ ﻉﺍﻮﻧﺍ ﺖﺸﻧ ﺺﯿﺨﺸﺗ ﯼﺎﻫ ﺵﻭﺭ ﻭ …vcmdrp.tums.ac.ir/files/padafand/files/گازهای_قابل_اشتعال...butane c4h10 gas 1.5 benzene

جستجو تماس با ما درباره ما تبلیغات HSE استخدام اخبار کتابخانه آموزش پیام ا�منی صفحه اصلی

موقعیت شما: وب سا�ت پیام ا�منی » آموزش » مواد خطرناک » گازهای قابل اشتعال، گازهای سمی و روش های تشخیص

نشت انواع گاز

گازهای قابل اشتعال، گازهای سمی و روش های تشخیص نشت انواع گاز

 

گازهای قابل اشتعال، گازهای سمی و روش های تشخیص نشت انواع گاز

دكتر رافی �ا�چوك

 

ا�منی از مهمترین مقوله های مورد بحث در صنایع نفت و گاز و �تروشیمی می باشد. شناسایی انواع مخاطرات ناشی از گاز و

به رشته و مقاالت متعدد این زمینه كتب بطوری كه در برخوردار است؛ اهمیت بسزایی از آنها با و چگونگی مقابله آن نشت

تحریر در آمده است. شناسایی و برطرف نمودن نشت گاز و مخاطرات مرتبط با  آن  نه تنها از د�دگاه حفظ امنیت و جان پرسنل از

اهمیت بسیار باالیی برخوردار است، بلكه در جلوگیری از قطع تولید و توقف عملیات و در نها�ت پیشگیری از لطمات اقتصادی

موثر است؛ به ویژه در شرا�ط بحرانی امروزی كه مشكالت روز افزون تامین سوخت و انرژی در دنیا وجود دارد.

 

مقدمه

با دیواره های مخزن نگهدارنده با �كد�گر و با هرج و مرج تعداد ز�ادی ذرات در برخورد اتفاقی و توأم گاز حركت و جابجایی

است و نام گاز1 نیز از لغت هرج و مرج2 اقتباس گرد�ده است. گازها به سرعت با هم مخلوط می گردند و در صورتی كه حتی

مقادر بسیار كمی از آنها رها گردد ظرف مدت زمان كوتاهی  قادرند كل فضای در برگیرنده را اشغال كنند. �كی از مشخصه های

انواع گاز و بخارات ناشی از ما�عات قابل اشتعال، قابلیت رسیدن به چگالی �كنواخت در همه محیط است. حجم مشخصی از هر

گاز در دما و فشار �كسان دارای تعداد معین مولكول است، به همین دلیل است كه بطور متعارف گازها را با حجمشان اندازه می -

گیرند و بطور مشخص برای چگالی های باال، درصد گاز (%حجم) وبرای چگالی های �ایین، تعداد در میلیون (ppm) استفاده می -

شود. گازها حتی هنگامی كه چگالی های متفاوتی داشته باشند هیچگونه مرز مشخصی به هنگام انبساط ندارند، ولیكن گازهای

سنگین به سمت �ایین و گازهای سبك به سمت باال جابجا می گردند.

 

This plugin is not supported.

  

Page 2: ﺯﺎﮔ ﻉﺍﻮﻧﺍ ﺖﺸﻧ ﺺﯿﺨﺸﺗ ﯼﺎﻫ ﺵﻭﺭ ﻭ …vcmdrp.tums.ac.ir/files/padafand/files/گازهای_قابل_اشتعال...butane c4h10 gas 1.5 benzene

 

شكل 1- سیكل طراحی سیستم های اعالم نشت گاز

 

 

 

شكل 2- مفهوم ر�سك و عوامل موثر بر آن

 

 

چه چیزی با�د آشكار گردد؟

      گروه های اصلی گازها:

     گازها اصوال به سه گروه اصلی ذیل تقسیم می گردند:

 

- قابل اشتعال3   

- سمی4            

- بی اثر5        

               

بحث اصلی ما در زمینه گازهای قابل اشتعال و سمی است كه موضوع اصلی آشكارسازی گاز در صنایع به شمار می آ�ند.

