II. Bayezid

II. Bâyezîd veya II. Beyazıt ayrıca bilinen adıyla Sul-tân Bayezid-î Velî (Osmanlı Türkçesi: بايزيد ثانيBāyezīd-i Sānī, d. 3 Aralık 1447 – ö. 26 Mayıs 1512);Osmanlı İmparatorluğu'nun sekizinci padişahı. BabasıFatih Sultan Mehmed, annesi Sitti Mükrime Hatun[1] yada Emîne Gül-Bahar Vâlide Hatûn'dur.[2] Yavuz SultanSelim'in de babasıdır. Tahta geçtiğinde 511.000 km²'siAsya'da, 1.703.000 km²'si Avrupa'da olmak üzere toplam2.214.000 km² olan imparatorluk toprakları, ölümündeyaklaşık 2.375.000 km² idi.[3]

1 Alternatif adları ve unvanları

II. Bayezid'in ismi Latin harfli Türkçe metinlerde Beya-zıt, Beyazıd, Bayezit, Bayezıd gibi değişik imlâlar ile ya-zılsa da sultanın adı; bütün Osmanlıca metinlerde Bâye-zid (بايزيد) olarak geçmektedir. Türk Dil Kurumu, gü-nümüzde Beyazıt[4], Bayezit[5] şeklindeki yazımları be-nimsemiştir. Modon fetihnamesinde, Emîru'l-Mü'minînSultânu'l-Guzât ve'l-Mücâhidîn Nâsiru’s-Seriat ve'l-Milletive'd-Dîn Giyâsu'l-İslâm ve Mu'înu'l-Müslimîn Sultân Bâ-yezîd [6] diye anılmıştır.

2 Padişahlık öncesi

II. Bayezid'in doğum tarihi tarihçiler arasında tartışma-ya yol açmaktadır. Güvenilir bir Osmanlılar bibliyograf-ya ansiklopedisi doğum tarihinde bu tartışmayı karşıla-mak amacı ile bu tarihi Aralık 1447/Ocak 1448 olarakvermektedir.[2] Bazı kaynaklar bu tarihi 3 Aralık 1447 [7],diğerleri de 1448 olarak vermektedirler.[8]. Doğum yeribugün Yunanistan sınırları içerisinde kalan, Osmanlılarzamanında ise Edirne'ye bağlı bir kaza merkezi olanDimetoka'daki Dimetoka Sarayı'nda dünyaya geldi.İstanbul'un fethi'nden sonra, Şehzade Beyazid 7 yaşların-dayken Hadım Ali Paşa danışmanlığında Amasya vali-si olan Bayezid, burada o dönemin en ünlü âlimlerindendersler aldı ve padişah olacak şekilde yetiştirildi. O gün-lerde Amasya kenti bir eğitim ve kültür merkeziydi [9].Devrin meşhur âlimlerinden dersler aldı, İslami ilimlerinpek çoğunu öğrendi. İslam ilmi alanında ders aldığı ho-calarından birisi de Şeyh Yavsi - Hünkar Şeyhi olarak bi-linen Bayrami tarikat şeyhi de olan Muhyiddîn Mehmed-i İskilibî olmuştur. İslami ilmin yanı sıra matematik vefelsefe tahsili de aldı. Ayrıca Şeyh Hamdullah'tan da hatdersleri aldı. Arapça ve Farsçanın yanı sıra; Çağatay leh-çesi ve Uygur alfabesini de öğrendi.

Şehzade Beyazid sancakbeyi olarak 27 yıl Amasya'daoturdu. Bu görevde iken 1473'te Otlukbeli Savaşı'nda sağkol kumandanı olarak görev aldı. Ayrıca 1479'da İran'dangelen tüccarların mallarının yağmalanması üzerine, Şeh-zade Beyazid'in vali olarak gönderdiği kuvvetler Torul veçevresini Osmanlı topraklarına kattı[10].Fakat genellikle Amasya sarayında mistik, yarı şairanebir yaşam sürdüğü bildirilip bu arada Afyon şehriyle bağ-lantısı olduğu söylenir.[2]

3 Tahta çıkışı

II. Bayezid tahta çıktığında Osmanlı sınırları

Fatih Sultan Mehmed'in 4 Mayıs 1481'de Gebze ya-kınlarında beklenmedik bir şekilde vefat etmesi üzeri-ne Sadrazam Karamanlı Mehmed Paşa, Bayezid ve Ba-yezid'in kardeşi Cem Sultan'a ulaklar (haberci) gönder-di. Ancak Cem Sultan, kendisine gönderilen haberci yol-da, Anadolu Beylerbeyi Sinan Paşa tarafından yakalana-rak alıkonduğu için babasının ölüm haberini geç öğrendi.Bu arada Bayezid'in tarafını tutan Yeniçeriler İstanbul'daisyan ederek Cem Sultan taraftarı Karamanlı MehmedPaşa'yı 4 Mayıs 1481'de öldürdüler ve Bayezid'in oğluŞehzade Korkut'u babasına vekâleten tahta çıkardılar.Babasının vefatını öğrenen ve devlet büyüklerinin ace-le başkente gelmesi hakkında gönderdikleri mektupla-rı alan II. Bayezid maiyetinde 4.000 kişi olduğu haldeAmasya'dan yola çıkıp 9 günde Üsküdar'a geldi. Ertesigün oğlu Şehzade Korkut'tan saltanatı resmen teslim alıp22 Mayıs 1481'de Osmanlı tahtına çıktı. II. Bayezid ilkolarak kapıkullarına üçer bin akçe cülus bahşişi dağıttı.Yeniçerileri ulufelerini 5 akçeye çıkarttı.[2]

1

2 4 CEM SULTAN MESELESİ

II. Bayezid'in cülus töreni(1481)

4 Cem Sultan meselesi

Cem Sultan abisi II. Bayezid'in padişahlığını kabul etme-di. Böylece Osmanlı devleti II. Bayezid ile Cem Sultanarasında uzun süren ve en sonunda Avrupa'nın da içinekarıştığı bir taht kavgasına sahne oldu.II. Bayezid İstanbul'da tahta çıkmış olmasına rağmenCem Sultan 4.000 askeriyle İnegöl önlerinde Bayezid'inhenüz hazır olmayan Ayas Paşa idaresindeki ordusu ilesavaştı. Bu savaşı kazanan Cem Sultan Bursa'da ken-di adına hutbe okutmak ve para bastırmak suretiyle hü-kümdarlığını ilan etti. Bursa'da 18 gün saltanat sürenCem Sultan civardaki şehir ve kasabalara da hâkimiye-tini kabul ettirdi ve II. Bayezid'e İmparatorluğu eşit ola-rak paylaşma teklifinde bulundu. Buna göre İmparator-luğun Anadolu toprakları Cem Sultan'a verilecekti. An-cak devletin ikiye bölünmesi anlamına gelen bu teklif,sadece Bayezid tarafından değil tüm devlet ileri gelenle-ri tarafından dehşetle karşılandı. Osmanlı Devleti'nin bö-lünmesini kendi çıkarlarına uygun gören Avrupalılar veMemluklular bu konuda Cem Sultan'ı desteklediler.

1481 Haziranında II. Bayezid'in ordusuyla Yenişehirovasında yaptığı savaşta yenilen Cem Sultan önceKonya'ya çekildi. Konya'da yeterince destek bulamayanCem Sultan Tarsus'a geçti. Daha sonra da Memluk sul-tanından aldığı davet üzerine Kahire'ye gitti. Kahire'debüyük ilgi gören Cem Sultan orada kaldığı süre içerisin-de Mekke'ye giderek hac vazifesini yerine getirdi. Bu dö-nemde, ağabeyi II. Bayezid kendisine padişahlıktan vaz-geçmesi halinde 1 milyon akçe vermeyi teklif etti. AmaCem Sultan bu teklifi reddetti. Benzeri teklifler tekraryapıldıysa da, bunlar da sonuç vermedi.Memluklular'ın ve eski Karaman Beylerinin yardımıylatekrar bir ordu toplayan Cem Sultan, 27 Mayıs 1482'deKonya'yı kuşattı. Ancak Osmanlı Ordusu'nun Konya'yahareket etmesi üzerine kuşatma kaldırıldı. İki taraf Akşe-hir'de karşılaştı. Savaşı kaybeden Cem Sultan Ankara'yageçti. Ankara'da da kaçışına devam eden Cem Sultan1482 yazında otuz kadar adamıyla birlikte Rodos'a git-ti. Cem Sultan 29 Temmuz 1482'de Rodos ŞövalyelerininBüyük Üstadı Pierre d'Aubusson tarafından büyük bir tö-renle karşılandı. Cem Sultan'ın amacı Rumeli'ye geçerekmücadelesini sürdürmekti. Ancak bundan sonra bir dahahayatta iken vatanına dönemedi. Artık, Cem Sultan içinAvrupa'da maceralı bir esaret hayatı başladı.Cem Sultan Rodos’a çıkmasından sonra Papa VIII. Inno-centius'in isteği üzerine Fransa'ya gönderildi. Bu geliş-meden sonra önceleri Osmanlı Devleti'nin bir iç meselesiolan taht mücadelesi, böylelikle milletlerarası bir meselehâline geldi. Bu olaydan çıkar sağlamak isteyen Papa VI-II. Innocentius’un, Cem Sultan'a, Hıristiyan olması hâlin-de onu Osmanlı Devleti'nin başına geçirebileceğini teklifettiği söylenir.Osmanlı Devleti'ne karşı yeni bir Haçlı seferi gerçekleş-tirmek için Cem Sultan'ı kullanmayı düşünen Papa VIII.Innocentius 1492'de öldü. Böylece Cem Sultan daha ser-best bir hayata kavuştu. Fakat bu defa Fransa Kralı, CemSultanı kendi siyasi emelleri için bir koz olarak kullan-mak istedi. Bu amaçla hareket eden Fransa Kralı VIII.Charles Roma üzerine yürüyerek 26 Ocak 1495'te CemSultan'ı Papa'dan teslim aldı. Fransız Ordusu ile beraberyola çıkan Cem Sultan 25 Şubat 1495'te vefat etti. Bazıkaynaklar, Cem Sultan'ın elindeki kıymetli rehineyi bı-rakmak zorunda kaldığı için Papa tarafından zehirletildi-ğini ifade etmektedir.Cem Sultan'ın ölümünü öğrenen II. Bayezid Osmanlı ül-kesinde 3 gün yas ilan etti. Ülkedeki camilerde Cem Sul-tan için gıyabi cenaze namazı kılındı. Ayrıca II. Bayezidkardeşinin günahlarının bağışlanması için fakirlere 100bin akçe sadaka dağıttı.İtalya'da toprağa verilen Cem Sultan'ın cenazesi de pa-zarlık konusu oldu. Uzun süren bir mücadelenin ardındanCem Sultan'ın cenazesi, vefatından 4 sene sonra 1499'daOsmanlı topraklarına getirildi. Mudanya'da karaya çıka-rılan cenaze Bursa'da Muradiye Camii'nin haziresindekardeşi Şehzade Mustafa'nın da mezarının içinde bulun-duğu türbe'ye gömüldü.

3

Kardeşi Cem Sultan

Cem Sultan Avrupa'da iken, İspanyollar karşısında ye-nilgiye uğrayan Endülüs'teki Müslümanlar Osmanlı Dev-leti'nden yardım istediler. II. Bayezid kardeşi Cem Sul-tan'ın Avrupa'da esir olması sebebiyle gerekli yardımıtam anlamıyla yapamadıysa da Kemal Reis'i İspanya'yagönderdi. Kemal Reis İspanya'daki Müslümanları KuzeyAfrikaya, Yahudileri de de Selanik ve İstanbul'a taşıdı.1492 yılında Müslümanların yanı sıra 150 bin kadar Ya-hudi de Osmanlı topraklarında yerleştirildi [11] .

5 İtalya'dan geri çekilme

1480 yılında Fatih Sultan Mehmet hayatta iken Osman-lılar İtalya'nın ele geçirilmesi için ilk adım teşkil etmeküzere yarımadanın güneydoğusunda (çizmenin topuğu)yer alan Otranto kalesini ele geçirmişlerdi. Fatih'in ölü-mü ve Şehzade Cem'le II. Bayezid arasındaki taht mü-cadelesi, İtalya'nın fethi projesinin bir müddet daha elealınmamasına neden oldu. Bir sene sonra Osmanlı hâki-miyetindeki Otranto kalesi elden çıktı.Napoli Krallığı, elindeki kuvvetlerle Osmanlı ile başede-meyeceğinin farkındaydı. Ayrıca Osmanlıların İtalya'dabulunmasının krallığın geleceği için iyi olmadığını da bi-liyordu. O nedenle Napoli Kralı, damadı Macaristan Kra-lı Matthias Corvinus'tan ve aynı hanedana mensup bu-lunduğu, o zamanlar Aragon olarak adlandırılan Kuzeyİspanya kralından acele yardım istedi. Macaristan kralı-

Otranto Kalesi

nın gönderdiği 2.000 atlı ve diğer İtalyan devletlerindenaldığı yardımcı kuvvetlerle Otranto kalesi önlerine geldi.Bu orduyu denizden Napoli, Papalık ve İspanya gemile-rinden müteşekkil bir donanma destekliyordu. Fatih Sul-tan Mehmet'in ölüm haberi buraya da ulaşmış ve Osman-lı askerleri arasında büyük bir isteksizlik ortaya çıkmıştı.Tam bu sırada komutan Gedik Ahmet Paşa, yanına aldığıbir miktar asker ve donanma ile ani bir şekilde Otranto'yuterk etti. Bir rivayete göre bunu kendi kararıyla, bir diğe-rine göre ise Sultan Bayezid'in isteği ile gerçekleştirmiş-tir. Gedik Ahmet Paşa Otranto'da 8.000 kadar asker veasker için 1,5 senelik mühimmat bıraktı. Bu kadar kuvvetile büyük bir orduya karşı konulması da mümkün değildi.Mukavemet edip 8.000 askeri heba etmek yerine kaleninteslim edilmesine karar verildi. Osmanlı kuvvetleri, as-kerlerin tüm silah ve cephanelerini yanlarına alarak çekil-mesine izin verilmesi hâlinde, kaleyi teslim edeceklerinitaahhüt ettiler. Kaleye yardım gelmesinden korkan Napo-li Kralı bu anlaşmayı kabul etti. Böylece 8.000 Osmanlıaskeri tüm mühimmatları ile gemilere binip, Otranto Bo-ğazı'nı geçerek Arnavutluk'ta Osmanlı topraklarına çıktı.Napoli Kralı, Türkler'in yeniden İtalya'ya çıkmaması içinII. Bayezid'in elçisi ile görüştü ve Türkler'in İtalya'ya birdaha sefer düzenlememesi vaadine karşılık Napoli, gö-türülemeyen Türk toplarını, Napoli Krallığı içerisindekibütün Türk ve Müslüman esirleri Osmanlı Devletine geriverdi. Ayrıca dostça olmak şartıyla Donanma-yı Hüma-yun'a (Osmanlı Donanması), Adriyatik ve Yunan Deni-zi'nde serbestçe dolaşma hakkı tanıdı.Nihayetinde Osmanlı Devleti'nin, İtalya'daki tek kalesiolan Otranto ele geçirilmesinden 13 ay sonra, 10 Eylül1481'de kaybedildi. Böylece, Fatih Sultan Mehmet tara-fından başlatılan İtalya seferi Osmanlı Devletinin iç prob-lemleri sebebiyle durduruldu.

6 Yaptığı savaşlar

Cem Sultan Olayı ve bu olay sebebiyle Avrupalılarınİstanbul'u geri alma ümitleri yeniden gündeme gelince II.

4 6 YAPTIĞI SAVAŞLAR

Bayezid çok dikkatli ve barışçı bir dış siyaset takip etmekmecburiyetinde kaldı. Bununla birlikte kendisi gerekti-ğinde savaştan çekinmedi ve Osmanlı Devleti'nin sınır-larını genişletti. II. Bayezid'in tahtta kaldığı süre, hemenhemen babası Fatih Sultan Mehmet ile eşitti (yaklaşık 30yıl). Fatih bazen iki senede bir sefere çıktığı halde, oğ-lu Bayezid yalnız 5 kere sefere çıktı. Padişahların bizzatbaşkumandanlık ettiği bu seferlere Osmanlılar tarafındanSefer-i Hümayun adı verilmiştir.

6.1 Birinci Sefer-i Hümayun

Sultan Bayezid 1483 baharında Edirne, Filibe, ve Sofyaüzerinden Sırbistan'a geldi. Morava Nehri kıyılarında yolalan padişah, Belgrad yakınlarına kadar sokuldu. Bu çev-redeki tüm kaleleri onarttı. Kasım 1483'te İstanbul'a dön-dü. Bu ilk sefer yaklaşık 7 ay sürdü. Padişahın bu seferi,Macaristan'ı telaşlandırdı. Osmanlı ile bir savaşı göze ala-mayan kral Matthias, 1483 sonlarında Osmanlı Devletiile bir barış imzaladı.Sefer sonucunda Hersek Dükalığı da ilhak edilerek BosnaEyaleti'ne katıldı [12]

6.2 İkinci Sefer-i Hümayun (Boğdan sefe-ri)

Boğdan Voyvodasının yıllık vergisini ödememesi, Boğ-dan'ın daha sıkı bir şekilde Osmanlı devletine bağlanmasıve Karadeniz kıyısındaki topraklarının alınıp, bu beyliğindenizle olan bağlantısını kesme gibi amaçlarla, II. Baye-zid, birinci sefer-i hümayunundan bir yıl sonra tekrar se-fere çıktı. 1 Mayıs 1484'te İstanbul'dan ayrıldı. Boğdanüzerine giden Sultan Bayezid, babasının aynı ülkeye yap-mış olduğu seferden 8 yıl sonra tekrar Boğdan'a sefereçıkmış oluyordu. Eflak Voyvodasının da 20.000 askerleOsmanlıların tarafında katıldığı bu seferin sonunda Os-manlı devleti bütün hedeflerine ulaştı ve Karadeniz birTürk gölü haline geldi. Ayrıca Kırım'a karadan bağlantısağlandı.

Akkerman Kalesi

İstanbul'a yola çıkışından 2 ay sonra 6 Temmuz'da Ordu-yu Hümayun (Osmanlı Ordusu), Tuna Nehri'nin kuzeysahilinde Kili önüne geldi. 9 gün içerisinde kale Osman-lıların eline geçti ve Kilye (Kili) teslim oldu. 24 Tem-muz'da Dniester'in Karadeniz'e döküldüğü koyun güne-yinde bulunan Akkerman kuşatma altına alındı ve 16 günsonra 9 Ağustos'ta ele geçirildi[13]. Bu kuşatmaya KırımHanı Mengli Giray da ordusuyla katıldı. Böylece ilk defabir Kırım Hanı Osmanlı Ordusu'nda görev almış oluyor-du. 1419, 1454, 1474 yıllarında devrin padişahları ÇelebiMehmet ve Fatih tarafından 3 kez kuşatılıp da alınamayanbu kalenin fethi üzerine Uzun Hasan'ın oğlu Akkoyunluhükümdarı Sultan Yakup, Fas Sultanı, hatta MacaristanKralı Matthias gibi birçok hükümdarlar elçilerini gönde-rerek II. Bayezid'i tebrik ettiler. Necati Bey'indiye başlayan bir kasidesi bulunmaktadır.Böylece Boğdan'ın Karadeniz'e kıyısı kalmadı. Doğru-dan İstanbul'dan yönetilen Dobruca ile Kırım Hanlığı'naait topraklar birleşti. II. Bayezid bu seferden sonra İstan-bul'a dönmedi. Kışı Edirne'de geçirdi. Yazın Filibe'ye ka-dar gitti (1485) ve bu çevreyi kontrol etti. Ertesi kış yineEdirne'deydi. 1486 yılının başında Macar Kralının elçi-lerini burada kabul etti. İstanbul'a ancak 1486 senesindedöndü.

6.2.1 İkinci Bayezid Külliyesi'nin inşaatı

Boğdan seferine çıkarken Edirne'ye gelen Bayezid,Tunca Nehri kenarında adın taşıyacak külliyenin temeliniattı[14]. Seferden aldığı ganimet malını külliyenin yapımıiçin harcadı. İnşaat, 1488'de tamamlandı.

6.3 Osmanlı-Memlük savaşları

Yakın Doğu'nun iki büyük Türk devleti olan Osmanlıile Memluk arasındaki sınırı Fırat nehri ve Toros Dağ-ları belirliyordu. Bir zamanlar Orta Anadolu'ya kadar va-ran Memluk nüfuzu, artık Toroslar'ın gerisine itilmişti.Güneydoğu Anadolu'nun bir kısmı ve Çukurova'yı elin-de tutan Ramazanoğulları Memlukluların hâkimiyetin-de, buna karşılık Dulkadiroğulları ise Osmanlılar'ın ha-kimiyetinde idi. Memluklular ile Osmanlıların ilişkileribaşlangıçta dostçaydı. Osmanlı Devleti'nin Avrupa'dakizaferleri Memluk başkenti Kahire'de resmî şenliklerlekutlanıyordu. Ama Memluklular Osmanlıların Çukuro-va bölgesindeki varlıklarından hoşnut değillerdi. Osman-lıların bölgeye yaptığı akınlar iki ülkenin arasını boz-du. Türkler tarafından yönetilen bu iki ülkenin araları-nın bozulmasındaki bir başka sebep ise prestij mesele-siydi. Devrin en büyük devleti konumunda olan Osmanlıİmparatorluğu aynı zamanda da devrin en büyük İslamülkesiydi. Halifeliğin, Kutsal Emanetler'in ve mukaddesşehirlerin Memluk Devleti'nin elinde olması Osmanlı'nın

6.3 Osmanlı-Memlük savaşları 5

kabul edemeyeceği bir durumdu. Fatih'in Hicaz Su Yolla-rı ve Türk hacılar için bazı düzenlemeler yapmak isteme-sini Memluklular iç işlerine müdahale saydı ve reddetti.Memluklular coğrafi koşullara çok güveniyor ve hiçbirordunun Mısır'a giremeyeceğini düşünüyorlardı.İlk Osmanlı-Memluk savaşı 1485'te patlak verdi ve 6yıl sürdü. Savaşın görünürdeki sebebi 1485 yılında Os-manlı ülkesinden giden hacılara saldırılması ve İstanbul'agönderilen Behmeni hediyelerine geçici olarak el konul-masıydı. 2 Mart 1482'de Güney Hindistan Türk İmpa-ratorluğu tahtına babasının yerine oturan Mahmut ŞahBehmeni, Sultan Bayezid'e içlerinde değerli mücevher-ler bulunan hediyeler göndermişti. Mısır gümrük idaresi,sonradan göndermelerine rağmen ilk önce bu hediyelereel koydu. Armağanlar İstanbul'a gönderilmek üzere yolaçıktığında Osmanlı Devleti Memluklular'a savaş açmıştıbile. Savaşın diğer sebebi ise, her yıl Osmanlı toprakla-rından Hicaz'a giden hacıların, Bedevi Araplar tarafındansaldırıya ve yağmaya uğramaları idi. İstanbul, Kahire'ye,Hac yollarının güvenliğini sağlaması için notalar gönder-miş, fakat Memluklular geçim kaynağı yağma olan Bede-vilere bir türlü ciddi bir şekilde engel olmamışlardı. Busebeplere II. Bayezid'in o zamanlar Avrupa'da bulunankardeşi Cem Sultan'ın Kahire'de kalan ailesinin iadesiniistemesi ve bu talebin Memluklar tarafından reddedilme-si de eklenebilir [15].Savaş 1485 senesinin Mayıs ayında başladı. Fatih'in vefa-tından 4 yıl sonra başlayan savaş hiçbir zaman topyekunbir muharebe şeklinde gerçekleşmedi. İki imparatorlukhiçbir zaman tüm ordularıyla karşı karşıya gelmedi. NeOsmanlılar ne de Memluklular birbirlerinin toprakları-nı ilhak etme niyetinde değildiler. Harp iki ülke toprak-ları arasında tampon bölge mahiyetindeki Çukurova veDulkadiroğulları'nın toprakları üzerinde gerçekleşen vu-ruşmalar seviyesinde kaldı.Savaş KaragözMehmet Paşa komutasındaki Osmanlı Or-dusu'nun taarruzu ile fiilen başladı. Karagöz Mehmet Pa-şa Gülek Boğazı'nı geçerek Çukurova'ya girdi. Böyle-ce Osmanlılar ilk defa Adana'yı işgal etmiş oldular. Ka-ragöz Mehmet Paşa güneye yönelerek Tarsus'u da aldı.Akdeniz sahiline kadar inince Çukurova'nın da Osmanlıhâkimiyetine geçtiği sanıldı. Zaten burası Memluklu-lar'ın kendilerine ait topraklar değildi. Onların idaresin-deki Ramazanoğulları Beyliği'ne bağlıydı. Sonra KaragözMehmet Paşa İstanbul'a döndü ve sancak beyi oldu. Buarada Memluk ordusu Çukurova'ya doğru yola çıkmıştı.Memluklular önce Osmanlılara tabi Dulkadir Beyli-ği'nin topraklarına girdi. II. Bayezid'in kayınpederi olanDulkadir Beyi Alaüddevle Bozkurt Bey damadından acilyardım istedi. Kayseri Sancak beyi Yakup Bey ordusu ileyardıma geldi ve Memluk ordusunu yendi. O dönemlerdeMemluk idaresinde bulunanMalatya önlerine kadar gelenYakup Bey'i Memluk Başkumandanı Özbek Bey pusuyadüşürdü ve Osmanlı birliğini imha etti. Karşı koyacak birordu olmaması nedeniyle Özbek Bey rahatlıkla Çukuro-va'ya girdi. Adana ve Tarsus sancak beylerinin öldürülün-

ceye kadar mukavemet göstermelerine rağmen Memluk-lular Osmanlılar'ı Toroslar'ın gerisine atmayı başardı.