 

گازهای قابل اشتعال

برای داشتن �ك واكنش حرارتی حضور همزمان و متناسب سه جزء اصلی ذیل  ضروری است:

 

-         انرژی احتراق – حرارتی �ا الكتر�كی

-         سوخت – گاز �ا مایع �ا پودر

Page 3: ﺯﺎﮔ ﻉﺍﻮﻧﺍ ﺖﺸﻧ ﺺﯿﺨﺸﺗ ﯼﺎﻫ ﺵﻭﺭ ﻭ …vcmdrp.tums.ac.ir/files/padafand/files/گازهای_قابل_اشتعال...butane c4h10 gas 1.5 benzene

-         اكسیژن �ا هوا

 

          به همین دلیل است كه این سه جزء را مثلث احتراق �ا انفجار نامگذاری كرده اند.

 

 

 

شكل 3- مثلث احتراق �ا انفجار

 

انفجار معین (محدودة با سطح تركیبات گازی را می توان معادل از دمای محیط �ا كمتر برابر افروزش6 با درجه ما�عات   كلیه

تحت قابل حمل، �ا ثابت گاز نشت اعالم تجهیزات توسط می با�ست مواد این كلیه و دانست اشتعال قابل (LEL-ایین انفجار�

نظارت باشند.

گازهای اصلی اجزای تركیبات این می شوند. و هیدروژن) شناخته (تركیبات كربن ها بنام هیدروكربن عالی تركیبات ساده ترین

الكین اولین عضو و بوده نما�نده ساده ترین هیدركربن است اتم هیدروژن و چهار اتم كربن �ك تركیب كه متان نفتی هستند.

هاست.

   

شكل 4- ساده ترین الكین ها و زنجیره مولكولی آنها

 

اولین ده الكین عبارتند از:

 

Page 4: ﺯﺎﮔ ﻉﺍﻮﻧﺍ ﺖﺸﻧ ﺺﯿﺨﺸﺗ ﯼﺎﻫ ﺵﻭﺭ ﻭ …vcmdrp.tums.ac.ir/files/padafand/files/گازهای_قابل_اشتعال...butane c4h10 gas 1.5 benzene

جدول 1– نام و فرمول شیمیایی ساده ترین هیدروكربن های قابل اشتعال

 

CH4 (Methane (gas C6H14 (Hexane (liquid

C2H6 (Ethane (gas C7H16 (Heptane (liquid

C3H8 (Propane (gas C8H18 (Octane (liquid

C4H10 (Butane (gas C9H20 (Nonane (liquid

C5H12 (Pentane (liquid C10H22 (Decane (liquid

 

 

(Explosive Limits) محدوده های انفجار

انفجار خواهد داشت. قابل توجه از �ك ماده قابل اشتعال در هواست كه امكان انفجار7 معرف كمترین غلظت �ایین   محدوده

باشد. در داشته وجود انفجار باالی بسیار ر�سك است ممكن نیز انفجار قابل   ماده كم بسیار های غلظت در كه حتی است

حقیقت بخش عمده ای از گازهای قابل اشتعال و بخارات مایع دارای محدوده �ایین انفجار كمتر از 5% حجم هستند.

محدوده  باالی انفجار8 نشان دهنده  حداكثر غلظت ماده قابل اشتعال در هواست كه باعث انفجار می شود . غلظت های بیشتر

از محدوده باالی انفجار نمی تواند باعث انفجار شود، زیرا اكسیژن كافی برای آن وجود نخواهد داشت. (شكل شماره 5)

شكل 5- محدوده های �ایین و باالی انفجار

 

جدول ذیل نشان دهنده محدوده های انفجار و همچنین درجه افروزش تعدادی از گازها و بخارات است.

 

جدول 2 – محدوده �ایین انفجار و درجه  افروزش و فرمول شیمیایی برخی مواد شیمیایی مهم

 

Compound Formula Flash Point °C Flammability % LEL

ACETILENE C2H2 GAS 2.5

ETHANOL C2H5OH 12 3.5

BUTANE C4H10 GAS 1.5

BENZENE C6H6 0> 1.3

NATURAL GAS 

HYDROGEN , CARBON MONOXIDE , METHANE OTHER GASESGAS 4.5

LPG

 

PROPANE 20/30%

BUTANE 80/70%

GAS 2

HYDROGEN H2 GAS 4

METHANE CH4 GAS 5

XYLENE C6H4(CH3)2 30 1.1

PROPANE CH3CH2CH3 GAS 2.1

Page 5: ﺯﺎﮔ ﻉﺍﻮﻧﺍ ﺖﺸﻧ ﺺﯿﺨﺸﺗ ﯼﺎﻫ ﺵﻭﺭ ﻭ …vcmdrp.tums.ac.ir/files/padafand/files/گازهای_قابل_اشتعال...butane c4h10 gas 1.5 benzene

 

 

Flash Point درجه  افروزش

درجه افروزش حداقل درجه حرارتی است كه در آن مایع و �ا تركیبات فرار، بخاراتی متصاعد می كنند كه برای تشكیل �ك تركیب

قابل اشتعال با هوای نزد�ك سطح آن مایع كافی است. مواد شیمیایی با درجه افروزش باال دارای قابلیت احتراق كمتر و در نتیجه

خطر كمتر هستند.

 

شكل 6- جدول مقا�سة  LEL و UEL برخی گازهای مهم

 

و بصورت معكوس،  �ایین بودن درجه افروزش باعث خطرات بیشتر است.

 

نقطة  احتراق9

نقطة احتراق حداقل درجه حرارتی است كه در آن تركیب ماده سوختنی با هوا و در غیاب �ك منبع حرارتی باعث احتراق خود

بخودی می گردد.

 

گازهای سمی10

حوزه باعث بدن پوست توسط جذب �ا و مصرف �ا تنفس هنگام كه هستند شیمیایی تركیباتی تعر�ف، طبق سمی گازهای

صدمات مختلفی اعم از سوزش های خفیف تا مرگ می گردند. امكان تماس با گازهای مذكور در موقعیت های متفاوت وجود

دارد و این مسوولیت متخصصین است كه تضمین نما�ند هیچ �ك از كاركنان در معرض غلظت های خطرناك این نوع گازها قرار

نگیرند.

میزان در معرض بودن بر مبنای مشخصه ای بنام متوسط زمانی غلظت11 (TWA) سنجیده می شود كه متوسط میزان غلظت در

طول هشت ساعت كار روزانه است كه در طی آن امكان دارد كاركنان در معرض گازهای مذكور قرار گیرند بدون ا�نكه خطراتی به

سالمتی ا�شان وارد گردد.

نیز داشته تفاوت هایی نظر دستورالعمل های محلی از تدوین گرد�ده و ممكن است ا�منی توسط مراكز محدوده های مذكور

باشند.

 

American Conference Of Governmental Industrial Hygienists   توسط كه كوتاه12 بودن معرض در حد معموال

ACGIH تعر�ف گرد�ده ارجاع می گردد.

هر قدر STEL �ایین تر باشد (بر حسب ppm و �ا mg/m3) به همان میزان سمی بودن تركیب نیز باالتر است.

ارو�ا میلی گرم در اندازه گیری در بیان می شود. واحد د�گر (ppm) 13میلیون تعداد در توسط غلظت گازهای سمی در هوا

مترمكعب هواست (mg/m3) كه نوعی اندازه گیری جرم است.