II. Bayezid minyatürü

1486 yılı Ocak ayında Anadolu Beylerbeyi HersekzadeAhmet Paşa, Çukurova'yı tekrar almak için Gülek Boğa-zı'nı geçerek Memluklular'ın önüne çıktı. Fakat yenilerekesir düştü. Bir yıllık esaret hayatından sonra serbest bıra-kılan paşa İstanbul'a döndü. Memluk sultanı Kayıtbay sa-vaşın sona ermesi için barış teklifi yapsa da kaybetmeyealışık olmayan Osmanlı devlet adamları barışa razı olma-dılar.1487'de bu sefer bizzat Sadrazam Damat Koca Davut Pa-şa Çukurova için Memlukluların üzerine yürüdü. Kendisiİçel'e geçerken Rumeli Beylerbeyi Ali Paşa'yı Tarsus'unüzerine gönderdi.Denge savaşı böyle devam ederken II. Bayezid Memluk-larla olan savaş döneminde Venedik'e Osmanlı donanma-sının o zamanlar Venedik'e bağlı olanKıbrıs'ınMagosa li-manında demirleme isteğini bildirdi. Memluklarla savaşıgöze alamayan Venedik bu isteği nazikçe geri çevirdi.1488 yazının müthiş sıcağında Osmanlı Ordusu Vezir AliPaşa kumandasında yine Çukurova'daydı. Adana, Tarsus,Kozan başta olmak üzere Çukurova'yı ele geçirdi. Mem-luk başkumandanı Özbek Bey yine yetişti ve 16 Ağustos1488'de Ağaçayırı Muharebesi'nde Osmanlı'yı yendi. Yi-ne Çukurova'yı Osmanlılar'dan temizlemeye çalışan Öz-bek Bey 7 aylık kuşatma neticesinde Adana'ya girdi. Busavaşa katılan Paşalar bozgundaki mesuliyetleri nedeniile azledildiler.Bu olaylar olurken Osmanlılardan ümidini kesen II. Ba-yezid'in kayınpederi Dulkadir Beyi Alaüddevle BozkurtBey Memluklara yanaştı. Bunun üzerine azledilen Boz-kurt Bey'in yerine kardeşi Şah Budak Bey tayin edildi.Elbistan yakınlarında ağabeyi ile yaptığı savaşı kaybedenŞah Budak Bey esir düştü. Kahire'ye gönderilerek idam

6 6 YAPTIĞI SAVAŞLAR

edildi.1490'da Kayseri'yi kuşatan ve Karaman'a kadar Osmanlıtoprakları içinde ilerleyen Özbek Bey'in üzerine yineHersekzade Ahmet Paşa gönderildi. Kayseri yakınların-da Osmanlı Ordusu'nu bir kere daha yenen Özbek Bey,Ahmet Paşa'yı yine esir alarak Kahire'ye gönderdi.Savaşlar daha çok Memluklar'ın lehine geçse de, iki dev-let de tam bir sonuç alamamıştı. Memluk komutanı Öz-bek Bey büyük ün kazanmış ve adı Kahire'deki Özbekiyesemtine verilmiştir.

Levni'ye ait II. Bayezid minyatürü

Bu son yenilgi üzerine Sultan Bayezid bir sefer-i hüma-yun başlatmayı düşündü ve bu Sultan Kayıtbay'ı çok endi-şelendirdi. Zira o zamana kadar topyekûn bir savaşta Os-manlı Devleti'ni sadece Timur yenebilmişti. Bunun üze-rine barışa razı oldu. Fakat bizzat barış istemeyi gururu-na yediremeyen ve böyle bir barışın imzalanması halindeOsmanlı'nın aşırı isteklerinden korkan Memlük Sultanıbaşka bir Müslüman ülke olan Tunus hükümdarını arayasoktu ve iki ülke savaşın başındaki hale dönülmeyi kabulettiler. İki ülke de aldıkları toprakları iade ettiler. Böy-

lece 6 sene boyunca birkaç kez ele geçirdiği halde Çu-kurova'yı elde edemeyen Osmanlı Devleti 1491 yılındaMemluklularla barış imzaladı.[16] Bir süre sonra II. Ba-yezid kardeşi Cem Sultan'ın kızı ile yeni Memluk sulta-nı Sultan Nasır Muhammed'i evlendirmek suretiyle barışıgüçlendirdi. Ancak bu savaş sonucu yıllardır dost, dindaşve soydaş olarak barış içinde yaşamış bu iki ülke arasındabir çatışma süreci başlamıştı.

6.4 Üçüncü Sefer-i Hümayun

Sultan II. Bayezid 10 Mart 1492'de Belgrad'ın fethi ama-cıyla İstanbul'dan sefere çıktı. Sultan Sofya'ya kadar gel-di. Burada karar değiştiren Bayezid bu görevi SüleymanPaşa'ya bırakıp, kendisi Arnavutluk üzerine gitti. Güney-batı yönünde hareket ederek Manastır üzerinden Arnavuttopraklarına geldi ve Tepedelen'de durdu. Temmuz sonla-rında bu güzergâhta ilerlerken bir Şii fedai tarafından ya-pılan suikast girişiminden kurtulan Sultan, 1492'nin songünlerinde İstanbul'a döndü. Takriben 9,5 ay süren bu se-ferde Osmanlı topraklarından çıkılmadığı için herhangibir vuruşma olmadı.Belgrad'a ulaşarak kaleyi kuşatan Süleyman Paşa Osman-lı tarihinde II. Murat ve Fatih'ten sonra kaleyi kuşatanüçüncü kişi olmuştur. Kuşatma devam ederken Macarlarıyıldırmak amacıyla Erdel'e giren Süleyman Paşa buradayenilmiştir. Bu yenilgi ile başarı ihtimali kalmadığını dü-şünerek kuşatma kaldırıldı ve Kanuni Sultan Süleyman'akadar bu şehir alınamadı.

6.5 Adbina zaferi

Bosna Sancak beyi ve aynı zamanda akıncı komutanı olanşair Yakup Paşa, Sultan Bayezid Amasya'da şehzade ikenbabası Fatih'in temsilcisi olarak Sultan'ın yanında bulun-muştu. Bayezid tahta geçince Yakup Paşa'yı, önce oğluŞehzade Alemşah'a atabey, sonra da Bosna beyliğine ta-yin etti.Akıncıların 1492'de Avusturya'nın kapısı konumundaolan Slovenya'nın Celje şehrini kuşatmaları, Macarlarkadar Almanlar'ı da endişelendirmişti. 1493'te YakupPaşa, 8.000 akıncı ile İstirya'ya girdi. Fakat geri dö-nüşünde önüne çıkan düzenli Macar ordusu tarafındanHırvatistan'da yolu kesildi. Her akıncıya 5 asker düşmesi-ne rağmen, üstün bir gayretle Macarlar bozguna uğratıldı.Sonunda 5.700 ölü, 25.000 esir veren Macarlardan bazıasiller de Osmanlılara esir düştü.Bu zaferden sonra Yakup Paşa Rumeli Beylerbeyliği'negetirildi. Aynı zamanda da şair olan Yakup Paşa uzunmanzumesinin sonunda şöyle demiştir

6.8 Dördüncü Sefer-i Hümayun 7

6.6 Osmanlı-Lehistan savaşı

Lehistan'ın 1498 yılı başlarında Osmanlı himayesindebulunan Boğdan Prensliği'ne tecavüzü üzerine Osmanlı-Lehistan savaşı başladı. Öncelikle Rumeli BeylerbeyiYakup Paşa ve hatta Vezir Mesih Paşa bu savaşa tayinedildi. Lakin Lehistan Kralının Türk-Boğdan birliklerinekarşı yürüttüğü savaşta büyük bir yenilgiye uğrayıp, an-cak 1.000 atlı ile hayatını kurtarabilmesi ve 20.000 ara-ba dolusu ganimetin Osmanlı'nın eline geçmesi üzerine,buna gerek olmadığı anlaşıldı ve savaşın yönetimi Silistresancak beyi akıncı kumandanı Malkoçoğlu Balı Bey'e ve-rildi. Balı Bey Lehistan üzerine iki sefer yaptı ve 40.000akıncının katıldığı bu sefer Osmanlı tarihinin en büyükakıncı seferlerinden biridir.Ordunun sağ kanadını Balı Bey'in büyük oğlu Ali Bey,sol kanadı ise Mustafa Bey yönetiyordu. Türk atlıları ön-ce Prut Nehri'ni, ardından Dniester nehrini geçti. Mus-tafa Bey önce Galiçya'ya girdi. Kuzeybatı istikametindeilerledi. Lviv şehrinin 100 km kuzeybatısındaki Jaroslawşehrini aldı. Burası Varşova'ya 260, Baltık Denizi'ne ise500 km uzaklıktadır.Balı Bey ise kuvvetleri ile Lviv şehrini aldı. BütünGaliçya'yı geçerek Varşova şehrine girdi. Böylece ilk defaTürk Akıncılar'ı bu kadar kuzeye ulaşmış oluyorlardı. Bubirinci seferden sonra 10.000 seçkin esir ile Akkerman'adöndü.Yaklaşık 3 ay sonra Osmanlı ordusu tekrarLehistan'daydı. Bu sefer Podolya ve Galiçya üzeri-ne gidildi fakat şiddetli soğuk yüzünden sefer uzunsürmedi.Bu büyük başarı ile Balı Bey sancak beyliğinden beyler-beyliğine yükseltildi.

6.7 Yeni bir savaşa doğru

Avrupa'da yeni bir savaşın emareleri görülmeye başla-mıştı. Cem Sultan'ın vefatı ile Osmanlı Devleti daha et-kin bir politika izlemeye başlamış, akıncıların yaptıklarıbüyük çaptaki akınlarla bunu ispat etmişti. Böyle bir sa-vaşta Osmanlı'nın birinci rakibi, Almanya ve Macaristantarafından desteklenen Venedik olacaktı.1500'de Osmanlı, yeryüzündeki son Sırp topraklarınıda ele geçirerek mahalli Sırp derebeyliğine son verdi.Osmanlı Donanması 1496'da Kemal Reis komutasındaRodos donanmasını yok etti. Bu suretle Venedik'le ya-pılacak savaşta gelecek Rodos yardımının da önüne ge-çilmiş oldu.1499 Eylül'ünde İskender Paşa, Udine şehrini işgal et-mişti. Osmanlıların kendilerinden bu kadar uzak yerler-de hâkimiyet kurması Avrupa'yı telaşlandırıyordu. Hat-ta Osmanlılar bölgedeki İtalyanca coğrafya isimlerineTürkçe adlar takmaya başlamış, Tagliemento'ya Aksu,Isonza'ya Doline adını vermişlerdi.