�ك تبدیل مناسب و تقر�بی از ppm به mg/m3 و بلعكس را می توان با دانستن وزن مولكولی گاز در دمای 25 درجه سانتی گراد

و در فشار �ك اتمسفر بصورت ذیل بدست آورد:

 

TLV (mg/m3) = TLV (ppm) * molecular weight (g) /24.45

TLV = Threshold Limit Value

Page 6: ﺯﺎﮔ ﻉﺍﻮﻧﺍ ﺖﺸﻧ ﺺﯿﺨﺸﺗ ﯼﺎﻫ ﺵﻭﺭ ﻭ …vcmdrp.tums.ac.ir/files/padafand/files/گازهای_قابل_اشتعال...butane c4h10 gas 1.5 benzene

 

تعار�ف مصطلح در صنعت:

TLV14 حد باالی مواد سمی است كه مقادیر كمتر از آن معموال در محیط های كاری اثرات منفی روی سالمتی ندارند.

TLV-TWA 15متوسط مجاز تمركز مواد سمی بر حسب زمان هشت ساعت كار روزانه و چهل ساعت كار هفتگی كه پرسنل می

تواند در معرض مواد سمی باشند.

TLV-STEL16 حداكثر میزان تمركز مواد سمی برای تا 15 دقیقه تماس مداوم در شرا�طی كه از TLV فراتر نباشد.

 

 

جدول 3- گازهای سمی و محدوده های ر�سك آنها

 

 

PRODUCT

 

Formula

 

STEL

 

TWARelative Density

 

Molecular Weight

 

Hydrogen Cyanide HCN 10 - 1 >27

 

Nitric Acid NHO3 4 2   

 

Ammonia NH3 35 25 1 >17

 

Carbon Dioxide CO2 15000 5000 1 <44

 

Nitrogen Dioxide NO2 5 3 1 <46

 

Chlorine Dioxide CLO2 0.3 0.1 1 < 

68

Sulphur Dioxide SO2 5 2 1 < 

64

Chlorine CL2 1 0.5 1 < 

71

Hydrogen Chloride HCL 5 - 1 < 

36

Fluorine F2 1 0.3 1 < 

38

Phosphine FH3 0.3 - 1 < 

34

Hydrogen Sulphide H2S 15 10 1 < 

34

Nitric Oxide NO 35 25 1 < 

30

Carbon Monoxide CO 300 50 1 > 

28

Ethylene Oxide C2H4O - 5 

  

Oxygen O2 - - - 

32

Ozone O3 0.3 0.1 1 < 

48

 

 

معروفترین گازهای سمی

(CO) منواكسید كربن

Page 7: ﺯﺎﮔ ﻉﺍﻮﻧﺍ ﺖﺸﻧ ﺺﯿﺨﺸﺗ ﯼﺎﻫ ﺵﻭﺭ ﻭ …vcmdrp.tums.ac.ir/files/padafand/files/گازهای_قابل_اشتعال...butane c4h10 gas 1.5 benzene

احتماال منواكسیدكربن �كی از خطرناك ترین گازهای سمی می باشد. این گاز بی رنگ و بی بو و خفه كننده شیمیایی است كه

عمل آن بصورت Hypoxia (كمبود اكسیژن در بافت های بدن) در طول دوره تنفس است.

منواكسیدكربن اندكی از هوا سبك تر بوده و تمایل به �خش سریع در محیط دارد. به این دلیل آشكارسازهای مربوطه می با�ست

در ارتفاع تنفسی (ارتفاع تقر�بی بینی) و حدود 1/6 متر نصب گردند.

 

 جدول 4- گاز منواكسیدكربن و خطرات غلظت های مختلف آن

 

(Concentration (ppm Carbon Monoxide (Time (Hours

50 Allowed exposure level 8

200 Slight headache, sensation of uneasiness 3

400 Headache, sensation of uneasiness 2

600 Headache, sensation of uneasiness 1

1000-2000 Confusion, headache, nausea 1,5

1000-2000 Balance loss tendency 0.5

2000-2500 Unconsciousness 0.5

4000 Fatal 1>

 

 

Hydrogen Sulphide)H2S) سولفید هیدروژن

شناخته شده ترین گاز سمی می باشد؛ زیرا بوی بد این گاز در غلظت های كمتر از 0/1 ذره در میلیون (ppm) قابل تشخیص می

باشد. حداكثر میزان در معرض بودن 10 ذره در میلیون (ppm) می باشد. غلظت های بیشتر قابل مشاهده نبوده و ممكن است

�ا ارتفاع تنفسی و �ا مرگ فوری گردند. سولفید هیدروژن دارای چگالی مشابه هوا بوده و آشكارسازهای مربوطه در باعث فلج

نزد�ك به نقاط احتمالی نشت نصب می گردند.

 

جدول 5- گاز سولفید هیدروژن و خطرات مرتبط با غلظت های مختلف آن

 

Concentration

((ppmHydrogen Sulphide

0,15 .Minimum perceivable smell

4,6 .Moderate smell, easily recognisale

10 .Beginning of eyes irritation

27 .Strong and unpleasant, but not unbearable, smell

100 .Cough, eyes irritation, loss of olfaction after 2-5 minutes

200-300Strong conjunctivitis (eyes inflammation) and irritation of breathing apparatus after one hour

.exposition. Fast loss of olfaction

500-700 .Loss of consciousness and POSSIBLE DEATH in 30 minutes/1 hour

1000…700 .Fast loss of consciousness, breath failure, death

2000…1000Immediate loss of consciousness with fast breath failure and death in few minutes: death may occur

.even if the person is immediately moved to open air

 

 

(Carbon Dioxide (CO2 دی اكسید كربن

ا�منی با حد اما �ك گاز سمی با غلظتی در حدود 300 ذره در میلیون وجود دارد، تنفسی بازدم در اكسیدكربن هر چند دی

3000 ذره در میلیون (0/5 درصد حجمی) است. این گاز در فرآ�ندهای احتراق تولید می شود و �كی از اجزای اصلی تولید شده

در فرآ�ند تصفیه فاضالب همراه با متان است. در محیط های پر جمعیت و با گردش هوای كم، ر�سك باالیی برای حضور این گاز

وجود دارد و این ر�سك با كاهش اكسیژن بیشتر می شود.

دی اكسیدكربن در گلخانه ها به منظور افزا�ش رشد گیاهان و سبز�جات استفاده می شود. اندازه گیری غلظت این گاز بی رنگ

در مقادیر �ایین دشوار است و با استفاده از سیستم های مادون قرمز انجام می شود.

دی اكسیدكربن گازی سنگین تر از هوا بوده و تمایل به �ایین آمدن در حجم دارد.

 

Page 8: ﺯﺎﮔ ﻉﺍﻮﻧﺍ ﺖﺸﻧ ﺺﯿﺨﺸﺗ ﯼﺎﻫ ﺵﻭﺭ ﻭ …vcmdrp.tums.ac.ir/files/padafand/files/گازهای_قابل_اشتعال...butane c4h10 gas 1.5 benzene

جدول 6- گاز دی اكسیدكربن و مخاطرات مرتبط با غلظت های مختلف آن

 

of volume % Carbon Dioxide

2…1 .Slight increase of depth expiration with headache and tiredness

3 .Heavy headache with diffused perspiration. A considerable loss of efficiency is present

4 .Face reddening, palpitations

5 .Mental depression

6 .Impossibility to do heavy jobs

8 .Tremors, convulsions, coma and DEATH for heart failure

 

 

(NH3) آمونیاك

آمونیاك تنها گاز شناخته شده از گروه قلیاها (الكانین ها) است. این گاز بی رنگ، با بوی تند و وزنی سبك تر از هواست. درصد

LEL آمونیاك 15% حجم است. حد ا�منی حداكثر آن 25 ذره در میلیون بوده و قلیایی بودن  باعث واكنش های ز�اد با گازهای

اسیدی و كلر می گردد. وجود این گاز در اتمسفر و تركیب آن با گازهای د�گر معموال  به صورت غیرآشكار است.