Almanya'da da Gemeiner Pfennig adı verilen ve Türkle-re karşı harp etmek için kullanılacak özel bir vergi çeşidibile başlamıştı. Ayrıca Papa'nın Almanya'dan topladığıdinî vergileri de Osmanlı'ya karşı kullanılması için Al-manya'ya iadesini talep etmişlerdi.

6.8 Dördüncü Sefer-i Hümayun

Sultan II. Bâyezîd Velî Han

Fatih devrinde alınmaya çalışılmasına rağmen ele geçiri-lemeyen Güney Mora'daki önemli Venedik deniz üsleri-nin fethi ve Osmanlı tarihinin ilk açık deniz meydan sava-şındaki zafer Osmanlılar için 16. yüzyılın başındaki güzelhaberlerdi.Venedik'e ağır bir darbe vurmak isteğinde olan II. Ba-yezid denge politikası güdüyordu. Macaristan'la iyi ge-çinmeye çalışırken, aynı zamanda o zamanlar ayrı şehirdevletleri hâlinde olan İtalya'nın zaten Venedikle arası iyiolmayan diğer şehir devletlerinin de Venedik'in yanındayer almaması için çaba sarfediyordu. Bu sıralarda Vene-dik'in Mora'da yer alan deniz üsleri İnebahtı'nın üzerindeGüney Mora'nın üç yarımadasının en batısında yer alanModon, Koron ve Navarin limanları idi.Sultan II. Bayezid, Venedik seferine çıkmak üzere, 31Mayıs 1499 günü İstanbul'dan ayrıldı. Donanmayı o sıra-larda Venedik hâkimiyetinde olan Kıbrıs Adası'nın üze-rine göndermek suretiyle, Kıbrıs'ın tehdit altında olduğuizlenimini verdirerek Venediklilerin kuvvetlerini dağıt-mayı başarmıştı. Amiral Melchior Trevisano, Mora'dakiVenedik üslerinin başkumandanı tayin edildi ve hummalıbir savunma hazırlığına başlandı.

8 6 YAPTIĞI SAVAŞLAR

Sultan Vardar Yenicesi'ne geldi. Burada Rumeli Beyler-beyi Koca Mustafa Paşa, Venediklerin elindeki İnebahtıüzerine gönderildi. 1493'den beri Kaptan-ı Derya'lık gö-revinde bulunan Küçük Davut Paşa Mora sularındaydı.200 parçalık büyük Venedik Donanması Osmanlı Do-nanması'nı Mora sularından uzaklaştırmak maksadıylaModon açıklarına gelmişti. Donanmanın başında Ami-ral Antonio Grimaldi vardı. Mora'nın güneybatı ucunda-ki Gallo Burnu'nun açıklarında iki dev Donanma karşıkarşıya geldi. Donanmayı Hümayun'u Kemal Reis idareediyordu.Sağ cenahın kumandanı Barak Reis amiral gemisini düş-man gemilerinin arasına sürdü. Onlarca Venedik gemisibu gemiyi indirmek için çalışıyorlardı. Düşman gemile-rinin en yoğun olduğu bölgeye girip, gemideki barut de-posunu ateşe veren Barak Reis, büyük bir patlamaya veonlarca Venedik gemisinin infilakına neden oldu. Lakinkendisi ile birlikte 500 levent de ölenler arasındaydı. Buhadisenin ardından taarruza geçen Osmanlı DonanmasıVenediklileri perişan etti.Sapienza Deniz Savaşı ismi ile tarihe geçen bu savaşOsmanlıların tarihte kazandıkları ilk açık deniz savaşı-dır. Büyük kahramanlıklarından dolayı Sapienza adası-na Barak Reis adası adı verildi. Venedik Elçisi AlviseManenti devletine gönderdiği raporda Osmanlı Sadraza-mı'nın elçiye Sen Sinyoria hükümetine söyle, artık denizile evlenmesini bıraksınlar; artık sıra bize gelmiştir. dedi-ğini bildirmiştir.[17] Bu zaferin ardından Venedik üslerinikoruyacak bir kuvvet mevcut değildi.

Sultan II. Bayezid Kırım Hanı Mengli Giray Hanı huzurunda ka-bul ederken

6.9 Beşinci Sefer-i Hümayun

30 Ağustos 1499'da, Sapienza Deniz Savaşı'nden 33 günsonra İnebahtı kalesi de Osmanlı'nın olmuştu. Bölgedeki

büyük Venedik Amirali'nin donanması ile geri çekilme-si kaledekilerin maneviyatını bozmuş, kale komutanı ka-leyi teslim etmişti. Osmanlı Ordusu için sıra, Mora'daki3 büyük Venedik üssü olan Koron, Modon ve Navarin'egelmişti.Ancak bu sıralarda 1479'dan bu yana Osmanlı hâkimiye-tinde olan Kefalonya adasına Venedik asker çıkarıp işgaletmişti. Ardından önceleri kendi hâkimiyetlerinde olanPreveze'de ki Osmanlı tersanelerini basıp, kızaktaki ge-mileri yakmışlar fakat geri püskürtülmüşlerdi.1499 yılının sonlarında Edirne'ye dönen II. Bayezid bir-kaç aylık bir dinlenmeden sonra 7 Nisan 1500'de Edir-ne'den ayrıldı. Bu hareketinden dolayı bu sefer, 5. Sefer-iHümayun olarak değerlendirilmiştir.7 Temmuz'da donanmanın geldiği Modon'a ardından biz-zat padişah komutasındaki ordu gelerek kaleyi kuşat-mıştır. 24 Temmuz'da Venedik donanması muhasara-nın kaldırılması maksatıyla hücuma geçse de Kemal Re-is tarafından geri püskürtülmüşlerdi. Kale Venediklileremahsus olan bir şekilde savunulmuş, lakin 10 Ağustos1500'de düşmüştü. Modon'un çetin mukavemetine rağ-men düşürülmesi, bu kalenin yakınlarında bulunan Koronve Navarin kalelerinin de sonunu gösteriyordu [18].Fetihten iki gün sonra, yani 12 Ağustos'ta, Navarin, etra-fındaki Milona ve Fener kaleleri ile teslim olmuştu. AvarTürkleri tarafından kurulan bu şehrin ismi de Avar'dangelmektedir. Venedikliler Osmanlıların izniyle bütün as-ker ve mühimmatları ile Venedik'e dönmüşlerdi.16 Ağustos’ta ise Koron'nun yine karşı koymadan tes-lim olması ile Venedik'in Yunanistan ile hiçbir bağlan-tısı kalmamıştı. 3 Aralık 1500 günü Venedik donanma-sı Navarin önlerine geldi. Venediklilerce ele geçirilen birHıristiyan Arnavut kale kapısını onlara açtı. Venediklilerböylece Navarin'i ele geçirdiklerini zannederken KemalReis 30 savaş gemisi ile limana girdi ve 8 Venedik gemi-sini ele geçirdi.

6.10 Fransızların Midilli kuşatması

Papa'nı teşviki ile Fransa da, Venedik'in müttefiki ola-rak Osmanlı'ya karşı savaş açmıştı. 1501 yılının Eylülayında Ege Denizi'ne giren Fransız donanması 10.000 pi-yade taşıyordu. Eylül ortalarında da Midilli muhasara-sı başladı.[19] Bunun üzerine Sultan Bayezid'in Manisasancak beyi olan ikinci oğlu Şehzade Korkut, şimdi-ki Ayvalık'a gelerek 800 kişilik yardımcı kuvveti ada-ya geçirmişti. Ekim sonlarında Osmanlı Donanması'nınÇanakkale Boğazı'ndan çıktığını öğrenen Fransızlar 6haftadan beri devam ettirdikleri kuşatmayı kaldırmış veMora'nın güneyindeki Çuha Adası açıklarına gelmişlerdi.Burada müthiş bir fırtınaya kapılan donanmadan yalnızcabirkaç yüz kişi kurtulabilmişti.Fransız donanması geri çekilirken, İspanyollar hazırla-dıkları donanma ile Ege'ye girmiş fakat Fransızlarla bir-leşemediklerinden dolayı hiçbir şey yapamadan geri dön-

6.12 Karamanoğulları'nın son taht teşebbüsü 9

müşlerdir.

6.11 Osmanlı-Venedik barışı

II. Bayezid

Venedik, Osmanlı Devleti ile artık başedemiyordu. Özel-likle Osmanlı akıncılarının yapmış olduğu her akın Ve-nedik için büyük bir tehlike idi. Zira Osmanlıların heran için Venedik şehrini dahi istila etme ihtimali mevcut-tu. Mora'dan tamamıyla atılan Venedik, denizlerde de fa-aliyet gösteremiyor, Kemal Reis başta olmak üzere Türkdenizcileri Venedik'e göz açtırmıyorlardı.Kefalonya gibi Aya Mavri adasını da işgal eden Vene-dik, 1502 yılının başlarında adayı ele geçirdi. Adayıkorumakla görevli küçük yeniçeri müfrezesi vuruşma-dan kaleyi teslim etmiş ve akabinde silahları ile birlik-te İstanbul'a gelmişti. Sultan Bayezid düşmana karşı silahatmadan kaleyi teslim eden bu askerleri idam ettirdi. Bir-kaç ay sonra adaya gelen Kemal Reis 30 Ağustos 1502tarihinde Venediklileri adadan çıkardı. 13 Ağustos 1502tarihinde Venedik'in Arnavutluk'ta bulunan son üssü Dı-raç'ın da Osmanlı'ya geçmesi ile Venedik'in Yunanistangibi Arnavutluk'la da bir bağlantısı kalmadı.Mora ve Arnavutluk'taki büyük üslerini ve denizlerde-ki üstünlüğünü kaybeden Venedik için barıştan başkaçözüm yolu kalmamıştı. 27 Eylül 1502'de kalabalık birekiple İstanbul'a gelen Venediklilerle 14 Aralık 1502'de31 maddelik Osmanlı - Venedik Barış Antlaşması (İstan-bul Muahedesi) imzalandı [20]. Yalnız Kefalonya adası

Venedik'e bırakılmış, bunun dışındaki tüm fetihleri Ve-nedik tanımıştı

6.12 Karamanoğulları'nın son taht teşeb-büsü

Osmanlılar, Venedik'e karşı savaşırken KaramanoğluMustafa Bey, Karamanoğulları'nın tarihteki son ayaklan-masını çıkardı. Akkoyunlular'ın misafiri olarak Tebriz'debüyüyen Mustafa Bey 1500 yılında II. Bayezid Mora'daiken Mersin'e geldi. Burada etrafına topladığı Türkmen-lerle Karaman'ı kuşattı. Osmanlılar'ın fazla önem ver-medikleri bu olay üzerine Konya'da bulunan Bayezid'in4. oğlu Şehzade Şehenşah, Karamanoğlu Mustafa Bey'inüzerine bizzat gitmemiş, Beyşehir sancak beyi olan oğlu-nu göndermişti. Vuruşmayı göze alamayan KaramanoğluMustafa Bey, İçel'e çekildi. 1500 yılı sonlarında ŞehzadeŞehenşah bizzat İçel'e gelmiş fakat Karamanoğlu Musta-fa Bey'i yakalayamamıştı. 1501 baharında Vezir-i AzamHacıMesih Paşa da İçel'e geldi. Bunun üzerine Tarsus'tangemiye binip Suriye'ye kaçan Karamanoğlu Mustafa Bey,Memluklulara sığındı. Osmanlılarla yeni bir anlaşmazlı-ğa düşmek istemeyen Memluk Sultanı da KaramanoğluMustafa Bey'i öldürttü.