ترین محصول نیتر�ك معروف تولید می شود و در صنایع شیمیایی كاربرد بسیار دارد. اسید آمونیاك در مقادیر ز�اد در جهان

بدست آمده از آمونیاك است كه كاربرد بسیار در تولید كودهای شیمیایی چون نیترات �تاسیم و نیترات آمونیوم دارد. آمونیاك

همچنین در تولید مواد منفجره چون تی ان تی (تری نیتروتولوئن) و نیتروگلسیرین و نیتروسلولز كاربرد دارد. آمونیاك همچنین در

صنایع شیمیایی بكار می رود و كاربرد بسیار در صنایع تبر�دی و در صنایع نفت برای خنثی سازی اسیدهای آلی موجود در نفت

داشته و همچنین بعنوان حالل در تولید بسیاری مواد شیمیایی بكار می رود.

 

(SO2) دی اكسیدگوگرد

این گاز بی رنگ دارای بوی خفه كننده بوده و از احتراق گوگرد �ا مواد شامل گوگرد مثل زغال سنگ �ا نفت بوجود می آ�د. همراه

با اكسید نیتروژن (Nitric Oxide) از عوامل باران اسیدی در اتمسفر بخصوص در شرا�ط مه می باشد و مشكالت تنفسی بسیاری

برای انسان به وجود می آورد.

در اولیه ماده عنوان به و می شود �افت مناطق صنعتی در وفور به است. میلیون در ذره 2 آن ا�منی مجاز در صنعت، حد

فرآ�ندهای صنعتی بكار می رود. در صنایع آب و فاضالب، به منظور حذف كار اضافی و در فرآ�ندهای تولید مواد خوراكی، به

جهت خواص ضد عفونی كننده آن كاربرد دارد. از آنجا كه تقر�با دو برابر وزن هوا را دارد، بسرعت به سطوح �ایین هوا منتقل می

شود.

 

(Cl2(Chlorine كلر

كلر �ك گاز سبز/زرد و خورنده با بوی بسیار تند است كه برای نظافت و ضدعفونی منازل و استخرها استفاده می شود. همچنین

قدرت آن اصلی دارد. مشخصه كاربرد كاغذسازی در صنایع كننده بعنوان سفید �ا و PVC ثانوی چون مواد تولید در صنایع

اكسید كنندگی باالی آن است. گازی بسیار سنگین بوده و ممكن است توسط بسیاری مواد جذب شود. بدین دلیل به آسانی قابل

ابتیاع  نبوده و �ا بصورت محلول در تركیبات رقیق شده �افت نمی شود و همچنین آشكارسازی آن بسیار مشكل است.

 

NO2 و دی اكسید نیتروژنNO اكسید نیتروژن

در این بخش سه گونه از اكسیدهای نیتروژن را بررسی می كنیم: N2O �ا اكسید نیتروس (Nitrous Oxide) كه در پزشكی برای

بیهوشی بكار می رود؛ اكسید نیتروژن NO و دی اكسید نیتروژن NO2؛ عموما به گروه NOX شهرت دارند و همراه با دی اكسید

گوگرد SO2، باعث باران های اسیدی می شوند. موتورهای بنز�نی و دیزلی از عوامل اصلی تولید این گازها در اتمسفر می باشند.

میزان NO معموال 90% از NOX در خروجی های موتورهاست.

در فضای باز واكنش خودبخودی نیتروژن و اكسیژن باعت تولید NO2 می شود. اكسید نیتروژن بی رنگ است در حالی كه دی

اكسید نیتروژن �ك گاز اسیدی قهوه ای رنگ با بوی تند است. حد ا�منی NO 25 ذره در میلیون و برای NO2 3 ذره در میلیون

است.

 

(HCN) هیدورژن سیانید

میلیون. در ذره 10 ازای به دقیقه 10 بودن معرض در میزان حداكثر با شیرین كمی و رنگ بی است؛ سمی و مشهور گازی

بیشترین كاربرد آن در كارگاه های طالسازی و در صنایع پوست است.

 

Page 9: ﺯﺎﮔ ﻉﺍﻮﻧﺍ ﺖﺸﻧ ﺺﯿﺨﺸﺗ ﯼﺎﻫ ﺵﻭﺭ ﻭ …vcmdrp.tums.ac.ir/files/padafand/files/گازهای_قابل_اشتعال...butane c4h10 gas 1.5 benzene

(HCL) كلر�د هیدروژن

گازی با بوی تند و قدرت خورندگی بسیار و سرعت حل شدن باال در آب كه در بسیاری از فرآ�ندهای صنعتی كاربرد داشته و

همچنین تولید می گردد. همچنین از احتراق PVC هم متصاعد می گردد.

 

(O3) ازن

�ك گاز بی ثبات است كه مصرف آن به تدریج به دلیل خواص ضد عفونی كننده (بجای كلر) در صنایع آب و فاضالب بیشتر می

گردد.

 

(Biogas) گاز بیولوژ�كی

�ك گاز قابل احتراق است كه بیوگاز خوانده می شود و �ا گاز ز�ستی كه ناشی از تخمیر و واكنش بیوشیمیایی مواد آلی از انواع

مختلف چون محصوالت گیاهی باقی مانده و كود و غیره است كه در تجهیزاتی خاص تشكیل می گردد. این تجهیزات، مخازن

استوانه ای هستند كه در آنها تخمیر و تجز�ه ارگانیك با سرعت بیشتر به جهت تولید بیوگاز صورت می گیرد. این فرآ�ند بدون

اكسیژن بوده و فرآ�ند Anaerobic خوانده می شود.

بیوگاز اصوال  از اجزاء ذیل تشكیل می گردد:

 

جدول 7- تركیبات مختلف تشكیل دهنده بیوگاز و غلظت آنها

 

Medium  Concentration

58%

% 40

1%

0.5%

ppm 3.000

ppm 40

Methane

Carbon Dioxide

Nitrogen

Oxygen

Hydrogen Sulphide

Hydrogen

 

 

به دلیل باال بودن میزان متان، بیوگاز منبعی غنی از انرژی محسوب می گردد. تنها مشكل همانگونه كه از جدول پیش مالحظه

می گردد، تشكیل همزمان سولفید هیدروژن H2S با غلظت باالست. این امر باعث خوردگی و تخر�ب سریع تجهیزات كنترل گاز

مذكور و تبدیل آن به انرژی الكتر�كی می شود.

دمای و فشار باشد. می در محفظه نگهداری قابل و متان) آن (تقر�با %60 انفجار قابل گاز �ك بیوگاز د�ده شد كه همانطور

داخلی این محفظه می بـا�ست بطور دا�می توسط فشار سنج و ترموستات حرارتی (35 درجه سانتی گراد) و �ك آشكارساز گاز كـه

بتـوانـد 0-100% متان را اندازه گیری نما�د،  تحت كنترل باشد.

سوخت ها می توانند به حالت جامد، مایع �ا گاز باشند، ولی تمامی آنها حداقل دو عامل اصلی را كه با سوختن بیشترین حرارت

را ا�جاد می كنند دارا هستند؛ این دو عامل عبارتند از كربن و هیدروژن و در تمامی انواع سوخت با نسبت های متفاوت وجود

دارند.

 

 

جدول 8- میزان كربن و هیدروژن موجود در انواع سوخت ها

 

Carbon                   % Hydrogen %

Wood                                       51                                6

Coal                                         78                                5

Natural gas                               77                                24

Butane                                     83                                17

Propane                                   82                                18

 

 

احتراق، واكنش شیمیایی مابین سوخت و اكسیژن و در نتیجه بین كربن و هیدروژن است با اكسیژن؛ از طریق معادالت ذیل:

 

Page 10: ﺯﺎﮔ ﻉﺍﻮﻧﺍ ﺖﺸﻧ ﺺﯿﺨﺸﺗ ﯼﺎﻫ ﺵﻭﺭ ﻭ …vcmdrp.tums.ac.ir/files/padafand/files/گازهای_قابل_اشتعال...butane c4h10 gas 1.5 benzene

 Carbon + Oxygen                 Carbon Dioxide + Heat           C+O2         CO2

 

Hydrogen + Oxygen             Steam + Heat                H2+O2         2H2O

 

احتراق كامل17

این بود، نخواهد گازهای خروجی در اكسیژن از اثری هیچ می سوزند هوا از متناسب مقدار با هیدروژن و كربن كه هنگامی

وضعیت را احتراق كامل گو�ند.