6.13 Safeviler'in İran'da başa geçmeleri

1502'de Akkoyunluların Tebriz'i kaybetmesinden sonraİran tahtına başka bir Türk hanedanı olan Safeviler geçti.Olayı önemli kılan ise Safevilerin Şii mezhebine men-sup olmalarıydı. Akkoyunlu ve Trabzon Rum Devleti ileakrabalık ilişkileri kuran Safeviler böylece siyasi haya-ta atılmışlardı. Şiirlerini Farsça'dan çok Türkçe olaraksöyleyen Safeviler'in lideri Şah İsmail Osmanlı Devle-ti'ne doğudan gelen tehlikelerin üçüncüsü ve sonuncusu-dur. (Daha önceden Timur ve Akkoyunlular).Sultan Bayezid daha önceden bölgede dengeyi korumaamaçlı önlemler almış ve hem Akkoyunlular'ın hem deMemlukluların hanedanları ile akrabalık bağları kurmuş-tu. 1507'de Kemal Reis Mısır'a bir dostluk ziyaretindebulundu ve Sultan Kansu tarafından büyük bir törenlekarşılandı. Safevilerin başa geçmesi Osmanlılarla Mem-lukluları birbirine yaklaştırdı.Şah İsmail, Akkoyunlular'ı haritadan silmek amacınday-dı. Bu arada Trabzon'da sancak beyi olan Şehzade Se-lim Erzincan'ı ele geçirmiş, Safeviler'e bağlı olan Gürcüprenslikleri yenip onları vergiye bağlamıştı.Şah İsmail'in tahta çıkışı Avrupa'da büyük yankı uyan-dırdı. Zira kendilerinin Osmanlı ile baş edemeyecekleri-ni bildiklerinden başka bir Türk devletinin onu yenmesiile Müslümanların tıpkı Endülüsdeki gibi Avrupa'dan atı-labileceğini düşünüyorlardı.Şah İsmail büyük gücün Osmanlı Devleti olduğunu bildi-ğinden Memluklulara Osmanlılara karşı birleşmeyi öner-miş fakat Osmanlılardan sonra sıranın kendilerine gelece-

10 7 KÜÇÜK KIYAMET (1509 İSTANBUL DEPREMİ)

ğini bilenMemluklular tarafından bu teklif reddedilmişti.Venediklilere de aynı teklifte bulunan Şah İsmail'in elçi-leri Venedik'den yardım cevabı aldılar. Fakat Venedik,Osmanlı Devleti ile doğrudan bir savaşı göze alamayıp,yapılacak bir savaşta destek vermeyi kabul etti. Deniz gü-cü olmayan ve tamamıyla bir kara devleti olan SafevilerVenedik'in deniz gücünden yararlanmak istiyorlardı.Bunlara karşılık II. Bayezid Mısır'a Kemal Reis ile birlik-te büyük miktarda top, stratejik harp malzemesi ve bah-riye levazımı gönderdi. Memluklular Safevilerden, Os-manlılardan daha çok çekiniyorlardı. Zira daha önce ŞiiFatımi hanedanı uzun süreMısır'da hüküm sürmüş ve an-cak Memluklular tarafından yıkılmıştı. Ayrıca Mısır'daOsmanlı ülkesinin tersine halk ve saray erkanı Türkmenasıllı değildi. Büyük bir Arap çoğunluğu azınlıktaki Türk-ler tarafından yönetiliyordu.Şah İsmail daha önceden Fatımilerin yapamadığını yap-mak, tüm İslam dünyasını Şii mezhebi altında birleştir-mek istiyordu ve önündeki Osmanlı barajı yıkılırsa onune Memluklar ne de Türkistan'daki Türk devletleri dur-durabilirdi.

Şah İsmail

6.14 Şah İsmail'in Dulkadir seferi

Safevi Şah'ı İsmail 1507 yılında hem İstanbul'un hemde Kahire'nin göstereceği tepkiyi görmek amacıylaDulkadiroğulları Beyliği'nin üzerine yürüdü. Asıl sebebibu olmamakla beraber görünüşteki sebep, Dulkadir Be-yi Alaüddevle Bozkurt Bey'in Şii olan Şah'a kızını ver-mek istememesiydi. Şah İsmail Osmanlı topraklarındangeçerek Kayseri üzerinden Dulkadir topraklarına girdi.

Savaşta yenilen Alaüddevle Bozkurt Bey kaçtı ve Şah İs-mail Bey'in bir oğlu ile iki torununu ele geçirerek öldürt-tü. Bunun üzerine Maraş'a ve Elbistan'a giren Şah İsmailDulkadir Hanedanı'nın mezarlarını yaktırdı. Sonradan daOsmanlı Devleti'ne bir mektup yazıp topraklarını çiğne-diğinden dolayı da özür diledi.Senelerden beri Dulkadiroğulları Beyliği'nin kendilerinebağlı olduğunu iddia eden Memluklular ve Osmanlılarbu hareketi cevapsız bıraktılar. Bu da Şah İsmail'inAnadolu'daki prestijini artırdı. Memluklular tamamıylasessiz kalsa da Osmanlıların sessiz kalmaları mümkün de-ğildi. Zira Trabzon sancak beyi Şehzade Selim, anne ta-rafından Dulkadir Beyi Alaüddevle Bozkurt Bey ile ak-rabaydı. Şehzade Selim ve Şehzade Korkut AlaüddevleBozkurt Bey'in kızı olan aynı anneden dünyaya gelmişti.Bir dayısına ve iki dayı oğluna yapılan bu harekete kar-şı Şehzade Selim Azerbaycan'a kadar Safevi toprakları-na girerek Safevi Hanedanı'na mensup bazı kişileri esiralıp Trabzon'a getirerek dayısına yapılanın intikamını al-dı. Babası Bayezid bile hiçbir şey yapmamış iken Şehza-de Selim'in bu hareketi gözlerin ona çevrilmesine nedenoldu.Bu arada II. Bayezid Şah İsmail'in herhangi bir seferi-ne karşı Orta Anadolu'ya asker yığdı. Bu nedenle Şah İs-mail Anadolu'nun içlerine girmekten çekinmiştir. Sayısı115.000'i bulan bu orduyu gözüne kestiremeyen Şah, II.Bayezid'e Şanlı büyük babam diye hitap ettiği bir mektupyazarak 1508 yıllarının ilk aylarında Diyarbakır'a çekildi.

7 Küçük Kıyamet (1509 İstanbulDepremi)

10 Eylül 1509'da Memalik-i Rum adı verilen Amasya,Tokat, Sivas, Çorum ve çevresinden başlayıp 45 gün şid-detle devam eden depremde halk, iki ay kadar çadırlardayaşadı. Bu deprem, aynı şiddette İstanbul ve Edirne'de demeydana geldi. 14 Eylül 1509'da İstanbul, Osmanlı tari-hinin kaydettiği en şiddetli depreme maruz kaldı. Küçükkıyamet (Kıyamet-i Suğra) denilen bu depremde İstan-bul'da 109 cami ve mescit ile 1.070 ev kullanılamaz hâ-le geldi. Halktan da 5.000 kadar insan yaşamını yitirdi.Binlerce insan yıkıntılar altında gömülü kaldı. Köpürmüşve azgın bir hal almış olan deniz dalgaları, İstanbul veGalata surlarını aşarak sokaklarda tufan meydana getir-di. Bu arada eski su bentleri de yıkıldı. Sultan II. Bayezid,sarayının duvarlarına güvenemediğinden bahçesinde ga-yet hafif ve tehlikesiz bir çadır kurdurarak orada on günkadar ikamet etti.45 gün kadar, aralıklarla devam eden bu deprem, İstanbulsakinlerini sürekli bir heyecan içinde yaşattı. Çorum hal-kının üçte ikisi, şehirlerindeki toprak kaymaları yüzün-den yarılıp açılan topraklar içinde hayatını kaybetti. Yinebu esnada Gelibolu istihkâmları da yıkıldı. Sultan II. Ba-

11

Büyük İstanbul Depremi tasviri

yezid'in doğduğu şehir olan Dimetoka bir toprak yığınıhalini aldı.Sultan Bayezid, bu deprem nedeniyle devletin ikinci baş-kenti olan Edirne'ye gittiyse de İstanbul depreminden 15gün sonra Edirne'de İstanbul'dakinin benzeri olan ve ay-nı şiddette bir deprem daha meydana geldi. Mimar Hay-reddin, 15 gün içinde Padişah için Edirne'de ahşap birev yaptı. Padişah, bu ahşap evde ikamete başladı. Aynısene Edirne'de yine benzer şiddette bir deprem daha ol-du. Tunca Nehri taşarak ve yatağını da aşarak depreminyıkıntılarını kapladı. Üç gün geçit vermeyen Tunca'nıntaşmasıyla da birçok insan öldü.Bundan sonra II. Bayezid İstanbul'un yeniden imarı içinneler yapılması gerektiği konusunda ilgililerle bizzat top-lantılarda bulundu. Toplantılar sonunda İstanbul'da yıkı-lan yerleri yeniden yapmak veya tamir etmek için yirmievden bir kişi ve ev başına yirmi ikişer akçe toplandı.Bu şekilde Anadolu'dan 37.000, Rumeli'den de 29.000cerahor (ücretli amele) çıkarılıp 3.000 kadar mimar vemarangoz getirildi. Bunlardan başka “Yaya"lardan 8.000,“Müsellem"lerden de 3.000 kişi kireç yakmakla görev-lendirildi. 29 Mart 1510'da başlayan imar faaliyetleri 65günde sona erdi. Bu inşaat ve tamiratta, İstanbul surların-dan başka Galata'daki mahzenler, Galata Kulesi, Kız Ku-lesi, Rumeli ve Anadolu hisarları ve fenerlikleri, Çekme-ce köprüleri ile Silivri kalesi gibi önemli yerler de vardı.Sultan II. Bayezid'in bu çabaları üzerine İstanbul kısa birsürede adeta yeniden inşa edilmiş oldu. Bu inşaat, bütü-nüyle Mimar Hayreddin'in nezareti altında yapıldı. İnşa-atın tamamlanmasından sonra hükümdarın emri üzerineüç gün ve gece, fakirlere yemek dağıtıldı.[21]

8 Şahkulu isyanı

Şah İsmail'in Anadolu'da Şii propagandası yapmakla gö-revlendirdiği kişi, Şah Kulu adı verilen biriydi. Şehza-deler arasındaki huzurluğun ortaya çıktığı dönemde ŞahKulu önderliğindeki Kızılbaşlar isyan etti. İsyancılar; An-talya, Kızılcakaya, Korkuteli, Elmalı, Burdur ve Keçibor-lu yerleşimlerine baskın yaptıktan sonra Kütahya önleri-ne geldi. Kendi üzerine gönderilen Anadolu Beylerbeyi

Karagöz Ahmed Paşa yönetimindeki Osmanlı kuvvetle-rini mağlup edilerek paşa esir alınsa da şehir ele geçirile-memiştir.Şahkulu isyanının büyümesi üzerine Vezir-i AzamHadım Ali Paşa isyanı bastırmakla görevlendirildi. Kara-man Beylerbeyi Haydar Paşa'yı öldürdükten sonra kuze-ye ilerleyen Şahkulu, Altıntaş mevkiinde Şehzade Ahmetile Hadım Ali Paşa' nın kuvvetlerince kuşatıldı. Bu sıra-da Şehzade Ahmet ile yeniçeriler arasında yaşanan an-laşmazlıktan faydalanan Şahkulu kuşatmadan kurtulma-yı başardı. İsyancıları takip eden Hadım Ali Paşa Sivascivarındaki Çubukova ya da Gökçay mevkiinde Şahkulukuvvetlerine yetişti ve Temmuz 1511'de yapılan çarpışmasonucunda Şahkulu ve kuvvetleri yenilgiye uğratıldı. Buçarpışmada Şahkulu öldürülürken, Hadım Ali Paşa'da al-dığı yaralar sebebiyle bir süre sonra hayatını kaybetti[22].İsyanda esnasında Şehzade Ahmet'in en büyük destekçi-si Vezir-i Azam Hadım Ali Paşa' nın ölmesinin yanı sı-ra Şehzade Ahmet ile yeniçeriler arasında yaşanan anlaş-mazlık ileriki yıllarda şehzadeler arasında yaşanan tahtmücadelesinde belirleyici olmuş ve yeniçeriler ŞehzadeSelim'i desteklemişlerdir.

9 Oğulları arasındaki taht kavga-ları

9.1 Oğulları

II. Bayezid'in, Mahmut, Ahmet, Şehenşah, Selim, Meh-met, Korkut, Abdullah ve Alemşah isimli 8 oğlu vepek çok da kızı olmuştu. Oğullarının en büyüğü baba-sının tahta geçmesinden kısa bir süre sonra vefat et-ti. Padişah'ın 6., 7., 8. oğulları olan Mahmut, Mehmet,Alemşah ise 1507'den önce öldüler. Hayatta sadece yaşsırası ile Şehzade Ahmet, Şehzade Korkut, Şehzade Se-lim ve Şehenşah kalmıştı. Hepsi de olgun yaşlara gel-miş, ya kırk yaşını geçmiş veya yaklaşmışlardı. ŞehzadeKorkut ile Şehzade Selim Alaüddevle Bozkurt Bey'in kı-zı olan Ayşe Hatun'un çocukları idiler. Şehzade AhmetAmasya'da [23] vali iken, Korkut Manisa'da, Şehzade Se-lim ise Trabzon'da vali olarak görevliydi. En küçük şeh-zade Şehenşah'ın annesi Karamanoğlu sülalesindendi vebu nedenle Konya valiliğini yürütüyordu.

9.2 Şehzade Korkut

II. Bayezid'in hayatta kalan oğullarından Şehzade Kor-kut dışındakilerin hepsinin şehzadeleri vardı; yani hepsikendisinden sonra tahta geçebilecek erkek çocuklara sa-hiptiler. Yalnız Şehzade Korkut'un pek çok kızı olmasınarağmen erkek çocuğu yoktu.1509 yılında 40 yaşındaki Şehzade Korkut Manisa san-cak beyi (Saruhan Beyi) iken Antalya sancak beyliği-ne (Teke Beyi) gönderilmişti. Vezir-i Azam Ali Paşa'nın

12 9 OĞULLARI ARASINDAKİ TAHT KAVGALARI

kardeşi Şehzade Ahmet'i tuttuğunu bilen Şehzade Korkutbu tayinle tahttan uzaklaştırıldığının farkında idi. Baba-sının ani ölümü halinde kardeşi Ahmet Amasya'da oldu-ğundan İstanbul'a Antalya'dan daha çabuk varabilirdi. Bunedenle kendisinin tekrar Manisa'ya tayinini istedi, fakatkabul edilmedi. Bunun üzerine babasının gözünü korkut-mak isteyen Şehzade Korkut tıpkı amcası Cem Sultan gi-bi hacca gideceğini söyleyip, 137 kişilik maiyeti ve 8 ge-mi ile 1509 yılında Antalya'dan yola çıktı. Aslında Şeh-zade Korkut'un denizciler üzerinde büyük bir tesiri var-dı. Zaten denizcileri himaye etmesi ile ün kazanmıştı. Pekçok Osmanlı esirini fidyelerini cebinden verip kurtarmış-tı. Bunun yanında denizcilik yapanları, reisleri korur, hi-maye ederdi.Şehzade Korkut 29 Mayıs'ta Sultan Kansu tarafındanKahire'de muhteşem bir şekilde karşılandı. Bu arada dev-let adamları bu olayın aynen Cem Sultan'ın hikâyesinebenzediğinden kuşkulanmışlardı. Fakat Şehzadenin tekhedefi babasının ve Ali Paşa'nın gözünü korkutmaktı.Tüm çabalarına rağmen ataması yapılmadı ve Antalya'dakaldı.

9.3 Şehzade Selim

Oğlu I. Selim

Aynı dönemde Şehzade Selim yaptıkları ile takdir

topluyordu. Safeviler'e karşı yapmış olduğu akın veGürcü kralları vergiye bağlaması gözleri ona çevirmişti.Şehzade Korkut ise daha yumuşak huylu ve mutedildi.Yalnız erkek çocuğunun olamayışı nedeniyle fazla taraf-tar toplayamamıştı. Esasen tahta Şehzade Ahmet geçe-cekti. Zira meşru veliaht, büyük şehzade idi.Şehzade Selim İstanbul'a çok uzak olan Trabzon san-cak beyiydi. Ağabeylerinden Ahmet Amasya'da, Kor-kut Manisa'da, küçük kardeşi Şehzade Şehenşah iseKonya'daydı. Bu durumda tahta en uzak şehirde olan ken-disi idi. Bir defa tahta oturan şehzadeyi oradan atmak ne-redeyse imkansızdı.

Sultan II. Bayezid ile Şehzade Selim savaşırken minyatürü

Bu dönemde oğlu Şehzade Süleyman 14 yaşına gelmişti.Buluğ çağına gelen şehzadelere sancak verilmesi kanun-du. Babası da oğlu Süleyman için Bolu sancağını istedi.Şehzade Süleyman Trabzon'a bağlı Şebinkarahisar san-cak beyiydi. Bolu ise ayrı müstakil bir sancaktı. Selim'inisteği oldu ve Şehzade Süleyman Bolu'ya nakledildi. Ta-bii bu olaya Amasya Sancak beyi Şehzade Ahmet karşıçıktı. Çünkü Bolu Amasya ile İstanbul arasında bir nok-taydı. Bu da kendisi için tehlikeli olabilirdi.Şehzade Ahmet'in çabaları ile Şehzade Süleyman Bo-lu'dan ayrılacakken, Şehzade Selim bu sefer oğlu içinKefe sancağını istedi. Kefe Kırım'da bir liman şehriydi.Kırım Hanlığı'na bağlı olmayan şehir doğrudan doğru-ya İstanbul'a bağlı idi. Şehzade Selim'in düşüncesi kayın-pederi olan Kırım hanı Mengli Giray'a yakın bulunabil-

13

mekti. Zira Mengli Giray da damadını destekliyordu. Bu-nun üzerine Şehzade Süleyman 1504 yılında ölen amcasıŞehzade Mehmet yerine Kefe sancak beyi oldu.1511 yılında Şehzade Selim büyük bir maiyet ile Trab-zon'dan gemi ile Kırım'a gitti. Güya oğlu Süleyman'ı vekayınpederini ziyaret edecekti. Asıl amacı kayınpede-ri ile sıkı bir işbirliği yapmak ve oğlu Süleyman'a tali-mat vermekti. Veliaht Şehzade Ahmet, Kırım Hanı'na birmektup gönderdi ve kardeşi Selim'e yardımdan vazgeç-mediği takdirde, padişah olduğu zaman Kırım tahtındanümit kesmesini açıkça söylüyordu. Mengli Giray bunakulak asmadıysa da, kayınpederini zor durumda bırak-mak istemeyen Şehzade Selim Kırım'dan ayrıldı. KardeşiAhmet babasına baskı yaparak kayınpederini azlettirebi-lirdi.Selim Kırım'dan Trabzon'a dönmek yerine Rumeli'yegeçti ve artık Trabzon'a dönmeyeceğini ve kendisine Ru-meli'de bir sancak verilmesini istedi. Şehzadelere Rume-li'den sancak verilmesi yasalara aykırı olmasına rağmenordu tarafından sevilen Şehzade Selim'e Semendire veVidin sancakları verildi.Bu arada Şehzade Korkut babasının üzerindeki baskısı-nı arttırarak tekrar Manisa sancağına atandı. 2 Temmuz1511'de Konya sancak beyi Şehzade Şehenşah'ın 40 ya-şında eceli ile vefatı üzerine taht adaylarının sayısı üçeindi.1511 Temmuz'unda IIŞehzade Selim Vidin'denEdirne'ye geldi. Bu şehri işgal ettikten sonra Çorlu'yageldi. Ancak 3 Ağustos günü babası II. Bayezid tara-fından karşılandı. Birkaç dakikalık vuruşmadan sonraŞehzade mağlup oldu . Kaçmak zorunda kalan Şehzadeihtiyatı elden bırakmamıştı. Bulgaristan sahillerindegemiler şehzadeyi bekliyordu. Bu olaydan sonra tekrarsancağına dönemezdi. Oğlunun yanına, Kefe'ye gelenşehzade orduyu elde etmeden taht yolunun zor olduğunuböylece anladı.

9.4 Şehzade Ahmed

21 Ağustos 1511 günü II. Bayezid büyük oğlu Ahmet'itahta geçirmek üzere İstanbul'a çağırdı. Veliaht Şehza-de'nin Maltepe'ye kadar gelmesi üzerine Şehzade Selim'idestekleyen birlikler ayaklandı. Bunun üzerine Şehzadeİstanbul'a giremedi ve Maltepe'den geri dönmek zorun-da kaldı. Amasya'ya döneceği yerde Konya'ya geçen Şeh-zade Ahmet burada padişahlığını ilan ederek babasınınorduya söz geçiremediğini iddia etti. Şehzade Ahmet'inaçıkça müddei sıfatını takınması üzerine ulema yüzünüAhmed'den çevirdi.Bu arada Şehzade Korkut'un ansızın İstanbul'a gelmesiişleri iyice karıştırdı. Ağabeyinin bu tavrı üzerine umudakapılan Korkut babası ve paşalarla görüşmüş ve büyüksaygı görmüştü fakat babasının hayatta olması nedeniylepaşalar Korkut'u desteklemediler.1512 yılının ilk günlerinde Kızılbaşlar Amasya, Tokat

bölgesinde tekrar ayaklandılar. Şehzade Ahmet'in ora-yı bırakması bölgede büyük bir boşluk oluşturmuştu. Buolay üzerine 6 Mart günü İstanbul'da Kapıkulu Ocaklarıisyan çıkardı. Bu olaylar üzerine Şehzade Ahmet'i des-teklemekten vazgeçen Sultan küçük oğlu Selim lehine birname yazarak onu İstanbul'a davet etti.

10 Tahttan feragatı ve vefatı

II. Bayezid'in Ankara, TSE binasının bahçesinde bulunan heykeli

Şehzade Selim 19 Nisan'da İstanbul'a ulaştı. Bu aradaŞehzade Korkut da İstanbul'da idi. Kendisinden üç yaşküçük kardeşinin padişahlığını tanıdı ve tebrik etti. 24Nisan 1512'de II. Bayezid oğlu Selim namına tahtan fe-ragat ettiğini açıkladı. Böylece babasının vefatından son-ra yeniçerilerin desteği ile tahta çıkan II. Bayezid uzunbir saltanatın sonunda yine yeniçerilerin baskısıyla taht-tan çekilmiş oldu. II. Bayezid tahtını oğluna bırakırken şusözleri söyler:Yeni Sultan Selim'e Dimetoka'da çekilmek istediğinisöyleyen sabık sultan, oğlunun cülusundan 11 gün son-ra kalabalık bir maiyet ile İstanbul'dan Dimetoka'ya doğ-ru yola çıktı. Yola çıktığında da çok hasta ve bitkin olansabık sultan ata binemedi ve ancak tahtırevan ile seya-hate devam edebildi. Dimetoka'ya ulaşmaya ömrü vefaetmeyen II. Bayezid, yola çıkışından 32 gün sonra 26Ma-yıs 1512'de Edirne'nin güneydoğusundaki Havsa ilçesininAbalar köyünde vefat etti.II. Bayezid'in cenazesi İstanbul'a getirildi, Fatih Ca-mii'nde kılınan cenaze namazından sonra kendi yaptırdığıBayezid Camii'ndeki türbesine defnedildi. 62 yaşında ve-fat eden II. Bayezid'in padişahlık süresi 31 yıldan 9 güneksikti. Ölümü tüm İslam aleminde üzüntü ile karşılan-dı. Kahire'de ölümü duyulunca başta Sultan Kansu olmaküzere çok sayıda kişinin katıldığı gıyabi cenaze namazıkılındı. Ayrıca İslam dünyasının başka yerlerinde de gı-yabi cenaze namazları kılındı.