 

 

شكل 7- احتراق كامل

 

احتراق ناقص ناشی از هوای اضافی

در بسیاری موارد غیر ممكن است كه تنها مقدار هوای مورد نیاز به واكنش تزریق گردد و معموال  هوای اضافی نیز به سیستم

وارد می شود كه باعث اتالف حرارتی انرژی می گردد. توانایی اندازه گیری این میزان هوای اضافی در جهت بهینه كردن فرآ�ند

با میزان هوای احتراق (و صرفه جویی مالی) بسیار مهم است. بطوری كه مشاهده شده، میزان اكسیژن اضافی نسبت مستقیم

اضافی دارد.

 

 

شكل 8-  احتراق غیر كامل (هوای اضافی)

 

احتراق ناقص ناشی از كمبود هوا

در شرا�طی كه میزان هوا ناكافی است، بخشی از كربن احتراق �افته و باعث تشكیل گاز خطرناك منواكسیدكربن (CO)، كاهش

حرارت و تشكیل ذرات جامد و دود می گردد.

Page 11: ﺯﺎﮔ ﻉﺍﻮﻧﺍ ﺖﺸﻧ ﺺﯿﺨﺸﺗ ﯼﺎﻫ ﺵﻭﺭ ﻭ …vcmdrp.tums.ac.ir/files/padafand/files/گازهای_قابل_اشتعال...butane c4h10 gas 1.5 benzene

 

شكل 9-احتراق غیر كامل (كمبود هوا)

 

 

طبقه بندی آشكارسازها

 

جدول 9- آشكارسازهای مورد استفاده برای انواع گازها

 

Gas to Detect Sensors Technology

Flammable gases

Catalytic

Thermoconductive

Infrared (IR)

Open path infrared

Semiconductor

Electrochemical

Flame ionization (FID)

Flame temperature analysis (FTA)

Toxic gases

Electrochemical

Semiconductor

Infrared

Oxygen Electrochemical

Gases of incomplete combustionInfrared

Special catalytic

Biogas

Thermocondictive

Catalytic

Electrochemical

 

 

 

Gas -1

Chaos -2

Flammable -3

Toxic -4

Inert -5

Flash Point -6

LEL -7

UEL -8

Ignition Point -9

Toxic Gases -10

Page 12: ﺯﺎﮔ ﻉﺍﻮﻧﺍ ﺖﺸﻧ ﺺﯿﺨﺸﺗ ﯼﺎﻫ ﺵﻭﺭ ﻭ …vcmdrp.tums.ac.ir/files/padafand/files/گازهای_قابل_اشتعال...butane c4h10 gas 1.5 benzene

Time Weighed Average -11

Short Term Exposure Limit-STEL -12

Parts Per Million -13

Threshold Limit Value -14

Time Weighted Average, MAK medium -15

Short Time Exposure Limit -16

Complete Combustion -17

فلش مموری فراخوان مقاله فرصت های شغلی مقاالت برگز�ده محصوالت قوانین و مقررات هما�ش ها و نما�شگاه ها اشتراک ماهنامه اخبار صفحه اصلی

  

 تمامي خدمات �ا�گاه safetymessage.com ، حسب مورد داراي مجوزهای الزم از مراجع

ايران اسالمي مقررات جمهوری و قوانين تابع اين سايت فعاليت های و می باشند مربوطه

است.

طراحی سا�ت و طراحی گرافیک توسط عضو�ت 

نام و نام خانوادگی

Email Address