14 12 ŞAHSİYETİ VE TARİHE BIRAKTIKLARI

II. Bayezid'in cenaze merasimi(1512)

11 İlginç diyalogları

11.1 Kristof Kolomb ile diyalog

Amerika kıtasını keşfeden İtalyan denizci Kristof Ko-lomb, yaklaşık 14 yıldır tasarladığı okyanus ötesinde yol-culuğu 1484'de Portekiz Kralına sundu ama reddedildi.Destekleyecek bir finansör bulamayınca maddi zorlukla-ra giren Kolomb, Avrupa ile Osmanlı arasında ticaret ileuğraştı. Bu dönemde, 1484'de Sultan II. Bayezid'e bir pa-paz eşliğinde başvurdu ve bu isteği Osmanlı kayıtlarındaşeklinde geçti.Sultan, karşısına çıkan bu delidolu insanı ciddiye alma-dı ve talebini reddetti. Kolomb, Bayezid'den iki yıl son-ra İspanyol kral ve kraliçesine müracaat etti, ve 1492'dede Amerika'yı farkında olmadan keşfetti. Geldiği ye-ri Hindistan zannederek karşılaştığı halka Hindistanlılar(Indian) dedi.İlerki yıllarda Kolomb ile üç kez Amerika'ya gitmiş birİspanyol, bir savaş sonrasında Piri Reis'in amcası KemalReis'e esir düştü ve Kolomb'un keşfettiği Amerika kıyı-larının haritasını amcasına verdi. Piri Reis bu haritada-

ki bilgilerden yola çıkarak 1513'de ilk dünya haritasınıçizdi.[24]

Da Vinci'nin II. Bayezid'e sunduğu köprü projesi çizimi

11.2 Leonardo Da Vinci ile diyalog

1502 yılında, tarihin en büyük mucitlerinden ve sanatçı-larından biri olarak gösterilen İtalyan Leonardo Da Vin-ci II. Bayezid'a, Haliç üzerine yapılması için 240 met-re uzunluğunda bir köprü projesi sundu. Ancak Da Vin-ci'nin bu sıradışı projesi II. Bayezid tarafından kabuledilmedi ve yıllar sonra benzeri bir köprü 2001 yılındaNorveç'de yapıldı

11.3 Gül Baba ile diyalog

Evliya Çelebi'nin anlattığına göre, Sultan II. Bayezid1481 yılının bir kış günü Galata sırtlarında avlanırken sonderece bakımlı ve güllerle süslü bir bahçe ve içinde köh-nemiş küçük bir kulübe gördü. Kulübede mola veren Sul-tan, buranın sahibi Gül Baba ile tanışır ve onu, bahçeyegösterdiği özenden dolayı ödüllendirmek istediğini söy-ledi. Gül Baba da padişahına sarı ve kırmızı iki adet gülvererek, bu bahçeye bir okul ve hastane yaptırmasını iste-di. Galata Sarayı Ocağı (günümüzde Galatasaray Lisesi)böylece kuruldu ve Yavuz Sultan Selim'in oğlu KanuniSultan Süleyman da dahil olmak üzere tüm şehzadeler,şehzadelerin çocukları ve önemli devlet görevlileri ilk veorta eğitimlerini burada aldılar.[25]

12 Şahsiyeti ve tarihe bıraktıkları

II. Bayezid uzun boylu, yağız çehreli, ela gözlü ve genişgöğüslüydü. Yumuşak bir tabiata sahipti. Venedik Bal-yosu Andre Gritti'nin 1503'de Venedik Cumhuriyeti'negönderdiği mektupta onun karaketerini tanımlaması Sa-kaoğlu tarafından şöyle özetlenmiştir.[2] Gritti mektubun-da II. Beyazid'in

Uzun boylu, karayağız olduğunu, zihnendaima meşgul izlemini verdiğini ve tasalı

15

göründüğünü; felsefeyle ilgilenmekle beraberkozmografya konularını çok iyi bildiğini, azyemek yediğini, içki içmediğini, camilere git-tiğini ve bol sadaka dağıttığını ata binmektenhoşlandığını, nikris (gut) yüzünden sık sık av-lanmadığını

bildirmiştir.Gençliğinde serbest bir hayat sürdüğü halde padişahlı-ğında ibadete ve hayır işlerine yöneldi. Bu sebeple deBayezid-i Veli ismiyle anıldı. Mecbur olmadıkça savaştanuzak kalmaya dikkat etti. Ayrıca ülke yönetimine verdi-ği önem nedeniyle çoğunlukla İstanbul'da kalmayı tercihetti.Şehzadeliğinden beri ünlü bilginleri etrafına topladı vekendini yetiştirmeye çalıştı. Dinine bağlılığından dola-yı kendisine Bayezid-i Veli de denilirdi. Bayezid-i Veli,şairleri saraya toplar onlarla sohbet ederdi. Hattat ve bes-tekârdı. Adli mahlasıyla şiirler yazdı. Ulema ve sanatkâr-lar için ayrıca bir fon ayırmıştı.Zamanında yetişen pek çok alim, sanatkar ve şaire çalış-malarından dolayı ihsanlarda bulundu, hediyeler verdi.II. Bayezid oldukça dîndar bir insandı. İstanbul'da kendiadına yaptırdığı Bayezid Camii'nin inşası bitince Padişah

Her kim ömrü boyunca ikindi ve yatsınamazlarının Dört rekâtlık ilk sünnetlerini terketmemiş ise, ilk Cuma namazında imam olsun.

demişti. Bu hususta kendisinden başka kimse çıkmamış,savaşta ve barışta hiçbir sünneti bırakmadığı için namazıkendisi kıldırmıştır.

Sultan II. Bayezid tarafından yaptırılan Bayezid Camii

Edebiyata yoğun bir ilgi duyan Bayezid'in mührünü ta-şıyan birçok eser hâlen Türkiye ve Avrupa kütüphanele-rinde mevcuttur. Hatta, okuduğu kitaplar hakkında dü-şüncelerini de yazmaktaydı. Namına çok eser yazılmış-tır. Bunun yanı sıra, Türk dili'nin gelişmesi için büyükhizmet verdi. O, eserlerin açık ve anlaşılır bir dil ile ya-zılmasını isterdi. II. Bayezid musiki ile de ilgilendi. Sul-tan'ın eserlerinden yalnız 8 tanesinin notası zamanımızakadar gelebilmiştir. Bunların hepsi saz eserleridir:

• Fahte usulünde Neva Peşrevi

• Neva Saz Semaisi

• Çifte-Düyek usulünde Rahatu'l-Ervah Peşrevi veRahatu'l-Ervah Saz Semaisi

• Ağır düyek usulünde Aşiran-Buselik Peşrevi

• Düyek usulünde Evc Peşrevi

• Evc Saz Semaisi ve Sakıyl usulündeNişabur Peşrevi.

Adlî mahlası kullanarak Türkçe ve Farsça şiirler yaz-dı. II. Bayezid'in yazdığı şiirlerden meydana gelen kü-çük hacimli bir divan Rumi 1308 tarihinde İstanbul'dabasıldı[26]. Kendisi hat sanatında da oldukça yetenekliy-di.Hükümdarlığı süresince barışı ve sakinliği tercih etmiş-ti. Osmanlı donanması döneminde yenilendi, Piri Reisde tüm Dünya'da nam saldı. Donanmanın yenilenmesi sı-rasında; yelkenli savaş gemilerini uzun menzilli toplarlayaparak Osmanlı'nın Akdeniz'de tek hâkim olması sağ-landı. Döneminde Yeniçeri Ocağı'nı genişletildi ve ağabölükleri kuruldu.

II. Bayezid'in Bursa'da yaptırdığı Koza Han'ın avlusundakimescid

Sultan II. Bayezid otuz seneden fazla süren saltanatı bo-yunca, barış ve sükûnu tercih etmesi, donanmayı yeni-leyip hazırlıklar yapması, kendisinden sonra tahta geçenoğlu Yavuz Sultan Selim'in fasılasız seferlerle meşgul ol-masına neden oldu. Tımar teşkilatında değişiklik yapıl-dı. Ülkenin birçok yerinde okullar, hastaneler, camiler,medreseler kuruldu. Yaptırdığı eserlerden günümüzdehâlâ varlığını sürdürenler arasında:

• Bayezid Camii

• Bayezid Medresesi

• II. Bayezid suyolu [27]

• Hatuniye Camii (Tokat)

• Hatuniye Camii (Amasya)

16 14 KAYNAKLAR

•İkinci Bayezid'in Bayezid Camii'ndeki türbesi

• Atik Ali Paşa Camii

İkinci Beyazıt Külliyesi[28]

• İkinci Beyazıt Külliyesi[29] Ratip Kazancıgil(1997)[30]

• İkinci Beyazıt Köprüsü

• İkinci Beyazıt Köprüsü

• İkinci Beyazıt Köprüsü

• Koza Hanı

• Pirinç Han

sayılabilir.

13 Ailesi

13.1 Eşleri

1. Nigâr Hatun - Şehzade Korkut ile Fatma Sultan’ınannesi ve Abdullah Vehbi’nin kızı.

2. Şirin Hatun - Abdullah kızı ve Şehzade Abdullah ileAyn-i Şah Sultan’ın annesi.

3. Gülruh Hatun - Abdülhay’ın kızı ve Şehzade Alem-şah ile Kamer Sultan’ın annesi.

4. Bülbül Hatun - Abdullah kızı ve Şehzade Ahmed ileHundi Sultan’ın annesi.

5. Hüsnüşah Hatun - Karamanoğlu Nasuh Bey’in kızı.

6. Gül-Bahar Hatun - Abdüssamed’in kızı ve YavuzSultan Selim’in annesi.[1][31]

7. Ferahşad Hatun - Kefe sancak Beyi Şehzade Meh-med’in annesi.

8. I. Ayşe Hâtûn - Zülkadiroğlu Alaaüd-devle BozkurdBey’in kızı ve Yavuz Sultan Selim’in annesi.[32]

13.2 Erkek çocukları

1. Şehzade Ahmed

2. Şehzade Korkut

3. Şehzade Selim

4. Şehzade Mahmut

5. Şehzade Mehmed

6. Şehzade Alemşah

7. Şehzade Abdullah

8. Şehzade Şehenşah

13.3 Kız çocukları

1. Gevher Müluk Sultan

2. Selçuk Sultan

3. Hatice Sultan

4. Ayşe Sultan

5. Hundi Sultan

6. Ayn-i Şah Sultan

7. Fatma Sultan

8. Hüma Sultan

9. Kamer Sultan

10. Meliha Sultan

13.4 Popüler Kültürdeki Etkileri

Şehzade Bayezid'ı 2012 Yapımı Fetih 1453 sinema fil-minde Yiğitcan Elmalı tarafından canlandırılmıştır.Şehzade Bayezid'ı 2013 Yapımı Fatih dizisinde Salih Ba-demci tarafından canlandırılıyor.Şehzade Bayezid'i 2013 yapımı Da Vinci’s Demons dizi-sinde Akın Gazi canlandırıyor.

14 Kaynaklar[1] Bahadıroğlu, Yavuz (2009) Resimli Osmanlı Tarihi,

15.Baskı İstanbul:Nesil Yayınları, s. 129, ISBN 978-975-269-299-2

[2] Sakaoğlu, Necdet “Beyazid II”, (1999) Yaşamları veYapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, C.1 s.299-302İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, ISBN 975-08-0073-7.

[3] osmanli700.gen.tr

17

[4] “Kişi Adları Sözlüğü". Türk Dil Kurumu.http://www.tdk.gov.tr/TR/Genel/AdArama.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF0BF5B4755D05B9EB&sirano=1615. Erişim tarihi: 21 Ocak 2010.

[5] “Kişi Adları Sözlüğü". Türk Dil Kurumu.http://www.tdk.gov.tr/TR/Genel/AdArama.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF0BF5B4755D05B9EB&sirano=1405. Erişim tarihi: 21 Ocak 2010.

[6] SULTAN II. BÂYEZİD

[7] www.enfal.de

[8] www.osmanli700.gen.tr

[9] http://www.byegm.gov.tr/yayinlarimiz/ANADOLUNUNSESI/229/AND40.htm

[10] “BAYEZİD II” İslam Ansiklopedisi, Cilt: 5; Sayfa: 234

[11] iyidere.net

[12] Shaw, Stanford J.; “History of the Ottoman Empire andmodern Turkey” Cambridge University Press, 1. cilt, s.71-72.

[13] Bayezid Han II dallog.com

[14] Sultan II. Bayezid Boğdan Seferi, Turkcebilgi.net

[15] biyografi.net

[16] http://www.sensizliksokagi.org/lofiversion/index.php?t12853.html

[17] Norwich, John Julius (1977-06-18). “29.Double Disas-ter” (İngilizce). A History of Venice. Londra: Penguin.s. 383. 0-679-72197-5. http://www.amazon.com/History-Venice-John-Julius-Norwich/dp/0679721975#reader_0679721975.

[18] Osmanli700.gen.tr - II. Bayezid

[19] http://www.hayel.net/osmanli/padisahlar/p8.htm

[20] http://www.turkfederasyon.com/altsayfadetay.php?dokuman_kod=52

[21] SULTAN II. BÂYEZID ansar.de

[22] [Osmanlı Tarihi, II. Cilt, 10. baskı, sf: 230,231,254,255,Türk Tarih Kurumu Yayınları−2011, Ord. Prof. İsmailHakkı Uzunçarşılı]

[23] http://www.amasya.gov.tr/ContentDownload/EX2K3Sehzade_Ahmet.doc

[24] AFYONCU, Erhan (27 Eylül 2006). “II. Baye-zid, Kolomb'u reddetmişti”. Sabah Gazetesi. 15Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.http://web.archive.org/web/20140115094849/http://arsiv.sabah.com.tr:80/2006/09/27/gun151.html. Erişimtarihi: 21 Ocak 2010.

[25] “Gülbaba”. Galatasaraylılar Derneği. 19 Ka-sım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.http://web.archive.org/web/20121119194656/http://www.gscemiyet.org.tr/Mektep.aspx?Sayfa=GulBaba.Erişim tarihi: 22 Ocak 2010.

[26] Bayezid II, (1890)Divan-i Sultan Bayezid-i Sani. İstanbul:Matbaa-yi Osmaniye. Tıpkıbasım referans için bakınız(Erişme tarihi:10.08.2009)

[27] Kazım Çeçen. (1997) II. Bayezid suyolu haritaları, İstan-bul Büyükşehir Belediyesi İstanbul Su ve Kanalizasyonİdaresi

[28] Amasya Gazetesi

[29] edirneden.com

[30] Edirne Sultan II. Bayezid Küülliyesi Trakya Ün̈niversitesiRektörlüğü Yayınları

[31] The Imperial House of Osman 4

[32] Yavuz Sultan Selim’in öz annesi: “Ayşe Hâtûn”

15 Dış bağlantılar

18 16 METİN VE GÖRÜNTÜ KAYNAKLARI, YAZARLAR VE LİSANS

16 Metin ve görüntü kaynakları, yazarlar ve lisans

16.1 Metin• II. Bayezid Kaynak: https://tr.wikipedia.org/wiki/II._Bayezid?oldid=17501630 Katkıda bulunanlar:Nerval, Murtasa, Robbot, Pinar, Filo-

zof, Eşref, Dbl2010bot, Katpatuka, YurikBot, Denisutku, Basak, , Ugur Basak, Absar, İncelemeelemani, Math34, Yzkoc, Fakara,Metal Militia, Ugur Basak Bot, Vikiyazar, Nosferatü, Ddenkel, Tarih, İnfoCan, Khutuck, Aycan, Dünya vatandaşı, Kibele, Serkansporfc,Escarbot, Delamorena, Martianmister, Frank2183, Thijs!bot, Strider, Cfsenel, Coriolis, CommonsDelinker, Çağatay, Düşünenadam, Elda-rion, Plenumchamber, Rei-bot, TXiKiBoT, Kızıl Şaman, Suelnur, Gökhan, Levent, 2ulus, KaraBot, Ahmeteemin, İskilipinsesi, Sakhalinio,BotMultichill, SieBot, Vikiçizer, robot, DeBRo, Dsmurat, Edtar, MD, Patirer, Tuz, Noyder, Bambi'nin annesi, Gökçe Yörük, Taka-beg, Mesut7801, Yalhi, Burakfazil, Zaferreis, MoonlanD, Myrat, Ertly, Alecs.bot, Théoden, Amirobot, Luckas-bot, Kudelski, Ptbotgourou,Ibrahim Dede, Merube 89, Olağan Şüpheli, Mirochi, ArthurBot, Yunusfazıl, Khutuck Bot, JackieBot, Xqbot, Iggydarsa, Sultaniman, İazak,GhalyBot, Kekibec, RibotBOT, Noone, Tapfereritter, Kılıç46, Tugralar, Dr. Coal, Rapsar, MelikovMemmed, Cekli829, TobeBot, Türk Sü-varisi, Son kahraman, Dinamik-bot, Supermæn, Böri, NKOzi, TjBot, EmausBot, Tolqadernek, ZéroBot, YBot, GAWB, Esc2003, Ersan93,AliKd, Utilo, KumulBot, Rdvnygt, HaruNGs, Uğurkent, MerlIwBot, Muallim Fatih, AlperenGezer, Keivan.f, MEOGLOBAL, Hürrem Ha-seki Sultan, SeyitA, Moskof34, Okyanus hanım, Maurice Flesier, SiLveRLeaD, BSRF, Muratero, Nebra, E4024, Ömür32, Talha SamilCakir, Peykbot, OmerFarukDemir, Ruzigar, Ahmet Fahri Sezgin, Zorluşah, Addbot, Kırmızı renk, Ömer Berkay, Simgekocak, Yozer1,Umut aslan, Yeni Üye, Doruk455, JessȈ, Turksidea, Selwili, Teacher0691, Halukcann, BuseGunneer, Merahm, Valerije~trwiki, Okan-fan, Shej121999, Akiftur, Arslanemil, SultanFurkaN6, Krmmuynk, Osmanonurkoc, HakanIST, Dominator1453, Abdin93, Onur1453bjk,Yaslient1, Bahadir Giray, Mr rqasimzade ve Anonim: 175

16.2 Resimler• Dosya:Bayezid-Selim.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/17/Bayezid-Selim.jpg Lisans: Public doma-

in Katkıda bulunanlar: Selīm-nāme, Library of the Topkapi Palace Museum, Hazine 1597-8, f. 44a Özgün yazarı: Bilinmi-yor<a href ='//www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title ='wikidata:Q4233718'><img alt ='wikidata:Q4233718' src ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width ='20' height ='11' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x' data-file-width ='1050' data-file-height ='590'/></a>

• Dosya:Bayezid_Mosque.jpgKaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Bayezid_Mosque.jpg Lisans:CC-BY-SA-3.0 Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Uğur Başak

• Dosya:Belgorod_vlasenko.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9f/Belgorod_vlasenko.jpg Lisans: CC BY-SA 3.0 Katkıda bulunanlar: http://ua.vlasenko.net/bilhorod-dnistrovskyi/p1011235.jpg Özgün yazarı: Petro Vlasenko

• Dosya:Beyazid_II.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/09/Beyazid_II.jpg Lisans: Public domain Katkıdabulunanlar: ? Özgün yazarı: ?

• Dosya:Bursapnc1.JPG Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1a/Bursapnc1.JPG Lisans: CC-BY-SA-3.0 Katkıdabulunanlar: ? Özgün yazarı: ?

• Dosya:Byzantine_imperial_flag,_14th_century.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f2/Byzantine_imperial_flag%2C_14th_century.svg Lisans: CC BY-SA 3.0 Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Cplakidas

• Dosya:Cem-in-italy.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2a/Cem-in-italy.jpg Lisans: Public domain Katkı-da bulunanlar: Transferred from en.wikipedia to Commons. Özgün yazarı: The original uploader was Jagatai at İngilizce Wikipedia

• Dosya:Commons-logo.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Commons-logo.svg Lisans: Public domainKatkıda bulunanlar: This version created by Pumbaa, using a proper partial circle and SVG geometry features. (Former versions used to beslightly warped.) Özgün yazarı: SVG version was created by User:Grunt and cleaned up by 3247, based on the earlier PNG version, createdby Reidab.

• Dosya:Earthquake_of_1509_in_the_Sea_of_Marmara.gif Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fa/Earthquake_of_1509_in_the_Sea_of_Marmara.gif Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: The Earthquake of 1509 in the Sea ofMarmara, Turkey, Revisited. N. N. Ambraseys. Bulletin of the Seismological Society of America; December 2001; v. 91; no. 6; p.1397-1416; DOI: 10.1785/0120000305 Özgün yazarı: Pieter Coecke van Aelst

• Dosya:Hünername_I,_178a,_Bayezid_II.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/39/H%C3%BCnername_I%2C_178a%2C_Bayezid_II.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Hüner-nāme, I, Library of the Topkapi Pa-lace Museum (TSMK), Hazine 1523, f. 178a Özgün yazarı: Bilinmiyor<a href ='//www.wikidata.org/wiki/Q4233718' tit-le ='wikidata:Q4233718'><img alt ='wikidata:Q4233718' src ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width ='20' height ='11' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x' data-file-width ='1050' data-file-height ='590' /></a>

• Dosya:I._Bayezid_heykeli_Yavuz_Görey.JPG Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ab/I._Bayezid_heykeli_Yavuz_G%C3%B6rey.JPG Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Photograph Özgün yazarı: Nosferatü

• Dosya:II._Bayezid-Cenaze.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9b/II._Bayezid-Cenaze.jpg Lisans: Pub-lic domain Katkıda bulunanlar: Selīm-nāme, TSMK, H. 1597-8, f. 62a Özgün yazarı: Bilinmiyor<a href ='//www.wikidata.org/wiki/Q4233718' title ='wikidata:Q4233718'><img alt ='wikidata:Q4233718' src ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png' width ='20' height ='11' srcset ='https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x' data-file-width ='1050' data-file-height ='590' /></a>

• Dosya:II_Bayezit.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ac/II_Bayezit.jpg Lisans: Public domain Katkıda bu-lunanlar: Badisches Landesmuseum Özgün yazarı: Ottoman miniature painter

16.3 İçerik lisans 19

• Dosya:Leonardo_da_Vinci_Galata_Köprüsü_1502.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/tr/6/65/Leonardo_da_Vinci_Galata_K%C3%B6pr%C3%BCs%C3%BC_1502.jpg Lisans: ? Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?

• Dosya:Levni._Portrait_of_Bayezid_II._1703-30_Topkapi_Saray_museum.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5c/Levni._Portrait_of_Bayezid_II._1703-30_Topkapi_Saray_museum.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: scanÖzgün yazarı: Levni

• Dosya:Mengli_bayezid.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8c/Mengli_bayezid.jpg Lisans: Public domainKatkıda bulunanlar: http://hansaray.iatp.org.ua/u_geray_ist.html Özgün yazarı: Turkish miniature (XVI centure)

• Dosya:Nakkaş_Selim.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/66/Nakka%C5%9F_Selim.jpg Lisans: Publicdomain Katkıda bulunanlar: Seyyid Loḳmān Çelebi: Ḳıyāfetü l-İnsānīye fī Şemāʾili l-ʿOsmānīye (Şemāʾil-nāme). Library of the Topka-pi Palace Museum, Hazine, Nr. 1562. Özgün yazarı: Naḳḳāş ʿOsm̠ān

• Dosya:Osmanli-nisani.svg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2b/Osmanli-nisani.svg Lisans: Public domainKatkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Juris Tiltins

• Dosya:Otranto_castello.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d5/Otranto_castello.jpg Lisans: CC-BY-SA-3.0 Katkıda bulunanlar: ? Özgün yazarı: ?

• Dosya:Portrait_of_Sultan_Bayezid_II_of_the_Ottoman_Empire.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/de/Portrait_of_Sultan_Bayezid_II_of_the_Ottoman_Empire.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Pinakothek der Moderne Öz-gün yazarı: Anonymous

• Dosya:Shah_Ismail_I.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/36/Shah_Ismail_I.jpg Lisans: Public domainKatkıda bulunanlar: http://bss.sfsu.edu/behrooz/Safavid.htm [1] Özgün yazarı: unknown venetian artist

• Dosya:Sultan_Bayezid_II_tomb_March_2008.JPG Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e7/Sultan_Bayezid_II_tomb_March_2008.JPG Lisans: GFDL Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgün yazarı: Gryffindor

• Dosya:Territorial_changes_of_the_Ottoman_Empire_1481.jpg Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a9/Territorial_changes_of_the_Ottoman_Empire_1481.jpg Lisans: Public domain Katkıda bulunanlar: Yükleyenin kendi çalışması Özgünyazarı: Esemono

• Dosya:Tughra_of_Bayezid_II.JPG Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b2/Tughra_of_Bayezid_II.JPG Li-sans: Public domain Katkıda bulunanlar:

• Egypt State Information Service: http://www.sis.gov.eg/PDF/Ar/History/0809000000000000210002.pdf Özgün yazarı: Unknown courtcalligrapher.

16.3 İçerik lisans• Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0